\id LUK - Chachi NT -Ecudaor 2012 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Lucas' pilla Diosa' mika ura kuinda \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 Lucas' pilla \mt2 Diosa' mika ura kuinda \c 1 \s1 Lucas Teófilonupiikendu tsandimi. \p \v 1 Kaspele Dios lala' kejtsapala titi deke' puikaamuwaañuba juntsa piikenu tyatu, pure' chachilla piikenu deki'keeve. \v 2 Tsejtu kaspele ajke' tsa-i' puinu tinbunun tsaintsu keenamu rukula, matyu yala Dioschi tiba kiike' ya' kuinda veelanu wandis nenu tiramulan lalanu tsandi dewainñu, lala tyee demijañuba juntsaa depiikive. \v 3 Tsenñu' mitya, in estennu Teófilo, i bain juntsa ajke' tinbutala naa naa-i' puimuwaañuba yumaa kayu ura' demanguere' mijatu, ñunu bain piike' eeñu urave pensanguiyu, \v 4 tsenmalaa ñunu naake mijakaamuwa deeñuba uwain tsaañu mijamiya kayu ura' aseetanguenutsu. \s1 Juan Mungaamunakayanu juñu mijakara \p \v 5 Herodes, Judea tusha uñi chunu uwanu ma judío ruku chumuwaami, ya' mumu Zacarías. Juntsa ruku chachilla' mitya Diosnu kalen jimu juwaami, matyu Abías' chachillaba buuna' yaiba chachilla' mitya Diosnu kalen jimu juwaatu. Zacarías' shinbuya Isabel mumuwaami, Aarónnu sera' jimu bulu na'ma. \v 6 Yalaa Diosa' ajuusha ya naakesa tyañuba tsanguen chumu chachi jula, tsenmin Bale Ruku naa naakidei tiñuba tsa tsangue meenguen chumu jula. \v 7 Tsaaren yala na miyajtula, Isabel nakatyu shinbu juñu' mitya, tsenmin yala yumaa derukuula. \p \v 8 Ma malu Zacaríasba bulu taawasha ke' chachilla' mitya Diosnu kalen jimulachee Diosa' ajuusha manbunu malu tiyañu, \v 9 chachilla' mitya Diosnu kalen jimuutala tsanguemu de' mitya, munaa tyulla luñuba juntsaa Diosa' pupunanu yasha vi' aindyunguikaantsumi ju'kenuu juñu mijanu deke' keeñu, Zacaríasya tsanguenuu faami. \v 10 Tsenñu Zacarías, ju'ke' aindyunguikaantsumi ikakaantsuñu, kumuinchi chachilla avindala wa'namulaya Diosba kuinda kentsula. \v 11 Tsanaren Zacaríasnu Bale Rukuchi ma anjee aindyunguikaantsumi ju'kenu keesha urandya kelusha uina' katawañu, \v 12 kata' wapantu jelanchin naaken tsandyami. \v 13 Tsenñu juntsa anjee Zacaríasnu tsandimi: Jeetyatyude, ñu Diosnu tyee kisa tya' pa'ñuba meeve. Tsa' mitya ñu' shinbu Isabel na main kanu tsuve; tsenmala juntsanu Juan mumu pude. \v 14 Tsainmala ñu pure' sundyainu tsuve, naa vee chachilla bain ñu' na nakayañu' mityaren mika sundyanu detsuve. \v 15 Yaa Bale Ruku' ajuusha tsamantsa aawa juu katawanu tsuve. Ishkala kushtyu junu tsuve, tsenmin kayu nakayai'mujchin Espíritu Santo' mityaa tiba kiikemu tiraa junu tsuve. \v 16 Tsejtu pure' Israel chachillanu veta' pensa demangare', yala' Bale Ruku Diosnu mangueenguikaanu tirenu tsuve. \v 17 Juanya Diosa' mitya pamu Elías naajuwaañuba juntsaa ju', yaa naaju pudeñuba tsangue', apalanu ya' nalaba estyanu mandire', naa masmi' firu' kiiken chumu chachillanu bain aseetanguikare', Dios naakesa tyañuba tsanguen chunu demandirekaanu tsuve, tsejtaa Bale Ruku janmala chachilla ura' mikakenuu tirekaantsunu tsuve, timi. \p \v 18 Tsenñu Zacarías anjeenu pake'meetu: ¿Naa itaa uwain tsainuuñu bain iya mijanu juwa? Naa i bain, in shinbu bain yumaa pure' ruku deeyu, timi. \p \v 19 Tsenñu anjee pakatu tsandimi: Iya Gabrielyu; iyaa Diosa' ajuusha pu' ya' uuden meenguemu juyu. Diosya inu ñuba kuinda kisa ti', entsa yachi mika ura kuinda ñunu mijakaanu eeve. \v 20 Tsaaren iya ñunu naatiñuba tsainu tsuve tyatyu' mitya, ñu challa papatyui shuwanu tsuve, tsejtu iya ñunu naatiñuba juntsaa de-i' pullaindyuya tsaa tsananu tsuve, timi. \p \v 21 Tsenñu Zacarías anjeeba tsandi' kuinda kendaa piyaintsuñun, avindala yanu keenamu chachillaya nejtun chaiba Diosa' pupunanu yasha mafalendyumi tin keenala. \p \v 22 Tsandindetsun Zacarías mafaatu, patyu ju' señaschi tene juu mafaañu, Diosa' pupunanu yasha tyeeba Dios keewaañu kata' wapantuumeete tya' aseetanguila. Tsa' mitya papatyu juu tiya', tsaa señaschi tene juu tiyaimi. \p \v 23 Tsejtu Zacarías yachiya aa eleshasha taawasha kenu malu de-iñu, yasha miimi. \p \v 24 Bene ya' shinbu Isabel navimi. Tsai' navitu man chu'chaya avindala falendyumujchi ya' yashan tsanami, ya' pensashaya: \v 25 “Uwain Bale Rukuren inu tsaisa tya' tsanguiñuve, tsenmalaa veela inu nakatyu shinbuve ti' vera' tya' keemuwa deju' bain tsa mangui'nudetsu”, tya', pensanguiike' mitya. \s1 Jesús nakayanu juñubama anjee wainmi. \p \v 26-27 Isabel naviñu mandishmain chu'chaya puiñu, Dios, anjee Gabrielnu Galilea tusha Nazaret pebulubi, ma panna María mumunu: Ji' keede, titu eemi. Tsaaren juntsa panna Josénu kayanu palaa juwaami, rei David' bulu rukunu. \v 28 Tsenñu anjee juntsa panna' chuinbi vijitu tsandimi: ¿Naaju chuyu? Dios ñu' mitya yuj sundyave. Bale Ruku ñuba juve, timi. \p \v 29 Anjee tsandiñu, María meenbashtu, ¿yanu nenñaa entsandi pañanga? tya' pensanguemi. \p \v 30 Tsenñun anjee tsandimi: María, jeetyatyude, ñu' mitya Dios yuj sundyave. \v 31 Ñu navinu tsuve, tsangue' nakatu, Jesús mumu punu tsuve. \v 32 Yaa aa bale ruku junu tsuve. Tsenmala aa kai'sha chumu Diosa' Nave detinmala, naa Bale Ruku Dios bain yanu ya' bulu ruku David naaju rei bale chumuwaañuba juntsangue bale ruku mannu tsuve, \v 33 tsenmalaa Israel chachillachi naa-uwanuba rei juu chunutsu. Yaa naa-uwanuba tsanguen chunu tsuve, timi. \p \v 34 Tsenñu María anjeenu pake'meetu tsandimi: ¿Naa itaa tsainu juwa, iya kayu naaju unbeenuba tsa-i' kerajtuba? timi. \p \v 35 Tsandiñu anjee pakatu tsandimi: Espíritu Santo ñunu pajanu tsuve. Aa kai'sha chumu Diosa' pudeechi ñunu viyakaanu tsuve. Tsa' mitya entsa kaana kayamu Dioschin juunu tsuve. Diosa' Nave tinu detsuve. \v 36 Naa ñu' bulu shinbu Isabel bain, yaa deshinbu ju', nakan jutyuu shinbuve detiñu bain, naviñu yumaa mandishmain chu'chaya juve. \v 37 Matyu Dioschiya naa ti bain in jutyuuya dejutyuve, timi anjee. \p \v 38 Tsenñu María tsandimi: Iya Bale Rukuchi taawasha kemu chachi juñu' mitya, ñu inu naati pañu bain, Bale Ruku inu juntsanguisa, timi. \p María tsandiñu, anjee miimi. \s1 Isabel' junga María ji' keemi. \p \v 39 Tsenñu juntsa malutala María Judea tusha kuyinbenainsha chumu pebulusha, jei ji' tyuinajitu, \v 40 Zacarías' yasha vitu Isabelnu, ¿Naanayu, ura chuyu? timi. \v 41 Tsenñu María juntsandi pañu, Isabel meenmalaren, ya' kaana ya' ama' ajkasha tsaa julluke tse'kemi. Tsenñu Espíritu Santo Isabelnu pakaañu, \v 42 Maríanu daran palaachi patu tsandimi: Diosya ñunaa kayu vee shinbulanuba pullake ura' ikare' sundyawaave, tsenmin naa ñu' nanu bain tsaren ura' ikaave. \v 43 ¿Tsejtu iya maa juñaa, ñuya, in Bale Ruku' ama jumun, inu ja' keejatu iyu? \v 44 Matyu iya nei'ba ñu' palaa meekenmalan, in na, na'masha pumun sundyatu julluke tse'kive. \v 45 Ñuya Bale Ruku ñunu naakenu tsuyu tiñu bain uwain tsainu tsuve tyañu' mitya, ñunu mika ura' ikaave, timi Isabel. \s1 María Diosnu yuj urave timi. \p \v 46 Tsenñu María tsandimi: \q1 In tenbukasha Bale Rukunu tsamantsaave ti' yuj urave tintsuyu. \q1 \v 47 Tsenmala Diosya inu livee kemuñu' mitya, \q1 in tenbukasha ya' mitya yuj sundenve, \q1 \v 48 naa iyaa yachi taawasha kemu shinbu juñuba, \q1 yaa in mitya mijapetse kive. \q1 Tsenñu' mitya umaa inu naajulaba entsa ajkeshaya \q1 Dioschi mika ura' imu tiitinu detsuve, \q1 \v 49 matyu tsamantsa pude ruku Diosren in mitya tsamantsa uukeraa keñu' mitya tsa tsandinu dejuve. \q1 Mu bain yaba pareju dejutyuve. \q1 \v 50 Diosya naajulaa yanu balenguumu deeñuba \q1 juntsalanuya naa-uwanu' mityaba tenbityamu juve. \q1 \v 51 Yaa dajtyamu rukula naaken chunu tya' pensanguen chumuwa deeñuba, \q1 yaa tsanguenuu jutu, tsanguen jutyungue tireve, \q1 \v 52 tsenmin naa tsamantsaayu tyan chumu reilanu bain millangare', \q1 yala' uudenguen chunu chunbullanu mangalare', \q1 dajtyan chutyu chachillanaa junu machujtive. \q1 \v 53 Ti fin tsaa chumu chachillanaa panda yamuj chun jutyungue mandiretu, \q1 umaa tarukulanaa ti fin tsaa chunu mandireve. \q1 \v 54 Kaspele lala' aa-apa Abrahamnu bain, \q1 naa yanu sera' jimu chachillanu bain \q1 \v 55 naa-uwanuba tsanguenbera kentsuyu timuwa' mityaa, \q1 yachi taawasha kemu Israel chachillanu yala' mitya juntsanguetu, \q1 tenbitya' keewaave Dios, timi. \p \v 56 Tsejtu María pen chu'chayatalaa Isabel' junga chutu, bene ya' yasha miimi. \s1 Juan Mungaamu nakayami. \p \v 57 Isabelchi nakanu malu chayañu unbeena kami. \v 58 Tsai' Isabel nakañu demijatu, ya' ya keetaa chumula bain, naa ya' bulula bain, Isabelnu dekeeji' sundyave'la, yanu Bale Ruku tenbitya' ura' keñu' mitya. \p \v 59 Tsejtu yumaa mandishpen malu iñu juntsa kaananu Dioschi señas kekaanu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' junga tajila, tsejtu veelaya ya' apa' mumu Zacarías manbunu tyala. \v 60 Tsenñun ya' ama tsandimi: Tsa jutyuve. Ya' mumuya Juan junu tsuve, timi. \p \v 61 Tsenñu veela Isabelnu tsandila: Ñu' bululaya muba juntsaa mumu dejutyuve, tila. \p \v 62 Tsanditu ya' apanu bain señaschi pake'meela naaju mumaa punu tyañu bain mijanu. \v 63 Tsenñu ya' apa ta'pa main kuka ti' señas keñu deka' kuñu, juntsa ta'panu piiketu: “Ya' mumu Juanve”, piikemi. Tsangueñu, chachilla keenbashii shuwala. \v 64-65 Tsenñu juntsa uwanun Zacarías papatyu chuturen, pamu mandiya', Diosnu yuj urave ti' pantsuñu, kumuinchi junu ji' pumulaya tsamantsa keenbashintsula. Tsejtu kumuinchi junga kuyinbenanu Judea tusha tyee i' puiñuba kuinda kiikila. \v 66 Tsenñu kumuinchi Judea tusha chumu chachilla demijatu entsangue pensanguila: “¿Entsa kaana naa junuuñaa tsaiñu detin?” tyatyaila, matyu Bale Rukaa juntsa kaananu ura' ikare' jijiintsuñu' mitya. \s1 Zacarías Diosnu aawa kuremi. \p \v 67 Juanchi ya' apa Zacarías, yanu Espíritu Santo tsandikaañu, Diosnu yuj urave ti' pandu tsandimi: \q1 \v 68 Bale Rukunu, matyu Israel chachilla' Diosnu mika urave tisai, \q1 yaa ya' chachillanu la'ka' livee kenu jañu' mitya. \q1 \v 69 Lalanu livee kenu main tsamantsa pude rukunu eeve, \q1 yachi taawasha kemu ruku Davidnu sera' jamunu. \q1 \v 70 Yaa yumaa tinbunuren yachin juu ya' mitya pamu rukulanu tsandikaatu, \q1 tsanguenbera kenu ti' entsaaya pamuwaave: \q1 \v 71 Lala' kundaala' tyaapasha, tsandityu'ba, \q1 lalanu tyutyamula' tyaapasha firu' ikaaken chukaan jutyu' livee kenu tsuyu, \q1 \v 72 lala' tinbu aa-apalanu bain tenbityamu ju', \q1 yaren tsandi' veta' veta' tsanguedaa tiñu juntsa bain pashin jutyuyu timuwa' mitya. \q1 \v 73 Lala' tinbu aa-apa Abrahamnu, Dios uwain tsanguenbera kenu tsuyu titu entsandimuwaami: \q1 \v 74 Iya ñulla' kundaala' tyaapanu livee kenu tsuyu, \q1 tsenmalaa ñulla' kundaalanu jelajtu dechu', \q1 inchi taawasha ken chunudetsu. \q1 \v 75 Tsenmin ñulla ura' kemu chachi deju', \q1 meengue' naa-uwanuba ñulla' chungamaya inchin juu chunudetsu, timuwaami Dios. \b \q1 \v 76 Tsenmala ñunu laapu' panmalaya, ñu in naya, \q1 aa kai'sha chumu Diosa' mitya pamu ruku mumu junu tsuve, \q1 matyu ñaa Bale Ruku' ajkesha puu ajke' ji', \q1 ya' chachillanu ura' pensa demanguikare', \q1 \v 77 naa yala' ujcha' mitya bain \q1 demanbitsale' livee kenu juñuba wandis nenuu juve, \q1 \v 78 matyu lala' Diosya tsamantsa tenbityamu' mityaa, \q1 naa lala dishkejtsa chun tsa denañuba, \q1 yaa aa kai'sha pu' ja' kepenene pajta danjurukeñunguemu juve, \q1 \v 79 tsejtaa aa dishkejtsa chun tsa denañuba dangaanu, \q1 tsenmin lalanu tiba bulla jutyu ura' chukare' jikaanu, timi Zacarías. \p \v 80 Tsenñu juntsa kaana awa' jintsumi, tsejtu tiba Dioschi kiikenutalaya kayu aseetaju tiya' ne jiintsumi. Tsaaren tiba den chutyunu tenashaa chumu jumi, ya tyee kiikenu ju'ba Israel chachillachi kayu tsai katawai'mujchiya. \c 2 \s1 Jesucristo' nakayanu malu \r (Mateo 1.18-25) \p \v 1 Juntsa malutala César Augusto, romanola' kayu aa uñi, ya' washken chunu tusha nan dechuñuba mijanu tyatu, kumuinchi chachilla yala' mumu kiikanu depillasa tya' uudenguemi. \v 2 Entsangue' ajke' bijee mumu depiike' kalaya, Quirinio, Siria tusha uñi chunu uwanaa tsanguila. \v 3 Tsenñu kayu aa uñi tsaa uudenguiñu' mitya, kumuinchi chachilla main main nuka nuka chumuwa deju'ba yala' pebulusha demiji' mumu piikekutinu jula. \v 4 Tsenñu, José Galilea tusha Nazaret pebulubi chutun, Judea tusha Belén pebulubi miimi, junaa rei David milla nakayamuwaañu. Tsejtu José junbi ya' mumu piikekutinu miimi, yaa Davidnu sera' jimu rukuwa' mitya. \v 5 Tsejtu juntsa pebulusha miimi yaba chunuu jumu María pannaba, tsaaren yaa yumaa napuumi. \v 6 Tsejtu Belénnu puren Maríachi nakanu malu chayañu, \v 7 junu ya' kasna kami. Tsejtu jalichi pinguike', animaa panda fifikenu kajunnu pu' tsuula, matyu naaju yashaba chachi tyuwa denañu nuka tsun tsa de' mitya. \s1 Anjeela uveja washkemulanukatawala. \p \v 8 Belén pebulu keesha mantsala uveja washkemula kepemee panbasha yala' uveja keekeenala. \v 9 Tsadenan uveja washkemulanu Bale Rukuchi ma anjee katawami. Tsenñu yala' keetala Bale Rukuchi tsamantsaa keewara jumu pi'juru keñu mika wapanla. \fig |src="LB00013b.tif" size="Span" loc="Luke 2.8-9" copy="por Louise Bass se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1994." ref="Lucas 2.9" \fig* \v 10 Tsenñu anjee tsandimi: Jeetyatyudei. Kumuinchi chachillanu sundyawaakenuu jumu, uraa kuinda kenu jayu. \v 11 Uma, David' chunu pebulunu na main kayave ñullanu livee kemu. Juntsa livee kemu Dioschi Mi'ke' Kayamu Bale Rukuve. \v 12 Juntsa kaananu depingue' tsuuñu animaa panda fifikenu kajunnu tsuranave. Tsa' mitya ñulla juntsana dekatajishu juntsaa, naa juntsañuba mijanu detsuve, timi anjee. \p \v 13 Tsenmala juntsa uranuren juntsa anjee keetala kayu vee anjeela bain selusha pajatu pure' katawaila. Tsejtu Diosnu yuj urave ti' papatitu, \v 14 tsandila: Aa kai'sha chumu Diosnu yuj urave detisa tenve, tsenmala naa tusha chumu chachilla bain yachi tenbikeramulaya tiba bulla jutyu dechusa tenve, tiitila anjeela. \p \v 15 Tsai' anjeela selusha demaluñu, uveja washkemula veta' veta' kuinda ketu tsandila: Tsaashu juntsaa, Belén pebulubi ji' keesai, tyee iñaa lalanu Bale Ruku mijakaanu eetaa tsandiñuba mijanu, tila. \p \v 16 Tsejtu Belén pebulusha jei dejitu, Maríanu bain, Josénu bain katala, tsenmin juntsa kaananu bain kajunnu piyaa tsuna katajila. \v 17 Tsana dekatajitu, anjeela yalanu juntsa kaananu laapu' patu, naadetiñu bain tsandi kuinda kila. \v 18 Tsenñu kumuinchi chachilla meenamulaya yuj meenbashintsula. \v 19 Tsenmala Maríaa entsa detiñu kuinda ya' pensasha tana' naa-uwanuba tengaya chumi. \v 20 Tsejtu uveja washkemu rukula anjeela dekatawatu, naadetiñu meena' Belénsha ji' bain tsana dekata', yala' uveja washkensha miindu, Diosnu yuj urave tisai miila. \s1 Jesúsnu kayiimalaDiosnu keewaajila. \p \v 21 Tsenñu juntsa kaana kayañu, mandishpen malu iñu, Dioschi señas kekare' mumu putu, Jesús tila, kaspele María naa naba putyunuren anjee yanu katawatu entsandimuwaañu: Nakatu, Jesús mumu pude, ti' kuinda kemuwaañu' mitya. \p \v 22 Moisés' wandya leiya, nakamulaya tsantsa malu iinmalaren Diosa' ajuusha ura' manguranu juve timuwaañu' mitya, juntsai keeditu, José bain, María bain Jesúsnu Jerusalén aa eleshasha tajila Bale Ruku Diosa' ajuusha keewaanu. \v 23 Matyu Bale Ruku' leichiya, \it Kumuinchi kasna kayamulaya Bale Rukuchin juunu juve, \it*\f + \fr 2.23 \ft Éxodo 13.2, 12, 15\f* ti' pillañu' mitya, yala tsanguila. \v 24 Tsejtu Bale Ruku' leiya: \it Naa pai wa'pupu kunaa ju' bain, naa pai paluma nakunguu kunaa ju' bain tsanguenu dejuve, \it*\f + \fr 2.24 \ft Levítico 12.8\f* tiñu' mitya, José bain, María bain Diosnu kunutsumi juntsai tajila. \p \v 25 Juntsa tinbunu Jerusalénbi ma ruku, Simeón mumu, chumuwaami. Juntsa tsamantsa aa ura ruku ju', Dios naakesa tyañuba tsanguen chumuwaami. Tsaju' mitya, Israelsha chullanu Dios mandinbu livee kesa pensa chumuwaami. Tsaaren Espíritu Santo Simeónnu chumu' mitya, \v 26 mijakaamuwaami Bale Rukuchi Mi'ke' Kayamunu katai'mujchiya peyan jutyuñuba. \v 27 Tsa' mitya Espíritu Santo Simeónnu aa eleshasha miya' jiñu, juntsa uwanuren Jesúschi ya' apala, Moisés' wandya leichiya, kailla' mitya naa naakenu uuden juñuba tsanguenu Jesúsnu aa eleshasha demiya' jiñu, \v 28 Simeón Jesúsnu ya' tyaapachi angue' taditu, Diosya mika urave titu tsandimi: \q1 \v 29 Bale Ruku, ñu inu, ñu' chachinu, \q1 kaspele naati pamuwaañu bain \q1 yumaa juntsa ura tiyañu' mitya, \q1 ñu umaya inu tiba bulla jutyu peyasa tyañuba urave. \q1 \v 30 Chachillanu livee kemunu in kapukachin keemijayu. \q1 \v 31 Tsenmala kumuinchi chachilla bain livee kenu jamunu katanu detsuve. \q1 \v 32 Juntsa livee kemu ñillu tsaa dangare' \q1 veela Israel chachi jutyulanu aseetanguekaanu tsuve. \q1 Tsenmin ñu' Israel chachillanu bain balengurenu tsuve, timi. \p \v 33 Tsejtu Simeón Jesúsnu laapu' patu Diosnu tsandi' pantsuñu, ya' apala meenbashintsula. \v 34 Tsejtu Simeón yalanu: Dioschi ura' de-isa tenve, titu, bene ya' amanu tsandimi: Entsa kaana mantsa Israel chachillanu Diosnu keranguikaatun, mantsa chachillanuya Diosnu ura' keranguityu detirenu tsuve. Tsaju' yanuya mantsa chachilla meranguityu' keeminchaaba tiyanu detsuve, \v 35 tsenmalaa pure' chachilla yala' pensa naa naadejuñuba entsai katawanutsu. Tsaaren kumuinchi entsa ñu' tenbukasha mika llakindyaware' peeniyachi tsutekiñuu jujuunu tsuve, timi. \p \v 36 Junu ma shinbu, Diosa' mitya pamu Penuel' na'ma pumi, Asernu sera' jimu, ura ya' mumuya Ana. Juntsa shinbu kaa pannaaren unbee kayatun mandishpai añu yaba chunamin, ya' ruku peyañu maali shuwamuwaami. Tsaaren yumaa deshinbuumi. \v 37 Ya' ruku yumaa peyañu, 84 añu ju shinbumi. Tsaa shinburen naa-uwanuba aa eleshasha Diosnu aawa kurendu ba'kityu jujuumi, junga Diosnu pensangue' panda fityu jujuundu, tsenmin Diosba kuinda kiikendu. \v 38 Tsejtu juntsa uranuren Ana yala' junga ji' katawatu, Diosnu tsamantsa yuj urave ti' patu, bene Ana Jesúsnu laapu' pami naaju Israel chachillaa livee kisa tya' dekeenañu bain. \v 39 José Maríaba Bale Ruku' lei naati uudengueñuba tsa deketu, bene Galilea tusha, yala' pebulu Nazaretbi miila. \v 40 Tsenñu Jesús awantsumi naa deranchi bain, tsenmin kayu aseetanguenchi bain. Tsenmala Dios bain yanu estyan chumi. \s1 Jesús kayiimala aa eleshasha \p \v 41 José bain, María bain Nazaret pebulubi chuturen añumee Jerusalénsha jijiimuwaala. Kaspee rukula Egiptosha chuumala, Dios yalanu livee kemuwaañu, juntsa malu machañu, Jesúschi ya' apala Jerusalénsha miji' wa'dila Dapulla' livee kiñu fandangu ken punu. \p \v 42 Tsejtu Jesús 12 añu itu, ya' bululaba Jerusalénsha jimi, naa-uwanu bain añumee tsa tsaimuwa deeñu' mitya. \v 43 Tsai' junbi ji', fandangu malu jumula depulla' miindu José ya' shinbu bain, naa veela bain buluu miintsula Nazaretsha. Tsai' miindu, Jesús ya' apala mijaindetyuren Jerusalénbi shuwaimi. \v 44 Tsenñu yala' pensaa veelabaa miintsumee tyatu, ma malu neepachi miila. Tsejtun bene naa yala' bulula' junga bain mami'ke'kera, tsenmin yachi keranu chachilla' junga bain mami'ke' keekitun mangatanbudei'tu, \v 45 Jerusalénsha miila Jesúsnu mami'kenu. \v 46 Tsai' mami'kendu entsaba pen malu insha Jerusalénbi aa eleshasha Jesús vi' chuna', Moisés' wandya lei mashtuu bale rukulaba kuinda ke', tsenmin yala depanmala meedi' pake'meemee kentsu katajila. \v 47 Tsenñu kumuinchi meenamulaya meenbashiintsula, Jesús yuj bibu' juñu' mitya, tsenmin depake'meeñu bain mi' paka pakakeñu' mitya. \v 48 Tsandintsu, Jesúsnu ya' apala mangatatu yuj keenbaishtu, bene María tsandimi ya' nanu: Apa, ¿ñu nenñunayu tsanamii? Iya ñu' apaba pure' wapanaa ñunu mami'kes nendetsaashubaa, timi. \p \v 49 Tsenñu Jesús pakatu: ¿Naa kenaa ñulla inu mami'kes nendetsuyu? ¿Ñulla mijdetuu naa iya in Apa' taawasha kenu menesteñuba? timi. \p \v 50 Tsenñu yala Jesús naatitaa tsandiñuba jaiba aseetangui'la. \p \v 51 Tsandi' panduren Jesús ya' apalaba Nazaret pebulusha miimi. Tsejtu, ya' apala naadetiñuba tsanguen chumi. Tsenmala ya' amaya kumuinchi entsa pashtyu' ya' tenbukasha tengaya chumi. \p \v 52 Tsenmala Jesús tsanaturen ya' pensa bain, naa ya' bulu bain de-aawaintsumi. Tsenñu Dios bain, naa chachilla bain Jesúsnu kayu estyan chula. \c 3 \s1 Juan tiba den chutyu tenashamungares nemi. \r (Mateo 3.1-12; Marcos 1.1-8; Juan 1.19-28) \p \v 1 Kaspee tinbunu Tiberio César, romanola' kayu aa uñi, yumaa 15 añu uudenguen chunu tinbunu Poncio Pilato Judea tusha uñi juwaami; tsenmala Herodesya Galilea tunu uñi pumuwaami; tsenmala Herodes' uñaku Filipoya Iturea tunu bain, Traconítide tunu bain uñi pumuwaami; tsenmala Lisaniasya Abilene tunu uñi pumuwaami. \v 2 Tsenmala Anásya Caifásba juntsa tinbunu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku juwaala. Juntsa tinbutala Zacarías' na Juan, tiba den chutyu tenasha neneintsu, Dios pakare' kuinda mijakaakaami. \v 3 Tsenñu Juan, kumuinchi Jordán pi keetalaya chachillanu demijakares ne', yalanu veta' pensa demangue' Diosnu meengue' mungaradei, tsenmala Dios ñulla' ujcha pitsaanu tsuve, tis neneimi. \v 4 Entsaa puimiya Diosa' mitya pamu ruku Isaías naati pamuwaañuba tsaitaa tsaimi, entsandimuwaañu: \q1 \it Tiba den chutyuin tenasha main entsandintsuve:\it* \q1 \it Bale Ruku' janu miñu ura' mandei, \it* \q1 \it ñulla' tenbukasha ya' miñu ura' mantse'kaadei.\it* \q1 \v 5 \it Kumuinchi tu jatsuwatalaya pareju' dematsure', \it* \q1 \it naa butyutala bain kumuinchi pareju paki' mandei.\it* \q1 \it Tsenmala binda' miñutalaya ura' mantse'kare', \it* \q1 \it miñu ura' jutyundalaya jatsuwa' mannu dejuve.\it* \q1 \v 6 \it Tsenmala Dios chachillanu livee kemu juñu mu bain katanu detsuve, \it*\f + \fr 3.6 \ft Isaías 40.3-5\f* ti' piikemuwaami Isaías. \p \v 7 Tsenñu Juan' junga pure' chachilla mungaakutinu jijideiñu, yalanu entsa entsandimi: Ñulla piñi juuñuu anbutimu chachillanuba, ¿maa ñullanu Dioschi taaju i' puinu kaledenashuba, engu jataa livee inu dejuve tiñaa dejayu? \v 8 Veta' pensa mangue', veelachiba uwain entsala Bale Ruku' miñusha demaañuve tenna keewaadei, ne ñui tene, “Lalaya Abrahamnu sera' jamu deeyu”, tya' daj pensaa keewaatyudei. Matyu uwaindiyu Diosren tsanguindyatuya, naa entsa shupukanu bain Abrahamnu sera' jimu chachi juula bain tirenuu juve. Tsa' mitya tsandyatyudei. \v 9 Chi tuumu jacha telelebi ma tulekemu jacha yumaa tyayaa ma tsunave. Tsaju' naaju chi bain ura' puka ityuya dedala' ñinbaasha keviimu deeve, timi Juan. \p \v 10 Tsenñu chachilla pake'meetu tsa tsandila: Tsaashu juntsaa, ¿naa kenu dejuwa? tiitila. \p \v 11 Tsenñu Juan pakatu tsandimi: Pai jali tashu juntsaa, tajtu rukunu ma jali kuwade. Tsenmin mun panda finu tana' bain, veela tajtulanu vele' kuwade, timi. \p \v 12 Tsenñu deechu' mitya lushi kamu mantsa rukula bain mungaakutinu deja', Juannu pake'meetu tsandila: Rukui, ¿lalaya tyee kenuu dejuwa? tila. \p \v 13 Tsenñu Juan pakatu tsandimi: Bale rukula ñullanu lushi naa naake kanuu juve detiñu bain tsantsan kaketu, yapa katyudei, timi. \p \v 14 Tsenñu mantsa suutadula bain pake'meetu: Tsenmala ¿Lalaya tyee kenuu dejuwa? tila. \p Tsenñu Juan pakatu tsandimi: Munu bain firu' ken jutyuren tsandi', jeekaapu' anbuti' taanguityudei. Tsenmin naake depaangueñu kan dechu' bain juntsan juuren mikave tyan chudei, timi. \p \v 15 Tsenñu junu pumu chachilla yala' pensashaya, “¿Naaju rukutun?” tya', Juannu yuj keenbashintsula: “Entsaaba Dioschi Mi'ke' Kayamu jamaaba jumeete”, tyatya deitu. \p \v 16 Tsaaren Juanya kumuinchi chachillanu pakatu tsandimi: Uwain iyaa ñullanu pichee mungaakaakiyu, tsaaren bene jamuya Espíritu Santaa kuwanmala ñulla juntsachee mungaraiñuinu detsuve, tsenmin ñichi bain mungaanu tsuve. Juntsa rukuya kayu inu pulla pudeve. Ya tsaañu iya baleñu' jutyunchin, naa ya' sandalia chuwan juuba malanbu' kuwakenuba jutyuuyu. \v 17 Juntsa jamu rukuya trigu wa'kare' te'kamu jun tsaa ju', ya' tyaapasha tyami puja'tee pala tanave, trigu ñi ya' chiba devela' kalaanu. Tsanguemiya trigu tsurensha uukare', ya' kuyaa naa-uwanuba manbetyu ñinbaasha kepu' ikakaanu tsuve, ti' laapu' pami Juan. \p \v 18 Tsandi' kayu pure' uumi'te' papatitu, Juan Diosa' mika ura kuinda mijakaakaa kemi chachillanu. \v 19 Tsenmin uñi Herodesnu bain Juan nepami, yaa ya' uñaku Filipo' shinbu Herodíasnun mangañu' mitya, tsenmin kayu vera ti juula bain firu' kiiken chuñu' mitya. \v 20 Tsejturen kayu jungajte Herodes meenguityu' entsa bain firu' ketu, Juannu tsaa peesu pukemi. \s1 Jesús mungarami. \r (Mateo 3.13-17; Marcos 1.9-11) \p \v 21 Juan kayu peesu vityumujchi chachillanu mungaantsuñu, Jesús bain mungarami. Tsejtu Jesús Diosba kuinda kentsunu uwanu tsaa selu jurudimi, \v 22 tsenmalaren Espíritu Santo entsai katawa' wa'pupu keraa yanu pajaimi, tsenñu selusha main entsandiñu meejami: Ñaa in estyanu Nave. Ñu' mitya yuj sundenve, timi. \s1 Jesúschi tinbu aa-apala \r (Mateo 1.1-17) \p \v 23 Jesús 30 añu juunutalaa ya' taawasha peepumi. Jesúsya José' nave tyamuwaala. \li1 Tsaju' Joséya Elí' nawaanmala, \li1 \v 24 Elíya Matat' nawaami. \li1 Matatya Leví' nawaanmala, \li1 Levíya Melquí' nawaami. \li1 Melquíya Janai' nawaanmala, \li1 Janaiya José' nawaami. \li1 \v 25 Joséya Matatías' nawaanmala, \li1 Matatíasya Amós' nawaami. \li1 Amósya Nahúm' nawaanmala, \li1 Nahúmya Eslí' nawaami. \li1 Eslíya Nagai' nawaanmala, \li1 \v 26 Nagaiya Máhat' nawaami. \li1 Máhatya Matatías' nawaanmala, \li1 Matatíasya Semeí' nawaami. \li1 Semeíya Josec' nawaanmala, \li1 Josecya Joiadá' nawaami. \li1 \v 27 Joiadáya Johanán' nawaanmala, \li1 Johanánya Resá' nawaami. \li1 Resáya Zorobabel' nawaanmala, \li1 Zorobabelya Salatiel' nawaami. \li1 Salatielya Nerí' nawaanmala, \li1 \v 28 Neríya Melquí' nawaami. \li1 Melquíya Adí' nawaanmala, \li1 Adíya Cosam' nawaami. \li1 Cosamya Elmadam' nawaanmala, \li1 Elmadamya Er' nawaami. \li1 \v 29 Erya Jesús' nawaanmala, \li1 Jesúsya Eliézer' nawaami. \li1 Eliézerya Jorim' nawaanmala, \li1 Jorimya Matat' nawaami. \li1 Matatya Leví' nawaanmala, \li1 \v 30 Levíya Simeón' nawaami. \li1 Simeónya Judá' nawaanmala, \li1 Judáya José' nawaami. \li1 José Jonam' nawaanmala, \li1 Jonamya Eliaquim' nawaami. \li1 \v 31 Eliaquimya Meleá' nawaanmala, \li1 Meleáya Mená' nawaami. \li1 Menáya Matatá' nawaanmala, \li1 Matatáya Natán' nawaami. \li1 Natánya David' nawaanmala, \li1 \v 32 Davidya Jesé' nawaami. \li1 Jeséya Obed' nawaanmala, \li1 Obedya Booz' nawaami. \li1 Boozya Sélah' nawaanmala, \li1 Sélahya Nahasón' nawaami. \li1 \v 33 Nahasónya Aminadab' nawaanmala, \li1 Aminadabya Admín' nawaami. \li1 Admínya Arní' nawaanmala, \li1 Arníya Hesrón' nawaami. \li1 Hesrónya Fares' nawaanmala, \li1 Faresya Judá' nawaami. \li1 \v 34 Judáya Jacob' nawaanmala, \li1 Jacobya Isaac' nawaami. \li1 Isaacya Abraham' nawaanmala, \li1 Abrahamya Térah' nawaami. \li1 Térahya Nahor' nawaanmala, \li1 \v 35 Nahorya Serug' nawaami. \li1 Serugya Ragau' nawaanmala, \li1 Ragauya Péleg' nawaami. \li1 Pélegya Éber' nawaanmala, \li1 Éberya Sélah' nawaami. \li1 \v 36 Sélahya Cainán' nawaanmala, \li1 Cainánya Arfaxad' nawaami. \li1 Arfaxadya Sem' nawaanmala, \li1 Semya Noé' nawaami. \li1 Noéya Lámec' nawaanmala, \li1 \v 37 Lámecya Matusalén' nawaami. \li1 Matusalénya Henoc' nawaanmala, \li1 Henocya Jéred' nawaami. \li1 Jéredya Mahalaleel' nawaanmala, \li1 Mahalaleelya Cainán' nawaami. \li1 \v 38 Cainánya Enós' nawaanmala, \li1 Enósya Set' nawaami. \li1 Setya Adán' nawaanmala, \li1 Adánya Diosa' nawaami. \c 4 \s1 Dyabulu Jesúsnuujcha lawaanu kemi. \r (Mateo 4.1-11; Marcos 1.12-13) \p \v 1 Jesús Espíritu Santo' mityaa tiba kiikemu juu Jordán pisha malumi. Tsenñu Espíritu Santo Jesúsnu tiba den chutyuin tenasha miya' jiimi. \v 2 Tsejtu junga 40 malu tsanañu Dyabulu ujcha lawaanu kiikemi. Juntsa malutala panda fajtu nendu bene panda mutyami. \v 3 Tsenñu Jesúsnu Dyabulu tsandimi: Ñu uwain Diosa' Natuya, entsa shupukanu pan tirede, timi Dyabulu. \p \v 4 Tsenñu Jesús Dyabulunu pakatu: Diosa' Kiikanu entsa pillave: \it Chachilla panda findun chunanu dejutyuve, \it*\f + \fr 4.4 \ft Deuteronomio 8.3\f* tive, timi. \v 5 Tsejtu bene Dyabulu aa butyusha Jesúsnu miya' lu-i', tu kuraa jeke dekeeware' dyatu \v 6 tsandimi: Kumuinchi entsa tu tsamantsa naraa judeeshu juntsala ñunu tene dekuwanu tsuyu, ñu uudenguen chunutsu, matyu inchi deeñu munaa kuwandenñuba kuwanuu ju' mitya. \v 7 Tsa' mitya ñu teledi' inu aawa kure' keewaashu juntsaa, ñunu dekuwanu tsuyu, timi. \p \v 8 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Diosa' Kiikanu entsa pillave: \it Ñu' Bale Ruku Diosnuren aawa kure' keewaake', yachiren tiba kiikemu juude, \it*\f + \fr 4.8 \ft Deuteronomio 6.13\f* tive, timi. \p \v 9 Tsenñu bene Dyabulu Jesúsnu Jerusalénsha miya' ji', aa elesha mishbui'sha kayu katyu tenabi miya' luitu tsandimi: Ñu uwain Diosa' Natuya, enun tusha yanbude. \v 10 Matyu Diosa' Kiikanu entsa pillave: \it Dios ñunu tiba ikaan jutyu ya' anjeelanu washkekaanu eenu tsuve.\it* \v 11 Tsenmala: \it Anjeela deja' ñunu tyaapachi yali' tadinu detsuve, ñu' neepa tusha tyuika' shupukachi tapan jutyu, \it*\f + \fr 4.11 \ft Salmo 91.11-12\f* tive, timi. \p \v 12 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Diosa' Kiikanu entsandive: \it Ñu' Bale Ruku Diosnuya ti ken tsangue tirenu kityude, \it*\f + \fr 4.12 \ft Deuteronomio 6.16\f* ti' pillave, timi. \p \v 13 Tsejtu Dyabulu Jesúsnu kayu naake' ujcha lawaren tsaatu, juntsa malutalaa ba'ke' miji' manbullaki'mi. \s1 Jesús Galileashamijakares nenu peepumi. \r (Mateo 4.12-17; Marcos 1.14-15) \p \v 14 Tsejtu Jesúsnu Espíritu Santo tsanguikaañu, tiba kiikemu juuya Galileasha miimi, tsenñu Galilea keetala chumu chachilla ya tyeenguiikeñuba mijala. \v 15 Jesúsya cha' waku wakudinu yatala yaiba wa'di' Diosa' mika ura kuinda mijakaakaa kemi, tsenñu kumuinchi chachilla Jesúsnu balengure': Yuj urave, tiitila. \s1 Nazaret' chullaJesúsnu tu'nu tyala. \r (Mateo 13.53-58; Marcos 6.1-6) \p \v 16-17 Jesús Nazaretbi miimi, ya' awanu pebulubi. Tsejtu Jesúsya naa-uwanuba tsaimu' mitya, saaduma lekanu malunu chachilla' waku wakudinu yasha vimi. Tsejtu Jesúsnu Diosa' mitya pamu ruku Isaías' pilla kiika dekuwañu, ka' uidi' lennu ja'letu, entsaa pillaa katami: \q1 \v 18 \it Bale Ruku inu mi'ke' kañu' mitya, ya' Espíritu inu chuve.\it* \q1 \it Juntsa Espíritu Santo inu kuwamiya lastemaa chumulanu yachi mika ura kuinda mijakaanaa tsanguive, \it* \q1 \it tsenmin veelachi kaya' ji' manda-in chumulanu bain livee iwaanu, \it* \q1 \it tsenmin kapuka dandajtulanu bain danguikaanu, \it* \q1 \v 19 \it tsenmin Bale Ruku naamaa chachillanu ura' kenuu juñu bain mijakaanu.\it*\f + \fr 4.19 \ft Isaías 61.1-2\f* \p \v 20 Tsejtu Jesús delengue' dyatu, kiika manbijte' cha' waku wakudinu yasha tiba kiveten pumu chachinu manguwa' chudimi mijakaanu. Tsenñu junu cha' waku wakudinu yasha pumu chachilla Jesúsnu tene yuj keenala. \v 21 Tsenñu Jesús padundatu tsandimi: Ñulla' ajuusha lenguikeeshu juntsa kiika naatiñuba uma tsaa puintsuve, timi. \p \v 22 Tsenñu mu bain Jesúsnu laapu' patu yuj urave ti' papatila, tsenmin ya tyee uumera' papatiñuba juntsaatala bain mika meenbashintsula, tsejtu yai tene entsandi pake'meemeekila: ¿Entsa, José' na jutyuu? tiitila. \p \v 23 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñulla inu entsandi'bandinu dejuve: Dilu ura' mandiremu ruku, ñuren maali ke' matsatiyade. Tsenmin entsandi'bandinu dejuve: Lala Cafarnaúm pebulusha ñu naakeñu demeeñu bain, enu ñu' tunu bain tsanguide, ti'bandinu dejuve, timi. \v 24 Tsejtu Jesús kayu pa' jindu entsa bain tsandimi: Uwaindiyu, Diosa' mitya pamu rukula naajula bain lu'tsa' tushaya balengura' keewaratyu deeve. \v 25 Tsenmin uwaindiyu kaspele Diosa' mitya pamu ruku Elías chunu tinbunu, Israel tusha pure' biyuda shinbula chunamuwa deeve. Tsenñu juntsa tinbutala naa nukaba pen añu medya shuwa jatyu', panda yamuj tiyañu ti fin tsaa tiyaimuwa deeve. \v 26 Tsa denaren Diosya Elíasnu juntsa Israel biyuda shinbula' chuinshaa eetyumujchi, main Sidón pebulu keesha Sarepta pebulubi chumu biyuda shinbu' jungaa Elíasnu eemuwaami. \p \v 27 Tsenmin Diosa' mitya pamu ruku Eliseo chunu tinbunu bain Israel tusha manbityu bishpeechi dilu chachilla pure' chunamuwaala. Tsaaren mu bain Israelsha chumu dii rukulaya Eliseochi manbirekaraindetyu', Siriasha chumu Naamánren ya' dii peya ura' mandiyaimuwaave, timi Jesús. \p \v 28 Juntsandiñu cha' waku wakudinu yasha pumu chachilla demeetu Jesúsnu yuj ajaatyala. \v 29 Tsejtu chachilla dewa'di' Jesúsnu pebulu kapasha tsaa ka' tajiila, matyu pebuluya ma butyunu ne chunañu, juntsa kapa keesha aa kujtu juñu, junga tyuleepunu detya' mitya. \v 30 Tsa deiñuren Jesús yala' kejtsapalan tsaa manbulla' ne mijiimi. \s1 Bu'chulla puu rukunuJesús ura' mandiremi. \r (Marcos 1.21-28) \p \v 31 Jesús Galilea tusha Cafarnaúm pebulubi jitu, saaduma lekanu malunu chachillanu Diosa' kuinda mijakaantsumi. \v 32 Tsenñu chachilla mika meenbashintsula naati pa' mijakare' bain, yaa uwain tsandinuu ju' papatiñu' mitya. \p \v 33 Tsenñu yala' waku wakudinu yasha ma rukunu Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla puutu uti' tsandimi: \v 34 Nazaretsha chumu Jesús, ¿tyeenguenaa jayu; lalanu millangaanaa jatu iyu? Iyaa miyu ñu muñu bain. Ñuya Dioschin juu chachi jumuve, timi. \p \v 35 Tsenñu Jesús nepatu tsandimi: ¡Patyude; aantsa rukunu malude! timi. \p Tsenñu dyabulu kumuinchi chachilla dekeenaren juntsa rukunu tsungue tya'pukare' malu' miituren tiba firu' kendyumi. \v 36 Tsenñu kumuinchi chachilla dewapantu veta' veta' tsa tsandila: ¿Entsa ruku naati patundin? ¿Tsenmin maa tsanguikaañaa tsaa Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullanuba maludei ti' me-e'laatunguen? tiitila. \p \v 37 Tsenñu kumuinchi juntsa tenatalaya Jesús tyee kes neneiñuba kuinda demijaintsula. \s1 Jesús, Pedro' anchamanuura' mandiremi. \r (Mateo 8.14-15; Marcos 1.29-31) \p \v 38 Tsejtu Jesús cha' waku wakudinu yanu mafale' miitu, Simón Pedro' yashaa vimi. Tsenñu Simón' anchama penguma jupee dilu tsuñu, veela entsa shinbunu ura' mandiresa tyatu, Jesúsnu pala. \v 39 Tsenñu Jesús juntsa shinbu' ajuusha wayu'kake' pengumanu: ¡Manbiyade! ti' pañu, juntsa uranuren penguma ishanbajtekemi. Tsenmin juntsa shinbu mangujpa' yalanu tyeeba ke' kudundaimi. \s1 Dilu purenamulanuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 8.16-17; Marcos 1.32-34) \p \v 40 Kepenusha, pajta vinu uranu, kumuinchi chachilla tichi'baasa dilu tanamulaya Jesús' junga tajila. Tsenñu Jesús dilulanu main main ya' tyaapachi ta'katu de-ura' mandiremi. \v 41 Tsanguiñu pure' chachi diluu jumulanu dyabulula demalundu: Ñuya Diosa' Nave, ti' uti utindila. \p Tsenñuren Jesús dyabululanu nepatu, pakaatyu jujuumi, matyu juntsa dyabululaya Jesús Dioschi Mi'ke' Kayamu juñuba mideeñu' mitya. \s1 Jesús vee mujtu bainDiosa' palaa mijakares nemi. \r (Marcos 1.35-39) \p \v 42 Dechayañu kepenene, Jesús pebulunu malu' miitu, muba den netyuin tenashaa jimi. Tsenñuren chachilla demi'kiitu Jesús nuka puñuba jungan jila. Tsejtu vee mujtusha erendyai'tu, yala' junun ka' tadinu kila, \v 43 tsenñu Jesús tsandimi: Vee mujtu pebulusha bain ji', Diosnu rei juu tananu mika ura kuinda mijakaanu juyu, matyu Dios inu tsanguenaa eeñu' mitya, timi. \p \v 44 Entsaitaa Jesús judíola' tusha cha' waku wakudinu yatala mijakares neneimi. \c 5 \s1 Simón Pedro alla pure' kakemi. \r (Mateo 4.18-22; Marcos 1.16-20) \p \v 1 Jesús ma bijee Genesaret pusu pikee ñiipesha ji' pumi. Tsanan, chachilla Diosa' kuinda meedinu tyatu, Jesús' junga ujkijtui jila. \v 2 Tsa deiñu, Jesús pai kaa baaku pi keesha udena katami. Juntsa baakulanu ainguemulaya depajtya' yala' waaku manbitsalentsula, \v 3 tsenñu Jesús ma baakusha viimi. Tsenñu juntsa baakuya Simónchiñu, Simónnu: Entsa baaku jayu shasha tyuleeke' ungaakide, timi. \p Tsanguiñu Jesús juntsa baaku juusha chudi' Diosa' kuinda mijakaantsumi ñiipesha uinamu chachillanu. \p \v 4 Tsejtu, chachillanu Diosa' kuinda demijakare' dyatu, bene Jesús Simónnu tsandimi: Baakuchi kayu shasha luitu, waaku manbajte' alla mandei, timi. \p \v 5 Tsenñu Simón tsandimi: Rukui, lala waakuchi alla ju'linanan dechaturen maliba kaindetyuyu. Tsaaren ñu tsanguenu uudenguiñu' mitya, manen waaku maju'liinu tsuyu, timi. \p \v 6 Tsenñu yala kayu shasha lu-i' maju'lila. Tsangue' waaku mangalarendetsun alla pureiñu, allachiren waaku kiyuujinundiyantsumi, \v 7 tsenñu yala' keranu ainguemu chachilla kalen depuñu, Simón jawa'ka jawa'kakemi, yalanu alla kalaave'jakai tyatu. \p Tsenñu alla kalaave'nu dejitu, pai baaku alla tene chukangumake ka' pula. \v 8 Tsanguetu Simón Pedro Jesús' ajuusha telenajitu tsandimi: Rukui, iya ujcha lamu rukuñu' mitya, inu baka' mijiide, timi. \p \v 9 Entsandimiya Simón bain, naa yaba ya' baakunu ainguemula bain tsamantsa alla deka' wapanaa deju' mityaa tsandimi. \v 10 Tsenñu naa kama baakusha yaba bulu ainguemula bain tsaren wapanla Santiago bain, Juan bain, matyu Zebedeo' nala. Tsenñu Jesús tsandimi Simónnu: Jeetyatyude. Kaspele naa ainguemu rukuwa ju' bain, umaa entsa ajkeshaya chachillanaa ainguen tsanguemu junu tsuve, timi. \p \v 11 Tsenñu yala' baaku ñiipesha deju'li' tsure', kumuinchi yala' buli deshuikike', Jesúsnu buudi' bendaa jila. \s1 Manbityu bishpeechi dilunuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 8.1-4; Marcos 1.40-45) \p \v 12 Ma malu Jesús ma pebulusha puñu, ma ruku manbityu bishpeechi diluu jumu jimi. Tsejtu Jesús' ajuusha teedi' wayuke' patu tsandimi: Rukui, ñuren tsanguenu tenñuya, inu ura' mandireka; iya mijayu, ñu in dilu peya manbirenuu juñuba, timi. \p \v 13 Tsenñu Jesús ya' tyaapachi ta'katu tsandimi: Uwain tsanguenu tenve. ¡Ura' mandiyade! timi. Tsenñu juntsa uwanuren ya' bulu kuraa manbityu bishpee tene juuren narai mandiyami. \p \v 14 Tsenñu Jesús juntsa rukunu tsandimi: Veelanu kuinda kityude. Tsaaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukula' jungaa ji' keekutide. Tsejtu juntsan mitya Moisés tyee kenu dejuve timuñuba juntsaa ke' Dioschi ura' kuraa mandiyayu ti' keewaanu ufeenda taji' kuwade, tsejtaa diluren ura' mandiyayu ti' keewaanmala veela bain ñu uwain ura' mandiyañuba mijanudetsu, timi. \p \v 15 Tsenñuren Jesús tsa tsanguive tiñu kuindaya malumere nukaba mija' ne jiintsula. Tsejtu chachilla pure' ja-i' waku wakudila kuinda meedinu, tsenmin dilulaya ura' mandikutinu. \v 16 Tsenñuren Jesúsya muba den netyuinsha maali vela' jijiimi, Diosba kuinda kiikenu. \s1 Dedeelaa dii rukunuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 9.1-8; Marcos 2.1-12) \p \v 17 Ma malu Jesús mijakaren pu, fariseola bain, naa Moisés' wandya lei mashturula bain deja' chula. Yalaya Galilea kaa pebulutala bain, Judeasha chulla bain, naa Jerusalénsha chulla bain jamulaa tsanala. Tsenmala Jesúsya Bale Ruku Dios tsanguikaañu dilulanu ura' mandire mandirekiñu, \v 18 veela bain mainnu dedeelaa rukunu wandunu tsuu tajila. Tsejtu Jesús' junga tajinu tyaturen, \v 19 chachi puredenañu' mitya, naa-i' Jesús' junga vin tsaatu, pakikii ya mishbui'sha lu-i' dellajkiikatu, dii rukunu wandunu tsuu Jesús' ajuusha pajtekila cha' kejtsapala. \p \v 20 Tsenñu Jesús kata' naa yala dekeranguiñuba mijatu, Jesús dilunu tenbityatu tsandimi: Ruku, ñu' ujcha demanbitsalave, timi. \p \v 21 Tsenñu Moisés' wandya lei mashturula bain, fariseola bain entsandyala: “¿Entsa naaju rukutundin tsandi' Diosnu kentsure' pantsumi, ujchaya Diosren ujcha' mitya manbitsaakenuu juunuba?” tyala. \p \v 22 Tsenñu Jesús, yala naatyandetsuñuba mijatu tsandimi: ¿Nenñaa ñulla' tenbukasha aantsangue pensanguendetsuyu? \v 23 ¿Matyu entsa rukunu: Ñu' ujcha' mitya manbitsalave, tityumujchin: Mangujpa' miide, tiñu bain tsaren jutyuu? timi. \v 24 Tsaaren uwain Chachi Tiya' Nakayamuya entsa tusha chachilla' keñu ujcha manbitsaanuu juñu bain ñulla mijanudetsu keewaanu tsuyu, titu, dedeelaa tsumu dii rukunu tsandimi: Mangujpa', ñu' tsunu wandu manga', ñu' yasha miide, timi. \p \v 25 Tsandiñu dilu dedeelaa tsumu ruku yala' ajuusha jei mangujpa' ya' wandu manga' yasha miindu, Diosya yuj ura' kemu rukuve, tisai miimi. \v 26 Tsenñu kumuinchi chachilla dewapana' keenbashiitu, Diosnu yuj urave, ti': Naa-uwanuba entsaa uukeraa keñuya kata' kerajdetuyu, tiitila. \s1 Jesús, Levínuya' disipulu tirenu mikami. \r (Mateo 9.9-13; Marcos 2.13-17) \p \v 27 Tsangue' dya' bene Jesús mafaatu, buli tajimulanu Roma uñichi deechu' mitya lushi kamu rukunu lushi kainsha chuna katami; juntsa ruku ya' mumu Levími. Tsenñu Jesús yanu tsandimi: In bendala ja' in disipulu tiyade, timi. \p \v 28 Tsenñu Leví tiba millangue shuike', Jesúsnu buudi' bendaa jimi. \p \v 29 Tsejtu bene, Leví Jesús' mityaren ya' yabi wa'di' panda finu fandangu kemi. Tsenñu pure' chachilla deechu' mitya lushi kamula bain, naa kayu veela bain bulu chudi' panda fintsula. \v 30 Tsenñu fariseola bain, naa fariseolaba bulu taawasha kemu Moisés' wandya lei mashturula bain dekeena' na'baasa pandu, Jesús' disipululanu tsandila: ¿Nenñaa ñulla deechu' mitya lushi kamu rukulaba bain, tsenmin vejan ujcha lan chumu chachillaba bain buudi', yaibaa panda fi' kujchindu dekiyu? tila. \p \v 31 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Tiba dilujtu chachillaya dilulanu ura' mandiremulanu menestejdetuve, tsaaren dilulaya meneste deeve. \v 32 Tsaju' iyaa Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu chachillanu mikanu jaindyuyu; iyaa ujcha lamu chachillanaa mikanu jayu yalanu veta' pensa demangaanu, timi Jesús. \s1 Diosnu pensangue'panda fi'nutala \r (Mateo 9.14-17; Marcos 2.18-22) \p \v 33 Tsenñu yala Jesúsnu entsandi pake'meela: Juan Mungaamu' disipulula bain, naa fariseola' disipulula bain Diosnu den pensangue' panda fityu juju deju' Diosba kuinda kiidekive, tsaanuren ¿nejtaa ñu' disipululaya tsanguityumujchi panda fi', kujchi kujchideken? tila. \p \v 34 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Matsumu ruku ñuiba bulu punuren, bulu puve'nu mikayamu chachillanu ya' mitya ti' panda fikaan jutyuu junu dejuu? \v 35 Tsaaren mandinbu nuviyunu manga' miinu malu janu tsuve, tsenmalaa umaa fandangu kemula ya' mitya ti' panda fin jutyuu tiyanu detsuve, timi. \p \v 36 Tsenmin main laapu' kuinda juu ketu bain Jesús tsandimi: Mu bain kasa jai petse daaka' uinbu jalinu mangaaputyu deeve. Matyu kasa jai petse uinbu jalinu mangaapunmalaya, kasa jali mushanu juve, tsenmin naa uinbu jali bain kasa jaliba mangaapuñu ura' keran jutyuve. \v 37 Tsenmin tsaren juve, kasa binu bain uinbu ki' buusanu putyu deeve. Tsanguishu juntsaa, kasa binu chiyatu, uinbu ki' buusanu kiyuu-ere' mushkenmala, binu bain desejiinu juve. \fig Binu ki' buusa|src="LB00145b.tif" size="Col" loc="Luke 5.37" copy="por Louise Bass se usan por cortesía de © The British & Foreign Bible Society 1994." ref="Lucas 5.37" \fig* \v 38 Tsaañu' mitya kasa binuya kasa ki' buusanaa punuu juve. \v 39 Tsenmin mu bain yumaa binu pumu kujchishu juntsaa, kasa binu mangushnu tyatyu deeve, yalaya: Yumaa pumu binaa kayu urave, deti' mitya, timi Jesús. \c 6 \s1 Lekanu malunurenJesús' disipulula trigu ka' fila. \r (Mateo 12.1-8; Marcos 2.23-28) \p \v 1 Ma malu Jesús ya' disipululaba saaduma lekanu malunu vijpaatala pulla' jintsumi, tsenñu ya' disipulula trigu walla' ka' ya' ñi tyaapachi dellajchaa inde' fifikila. \v 2 Tsenñu mantsa fariseola tsandila: ¿Nenñaa saaduma lekanu malunuya tsanguenu jutyunuba aantsanguendu dekiyu? tila. \p \v 3 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Ñulla lengue' kerajdetuu ma bijee rei David yaba bulu nemulaba panda demutyatu, \v 4 Diosa' yasha vitu Diosnu keewara tsumu pan, matyu juntsa panya chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukulan fikenuu juwaañuba, David ka' fi', naa yaba bulu nemulanu bain kumuwaañuba? timi. \v 5 Tsejtu entsa bain tsandimi: Chachi Tiya' Nakayamuya naa saaduma lekanu malutala bain tyeenguenu tya'ba tsanguenuu juve, timi. \s1 Tyaapa ejke ruku \r (Mateo 12.9-14; Marcos 3.1-6) \p \v 6 Masku saaduma lekanu malutala manen Jesús cha' waku wakudinu yasha mavi' Diosa' kuinda mijakarentsumi. Junu ma ruku uran dyaapa yujka dedeelaa pumi. \v 7 Tsenñu junu Moisés' wandya lei mashturula bain, naa fariseola bain Jesúsnu dus keetanala saaduma lekanu malunuren ura' mandireñuba kata', yala juntsan mitya Jesúsnu kuipa faawaanu tyatu. \p \v 8 Tsenñuren Jesúsya yala naake pensanguendetsuñuba mi' bain, tyaapa yujka dedeelaa rukunu tsandimi: ¡Aanu kejtala kujpa' uidide! timi. \p Tsenñu juntsa ruku kujpa' uidiñu, \v 9 Jesús veelanu tsandimi: Iya ñullanu pake'meenu tsuyu: ¿Saaduma lekanu malunu tyee keñaa uranu jun? ¿Uraaya kenuu jun? Tsa jutyu'ba, ¿urajtu juuya kenuu jun? ¿Chachillanu livee kenuuya jun? Tsa jutyu'ba, ¿peyawaakenuuya jun? timi. \p \v 10 Tsanditu Jesús kumuinchi uinamu chachillanu dekera' yatetu, juntsa dii rukunu tsandimi: Ñu' tyaapa usakide, timi. \p Tsenñu uskemiren ya' tyaapa narai mandimi. \p \v 11 Tsenñu veela keenatu mika ajaatyala, tsejtu yai tene patu: ¿Jesúsnu naa kenu dejuwa? tiitila. \s1 Jesús 12 ruku mi'ke' kami. \r (Mateo 10.1-4; Marcos 3.13-19) \p \v 12 Juntsa malutala ma bijee Jesús bui'sha lumi Diosba kuinda kenu. Tsejtu juntsa kepe Diosba kuinda kenanan chayami. \v 13 Tsejtu dechayañu kepenene ya' bendaa nemulanu demikatu, 12 ruku mi'ke' kami. Tsejtu juntsalanu ya' mitya kuinda kenu lara' eramu ruku detiremi. \v 14 Juntsa 12 rukula entsalaa jula: Simón, tsenñuren Jesúsya juntsanu Pedro mumu pumi, Simón' naatala Andrés bain, Santiago bain, Juan bain, Felipe bain, Bartolomé bain, \v 15 Mateo bain, Tomás bain, Alfeo' na Santiago bain, Simón, Diosa' lei naatiñuba tsa deki'ñu selandyamu tinu ruku bain, \v 16 Santiago' na Judas bain, tsenmin Jesúsnu firu' kekaanu wandi' kakaamu Judas Iscariote bain. \s1 Jesús mijakare' dilulanuura' mandiremi. \r (Mateo 4.23-25) \p \v 17 Jesús ya' mitya kuinda kenu lara' eramu rukulaba bui'sha pu' manbajatu manbela jatsuranu miila. Tsenñu ya' bendaa nemu chachilla purenala, naa vee chachilla Judeasha chulla bain, Jerusalén' chulla bain, kayu veela fera keesha Tiro pebulu' chulla bain, naa Sidón pebulu' chulla bain ji' pula, \v 18 matyu Jesús' palaanu meenanu jimula, tsenmin yala' diipeya bain ura' mandiresa tya' jimula. Tsejtu naa Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullachi taaju in chumu deju' bain ura' mandiya mandiyaila. \v 19 Tsa' mitya Jesúsnu kumuinchi chachilla ta'kanu tyatyaila, matyu yaa tsanguenuu ju', naaju dilulanu bain ura' mandire mandirekeñu' mitya. \s1 Naajulaa sunden chunuudejuñu bain \r (Mateo 5.1-12) \p \v 20 Jesús ya' disipululanu keetu tsandimi: \q1 Ñulla lastemaa chumu chachillaya \q1 Dioschi ura' imu deeve, \q1 matyu Dios ñulla' rei juñu' mitya. \q1 \v 21 Tsenmin challa panda yamujka chumulaya \q1 Dioschi ura' imu deeve, \q1 bene tyubanbera fifikentsunuu deju' mitya. \q1 Tsenmin challa llaki juu chumulaya \q1 Dioschi ura' imu deeve, \q1 bene masundya' uukanu deju' mitya. \q1 \v 22 Tsenmin Dioschi ura' imu deeyu tyanu dejuve, \q1 ñullanu chachilla detyutya'kera, deveeka'kera, firu' pa'kera, \q1 tsenmin Chachi Tiya' Nakayamu' mityaren firu' kure dekiñu bain. \p \v 23 Tsa' mitya juntsainu malunu mika sundyadei, ñulla selusha tsamantsa balen juu kanu deju' mitya, matyu juntsa chachilla' tinbu rukula bain juntsangue firu' kiikemuwa deeve Diosa' mitya pamu rukulanu. \q1 \v 24 Tsaaren challa ñulla tarukula sunden chudenashu juntsalaya \q1 taaju inu detsuve, \q1 matyu ñullaya yumaa sunden pullandetsu' mitya. \q1 \v 25 Tsenmin ñulla challa tsamantsa panda ura' fin chumulaya, \q1 taaju inu detsuve, \q1 matyu bene ti fin tsaanu deju' mitya. \q1 Tsenmin ñulla challa tsamantsa sunden chumulaya, \q1 bene yuj llakindya' waren chunu detsuve. \q1 \v 26 Tsenmin kaspee tinbunu anbutitun Diosa' mitya pamu rukuyu timulanu bain \q1 yuj urave ti' papatimuwa deeve. \q1 Tsa' mitya mu bain ñullanu tsandin dechunmalaya, \q1 ñulla anbutikayamu de' mitya, \q1 taaju inuu junu detsuve. \s1 Jesús kundaalanu estyadeiti' mijakaami. \r (Mateo 5.38-48; 7.12) \p \v 27 Tsaaren ñulla inu meedenashu juntsa chachillanuya tsandinu tenve: Ñulla' kundaalanu estyadei, naa detyutyañu bain, yalanu ura' judei. \v 28 Ñullanu, Dioschi firu' in chusa timulanu bain, ñullaya yalanu Dioschi ura' in chusa tidei, tsenmin tejkureken chumula' mitya bain Diosba kuinda kiikidei. \v 29 Mun ñunu mashpelenu kidekiñuba, masku pasha bain kikutide. Mun ñuchi jandaa pannu jali chipakeñu bain, naa tansha pannu jali bain kakaade. \v 30 Mun ñunu tyeeba pa'ñu bain kuwade, tsenmin ñuchi tyeeba chipakiñu bain manba'tyude. \v 31 Ñullanu veela naadekesa tenñuba, ñui bain yalanu tsanguen chudei. \p \v 32 Tsenmin ñullanu estyamulanun ñui bain estyaishu juntsaa, ¿ti' mityaa ura' iinuu kentsunu dejuyu? Matyu naa ujcha lan chumula bain estyamuutalaya tsaren estyamu deeve. \v 33 Tsa' mitya ñulla ura' ken chumuutalan ura' kiidekishu juntsaa, ¿ti' mityaa ura' iinuu kentsunu dejuyu? Matyu naa ujcha lan chumula bain ura' ken chumuutalaya tsaren dejuve. \v 34 Tsenmin ñullanu tyeeba mangunu ti' depa'ñu kuwatu, juntsan mitya kayu manguwakenuulanaa dekuwashu juntsaa, ¿ti' mityaa ura' iinuu kentsunu dejuyu? Matyu naa ujcha lan chumula bain tsaren kiikemu deeve. \p \v 35 Tsa' mitya ñullaya ñulla' kundaalanu estyan chu' uraa ken chudei, tsenmin tyeeba mangunu ti' depa'ñu kuwake' bain, juntsan mitya tyeeba kachuyu tyai'mujchi kuwadei. Ñulla tsanguen dechushu juntsaa, bene tyeeba tsamantsa naraa kanu detsuve, tsenmin aa kai'sha chumu Diosa' na junu detsuve, matyu yaa naa firu' chachillanu bain, naa ura' kive pensa jutyulanu bain tenbitya' ura' kiikemu Dios ju' mitya. \p \v 36 Tsaju' ñui bain ñulla' Apa Dios naaju tenbi puñuba, juntsaadei. \p \v 37 Veelanu tsa deeve ti' na'baasa patyudei, tsenmala Dios bain ñullanu tsaren junu tsuve. Veelanu kuipa putyudei, tsenmala Dios bain ñullanu kuipa pun jutyuve. Veela ñullanu ti urajtu dekeñu bain, kuipa faawaatintsun jutyu tiyadei, tsenmala Dios bain ñullanu tsaren kenutsu. \v 38 Veelanu kuwadei. Tsanguishu juntsaa, Dios bain ñullanu kuwanu tsuve. Matyu tyuwake' tyuli' pu' seepaijllake pu' manguwakeñuu kenu tsuve. Ñulla veelanu naadekeñu bain, Dios bain ñullanu tsa mannu tsuve, timi. \s1 Jesús laapu' kuinda kemi. \r (Mateo 7.1-5; 7.17-20; 7.24-27; 12.34-35) \p \v 39 Tsejtu Jesús ya' disipululanu laapu' kuinda juu ketu tsandimi: ¿Kapuka putyuutalan main miya' jimishtinuu junu jun? ¿Yala kapuka putyuutalaren jindu palluren tujuusha pajtyanu dejutyun? \v 40 Naaju disipulu bain ya' mashturunu pullaa jutyuve, tsaaren ya bain bene narai mijashu juntsaa, ya' mashturu naajuñuba tsai tiyanu tsuve. \p \v 41 ¿Nenñaa ñu' naatala' kapukanu kaa ujtupen punamunaa kata'ba, ñu' kapukanu aa tepulla ma punañuu jumunaa katatyu jutuuyu? \v 42 Tsaju', ¿nejtaa ñu' naatala' kapukanu ujtupen punamunaa mangalaanu panu juyu, ñu' kapukanu aa tepulla punañuu jumunaa katatyumujchiba? Tsa jutyuren tsaañungue keewaamu chachi, ñu' kapukasha aa tepulla pumunaa ajke' mangalaade, tsejtaa, ñu' naatala' kapukanu ujtupe puñuba kayu ura' kata' mangalaanu tsuve. \p \v 43 Naaju ura chi bain mushaa pukaya kun jutyuve, naaju urajtu chi bain uraa pukaya kun jutyuve. \v 44 Ti pu'chi juñu bain ya' pukanu keetun ne mijakeyaimuve; pu chinuya igu puka ityuve, naa pijchuwatala bain uva puka ityuve. \v 45 Ura' chachiya tiba uraa tene pamuve, ya' tenbukasha ura' pensaa puñu' mitya. Tsenmala firu' chachiya tiba urajtu juu tene pamuve, ya' tenbukasha firu' pensaa puñu' mitya. Tsaju' mu bain ya' pensasha tyee kayu aa pensanguen chumu ju'ba juntsaa pamuve. \p \v 46 ¿Nenñaa ñulla inu, Bale Ruku, tiideti'ba, iya naatiñu bain tsanguityu juju deeyu? \v 47 Mun in junga ja' meedi', iya naatiñuba tsangue meenguemushu juntsaa entsaañuu juve, \v 48 ma ruku ya kenu tyatu, tujuru deke' shupu' jandala yatyutya de-uikaataa ya kemu ruku juuñuuve. Tsenñu pillu daran ja' juntsa yanu pi deenchuwa' tya'keñu bain tiba juikityumi, matyu yatyutya daran sha' wajka' mitya. \p \v 49 Tsaaren mun iya naatiñuba meeturen tsanguityuya, ma ruku, tusha yatyutya mu'pui'mujchi ya kemu juuñuuve. Tsenñu pillu daran ja', juntsa yanu pi deenchuwa' tya'kenmalan, juntsa ya desenaa ji' bujiiñu, matyu tsaa tenbiyaimu juuñuuve, timi. \c 7 \s1 Suutadu ama' chachinuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 8.5-13; Juan 4.43-54) \p \v 1 Jesús chachillanu ya' palaa demijakare' dyatu, Cafarnaúmsha miimi. \v 2 Tsenñu junu main romano suutadu ama chumi. Tsaaren entsa bale rukuchi manda-i' taawasha kemu chachi, ya' estyanu ruku pure' diluu, peyanun jutyuu tsumi. \v 3 Tsenñu juntsa suutadu ama Jesúsnu laapu' pandetsu meetu, judío bale rukulanu mantsa eemi, Jesúsnu ji' u'tadeti' miya' jadei, tsenmala dilunu ura' mandirenutsu titu. \p \v 4-5 Tsenñu juntsa rukula Jesús' junga jitu, u'tadeti' miya' jinu tya' patu tsandila: Entsa suutadu ama lala' chachillanu estyamutu, lala' waku wakudinu ya bain kekaamuwaave; tsaañu' mitya, yanu bain la'kave'mishtiñu urave, tiitila. \p \v 6 Tsenñu Jesús yaiba jitu yumaa yasha kalen jindetsuren juntsa suutadu ama mantsa yachi ura' kera chachillanu Jesúsnu kuinda eetu tsandimi: Rukui, mandaaju jatyude, iyaa tiba balejtu chachi ju', naake' ñunu in yasha mikan tsaayu. \v 7 Tsaju' mityaa iren ñunu mi'kenu jai'yu. Ñu uudenren ne kikide, tsenmala inchi manda-i' taawasha kemu chachi ura' mandiyanu tsuve. \v 8 Naa i bain tsaren veelachi uuden imuyu; tsaaren i bain in suutadulanuya uudenguemuyu. Matyu iya mainnu: Jide, tinmalaya, jimuve; naa veranu bain: Jade, tinmalaya, jamuve. Tsenmin naa inchi manda-i' taawasha kemunu bain: Tyeeba kide, tiñu bain, kemuve, ti' kuinda eemi. \v 9 Tsejtu tsandita dejiñu, Jesús juntsa rukunu meenbaishtu, ya' bendaa jimu chachillanu ke-eetu entsandimi: Uwain, naa Israel' chumuutalaba entsa ruku tsaa tsamantsa keranguenu pensa detañu kerajtuyu, timi. \p \v 10 Tsenñu uuden i' eramu rukula yasha demiitu, juntsa bale ruku' chachi yumaa ura' mandiyaanu mangatajila. \s1 Biyuda shinbu' nanuJesús ura' mandiremi. \p \v 11 Tsangue' dyatu Jesús Naín pebulusha jimi, tsenñu ya' disipulula bain, kayu veela bain pure' bendaa jiila. \v 12 Tsai' jindetsu Naín pebulu juukapa jiinmalaren, Naín pebulu' chulla pemu mennu tajindu juukapanu falekentsula. Tsaaren juntsa pemu, biyuda shinbuchi juntsaren main na juumi. Tsenñu pure' chachilla juntsa shinbunu bendaa jiintsula. \v 13 Tsenñu Bale Ruku juntsa shinbunu kata' tenbityatu, yanu tsandimi: Waatyude, timi. \p \v 14 Tsandimin Jesús kalen ji' ujkungulenu ta'kakiñu, take' jimula uidila. Tsenñu Jesús tsandimi juntsa nakun rukuren pemunu: Iya ñunu mangujde ti' uudenguentsuyu, timi. \v 15 Tsenmalaren juntsa pemu mangujpa' chudi' mabandundami. Tsejtu Jesús ya' amanu mangumi. \p \v 16 Tsanguiñu dekatatu kumuinchi chachilla dejeetya', Dios yuj urave, ti' papatitu entsandila: Main laachi pude, Diosa' mitya pamu ruku jañuve, tiitila, tsenmin entsa bain tsa tsandila: Dios ya' chachillanu la'kanu jañuve, tiitila. \p \v 17 Tsenñu kumuinchi Judea tu' chulla bain, naa juntsa keetala chulla bain Jesús naakeñuba demijaila. \s1 Juan Mungaamu' era chachillaJesús' junga jila. \r (Mateo 11.2-19) \p \v 18 Juan Mungaamu ya' disipulula yanu dekuindakiñu kumuinchi juntsa demijami. Tsejtu Juan, yachi pai disipululanuya mikatu \v 19 Bale Ruku Jesús' junga pake'meenu eemi: ¿Ñaa uwain engu jainuushu juntsayu? ¿Kayu vee rukunu janu keenanu dejuwa? ti' pake'meenu. \p \v 20 Tsenñu Juanchi eramula Jesúsnu kalen jitu tsandila: Juan Mungaamu lalanu ñunu pake'meenu eeve, ñu uwain entsa tusha jainuushu juntsa jañuba mijanu, naa kayu veranu keenanuu juñu bain mijanu, ti' pake'meenu eeve, tila. \p \v 21 Tsenñu juntsa uranuren yala dejiñu, chachilla tichi tichi dilu deeñuba ura' demandiremi, naa mantsa firu' bu'chulla pudeju' taaju' ken chumulanu bain, naa kapuka katatyula pure' jiimulanu bain ura' demandiremi. \v 22 Tsejtu pake'meenu jimulanu Jesús tsandimi: Miitu Juannu ñulla naake kata' bain, naake mere' bain, tsandi kuinda manjidei: naa kapuka putyula bain katamu detiyave, naa ura' netyula bain ura' demandiyave, naa manbityu bishpeechi dilula bain ura' demandiyave, naa pungui merajtula bain meemu detiyave, naa pemula bain demangujve, tsenmin lastemaa chumulanu bain Diosa' mika ura kuinda mijakaandetsuve. \v 23 Tsenmin mun iya tsa tsanguiñu kataataake'ba in mitya kundaa tyatyu' bain, juntsaya Dioschi ura' imuve, timi. \s1 Jesús, Juan Mungaamumuñuba kuinda kemi. \p \v 24 Juan' mitya kuinda kenu eramu chachilla demiiñu, Jesús Juannu laapu' pa' chachillanu kuinda ketu tsandimi: ¿Ñulla tiba den chutyuin tenasha jitu ti katanaa dejiyu? ¿Ñañi ishuwachi balla' juya juyaintsu katanaa dejii? \v 25 Tsa jutyushu juntsaa, ¿tyee katanu dejiyu? ¿Ma ruku balenchi jali panaanu katanaa dejii? Ñulla mideeve balenchi jali panaalaya tiba ura' dechu', reila' yatalaa chumu deeñu bain. \v 26 Tsaaya, ¿tyee katanaa dejiyu? ¿Diosa' mitya pamu ma rukunu katanaa dejii? Tsaave, uwain tsa deive, Diosa' mitya pamu rukunu katanaa dejive, tsangues nemu rukuutalaa kayu pullaa jumunu. \v 27 Matyu Juannu laapu' pataa Diosa' Kiikanu entsa pillave: \it In mitya wainmu rukunu main ñu' ajkesha erentsuyu, tsenmalaa ñu tyeengues nenuuñuba tsanguenu peepu' tsuunutsu, \it*\f + \fr 7.27 \ft Malaquías 3.1\f* ti' pillave. \v 28 Uwaindiyu naaju chachillaba Juannu kayu pullaa dejutyuve, tsaaren Diosnu yala' rei juu tanamulachiya kayu balejtu ruku juuñuulaa Juannu pulla deeve, timi Jesús. \p \v 29 Naajula bain Juan pañu meenamulaya, naa deechu' mitya lushi kamula bain Dios uwain ura' kemuve tyatu, Juanchi demungarave. \v 30 Tsaaren fariseola bain, naa Moisés' wandya lei mashturula bain, juntsalaya Juanchi mungarai'la, yalaya Dios yalanu naake uraa kenu tyañu bain tsanguekuti'tu. \p \v 31 Tsejtu Jesús tsandimi: ¿Challa chumu chachillanu tibaa laapu' panu juwa? \v 32 Matyu cha' den neneindala kailla dewa'di' aikendu yaitala entsandi papatimu juuñu deeve: Naa pujkuna depakaañuba, ñulla beela dekityuwa; naa llaki beesa dekiñu bain, ñullaa dewaatyuwa, timu kailla juuñu deeve. \v 33 Matyu ñullaya Juan Mungaamu ja' nendu Diosnu pensangue' panda fityu junmala, naa binu bain kushtyu junmala, ñullaya: Entsa ruku dyabulu puu rukuve, timu deeve. \v 34 Tsenmala umaa Chachi Tiya' Nakayamu ja', veelaa Diosnu pensangue' panda fityu juju deeñuba, yaa panda fimin, naa binu bain kujchimu junmala: Entsa rukuya panda janbeendu, vin ruku, matyu romano uñichi deechu' mitya lushi kamulaba ura' kera ruku, tsenmin ujcha lan chachillaba bulu nemuve, timu deeve ñulla. \v 35 Tsaaren titi i' pullantsuñuba juntsanu keetaa, naa Diosya tsamantsa aseetaju' keewara juñuba aseeta imuve, timi. \s1 Jesús ma shinbunuya' ujcha manbitsaami. \p \v 36 Ma fariseo ruku, Jesúsba bulu panda finu ti' mikami. Tsenñu Jesús yasha vitu, tsanguemu deeñu, kelu' tsudimi panda finu. \v 37 Tsenñu juntsa pebulunu na'baasa palaa pakaren chumu shinbu, Jesús fariseo' yasha panda finu viñu mijatu, juntsa shinbu ma alabastru lemetanu pindyupi puu tajimi. \v 38 Tsejtu yasha vitu, Jesús' neepa kelunu uidi' warentsu ya' kapi pajtya' Jesús' neepanu ajkiñu, bene ya' achuwachi tene demanguijtikemi, tsejtu ya' neepanu estitu pindyupi mungui munguikemi. \v 39 Tsenñu Jesúsnu mikamu fariseo chachi, tsanguiñu katatu maali entsangue pensanguemi: “Uwain entsa ruku Diosa' mitya pamu jutuya, naaju shinbaa yanu tsangue' ta'kantsuñuba mijachuve, naa juntsa shinbuya na'baasa palaa pakaren chumuñuba”, tyami. \p \v 40 Tsenñu Jesús fariseo rukunu tsandimi: Simón, ñuba jayu kuinda kenu tenve, timi. \p Tsenñu Simón pakatu: Mashturu, ti pandenñuba pade; meenanu tsuyu, timi. \p \v 41 Tsenñu Jesús tsandimi: Mangunu ti' lushi depa'ñu kuwa kuwakemu rukunu pai ruku lushi neenala. Mainya 500 paki lushi neenami, tsenmala kamainya 50 paki lushi neenami. \v 42 Tsaaren neenamula manbaanguenu dejui'ñu, juntsa pai rukulanu mangan jutyu shuwami. Tsa' mitya, Simón, ¿ñaa, naa tinu juyu? Entsa pai rukula yalanu lushi mangan jutyu shuwañu, ¿naajaa kayu yanu estyanu jun? timi. \p \v 43 Tsenñu Simón pakatu tsandimi: Inchiya, naaju rukaa lushi kayu aa neena'ba, juntsaa kayu estyanu juve, timi. \p Tsenñu Jesús tsandimi: Ura' pave, timi. \p \v 44 Tsanditu Jesús juntsa shinbunu keetu, Simónnu tsandimi: Simón, ¿entsa shinbunu katayu? Iya naa ñu' yasha vijañu bain, ñuya in neepa manbitsaanu pi kuwaindyuñuba, entsa shinbuya in neepanu ya' kapichi tene pitsale' ya' achuwachi demanguijve. \v 45 Tsenmin ñuya inu ura' jave tya' estindyuñuba, entsa shinbuya iya vijañu estimin, chaiba in neepanu estintsuve. \v 46 Tsenmin ñuya inu ura' jave tya', naa in mishpukasha bain muli munguindyuñuba entsa shinbuya ya' pindyupichi tene in neepanu munguive. \v 47 Tsa' mitya ñunu entsandintsuyu: Ya naa pure' ujcha laimu shinbu ju' bain, ya' pure' ujcha jumula demanbitsala' mityaa inu mika estyave, tsaaren jayu ujcha' mitya manbitsalaimu chachillaya jayun estyaimu deeve, timi. \p \v 48 Tsejtu juntsa shinbunu tsandimi: Ñu' ujcha' mitya manbitsalave, timi. \p \v 49 Tsenñu veela junu bulu puve'nu mikayamula bain yala' pensasha entsandyala: “¿Naaju rukutundin naa ujcha jumula bain manbitsalave timi?” tyala. \p \v 50 Tsenñu Jesús juntsa shinbunu kayu pa' jindu tsandimi: Uwain ñu tsainu tsuve tya' kerangue' mityaa ura' mandive; tiba bulla jutyu ura' miide, timi. \fig |src="CN01778b.tif" size="Span" loc="Luke 7.36-50" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 7.50" \fig* \c 8 \s1 Jesúsnu kivetes nemu shinbula \p \v 1 Bene Jesús naaju pebulutalaba, naa aa pebulutala bain, naa kaa pebulutala bain Diosnu rei juu tananu mika ura kuinda mijakares nentsumi. Tsenñu 12 rukula ya' mitya kuinda kes nenu eramula bain Jesús' bendaa nentsula. \v 2 Tsenñu mantsa shinbula firu' bu'chulla me-e'laramula bain, naa dilu nenduren ura' mandimula bain Jesúsba bulu nentsula. Juntsa shinbula: mainya María, kama mumu Magdalena tinu shinbu mandishpai dyabulu me-e'laramu bain, \v 3 naa Herodeschi tiba tañu jumula keena' washken chumu Cuza' shinbu Juana bain, naa Susana bain, naa kayu vee shinbula bain Jesúsba bulu nentsula. Tsejtu yala ti tanenduba Jesúsnu bain, ya' 12 chachillanu bain kuwa kuwakila. \s1 Ñi waakemu ruku \r (Mateo 13.1-23; Marcos 4.1-20) \p \v 4 Pure' chachi pebulutala chumula Jesús' junga ji' meenala. Tsejtu pure' chachi jideiñu, Jesús ma kuinda laapu' patu tsandimi: \v 5 Ma ruku ñi waakenu jimi. Tsejtu ñi waakiñu mantsa ñiya miñutala paijmi. Tsenñu chachilla yuj tere' neila, tsenmala naa pishkula bain paja' defikila. \p \v 6 Tsenmala mantsa ñiya shupu' tsundala paijmi. Tsejtu jeke deshu'ke' awaturen jundala tu aa tsutyuñu' mitya, pi ura' kushkai'tu ma ejkeila. \v 7 Tsenmala mantsa ñiya puchi chundalaa paijmi, tsenñu puchi bulu de-awalan juntsa kiyalanu depijteke' ura' awakaatyula. \v 8 Tsenmala mantsa ñiya ura' tunu paijmi. Tsejtu shu'ke' awa' papa ila, mantsalaya ma kuyamee 100 ñi kuwakena' bain tsa tsaila. Tsejtu Jesús tsandi kuinda ke' panduren daran patu tsandimi: ¡Mun pungui pu'ba meedi' aseetanguidei! timi. \p \v 9 Tsenñu ya' disipulula Jesúsnu pake'meetu tsandila: ¿Ñu lalanu challa aantsandi' laapu' kuindajuu ketu, tyee aseetanguikaanu kitaa tsandiyu? tila. \p \v 10 Ya' disipulula tsa detiñu, Jesús tsandimi: Diosnu rei juu tananu deeñu tyee ju' pantsunañuu juñu bain ñullanuya dekeewaakive, tsaaren veelanuya laapu' kuinda juuchi tene mijakarave, \it tsenmalaa naa keena' bain katai'nudetsu, naa meena' bain aseetangui'nudetsu, \it*\f + \fr 8.10 \ft Isaías 6.9\f* timi. \s1 Ñi walanu laapu' patutyee mijakarañu bain \r (Mateo 13.18-23; Marcos 4.13-20) \p \v 11 Iya ñullanu laapu' kuinda juu kikeeshu juntsa entsanditundiyu: Ñi juushu juntsaya Diosa' kuinda juuñuuve. \p \v 12 Mantsa ñi miñutala pajtya deive tyeeshu juntsaya, chachilla Diosa' palaa meeñuren, bene Dyabulu jamin tenbukasha juntsa ñi wajkaañuu jumu kuindanu demanbashwaakenmala, Diosnu keranguityu demandiya', naa livee i bain in jutyuu mandiyamula juuñu deeve. \p \v 13 Tsenmala mantsa ñi shupu' tsundala pajtyaive tyeeshu juntsaya, chachilla Diosa' kuinda mika sunden meedi' nenduren, ura' dera' keenguinu jutyumin, wajtunuren keenguenu yuj taaju' faanmalaren, Diosa' kuinda manbashiimula juuñu deeve. \p \v 14 Tsenmala mantsa ñi puchi chundala pajtya deive tyeeshu juntsaya, chachilla Diosa' mika ura kuinda meeturen, titalaba aa pensaa deju'kera, lushi laanun pensaa deju'kera, naa-iñaa ura' chukeechunga pensa tene aa ken chumiya, Diosa' palaanuya tsaa manbashinchi iimulaa juntsaañu deeve. Tsaju' awatyu' puka ityu chi juuñu deeve. \p \v 15 Tsenmala mantsa ñi ura tunu pajtyaive tyeeshu juntsalaya, chachilla Diosa' palaa mere' ura' deechu' pensangue', naa-uwanuba manbashtyu' Dioschi tiba ajkesha ke' jimula juuñu deeve. Tsaju' yalaya naa chi ju'ba bene puka pure' iiñuu imula deeve, timi. \s1 Tyee pantsunañuu ju'bakatawanu tsuve. \r (Marcos 4.21-25) \p \v 16 Mu bain lanpara chakaatu, shulla pandainsha pukityu deeve, tsanguityu'ba, tsunjuu pandainsha chakare' chungaatyu deeve. Lanpaa chakaamiya kai'tala dejtelanu teeka' chungaamu deeve, tsenmalaa mun yasha viñu bain danguenutsu. \v 17 Tsaren ju', tyee pantsunañuna' bain naa-uwanuba katawan jutyuuya jutyuve, tsenmin tyee challa maalin miiyu tenna jumula bain bene mijakaan jutyuuya dejutyuve, bene kumuinchi narai mijanu detsuve. \v 18 Tsa' mitya tejan meedidei. Naajulaa aa detañuba yalanuya kayu aa manguwanu tsuve, tsaaren tajtulanuya naa ka jayun tadeeñuba juntsala bain demachipainu detsuve, timi Jesús. \s1 Jesúschi ura ya' bulula \r (Mateo 12.46-50; Marcos 3.31-35) \p \v 19 Jesús' puinsha ya' ama bain, ya' naatalala bain jila, tsaaren chachi pure denañu' mitya, naake' kalen jin tsaala. \v 20 Tsenñu ma ruku Jesúsnu kuinda kiitu tsandimi: Ñu' ama bain, ñu' naatalala bain avindala putu ñunu katanu detyave, timi. \p \v 21 Tsenñu Jesús tsandimi: Naajulaa Diosa' kuinda mere' juntsanguemu deju' bain, juntsalaa in ama deeve, tsenmin in naatalala deeve, timi Jesús. \s1 Jesús ishuwanu bain, pisundanu mandyawaami. \r (Mateo 8.23-27; Marcos 4.35-41) \p \v 22 Ma malu Jesús ya' disipululaba baakusha vitu bejkusha tyakanu ti' lu'jila. \p \v 23 Tsejtu Jesús baakuchi tyakandun, kasandyatu baakusha kasuimi. Tsenñu ya' disipululan juu jindetsu, wajtutalan ishuwa daran juiñu pisunda pure' laimi. Tsenñu ya' disipulula wapanantsula, baakusha pi pure' viintsuñu baivikeenu juve detya' mitya. \v 24 Tsejtu Jesús kasu'tsuñu mandengaajitu tsandila: ¡Mashturu, mashturu, lala ma baiviindetsuyu! tila. Tsenñu Jesús mandenga' kujpatu ishuwanu bain, pisundanu bain mandyasa ti' pañu, ishuwa bain, naa pisunda bain mandyala, tsenñu wajtunun pisunda putyu, nejui mandiyami. \p \v 25 Jesús tsangue' dyatu, bene ya' disipululanu tsandimi: ¿Nejdeeyu ñulla Diosnu ura' keenguityu jula? timi. Tsenñu ya' disipulula wapan kajuruu keenbashiitu, yaitala veta' veta' tsandila: ¿Entsa naaju rukutunguen? ¡Naa pisundanu bain, naa ishuwanu bain mandyadei tinmala meenguemu jula! tila. \s1 Gerasasha chumunufiru' bu'chulla me-e'laami. \r (Mateo 8.28-34; Marcos 5.1-20) \p \v 26 Tsejtu bene Jesús ya' disipululaba Gerasa tusha tyakala Galilea tu bejkundala. \v 27 Tsa-i' Jesús tusha pajtya' jintsuñu, ma ruku juntsa pebulusha chumu kalen jimi. Juntsa ruku kaspeleren firu' bu'chulla puu' mitya, naa jali bain panajtu, naa yasha bain chutyu ju', ujkun mennanu tujuushan chunamu jumi. \v 28 Tsejtu Jesúsnu katamiren ya' ajuusha telenaji' wayu'kakitu, daran palaachi tsandimi: ¡Jesús, ñu tsamantsa aa kai'sha chumu Diosa' Na! ¿nenñaa inu bulla kenu jatu iyu? Tsantsaya inu taaju kikaatyuka, timi. \p \v 29 Tsaaren Dioschi urajtu kuraa tiremu juntsa bu'chulla tsandimiya Jesús malude tiñu' mityaa, tsandimi. Pure' bijee bu'chulla juntsa rukunu des-iwaawaa kemuwaami. Chachillaya juntsa rukunu ka' jeru chuwachi neepasha bain, tyaapasha bain tele telekila tsangue' tiba firu' kikaren jutyu ka' tadinu. Tsenñuren juntsa ruku jeru chuwa daa-ee-eekemuwaami. Tsangue' firu' bu'chulla juntsa chachinu maali tiba den chutyuin tenasha nepiware' ee-eekemi. \p \v 30 Tsenñu Jesús pake'meetu: ¿Ñu, ti mumuyu? timi. \p Tsenñu pakatu: Sera mumuyu, timi. Tsandimiya bu'chullala juntsa rukunu pure' videi' mityaa tsandimi. \v 31 Tsejtu juntsa firu' bu'chullala Jesúsnu: Lalanu tsantsaya jelekenuu juwan jurusha putyuka, tila. \p \v 32 Tsejtu kujtusha ku'chi purena' panda findetsuñu' mitya, juntsa firu' bu'chullala, ku'chilashaa eepuka, tila Jesúsnu. \p Tsenñu Jesús juntsa ku'chilashaa devikaami. \v 33 Tsenñu juntsa firu' bu'chullala cha' rukunu demalu' miitu, ku'chilanu tene maviila. Tsa deinmalan juntsa ku'chila daran deji', aa kujtusha deyanbu' pisha pajtya' dechukakila. \p \v 34 Tsenñu ku'chi washkemu rukula ku'chila tsa deiñu katatu, daran miji' pebulusha chullanu bain, jeenbaasha chullanu bain dekuindakikila. \p \v 35 Tsenñu tsaa dekuindakeñu mijamu chachilla naa-itaa tsaiñuba keenu jila. Tsai' Jesús' puinbi dejitu, bu'chulla me-e'laramu ruku Jesús' neepasha tiba jutyu jali manbanaa chuna dekatajitu, yuj jeetyala. \v 36 Tsenñu naa-itaa juntsa pure' bu'chulla puu ruku ura' mandiyañu bain keenamulaya kuinda kila jamulanu. \v 37 Tsenñu kumuinchi Gerasa tusha chumula tsamantsa dejeetyatu, Jesúsnu junu malu' vee mujtusha miide, tila. Tsenñu Jesús baakunu mavi' miinu nentsuñu, \v 38 juntsa pure' bu'chulla me-ee'laramu ruku Jesúsnu bulu miya' jika timi. Tsenñuren Jesús, miya' jinu pai'tu, \v 39 tsandimi: Ñu' bulula' jungaa miji', ñunu Dios naakeñu bain dekuindakide, timi. \p Tsenñu juntsa ruku miitu, pebulu kuraa yanu Jesús tyee keñu bain millandi kuindakes nemi. \s1 Jairo' na'ma bain, main dii shinbu bain \r (Mateo 9.18-26; Marcos 5.21-43) \p \v 40 Jesús pusu bejkusha pu' mandyakajiñu chachilla sundyala, yala Jesúsnu maasa tya' dekeena' mitya. \v 41 Tsenñu ma ruku, ya' mumu Jairo, cha' waku wakudinu yasha bale ruku pumu, Jesús' neepasha telenajitu, ya' yasha miya' jinu pami, \v 42 matyu ya' na'ma 12 añu juuren, tsenmin yachi main juuren, penundiyantsuñu' mitya. \p Tsenñu Jesús Jairo' yasha jintsu, pure' chachi jiindu, Jesúsnu tsaa demijcha' tyulikentsula. \p \v 43-44 Tsenñu junu ma shinbu asa senduwaraa dilu chuturen 12 añu ma iintsu'ba, ura' malai'mujchi tsaa tsanamu shinbu bain chachilla' kejtsapala putu, Jesús' benesha kalen jitu, ya' jai mutunu ta'kakemi. Tsejtu naa asa senduwaraa ju'ba juntsa uwanun dya'kawaakemi, naamika ura' malanu tya' dilu ura' manmula' junga ji', lushi tsamantsa millangaanduba ura' malai'mujchi chumuren. \p \v 45 Tsenñu Jesús pake'meetu: ¿Maa inu ta'kan? timi. \p Tsenñun mu bain, ta'kaindetyuyu, tiidetiñu' mitya, Pedro tsandimi: Mashturu, chachi kelu kelu puredena' mitya, mishketun tsa dekive, timi. \v 46 Tsenñu Jesús manbatu: Mallee inu deta'kave; inchi pudee luñuba mijayu, timi. \p \v 47 Tsa-i' mijañu, juntsa shinbu naa-i' pantsudin tsaatu, jelanchin dejullukendu Jesús' junga ji' ya' ajuusha teledimi. Tsejtu ya nenñaa Jesúsnu ta'ka'ba cha' kejtsapalaren millandi kuinda kemi, tsenmin ta'katu naa-i' juntsa uwanun ura' mandiya' bain tsandi dekuindakemi. \v 48 Tsenñu Jesús tsandimi: Kaa na'ma, uwain ñu tsainu tsuve tya' kerangue' mityaa ura' mandiyave; tiba bulla jutyu ura' miide, timi Jesús. \p \v 49 Tsejtu Jesús kayu tsandi' pantsuren, main Jairo' yasha chumu jitu, Jaironu tsandimi: Ñu' na'ma yumaa peyave; mashturunu bulla ki'ñu urave, timi. \p \v 50 Tsenñu Jesús meetu tsandimi: Jeetyatyude, inu uwain tsanguenu juve tya' keranguide, tsenmala ñu' na'ma mantsatinu tsuve, timi Jesús. \p \v 51 Tsa-i' yasha dejitu, veelanuya ya juusha mikatyumujchi, Pedronu bain, Juannu bain, Santiagonu bain, pemu' apanu bain, ya' amanu bain mikakemi. \v 52 Tsenñu kumuinchi ware' vishkiindintsula juntsa na'ma peyañu' mitya. Tsenñu Jesús yalanu tsandimi: Waatyudei, juntsa na'ma peyaindyuve, kasu'tsuturen tsanave, timi Jesús. \p \v 53 Jesús tsandiñu veela demeetu ne uukapundila, yalaa uwain peyañuba mide' mitya. \p \v 54 Tsenñuren Jesús ya' tyaapachi juntsa kaa na'ma' tyaapanu kake', daran patu tsandimi: Kaa na'ma, ¡mangujpade! timi. \p \v 55 Tsandinmalan juntsa uwanu aama maviñu jei mangujpami, tsenñu Jesús: Panda mafikaadei, timi. \p \v 56 Juntsaiñu ya' apala yuj keenbaishla, tsenñu Jesús yalanu patu tyee iñu bain veelanu kuinda kityudei, timi. \c 9 \s1 Jesús ya' 12 disipululatyee kenu deeñuba wandi' eemi. \r (Mateo 10.5-15; Marcos 6.7-13) \p \v 1 Jesús ya' 12 disipululanu dewa'kaatu, naaju dyabululanuba me-e'laanuu bain, naa dilulanu ura' mandirenuu bain tiremi. \v 2 Tsejtu Jesús, Diosnu rei juu tananu kuinda mijakaanu bain, tsenmin naa dilulanu bain ura' demandires nenu eemi. \v 3 Tsejtu tsandimi: Miñutala menestenguikenuu tiba ta'tyudei, naa tyutyan cha'li juu bain, naa jali punu buusa juu bain, naa panda juula bain, naa lushi juula bain, tsenmin naa vera manbannu jali juula bain ta'tyudei. \v 4 Tsenmin nunbatsa yanu deji' tsu' bain vee mujtu pebulusha malu' miji'mujchiya junun tsanadei. \v 5 Tsenmala naaju pebulunu demikai'ñu bain, juntsa pebulunu malu' miindu neepasha ujtupe mangasha'pudei, tsanguetaa yalanu Dioschi urajtu chachi dekure' taaju inu detsuve ti' keewaanu, timi. \p \v 6 Tsenñu yala dejitu pebulu kuraa Diosa' mika ura kuinda mijakares ne', naa dilulanu bain ura' mandires neneila. \s1 Maa Jesúsñuba Herodesura' aseetanguityumi. \r (Mateo 14.1-12; Marcos 6.14-29) \p \v 7 Galilea uñi Herodes, Jesús naa naakentsuñu bain meemeekemi. Tsaaren maa tsangues nentsuñu bain naake' ura' aseetanguen tsaami, matyu mantsalaya: Juan Mungaamu pemuren mangujpañuve detinmala; \v 8 mantsalaya: Diosa' mitya pamu ruku Elíasyaa mangatawañuve, tiidetinmala, kayu veelaya: Kaspee tinbunu Diosa' mitya pamu ruku mangujpa'ba imeete, tiidetiñu' mitya. \v 9 Tsejtu Herodes tsandyami: “Iyaren Juannu mishpuka daapukare' tu'kaawaasuba, ¿tsen, entsa naaju rukuñaa entsaa kuinda meeja meejaitu-in?” tyami. \p Tsa' mitya Herodes Jesúsnu katanu tyatyaimi. \s1 5.000 pullaa chachillanuJesús panda fikaami. \r (Mateo 14.13-21; Marcos 6.30-44; Juan 6.1-15) \p \v 10 Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula dene' miitu, yala naa naake' demiji' bain Jesúsnu kuinda kila. Tsenñu Jesús yaiban juu Betsaida pebulu jinu miñuu jimi. \v 11 Tsenñuren chachilla demijatu Jesús' bendaa jila. Tsenñu Jesús ura' tya' mikatu, Diosnu rei juu tananu kuinda mijakaami, tsenmin dilulanu bain ura' demandiremi. \p \v 12 Tsanguentsuren yumaa dekepentsuñu, ya' 12 disipulula Jesúsnu ji' patu tsandila: Engu tiba den chutyunu tenasha depu' mitya, chachillanu deme-eede, tsenmala kalen chunu kaa pebulutala deji', ya depake' tsudi' panda demi'ke' ka' finudetsu, tila. \p \v 13 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñullaa yalanu panda kuwadei, timi. \p Tsenñu yala tsandila: Tsaaren panda aa detanatyuyu, man paki pan ju', alla bain pallu juuve, tsaañu' mitya kayu ati'kaji'shu juntsaa, entsa pure' chachillachi naaken tsaanu juve, tila. \p \v 14 Tsaaren unbee rukulan juuren 5.000 chachillaa ma juula. Tsenñu Jesús ya' disipululanu: 50 chachimee buungare' chujtikidei, timi. \p \v 15 Tsenñu ya' disipulula juntsangue', kumuinchi chachillanu manchungaka juuñungue chujtila. \v 16 Tsenñu Jesús juntsa man paki pan bain, pai alla bain katu, selusha ke'laadi', panda' mitya Diosnu yuj urave ti' dyatu, pan dedale', ya' disipululanu kuwami, tsenmalaa kumuinchi chachillanu veenudetsu. \v 17 Tsenñu kumuinchi chachilla panda tyubanbera defiñu, laramu mande'kakitun, 12 kubi jungue mande'kala. \s1 Pedro: JesúsyaDioschi Mi'ke' Kayamuve, timi. \r (Mateo 16.13-19; Marcos 8.27-29) \p \v 18 Ma malu Jesús ya' disipululaban juu jitu, Diosba kuinda kentsumi. Tsejtu ya' disipululanu pake'meetu tsandimi: ¿Chachillaya inu, muve tiidetin? timi. \p \v 19 Tsenñu pakatu tsandila: Mantsalaya ñunu Juan Mungaamuve tiidetive; tsenmala veelaya ñu Elíasve tiidetive; tsenmala kayu veelaya ñu, yumaa tinbunu Diosa' mitya pamu ruku mangujñuve tiidetive, tila. \v 20 Tsenñu Jesús yalanu manbake'meetu tsandimi: ¿Tsen, ñullaa inu muve detiyu? timi. \p Tsenñu Pedro pakatu: Ñuya Dioschi Mi'ke' Kayamuve, timi. \s1 Jesús peyanu ju'ba wainmi. \r (Mateo 16.20-28; Marcos 8.31–9.1) \p \v 21 Tsaaren Jesús tsandimi: Munu bain jaiba entsa kuinda kityudei, timi. \v 22 Tsejtu tsandimi: Chachi Tiya' Nakayamuya pure' taaju i' pullainu tsuve. Matyu bale rukulachi bain, naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulachi bain, naa Moisés' wandya lei mashturulachi bain mutyan kerai'nu tsuve. Tsejtu tu'nu dejuve, tsaaren pen malu insha mangujtanu tsuve, timi. \s1 Naa-itaa Jesúsnubendaa jinuuñu bain \p \v 23 Bene Jesús kumuinchi chachillanu patu tsandimi: Mun in bendaa janu tenñuba maali balenguutyu', in mitya tuta'ba tutainuu juu, tu'vinu kuusa nanakiñungue', malumere in bendaa janu dejuve. \v 24 Matyu mun ya' chungamaya maali balengurenu tyashu juntsaa uwain naa-uwanuba tsana chuntsumi katan jutyuve; tsaaren in mityan ya' chungama maali balenguutyushu juntsaa naa-uwanuba tsana chuntsumi katanu tsuve. \v 25 Matyu ¿tyee balenu jun, mu bain entsa tusha tiba detaditun, naa-uwanuba tsananu jutyuushu juntsaa? \v 26 Mun in mitya bain, naa in kuinda' mitya bain deyujtyashu juntsaa, Chachi Tiya' Nakayamu bain ya' mitya yujtyanu tsuve, ya' Apa tsaa, rei juu tsamantsaa, Dioschin juu anjeelaba pi'juruu maatu. \v 27 Uwaindiyu mantsa enu pumu chachilla Diosnu rei juu tiyantsu katai'mujchiya peyan dejutyuve, timi. \s1 Jesús vera' lai' katawami. \r (Mateo 17.1-8; Marcos 9.2-8) \p \v 28 Tsandi' puitu bene mandishpen malutala Jesús bui'sha lumi Diosba kuinda kenu; tsejtu Pedronu bain, Juannu bain, Santiagonu bain miya' lumi. \v 29 Tsa-i' Jesús Diosba kuinda kentsuren ya' kajuru vera' tiya-i', ya' jaliya defibaba' la-i' pi'juruimi. \v 30 Tsenñu pai ruku Jesúsba kuinda kendu' katawala. Juntsala tinbunu chumu rukula Moisés bain, Elías bain juula. \v 31 Tsejtu yala' kelu kelu pi'juruu uinatu Jesús Jerusalénbi peya' selusha miinu juve, ti' pantsula. \v 32 Tsenñu Pedro yaba bulu nemulaba, naa tsamantsa kasundyantsu' bain keenala, tsejtu Dioschi tsamantsaa keewara jumu bain dekata', naa juntsa pai ruku Jesúsba bulu uinamulanu bain katala. \v 33 Tsejtu juntsa rukula Jesúsnu baka' mijindetsuñu, Pedro, Jesúsnu tsandimi: Mashturu, lala enu yuj ura' pukeeñuve. ¡Tsa' mitya pen kaa yapaya kenu detsuyu! ¡Ñuchi main, Moiséschi main, Elíaschi bain main! timi Pedro. Tsaaren Pedro juntsa uranu tyee panduba mijturen ne tsandintsumi. \v 34 Tsejtu Pedro tsandi' kayu pantsuren yalanu ma ñivijcha ja' dishukeñu, ñivijchasha putu yuj jeetyala. \v 35 Tsenñu juntsa ñivijcha juusha entsandiñu meejami: Entsaa in mi'ke' kañu Nave. Yanu meedidei, timi. \p \v 36 Tsenñu juntsandi pañu demeenmalaren bene Jesús maali uyuna' ne mangatawaimi. \p Juntsai' puiñu dekata' bain, juntsa tinbutala munu bain tsaa kuinda ki'la. \s1 Jesús firu' bu'chulla puu kaananuura' mandiremi. \r (Mateo 17.14-21; Marcos 9.14-29) \p \v 37 Juntsa ayunchi Jesús pen disipululaba bui'sha pu' kujtusha demaviñu, pure' chachilla Jesús' junga jiila. \v 38 Tsenñu cha' kejtsapala ma ruku daran patu tsandimi: Rukui, tsantsaya in nanu tenbi keede, inchi entsan na main juuve. \v 39 Tsaanuren ma firu' bu'chulla pu' yanu tituba kikaakaakeñu des-i' vishkiikiindi' fi'pakisha chinbijpu laalaakive. Tsaju' yanu firu' ketu mandyaiken dyatyu jujuuve. \v 40 Tsenñu iya ñu' disipululanu tsantsaya me-e'laakaanu pa'ñuren, naake' me-e'laren tsa deeve, timi. \p \v 41 Tsenñu Jesús pakatu: Keranguityu chachilla, ñulla firu' chachilla, ¿naama jina ñuiba tsana' puulan chunujtuuwa? Ñu' kaananu in junga taade, timi. \p \v 42 Tsenñu juntsa kaana Jesús' junga kalen jintsuñu, dyabulu tusha tsun-ere' desmee ma-iwaakemi. Tsenñu Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chullanu Jesús nepa', juntsa kaananu ura' mandiwaatu, ya' apanu mangumi. \v 43 Tsenñu kumuinchi chachilla keenbashiila Dios tsamantsa pude' uukeraa keñu' mitya. \s1 Jesús peyanu ju'ba mawainmi. \r (Mateo 17.22-23; Marcos 9.30-32) \p Tsejtu Jesús tyee kiikeñu bain chachilla keenbashiindetsuren, Jesús ya' disipululanu tsandimi: \v 44 Entsa kuinda ura' meedi' manbashtyudei: Chachi Tiya' Nakayamuya firu' kemu chachilla' tyaapasha kuwanu tsuve, timi. \p \v 45 Tsaaren Jesús naati' tsandiñuba ya' disipulula aseetanguityu jujuula, yalanu chaiba Dios ura' aseetanguenu kikarendyuñu' mitya, tsenmin Jesús naati' tsandiñu bain ura' manbake'meenu jeetya jeetyaila. \s1 ¿Maa kayu bale juñanga? \r (Mateo 18.1-6; Marcos 9.33-37) \p \v 46 Tsenñu ya' disipulula veta' veta' pake'meela maa yaitala kayu bale ruku juñanga titu. \p \v 47 Tsenñu yala naake pensanguendetsuñuba Jesús mijatu, ma kaananu kake', ya' keesha taditu \v 48 tsandimi: Mun in mityan entsa kaana juuñuulanu mikake' bain, inu mikakeñunguentsuve, tsenmala mun inu mika' bain inu eemunu bain mikakeñunguentsuve. Tsa' mitya ñuitala maa kayu balejtu juuñuu ju'ba, juntsaa kayu aa bale juve, timi. \s1 Kundaa kityulayalaaba buunamu deeve. \r (Marcos 9.38-41) \p \v 49 Tsenñu Juan tsandimi: Mashturu, lalaya ma ruku, ñu' mitya ti' dyabulu me-e'laalaakentsu dekatayu, tsaaren laaba bulu nemu jutyuñu' mitya: Tsa mantyude, ti' depayu, timi. \p \v 50 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsangues netyude tityudei, naajulaba ñullanu kundaa kityulaya ñuiba buunataa tsaanu dejuve, timi. \s1 Jesúsnu, ya' disipululabaSamaria' chulla mikandyai'la. \p \v 51 Jesús tusha pu', kai'sha mamikalaranu ura kalen jantsuñu, Jerusalénsha jinbera inu pensangue' jintsumi. \v 52 Tsejtu ya' mitya kuinda kemulanu ajkesha mallee eemi ya pake' dekeenasa tyatu. Tsenñu Samaria tusha dejitu ma kaa pebulunu jila. \v 53 Tsenñuren Samaria' chullaya ya kuwai'la, Jesús Jerusalénshaa jintsuñuba demija' mitya. \v 54 Tsenñu ya' disipulula Santiago bain, Juan bain mijatu, tsandila: Bale Ruku, ¿juntsa chachillanu de-ikakaanu selusha ñi pajasa tinu dejuwa? tila. \p \v 55 Tsenñu Jesús yalanu malu'te' keetu, daran nepami. \p \v 56 Tsejtu junu dapuitu vee kaa pebulushaa miila. \s1 Jesúsnu bendaa jinunaaju taajuñu bain \r (Mateo 8.19-22) \p \v 57 Tsejtu Jesús ya' disipululaba miñusha jindetsuñu, ma ruku Jesúsnu tsandimi: Ñu nuka jijiiñuba inu bain jinu tenve, timi. \p \v 58 Tsenñu Jesús pakatu: Naa jeengucha juula bain yaichi vi' tsutsudinu tujuu tadeeve, naa pishku juula bain yaichi yatape tadeeve, tsaanuren Chachi Tiya' Nakayamuya naa nuka bain mishpuka llai'kare' tsuunuba ma tajtuuve, timi. \p \v 59 Tsejtu Jesús kama rukunu tsandimi: In bendaa jade, timi. \p Tsenñu juntsa ruku tsandimi: Rukui, tsaashu juntsaa, in apanu ajke' menjinu tsuyu, timi. \p \v 60 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Inu keranguityu chachillaya yumaa peyaiñuu dechu' mitya, yaitala demensa, tsaaren ñuya jatu, Diosnu rei juu tananu mika ura kuinda mijakares nede, timi. \p \v 61 Tsenñu kama ruku tsandimi: Rukui, ñu' bendaa nenu tsuyu, tsaaren in yasha chumulanu ajke' wainji' shuikitaa janu tsuyu, timi. \p \v 62 Tsenñu Jesús tsandimi: Taawashke' tu junle' jindu naa-intsuñanga tya' benesha mangueekeekemu chachillaya Diosnu yala' rei juu tananu dejutyuve, timi. \c 10 \s1 72 rukulanu lare' eemi. \p \v 1 Tsejtu bene Bale Ruku veelanu bain 72\f + \fr 10.1 \fk 72 \ft tityumujchi, mantsa yumaa kiikalanuya entsa pillave: \fk 70.\f* ruku mi'ke' katu, ya' ajkesha pallu pallu de-eemi, ya nuka nuka jiinuu juwaaju' bain. \v 2 Tsejtu Jesús laapu' patu yalanu tsandimi: Uwaindiyu finu puka imuya pureeve, tsaaren te'kamulaya jayun judeeve. Tsa' mitya ñulla entsa pu' vijtya miya rukunu pa', te'kamu chachilla eede ti', pa'dei. \v 3 Ñulla jidei, tsaaren ura' meedidei: ñulla uvejaaba dejuñu jeengucha kejtsapala eren tsanguentsuyu. \v 4 Ñulla naa lushi bain, naa tyeeba pu' tajinu buusa juu bain, naa sandalia juu bain yapa ta'tyudei. Tsenmin naa miñutala chachi kataake' bain uidika' kuinda kityudei. \v 5 Tsenmin naaju yanu ji' vi-i' bain, entsa yanu chumulanu tiba bulla jutyu ura' dechusa tenve, ti' ajke' padei. \v 6 Tsenmala juntsa yanu mallee tiba bulla jutyu ura' chunu tyamula dechushu juntsaa, ñulla yalanu tsa detinmala, uwain tsa-inu tsuve. Tsaaren ura' chutyu deeshu juntsaa, naa tsaityuñu bain ñuichiya nejuunu tsuve. \v 7 Tsenmin juntsa yanun tsana' yala ti dekuñu bain, naa ti kushnu dekuñu bain tsanguen chudei. Matyu naaju taawasha kemu chachilla bain yala' taawasha' mitya lushi kanuu junu dejuve. Tsaju' yameemee netyudei. \v 8 Ñulla nutsa pebulutala devijiñu, ñullanu demika' tyeeba dekuñu bain fidei. \v 9 Tsenmin junu dilu tsumulanuya ura' mandiredei, tsejtu: Diosnu rei juu tananu malu yumaa kalen jave, ti' waindei. \v 10 Tsaaren nutsa pebulunaa demikai'ñu bain, cha' neneinu miñusha fale' maandu entsandidei: \v 11 Naa ñulla' pebulu ujtupe lala' neepasha demai'diñu bain demangasha'pu' shuikendetsuyu, ñulla naa kuipa deeñuba tsangue keewaandu. Tsaaren ñullanu wainnu tsuyu, naa Diosnu rei juu tananu malu yumaa kalen jañu bain, tidei. \v 12 Uwaindiyu, Dioschi kavitu dekenu malunu juntsa pebulu' chullaa kayu Sodoma' chullanuba pullake taaju ke' puinu detsuve, timi Jesús. \s1 Meenguityu chachillanu ajaa timi. \r (Mateo 11.20-24) \p \v 13 ¡Corazínnu chumu chachilla bain, Betsaidanu chumu chachilla bain! Ñulla mika taaju i' puinu detsuve. Matyu tiba tsamantsaa ke' keewara jumula, judío chachi jutyula' chunu Tiro pebulunu bain, Sidón pebulunu bain deke' keewaañuya, yalaya kaspeleren veta' pensa mangue' Diosnu demeengue', llakingue' keewaanu paba jali depana' chu', naa ju'pe juula bain mishusha detsure'banguichu deeve. \v 14 Tsa' mitya kavitu dekenu malunu Sidónnu chulla bain, naa Tironu chulla bain ñulla naake taaju kenuu dejuñuba tsangue taaju kenu dejutyuve. \v 15 Tsenmala ñulla Cafarnaúm' chullaya, ¿selusha e'laraichu deeyu pensa dejuu? Tsa jutyuve, ñullaya pemula' pupunanu tena aa tujuushaa kevinu detsuve. \p \v 16 Mun ñullanu meedi' bain, inu meediñuu juuve, tsenmin mun ñullanu meenguityu' bain, inu meenguityuñuu juuve. Tsenmala mun inu meenguityu' bain, inu eemunu bain meenguityuñuu juuve, timi. \s1 72 disipulula maala. \p \v 17 72\f + \fr 10.17 \fk 72 \ft tityumujchi, mantsa yumaa kiikalanuya entsa pillave: \fk 70.\f* disipulula mika sunden ju demiitu entsa entsandila: Bale Ruku, ñu' mitya pañuya, naa dyabulu deju' bain, lala naadekiñu bain tsa tsadeive, tila. \v 18 Tsenñu Jesús tsandimi: Uwain, iya Satanásnu kai'sha kuidya pi'ke' tusha pajtyan tsaintsu katayu. \v 19 Iyaa ñullanu naa piñi jandala tere' pulla' bain, naa alagaa jandala tere' pulla' bain, naa tiba dera' firu' kemu kundaalanu bain vingue' pulla', tiba ityumujchi jijiinu tireyu. \v 20 Tsaaren ñullanu firu' bu'chulla meedimu deeve tya' mityaa tsamantsa sundyatyudei, matyu ñulla' mumu kai'sha selusha pillave pensa jutaa, kayu sundyadei, timi. \p \v 21 Juntsa uranuren Espíritu Santo Jesúsnu yuj sundyawaañu tsandimi: Apa, selusha chumulachi bain, tusha chumulachi bain Bale Ruku, ñu yuj urave, entsa judeeshu juntsala aseetaju chachillanaa tsaa keewaatyumujchi, ne chachillanaa tsaa keewaañu' mitya. Uwain tsaave Apa, ñuren tsaisa tyañuya tsaive, timi. \p \v 22 Tsejtu chachillanu tsandimi: Ti bain in Apa in tyaapanu tene dekuwave. Mu bain iya maa juñuba ura' mijdetuve, in Aparen miive. Tsenmin mu bain maa in Apa juñuba ura' mijdetuve, iya ya' Naren miiyu, tsenmala iya naaju chachillanaa in Apanu keemijakaañu bain juntsalaa ura' keemija deeve maa in Apa juñu bain, timi. \p \v 23 Tsejtu ya' disipulula' junga mayate' yalanun juu patu tsandimi: Mun ñulla naake katandetsuñuba tsangue katantsumulaya Dioschi ura' imu deeve. \v 24 Uwaindiyu Diosa' mitya pamu pure' chachilla bain, pure' reila bain mika katanu tyaturen katatyuwa deeve ñulla' kataakindetsushu juntsa; tsenmin naamika mera'kera tya'ba, meetyuwa deeve ñulla merekendetsushu juntsa, timi Jesús. \s1 Samariasha chumu aa ura ruku \p \v 25 Ma bijee Moisés' wandya lei ma mashtuu ruku Jesúsnu tujle' pakakaanu tyatu, entsandi pake'meemi: Rukui, ¿naa ketaa naa-uwanuba Diosba ura' chunuu tiyanu juwa? timi. \p \v 26 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: ¿Leinu naaju pillan? ¿Tyee lengue lengue kemuyu? timi. \p \v 27 Tsenñu Moisés' wandya lei mashtuu ruku pakatu tsandimi: Lei entsandive: \it Ñu' Bale Ruku Diosnu mika estyade, ñu' tenbukachi, ñu' aamachi, ñu' derachi, tsenmin ñu' pensachi bain estya', kumuinchi ñu' pudengura estyade, \it*\f + \fr 10.27 \ft Deuteronomio 6.5\f* tive; tsenmin, \it ñu maali naa-i estyamu ju'ba ñuba kalen chumu chachinu bain juntsai estyade, \it*\f + \fr 10.27 \ft Levítico 19.18\f* tive, timi. \p \v 28 Tsenñu Jesús tsandimi: Ura' pakave. Ñu tsa tsanguemushu juntsaa, uwain naa-uwanuba chumu tiyanu tsuve, timi. \p \v 29 Tsenñu juntsa mashturu ya uwain Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu ju'ba juntsaa keewaachi tyatu, Jesúsnu tsandimi: Tsen, ¿maa, inchi kalen chumu chachi junu jun? timi. \p \v 30 Tsenñu Jesús pakatu entsandi laapu' kuinda kemi: Ma ruku Jerusalénbi pu' Jericósha jinu miñunu jintsumi, tsainduren taamulachi katawa' taraimi. Tsejtu taamula juntsa rukunu ka', ya' jaliba dechi'ke', debande' ta'ke', desmeengue' mijiila. \v 31 Tsenñu ma ruku, chachilla' mitya Diosnu kalen jimu ruku, ya bain juntsa miñuu jindu, juntsa rukunu kataturen, masku pasha ne pullaimi. \v 32 Tsenmala aa eleshasha talave'mu Levínu sera' jimu ruku bain junuren ji' kataturen, ya bain masku pasha tsaa ne pullaimi. \v 33 Tsenñuren main Samaria tusha chumu ruku bain junun pullandu juntsa rukunu kata' tenbitya', kalen jitu, \v 34 yanu dedaa bandenutala ura' deke' binu mungue', ulibu puka muli juula bain demungue', ya' dapetala jali depijte' telekemi. Tsanguetu ya' chudi' jinu animaanu e'lare' chujti', cha' tsutsudinu yasha miya' ji' washkemi. \v 35 Tsejtu Samariasha chumu ruku juntsa ayunchi miindu ya miya rukunu pai malu taawasha ke' kakenuu lushi kuwa' shuiketu tsandimi: Kayu entsa rukunu tiba kenuu junmalaya kide. Tsanguetu kayu pullake kastanguenmalaya, bene maatu manguwanu tsuyu, timi. \p \v 36 Tsandi' dyatu Jesús manen mashtuu rukunu pake'meetu tsandimi: Ñuchiya juntsa pen rukulanu ¿naajaa juntsa taramu rukunu yachi kalen chumu chachi juuñungue ken? timi. \p \v 37 Tsenñu Moisés' wandya lei mashtuu ruku tsandimi: Maa tenbitya' ura' ke'ba juntsaa juntsave, timi. \p Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaaya, ñu bain miji' tsanguiide, timi. \s1 Jesús Marta' junga yaa jimi. \p \v 38 Jesús ya' disipululaba kayu Jerusalén jinu miñusha jindu ma kaa pebulunu vijila. Tsenñu junu ma shinbu, ya' mumu Marta, Jesúsnu ya' yasha mikami. \v 39 Tsenñu Marta' naatala, ya' mumu María, Bale Ruku' neepa keesha chuditu naatintsuñu bain meenami. \v 40 Tsenñu Marta yasha tiba pure' kikenuu tanatu, maaliya te' kenu jutyu' naaken tsandyandu, Jesús' junga kalen jitu tsandimi: Bale Ruku, ¿ñuchiya tiba jutyuu inu in naatala, iya tiba pure' kenu juunun maali tiwaakeñu? Inu talave'de ti' yanu uudenguide, timi. \p \v 41 Tsenñu Bale Ruku pakatu tsandimi: Marta, Marta, ñu tiba dekenuu juturen dekindyu' debullatyaa nentsutaa tsandintsuve. \v 42 Tsaaren mainya kayu aa kenu meneste deeyu. Tsenñu Maríaa juntsa kayu ura' juu jumunu mi'ke' kañuve, tsenmin juntsanuya mu bain tsanguityude ti' panu dejutyuve, timi. \fig |src="CN01750b.tif" size="Span" loc="Luke 10.38-42" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 10.42" \fig* \c 11 \s1 Diosba kuinda kenu mijakara \r (Mateo 6.9-15; 7.7-12) \p \v 1 Ma bijee Jesús manbela jitu, Diosba kuinda kendu deke' dyañu, ya' disipulu main yanu entsandimi: Rukui, lalanu bain Diosba kuinda kenu mijakaaka, Juan bain ya' disipululanu naake mijakaamuñuba juntsaju, timi. \p \v 2 Tsenñu Jesús tsandimi: Naa-uwanu Diosba kuinda kike'ba, entsandidei: \q1 Apa, \q1 ñuren main juu, \q1 tsamantsa aawa Dios juñuba, \q1 muba demija' tsaa dekeewaasa. \q1 Ñu' chachillachi rei tiyade. \q1 \v 3 Malumere lalanu tiba fikenuu jumu kuwaka. \q1 \v 4 Lala' ujcha' mitya manbitsaaka, \q1 laa bain lalanu ti urajtu dekiñu bain, \q1 kuipa faawaatintsun jutyu tiyamu deeñu' mitya. \q1 Tsenmin lala ujcha lainuu juubillaya tsangaatyuka, tidei, timi. \p \v 5 Tsejtu Jesús entsa bain tsandimi: Tsandenna ñulla mallee ñuichi ura' keranu chachi miyatu, ñu kejtaa kepe ya' yasha ji', juukapasha pali paliketu: In ura' keranu chachi, inu pen pan neekaaka, \v 6 inchi ura' keranu chachi baasha pu' ja' in yasha jañuren, ti kuwan tsaayu, tinmala, \v 7 ya juusha pumu pakatu: Bulla kityuka, yumaa ya juukapa dellukaave, naa i bain, in kailla bain yumaa ma tsudenayu. Tsa' mitya kujpa' tiba ka' kuwan jutyu keeve tinu tsuve, timi. \v 8 Tsejtu Jesús kayu patu tsandimi: Tsaaren uwaindiyu, yachi ura' kera chachi juñu' mityaa tiba kujpa' ka' kun jutyuu ju'ba, matyu yuj bulla tin uinachuve tyataa, \f + \fr 11.8 \fk yuj bulla tin uinachuve tyataa \ft tityumujchi, \fk kuwatyu' yujtyanu juyu tyataa \ft ti' aseetanguikara bain junu juve.\f* kujpa' ti mutyañuba dekunu tsuve, timi. \v 9 Tsa' mitya entsandi pandundiyu: Diosnu pa'dei, tsenmala Dios kuwanu tsuve; mi'kidei, mi'kishu juntsaa katanu detsuve; juukapasha paijidei, tsenmala juukenu detsuve. \v 10 Matyu mun pa'mulaya kamu deeve; mun mi'kemulaya katamu deeve; tsenmin juukapasha paijimulanuya juukemu deeve. \p \v 11 Tsejtu ñuitalaba ¿naaju apalaa ya' na pi alla pakenmala, piñee kumu dejun? \v 12 ¿Naa napipu pa'ñu bain, alagaaya kumu dejun? \v 13 Tsa' mitya ñulla, kayu firu' chachillaaba ñulla' kaillanu tiba uraa kumu deeshu juntsaa, ¿kayu nejtaa kai'sha chumu ñulla' Apaa ya' Espíritu Santo kui'chunga yanu pa'mulanuya? timi. \s1 Jesúsnu, dyabulu uñeetsanguikaantsuve, tila. \r (Mateo 12.22-30; Marcos 3.20-27) \p \v 14 Ma rukunu dyabulu putu papatyungue tireñu, Jesús juntsa dyabulunu me-e'laami. Tsenñu juntsa ruku pamu tiyami, dyabulu maluñu. Tsenñu chachilla mika keenbashintsula, \v 15 tsenñuren mantsalaya tsandila: Entsa rukuya, dyabulu uñi Beelzebú tsanguikaañaa dyabulu me-e'laalaakive, tila. \p \v 16 Tsenmala veelaya, Jesúsnu naake' kuipa pun tsandyatu: Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu jumu main ke' keewaaka, tiitila. \p \v 17 Tsenñuren Jesúsya yala ti pensa jutaa tsandindetsuñuba mi' mitya tsandimi: Ma reichi uuden juu chumu chachiitalaren kundaa juja'tee ne chudenashu juntsaa, millainu detsuve; tsenmin naaju bulula bain yaitala de-ajaavi' veta' veta' vinguiken dechushu juntsaa millaimu deeve. \v 18 Tsa' mitya Satanás bain maalin develaintsushu juntsaa, ¿naa ketaa ya' chachillanu uudenguen chu' jintsunuu junu jun? Entsandimiya ñulla inu Beelzebú, dyabulu uñee entsanguikare' dyabulu me-e'laamuve detiñu' mityaa, tsandiyu. \v 19 Ñullaya inu Beelzebúya dyabulu majuka'laakaantsuve, tiidetive. Tsaaba juñuya, ¿ñulla' bendaa nemulanuya maa dyabulu majuka'laanuu tiremutun? Entsaañu' mityaa naa ñulla tujla deeñuba yalaren entsangue keewaandetsuve. \v 20 Tsaaren inu Diosya tsanguikare' dyabulu majuka'laakaamushu juntsaa, Diosnu rei juu tananu malu yumaa jave ti' keewara jutaa tsaanu tsuve, timi. \p \v 21 Tsejtu Jesús kayu laapu' patu tsandimi: Main dee ruku yachi vinguendu menestenguikenuu jumula detaa uina' ya' yanu washnashu juntsaa, yachi tiba ya' yasha uukara tsuñu chipan jutyuve. \v 22 Tsaaren main kayu yanu pulla dee ruku ja' vingue' pulla', naa yachi vinguendu menestenguikenuu jumula detaa uinañuba chi'kemiya, naa buli juula bain ka' deveekenu tsuve. \p \v 23 Tsa' mitya mun iba buunatyulaya inu kundara deeve; tsenmin mun iba bulu te'kakeñuu kityulaya demasee-eekeñunguindetsu', main main deshajara' jiindetsuve, timi. \s1 Bu'chulla chachinumalu' miitun mavimu \r (Mateo 12.43-45) \p \v 24 Jesús tsandimi: Dioschi urajtu kuraa tiremu bu'chulla ma rukunu malu' miitu ejke tenatala lekanu mi'kes nenduren, katatyu' nuka lekachun tsandyamin pensanguetu: “In mala' maanu yanuren miinu tsuyu”, tyamuve. \v 25 Tsa-i' ya' malu' miiñu chachi' junga mijinmala ya juuñuu nara mangasha ju', de-uuna mangatajimuve. \v 26 Tsenmin malu' miji' mandishpai bu'chulla kayu yanu pulla firu' jumulanu tene manga' maja', juntsa rukunu tsaa millai devinmalaya, kaspele naajuwa ju'ba juntsanu pullai firu' tiyanu tsuve, timi. \s1 Dioschi ura' imu chachilla \p \v 27 Tsejtu Jesús tsandi' pantsuren ma shinbu cha' kejtsapalaren Jesúsnu uti' patu tsandimi: ¡Ñunu naka' awakaamu shinbuya Dioschi ura' imuve! timi. \p \v 28 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaaren naaju chachillaa Diosa' kuinda mere' tsangue meenguen dechu' bain, juntsalaa kayu Dioschi ura' imu deeve, timi. \s1 Diosyaa tsanguekaantsuvetyainuu ke' keewara pa'la. \r (Mateo 12.38-42; Marcos 8.11-13) \p \v 29 Jesúsnu kelu kelu chachilla pure' wakudindetsuñu, entsandi pami: Challa tinbutala chumu chachilla yuj firu' dejuve. Tyeeba Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu juuya ke' keewaaka, tiidetive. Tsaaren kayu jungajte tiba ke' keewara jun jutyuve. Diosa' mitya pamu Jonás naa-i' puimuwaañuba juntsa ke' keewararen mikave. \v 30 Matyu kaspee tinbunu Nínive pebulu' chullachi Jonás naa-i' keewaramuwaañuba, Chachi Tiya' Nakayamu bain juntsai keewaranu juve challa chumu chachillachi. \v 31 Tsenmin naa Sursha chumu reina milla bain kavitu dekenu malunu mangujpa' challa chumu chachillanu kavitu ke' kuipa punu tsuve, yaa tsamantsa baasha chumuren ja', rei Salomón' tsamantsa aseetaju' keewara kuinda meenu jamuwa' mitya. Tsaaren challa enu pumiya Salomón' chunu tinbunu i'nu jumu kayu aawa puve. \p \v 32 Nínive' chullaya kavitu dekenu malunu mangujpa' challa chumu chachillanu kavitu ke' kuipa punu detsuve, matyu yalaya Jonás ti kuindaa kiiñuba meelaren veta' pensa mangue' Diosnu meenguemuwa de' mitya. Tsenmin challa enu main pumiya Jonásnu kayu pulla balee puve. \s1 Kapuka lala' buluchi ñillu juuñuu \r (Mateo 5.15-16; 6.22-23) \p \v 33 Mu bain lanpara chakaatu, mutusha pantsungaatyu deeve, tsenmin tyeeba ñillu jandala du'kaakityu deeve. Lanpaa chakaalaya kai'tala chungaamu deeve, tsenmalaa mun yasha viñu bain danguenutsu. \v 34 Ñu' kapukaa ñu' buluchi lanpara juuñuuve. Tsa' mitya ñu' kapuka urashu juntsaa, ñu' bulunu kumuinchi dandanu tsuve; tsaaren ñu' kapuka urajtushu juntsaa, ñu' bulunu dishkejtsa ju' dandajtu juunu juve. \v 35 Tsaañu' mitya aseetangue' keedei naa ñulla' ñillu dishkejtsa juuñuu jutyuñu bain. \v 36 Tsa' mitya ñulla' bulunu ñillu danjuruna' nukaba dannashu juntsaa, ñullanu danjuruna' ñillu achakali' dangaran tsananu tsuve, timi Jesús. \s1 Jesús judíola' bale rukulanukuipa pu' pami. \r (Mateo 23.1-36; Marcos 12.38-40; Lucas 20.45-47) \p \v 37 Jesús tsandi' dyañu, ma fariseo ruku Jesúsnu ya' yasha, panda fijade ti' mikañu, Jesús vitu panda finsha chudimi. \v 38 Tsejtu fariseo chachillaya panda finu uwanu tyaapa manbitsaamu deeñun, Jesúsya tsanguityuñu, juntsa fariseo ruku yuj keenbashmi. \v 39 Tsenñu Bale Ruku tsandimi: Ñulla fariseolaya basunu bain, palatunu bain avindalaa ura' manbitsaamu deeve, tsaaren ñulla' tenbukashaya tiba detaangue' kañu bain, tsenmin tiba firu' ke' dekañu bain tyuwake pu' tanañu denave. \v 40 ¡Ñulla ti kenduba mijtu chachilla! ¿Avindala tiba dekemu Diosren naa tansha bain dekendyuu? \v 41 Tsaaren ñulla' tenbukasha punañunashu juntsaa tenbiyaa chumulanu kuwadei. Tsanguishu juntsaa kumuinchi ñuichi manbitsalaañuu junu tsuve. \p \v 42 ¡Ñulla fariseo chachilla, mika taaju i' puinu dejuve! Ñulla naa aindyu mentanu bain, naa ruda tapenu bain, naa kayu vera pandaba bulu a'nutsumu juula bain paitya pela vele' tsure' manbaateya Diosnu kuwa kuwakemu deeve, tsejturen veelanu ura' kiikenu juula bain, tsenmin Diosnu estya' keewaanu juula bain juntsaaya kityu juju deeve. Tsa' mitya ura pañuya juntsaaya kiikenuu dejuve, naa ñulla' kiikendetsushu juntsala bain tsaren kidyai'mujchi. \p \v 43 ¡Ñulla fariseo chachilla, mika taaju i' puinu dejuve! Ñullaa cha' waku wakudinu yasha kayu balela' chunu chunjuutalaa chunu ajchundyamu deeve. Tsenmin pebulutala fale' neindu bain chachilla: Bale rukui, detisa tyatyaimu deeve. \p \v 44 ¡Ñulla mika taaju i' puinu dejuve! Ñullaa kataatyu ujkun tujuu juuñu deeve. Tsenñu chachilla jundaa pulla' nendu katatyu' teemiya Dioschi ura' kurajtuu tiya'ba mijdetuve, timi. \p \v 45 Tsenñu main Moisés' wandya lei mashtuu ruku pakatu tsandimi: Ruku, ñu aantsanditu, naa lalanu bain kentsure' pantsuve, timi. \p \v 46 Tsenñu Jesús tsandimi: ¡Ñulla, Moisés' wandya lei mashtuu rukula bain, mika taaju i' puinu dejuve! Ñulla veelanu tsamantsa naaken tsaa uuden kemu deju'ba, ñullaya meenguenu ke'keraa kebanguityularen tsangue uudenguemu deeve.\f + \fr 11.46 \fk naaken tsaa uuden kemu deju'ba, ñullaya meenguenu ke'keraa kebanguityularen tsangue uudenguemu deeve \ft tityumujchi, \fk adyu buli llai'kare' eemu deju'ba, ñullaya tajive'nu ti', ne ma tyamishuchin juuñuba ta'katyu deeve \ft ti' aseetanguikara bain junu juve.\f* \p \v 47 ¡Ñulla mika taaju i' puinu dejuve! Ñulla' tinbu aa-apa millala, Diosa' mitya pamu rukulanu tu'muwa deenmala, yala' mennanu jandala mandenga mandengakenu ti' cha'li ma-uikaakaakemu deeve. \v 48 Ñulla tsanguemu deetu, ñulla' tinbu aa-apala naakemuwa deeñuba ñuichi urave tya' aseetanguikaandetsuve, matyu yala tutemuwa deeñu, ñullaya juntsa jandala mandenga mandengakenu ti', cha'li ma uikaakaadeke' mitya. \p \v 49 Tsaañu' mitya Dios ya' Aseetaju' panu palaa pilla kiikanu entsandive: Diosa' mitya pamu rukulanu bain, ya' mitya nemu rukulanu bain eenu tsuyu. Tsenmala mantsalanuya detute', mantsalanuya firu' kenu bendaa nenu detsuve, tive, timi. \v 50 Tsa' mitya Diosya challa chumu chachillanaa, matyu tu dekenu tinbunuren Diosa' mitya pamu rukulanu tu'muwa deeñu, naa chaikama bain peyandetsuñu juntsala' mitya kuipa depukenu tsuve. \v 51 Matyu ajke' tutamu Abel' mitya kuipa kamin, Diosa' pupunanu ya jumuba, ufeenda tsure' ju'kenunuba pensanguenmala, juntsa kejtaa tenatala Zacaríasnu tu'muwa deeñu junbi jingue kuipa kanu detsuve, challa chumu chachilla. \p \v 52 ¡Ñulla Moisés' wandya lei mashturula mika taaju i' puinu detsuve! Ñulla Diosa' palaa mijainsha juuke' vinu llavi ñuichi tireketun, naa ñui bain juuke' vityumin, naa veela vinu tyamulanu bain eeputyu deeve, timi. \p \v 53 Jesús tsandiñu, Moisés' wandya lei mashturula bain, fariseola bain mika de-ajaatyatu, Jesúsnu tiba depake'meedunda' bulla pala, \v 54 tsangue' yanu tujle' pakakare' kuipa punu tyatu. \c 12 \s1 Tsa jutyuren tsaañunguekeewaatyudei. \r (Mateo 10.26-27) \p \v 1 Jesús tsandi' pantsuñu, chachilla tsamantsai dewa'ditu naa yaitalaba deshiña' terekentsula. Tsenñu Jesús ya' disipululanaa pa' meewaandu tsandimi: Ñulla fariseola' pan pujkikaantsumi llujpepenu pashkatyudei, matyu yalaa tsa jutyuren tsaañungue keewaamu deeñu. \v 2 Ti bain pantsunañuu jumula entsai katawan jutyuuya dejutyuve, tsenmin tiba pensasha dus miinuu jumula bain bene mijakeyan jutyuuya dejutyuve. \v 3 Tsa' mitya tyeeba ñulla yajuunainsha pan tsa detiñu bain, bene tsaa achakalinainsha meejan tsainu tsuve; tsenmala suku lluke' vi' dus kuinda kikeñuu jumula bain, bene ya mututala uidi' daran depañu meejan tsainu tsuve, timi. \s1 Munaa jeetyanuu juñuba \r (Mateo 10.26-31) \p \v 4 Ñulla inchi ura' kera chachillanu entsandintsuyu: cha' bulunu tu'mulanuya jeetyatyudei. Naa tsangue' bain, bene kayu tiba kikenuuya dejutyuve. \v 5 Tsaaren munaa ura uwain jeetyanuu juñuba wainnu tsuyu: Ñullanu tutemiya ñi jelekenu kensha eenuu jumu rukunaa jeetyanuu dejuve.\f + \fr 12.5 \ft Santiago 4.12nu bain lende.\f* Tsa' mitya juntsa rukunaa uwain jeetyadei. \p \v 6 Asu tsaatyuka ¿pai paki lushi juuchin man kaa pishku ai'mu deetyuka? Naa tsaañu bain Diosya yalanu washkidyaindyuve. \v 7 Tsenmala ñullanu laapu' panmalaya, naa ñulla' mishpukasha chumu achuwanu bain nan dechuñuba Diosya main main demikaa tanave. Tsa' mitya jeetyatyudei, ñullaya pishku pure' wakukare' pensanguiñuba kayu juntsa pishkulanuba pulla bale deeve, timi Jesús. \s1 Cha' ajuusha Jesúschideeyu tinu \r (Mateo 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Uwaindiyu mun inu keenguemu ju', chachilla' ajuusha in chachiyu timunuya, Chachi Tiya' Nakayamu bain ya' mitya Diosa' anjeela' ajuusha balela' panu tsuve. \v 9 Tsaaren mun cha' kejtsapalaren in chachi jutyuyu ti' pamunuya, i bain Diosa' anjeela' ajuusha yanu in chachi jutyuve tinu tsuyu. \p \v 10 Tsenmin mun Chachi Tiya' Nakayamunu kentsure' pati' bain, juntsaya Dioschi ya' ujcha' mitya manbitsalanuu juve; tsaaren mun Espíritu Santonu kentsure' pati' bain, juntsaya Dioschi ya' ujcha' mitya manbitsalan jutyuve. \p \v 11 Ñullanu naa cha' waku wakudinu yatala detake', naa uñila' ajuusha bain, naa balela' ajuusha bain deta'ñuba tyee panuj deewa, tsa jutyu'ba, naati pakataa balelakeechunga tya' pensandyatyudei, \v 12 matyu juntsa uranu ñulla naati pakanuu juñuba Espíritu Santo mijakaanu tsuve. Tsa' mitya pensandyatyudei, timi Jesús. \s1 Tejan pensangue' kityu tarukunulaapu' kuinda \p \v 13 Ma ruku cha' kejtsapala pu' patu Jesúsnu tsandimi: Rukui, ñuya in naatalanu apa milla' shuikiñu tiba tañu jumula inchiya veekaanu uudenguide, timi. \p \v 14 Tsandiñu, Jesús juntsanu tsandimi: ¿Maa inu ñuichi buli veekaanu bale ruku detiren? timi Jesús. \p \v 15 Tsandi' patu, bene chachillanu tsandimi: Ñulla tiba kayu aa tadinu tene tya tyaityudei, matyu chachilla buli pure' taa chuturen chunatyu deeve, timi. \p \v 16 Tsandi' Jesús bene laapu' kuinda ketu entsandimi: Main taruku ya' tunu pure' puka nandiwaakemi. \v 17 Tsejtu juntsa ruku ya' tusha puka pure' iwaake' tana' mitya, entsangue pensanguemi: “¿Tyee kichaanga? Yumaa nuka bain detyuwaiñu' mitya nuka uukaren tsaayu”, tyami. \v 18 Tsejtu pensanguetu tsandimi: “Uwain tyee kenu ju'ba mijayu. In buli wa'kaanu yasha miji' demaseneke', vee ya kayu aawa mannu tsuyu. Tsanguishu juntsaa, finutsumu buli tene dewa'kare', naa inchi tiba tananutsumu buli jumula bain millangue wa'kare' tananu tsuyu, \v 19 tsangue' dyamee maalin entsandinu tsuyu: Tiba pure' buli wa'kareke' tanañu' mitya, te' de-ityumujchi pure' añu tsaa tsananu tsuve. Tsa' mitya leka', panda bain fi', ishkala bain kujchi', sunden puinu tsuyu”, tyami taruku. \p \v 20 Tsenñu Dios tsandimi juntsa rukunu: Ñu tiba tejan pensangue' kityu chachi, entsa keperen peyanu tsuve. Tsenmala ñu' buli pure' wakukaashu juntsaya, ñu peyanmala ¿muchee shuwachunga? timi. \p \v 21 Tsandi depa' dyatu, bene Jesús chachillanu tsandimi: Naaju rukula bain yachin juu tiba pure' buli wa'kaamu rukula, naa tarukuyu tyamu deju'ba, Diosa' ajuushaya taruku jutyu, pure ruku deeve, timi. \s1 Dios ya' chachillanu washkemuve. \r (Mateo 6.25-34) \p \v 22 Tsejtu Jesús bene ya' disipululanu tsandimi: Ñullanu entsandintsuyu: Ñulla tyee finuj deewa, tsenmin ti jallee pannuj deewa tya' pensanguen chutyudei. \v 23 Matyu lala chu' jintsuñaa, fintsuminuba kayu pulla baleve, tsenmala lala' bulaa jalinuba kayu pulla baleve. \v 24 ¡Asu tsaatyuka! Pishkulaya wajke' puka iwaatyu deeve, naa nuka puka tsure' uukarenshaba tajdetuve, tsaanuren Diosya yalanu naa-uwanuba fikenuu keewaamuve. ¡Tsaju', ñullaa kayu pishkulanuba pulla bale deeve! \v 25 ¿Tsaaren naajula bain pure' pensanguike'ba naaketaa juntsa uranu peyanuu ju' bain, jayu yapa manchunuu tiyanu juyu? \v 26 Tsaju' kayu atyutyuuñuu jumulanuba naake' ken tsaa dejushu juntsaa, ¿nejtaa kayu vera juulanaa aa pensa juju deeyu? \p \v 27 Llullu naa-i awamu deeñuba tejan keekidei. Yalaa taawasha kityu deju', naa jali bain tsejte' pantyu deeve. Tsa deeñu bain, uwaindiyu naa rei Salomón bain tsamantsa uukeraa jalin panaken chumuwa ju'ba, llullu naaju uukeraawa deeñuba tsangue pantyuwaave. \v 28 Tsaju' juntsa ishtapeya jeenbaasha chu', bene ne ikakaraimu juñuren, Dios juntsangue pandemushu juntsaa, kayu ñulla chachillanaa uukerake pandei'chunga, ñulla ura' keranguityu chachilla. \v 29 Tsa' mitya, umaa tyee finuj deewa, tsenmin tyee kujchinuj deewa tya' llakindya pensa jutyudei. \v 30 Matyu Diosnu keranguityu chachillaa entsaatala aa pensanguen chumu deeve, tsaaren ñulla' Apaya ñulla titi meneste deeñuba mive. \v 31 Tsa' mitya ñullaya Diosnaa ñulla' rei juu tanamiya, Dios naakesa tyañuba tsanguen chudei. Tsanguetaa bene entsa ñulla meneste judeeshu juntsa bain kanu detsuve. \v 32 Tinuba jeetyatyudei, ñullaya inchi jayun juu jumu uveja juuñu deeve. Naa tsa deeñu bain, ñulla' Apaya aa ura ruku jutu, yanu ñulla' rei juu tananu tireve. \v 33 Tsa' mitya ñulla ti ta'ba de-ati' tiba meneste juu chumulanaa kuwadei. Ñulla tsanguishu juntsaa uinbutyu buli naraa jumula kanu detsuve, tsenmin tiba tsamantsa bale naa-uwanuba de-ityu jumulaa selusha kanu detsuve, jungaya naa taamula bain vin natyuinsha, tsenmin naa buuma bain mushketyuinsha. \v 34 Matyu ñulla nunbanaa ñuichi tiba balen juu jumula detsure' tana'ba, ñulla' pensa bain junbiren chi'kare' tananu detsuve, timi Jesús. \s1 Diosa' Na maanu juñu, sekuwaju keenadei. \p \v 35 Matyu sekuwa juu dekeena', lanpara chakaraa chunadei, \v 36 tsaju' uudenchi taawasha kiikemu chachilla juuñu deju', yala' miyan apa matsura fandangusha pu' kepe nei'ba maja' panmalan suku majuukenu keenan tsanadei. \v 37 Tsaju' ñulla' miyan apa maatu, ñulla yanu maanu dekeena' katawamulaya mika ura' imu deeve. Uwaindiyu dekeena maja' katamiya, yaren ñullanu panda finu chujti' naa naakenuu juñuba tsa tsangue' panda fikaanu tsuve. \v 38 Tsa' mitya naa aa kepe majai' bain, tsa jutyu'ba, dechanu uratala majai' bain, ya' taawasha kemu rukulanu dekeena maja' katashu juntsaa, yala mika sunden junu detsuve. \p \v 39 Entsa bain aseetanguidei: ya miya ruku kepe ti uratalaa taamu januuñuba mituya, taamunu eepukaatyu' taanguikaan jutyuve. \v 40 Tsa' mitya ñui bain naa-uwanuba jinun jutyuna' keenadei, matyu majai'chuve tyanu uwanu Chachi Tiya' Nakayamu majainu juñu' mitya, timi Jesús. \p \v 41 Tsenñu Pedro pake'meetu tsandimi: Rukui, ¿entsa laapu' patishu juntsa kuinda, lalanun patii?, tsa jutyu'ba, ¿veelanu bain laapu' paa? timi. \p \v 42 Tsenñu Bale Ruku laapu' patu tsandimi: Keena' taawasha kekaamu bale ruku, kidanda jutyu, tyee keñaa urañu bain tsa tsanguemunu, yanu uudenguemu ruku ya' yanu washkare' yachi taawasha kemu chachillanu panda finu ura tiyanmalaya, panda kuwa kuwakenu shuike' jiñu jun tsaadei. \v 43 Tsaju' yanu uudenguemu ruku naati' jiñuba yachi taawasha kemu chachi tsanguentsu mangatawamuya mika sunden junu tsuve. \v 44 Uwaindiyu juntsa chachinu, yanu uudenguemu ruku ti taju' bain yanu tene dewashkenu tirenu tsuve. \v 45 Tsaaren juntsa yachi taawasha kemu chachi, ya' pensasha: “Inu uudenguemu ruku te' majan jutyuve”, tya', yaba bulu taawasha kive'mu rukulanu bain, naa taawasha kemu shinbulanu bain defiru' kendudai', naa panda juula bain fi', naa kujchi' deviña-inba chushu juntsaa, \v 46 maanu tsuve tya' keenabanatyunu malunu, tsenmin majan jutyuve tyanu uranu, yanu uudenguemu ruku maamiya, meenguindanda ken chumula naa-i taaju ken chunuu dejuñuba tsa tsainu kuipa pu' tsamantsangue taaju kikaanu tsuve. \p \v 47 Tsaju' main taawasha kemu chachi, yanu uudenguemu ruku naake taawasha kesa tyamuñuba ya miren tsa tsangue taawasha kityu', naa meenguibanguityushu juntsaa, pure' bandainu tsuve. \v 48 Tsaaren yachi taawasha kemu chachi yanu uudenguemu ruku naake taawasha kesa tyamuñu bain mijtutaa tsa tsangue taawasha kityu', kuipa vi' taaju iinuuba jushu juntsaa, aa bandan jutyuve. Tsa' mitya munaa kayu aa kuwa' bain juntsanaa kayu aa manba'nu tsuve, tsenmin munaa kayu aa washkaanu kuwa' bain, juntsanaa kayu aa manganu tsuve. \s1 Jesús, chachiitaladevela' eekaamu \r (Mateo 10.34-36) \p \v 49 Iya entsa tusha tyeeba llu'kakaren tsanguenaa jayu. Tsaju' yumaa llu'kakarenduya yuj urachuyu. \v 50 Iya tsamantsa taaju ke' puinuuya juyu. Tsaju' tsamantsa taaju kentsuyu juntsai de-i' pullaindyuya. \v 51 ¿Ñulla' pensaya iya entsa tunu ñullanu tiba bulla jutyu ura' chujtinaa jave pensaa dejuu? ¡Tsa jutyuve! Chachilla in mityaren main main devela' jiinu detsuve. \v 52 Matyu entsa ajkeshaya naa ma bulu chachinu manda deju'ba, devela' pallu debuudi' pemalanu ajaavinu detsuve, tsaityumee, pema debuudi' pallu jumulanu ajaavinu detsuve. \v 53 Ya' apaya ya' naba ajaavi'kerake, ya' amaya ya' na'maba ajaavi'kerake, ya' anchamaya ya' suyaba ajaavi'kera kenu tsuve, timi Jesús. \s1 Tyee i' pullantsuñu bainaseeta judei. \r (Mateo 16.1-4; Marcos 8.11-13) \p \v 54 Tsejtu Jesús chachillanu entsa bain tsandimi: Ñulla pajta vinsha paba ñivijcha katashu juntsaya, shuwa janu tsuve, timu deeve. Tsenmala uwain tsaimuve. \v 55 Tsenmin ishuwa nurtesha juyikenmalaya, pajta daran lu'nu tsuve timu deeve, tsenmala uwain tsaimuve. \v 56 Ñulla, tsa jutyuren tsaañungue keewaamu chachilla, uwain ñulla naa selu bain, naa tu bain naa-inu deeñuba keemi deju' wainmu deeve, tsaaren ¿nejtaa challa tyee i' pullantsuñu bain jaiba aseetanguenu dejutyuyu? \s1 Ñu' kundaaba ura' mandiyade. \r (Mateo 5.25-26) \p \v 57 ¿Nejtaa ñulla maaliren tyee keñu urañuba tsangue pensanguenuu dejutyuyu? \v 58 Ñunu kavitu kekaanu timu rukuren ñunu kavitu kemu bale ruku' junga miya' jinu ti', palluu tene miñusha jintsumiya, kayu junga tajindyuren, yaba ura' manba' mantse'kaanu kide. Tsangui'shu juntsaa, ñunu bale ruku' tyaapanu kuwanmala, ya bain chaitalanu kuwanu tsuve, tsenmala chaitalaya ñunu peesu punu detsuve. \v 59 Uwaindiyu ñu tsanguityu' peesu vimiya, ñu' neenañu lushi millangue mangüi'mujchiya malun jutyuve, timi Jesús. \c 13 \s1 Veta' pensa mannumeneste juve. \p \v 1 Juntsa uratalaren mantsa rukula Jesús' junga ji' kuinda ketu tsandila: Galilea tusha chulla yala' animaa tute' Diosnu keewaantsunu uranu, Pilato uñi' suutadula dejitu, mantsa chachillanu detute', yala' animaa tu'ñu asalaba bulu deshajaakaa dekive, tila. \v 2 Tsenñu Jesús entsandi pakami: ¿Ñuichiya juntsa rukula veela Galilea tusha chumulanuba kayu pullai ujcha lamu dejutaa tsa deive tenguen? \v 3 Tsa jutyuve, naa ñui bain veta' pensa mangue' Diosnu meenguityushu juntsaa, yala tsaaya peyanu detsuve. \v 4 Tsenmin ¿ñuichiya kaspele Siloé pebulunu bain aa katyu ya waka' paijñu 18 chachilla dedela' pemula bain, yalaa kayu veela Jerusalénsha chumulanuba pulla kuipa dejutaa tsa deive tenguen? \v 5 Tsa jutyuve, naa ñui bain veta' pensa mangue' Diosnu meenguityushu juntsaa, yala tsaaya peyanu detsuve, timi Jesús. \s1 Puka ityu igu chinulaapu' kuinda \p \v 6 Jesús igu chinu laapu' kuinda ketu tsandimi: Ma ruku ya' uva vijpaasha igu pu' chi main wajke' tanami. Tsejtu yumaa igu inu ura tiyañu, ji' keejimi igu nameete tyatu. Tsenñuren igu indyu katatu, \v 7 vijtya washkemu rukunu tsandimi: Entsa igu chinu puka mitya mityakendu yumaa pen añu ingama nentsuyu, tsenñuren tsaave igu puka maliba nadityu jujuumi. Tsa' mitya mandule' kepude, tiba kui'mujchin endala ne chunañu urajtuve, ti' uudenguemi. \v 8 Tsenñuren juntsa tunu washnamu ruku tsandikami: Rukui, tsaaren ma añuya mangueedisai, iya juntsa chi keetala tu junle', naa pabandu juula bain tsutsungaanu tsuyu. \v 9 Tsenmala entsa añunuya igu i'ba inuumeete, tsanguiñuren ma ityuunmalaa manduukaade, timi. \s1 Lekanu malunundii shinbunu ura' manmi. \p \v 10 Saaduma lekanu malunu, Jesús cha' waku wakudinu yasha ji' mijakare' ule' pantsumi. \v 11 Tsenñu junu ma shinbu dilu pumi firu' bu'chullachi ikaturen, mantse'ke' deechu' uidinu jutyu', beenbushu wayuyuuren 18 añu dilu tsanamu. \v 12 Tsenñu Jesús kata' mikatu tsandimi: Shinbu, ñu umaa dilujtuve, ti', \v 13 tyaapachi ta'kami. Tsenmalan juntsa shinbu jei ura' mandiya' mantse'ke' uidi', Diosnu yuj urave ti' padundami. \v 14 Tsenñu cha' waku wakudinu yasha bale pumu ruku ajaaviimi Jesúsya saaduma lekanu malunuren dilunu ura' mandireñu' mitya. Tsejtu meenamulanu tsandimi: Taawasha kenu maluya mandishmain malu juve, juntsa malutalaa naa dilula bain ja' ura' mandikutidei, tsaaren lekanu malunuya ura' mandikutinu jatyudei, timi. \p \v 15 Tsenñu Bale Ruku Jesús pakatu tsandimi: Ñulla tsa jutyuren tsaañungue keewaamu chachilla, ¿mu bain saaduma lekanu malunuren naa ñulla' wagara juulanu bain, buru juulanu bain pi kushkaanu ti' chuwa malanbu' miya' jityu dejuu? \v 16 Tsaaren enu Abraham millanu sera' jamu shinbunu Satanás vi', yumaa 18 añu dilu ma tanañuba, ¿nenñaa entsa shinbunu naa saaduma lekanu maluñuba juntsanu mandyaikaapunu dejutyuwa? timi Jesús. \p \v 17 Tsejtu Jesús juntsandi pañu, ya' kundaalaya millai yujpeyala. Tsaaren chachillaya mika sundyala Jesús tiba tsamantsa uukeraa kiikeñu kataataa deke' mitya. \s1 Jesús mustasa ñinulaapu' pami. \r (Mateo 13.31-32; Marcos 4.30-32) \p \v 18 Tsejtu Jesús entsa bain tsandimi: Diosnu rei juu tananu juñu pensanguiñuya, ¿tyee juntsa keraa juñanga? ¿Tibaa laapu' panu juwa? \v 19 Matyu ma ruku ya' buikiya chuinsha mustasa ñi wajkikiñuuve. Tsenñu juntsa ñi awa' aa chi tiyanmala, naa pishkula bain deja' ya' alitala yatape kiidekiñuu juuve. \s1 Jesús pan pujkikaantsuminulaapu' pami. \r (Mateo 13.33) \p \v 20 Jesús entsa bain tsandimi: Diosnu rei juu tananu juñu pensanguiñuya, ¿tibaa laapu' panu juwa? \v 21 Ma shinbu pan kendu pen bateya pan kenu llujpe tana' pujkikaanutsumu pu' yande' depujkikaakeñuuve, timi. \s1 Selusha vinshayakaa bungu juukapa juuñuuve. \r (Mateo 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Jesús Jerusalénsha jinu miñuu jindu, naa aa pebulutala bain, naa kaa pebulutala bain, chachillanu Diosa' palaa mijakares jijiintsumi. \v 23 Tsenñu ma ruku Jesúsnu pake'meetu tsandimi: Rukui, ¿livee inuu chachillaya jayun judejuu? timi. \p Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: \v 24 Kaa bunguu juukapanaa pudengura ke' vinbera inu kidei. Uwaindiyu pure' chachilla vinu tyaturen vinu dejutyuve. \v 25 Tsaaren bene ya miya ruku kujpa' juukapa mallukenmala, ñulla avindala shuwamulaya, juukapanu pali pali kentsunu dejuve: Rukui, juukide, tiititu. Tsenñu juntsa ruku pakatu: Ñulla nuka chumu deeñuba kerajtuyu, tinu tsuve. \v 26 Tsenmala ñulla tsandinu dejuve: Lala ñubaren bulu chudi' panda defi', naa pi bain kujchi kujchikemu deeyu. Lala' chundalaren ñu Diosa' palaa mijakaakaa kemuwaave, tiitinu detsuve. \v 27 Tsenmala ya manbakatu tsandinu tsuve: Ñullanu nuka chumu deeñuba kerajtuyu. ¡Tsa' mitya ñulla kumuinchi firu' kemu chachilla in junu malu' miidei! tinu tsuve. \v 28 Tsenmala junaa deware' naa tejkuba pakaantsunu dejuve, matyu Abrahamnu bain, Isaacnu bain, Jacobnu bain, tsenmin kumuinchi Diosa' mitya pamu rukulanu bain Dios rei ju' chuinsha puna dekataturen, ñullaya avindala deshuwa' mitya. \v 29 Matyu nuka chulla bain janu detsuve, naa pajlainsha chulla bain, pajvinsha chulla bain, sursha chulla bain, nurtesha chulla bain janu detsuve, Dios rei ju' chuinsha chudi' panda finu. \v 30 Keekidei, challa mantsa ne chachi jumulaa bene aa bale ruku mandiyanu detsuve, tsenmala challa mantsa aa bale ruku jumulaa bene ne chachi juu mandinu detsuve, timi Jesús. \s1 Jesús Jerusalénnuchumula' mitya llakindyami. \r (Mateo 23.37-39) \p \v 31 Juntsa uranuren mantsa fariseola ji', Jesúsnu kuinda ketu tsandila: Enu malu' miide, Herodes uñi ñunu tu'nu tyantsuve, tila. \p \v 32 Tsenñu Jesús tsandimi: Miji' juntsa urajtu kenun bibuu rukunu tsandidei: Iya uma bain, ayu bain chachillanu pumu dyabulu avindala deme-e'lare', naa mantsa dilulanu bain ura' demannu tsuyu. Tsanguetu ma-ayushaa dekenu tsuyu, tive, tidei. \v 33 Tsejturen ajkeshaa jinuu menesteyu, uma bain, ayu bain, ma-ayu bain tsangue' jintsunu, matyu Diosa' mitya pamulanuya Jerusalén pebulushaa den tu'mu deeve. \v 34 ¡Ñulla, Jerusalénsha chumu chachilla, naa Diosa' mitya pamu rukulanu bain tu'mu chachilla, naa Dioschi eramu chachillanu bain shupuka' kiikemu chachilla! Iya ñullanu pure' bijee walla' ama naakemun ya' kaillanu ja'chi pandansha tene pukemushu, i bain tsanguenu keñun ñulla tsa de-ikutityuve. \v 35 Dios ñulla' yanu\f + \fr 13.35 \ft Salmo 118.26. \fk Ñulla' yanu \ft timiya ura yala' chunu pebulunu, tsa jutyu'ba, yala' aa eleshanu laapu' pataa tsandimi.\f* shuike' baka' miinu tsuve. Tsenmala umaa inu mangatan dejutyuve, ñullan bene: Bale Ruku' mitya jamuya Dioschi ura' imuve, ti'mujchiya, timi Jesús. \c 14 \s1 Lekanu malununlluyi rukunu ura' manmi. \p \v 1 Jesús ma saaduma malu, lekanu malunu, fariseo bale ruku' yasha panda finu jimi. Tsai' jiñu, mantsa fariseola Jesúsnu dus keenala naakeñuba mijanu tyatu. \v 2 Junu ma ruku lluyinchi diluu jumu Jesús' keesha pumi. \v 3 Tsenñu Jesús Moisés' wandya lei mashtuu rukulanu bain, fariseolanu bain pake'meetu tsandimi: ¿Saaduma lekanu malunuren dilunu ura' mandirenuu jun? \v 4 ti' pake'meeñun depa'piyaila. Tsenñu Jesús juntsa dii rukunu ta'ka' ura' mandiretu: Miide, timi. \p \v 5 Tsanguetu Jesús yalanu tsandimi: ¿Ñulla mallee, naa ñu' kailla tujuusha ma lupajtyaiñu bain, naa wagara tujuusha lupajtyaiñu bain, saaduma lekanu malu juñuba, jeke mangalaren dejutyuyu? timi Jesús. \p \v 6 Tsenñu yala naati' pakan tsandyala. \s1 Panda five'nu mikayamula \p \v 7 Bulu puve'nu mikaya' panda five'nu jimu chachilla, main main kayu aa balela' chuchudinu chunjuutalaa mi'ke' chundetsuñu katatu, Jesús laapu' patu tsandimi: \v 8 Ñullanu mallee fandangu ke' panda finu ti' demikañu ji' bain, balela' chudi' panda fifikenu chunjuunuya chutyudei. Matyu vera bene jamaa kayu ñunu pulla bale rukaaba ja'ba imive. \v 9 Tsenmala ñullanu bulu puve'nu mikamu ruku: Ñu' chunjuru entsanaa mangude, ti'bandinmalaya, ñu yujpeya' mangujpa' miji' kapashaaba manchuinu tsuve. \p \v 10 Tsaañu' mitya naa-uwanu fandangu ke' panda finu ti' demikañu ji' bain, kapa chunjuushaa chudei. Tsenmalaa, ñullanu bulu puve'nu mika' panda fikaamu ruku jatu: Ñuya engu kayu balela' chunu chunjuushaa maja' chude, tishu juntsaa, veela ñuba bulu chumula ñunu balenguunu detsuve. \v 11 Matyu mun maali kayu balenguranu tya' bain, balejtu kura' yujpeyanu tsuve. Tsenmala mun balejtu kuranu tya' bain, juntsaa kayu balenguranu tsuve. \p \v 12 Tsejtu yanu bulu puve'nu mikamu rukunu bain Jesús tsandimi: Ñu naamaa, pajta katyu uwatala juu, naa kepenusha juutala bain panda finu ti' demika'ba, ñuchi ura' kera chachillanu juu, ne ñu' naatalalanu juu, ne ñu' bululanu juu, ne ñu' keesha kalen chumu tarukulanu juu bain bulu puve'nu ti' mikatyude, matyu yala vejmi' tsa mantu ñunu juntsangue demanguenmalaya ñu' tsanguen mitya mangakeñuu kenu juve. \v 13 Tsa' mitya naa-uwanu fandangu ke' panda finu ti' mikake' bain, lastemaa chumulanu bain, yujkaa chachillanu bain, ura' nenu jutyuulanu bain, kapuka katatyulanu bain juntsaalanaa mikade. \v 14 Tsanguishu juntsaa ñuchi mika uranu juve; naa yala vejmi' tsa mannu dejutyuñu bain, tsaaren juntsan mitya bene Dios manguwanu juve, yachi naakesa tyañuba tsanguen chumu chachilla peyaturen mangujnu malunu, timi Jesús. \s1 Fandangu jadei detiñun, jityu chachilla \r (Mateo 22.1-10) \p \v 15 Tsandiñu meenatu, main panda finu chumu ruku Jesúsnu tsandimi: Mun Dios rei ju' chuinsha ya bain mikaya' panda finu pumuya Dioschi ura' imuve, timi. \p \v 16 Tsenñu Jesús laapu' kuinda ketu yanu tsandimi: Ma ruku panda fimishtinu fandangu ke' bulu depuve'jasa tyatu, pure' chachillanu demijakaanu eemi. \v 17 Tsejtu panda finu ura tiyañu, yachi taawasha kemu chachinu: Yumaa panda finu ura tiyañu' mitya, mangueeji': Jadei, tide, timi. \v 18 Tsenñu ya' chachi yalanu miji' mangueejiñuren, yala muba janbai'tu ne titalaba delaapuke' dyatu, ajke' pakamu rukuya entsandimi: Iya challan tu ati'kake' mitya, junga ji' keejinu menesteyu, tsa' mitya jakeen jutyuve, timi. \v 19 Tsenmala kamainya pakatu: Iya taawasha kemu wagarala paitya ati'ka' mitya, taawasha kekare' keejintsuyu, tsa' mitya jakeen jutyuve, timi. \v 20 Tsenmala kamainya: Iyaa challan supungake' mitya jakeen jutyuve, timi. \p \v 21 Tsa detiñu, ya' chachi maatu yanu uudenguemu rukunu, yanu naadetiñu bain tsandi dekuindakemi. Tsenñu yanu uudenguemu ruku ajaatyatu, manen ya' chachinu: Tsaashu juntsaa, apain miji' pebulusha aa miñutala bain, kaa miñutala bain, lastemaa chumu chachillanu bain, yujkaa chachillanu bain, kapuka putyu chachillanu bain, ura' netyuu chachillanu bain engu demiya' jade, ti' eemi. \p \v 22 Tsenñu ya' chachi tsangue' maatu tsandimi: Rukui, ñu naakide tiñu bain tsanguiyu, tsaaren kayu chachi vinuu ju' ujkive, timi. \p \v 23 Tsenñu yanu uudenguemu ruku ya' chachinu tsa mandimi: Manen miji' pebulu kapasha miñu miñu chachi katatu demiya' janbera ide, in ya tyuwanbera. \v 24 Matyu uwaindiyu inchi ajke' wandi' mikayanuu jumu chachillaya mu bain in yasha panda finuu dejutyuñuve, timi. \s1 Naaketaa Jesús' disipulutiyanuu juñuba \r (Mateo 10.37-38) \p \v 25 Jesúsnu pure' chachilla bendaa jiindetsuñu, mayate' uiditu yalanu tsandimi: \v 26 Ñulla mallee in bendaa janu tya' bain, naa ñu' apanu, ñu' amanu, ñu' shinbunu, ñu' kaillanu, ñu' naatalalanu, naa ñu maali bain kayu inu pullai estyamushu juntsaa, in disipulu tiyanuu jun jutyuve. \v 27 Mun in mitya tuta'ba tutainuu juu ya' kuusa nanakiñungue', in bendaa jatyulaya in disipulu tiyanuu jutyuve. \p \v 28 Tsaju' ñulla mallee aa katyu ya kenu tya' bain ¿ajke' chudi' pensangue' keemu dejutyuika?, tsejtaa naa-i kasta inuuñuba mija', uwain tsangue dekenuu tana'ba mijanu. \v 29 Tsangui'shu juntsaa, kenbuchu ke' dyanmalaya, veela katatu: \v 30 Entsa ruku aa katyu ya kenu ti' ke'ba, deki'mujchi ne tsangaañuve, ti' uukapunu dejuve. \p \v 31 Tsenmin, naa ma rei bain kama reiba vinguenu jutu, yaa 10.000 suutadu miyaa ju', veraa 20.000 suutadu miyaa jumuba vinguenuu jumiya, ¿naa keñaa yaiba vingue'ba pullan dejui'ñuba mijanu tyatu, chudi' pensangue' keenu jutyun? \v 32 Tsejtu yaiba vingue'ba pullan jutyushu juntsaa, kayu ya' junga kalen jaindyuren, juntsa rei ya' chachillanu ere', vee reinu veta' veta' tiba bulla jutyu ura' chudaa ti' kuinda juuyaa mijakaanu eenu juve. \p \v 33 Tsaju' naa ñui bain ti ta'ba juntsa millangue shuiki'shu juntsaa, in disipulu tiyanuu dejutyuve. \p \v 34 Uwain tyayu mika urave, tsaaren tyayu pijtu tiyashu juntsaa, ¿naa keñaa pi' mandiyanuu jun? \v 35 Matyu naa tusha tsuuñu bain tiba awakaren jutyuve, naa ti wajka kiyatala uutyawaachi tya' tsuuñu bain uutyawaan jutyuve. Tsa' mitya kepuñuba ne uraave. ¡Mun pungui pu'ba meedi' aseetanguidei! timi Jesús. \c 15 \s1 Jesús uveja piyamunulaapu' pami. \r (Mateo 18.10-14) \p \v 1 Naa deechu' mitya lushi kamula bain, naa vejan ujcha lan chumula bain Jesús' junga kalen jijiila meenanu. \v 2 Tsenñu fariseola bain, naa Moisés' wandya lei mashturula bain entsandi paviikentsula: Ujcha lamu chachillaba buudi' panda fifikentsu' mitya, entsa ruku urajtuve, tila. \p \v 3 Tsenñu Jesús entsa kuinda laapu' pami: \v 4 ¿Maa ñulla 100 uveja miya ju' bain, main piyanmala, 99 uveja jumulanuya jatsuwa tenasha deshuike' jitu, piyamunu mangatanbera mami'ken jutyuyu? \v 5 Tsangue' mangatatu sundyanchin nanake' manda'tu, \v 6 ya' yasha miimiya, sunden puinu titu, yachi ura' kera chachillanu bain, ya' keetala chumulanu bain dewa'kaatu: Iba bulu sundyave'kai, in uveja piyañuren mangata' mitya ¿tinu jutyun? \v 7 Uwaindiyu selusha bain tsaren juve; main ujcha lamu chachi veta' pensa mangue' Diosnu meenguishu juntsaa, juntsa ruku' mityan 99 chachilla Dios naakesa tyañuba tsanguen chumulanuba kayu pullai sundyanu juve, yalaa veta' pensa mannu menestejdetuñu. \s1 Jesús lushi piyamunulaapu' pami. \p \v 8 Entsa bain Jesús tsandimi: Naaju shinbulaa paitya paki lushi tanaturen main piyanmala, ¿lanpaa chakare', narake mami'ke', kashikeñungue' mangatanbera ken jutyun? \v 9 Tsejtu mangatamiya, ¿yachi ura' keranu shinbulanu bain, ya' ya keetala chumu shinbulanu bain dewa'kaatu: Iba bulu sundyave'kai, inchi ma paki lushi pireturen mangata' mitya, tinu jutyun? \p \v 10 Tsejtu Jesús tsandimi: Uwaindiyu naa Diosa' anjeela bain tsaren sundyamu deeve ma ruku ujcha lamuren veta' pensa mangue' Diosnu keenguenmala, timi Jesús. \s1 Ma ruku' na piyamunulaapu' pami. \p \v 11 Jesús entsa bain laapu' kuinda ketu tsandimi: Ma ruku pai na miyami. \v 12 Tsenñu ya' kayi naya ya' apanu tsandimi: Apa, ñuchi tiba tañu jumula inchi junuu jumuya naa naake veenuu juñu bain inu millangue kuwaka, timi. \p Tsenñu ya' apa ya' nalanu yachi tiba tañu jumula naa naake kuwanuu juñuba tsangue deveemi. \v 13 Tsenñu ya' kayi na wajtutalaren yachi tiba jumulaya millangue ati', juntsa lushinchi baasha vee tusha jiimi. Tsejtu junga na'baasa ken chu' lushi millangaami. \v 14 Tsangue' lushi dekike' tajtui tiyanu uwanu, juntsa tusha tsamantsai panda yamuj tinbu jami, tsenñu tichi panda ati'ka' fin tsaa pullaintsumi. \v 15 Tsaindu juntsa tusha ma ruku' junga jitu, taawasha kuwaka ti' pake pakekemi. Tsenñu juntsa ruku ya' tusha ku'chi washkekaanu eekemi. \v 16 Tsaindu panda iintsu' mitya ku'chi fintsumi pandañu bain finu tyatyaimi, tsenñuren mu bain kuwaindyula. \v 17 Tsejtu ura' kityu'ba aseetanguetu, entsandyami: “In apa' junga lushinchi taawasha kemulaya pandachi yamuj dejutyuñuba, iyaa engu pandachiren peyanundiyantsuyu. \v 18 In apa' junga miitu entsandinu tsuyu: Apa, iya Diosnu bain, ñunu bain ujcha layu. \v 19 Tsa' mitya inu ñu' na jungue kurenu jutyu', ñuchi lushinchi taawasha kemu jungue kureka tinu tsuyu”, tyami. \v 20 Tsejtu mangujpa' ya' apa' chuinsha miintsumi. \p Tsai' miintsuñu, ya' apa baashan miñusha kata-eetu, ya' nanu tenbitya', ya' na' junga daran jitu pilunbuke angue' estikemi. \p \v 21 Tsenñu ya' na, ya' apanu tsandimi: Apa, iya Diosnu bain, ñunu bain ujcha layu. Tsa' mitya iya ñu' na jungue kuranu jutyuyu, timi. \fig |src="CN01761b.tif" size="Span" loc="Luke 15.20-21" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 15.21" \fig* \p \v 22 Tsenñu ya' apa yasha mandajitu, yachi taawasha kemu chachillanu tsandimi: Apain, kayu naraa jali kalare' manbandedei, tsenmin suutes bain tyamishunu manbu'; sandalia bain manbudei. \v 23-24 Tsenmin nakululuke awakaanu kaa wagara bain ka' taja' tu'dei. ¡Panda fi' sunden fandangu kisai, matyu in na peya' piyantsaituren, mangatawañu' mitya! timi. \p Tsenñu ya' apa naatiñuba tsa deke' fandangu kedundala. \p \v 25 Yala tsanguendetsuren, ya' avenju naya jeenbaasha taawasha ken pumi. Tsejtu maja', ya keesha miindu, yasha beesa meeja', fandangu ke', beelangue' jutindetsu meemi. \v 26 Tsejtu mainnu ya' apachi taawasha kemu chachinu mika' pake'meetu: ¿Yasha tyee iñu deken tsanguentsula? timi. \p \v 27 Tsenñu ya' apachi taawasha kemu ruku tsandimi: Ñu' benna tiba jutyu maañu mangata' mitya, ñu' apa nakululuu kaa wagara tu'kare', panda fimishtintsuñu, sunden beelanguendu dekive tsanguentsula, timi. \p \v 28 Tsenñu ya' uñaku ajaatya' yasha mavindyai'ñu, ya' apa fale' ji', ya' nanu yasha mavimishtinu ti' patintsumi. \p \v 29 Tsenñu ya' apanu tsandimi: Ñuya mive naa iya ñuchi pure' añu taawasha kenduba ñunu meenguityuu jutyuñu bain, tsaanuren ñuya inu naa ma kaa chibu juuñuba kutyuwaave inchi ura' keranu chachillaba buudi' panda fimishtinu. \v 30 ¡Tsaaren challa ñu' na, ñu' lushinchi naa munu'baasa tsa tsaimu shinbulaba detsa-i', lushi millangare' maanmalaa, ya' mitya nakululuu kaa wagara tu'keechunga! timi. \p \v 31 Tsenñu ya' apa tsandimi: Apa, ñuya naa-uwanuba ibaren chuve, tsaju' inchi tiba tañu jumulaya ñuchi tene juuve. \v 32 Tsaaren challa ñu' benna peya' piyan tsaituren mangatawañaa, tsangue' sunden fandangu kikenuu faañu' mitya tsanguentsuyu, timi. \c 16 \s1 Washna' keenamudeechu' kityunu laapu' pami. \p \v 1 Jesús entsa bain kuinda ketu ya' disipululanu tsandimi: Main taruku, ya' chachillanu keena' taawasha kekaamu bale ruku main miyami. Tsenñu mantsa chachilla juntsa tarukunu tsandila: Ñuchi taawasha kekaamu bale ruku ñu' buli yuj na'baasa dekentsuve, tiitila. \p \v 2 Tsenñu yalanu uudenguemu taruku ya' taawasha kekaamu bale rukunu mikatu tsandimi: ¿Ñunu naa titu detin entsandila? Taawasha kemulanu depaangueñu pilla kiika inu challa demanguwaka. Ñu inchi taawasha kekaamu bale ruku jutyu mandiyaive, timi. \p \v 3 Tsenñu taawasha kekaamu bale ruku entsangue pensanguemi: “¿Inu uudenguemu ruku juntsa taawasha manchipakeñu, challa tyee kenu juwa? Tutala taawasha kenuya iya dera putyuyu, naa lushi pake pakekemu chachi tiya' pa'nu bain yujtenve. \v 4 ¡Aa! naakenaa ju'ba umaa aseetanguiyu. Iya entsanguishu juntsaa naa taawasha tajtu tiyañuba, maa inu yala' yasha mikanuu dejuñuba mijayu”, tyami. \v 5 Tsejtu, yanu uudenguemu rukunu neenamulanu main main mika' mainnu pake'meetu tsandimi: Ñu, ¿inu uudenguemu rukunu nan neenayu? timi. \p \v 6 Tsenñu pakatu tsandimi: Finutsumu muli 800 galun neenayu, timi. \p Tsenñu taawasha kekaamu bale ruku tsandimi: Enu juntsa pilla kiika tanayu. Ka' chuditu muli 400 galunren pillakide, timi. \p \v 7 Tsejtu kamainnu bain pake'meetu tsandimi: Ñuya, ¿nan neenayu? timi. \p Tsenñu pakatu: Iyaa 400 kindaa trigu neenayu, timi. \p Tsandiñu taawasha kekaamu bale ruku tsandimi: Enu juntsa pilla kiika mangatu 300 trigu kindaaren pillakide, timi. \p \v 8 Tsenñu yanu uudenguemu ruku naa ya' chachillanu taawasha kekaamu firu' kemu bale ruku tsangue' bibu' kemuñuba mijatu meenbashintsumi. Matyu ujcha lan chumu chachillaya yaitalaa kayu Diosnu keranguemu chachillanuba pullake ura' bibu' kemu deeve. \p \v 9 Ñullanu tsandinu tenve: tituba kekaakenuu lushi tashu juntsaa, juntsa lushinchi veelanu ñuichi ura' keranu chachi detire' puidei, tsejtaa lushi tajtui tiyanmala, bene Dios ñullanu naa-uwanuba chuinsha mikakenuu junutsu. \p \v 10 Mun ka jayun juunuren ura' washkemu jushu juntsaa, naa pure' juunu bain tsaren ura' washkemu junu tsuve. Tsenmala mun ka jayun juunuren ura' washkityu jushu juntsaa, naa pure' juunu bain, ura' washkityu junu tsuve. \v 11 Tsa' mitya ñulla na'baasa kikaakenuu lushi tanaturen ura' kastanguen dechutyushu juntsaa, ¿maa ñullanu uwain ura bale juu jumula washkaanuu juñanga? \v 12 Tsaju' ñulla veelachi tyeeba jumulanun ura' washkendetyuñuba, ¿maa ura ñuichi jumulaa ñullanu kuwanu juñanga? \p \v 13 Mu bain, yanu uudenguemu ruku pallu miyashu juntsaa, juntsa pallulachi paree taawasha ken jutyuve; matyu mainchiya ura' taawasha ke' bain, kamainchiya ura' ken jutyuve; tsa jutyu'ba mainnuya estya' bain, kamainnuya nejuu junu tsuve. Tsa' mitya Dioschi tiba kiikemu chachi juturen, lushinu bain mutya', tiba detadinu kiikenu jun jutyuve. \s1 Jesús fariseolanu ule' pami. \p \v 14 Fariseolaya lushi aa tadinu tya' mutyamu de' mitya, Jesús tsandi' pañu meenatu ne uukapundila. \v 15 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñullaya veela' kerachiya Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu chachilla juuñungue keewaamu deeve, tsaañuba Diosya ñulla' tenbukasha naadejuñuba kerave. Matyu chachillachiya kayu aa balengurainuu jumaa, Dioschiya jaiba kerandyatyuu jumu juve. \p \v 16 Juan Mungaamu kayu engu jaindyunu uranuya Moisés' wandya lei bain, naa Diosa' mitya pamu rukula bain naake mijakare' pamuwa deeñuba tsangue mandanguen chumuwa deeve. Tsenmala juntsa ajkeshaya Diosnu rei juu tananu mika ura kuinda demijakare' jinmala, kumuinchi chachilla Dios rei ju' chuinsha vinbera inu tyatyaindetsuve. \v 17 Tsaañu bain, naa selu bain, tu bain depiya deiñuba, Moisés' wandya lei pilla kiikanu naa ka ma letara juuñuba juntsai' pullanbera in jutyuuya jutyuve. \p \v 18 Naaju rukulaba ya' shinbunu vela' miji' vee supu mangashu juntsaa, juntsa ruku vee matsaintsuve. Tsenmala naajulaa juntsa mavela shinbunu manga' bain, juntsa ruku bain vee matsaintsuve, timi Jesús. \s1 Lázaro bain, taruku bain \p \v 19 Jesús tsandimi: Main taruku jumi, matyu naa-uwanuba balenchi kaya jalin panaa, tsenmin malumere fandangu ke' sundya' panda fifikemu jumi. \v 20 Tsenmala main pure ruku bain jumi ya' mumu Lázaro, kumuinchi ya' buluya bishpee tene juumi, tsenmin juntsa ruku taruku' ya juukapa deechusha chuchunamu jumi, \v 21 matyu taruku panda findu ya' pandainsha panda llujpe pajtenmala ka' fichi tyatu. Tsenñu kuchala deji', juntsa rukunu ya' bishpeetala vela velanguila. \p \v 22 Tsanatu juntsa pure ruku ma malu peyami, tsenñu anjeela deka', Abraham' keesha miya' jila. Bene taruku bain peyañu, yanu menla. \p \v 23 Tsejtu juntsa taruku pemula' pupunanu tenasha ji' tsamantsa taaju kendu, baasha Lázaro Abraham' keesha uina kata-ere', \v 24 ui'eetu tsandimi: Apa Abraham, inu tenbityaka, iya engu tsamantsa taaju kentsuñu' mitya Lázaronu eede, tsenmala ya' tyamish kapanu pi ajke' taja' in ñijkanu jayu ishanbajtenutsu, timi. \p \v 25 Tsenñu Abraham tsandimi: In estennu ruku, mandengakide ñuya kaspele mika ura' chumuwaanmala, Lázaroya yuj lastema' chumuwaave. Tsenmala challa yaa ura' chunmala, ñuya taaju ken chuve, timi. \v 26 Tsenmin tsamantsa aa kujtu ma dalanañu' mitya, lala naa-i' ñulla' junga jin tsa deenmala, ñui bain naa-i' lala' junga jan tsa deeve, timi. \v 27-28 Tsenñu taruku tsandimi: Apa Abraham, tsaashu juntsaa, iya man naatala miyañu' mitya, Lázaronu in apa' junga eede, tsenmala ya ji' wainmala, yala in junga tsamantsa taaju kensha jai'nudetsu, timi. \p \v 29 Tsenñu Abraham tsandimi: Yumaa yala naa Moisés' wandya lei bain, naa Diosa' mitya pamu rukula' piikeñu jumula bain detanave; tsa' mitya naatiñuba juntsanaa demeenguisa, timi. \p \v 30 Tsenñu taruku tsandimi: Apa Abraham, juntsan juunuya meedin dejutyuve. Tsaaren main pemuren mangujpa' yala' junga ji' keeshu juntsaa, yala veta' pensa mangue' Diosnu meenguenu detsuve, timi. \v 31 Tsenñu Abraham tsandimi: Yala Moisésnu bain, Diosa' mitya pamu rukulanu bain meedityuwadeeshu juntsaa, naa pemu main mangujpañu bain keranguen dejutyuve, timi. \c 17 \s1 Veelanu ujcha lawaan jutyu. \r (Mateo 18.6-7, 21-22; Marcos 9.42) \p \v 1 Jesús ya' disipululanu tsandimi: Naake' bain ujcha lan jutyuuya jun jutyuve. Tsaaren mun veelanu ujcha laware'ba juntsaya mika taaju i' puinu tsuve. \v 2 Tsa' mitya main kailla juuñuu keenguemunu ujchaaba lawaanuushu juntsaa, kayu ujcha lawarei'mujchin, aa shupuka kutunu teepuke' lamaasha keviiñaa yachi kayu uraaba junu juve. Matyu uwain juntsangue' ujcha lawaamu chachillaya ili ilikenu aa shupuka kutunu teevi' lamaasha kevi' pipimulanuba pullake taaju kenu detsuve. \s1 Veta' veta' ura' mandiyanu \r (Mateo 18.15) \p \v 3 Naadekeñu bain ura' judei. Ñuba bulu chumu ñunu firu' kenmalaya, nepade. Tsaaren veta' pensa mantu ñunu tsanguityuuba jui'yu tita maanmalaya, kuipa faawaatintsun jutyu tiyade. \v 4 Naa ma malunuren mandishpai bijee ñunu firu' ketu, mandishpai bijee maja' ñunu: Firu' manguen jutyuyu, tinmalaya, yanu tsan bijee kuipa faawaatintsun jutyu tiyade, timi Jesús. \s1 Dera' keranguide. \p \v 5 Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula Bale Rukunu tsandila: Lalanu kayu daran keranguekaaka, tila. \p \v 6 Tsenñu Bale Ruku yalanu tsandimi: Uwain ñulla' keenguenu pensa mustasa ñi tsantsaa juushu juntsaa, entsa chinu: Enu muya' ji' ferasha mawajkaide, detiñu bain, uwain meenguenu juve, timi. \s1 Taawasha kemuyameenguemu jude. \p \v 7 Ñulla mallee taawasha kemu chachi miyatu, juntsa ruku naa wagaralanu tu dejunlekaañu bain, naa panbasha uvejalanu dewashke' maañu bain: ¿Engu ja' chudi' panda ka' fide, timu deeyu? \v 8 Tsandityumujchi ne entsandimu deeve: Inchi panda ke' tala' kuwaka; tsenmin iya panda fi' kushminguendu kayu vera titi finuu juñu bain detalade. Tsanguetaa bene ñu bain panda fimin kushminguenu juve, timu deeve. \v 9 Tsenmin yachi taawasha kemu chachi yanu uudenguemu ruku naakide tiñuba kumuinchi juntsangueñu bain, juntsan mitya ura' kive tityu deeve. \v 10 Tsa' mitya ñui bain Dios tyee kenuu dejuve tiñuba millangue deke' dyamiya entsandidei: Lalaya juñu' jutyu taawasha kemula juuñu deeyu, matyu Dios tyee kide tiñuba juntsaren ne kideke' mitya, tidei, timi. \s1 Manbityu bishpeechi dilupaitya rukula \p \v 11 Jesús Jerusalénsha jinu miñuu jindu, Samaria tu kapa bain, Galilea tu kapa bain junu kejtaa tenatala puintsumi. \v 12 Tsai' jindu ma kaa pebulusha vingumaintsuñu, paitya ruku manbityu bishpeechi tene diluu jumula fale' Jesúsnu katawa' baataa uidila. \v 13 Tsejtu juntsa dii rukula uti' Jesúsnu patu tsandila: ¡Jesús, lalanu tenbityaka! tila. \p \v 14 Tsenñu Jesús dii rukulanu katatu tsandimi: Chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukula' junga ji' keekutiidei, timi Jesús. \p Tsenñu juntsa dii rukula jinduren ura' demandiyaila. \v 15 Tsenñu ma rukuya ya' dii peya demanbiyaañu katatu, jindun masmi' majandu, daran pa' Diosnu yuj urave tisai miimi. \v 16 Tsejtu juntsa ruku Jesús' ajuusha ya' kajuru tyullake waike' keeware', yuj ura' kive timi. Juntsa ruku Samariasha chumuwaami. \p \v 17 Tsenñu Jesús pake'meetu tsandimi: ¿Ura' mandiyamula paitya ruku dejutyuu? ¿Tsen veela mandishtaapai rukulaa naa denain? \v 18 ¿Tsejtu entsa vee tusha chumu rukuren Diosnu yuj ura' kive tinu majaitu in? timi. \v 19 Tsejtu Jesús juntsa rukunu tsandimi: Mangujpa' miide, ñu kerangue' mityaa ura' mandiyave, timi. \s1 Dios ya' chachillachirei ju' mandanguenutala \r (Mateo 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Fariseola Jesúsnu pake'meetu tsandila: ¿Naamaa Diosnu rei juu tananu malun? detiñu, pakatu tsandimi: Diosnu rei juu tananu malu juñu kapukachi entsai kataamu jutyuve. \v 21 Mu bain: ¡Enu entsanave! naa: ¡Junbi jatsanave! ti baindindejutyuve, matyu ñulla' kejtsapalan Dios yumaa rei juñu' mitya. \p \v 22 Tsejtu Jesús ya' disipululanu tsandimi: Ñulla umanbi Chachi Tiya' Nakayamunu naa ma malu' mityan juuñuba mangatanu tyanu detsuve, tsejturen katan dejutyuve. \v 23 Mantsalaya entsandinu detsuve: ¡Enu entsanave! tsandityu'ba: ¡Junu jatsanave! ti'bandinu dejuve. Naa tsa detiñu bain kerangue' bendaa jityudei. \v 24 Matyu ma malu Chachi Tiya' Nakayamu maanu uranuya, kuidya pi'ketu naakemun, tsaa selusha nukaba depidyake' manba pi'kemin masku pashaba depitya kemushu, ya' maanu uranu bain tsaanu tsuve. \v 25 Tsaaren kayu tsai'mujchiren Chachi Tiya' Nakayamu pure' taaju i' pullainu tsuve, tsenmin challa tinbunu chumu chachillachi mutyan kerai'nu tsuve. \v 26 Matyu Noé' chunu tinbunu naa-i' puimuwaañu bain, Chachi Tiya' Nakayamu' maanu malunu bain juntsaaren junu tsuve. \v 27 Juntsa tinbunuba Noé kayu ya' baakusha vindyuya, mantsa chachilla panda fin chu'kera, ishkala kujchin chu'kera, mantsalaya supungan chu'ba tsanguendetsuren; Noé baakusha vinmalan, shuwa ja' pi debukenmalaren chachilla depiyaimuwa deeve. \v 28 Tsenmin kaspele Lot' chunu tinbunu bain tsaren imuwaave: mantsala panda fin chu'kera, binu kujchin chu'kera, atin chu'kera, ati'kan chu'kera, wajken chu'kera, ya bain ke'ba tsanguendetsuren, \v 29 Lot Sodoma pebulunu malu' mijiinmalaren, selusha ñi bain, ju'kemu asufee bain shuwa pajan tsa-i' chachillanu detutekemuwaave. \v 30 Naa Chachi Tiya' Nakayamu maja' mangatawanu uwanu bain juntsaaren inu tsuve. \v 31 Juntsa malunu mun ya kai'sha leka lekakinsha puna' bain yasha buli manganu mavityudei. Tsenmala mun jeendala puna' bain yasha miityudei. \v 32 Matyu Lot' shinbu naa-imuwaañuba juntsanu mandengakidei.\f + \fr 17.32 \ft Génesis 19.15-17, 26 lende.\f* \v 33 Mun ya' chungamaya maali balengure' livee inu tyashu juntsaa, uwain naa-uwanuba livee inu katan jutyuve; tsaaren in mityan ya' chungama balenguutyu' peyashu juntsaa, naa-uwanuba chumu tiyanu tsuve. \v 34 Uwaindiyu, juntsa kepe ma tsunjurunu pallu tsuna' bain, mainya kaya' jiñuba, kamainya shuwanu tsuve. \v 35 Tsenmala pai shinbu tyeeba iliken depu' bain, mainya kaya' jiñuba, kamainya shuwanu tsuve, timi. \v 36 \f + \fr 17.36 \ft Entsa bersikulu 36 griego palaachi manbiike' kaya kiikatala pu' bain, kayu ura' manbiike' kaya kiikatalaya putyuve entsa: \fk Pallu jeenbaasha depu' bain, mainya kaya' jiñuba, kamainya laranu tsuve.\f* \v 37 Jesús tsandiñu demeetu, ya' disipulula entsandi pake'meela: Bale Ruku, tsen ¿nukaa tsaa inu jun? detiñu, tsandimi: Nuka pete tsuñuba jungaa petyutyu wa'dimu deeve, timi. \c 18 \s1 Kavitu kemu ruku bain, biyuda shinbu bain \p \v 1 Jesús ya' disipululanu entsa laapu' kuinda juu bain kemi naaketaa ipijpajtyaiñuu ityumujchi naa-uwanuba Diosba kuinda ketintsunuu juñuba mijakaanu. \v 2 Tsejtu tsandimi: Ma pebulunu main kavitu kemu bale ruku naa Diosnu bain balengure' jeetyatyu ju', naa chachillanu bain balenguutyu ruku chumi. \v 3 Tsenmala juntsa pebulunuren ma biyuda shinbu bain chumi. Tsejtu naa-uwanu bain juntsa bale ruku' junga ji', ya' kundaanu kavitu ke' kuka tiitimi. \v 4 Tsenñuren juntsa kavitu kemu bale ruku naa-uwanuba kavitu ke' kutyu jujuumi. Tsaaturen bene ya' pensasha entsandyami: “Naa iya Diosnu balengure' jeetyatyu ju', naa chachillanu bain balenguutyu ju'ba, \v 5 entsa shinbu naa-uwanuba inu bulla ketintsun jutyu, umaa ya' mitya kavitu ke' kunu tsuyu”, tyami. \p \v 6 Tsandi dekuindake' dyatu Jesús tsandimi: Juntsa firu' kavitu kemu bale rukuren juntsa shinbunu kavitu ke' kushu juntsaa, \v 7 ¿nejtaa kayu Diosya yachi mi'ke' kaya chachilla, yanu naa mandala bain, naa kepe bain pakatindetsushu juntsaa, kavitu ke' kun jutyun? ¿Te' kavitu ke' kutyu' keenakaanu jun? \v 8 Uwaindiyu, aa keedi'mujchin jeke kavitu ke' balelamishtinu tsuve. ¿Tsaaren Chachi Tiya' Nakayamu entsa tusha maanu uwanu bain chachilla chaiba yanu keenguendetsu katajachunga? \s1 Balendyamu chachi bain, ne chachi bain \p \v 9 Jesús entsa kuinda bain laapu' pami, mantsa rukula ura' dejuyu tya', yala' pensashaa Dios naakesa tyañuba tsanguemu ruku deeyu tya', veelanu balejtu kuremu deeñu. \v 10 Tsejtu yalanu tsandimi: Pai ruku aa eleshasha Diosba kuinda kenu jila; mainya fariseo chachi junmala, kamainya romano uñichi deechu' mitya lushi kamu chachi jumi. \v 11 Tsenñu juntsa fariseo rukuya uyudi' ya' pensachi entsandi Diosba kuinda kemi: “Dios, iya ñunu yuj ura' kive tinu tenve, matyu iyaa ne vee rukula tsaa, taanguemu ruku bain jutyu, firu' ruku bain jutyu, ne vee matsaimu ruku bain jutyuyu, tsenmin entsa deechu' mitya lushi kamu ruku tsaa bain jutyuyu. \v 12 Iyaa semananu pai bijee ñunu pensanguiike' panda fityu jujuuyu; tsenmin naake lushi kan chu' bain juntsanu paitya pela vele' manbaateya ñunu kumuyu”, tyami. \p \v 13 Tsenñu deechu' mitya lushi kamu rukuya juntsa fariseo rukunu baka' uyuna' wayunatu, naa kai'sha majelukenuba tyatyu' llakindya', ya' tenbapunu pali' papatitu tsandimi: Dios, iyaa balejtu rukuyu, inu tenbityaka, iyaa ujcha lamuyu, timi. \p \v 14 Jesús, entsandi kuinda deke' dyatu, yanu meenamulanu tsandimi: Uwaindiyu, entsa deechu' mitya lushi kamu rukuya ya' ujcha' mitya Dioschi ujcha tajtu kuraaya yasha miive, tsaaren fariseoya tsa-indyuve. Matyu mun kayu mu' mityaba yaa aawa juchi tyamuya balejtu kura' umingayanu tsuve, tsenmala mun tiba daj keewaatyu chachiya aawa kuranu tsuve, timi. \s1 Jesús, kaillanuDioschi ura' de-ikaami. \r (Mateo 19.13-15; Marcos 10.13-16) \p \v 15 Naa kaillanu bain Jesús' junga taji tajiila, Jesús kaillanu ta'ka' Dioschi ura' de-ikaasa tyatu. Tsenñun ya' disipulula dekatatu, kaillanu tajimulanu ajaa tila. \v 16 Tsenñu Jesús kaillanu mikatu tsandimi: Kailla in junga janudetsu daatadityudei, matyu Diosnu yala' rei juu tanamulaya entsa kailla tsaalaa dejuñu' mitya. \v 17 Uwaindiyu, mun Diosnu rei juu kure' kailla tsaa yanu meenguemu jui'shu juntsaa, naa-uwanuba Diosnu yala' rei juu tanan dejutyuve, timi. \s1 Main tarukuJesúsba kuinda kemi. \r (Mateo 19.16-30; Marcos 10.17-31) \p \v 18 Ma bale ruku Jesúsnu pake'meetu tsandimi: Ura ruku, ¿naa kenu juwa naa-uwanuba Diosba ura' chunuu? timi. \p \v 19 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Nenñundiyu inu, ura rukui, timi? Ura jumiya, Diosren main ura ruku juuve. \v 20 Ñuya Dios naa naakidei tiñuba yumaa mive. Entsaave: \it vee matsaityude; chachiitala tu'tyude; taanguetyude; anbuti' veelanu kuipa putyude; ñu' apanu bain, naa ñu' amanu bain balengure' ura' keewaade, \it*\f + \fr 18.20 \ft Éxodo 20.12-16\f* tive, timi. \p \v 21 Tsenñu juntsa ruku tsandimi: Iya kaa musuumalaren kumuinchi juntsa demeenguen chumuyu, timi. \p \v 22 Tsandiñu Jesús meetu tsandimi: Tsaaren entsaa kayu kendyuve: miji' ñu ti ta'ba millangue ati', juntsa lushi purelanu veede. Tsanguishu juntsaa, ñu selusha tsamantsa balen juu tadinu tsuve. Tsangue' maatu inu keengue' in bendala jade, timi. \p \v 23 Tsandiñu meetu, juntsa ruku mika taruku' mitya, yuj llakindyami. \v 24 Tsai' llakindyañu, Jesús tsandimi: ¡Main tarukuchi Diosnu ya' rei juu tananu mika li'puve! \v 25 Main tarukuchi Diosnu ya' rei juu tananu mika li'punchiren, ma kameyu ityu kapukanu pullainuuba juñuya, juntsa kameyu kayu ura' ne pullaichuve, timi. \p \v 26 Tsenñu veela meenamula tsandila: Tsaashu juntsaa, ¿maa livee inuu juchunga? tila. \p \v 27 Tsenñu Jesús tsandimi: Tyee chachillachiya naake' ken tsaa dejuñuba, Dioschiya imu tene judeeve, timi. \p \v 28 Tsenñu Pedro tsandimi: Lalaya ti taawa deju' bain juntsa millangue deshuike', ñu' bendaa dejayu, timi. \p \v 29 Tsenñu Jesús tsandimi: Uwaindiyu, mun Diosnu ya' rei juu tanan mityan naa ya' ya shuikike, naa ya' shinbu shuikike, naa ya' naatalalanu shuikike, naa ya' apalanu shuikike, naa ya' kaillanu shuikike' bain, \v 30 matyu entsa tusha chumujchiren juntsan mitya kayu pure' mangakenu detsuve, tsejtu bene jainu juushu juntsa tinbunuya naa-uwanuba Diosba ura' chunuuya tiyanu detsuve, timi. \s1 Jesús peyanu ju'ba mawainmi. \r (Mateo 20.17-19; Marcos 10.32-34) \p \v 31 Jesús ya' 12 disipululanu vee mujtusha mikakitu tsandimi: Diosa' mitya pamu rukula piiketu Chachi Tiya' Nakayamu naa-inu tsuve ti' piikemuwa deeñu bain kumuinchi tsaa de-i' puinu tsuve, lala Jerusalénsha dejinmala. \v 32 Matyu judío chachi jutyula' tyaapanu kuwanu detsuve, tsenmala yanu de-uukapu'kera, firu' depa'kera, inbi dekitsure'kera, \v 33 naa aste bain deke', bene tu'nu detsuve. Tsaaren peyatu pen malu insha mangujnu tsuve, timi. \p \v 34 Tsa tsandiñuren, yalaa jaiba aseetanguityu jujuula, tsenmin Jesús naati' tsandiñuba mijtu jujuula, matyu yaichi naake' aseetanguen tsaa juñu' mitya. \s1 Kapuka putyu rukunuJesús ura' mandiremi. \r (Mateo 20.29-34; Marcos 10.46-52) \p \v 35 Jesús Jericó pebulu faajingumaintsu, ma ruku kapuka putyu, miñu kelunu chunatu, jundaa puimu chachillanu tyeeba paki pakikentsumi. \v 36 Tsanatu pure' chachi jijiindetsuñu mere' pake'meetu: ¿Tyee intsuñu deiyu pure' jiintsula? timi. \p \v 37 Tsenñu: Nazaretsha chumu Jesús endaa puintsuve, detiñu, \v 38 kapuka putyu ruku daran uti' patu tsandimi: ¡Jesús, Rei Davidnu sera' jamu Na, inu tenbityaka! timi. \p \v 39 Tsandiñu ajkesha jimula juntsa rukunu mandyasa ti' de-ajaatiñun, yaa kayu daran ma-ui'tu tsandimi: ¡Rei Davidnu sera' jamu Na, inu tenbityaka! tiitimi. \p \v 40 Tsenñu Jesús uidikatu, ya' junga taadei, timi. Tsenñu ya' junga kalen demiya' jiñu pake'meetu tsandimi: \v 41 ¿Iya ñunu tyee kesa tenguen? timi. \p Tsenñu kapuka putyu ruku tsandimi: Rukui, inu kapuka katakaasa tenve, timi. \p \v 42 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaaya, katamu tiyade. Ñu uwain tsainu tsuve tya' kerangue' mityaa ura' mandive, timi. \p \v 43 Tsenñu juntsa uranuren kapuka dandajtu ruku katamu tiya' Jesúsba jindu: Diosya yuj urave, tisai jintsumi. Tsenñu kumuinchi chachilla entsaiñu keenamula bain: Uwain Diosya yuj urave, tiitila. \c 19 \s1 Jesús Zaqueoba \p \v 1 Jesús Jericó pebulunu vijitu, juntsa pebulunu pullantsumi. \v 2 Tsenñu juntsa pebulunu main taruku chumi, ya' mumu Zaqueo, matyu deechu' mitya lushi kamuutala bale ruku. \v 3 Juntsa rukuya, Jesús naaju ruku juuñuba katanbera tyaturen, yaa da'rukuku' mitya chachilla pure' buluu jiindetsuñu katanu jutyumi, \v 4 tsejtu miñu ajkesha daran jitu ma chisha lu-i' keenami, junu Jesús puinu juñu' mitya. \p \v 5 Jesús junu pullandu, kai'sha ke'lare' Zaqueonu katatu tsandimi: Zaqueo, apain manbajade. Uma ñu' yanaa tsunu tsuyu, timi. \p \v 6 Tsandiñu Zaqueo chisha puturen jei manbaijtu, Jesúsnu ya' yasha yuj sunden mikami. \v 7 Tsenñu kumuinchi chachilla dekeenatu: Jesús ujcha lamu ruku' yasharen tsunu jive, ti' na'baasa paviikentsula. \p \v 8 Tsenñu Zaqueo uiditu Bale Rukunu tsandimi: Uwain Rukui, in tananu lushi ma tsandaa purelanu deveenu tsuyu; tsenmin mantsa chachillanu anbuti' lushi kamuwaashu juntsaya, juntsalanu taapai bijee jungue mangunu tsuyu, timi. \p \v 9 Tsenñu Jesús Zaqueonu tsandimi: Uma entsa yanu chumula liveeju detiyave, naa entsa ruku bain Abrahamnu sera' jamuren ju' mitya, \v 10 matyu Chachi Tiya' Nakayamuya detupiyaa chumu chachillanaa mi'ke' livee kenu jañu' mitya, timi. \fig |src="CN01776b.tif" size="Span" loc="Luke 19.4-10" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 19.10" \fig* \s1 Lushi laanutala laapu' kuinda \p \v 11 Jesús tsandintsu chachilla demeenañu, manen vee kuinda malaapu' pami, matyu yumaa Jerusalénsha faajingumakaandetsu' mitya, tsenmin chachilla' pensaya Diosnu yala' rei juu tananu malu wajtunuren entsai katawanu juve detyañu' mitya. \v 12 Tsenñu Jesús tsandimi: Main aa bale chachilla' bulu ruku, baasha masku tusha jimi, junga jinmala ya' tusha mandanguen chumu rei tire' me-eenu deeñu. \v 13 Tsejtu kayu lu' ji'mujchiren ya' taawasha kemu chachillanu paitya ruku mikatu, main main pen chu'chaya taawasha ke' lushi kakeñungue dekuwami. Tsejtu tsandimi: I majainshabi entsa lushinchi taawasha ke' kayu malaadei, ti' kuwami. \p \v 14 Tsaaren ya' tunu chumu chachillaya yanu tyutyamu de' mitya, dewa'ditu ya' bendala ma bulu chachi kalare' junga eela: Entsa rukunuya lala' rei tirenu tendyuve, tita dejisa tyatu. \p \v 15 Tsenñuren juntsa ruku rei tiya' maami ya' tusha. Tsai' maatu ya' lushi kuwa' shuikiñu chachillanu mamikami nan demalaañuba pake'meenu. \p \v 16 Tsenñu main ajke' jitu tsandimi: Rukui, ñu' lushinchi paitya bijee jungue kayu aa malaayu, timi. \p \v 17 Tsenñu juntsa rei pakatu tsandimi: Ñuya ura' taawasha kemu chachi ju', jayu juunuren ura' keñu' mitya, challaya paitya pebulunu mandanguemu uñi tirenu tsuyu, timi. \p \v 18 Tsenñu kamain bain jitu tsandimi: Rukui, ñu' lushinchi man bijee jungue kayu aa malaayu, timi. \p \v 19 Tsenñu rei tsandimi: Ñunu bain man pebulunu mandanguemu uñi tirenu tsuyu, timi. \p \v 20 Tsenñuren kamain jimuya entsandimi: Rukui, enu ñu' lushi entsanave. Iyaa ñu' lushi katu jalichi kuluke' ne uukaakiyu, \v 21 matyu ñuya naa mandangue' bain pajashkityu ju', naa ñuchi jutyuñu bain kayu aa mangamu ju', naa ñuya wajke' puka iwaatyumujchi bain puka iware' kamu juñu, ñunu jeetenñu' mityaa tsanguiyu, timi. \p \v 22 Tsenñu juntsa rei tsandimi: Ñu, ura' taawasha kityu ruku, ñu' palaachiren kuipa vi' kavitu inu tsuve. Ñu iya naake mandangue'ba pajashkityu rukuwaañu bain mimin, naa inchi jui'ñu bain manba'muwaañu bain mimin, naa iya wajtyumujchiren puka iware' kamuwaañu bain mishu juntsaya, \v 23 ¿nenñaa lushi uukaanu yasha in lushi take' kuwai'yu, i yasha maatu juntsan mitya kayu aa manganutsu? timi. \v 24 Tsejtu rei tsandimi junu pumulanu: ¡Juntsanu lushi manchi'ketu, paitya bijee kayu aa malaakiñushu juntsanaa mangudei! timi. \p \v 25 Tsenñu yala tsandila: Rukui, ¡tsaaren yaa yumaa paitya bijee kayu aa tanashuba! tila. \p \v 26 Tsenñu rei pakatu tsandimi: Uwaindiyu, aa tanamulanuya kayu aa manguwanu tsuve, tsaaren jayun taalanuya naa ka jayun tadeeñu bain tsaa millai machipanu detsuve, timi. \v 27 Tsenmala inu rei tiyatyusa tyamu kundaalanuya in ajuusha detaja' iya keenaren tu'dei, timi rei. \s1 Jesús Jerusalénsharei juuñuu vijimi. \r (Mateo 21.1-11; Marcos 11.1-11; Juan 12.12-19) \p \v 28 Jesús tsandi' dyatu, kayu ajkesha jindu Jerusalénsha jinu miñuu jintsumi. \v 29 Tsai' jindu Betfagé kaa pebulusha bain, Betania kaa pebulusha bain dekalen jindu, Ulibu chi chunu kuyi keesha dejitu, Jesús pallu ya' disipululanu entsandi pa' kaa pebulusha eemi: \v 30 Junbi vijitu ma kaa buru muba chudi' kerajtu teetsuraa uyuna katanu detsuve. Tsejtu juntsa kaa burunu langa' taadei. \v 31 Tsenmala mun ñullanu: ¿Tyeenguenaa kaa burunu langandetsuyu? ti' depake'meenmalaya: Bale Ruku menesteve, tidei, timi. \p \v 32 Tsenñu juntsa pai disipulula kaa pebulusha jitu, Jesús naati pa' eeñu bain buru juntsana katajila. \v 33 Tsejtu kaa burunu langandetsunmalan buru miya rukula pake'meetu: ¿Tyeenguenaa kaa burunu langandetsuyu? tila. \p \v 34 Tsenñu ya' disipulula pakatu: Bale Ruku menesteve, tila. \p \v 35 Tsejtu Jesús' junga deta'tu, juntsa kaa burunu jali delakare', Jesúsnu e'lare' chujtila. \v 36 Tsa-i' ya jintsu kumuinchi chachilla Jesús' jinu miñu ajkesha dejitu, yala' jali miñusha lakare' jijiila balengure' keewaatu. \v 37 Tsejtu Jesús ya' disipululaba Ulibu chi chunu butyu kujtutala pajtyaindetsunmalan, junu yaiba bulu jive'mu chachilla: Dios yuj urave, ti' utis jijiila, matyu Dios tiba tsamantsaa jumula deke' keewaañu katamu de' mitya. \v 38 Tsejtu entsa entsandila: \q1 ¡Bale Ruku' mitya jamu Reiya, \q1 Dioschi mika ura' imuve!\f + \fr 19.38 \ft Salmo 118.26\f* \q1 ¡Kai'sha selusha tiba bulla jutyu jusa, \q1 aa kai'sha chumu Diosnu \q1 yuj urave detisa! tiitila. \p \v 39 Tsa tsa detiñu, mantsa fariseola chachilla' kejtsapala deputu, Jesúsnu tsandila: Rukui, ñu' bendaa nemu chachillanu tsandi pakaan jutyu nepade, tila. \p \v 40 Tsenñu Jesús pakatu: Uwaindiyu, yala dedyañuya, shupukalaa Dios yuj urave, ti' ui'chu deeve, timi. \p \v 41 Tsejtu Jesús dekalen ji', Jerusalén kata-ere', junu chumula' mitya waatu \v 42 tsandimi: Ñulla Jerusalén' chulla, tyee tiba bulla jutyu ura' chujtikaamuñuba umaren aseeta dekituya, juntsangue dekisa tenve. Tsaaren challa juntsa pantsunañuu juñu' mitya, ñuichiya naake' katan tsaave. \v 43 Matyu mandinbu ñulla' kundaala dejatu, ñulla' aa pebulu kapatala tu veeta deke', yatai de-uidija' dedalekenu detsuve. \v 44 Tsanguetu millangue senaa-ere', naa chachillanu bain detuteke', naa shupukala bain yaitala llai'nan jutyungue mushkenu detsuve, matyu Dios ñulla' junga jañuren ñulla dekeengui'ñu' mitya, timi. \s1 Jesús aa eleshaDioschi ura' kuraa mandiremi. \r (Mateo 21.12-17; Marcos 11.15-19; Juan 2.13-22) \p \v 45 Tsejtu Jesús bene Jerusalén aa elesha chunu veeta juusha vitu, junga tiba atin pumulanu avindala demajuka'laakemi. \v 46 Tsejtu tsandimi: Diosa' Kiikanu tsandive: \it In yaa Diosba kuinda kenu ya junu tsuve, \it*\f + \fr 19.46 \ft Isaías 56.7\f* tive, tsaanuren ñullaya entsa yanu taamula' vi' pantsudinu tujuu tiredekiñuve, timi. \p \v 47 Jesúsya malumere juntsa aa eleshasha mijakares neneintsumi. Tsaaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, naa Moisés' wandya lei mashturula bain, naa judíola' bale rukula bain yalaya Jesúsnu naaketaa tu'naa ju' bain juntsaaya mi'kes nentsula. \v 48 Tsejturen naake'ba tibanguenu jutyu jujuula, matyu chachillaya Jesús' palaanu mika tejan meemeedediñu' mitya. \c 20 \s1 Jesúsnu: ¿Maa ñunuaantsangues nekaantsun? tila. \r (Mateo 21.23-27; Marcos 11.27-33) \p \v 1 Ma malu Jesús aa elesha chunu veeta juusha chachillanu Diosa' mika ura kuinda ule' mijakare' pantsuren, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain, naa bale rukula bain bulu dejitu, \v 2 Jesúsnu entsandila: ¿Ti' mityaa entsangues nentsuyu? ¿Maa ñunu aantsangues nekaantsun? tila. \p \v 3 Tsenñu Jesús tsandimi: I bain ñullanu ma pake'mera kenu tsuyu, tsenmala pakadei: \v 4 ¿Maa Juannu ere' mungares nenu tireñanga? ¿Diosya tsanguiñanga? ¿Chachillaa tsa dekiñanga? timi. \p \v 5 Tsenñu yaitala veta' veta' paviikendu tsandila: Lala naati' Juanya Diosa' uudenchee tsangues nemuve tin tsa deeyu. Tsandishu juntsaa: ¿Nenñaa yanu keranguityuwa deeyu? tinu juve. \v 6 Tsenmin naati' chachilla' uudenchee tsangues nemuve tin tsa deeyu. Tsandishu juntsaa, kumuinchi chachilla lalanu shupukachi tya'ke' tu'nu dejuve, matyu yalaya uwain Juanya Diosa' mitya pamu rukuwaave tyamu deeñu' mitya, tila. \v 7 Tsanditu yalaa: Juannu maa uudengue' mungaanu eemuwaañu bain mijdetuyu, tila. \p \v 8 Tsa detiñu, Jesús bain tsandimi: Tsaashu juntsaa, i bain ñullanu wandin jutyuyu, maa inu entsangues nekaantsuñu bain, timi. \s1 Firu' taawasha kemulanuJesús laapu' pami. \r (Mateo 21.33-44; Marcos 12.1-12) \p \v 9 Tsejtu Jesús bene laapu' kuinda ketu chachillanu entsandimi: Ma ruku ya' tunu uva vijtya kemi. Tsanguetu bene veelanu medya washkare', juntsa ruku pure' malu chunanu baasha jimi. \v 10 Tsejtu ya' puka de-inshabi main yachi taawasha kemunu eemi medya taawasha kemu rukulanu yachi junuu pukaya mangaide titu. Tsenñuren medya taawasha kemu rukula juntsa jimu rukunu deta'ke' tyanjuu me-eekila. \v 11 Tsenñu juntsa tu miya ruku manen veranu bain me-eemi. Tsenñu juntsanu bain defiru' pa', deta'ke', yanu bain tiba tajtu me-eekila. \v 12 Tsejtu veranu bain manen me-eeñuren, juntsanu bain taawasha kemula pure' bandeke' desmeengue', vijtya kapasha kepukila. \p \v 13 Tsejtu pulla'bi juntsa tu miya ruku tsandyami: “¿Umaa naa kenujtuuwa? Ura in estyanu nanun eenu tsuyu; yanaa balengure' jeetya'ba inuulaa tenve”, tyami. \p \v 14 Tsenñuren vijtya medya taawasha kemula ya' nanu katalan yai tene entsandila: Entsaa ya' apa peyanmala, yachi tiba mandashuwanuu jumuve. ¡Yanu tuteke', lalaa kumuinchi entsa detashuwadaa! tila. \v 15 Tsanditu deka' vijtya kapasha detake' ji' tu'la. \p Tsejtu Jesús yalanu pake'meetu tsandimi: Ñuichiya, ¿juntsa vijtya miya ruku yalanu naa kenu juve tenguen? \v 16 Matyu ji' yalanu detuteketu, juntsa vijtya veelanu medya taawasha kekaanu mangunu tsuve, timi. \p Tsenñu chachilla Jesús tsandiñu demeetu tsandila: ¡Naa-uwanuba tsaaya ityusa tenve! tila. \p \v 17 Tsenñu Jesús yalanu keetu tsandimi: Tsaashu juntsaya, Diosa' kiikanu: \q1 \it Ya kemula' kepu shupukaa\it* \q1 \it kayu deenamishtimu shupuka tiyaive, \it*\f + \fr 20.17 \ft Salmo 118.22\f* ti' pillaashu juntsa ¿naa titundin? \p \v 18 Matyu mun shupu' jandala pajtyai' bain de-ijchaa pajtyainu tsuve, tsenmala munaa juntsa shupuka paijñu bain, tsaa de-ijchaa jiinu tsuve, timi. \v 19 Tsenñu Moisés' wandya lei mashturula bain, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain tsandiñu meenatu, juntsa uranuren Jesúsnu peesu kanu tyala, yalanu meewaanaa Jesús tsandi' laapu' pañuba demija' mitya. Tsejturen peesu kai'la, matyu yala tsa dekenmalaya chachilla yalanu firu' kichu deeve detya' mitya. \s1 Deechu' mityalushi paanguenutala \r (Mateo 22.15-22; Marcos 12.13-17) \p \v 20 Tsejtu yala dus keekeenatu, mantsa rukulanu ura' ken chumu ruku juuñungue keewaadei ti', Jesús naatiñuba meenanu eela, tsejtaa ya firu' pañuba yala demeena' kuinda manguenmala, yala juntsan mitya kuipa pu' peesu deka' uñi' tyaapasha kuwanu tyatu. \v 21 Tsejtu juntsa rukula Jesúsnu entsandi pake'meela: Rukui, lala mideeyu ñuya deechu' mijakaamu ju', naaju chachillanuba tsaren kiikemu juñu bain. Tsenmin ñuya Dios naaken chusa tyañuba uwain juntsangue mijakaamu juve. \v 22 Tsa' mitya, ¿naajun, lala romanola' kayu aa uñinu deechu' mitya lushi paanguentsuñu uranu jun? tila. \p \v 23 Tsejtu yala naatya' depake'meeñu bain Jesús mijatu tsandimi: \v 24 Inu ma paki lushi keewaakai. Entsa lushinu, ¿mu' kajuru muutee chun?, tsenmin ¿mu' mumaa enu pillan? timi. \p Tsenñu yala tsandila: romanola' kayu aa uñichive, tila. \p \v 25 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaashu juntsaa, romanola' kayu aa uñichiya yanu kuwadei, tsenmin Dioschiya Diosnu kuwadei, timi. \p \v 26 Tsejtu Jesús cha' kejtsapalan juntsandi ura' pakañu' mitya, naake' tujlekare' kuipa pun tsandyatu ne dekeenbashi' pa'piyaila. \s1 Pemula mangujnutalaJesúsnu pake'meela. \r (Mateo 22.23-33; Marcos 12.18-27) \p \v 27 Mantsa saduceo chachilla, Jesús' junga jila. Tsejtu saduceo chachillaya pemula mangujtyu deeve timu de' mitya, Jesúsnu entsandi pake'meela: \v 28 Mashturu, Moisésya lala' mitya entsangue piike' shuikemuwaave: Main supungatun, ya' shinbunu nakakarei'mujchin peyashu juntsaa, ya' naatalaa juntsa biyuda shinbunu manga', pemu milla' mitya na seenguikaanu juve, \f + \fr 20.28 \ft Deuteronomio 25.5\f* ti' piikive. \v 29 Ma bijee entsaa i' puive: unbee na tene mandishpai naatala jula, tsejtu avenjuya supungatu na kakaatyumujchin peyami. \v 30 Tsenñu ya' benna bain ya' suyanu mangatu, ya bain na kakaatyumujchin peyami. \v 31 Tsenñu kumuinchi ya' bennala bain ya' uñaku peyanmala, ya' suyanu manga' chuchudi' bain, na kakaatyumujchin millai peyala. \v 32 Tsenñu pulla'bi juntsa shinbu bain peyami. \v 33 Tsa' mitya, peyaturen demangujnu uranu, ¿naajaa ya' shinbu tirenu jun, yala mandishpai naatala jumula kumuinchi juntsa shinbuba chumuwa de' mitya? tila. \p \v 34 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Entsa tusha chungamaya unbee rukula supulaba chumu deeve. \v 35 Tsaaren naajulanaa Dios kavitu dekenmala, yalaya tsaikutyanuu jumu deju', bene jainu juushu juntsa tinbunu sunden machunuu ju' mangujpanu deju' bain, yalaya supu manganu bain, unbee mangayanu bain dejutyuve, \v 36 tsenmin yalaya manbeya bain in dejutyuve, matyu yalaya anjee juuñuuya junu detsuve, tsenmin yalanu Diosya mangujteñu' mitya, Diosa' na junu detsuve. \p \v 37 Tsenmin naa peyamula uwain mangujnu deeñuba Moisés' pilla kiikanu lentu mijamu deeyu. Junbi da'chichii llu'kantsuve ti' pillaashu jundala Bale Ruku entsandive: \it Iyaa Abrahamchi bain, Isaacchi bain, tsenmin Jacobchi bain yala' Diosyu, \it*\f + \fr 20.37 \ft Éxodo 3.6\f* tive. \v 38 Tsaju' yaa pemula' Dios jutyuve, chumula' Diosve, yachiya naajula bain chundene denañu' mitya, timi Jesús. \p \v 39 Tsenñu Moisés' wandya lei mashturula mantsalaya tsandila: Rukui, ura' pave, tila. \v 40 Tsanditu umaa manbake'meenu tyatyui tiyala. \s1 Dioschi Mi'ke' Kayamumunaa sera' jañu bain \r (Mateo 22.41-46; Marcos 12.35-37) \p \v 41 Tsenñu Jesús yalanu pake'meetu tsandimi: ¿Nenñu detin Dioschi Mi'ke' Kayamuya Davidnaa sera' jamu nave tiitila, \v 42 matyu Davidren Salmos liburunu entsangue piikemuñuba? \q1 \it Bale Ruku Dios in Bale Rukunu tsandive:\it* \q1 \it In urandyasha chudide, \it* \q1 \v 43 \it iya ñu' kundaalanu\it* \q1 \it ñu' neepa teetanainsha detsurenbera kendyuya, \it*\f + \fr 20.43 \ft Salmo 110.1\f* timuwaave. \p \v 44 Tsaaren Davidren Dioschi Mi'ke' Kayamunu Bale Ruku tiitimuwaanuba, ¿nejtaa yanu sera' jamu nanu jun? timi Jesús. \s1 Moisés' wandya lei mashturulatsaa jun jutyu \r (Mateo 23.1-36; Marcos 12.38-40; Lucas 11.37-54) \p \v 45 Kumuinchi chachilla demeenaren Jesús ya' disipululanu tsandimi: \v 46 Ñullaya Moisés' wandya lei mashturula tsaa jutyudei. Yalaya jali aabare pana nenun ajchu deeve, tsenmin miñutala yalanu vee chachilla katatu, yalanu aawa kure', ura' dejusa tiidetisa tyatyaimu deeve, tsenmin yala cha' waku wakudinu yasha ji-i' bain, kayu bale rukula' chuchudinu chunjuuya mitya mitya kemu deeve, tsenmin naa fandangu ke' wa'di' panda fifikensha bain, kayu ura' chunjuuya mitya mityakemu deeve. \v 47 Tsenmin naa biyuda shinbulanu yala' ya dechi'ke' bain, tsanguiñu jutyuu keewaanu tyatu, Diosba kuinda kemiya bare' kuinda kiikemu deeve. Tsa deju' mityaa Dioschi kuipa vi' kayu taaju inu detsuve, timi Jesús. \c 21 \s1 Diosnu biyuda shinbu' kuñu lushi \r (Marcos 12.41-44) \p \v 1 Jesús aa eleshasha putu, tarukula Diosnu lushi kutu, kajunnu pupukindetsu keenami. \v 2 Tsanguendetsuren ma biyuda pure kaa shinbu bain pai kaa lushi paki kajunnu puntsu keenami Jesús. \v 3 Tsejtu Jesús tsandimi: Uwaindiyu, entsa pure biyuda kaa shinbaa naa pai kaa lushi paki puke' bain, kayu kumuinchi tarukulanu pullake aa puñu' kive, \v 4 matyu tarukulaya yaichi laramuren pudekeñu' mitya. Tsaaren entsa pure biyuda kaa shinbuya panda ka' finu lushi tsantsa tanatun ma depuke' mityaa, kayu aa puñu' kive, timi. \s1 Aa elesha senaa-eranu juñuJesús wainmi. \r (Mateo 24.1-2; Marcos 13.1-2) \p \v 5 Mantsa chachilla, aa eleshanu juntsa shupukala bain, naa aa elesha juusha Diosnu dekeeware' kelutala demai'teñu tsanamula bain yuj uukera deeve, ti' papatintsula. Tsenñu Jesús tsandimi: \v 6 Ñulla kataakendetsushu juntsa ma malu desenaaji-i', naa ma shupukaba dijkii tsutyui senaa-eranu detsuve, timi. \s1 De-inu malu kalenainshatyee i' pullantsunuuñuba \r (Mateo 24.3-28; Marcos 13.3-23) \p \v 7 Tsenñu yala pake'meetu tsandila: Rukui, ¿naamaa tsaa de-i' puinu jun? ¿Tyee intsuñaa, uwain yumaa juntsaa i' puinu kalenañuba mijanu dejuwa? tila. \p \v 8 Tsenñu Jesús tsandimi: Ñulla naa-uwanuba pashkatyudei, veelachi anbutikayatyudei. Matyu iya jutyuren: Dioschi Mi'ke' Kayamuyu timula pureitu: Yumaa de-inu ura tiyave, tis neneinu detsuve. Naa tsa detiñu bain meedityudei. \v 9 Tsenmin naa vee vee tu' chumu chachilla bain peletu dekeñu, naa ma tu' chumuutala bain peletu deke' vinguenu tsuve detiñu bain, wapantyudei, matyu entsaa jumulaa ajke' de-i' puinuuñaa tsainu tsuve, tsejturen kayu millai de-inu maluya jaindyunu tsuve. \v 10 Tsejtu kayu entsa bain tsandimi: Manbaate chachilla, kamanbaate chachillaba devingue'kera; manbaate tu' chulla, kamanbaate tu' chullaba vingue'kerakenu detsuve. \v 11 Kala bain daran ke'kerake, vee vee mujtusha panda bain yamuj tiya'kerake, naa diipeya bain defaanu tsuve. Tsenmin Diosyaa tsanguentsuve tyainuu ke' keewaañu selusha bain uu jeetyanuuba dekata' wapannu detsuve. \v 12 Tsaaren kayu tsaa de-i' pullaindyuren, ñullanu firu' kenu bendaa ke' deka', cha' waku wakudinu yasha taji', kavitu ke' kuipa pu' peesu pupukenu detsuve. Tsangue' in mityaren ñullanu reila' ajuusha bain, naa uñila' ajuusha bain ta'nu detsuve. \v 13 Tsa dekenmalaya in mitya yalanu patinuu faanu tsuve. \v 14 Tsa' mitya ne naati pakeechunga tyan chutyudei. \v 15 Juntsa uranu iyaa ñullanu ura' aseetanguikare' pakakaanu tsuyu. Tsenmala naa maliba ñulla' kundaala ura' deechu' paindetyuve, ti' masmi' pan dejutyuve. \v 16 Tsenmin ñullanu ñulla' apalaren, ñulla' naatalalaren, ñulla' bulularen, ñuichi ura' keranu chachillaren bale rukulanu wandi' kakaanu detsuve. Tsenmala yala ñullanu mallee tu'nu dejuve. \v 17 Tsenmin in mityaren kumuinchi chachilla ñullanu tyutyanu detsuve. \v 18 Naa tsaañu bain, ñulla naa ma achuwa juuñuba piren dejutyuve. \v 19 Tsaju' ñulla naake ura' kerangue' jindu bain tsaaren jindetsushu juntsaa, livee i' ura' chunu tiyanu detsuve. \s1 Jerusalén millaisenaa-eranu tsuve. \p \v 20 Naamaa Jerusalén pebulunu suutadula tsaa yatana uina dekata'ba, juntsa aa pebulu wajtunuren desenaa-erainu tsuve tyadei. \v 21 Tsenmala Judea tu' chullaya bui'sha denepidei, tsenmala Jerusalénsha chumulaya pebulunu delu' jidei, tsenmala mantsa jeenbaasha pumulaya Jerusalénsha mavityudei, \v 22 matyu juntsa malutalaa Diosa' Kiikanu naati' naa naake taaju deke' puinu detsuve ti' pillawaañuba tsaa de-i' puinu malu junuuñu' mitya. \v 23 Juntsa malutala naaju shinbula napuu dechu' bain, naa chu'fimu kailla miyaa dechu' bain, mika taaju kenu detsuve, matyu juntsa malutalaa entsa tusha tsamantsa taaju ke' llakinguenu detsuve, tsenmin entsa chachillanuya Dios tsamantsa ajaatya' defiru' kenu tsuve. \v 24 Mantsalaya vingue' depeyanmala, vejanlaya veelachi dekaya' nuka tushaba takanu detsuve. Tsenmala Diosnuya keranguityu chachillaya Jerusalén pebulunu naakendya'ba tsanguen chunu detsuve, yaichi tsangue firu' kenu malu de-indyuya. \s1 Chachi Tiya' Nakayamumaanu malu \r (Mateo 24.29-35, 42-44; Marcos 13.24-37) \p \v 25 Tsenmin naa pajtasha bain, naa kepe pajtasha bain, naa makaratala bain tyeeba i' Diosyaa tsanguentsuve tyainuu jumula i' pullantsunu tsuve. Tsenmin naa ferasha bain pisunda la' jelekenu kalundintsuñu, kumuinchi tusha chumu chachilla jelanchin tyee i' tsaintsuñuba aseetangui'nu detsuve. \v 26 Tsenmin selusha bain tituba i' depi'shikentsuñu, chachillaya tyee indu de-iwa tyandu jelanchin dedesmee-iintsunu dejuve.\f + \fr 21.26 \ft Isaías 13.10; 34.4\f* \v 27 Tsenmala Chachi Tiya' Nakayamu ñivijchasha ya' pudeechi tsamantsa pi'juruu majaintsu' kataanu tsuve.\f + \fr 21.27 \ft Daniel 7.13\f* \v 28 Tsa' mitya kumuinchi entsaa de-i' pullantsunmalaya, sunden pensa demangue' kujpaiñu-i' keenadei, matyu wajtutalan livee inu deju' mitya, timi. \p \v 29-30 Tsenmin entsa bain laapu' kuinda ketu tsandimi: Naa igu chi juunu bain, naa kayu vee chi juulanu bain, matyu ya' jaki nakululuu tene mandiyaindetsushu juntsaa, yumaa shu tinbu pullantsuñaa tsaintsuñuba ñulla keemi deeve. \v 31 Tsa' mitya entsa bain tsaren juve, entsaa de-i' pullantsu katashu juntsaa mijanu dejuve, naa Diosnu rei juu tananu malu yumaa kalenañu bain. \p \v 32 Tsenmin uwaindiyu entsa tinbunu chumu chachilla kayu peyaindetyuren kumuinchi entsaa de-i' puinu tsuve. \v 33 Naa selu bain, naa tu bain millai' de-i' puiñuba, iya naatiñu bain juntsalaya uwain tsainbera inu detsuve. \v 34 Tsenmin ñulla tiba firu' juunu tene amañandyainu kityudei, viñatyudei, tsenmin ñuichi tiba uraanuunu tene aa pensaa chutyudei, tsejtaa ñulla' tenbuka puluuñuu tiwaan jutyu. Tsaaba dechushu juntsaa, ñulla yanu keenabanai'nu malunu maja' katawainmalaya \v 35 ñulla animaayaaba ju' ilachi kayan tsa-i' naa-in tsaa tiyainu detsuve, matyu juntsa malunuya naajulanu bain maja' katawanu tsuve. \v 36 Tsa' mitya naa-uwanuba Diosba kuinda kiikentsudei, tsenmalaa tyee inuuñu bain tiba ityumujchi pulla pullainutsu. Tsejtaa Chachi Tiya' Nakayamu' ajuusha jelajtu ñulla punu detsuve, timi. \p \v 37 Tsejtu Jesús mandalaya malumere aa eleshasha vi', Diosa' mika ura kuinda mijakaakaa keturen, kepenmalaya pebulu kapasha Ulibu chi chunu kuyisha ji' tsutsudiimi. \v 38 Dishkepenenemee kumuinchi chachillaya aa eleshasha jijiila kuinda meemeenanu. \c 22 \s1 Judas, Jesúsnupeesu kakaanu pami. \r (Mateo 26.1-5, 14-16; Marcos 14.1-2, 10-11; Juan 11.45-53) \p \v 1 Tsaintsuren pujkikaantsumi putyu pan fi' fandangu kiikenu malu yumaa kalen jantsumi. Juntsa fandangunaa Dapulla' livee kiñu fandangu tila, Bale Ruku Israel chachillanu tu'tyu' tsaa ne dapullaimuwaañu.\f + \fr 22.1 \ft Éxodo 12.13 lende.\f* \v 2 Chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain Jesúsnu tu'nu tyaturen naaken tsandyantsula, chachillanu dejeetya' mitya. \p \v 3 Tsenñuren Jesúschi 12 disipulu jumulanu, matyu Judas Iscariotenu Satanás ya' tenbukasha viiñu, \v 4 chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulanu bain, naa aa elesha washkekaamu bale rukulanu bain ji' kuinda kiimi naaketaa Jesúsnu kakaanuu ju'ba. \v 5 Tsenñu bale rukula yuj desundyatu, lushi paanguenu tila. \v 6 Tsenñu Judas tsanguiñu urave tyatu, chachi aa deputyunu uranaa Jesúsnu ka' balela' tyaapasha kuwanu mi'kes neneimi. \s1 Jesús kayu peyai'mujchiya' disipululaba panda fimi. \r (Mateo 26.17-29; Marcos 14.12-25; Juan 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26) \p \v 7 Pujkikaantsumi putyu pan fifikenu ajke' malu umaa chayami, matyu Dapulla' livee kiñu fandanguchi llupu kaa uveja tute' fifikenu malu. \v 8 Tsenñu Jesús Pedronu bain, Juannu bain entsandi' eemi: Ajke' ji' Dapulla' livee kiñu fandanguchi finu panda kentsudei, timi. \p \v 9 Tsenñu yala tsandila: ¿Nunbanaa juntsa panda kenu dejuwa? tila. \p \v 10 Tsenñu Jesús tsandimi: Pebulusha jidei, tsejtu junga ma unbere tu piyamanu pi puu, nanaa jintsu katatu, juntsa ruku' bendala jiidei, tsejtu ya nunbanu viñu bain junbi vitu, \v 11 ya miya rukunu entsandidei: Mashturu tsandive: ¿In disipululaba Dapulla' livee kiñu fandanguchi panda finu suku nunbanaa jun? tive, tidei. \v 12 Tsenmala ya miya ruku katyu dijkisha main aa suku panda ke' finun jutyuu keewaanu tsuve. Tsenmalaa junu panda kidei, timi. \p \v 13 Tsenñu yala jitu, Jesús naati pañuba tiba juntsana dekatajitu, junu Dapulla' livee kiñu fandanguchi finu panda kila. \p \v 14 Tsejtu umaa panda finu ura tiyañu, Jesús ya' mitya kuinda kenu lara' eramu rukulaba panda finsha chunatu\f + \fr 22.14 \ft Ura pañuya \fk chunatu \ft tityumujchi, \fk tsunatu \ft tinuuya juve, yala fandangu ke' panda fintsumiya tsunatu tene panda fifikemuwa deeñu.\f* \v 15 tsandimi: Iya kayu peyai'mujchiren ñuiba Dapulla' livee kiñu fandangu panda finu ajchundenmuwaave. \v 16 Tsaaren uwaindiyu, Dapulla' livee kiñu fandangu panda jungajte fifikentsutyumujchi Dios rei ju' chuinsha tiba tsaa de-i' pullanmala mafikenu tsuyu, timi. \v 17 Tsejtu Jesús ma basu kake', Diosnu yuj urave ti' dyatu, ya' disipululanu tsandimi: Ñuitala entsa vele' kushdei, \v 18 matyu uwaindiyu entsa binu ne jungajte kujchi kujchiki'mujchi Diosnu rei juu tananu malu janmala mangujchikenu tsuyu, timi. \p \v 19 Tsanguetu bene pan bain ka', Diosnu yuj urave ti' dedale', ya' disipululanu deveetu tsandimi: Entsa pan in buluve, ñulla' mitya kuwainuushu juntsa. Naa-uwanuba entsanguiikidei inu mandenganu, timi. \p \v 20 Tsejtu panda defi' dyatu, binu pumu basu bain ka' tsaren ketu tsandimi: Entsa binu basuya in asave, kasa bijee ñuiba veta' veta' tsanguedaa tiñu keewara jumu, matyu ñulla' mitya shajaakara asa. \p \v 21 Tsaaren challa ñulla mijadei, firu' kekaanu wandi' inu kakaantsumu ruku ibaren enu chuve. \v 22 Tsaju' Chachi Tiya' Nakayamuya, tyee i' puinuu juñu bain uwain juntsaa de-i' puinu tsuve, tsaaren ¡firu' kekaanu wandi' inu kakaanuu jumu rukuya mika taaju i' puinu tsuve! timi. \p \v 23 Tsenñu yaitala pake'meetu: ¿Maa tsangue' kakaanu juñundin? tiitila. \fig |src="CN01803b.tif" size="Span" loc="Luke 22.14-23" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 22.23" \fig* \s1 ¿Maa kayu bale rukutun? ti' pake'meela. \p \v 24 Disipulula yaitala veta' veta' depatintsula: ¿Maa kayu yaitala bale rukutun? tiititu. \v 25 Tsenñu Jesús tsandimi: Judío chachi jutyu reila yala' chachillanu naake uudenguen chunu tya'ba tsanguen dechutu, naa firu' rei deju'ba, ya' chachillachiya ura reive tikutimu deeve. \v 26 Tsaaren ñullaya tsa jutyudei. Naajaa ñuitala kayu bale ruku juchi tya' bain, kayu wajkayi juuñuu kurade. Tsenmala naajaa mandanguemu juchi tya' bain, yaa manda-i', veelachi tiba ke' kuwa kuwakemu jude. \v 27 Matyu, ¿naajaa uwain kayu bale ruku junu jun? ¿Panda finsha chudi' fimuu? Tsa jutyu'ba, ¿panda chujti' kumu rukuu? Uwain, panda finsha chudi' fimu rukaa kayu bale rukuve. Tsaañu bain iyaa ñuichi panda chujti' kumu ruku juuñuuyu. \p \v 28 Ñullaa in taaju i' puinu uwatala naa-uwanuba iba bulu pumuwa deeve. \v 29 I bain ñullanu rei detiwaanu tsuyu, inu bain in Apa naake' rei tiwaañuba juntsaju. \v 30 Tsenmala iya rei ju' chuinsha ñulla iba bulu dechudi' panda fimin kushminguenu detsuve, tsenmin reila' chuchudinu chunjurunu bain chudi', Israel chachilla 12 bulu sera' jimu chachillanu kavitu kenu detsuve. \s1 Pedro Jesúsnu kerajtuyutinu tsuve. \r (Mateo 26.31-35; Marcos 14.27-31; Juan 13.36-38) \p \v 31 Tsejtu Jesús tsandimi: Simón, ñullanu Satanás mika taaju puiware' trigu ñinu ya' kuyaba walla'eenu naake pi'shinu deeñuba juntsanguenu ti' uuden pa've. \v 32 Tsaaren iya ñu' mitya Diosnu la'kade ti' pa'yu inu dera' kerangues jintsunutsu. Tsaaren ñu veta' pensa mangue' kayu dera' mandimiya, ñu' keranguemu naatalalanu deelamishtide, timi. \p \v 33 Tsenñu Pedro tsandimi: Bale Rukui, iya naa ñubaren bulu peesu viinuu ju' bain, naa tutainuu ju' bain tsainuu juuyu, timi. \p \v 34 Tsenñu Jesús tsandimi: Pedro, uwaindiyu ñu uma keperen, kayu wallapa utindyun, pen bijee inu kerajtuyu tinu tsuve, timi. \s1 Jesús' disipululati ken tsandyanu jula. \p \v 35 Tsejtu Jesús yalanu pake'meetu tsandimi: ¿Iya ñullanu kaspele eetu, naa jali buusa bain jutyu, lushi bain jutyu, sandalia bain jutyu eeñu, ñuichi tyee jutyuwaajun? timi. \p Tsenñu yala tsandila: Tiba jundene juwaave, tila. \p \v 36 Tsenñu Jesús tsandimi: Tsaaren challaya lushi tashu juntsaa ta'dei, naa jali buusa bain tashu juntsaa ta'dei, tsenmin peeniya tajtushu juntsaa, ñulla' manbaali ati', juntsa lushinchee peeniya ati'kadei. \v 37 Matyu uwaindiyu, inu naa-i' puinu tsuve ti' pillawaañu bain tsaa de-i' puinu tsuve. Entsa pillawaave: \it Ti uudentalaba meenguityu chachillaba ya bain juntsaañuu kurave, \it*\f + \fr 22.37 \ft Isaías 53.12\f* tive. Tsaju' in mitya naati pa' pillawaañu bain challa tsaa de-i' puinu tsuve, timi. \p \v 38 Tsenñu yala tsandila: Rukui, enu pai peeniya detanayu, tila. \p Tsenñu Jesús: ¡Tsandityukai! timi. \s1 Jesús GetsemaníshaDiosba kuinda kemi. \r (Mateo 26.36-46; Marcos 14.32-42) \p \v 39 Jesús Jerusalénbi putu, ya tsa tsaimu' mitya, Ulibu chi chunu kuyisha jimi. Tsenñu ya' disipulula bain bendaa jila. \v 40 Tsejtu juntsa tenabi miitu, ya' disipululanu tsandimi: Diosba kuinda kiikentsudei, ñullanu ujcha kenu pensa lai'nutsu, timi. \p \v 41 Tsejtu Jesús ya' disipululanu baka' ji', shupuka detya'keñu tsai baa jitu, junu Jesús teledi' Diosba kuinda ketu tsandimi: \v 42 Apa, ñuren inu livee kenu tenñuya, entsa tsamantsa taaju ke' pullainu juuwashu juntsanu livee kika. Tsaaren iya naakenu tyañuba juntsaa jutyusa; matyu ñu naakenu tenñuba juntsaaya kide, timi. \p \v 43 Tsenñu ma anjee selusha pumu ja' katawami Jesúsnu madeendyawaanu. \v 44 Tsejtu yaa tsamantsa taaju tya', naaken tsandya' llakindyantsutu Diosba kayu tejan pensangue' kuinda kiikemi. Tsenñu ya' chipi asa kulili keraaya la' tusha pajtya pajtyaila.\f + \fr 22.44 \ft Mantsa kayu ura' manbiike' kaya tinbu kiikatalaya bersikulu 43 bain, 44 bain putyuve.\f* \p \v 45 Tsejtu Jesús ya' Apaba kuinda ke' dyatu, mangujpa', ya' disipulula' puinsha miitu, ya' disipulula yuj dellakindya' mitya kasu'tsudena mangatajimi. \v 46 Tsejtu Jesús tsandimi: ¿Nenñu denayu ñulla kasu'tsunala? ¡Mangujpadei! Diosba kuinda kiikentsudei, ñullanu ujcha kenu pensa lai'nutsu, timi. \s1 Jesúsnu peesu kala. \r (Mateo 26.47-56; Marcos 14.43-50; Juan 18.2-11) \p \v 47 Jesús kayu tsandi' pantsuren ya' junga chachilla pure' jiila. Tsenñu Judas, ya bain 12 disipulu jumulaba buunamu ruku, vee chachillanu miya' jitu Jesúsnu kalen jiimi yanu estinu. \v 48 Tsenñu Jesús tsandimi: Judas, ¿ñu Chachi Tiya' Nakayamunu wandi' kakaanaa tsangue' esti' keewaatunguiyu? timi. \p \v 49 Tsenñu Jesúsba pumu disipulula tyee i' puintsuñuba dekeenatu tsandila: Rukui, ¿peeniyachi vinguenu dejuwa? ti' pake'meela. \v 50 Tsejtu ma disipuluya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukuchi taawasha kemu chachinu peeniyachi ya' urandya pungui daapukemi, \v 51 tsenñu Jesús ya' disipululanu tsandimi: ¡Tsanguityudei, dyadei! timi. Jesús tsanditu, juntsa rukunu ya' punguinu ta'kake' ura' mandiremi. \p \v 52 Tsanguetu Jesús, yanu kanu jamula, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulanu bain, aa eleshasha washkekaamu rukulanu bain, bale rukulanu bain tsandimi: ¿Nenñu deiyu ñulla iya taamu rukaaba juñu kanu jan tsa de-i', naa cha'li juula bain, naa peeniya juula bain taa jala? \v 53 Iya kaspele ñuiba malumere aa eleshatala pupunañuba inu kanu kityuwa deeve ñulla. Tsaaren challa dishkejtsa chumu Dyabulunu, Dios tsanguekaañu, ñuichi tsanguenu malu faañu deive tsaila, timi. \s1 Pedro: Jesúsnu kerajtuyu, timi. \r (Mateo 26.69-75; Marcos 14.66-72; Juan 18.15-18, 25-27) \p \v 54 Tsenñu Jesúsnu peesu katu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku' yashaa tajila. Tsenñu Pedro bain yalanu baatala suree ne jiintsumi. \v 55 Tsai' jiñu, ya juru kejtala avindaa tenanu ñi dejuikare' ñinguelu dechuñu, Pedro bain yaiba ñingueesha chuimi. \v 56 Tsenñu main taawasha kemu shinbu Pedronu ñinguelu chuna katatu, yanu ura' keendu tsandimi: Entsa ruku bain yaba nemuve, timi. \p \v 57 Tsenñuren Pedro tsandimi: Tsa jutyuve, shinbu; iyaa yanu kerajtuyu, tikami. \p \v 58 Tsenñu bene kamain bain yanu katatu tsa mandimi: Ñu bain uwain yaiba nemuve, timi. \p Tsenñu Pedro tsa mandimi: Ruku, yaiba nemu jutyuyu, timi. \p \v 59 Tsandiñu bene ma ura iiñu-insha kamain bain tsandimi: Entsa ruku bain uwain yaba nemuve, matyu entsa ruku bain Galileasharen chumu' mitya, timi. \p \v 60 Tsenñu Pedro tsandimi: Ruku, ñu tyee pantsuñu bain iya aseetanguindyuyu, timi. \p Tsenñu juntsa uranu, Pedro tsandi' pantsuren, wallapa ui'mi. \v 61 Tsenñu Bale Ruku yate' Pedronu ke-eeñu, Pedro mandengami naa Bale Ruku yanu: Ñu uma kepe, kayu wallapa utindyuren, pen bijee inu kerajtuyu, tinu tsuve, timuwaañu. \p \v 62 Tsejtu Pedro junu malu' miji' avindala mafaatu mika llakindya' waami. \fig |src="CN01817b.tif" size="Span" loc="Luke 22.54-62" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 22.62" \fig* \s1 Jesúsnu debande' uukapula. \r (Mateo 26.67-68; Marcos 14.65) \p \v 63 Jesúsnu washnamu rukula uukapu' ta'kendu, \v 64 kapukanu jali tele' tsandila: Ñu, aseetangue' pamushu juntsaya, challa maa tsangue' ñunu keñuba wainka, tiitila. \v 65 Tsejtu tsandi' kayu tituba kentsure' pa' bulla papatila. \s1 Jesús bale rukulachi kavitu imi. \r (Mateo 26.59-66; Marcos 14.55-64; Juan 18.19-24) \p \v 66 Umaa dechayañu judíola' bale rukula bain, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain wa'dila. Tsejtu kavitu kiikenu yasha Jesúsnu take' ji' pake'meendu tsandila: \v 67 Ñu uwain Dioschi Mi'ke' Kayamushu juntsaa, lalanu wainka, tila. \p Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Naa iya: Juntsayu, tiñu bain, keranguenu dejutyuve. \v 68 Tsenmin naa i bain ñullanu pake'meeñuba, jaiba pakan dejutyuve. \v 69 Tsaaren umaa entsa ajkeshaya Chachi Tiya' Nakayamu tsamantsa pude Diosa' urandyasha chunanu tsuve, \f + \fr 22.69 \ft Salmo 110.1\f* timi. \p \v 70 Tsenñu kumuinchi depake'meetu tsandila: Tsaashu juntsaya, ¿ñu uwain Diosa' Nayu? tila. \p Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Ñullaa tsandindetsuve, timi. \p \v 71 Tsenñu yaitala tsandila: ¿Tyeenguenaa kayu veelanu pake'meenu keenanu dejuwa? Ya' fi'pakichiren tsandipañu lala ma meradekiyu, tila. \c 23 \s1 Jesús Pilato' ajuusha \r (Mateo 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; Juan 18.28-38) \p \v 1 Tsejtu yala kumuinchi demangujpatu, Jesúsnu romano uñi, Pilato' jungaa tajila. \v 2 Tsejtu junbi Jesúsnu kuipa pu' patu tsandila: Entsa ruku lala' chachillanu uñinu meranguityudei ti', masmi' firu' kekaantsuve, tsenmin romanola' kayu aa uñinu bain deechu' mitya kaya lushi paanguityudei tiitimuve, tsenmin yaa Dioschi Mi'ke' Kayamu rukuyu ti', yaa reiyu tiitive, tila. \p \v 3 Tsenñu uñi Pilato, Jesúsnu pake'meetu tsandimi: ¿Ñaa judíola' reiyu? timi. \p Tsenñu Jesús pakatu: Ñaa tsandintsuve, timi. \p \v 4 Tsenñu Pilato chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulanu bain, kayu veelanu bain tsandimi: Iyaa entsa rukunu ti kuipa juuba kataindyuyu, timi. \p \v 5 Tsenñu yala kayu daran patu tsandila: Kumuinchi Judea tu' chullanu defiru' mijakaakentsuve. Tsangue' Galileabi mijakaamin, enbi jangue firu' mijakaantsuve, tila. \s1 Jesúsnu Herodes' junga tajila. \p \v 6 Tsa detiñu Pilato meetu, ¿Uwain juntsa ruku Galilea tusha chumuu? ti' pake'meemi. \v 7 Tsenñu yala Jesús Galilea tusha chumuve detiñu, Pilato Jesúsnu Galileasha chumu uñi' jungaa eemi, ura pañuya Herodes' junga, matyu Herodes juntsa malutala Jerusalénbi puñu' mitya. \p \v 8 Herodesya Jesúsnu katatu yuj sundyami, matyu yaa yumalaren Jesúsnu katanu tyamuwa' mitya, tsenmin yaa Jesúsnu delaapu' pañu kuindaren ne meemeekemuwaami, tsenmin Jesús yanu bain Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu ke' keewaasa tyamuwaami. \v 9 Tsejtu Herodes Jesúsnu pure' pake'meekemi, tsenñuren jaiba pakai'mi. \v 10 Tsenñu yanu kuipa pumula chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, Moisés' wandya lei mashturula bain depu' mitya, yuj kuipa pu' papatintsula. \v 11 Tsenñu Herodes ya' keenu mi'namu bale rukulaba Jesúsnu balejtu dekure' dya' kayu jungajte uukapunu tyatu, Jesúsnu balela' pannu bale jali pi'kelaa pandekila. Tsanguetu bene Herodes, Pilato uñi' jungaa Jesúsnu me-eemi. \v 12 Tsanguendu juntsa malunuya Pilato Herodesba kundaa jumuwaalaren, ura' keranu chachi juu tiyaila. \s1 Jesúsnu tu'nu shuwala. \r (Mateo 27.15-26; Marcos 15.6-15; Juan 18.39–19.16) \p \v 13 Tsenñu Pilato naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukulanu bain, naa judío bale rukulanu bain, naa chachillanu bain dewa'kaatu \v 14 tsandimi: Ñulla entsa rukunu inu detaatu, naaju chachillanuba uñilanu kundaa lawaanu kiikemuve detive. Tsenñu ñulla demeenaren iya yanu pake'mere' bain, ñulla yanu kuipa pu' patindetsushu juntsaya jaiba kataindyuyu. \v 15 Naa Herodes bain ti kuipaba katatyu' mityaa, lala' junga me-eeve. Tsaju' Jesúsya tutainuu kuipaya tajtuñu' mitya, \v 16 asten kikareke', livee ke' me-eenu tsuyu, timi. \p \v 17 \f + \fr 23.17 \ft Entsa bersikulu 17 griego palaachi manbiike' kaya kiikatala pu' bain, kayu ura' manbiike' kaya kiikatalaya putyuve entsa: \fk Matyu Dapulla tinu fandangu kenu malutala Pilato uñi, chachilla naaju peesu pumunaa me-e'laade ti' depa'ñuba juntsanu me-e'larenbera kenuu juwaami.\f* \v 18 Tsenñu kumuinchi chachilla daran patu tsandila: ¡Juntsanuya tu'dei! ¡Barrabásnaa lala' mitya livee kidei! tiitila. \p \v 19 Tsaaren entsa Barrabásya chachillanu Jerusalén' uñilanu kundaa detiware' firu' dekikaren mitya bain, tsenmin cha' tuten mitya bain peesu pumi. \p \v 20 Tsenñu Pilatoya Jesúsnu livee kenu tya' mitya, manbami. \v 21 Tsenñun yala daran uti' manbatu tsandila: ¡Kuusanu tu'pukaade! ¡Kuusanu tu'pukaade! tiitila. \p \v 22 Tsenñu Pilato entsaba pen bijee pandu tsandimi: Tsaaren ¿tyee firu' ken? Iyaa entsa rukunu tiba peyainuu kuipaya kataindyuyu. Tsa' mitya asten kikareke' livee ke' me-eenu tsuyu, timi. \p \v 23 Tsenñuren yala kayu daran uti' patu: ¡Kuusanu tu'pudei! ti' chiritintsula. Tsandindu yala naakekaanu tya'ba tsanguenu tirela. \v 24 Tsenñu Pilato yala naakenu detyañu bain tsanguenu shuwami. \v 25 Tsejtu yala munaa livee ke' me-e'laade detiñuba juntsanaa me-e'laami, matyu chachillanu Jerusalén' uñilanu kundaa detiware' firu' dekikaamu ju', naa chachi tuten mitya bain peesu pumunu, tsejtu Jesúsnuya yala naakenu detyañuba tsanguekaanu shuwami. \s1 Jesús kuusanu tu'vimi. \r (Mateo 27.32-44; Marcos 15.21-32; Juan 19.17-27) \p \v 26 Tsenñu suutadula Jesúsnu kuusanu tu'punu miya' jindetsu, ma ruku, ya' mumu Simón, Cirene pebulusha chumu, jeenbaasha pu' miintsu katatu, yanu kuusa nande' Jesús' bendaa eekila. \v 27 Tsenñu yala' bendala pure' chachilla jindetsunmala, mantsa supulaya Jesús' mitya yuj llakindyatu tenbapunu pali palike' uti' wares jintsula. \v 28 Tsenñu Jesús mere', benesha ke-eetu, juntsa shinbulanu tsandimi: Ñulla, Jerusalénsha chumu shinbula, in mityaa llakindya' waatyudei. ¡Ñulla' mitya, tsenmin ñulla' kailla' mityaa tsandya' waadei! \v 29 Matyu bene ma malu entsandyanu detsuve: “Nakatyu shinbula bain, na miyajtu shinbula bain, naa-uwanuba chuchu kuwa' kerajtu shinbula bain mika ura' dejuve”, tyanu detsuve. \v 30 Tsejtu chachilla yai tenen peyanu tyatu entsandinu detsuve: \it ¡Butyu, waka' ja' lalanu delanguijaka! tsenmin kuyi jumulanu bain: ¡Lalanu delan pajtya' dishkijaka!\it*\f + \fr 23.30 \ft Oseas 10.8\f* tinu detsuve. \v 31 Tsaju' yala inu ejkejtu chi juuñuunaaba entsa dekemiya ¿kayu ñulla ejke chi juuñuulanaa naa kechudeenga? timi. \p \v 32 Tsenmin Jesúsba bulu tu'nu, naa pai ruku firu' kemulanu bain take' jintsula. \v 33 Tsa-i' Ujkun Mishu tinu tenabi dejitu Jesúsnu kuusanu tu'pu' uikaala, tsenmin firu' kemu pai rukulanu bain tu'pu' uikaala, mainnuya Jesús' urandya keesha, kamainnuya jalandya keesha tu'pu' uikaakila. \v 34 Tsenñu Jesús kuusanu tu'vi' uinatu tsandimi: Apa, yalanu yala' ujcha manbitsaade, matyu yala ti kendetsu' bain mijdetuñu' mitya, timi.\f + \fr 23.34 \ft Mantsa tinbu kiikatala entsa pilla putyuve: \fk Tsenñu Jesús kuusanu tu'vi' uinatu tsandimi: Apa, yalanu yala' ujcha manbitsaade, matyu yala ti kendetsu' bain mijdetuñu' mitya, timi.\f* \p Tsenñu suutadula Jesús' jali dekatu, munaa tyulla lunuuñuba tsa tsangue deke' mijatu, yaitala veela. \p \v 35 Tsenmala chachillaya uina' ne ke-eenala, tsenñu naa bale rukula bain deke-eenatu, Jesúsnu uukapundu tsa tsandila: Veelanu livee kemu' mitya, ya bain maalin juntsai livee isa, ya uwain Dioschi Mi'ke' Kayamu, livee kemu ruku jutuya, tiitila. \p \v 36 Suutadula bain yanu uukapundu, kalen ji' shivi binu kunu kiiketu \v 37 tsa tsandila: Ñu uwain judíola' reituya, ñu maaliren livee ide, tiitila. \p \v 38 Tsenmin kuusanu bain ya' mishkai'sha, \sc Entsa Judíola' Reive, \sc* ti' pillami. \p \v 39 Junu main kuusanu tu'pu' yanamu firu' kiikemu ruku bain Jesúsnu kentsure' patu tsandimi: Ñu Dioschi Mi'ke' Kayamu rukutuya, maali malivee-i', lalanu bain livee kika, tiitimi. \p \v 40 Tsenñuren kamain yaba bulu firu' kemu rukuya, juntsa rukunu nepatu tsandimi: ¿Ñu bain tsaren tu'pu yana' juntsai peyanu ju'ba, Diosnu jeetendyuu? \v 41 Uwain lalaya lala' firu' ke' kuipa lan mityaa tsa-i' taaju indetsuyu; tsaaren entsa rukuya tiba firu' ke' kuipa lai'mujchiren tsaintsuve, timi. \p \v 42 Tsejtu tsandimi: Jesús, ñu rei juu tiya' chutu, inu bain tengaka, timi. \p \v 43 Tsenñu Jesús pakatu tsandimi: Uwaindiyu ñu umaren iba selusha naranainsha punu tsuve, timi. \fig |src="CN01836b.tif" size="Span" loc="Luke 23.32-43" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 23.43" \fig* \s1 Jesús peyami. \r (Mateo 27.45-56; Marcos 15.33-41; Juan 19.28-30) \p \v 44-45 Pajta katyu uratala tu kuraa dishpajtya' tsaa tsanatu, kepenusha pen ura inshaa madanguemi. Tsenñu Diosa' pupunanu ya juusha juukapanu daayanamu jali tsaa kejtala kiyuu tsetakemi. \v 46 Tsenmala Jesúsya daran ui'tu tsandimi: Apa, in aama ñu' tyaapanu shuikentsuyu, \f + \fr 23.46 \ft Salmo 31.5\f* ti' peyami. \p \v 47 Tsenñu suutadu ama junu tyee-i' puiñuba keena' Diosyaa tsaikaantsuñuve, ti' entsandimi: Uwain entsa rukuya ti kuipaba tajtuwaañuve, timi. \p \v 48 Tsenñu kumuinchi chachilla junu wa'na' keenamula tyee iñuba dekeena' miindu llakindya' jeetyatu, yala' tenbapunu palisai miila. \v 49 Tsaaren kumuinchi Jesúsnu kera chachilla bain, naa mantsa shinbula Jesúsba Galileasha bendaa jamula bain baasha uina' ne ke-eenala, kumuinchi tsaa de-i' puintsu katatu. \s1 Jesús menami. \r (Mateo 27.57-61; Marcos 15.42-47; Juan 19.38-42) \p \v 50-51 Ma ruku, ura ruku ju', Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu jumi, ya' mumu José, Arimatea pebulusha, Judea tusha chumu. Ya bain judíolaba bulu kavitu kiikemu bale ruku jumi. Entsa ruku José, Diosnu rei juu tananu malu keenamu jumi. Yaa, mantsa kavitu kemu rukula Jesúsnu tsanguedaa ti' pa' tsanguendetsuñu bain, yaa masmi' patimu juwaami. \v 52 Tsejtu Pilato' junga ji', Jesús' ujkun bulu pa'tu, \v 53 Jesúsnu kuusanu tu'punamunu manbajtetu, linu manbaalichi pijteke' ujkun mennu ke' lanbakinu vijchaa tujuusha pukemi; juntsa tujuusha kayu munuba menajtuwaami. \v 54 Tsenñu jumalaa yaichiya tiba dekenu malu jumi, tsejtaa lekanu malunchiya tibanguen jutyu, tsenñu yumaa saaduma lekanu malu tingumaintsumi. \p \v 55 Jesúsba Galileasha jamu shinbulaya, Jesús' mennainsha ji' kera' naake depuñu bain katala. \v 56 Tsejtu yasha miitu pindyupi bain, naa vera munguentsumi juula bain kila Jesúsnu munguenu. Tsanguetu saaduma lekanu malunu Moisés' wandya lei naakidei tiñuba tsangue deke' lekala. \c 24 \s1 Jesús mangujtami. \r (Mateo 28.1-10; Marcos 16.1-11; Juan 20.1-29) \p \v 1 Tsejtu semana ajke' malunu, duminguma dishkepenene, juntsa shinbula Jesús' mennainsha jila, tsejtu naa pindyupi bain, naa yala' keñu kayu vera munguentsumi jumula bain taajila Jesúsnu munguenu. \v 2 Tsai' junu mennainbi dejitu, tujuu juukapanu di'namu shupuka vee mujtu tsuna katala. \v 3 Tsejtu juntsa shinbula tujuusha vi' keetu, Bale Ruku Jesús' ujkun bulu tsutyu katala. \v 4 Tsejtu yala wapananchin naaken tsandyantsula. \p Tsaintsuren pai ruku jali pi'juruu tene yaiba kalen uyuna katala. \v 5 Tsenñu yala wapantu tusha wayu'kaketu, juntsa rukulanu naa ke-eekenuba tyai'la. Tsenñu juntsa rukula tsandila: ¿Ñullaa chumu rukunuba tyeenguenaa pemula' mennainshaa mi'kendu dekiyu? \v 6 Yaa enu putyuve, yumaa mangujtave. Matyu Galilea tusha chuumala ya naati pamuwaañu bain mandengakidei. \v 7 ¿Chachi Tiya' Nakayamu ujcha lamula' tyaapasha kuwa', kuusanu tu'vi' peyaturen, pen malu inmala mangujnu tsuve, tindyuka? tila. \p \v 8 Tsenñu juntsa shinbula Jesús naatimuwaañuba mandengala. \fig |src="CN01853b.tif" size="Span" loc="Luke 24.4-8" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 24.8" \fig* \p \v 9 Tsejtu Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula 11 jumulanu bain, kayu veelanu bain kuinda kila tyee dekata' maja' bain. \p \v 10 Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramulanu ji' kuinda kemula entsalaa juntsa deeve: María Magdalena bain, Juana bain, Santiago' ama María bain, tsenmin kayu vee shinbula bain. \p \v 11 Tsenñun Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukulaya juntsa shinbula' palaanu kerangui'la, matyu yala' pensaya yuj itaaba tsandintsulaate detya' mitya. \p \v 12 Tsenñuren Pedroya juntsa tujuusha daran ji' keejitu, wayu'kake' keeputu, jalin tsuna kataakemi, tsejtu tyee itu in tya', wapanbashi' yasha miimi. \s1 Jesús Emaússhajinu miñusha katawami. \r (Marcos 16.12-13) \p \v 13 Tsenñu juntsa malunuren pai disipulula Emaús kaa pebulusha jinu miñuu jintsula. Juntsa miñunu pai uratalaa bare' jiinuu jumi Jerusalénbi lu' ji', Emaús pebulubi vijinu. \v 14 Tsai' jindu tyee-i' puiñuba juntsaatala kuinda kes jintsula. \v 15 Tsejtu yala tsandi' veta' veta' kuinda kes jindetsuren, Jesús yala' bendala jindu mi'najitu yaiba buudi' jintsumi. \v 16 Tsenñuren Dios yalanu keengan jutyuu tireñu, yala Jesúsnu kata' bain, mangueengai'la. \v 17 Tsenñu Jesús yalanu pake'meetu tsandimi: ¿Tyee kuinda kes jindu detiyu? timi. \p Tsenñu yala llakindya kajuru juu uidila. \v 18 Tsenñu main, ya' mumu Cleofásya, entsandimi: Kumuinchi chachilla mindene judeeve Jerusalénbi entsa malutala tyee-i' puiñu bain. Tsaaren, ¿nejtaa ñu bain Jerusalénbi pu'ba, ñuren mijtuutuuyu? timi. \p \v 19 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Jerusalénbi tyee-i' pullan? timi. \p Tsenñu yala pakatu: Lalaya Jesús, Nazaret pebulubi chumunaa laapu' kuinda kendetsuyu. Juntsa ruku naa Diosa' ajuusha bain, naa chachilla' ajuusha bain, naa ti pa' bain, naa ti kike' bain pude ruku juwaave, Diosa' mitya pamu rukuya. Tsenñu kumuinchi chachilla yanu dekeemija deive naa Dios tsanguikaañaa tsanguentsuñu bain. \v 20 Tsaanuren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' bale rukula bain, naa lala' bale rukula bain yanu kuipa pu' kuusanu detu'pukare' tu'kaave. \v 21 Tsaaren lalaya yaa Israel chachillanu livee kenu juve tyamuwa deeyu, tsaanuren tsangue' detu'ñu, umaa pen malu juuve. \v 22 Tsaaren mantsa lala' keranu shinbula uma kepenene ya' mennainsha ji' dekere' maja' lalanu kuinda dekiñu yuj dewapanyu, \v 23 yalaa Jesúsnu mangataindetyuyu deti', yalanu anjeela dekatawatu, Jesús mangujpa' chuve ti' dewainve detiñu, \v 24 tsenmin mantsa lala' keranu rukula bain junga mennainsha ji' dekeejitun, juntsa shinbula naanave detiñu bain tsanave detituren, Jesúsnuya kataindetyuyu, detiñu' mitya, tila. \p \v 25 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Naa jutu deeyu ñulla jaiba ura' aseetanguenu jutyula, tsenmin Diosa' mitya pamu rukula kumuinchi naadetiñu bain juntsanu te' keranguenu jutyulaa? \v 26 Tsejtu ¿Dioschi Mi'ke' Kayamu ruku, tsamantsaa keewara' kayu balengurai'mujchiya juntsai taaju i' pullan jutyuwaa juu? timi. \p \v 27 Tsanditu Moisésbi jumin, Diosa' mitya pamu rukula bain jingue yanu laapu' patu Diosa' Kiikanu naake mijakare' pamuwa deeñuba tsandi dekuindake' pami. \p \v 28 Tsejtu umaa yala' jinu kaa pebulunu dekalen jitu, Jesúsya kayu ajkesha jinu jin tsaintsumi. \v 29 Tsenñu yaba bulu jimula tsandila: Enaa tsudaa, dekependu yumaa ma deyajuru' kakentsuve, tiidetiñu, Jesús yasha vimi yalanu tsuve'nu. \p \v 30 Tsejtu panda finu uranu yaiba bulu chutu, Jesús ya' tyaapachi pan ka', Diosnu yuj urave titu, pan dedale', yalanu veemi. \v 31 Tsenñu juntsa uranaa yalanu mangueenganu tireñu, naa Jesúsñuba mangueengala, tsenmalaren Jesús mandijtsaa piyaimi. \v 32 Tsenñu yala veta' veta' tsandila: ¿Miñusha jandu lalanu, Diosa' Kiika entsa pillave ti' mijakaakishu jumala lala' tenbuka kudu' yali tendyuka? tila. \p \v 33 Tsandi tsandin keedi'mujchi demangujpa' Jerusalénsha miitu, Jesús' mitya kuinda kenu lara' eramu rukula 11 jumulanu bain, kayu yaiba wa'namulanu bain bulu pudena mangatajila. \v 34 Tsenñu juntsa wa'namula tsandila pallu maamulanu: Uwain Bale Ruku mangujtañuve; tsejtu Simón Pedronu mangatawave, tila. \p \v 35 Tsenñu yai bain yala miñutala jindu tyee demijas ji' bain, tsenmin Jesús naake pan veeñaa demangueenga' bain juntsandi wainla. \s1 Jesús ya' disipululanumangatawami. \r (Mateo 28.16-20; Marcos 16.14-18; Juan 20.19-23) \p \v 36 Tsejtu yala tsandi' kuinda kendetsuren, Jesús yala' kejtsapala bulu uina' katawa' patu tsandimi: Ñulla tiba bulla jutyu ura' dejusa tenve, timi. \p \v 37 Tsenñu yala ujmaaba tsai' katawameete tyatu, tsamantsai wapanla. \p \v 38 Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Nenñu deiyu ñulla tsamantsa wapanaa jula? ¿Nenñaa ñulla' tenbukasha uwain tsa jutyumeete tya' pensa juju deeyu? \v 39 In tyaapanu bain, in neepanu bain kerakikai. Iren juyu. Taakerakikai. Ujmuya alla bain putyu, taku bain putyuve. Tsaaren ñulla dekatave iyaa alla bain, taku bain puñuba, timi. \p \v 40 Jesús tsanditu tyaapanu bain, neepanu bain keewaami. \v 41 Tsenñu yala tsamantsa desundya' keenbashiindetsu' mitya, te' keranguindyula. Tsenñu Jesús tsandimi: ¿Tyeeba fikenuu detanayu? timi. \v 42 Tsenñu yala ma dape alla birii dekuñu, \v 43 ka' yala dekeenaren fimi. \p \v 44 Tsejtu Jesús yalanu tsandimi: Inu challa tyee i' puiñuba juntsainu tsuve ti' dewainmuwaayu kaspele ñuiba chuumala, tsejtu iya titi i' puinu tsuve ti', naa Moisés' wandya lei kiikanu bain, naa Diosa' mitya pamu rukula' pilla kiikanu bain, naa Salmos liburunu bain, iya naa-inu tsuve ti' pillawaañu bain kumuinchi juntsaa puive, timi. \v 45 Tsejtu Diosa' Kiika pillanu ura' aseetanguenuu tiwaatu \v 46 entsandimi: Entsa pillave: Dioschi Mi'ke' Kayamu taaju i' peya' bain, pen malu insha mangujnu tsuve, tive, timi. \v 47 Tsenmalaa ya' mitya naa nuka chumu chachillanu bain Diosa' palaa demijakare' pa' tsandinu dejuve: Ñulla veta' pensa demangue' Diosnu keranguidei ñulla' ujcha manbitsalanutsu, tidei. Tsaaren Jerusalénnaa peepu' jidei, \v 48 tsejtu ñulla entsaa i' pullantsu keenamu de' mitya, veelanu bain kuinda kiikenuu dejuve. \p \v 49 Iyaa ñullanu in Apa tyee tsanguenbera kenu tsuyu timuwaañu bain juntsa eenu tsuyu. Tsaaren challaya Dios ñullanu ti pudeeba kuwaindyuya Jerusalénnu keenadei, timi. \s1 Jesús selusha malumi. \r (Marcos 16.19-20) \p \v 50 Tsejtu Jesús Jerusalén pebulubi demalu' miji', Betania pebulu keesha demiya' jitu, ya' disipulula' mitya tyaapa usake', Dioschi ura' idei ti' pami. \v 51 Tsejtu tsandinduren yalanu shuike' miji' selusha mandakami. \v 52 Tsenñu yala teledi' yanu aawa kure' demangujpatu, Jerusalénsha yuj sunden miila. \v 53 Tsejtu junbi aa eleshasha naa-uwanuba pupunala, Diosnu yuj urave ti' papatindu.