\id JAS - Chachi NT -Ecudaor 2012 (DBL -2013) \h SANTIAGO \toc1 Santiago' pilla kiika \toc2 Santiago \toc3 Stg \mt1 Santiago' \mt2 pilla kiika \c 1 \s1 Ura' dechusa tindu \p \v 1 Iya Santiago, naa Dioschi bain, naa Bale Ruku Jesucristochi bain taawasha kemu ruku, Israelnu sera' jimu 12 bulu chachi jumula entsa tusha nukaba deshajara' ji' chumulanu\f + \fr 1.1 \ft Santiago entsandimiya, naajula bain Bale Rukunu keranguemulaya, Israelnu sera' jimula yala' kundaalachi nukaba deshajara' ji' chumula juuñu deeve titaa tsandive.\f* ura' sunden dechusa tintsuyu. \s1 Tituba i' pullandu baindera' judei. \p \v 2 Keranguemu naatalala, naa-uwanu ñulla tituba taaju i' pullantsu'ba Dioschi ura' indetsuyu tya' sundengaa judei, \v 3 matyu ñulla juntsaindaa, Diosnu kayu ura' keengues jintsunu ju'ba mide' mitya. \v 4 Tsaaren ñullanu juntsai taaju ikaren chumiya, tiba ura' deechu' kiikemu juuya tiremu jusa; tsejtaa puluuñuu ju' aseetaju' kiikemu tiya', tinuba ura' kenu demii tiyanu. \v 5 Tsandenna mallee ñulla mika aseetajuu dejutyushu juntsaa, Diosnu pa'dei, tsenmala yaa aseetaju tiyanu pensa kuwa', maa tsandi' pakentsuñuba ne paviya ki'mujchi tsamantsangue kuwamu juve. \v 6 Tsaaren uwain kuwanbera kenu juve pensa juuyaa tsandi' pa'dei, kuwachuñanga tya' pensandandaki'mujchi, matyu tsandya'ba ishu juntsaa, pisundaaba ju' ishuwachi na'baasa dejuya' takan tsaimu juuñuuve. \v 7 Tsaju' pensandandaa chachiya, Bale Ruku kuwañu tyeeba kanu tsuyu tya' keenatyude, \v 8 matyu malumee vee vee pensa kiikemu ju', titala bain pensandandaa ne juju' mitya. \p \v 9 Keranguemu naatala pure chachiya, mika sundyamu jude, ñu Dioschiya mika balenguramu ju' mitya, \v 10 tsenmala keranguemu naatala tarukuya, naa Dios tiba tajtungue tireñuba yanaa keengue' jintsu' sundyamu jude, matyu tarukuya llullu juuñu ju' ejbiyu' ka' pajtyan tsaimu ju', naa-uwanuba tsananu jutyuve. \v 11 Pajta fale' daran lujuu kenmalaya, tape de-ejbiyu' kakiñu ya' llullu pajtyaimu juve, tsejtu naraa llullu ju'ba mafiruimu juve. Taruku bain tsaren juuñu ju' de-i' piyan tsainu tsuve, ya' tiba detañu jumulanu tene pensa ju' tiba deken chundu bain. \p \v 12 Mun tituba taaju i' pullantsu'ba Bale Rukunun keengue' jintsumuya Dioschi ura' imu juve, matyu tsaa pulla' pulu' juuñuu tiyamiya, Dios yanu estyamulanuya tyee kuwanbera kenu tsuyu timuwaañuba juntsa-i' Diosba uwain chunuu tiyanu ju' mitya. \v 13 Naa-uwanu ñulla firu' ke' ujcha lainu tenñuba, Diosya tsangue' ujcha lakaanu kentsuve tyatyudei; Diosya naa-uwanuba firu' kikenuu tyatyu ju', naa ujcha lakaakenu bain kityuve. \v 14 Tsaju', main firu' kenu tya' ujcha lanu kentsumiya ya' pensasharen tsa tsangue firu' kiikenu tyantsu' mityaa chi'kaya' maaliren tsanguenu tiyamu juve. \v 15 Tsejtu juntsangue firu' kiikenu tyantsu' mityaa tsangue' ujcha lanu tsuve, tsejtu umaa naakenu tyantsu'ba tsangue' ujcha kiikentsumiya tsai peyainuuya tiyanu tsuve. \p \v 16 Estennu keranguemu naatalala, jaiba tujletyudei. \v 17 Tiba uraa jumula bain, tsenmin tiba deechu' juu jumula bain kai'sha tene jamu ju', selusha tiba dannamulanu dekemu Diosyaa tsanguekaamu juve. Dios naaju'ba naa-uwanuba tsaren juve, vera' mandityu, ne tyeeba ju' yaju'kakeñui bain ityu juve. \v 18 Diosren maali tsanguenu tyatu, yachi anbuda jutyu jumu palaa' mityaren lalanu liveeju chunuu tireve, tsenmalaa tiba yachi dekeñu jumulaba lalaa ajke' puka i' kayamu juuñuu junudetsu. \s1 Naakenu uuden juñubatsanguen chusai. \p \v 19 Estennu keranguemu naatalala, entsanu tengaya judei: pandetsunmala mu bain ura' meedimu judei, tsejturen ura' pensangui'mujchiya pa' ne tengayaa jutyudei, tsenmin jei ajaaviviimu jutyudei, \v 20 matyu ajaaviviimuya Dios naakesa tyañuba tsanguen chudinuu jutyuñu' mitya. \v 21 Tsaju' tyee ñullanu Dioschi urajtu kuraa tiremuñuba juntsaatala bain, naa tiba firu' kiikenu jumula tsamantsanamulanu bain tsaa dekepukeñunguetu, ñulla' tenbukasha Diosa' kuinda wajkaañuushu juntsanaa daj pensajtu ura' meedidei, juntsa kuindaa ñullanu livee kikenuu juñu' mitya. \p \v 22 Tsaaren ne ñulla Diosa' kuinda naatiñuba ne juntsaren mereke' dyainu dejutyu', ti mija' bain tsa tsanguen chunuuya dejuve; tsangui'shu juntsaa ñulla maalin anbukuinda iiñuindaa tsaanu dejuve. \v 23 Tsaju' mun Diosa' kuinda naatiñuba meeturen tsanguen chutyushu juntsaa, ma chachi tinaaba kere' ya' kajuu aama mangatamu jun tsaju', \v 24 nei'ba vee mujtu miimin ya naaju'ba tsaa manbashinchi ne iimu juuñuuve. \v 25 Tsaaren mun juntsa deechu' jumu, tsenmin liveeju tiremu lei jumunu mere', naa naatiñuba pashtyu' tsa tsanguen chumuya, tyee kiike'ba ura' ke' pulla' sunden jujuunu tsuve. \p \v 26 Mu bain Diosnu keenguemuyu tyaturen, na'baasa firu' pa' ne tengayaa jushu juntsaa, maalin anbutikayantsu' keenguemu jui'ñuba ne uraave. \v 27 Tsenmala Apa Diosa' ajuusha lala uwain keenguentsu', anbuda jutyu deechu' juu katawanu jumuya entsaa juntsave: kamainna kaillanu bain, naa biyuda shinbulanu bain yala' menestendyanu uwatala tiba uraa kiikenaa juve, tsenmin entsa tusha ti ujcha juuya kiikentsumi juñuba juntsaatala bain ken jutyuuya juve. \c 2 \s1 Mainnun ura' tya' keekenu jutyu \p \v 1 Ñulla in keranguemu naatalala, lala' tsamantsaa Bale Ruku Jesucristonu keenguemu jumiya, mainnun ura' tya' keeke', kamainnuya jatsandya' keenu jutyuve. \v 2-3 Entsangue pensangue' keekisai: tsandenna ñulla' waku wakudinu yasha ñulla dewa'nan, main taruku uru suutes bain, naa balenchi jali juu bain panaa vijanmala, juntsanuya ura' tya' demika': Ñuya enu balela' chunu chunjuunu chudide, tiñu, juntsa uwanuren ma pure ruku bain jali ura' jutyuu panaa, junu vijanmala juntsanuya: Ñuya aangu uidindenñu bain, tsa jutyu'ba, aangu chipasha chudindenñu bain tsaide, detishu juntsaa, \v 4 ¿ñulla mainnuya ura' tya' balenguutun, kamainnuya balenguutyu', naake firu' tyanduba tsangue keewaataa tsanguenu dejutyuyu? \p \v 5 In estennu keranguemu naatalala, entsanu meedidei: Entsa tusha pure chachillanaa Dios mi'ke' kave, tsejtaa keranguenchiya taruku juuñuu detirenu, tsenmin Diosnu estyamulanuya yala' rei juu tanakaanbera kenu tsuyu timuwaatu yalanu kakaanu. \v 6 Tsaanuren ñullaya purelanu jaiba balenguutyu deeve. ¿Tsejtu tarukulaa ñullanu delantyullaañuu tanatyu dejuu, tsenmin yalaa ñullanu deka' kavitu kenu bale rukula' junga deranchi taji tajiityu dejuu? \v 7 Yalaa ñulla' buunanu Jesúsnu laapu' patu kentsure' pamu deeve. \p \v 8 Ñulla uwain tsa tsangue demeengue' tsamantsa balengura lei jumu Diosa' Kiikanu naati': \it Ñu maali naa-i estyamu ju'ba ñuba kalen chumu chachinu bain juntsai estyade, \it*\f + \fr 2.8 \ft Levítico 19.18\f* tiñuba, tsanguen dechushu juntsaa, ñulla ura' ketaa tsanguenu dejuve. \v 9 Tsaaren ñulla mainnuya ura' tya' keetun, kamainnuya ne jatsandyamu deeshu juntsaa, ñulla ujcha landetsu' Diosa' leichiya kuipa deeve, ya' leinu meenguindetyu' mitya. \v 10 Tsa deju' ñulla kumuinchi leinu meenguenduren, juntsa lei jumulanu ma leinuya tsangue demeengui'shu juntsaa, kumuinchi lei jumulanu meenguityuñuu juuve. \v 11 Matyu vee matsaityude timu Diosren, chachiitala bain tu'tyude tive.\f + \fr 2.11 \ft Éxodo 20.13-14\f* Tsaju' mun vee matsaindyu ju' bain, chachiitalaya tu'shu juntsaa, lei naatiñuba tsangue meenguindyu juve. \v 12 Tsa deju' ñulla, lalanu liveeju tiremu leichee kavitu inuu deju' mitya, naa panchi bain, naa kenchi bain ura' tsa tsanguidei, \v 13 matyu mun veelanu tenbi ken chutyulaya, yai bain tsaren tenbiputyu kavitu inu dejuve, tsaaren mun veelanu tenbi ken chumulaya, kavitu kenu ura janmala, yalaa mika ura' i' puinu detsuve. \s1 Keenguemuya ti ke'batsangue keewaanuu juve. \p \v 14 Keranguemu naatalala, ¿tyee balenu jun tsandenna ma chachi ura' keenguemuyu titun, tiba kenchiya juntsangue keewaatyushu juntsaa? ¿Tsejtu juntsa keenguenu pensan juuren livee iwaakenuu juchunga? \v 15 Entsangue pensangue' keekisai: tsandenna main keranguemu naatala juuya, tsa jutyu' bain, main keranguemu shinbu juuya, naa pannu jali bain tajtumin, naa ti fikenuu bain tajtumin juñu ñulla kataturen, \v 16 entsandi': Tiba bulla jutyu, mika ura' ju puidei, naa jali bain pana' delula', ti mujñu bain fidei, tituren yala ti meneste deeñuba tsangue kuwai'mujchin ne tsa detishu juntsaa, ¿tyee yaichi uraa junu jun ñulla tsa detiñuba? \v 17 Tsaju' naa keenguenu pensa bain tsaren juve; lala uwain Diosnu ura' keenguemuyu titun, tiba kenchiya tsangue ke' keewaatyushu juntsaa, juntsaa keenguenu pensa balejtuve. \p \v 18 Tsaaren mallee entsandi'bandinu dejuve: Ñuya keenguenchee Diosnu keenguemu juve, tsaaren iyaa Diosa' Kiika naatiñuba kinchee juntsaa kemuyu, ti'bandinu juve. Tsaashu juntsaa, ñu tyeeba uraa ki'mujchiren Diosnu uwain keenguemu ju'ba tsangue keewaaka, tsenmala iyaa tyeeba uraa kinchee uwain Diosnu keenguemu ju'ba tsangue keewaanu tsuyu. \v 19 ¿Ñu ma Dios juuve tyamutyuika? Uwain tsaave. Tsandyamushu juntsaa yuj urave; tsaaren naa dyabulula bain tsaren keengue' jelanchin depi'shi pi'shikemu deeve. \v 20 Ñuya tiba aseeta jutyu chachi jutyude, matyu Diosnu keenguenu pensaya ju'ba, tyeeba uraa kityushu juntsaa, keenguenu pensa tiba balejtuuñuu juuve. \v 21 Tsaju' lala' tinbu aa-apa Abrahamnu bain, ya tyee keñuba juntsan mityaa yanu Dios naakesa tya'ba tsanguen chumu kureve, ya Diosnu meenguitu ya' na Isaacnu ufeenda tsure' ju'kenunu tsuutu, tu'nu ke' ju'ke' keewaanu kemuwaañu' mitya. \v 22 Naa Abrahamnu laapu' pañu bain entsaave, yaa Diosnu keenguemu jutu, naa kenchi bain juntsangue ke' keewaave. ¿Tsejtu naake keenguemu ju'ba tsangue ke' keewaataa deechu' kemu ju'ba tsai keewarandyun? \v 23 Tsenñaa Diosa' Kiikanu naatiñuba juntsaa puive: \it Abraham ura' keenguiñaa yanu Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu kureve, \it*\f + \fr 2.23 \ft Génesis 15.6\f* tive. Abraham juntsaitaa Dioschi ura' kera chachi kuraa mumu vimi. \p \v 24 Tsaju' ¿ma rukunu Dios naakesa tya'ba tsanguen chumu kuremiya, ya naake keengue'ba juntsan jujutyu', naa kenchi bain tsa tsangue meengue' kemu juñaa ura' kemu kuremuñuba ñulla demijandyuika? \v 25 Tsenmin naa munuba tsa tsaimu shinbu Rahab bain tsaren imuwaave, yaa, keres ne' kuinda mawandis nemu chachillanu ya' yasha mika' pantsuutu, bene vee miñusha miikaamuwaataa, ya bain juntsan mitya Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu kurave.\f + \fr 2.25 \ft Josué 2.1-21nu lende.\f* \v 26 Tsaju' aseetangue' panmalaya entsaave: ma cha' bulunu aama putyushu juntsaa pemu juuve, tsenmin Diosnu keenguenu pensa bain juntsaañuu ju', tiba kenchiya tsa tsangue kityushu juntsaa keenguenu pensa bain balejtuve. \c 3 \s1 Tiba uraa tene panu \p \v 1 Keranguemu naatalala, ñulla naajula bain Diosa' kuinda mijakaamu mashturu tene aa tiyainu tyatyudei; ñulla mideeve naa lala mijakaamulaa Dioschi kayu dera' kavitu inu deeñuba. \v 2 Lala mu bain pure' bijee urajtu kemu deeyu. Naa tsaañu bain, mallee ti pa' bain tujletyu' kentsure' patyushu juntsaa, mika deechu' chachi ju', tyee kenuu juñu bain, tyee ken jutyuu juñu bain tsa tsangue kenu mi chachee tsaanu juve. \p \v 3 Lala ma kawallunu ya' fi'pakinu chuwa pulaya, lalanu meenguisa tenñaa tsanguemu deeyu, tsejtaa lala naa-i miya' jinu tenñuba ya' bulunu tsangue meenguikaanu. \v 4 Tsenmin naa aa baakunu pensanguiñu bain entsaave: tsamantsaa aa baaku deju' ishuwachi mika dera' juya' jindetsuñu bain, junu deechu ke' jimu chachillaya kaa ta'pa lepa juuchin deechu ke' nuka jindya'ba tsai jijiimu deeve. \v 5 Naa ñijka bain tsaren juve; lala' bulunu añuñuu pumu ju' bain, tiba tsamantsangue aawa' detiwaakeñuu kemu juve. \p ¡Naa aa jeenbalanu pensangueñu bain ma kaa ñinbingun juuren tsamantsangue deju'kemu juve! \v 6 Tsaren ju' naa ñijka bain ñillu juuñuu ju' tiba firu' kikaakenuu pumu juve. Tsaju' lala' bulunu pumu ñijkaren lalanu defiru' kemuve, tsejtu lala' chungamaya ñi jelekenu kensha faamu ñilluchi tsaa lalanu llu'kakaatintsuñuu tanamu juve. \v 7 Uwain chachillaya naa ne ti ajaa animaa juulanu bain, naa pishku juulanu bain, naa tutala shilla' nemu animaa juulanu bain, naa pisha pumu aa animaa juulanu bain, yalaren tsanguendyashu juntsaa wajku tiremu deeve. \v 8 Tsejturen mu bain yala' ñijkanuya na'baasa pan jutyungue tirenuya dejutyuve. Ñijkaya naake' deechu' mandiran tsaa jutu, ya' panu palaaya urajtu ju' piñichi chachinu fi' kityawaamu pi juuñuuya juve. \v 9 Lalaya juntsa ñijkachiren, lala' Bale Ruku, Apa bain jumin jumu Diosnu yuj urave tiititun, chachillanuya firu' isa tya' papatimu deeyu, naa Diosya chachillanu ya naaju'ba tsangue kemuwaañu bain. \v 10 Matyu ma fi'pakinun Dioschi ura' ikaanu palaa juu bain, naa firu' ikaanu palaa juu bain faanuu jutyuve. Tsaju', keranguemu naatalala, juntsaa jun jutyuve. \p \v 11 Tsaren ju', naa tu tainsha pi faamu ma tujuunu bain, ura pi faamin, tyaipi faamin ityuve. \v 12 Tsa jutyu', igu chinu bain ulibu puka ityuve, naa uva pu'chinu bain igu puka ityuve, naa tu tainsha pi faamu ma tujuunu bain, tyayu pi faanunuya, ne pi juu bain faatyuve. \s1 Diosya aseetaju tiremuve. \p \v 13 Mun ñulla' kejtsapala mallee aseetaju' mi chachi jushu juntsaa, tyee ke' uraa kiike'ba tsaanchee uwain juntsaa keewaade, ya' aseeta junu pensachi dajtyaba jutyu kiikendu. \v 14 Tsaaren ñulla' tenbukasha naa kishtyanu pensa bain, naa tiba juchi tya' dajtyanu pensa bain juntsaa tene yallu deeshu juntsaa, ñulla ne ti' mityaba dajtyainuu dejutyuve, matyu anbuda jutyu ura kuinda naatiñuba tsangue meenguendetyu' mitya. \v 15 Matyu juntsaa aseetaju pensa jumuya Diosa' junga fale' jamu jutyuve, tsaju' entsa tusha faamu pensa ne juju', ne chachilla' pensaa juve, tsenmin dyabulu' pensaren jumu ne juuve. \v 16 Tsaju' nuka bain kishtyan dechu', tiba juchi tya' dajtyanu pensa bain ken chuinshaya tituba kiiken dechu', naake firu' kendya'ba tsa tsanguen chunuuya dejuve. \v 17 Tsaaren naajulaa Diosnaa fale' jamu aseetaju pensa deta'ba, juntsalaya ti ujchaba kiiken chutyu deju', tiba bulla jutyu chukaakenuuya deju', aa ura chachi deju', mijakaakutinu ajchuu chachi deju', mika tenbityamu deju', mika ura' kiiken chumu deju', mainnuren ura' kiikityu deju', tsa jutyuren tsaañungue keewaamu chachi bain dejutyuve. \v 18 Tsenmala tiba bulla jutyu ura' chudinuu tene kiikemulaya, uraa kiiken dechu' tiba ura' juundene juuya ikaamu deeve. \c 4 \s1 Diosnaa balengure' meenguide. \p \v 1 ¿Nenñaa ñuitala vinguemu deju', naa peletu bain kiikemu deeyu? ¿Matyu ñulla' tainsha maali ura' inu pensa pumu, naa-uwanuba firu' kikaamaa tsanguikaamu jutyuu? \v 2 Ñulla tyee demutya' bain juntsa tsa tsai tadiyanuu dejutyuve. Tsejtu dekishtyan chu', tsaa detadiyanu tyanduba kanu jutyuumin, naa tute'ba tsanguenuu dejutu bain, ti mutya'ba tsai detadiyanuu dejutyuve, tsejtaa vej vej depa' vinban chumu deeve. Tsa deju' ñulla tyee mutya' bain kaindyulaya Diosnu pa'tyu de' mityaa tsa deeve. \v 3 Tsaaren naa pake' bain katyu deemiya, deechu' kenu tya' pa'tyu de' mityaa tsa deeve, matyu tyee kitaa maali sunden puichi tya'ba juntsaa kenaa pakendetsu' mitya. \p \v 4 ¡Na'baasa keenguindandaa chachilla! ¿Ñulla mijdetuu naa entsa tusha tiba firu' jumunaa kayu mutyan dechushu juntsaa, Diosnaa kundara juu keewara juñuba? Tsaju' mun entsa tusha tiba jumunaa kayu mutyan chumulaya, Diosa' kundaa tiyaimu deeve. \v 5 Tsaju' Diosa' Kiikanu: \it Dios lalanu chuware' mitya tsamantsa mutya' selandyamuve, \it* titu, ne tsandindya' piikiñu jutyuve. \v 6 Tsaaren Dios mika aa ura ruku ju' lalanu kayu ura' kenu tyamuve, matyu Diosa' Kiikanu entsandive: \q1 \it Dajtyamulanuya Dios meepungui kityuve, \it* \q1 \it tsaaren dajtyatyulanuya tiba ura' kivete' jimishtimuve, \it*\f + \fr 4.6 \ft Proverbios 3.34\f* ti' pillave. \p \v 7 Tsaju' ñulla Diosnaa meengue', ya naakesa tyañuba tsaaya kidei, tsaaren Dyabulu tyee kesa tyañuba juntsanuya meenguityu', tsa tsangue dekityunmalaya Dyabulu ñullanu ba'ke' miinu juve. \v 8 Dios naakesa tyañuba tsangue' kayu ya' junga kalen jiiñu idei, tsenmala Dios bain ñulla' keesha kayu kalen jaiñuu inu tsuve. Ñulla ujcha lamu chachilla, tiba urajtu juulaya mantyu tiya', ñulla' tenbuka Dioschi ura' kuraa mandiyadei, ñulla Diosnu estyanduren, naa entsa tusha tiba kataamulanu bain tsaren estyandyamu chachilla. \v 9 Ñulla firu' kiiken chumu deeyu tya', veta' pensa demantu, dellakintse'tuware' pure' pensaa chutu, waadei. Tsejtu ñulla' uukaya jumaa llakinguenu juuya mandisa, tsenmala ñulla' sundenga jumaa llaki pensa juu mandisa. \v 10 Bale Ruku' ajuushaya tiba juñu dejutyuyu tya', yanu balengure' keewaadei, tsenmala yaa ñullanu aawangure' keewaanu tsuve. \s1 Naatalalanuna'baasa pan chutyudei. \p \v 11 Keranguemu naatalala, ñulla veta' veta' na'baasa patin chutyudei. Mun ya' naatalanu ne firu' pati' bain, naa ne pa-eren chudi' bain, leinu na'baasa patiñuu juuve, tsenmin Moisés' wandya leinaa firu' kemuve ti' kuipa pukeñuu juuve. Tsaju' leinu firu' kemuve ti', kuipa pukeñuu kishu juntsaa leinu meedinuu jumu chachee meenguityu', leinu pulla mi tiyaiñuu juuve. \v 12 Lei kemu rukuya main juuve, tsenmin yaren juntsa leichi kavitu kikenuu juuve, tsaju' naa livee kikenu ju' bain, naa kuipa pukenu ju' bain yaren tsanguenuu juuve. Tsaaren ¿ñuya muyu veelanu kuipa pu' panu? \s1 Ajkesha naa-inu ju'ba mikeetyu. \p \v 13 Ñulla entsandimulaya meedidei: Naa umaañuba, ne ayuuñuba vee pebulusha ji' junbi ma añu chudi' taawasha ke' tyeeba atin chu' lushi laasai, timu deeve. \v 14 ¡Tsaaren ñulla masku malusha tyee inuu ju'ba mijturen ne tsandimu deeve! Tsaju' ñulla waañivijcha juuñu deju', naa-i katawa' jei manbiyamuñuba juntsaañuu ne judeeve. \v 15 Tsaju' ñulla entsandi panuuya dejuve: Diosren tsaa mutya' chukaantsuñuya, junga ji', juntsa juntsa kisai, tinuuya dejuve. \v 16 Tsaanuren ñullaya tsamantsa dajtya' pamu deeve, naamika juntsanguenu juyu ti' dajtya' pañu urajtu juñu bain. \v 17 Mun tyee keñaa urañuba miren tsangue ki'shu juntsaa ujcha lantsuve. \c 5 \s1 Firu' kemu tarukulanaa-inu deeñu bain \p \v 1 Umaa ñulla tarukula meedidei: ¡Ñulla mika taaju i' puiwaranuu ma jude' mitya, uti' ware warendidei! \v 2 Ñulla' tiba tanañu mika balen jumula, demusha' firuuñuu judeeve, tsenmala ñulla' jaliya jai daafimu kaa animaalachi tsaa dedaafaa judeeve. \v 3 Ñulla' uru juula bain, naa lushi kenu jeru juula bain balengurajtuu tiyaindetsuve. Tsejtu juntsa-i' balengurajtu juu keewarataa naa ñulla kuipa deju' ñichi ikakaran tsainu deeñuba tsangue keewaanu tsuve. Naa de-ingumananu malu juñu bain, ñullaya tiba balee jumula pure' tandiya deive. \v 4 Ñulla' vijpaatala taawasha deke' puka iwaamu chachillanu ñulla lushi depaangui'ñu, ñullanu ura' dejutyuve ti', tichiba ama Bale Rukunu papadetiñu, ya' punguisha meejive. \v 5 Ñullaya entsa tusha chutu mika ura' dechu', tyee ke' sundyanuu deju' bain tsa tsanguen chutu, wagaayaaba ju' aarukun tsa deive. Tsaaren wajturen tuta' fan tsaiñuu inu malu ñuichi janu tsuve. \v 6 Tsenmin ñullaya ti kuipaba jutyu chachillanun kuipa defaaware' tu'kaakaakemu deeve, yala naake' balela' pakan tsa deeñu. \s1 Bale Ruku te' maatyuñubawashna' keenadei. \p \v 7 Tsenmala ñulla keranguemu naatalalaya, ¿Bale Ruku nejtun te' majaindyumi? tyai'mujchi majanbera washna' keenadei. Tsaju' buikiya wajmu ruku juuñuu uu finui pu' tinbu tiyanmala kanu jutu shu tinbu pai bijee deja' dyanbera washna' keenamushu, juntsaadei. \v 8 Tsaju' ñui bain washna' keena', naake ura' keengue' jintsu'ba tsaa jintsudei, Bale Ruku wajturen maanu juñu' mitya. \p \v 9 Keranguemu naatalala, veta' veta' ura' dejutyuve tin chunu kityudei, tsejtaa juntsan mitya bene kavitu iinuu in jutyu, matyu kavitu kiikemu Bale Rukuya yumaa juukapanu vijanun jutyunañu' mitya. \v 10 Keranguemu naatalala, ñui bain Diosa' mitya pamu rukula tsaaya, Bale Ruku' mitya pa', yala naa-i taaju puindun tsaa tsanamuwa deeñuba, ñui bain juntsanu keetadi' juntsaa jijiintsudei. \v 11 Lalaya naajulaa tituba taaju induba juntsaaren jintsumu deeñuba, juntsalanuya Dioschi ura' imu juu kuremu deeyu. Ñulla mera' kera deeve, naa Jobya tsamantsa taaju induba tsaa tsanamuwaañu, bene Bale Ruku yanu naake uraa demanñu bain. Bale Ruku tsanguemiya yaa mika tenbityamu ruku ju', estyamu' mityaa tsanguive. \p \v 12 In keranguemu naatalala, ti' mityaba mu bain uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti', naa selunu bain, naa tunu bain, naa titala bain paka' tsandinu kityudei. Tsaju' ñulla tsanguenu tishu juntsaa, tsanguidei, tsanguen jutyu tishu juntsaa, tsanguityudei, tsejtaa Dioschi kuipa faawaran jutyu. \s1 Dilula' mityaDiosba kuinda kidei. \p \v 13 Ñulla mallee taaju indu llaki juuba dechushu juntsaa, juntsan mitya Diosba kuinda kidei. Tsenmala mallee sunden juuba dechushu juntsaa, Bale Rukunu yuj urave ti' beesanguidei. \v 14 Mallee diluuba dejushu juntsaa, keranguemula' bale rukulanu mikadei, tsenmala ya' mitya Diosba kuinda kenudetsu, tsenmin Bale Ruku' mitya ti' juntsa dilunu naa muli juu bain munguenudetsu. \v 15 Tsejtu Diosba kuinda kemu chachi, uwain Dios tsanguenu tsuve tya' pa'shu juntsaa, juntsa dilu ura' mandiyanu tsuve, tsenmin ujchaaba lamuwaashu juntsaa, ya' ujcha bain manbitsalaa tiyanu tsuve. \v 16 Tsaju' veta' veta' ñulla' ujcha wandi wanditidei, tsenmin veela' mitya bain Diosba kuinda ke' paki pakikidei, tsejtaa ura' mandiyanu. Tsenñu main tiba Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu chachee tsandi' ti' mityaba Diosba kuinda ke' pa'shu juntsaa, uwain tiba tsa tsanguikaanu tsuve. \v 17 Diosa' mitya pamu ruku Elías bain lala tsaaren juwaave, tsejtu uwain juntsainu tsuve tya', mika keengue' Diosba kuinda ke' shuwa jatyusa ti' pa'ñu, entsa tusha pen añu mandishmain chu'chaya shuwa jajtu tsaa tsanamuwaami. \v 18 Tsenñuren bene Diosba juntsan mitya kuinda mantu shuwa maasa ti' pa'ñu, tusha shuwa maañu puka dema-imuwaami. \p \v 19 In keranguemu naatalala, mantsa ñulla anbuda jutyu kuindanu meenguemularen mandujleke' firu' mangues nentsuñu, maaba ñullanu mameenguikare' deechu' manmu mandireshu juntsaa, \v 20 ñulla mijadei: mun tsangue' juntsa ujcha lamu chachi firu' kiikentsuñuba deechu' kiikenuu mandire'ba, ya peyaañuu jumunuren livee kenu juve, tsenmin tsanguetu yachi pure' ujcha jumula bain manbitsaakaanu tsuve.