\id HEB - Chachi NT -Ecudaor 2012 (DBL -2013) \h HEBREOS \toc1 Hebreo chachillachi pilla kiika \toc2 Hebreos \toc3 Heb \mt1 Hebreo chachillachi \mt2 pilla kiika \c 1 \s1 Dios ya' Na' mityalalanu pantsuve. \p \v 1 Yumaa tinbunu lala' aa-apa millalanu Dios ya' mitya pamu rukulanu tsandikaatu, pure' bijee pakaamuwaave, tsenmin naake vee vee keeware' pakaanu ju'ba tsa tsanguemuwaave. \v 2 Tsaaren challa entsa de-inu tinbutalaya ya' Na' mityaa lalanu pave. Juntsa ya' Na' mityaa ti bain dekive, tsenmin naa ti juu bain yanu tene detaa shuikenu tireve. \v 3 Yaa Dios naaju tsamantsaañuba juntsaa keewarave, tsenmin Dios ura naajuñuba yaa entsaave ti' keewara jumuve. Yaa ya' palaa pudeechi ti juutala bain naa naa-inuuñuba tsanguikaren tanave. Tsejtu bene lala' ujcha depitsale' dyatu, selusha Diosa' chuchudinu chunjuu urandyasha chudive. \s1 Diosa' Naya anjeelanu kayu pulla. \p \v 4 Diosa' Naya anjeelanu kayu pulla bale juu tiyaive, yaa kayu Dioschin juntsaanuu kura' mitya. \v 5 Matyu Dios naaju anjeelanuba entsandityuwaave: \q1 \it Ñaa in Nave;\it* \q1 \it ñunu uma ke' kujteyu.\it*\f + \fr 1.5 \ft Salmo 2.7\f* \m Tsenmin ma anjeenu laapu' ne entsandibaindityuwaave: \q1 \it Iya yachi apa junu tsuyu, \it* \q1 \it tsenmala yaa inchi Na junu tsuve, \it*\f + \fr 1.5 \ft 2 Samuel 7.14\f* tityuwaave. \p \v 6 Tsenmin yachi balenguramu Nanu, selusha mamikandu\f + \fr 1.6 \fk selusha mamikandu \ft tityumujchi, veelaa entsangue aseetanguemu deeve: \fk tusha ya' Nanu erendu. \ft Naa tsaañu bain, Hebreos 2.5nu lende.\f* entsandive: Dioschi kumuinchi ya' anjeela bain yanu teedi' aawa dekuresa, tive. \p \v 7 Tsejtu anjeelanu laapu' patuya, Diosa' Kiikanu entsandive: \q1 \it Ya' anjeelanu ishuwa juuñuu tirekemuve, \it* \q1 \it tsandityu'ba, yachi tiba taawasha kemulanuya ñi llu'kaya juuñuu tirekive, \it*\f + \fr 1.7 \ft Salmo 104.4\f* timuve. \p \v 8 Tsaaren ya' Nanu laapu' pamiya entsandive: \q1 \it Dios, ñu rei ju' naa-uwanuba tsaa tsananu tsuve, \it* \q1 \it tsenmin ñu rei ju' mika deechu' kemuve.\it* \q1 \v 9 \it Ñuya uraa tene kenu tyamu' mitya, \it* \q1 \it tiba firu' jumunuya anbuindyamuve.\it* \q1 \it Tsa' mityaa iya, ñu' Dios, ñunu mi'ke' kayu;\it* \q1 \it tsangue' kayu ñuchi ura' kera chachillanuba\it* \q1 \it pullake sunden puiteyu, \it*\f + \fr 1.9 \ft Salmo 45.6-7\f* tive. \p \v 10 Tsenmin entsa bain tsandive: \q1 \it Ñu, Bale Ruku, uma ajke' peepunu uwanuren tu kemuwaave;\it* \q1 \it tsenmin ñuren kai'sha tiba jenamulanu bain dekemuve.\it* \q1 \v 11 \it Kumuinchi juntsa de-i' pinu tsuve, \it* \q1 \it tsaanuren ñuya naa-uwanuba tsananu tsuve.\it* \q1 \it Kumuinchi juntsala jalleeba ju' de-uinbu' kan tsanguenu detsuve;\it* \q1 \v 12 \it juntsalanu uinbu jalleeba dejuñu dyajpiityulin tsanguenu juve ñu;\it* \q1 \it juntsalanu jalleeba dejuñu vera mavete' panan tsanguenu tsuve.\it* \q1 \it Tsaaren ñuya tsaren ju', \it* \q1 \it naa-uwanuba tsananu tsuve.\it*\f + \fr 1.12 \ft Salmo 102.25-27\f* \p \v 13 Naaju anjeelanuba Diosya jaiba entsandityuwaave: \q1 \it Ñunu kundaa tyamulanu, \it* \q1 \it kayu ñu' neepa teetanainsha detsungarendyuya\it* \q1 \it ñu in urandyasha chudide, \it*\f + \fr 1.13 \ft Salmo 110.1\f* tityuwaave. \p \v 14 Matyu naaju anjeelaba Dioschi tiba kiikenu eramu deeve, livee inuu chachillanu kivetes nemula. \c 2 \s1 Livee inu kuinda wandyanejtaa baleñu bain \p \v 1 Tsaañu' mityaa tujle' vee miñusha jin jutyu, livee inu kuinda meedekeeshu juntsanu kayu tejan meranguiikenu dejuyu. \v 2 Kaspee tinbutala Dios tsandikaañu anjeela' mitya wandya palaaren lei juuwaañu juntsanu meenguityulaya naa-i taaju ikaranuu juñuba tsa tsai i' puimuwa deeve. \v 3 Tsaaren challaya livee inu kuinda ajke' mijakaamiya Bale Rukuren tsangue mijakares neve. Tsenñu tsandis neñu meenamula bain demawainñu, laa bain juntsa mijaturen balenguutyushu juntsaa, ¿nejtaa tsamantsa ura entsa livee inu kuindanu meenguityushu juntsaa, taaju-i' pullanbera inu dejutyuyu tyan dejutyuwa? \v 4 Tsenmin uwain Diosren tsanguentsu'ba tsangue katakaamuwaave naa Diosyaa tsanguekaantsuve tyainuu ke' keewara bain, naa tsamantsa keenbashinguekaanuu ke' keewara bain, tsenmin tiba tsamantsaa ke' keewara juu bain deketu. Tsenmin Espíritu Santo' mitya bain, Diosnu keranguemulanuya kuwa' naa naake kikaanu tya'ba tsangue' uwain Diosa' kuindañuba tsangue keewaamuwaave. \s1 Jesús keranguemu naatalalanaadejuñuba juntsai tiyave. \p \v 5 Bene jainu juushu juntsa tinbu tiidetyeeshu juntsanu, Diosya anjeelanaa uudenguen chunu dejuve tindyuve. \v 6 Diosa' Kiikanu manbela main entsandive juntsaatala patu: \q1 \it ¿Chachilla tyee dejuñaa, ñu yala' mitya tsamantsa tengan chuyu?\it* \q1 \it Tsandityu' bain, ¿ne chachilla tyee dejuñaa, ñu yala' mitya tsamantsa pensaa tsanatunayu?\it* \q1 \v 7 \it Naa tsaañu bain, lalanu anjeelachi jayu mi'dingumaa kikive, jayu tinbu' mitya;\it* \q1 \it tsangue' tsamantsa daj ruku tire', naa balengurainuu bain tireve, \it* \q1 \v 8 \it tsenmin ti bain kumuinchi lala' neepa teetanainsha tene tsurekiñunguive, \it*\f + \fr 2.8 \ft Salmo 8.4-6\f* titu tsandive. \p Tsangue' tiba kumuinchi lala' neepa teetanainsha tene detsurekeñunguetu, Dios lalanu tinu bain naakenu tenñuba tsanguenu tireve, tsaanuren chaikamaba, tinu bain naakenu tenñuba tsangueñu katawaindyuve. \p \v 9 Tsaaren Jesúsnu katandetsuyu, yanaa Dios jayu tinbu' mityan juu anjeelachiba ne mi'dingumaa tirekive, tsejtu ya taaju ke' peyañu, umaa tsamantsa dajka keewara', mika balenguran chunu tireve. Diosya lalanu tsamantsa estyamu' mityaa tsangue' peyawaave, tsejtu kumuinchi chachillachi mika uraanuu kive. \v 10 Tsa' mitya ti bain yachi tene juu, tsenmin ti bain dekemu Dios ya' na jumulanu ya' junga naranainsha miya' jinu tyatu, Jesucristonaa taaju iware' puite', ya naaju urañuba tsaa tire' ya' mityaa delivee-ikaanu tyatu tsanguiñu yuj uraa tyave. \v 11 Matyu naajula bain ma Apachiren dejuve: Dioschin juu tiramula bain, naa yalanu Dioschin juu tiremu bain. Tsaañu' mityaa Diosa' Na, yalanu naatala tinu yujtyatyuve, \v 12 matyu Diosa' Kiikanu entsandive: \q1 \it In naatalalanu ñu naajuñuba pa' mijakaanu tsuyu, \it* \q1 \it tsenmin kumuinchi chachilla' kejtsapala ñunu paka' balengurenu tsuyu, \it*\f + \fr 2.12 \ft Salmo 22.22\f* ti' pillañu. \m \v 13 Tsenmin vee mujtu bain entsandive: \q1 \it I keena' washinaashu juntsa, yaa uwain tsanguenu tsuve tenna keenayu, \it*\f + \fr 2.13 \ft Isaías 8.17\f* tive. \m Vee mujtu bain entsandive: \q1 \it Dios inu kuñu chachilla, kailla juuñuulaba enu entsanayu, \it*\f + \fr 2.13 \ft Isaías 8.18\f* tive. \p \v 14 Naadejuinga ma paande chachilla ma allaa juu, ma asaa juuñu deeshu, Jesús bain tsaren chachi juu tiyamuwaave. Tsejtaa ya peyatu tu'kaamunu puimuwaave, ura pañuya, Dyabulunu, \v 15 entsaitaa, peyatu taaju i' puikarakeechaa tya' jelanchiren yala' chungama tsaanchi manda-in tsa-in chumu chachillanu livee kenu. \v 16 Ne yaa uwain anjeelanu la'kanu jaindyuve; jamiya Abrahamnu sera' jamulanu la'kanaa tsai' jave. \v 17 Tsa' mitya yalanu la'kanu ya' keranguemu naatalala ura naadejuñuba tsai tiyamuwaave. Tsejtaa naakenuuñuba tsa tsanguemu ju', mika tenbipu ju' chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tiyave, tsangue' chachilla' mitya Diosa' ajuusha ujcha demanbitsalekaanu. \v 18 Tsenmin ura yaren ujcha lawarainu i' taaju ke' pulla' mitya, challa ujcha lawaranu intsumulanu bain munuba la'kanu tsuve. \c 3 \s1 Jesúsya Moisésnu kayu pulla. \p \v 1 Tsa' mitya keranguemu naatalala, ñulla Dioschin juu chachi jumula, matyu Dios yachi dejusa tya' mikañu jumula, Jesúsnu mika tejan pensanguidei. Yanaa keranguemu deeyu, yaa Diosa' mitya kuinda kenu lara' eramu juve, tsenmin chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku juve. \v 2 Naajuwaanga Moisés kumuinchi Diosa' chachilla' kejtsapala naakentsumuwaañuba, Jesús bain yanu uudengue' eemu Dios naa naakesa tyañuba tsanguen chumuwaave. \v 3 Tsaaren naa tsa ju'ba Jesúsya kayu Moisésnu pullai balengurave, matyu naajunga ya kemunu pensanguiñu bain, ya kemu rukaa kayu ya' keñu yanu pullai balenguramushu juntsaañu' mitya. \v 4 Naaju ya juu bain mulaachi imu tene judeeve; tsaaren tiba entsai katawadeishu juntsaya, naa ti bain Dioschi imu tene judeeve. \v 5 Matyu juntsa ju' Moisés Dioschi taawasha kemu jutu, kumuinchi Diosa' chachillanu naa naakentsunuu juñuba tsanguen chumuwaave, tsejtu Moisés naa naakeñuba juntsaa bene Dios tyee panu juñuba juntsa keewara juwaave. \v 6 Tsaaren Cristoya, ya' Na ju' mitya, Diosa' ya juuñuu judeewashu juntsalanu kumuinchi dekeena' washkemu juve, lala bene uraa inu dejuyu tya' sunden keenanbera denatuya. \s1 Diosnu keenguindandaa jutyudei. \p \v 7 Tsaañu' mityaa naatinga Espíritu Santo, Diosa' Kiikanu entsandishu: \q1 \it Tsandenna uma, ñulla Diosa' palaa mere'banguishu juntsaya, \it* \q1 \v 8 \it ñulla' tenbuka puulawaatyudei, \it* \q1 \it matyu tiba den chutyuinsha nendu, \it* \q1 \it Diosnu uwain pudeñuba mijanu ke'keemula, \it* \q1 \it inu meenguityu chachilla naadejuñuba juntsaa jutyudei.\it* \q1 \v 9 \it Tsejtaa junga ñu' tinbu aa-apala i pudeñuba mijanu ke' keemuwa deeve, \it* \q1 \it naamika tiba den chutyuinsha 40 añu ingama nendu\it* \q1 \it iya tiba ke' keewaantsu katandu bain.\it* \q1 \v 10 \it Tsenñu' mityaa juntsa sera' jamu chachillanu ajaa tse'tuware' entsandimuwaayu:\it* \q1 \it Yala naa-uwanuba yala' tenbukachi deechu' pensanguityu', \it* \q1 \it iya tyee mutyañuba tsanguityu deeve, timuwaayu.\it* \q1 \v 11 \it Tsenñaa tsamantsa ajaa tenñu: Ura tsanguenbera kentsuyu, ti', \it* \q1 \it iya kuwa' lekakaanu chujtinsha naa-uwanuba vi'nu detsuve, \it*\f + \fr 3.11 \ft Salmo 95.7-11\f* timuwaayu. \p \v 12 Keranguemu naatalala, ñulla naa mu bain urajtu, tsenmin keenguityu deju', naa-uwanuba chumu Diosnu vela' jikaamu pensa tajtu' tujletyudei. \v 13 Tsa' mitya tsaa dejutyu', veta' veta' keranguemishtin chu', ti kenu ju'ba ajchundyakaanuu tene malumere ke' tsa tsanguidei, matyu Diosa' Kiikanu “uma” tiitishu juntsa malu de-indyuya entsanditu, Diosnu chaiba keengue' meenguenuu dejuve titaa tsandive, tsejtaa ñulla ujchachi anbutikayan chutyu', tsa mijaaba indejutyu. \v 14 Matyu lalaya Cristoba bulu ura' chunuu dejuyu, lala Diosnu ajke' keenguitu naajuwa deju'ba tsarenju jindetsushu juntsaa. \v 15 Tsaañu' mitya entsandimuwaave: \q1 \it Tsandenna uma ñulla Diosa' palaa mere'banguishu juntsaya, \it* \q1 \it ñulla' tenbuka puulawaatyudei, \it* \q1 \it matyu tiba den chutyuinsha nendu, \it* \q1 \it inu meenguityu chachilla naadejuñuba juntsaa jutyudei, \it*\f + \fr 3.15 \ft Salmo 95.7-8\f* timuwaave. \m \v 16 Tsen ¿naajulaa Dios yalanu pañuba meenguityu chachi juwaatu den? ¿Moisés Egiptosha mangalaañu chachillaa tsa jutyuwa den? \v 17 Tsenmala ¿Dios mubaa tsaa 40 añu ma ajara pulla-in? ¿Tiba den chutyuinsha ujcha dela' peyamulabaa tsa indyun? \v 18 Tsenmin ¿naajulanaa Dios uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti', ya' lekakaanu chujtinsha naa-uwanuba vi'nu detsuve, tin? Uwain entsa bain yanu meenguityulanaa tsandive. \v 19 Tsenñu lala katandetsuyu, uwain dekeenguityu' mityaa, junga vinu ki'ba devi'ñu bain. \c 4 \p \v 1 Tsaañu' mitya naa chaikama bain Dios kuwa' lekakaanu chujtinsha viinbera inuu juñu' mitya, tujlei'mujchi Diosnu kerangue' jindu millai devi' maliba larai'ñaa kayu urave. \v 2 Diosa' mika ura kuinda yala naake demeeñuba laa bain tsangue demeeyu, tsejturen yaichiya juntsa kuinda meetyuñuba ne uraa tiyaive, matyu yalaa juntsa kuinda demere' keranguemulaba bulu dekerangui'ñu' mitya. \v 3 Tsaanuren lala keenguemulaya juntsa lekainsha vinu dejuyu, matyu juntsanu Dios entsandishu junga: \q1 \it Tsenñaa inu tsamantsa ajaa tenñu: Ura tsanguenbera kentsuyu, ti', \it* \q1 \it in lekan chunu tenasha naa-uwanuba vi'nu detsuve, \it*\f + \fr 4.3 \ft Salmo 95.11\f* tishu junga. \p Tsaaren naa tsandi'ba entsa tu dekenu tinbunuren, yachi kuwa' lekakarensha yumaa juwaanuren tsandimuwaami, \v 4 matyu ya' kiikanu manbela pillanu, mandishpai malunu laapu' patu, entsandive: \it Dios kumuinchi ya' taawasha deke' dyatu, mandishpai malunu lekave, \it*\f + \fr 4.4 \ft Génesis 2.2\f* tive. \v 5 Tsaaren kaspele Diosa' Kiikanu naadeti'ba juntsa mandive: \it In lekan chunu tenasha naa-uwanuba vi'nu detsuve, \it*\f + \fr 4.5 \ft Salmo 95.11\f* tive. \p \v 6 Tsaaren entsa lekanu chujtinsha chaiba mantsa vinu dejuve, matyu kaspele Diosa' mika ura kuinda ajke' meemulaya meenguityu' vityuwa deeñu' mitya. \v 7 Tsenñu' mityaa Dios ma malu mangave titu, Diosnu chaiba keengue' meenguenuu dejuve titaa tsandive, tsenmalaa juntsa jumu malunu vinudetsu. Tsejtu bene pure' tinbu pullaiñu, lalanu entsangue' mijakaamiya Davidnaa tsandikaave, Diosa' Kiikanu kaspele entsandishu juntsa pillanu: \q1 \it Tsandenna uma ñulla Diosa' palaa mere'banguishu juntsaya, \it* \q1 \it ñulla' tenbuka puulawaatyudei, \it*\f + \fr 4.7 \ft Salmo 95.7-8\f* timuwaave. \p \v 8 Matyu Israel chachillanu Josué lekakaanu chujtinsha eepu' Diosba ura' chujti' lekakaamuwaañuya, Dios bene kama malu ti'chuve, matyu entsanditu: Diosnu chaiba keengue' meenguenuu dejuve titaa tsandishu juntsanu. \v 9 Tsaju' mitya Dios entsa tu deke' dyatu naa-i lekamuwaañuba chaiba Diosa' chachilla bain juntsangueñungue' lekanuu junu dejuve. \v 10 Matyu mun entsa leka lekakinsha vishu juntsaa, Dios naa-inga ya' taawashanu lekashu, yai bain tsainu dejuve. \v 11 Tsa' mitya lala tyeenguendaa Dios naatiñuba tsangue' lekanu deju'ba juntsanguentsunu dejuyu, tsanguendaa laa bain Israel chachilla tsaa meenguityu' vityula naadeiñuba juntsaa in jutyu. \v 12 Matyu Diosa' kuindaya chachi juuñu ju', lalanu naakenu tya'ba tsanguenuu jumuve. Ma peeniya juuñuu ju', pai pa tyayaa peeniyanuba pulla ishdave. Naa lala' pensa tansha bain vimuve, naa lala ti pensa ta', tyee kenu detyañuba juntsanu bain mija' naa urañu bain, naa urajtuñu bain mijamu juve. \v 13 Ti bain Diosa' keñu imulaya tiba yanu pantsudinuu dejutyuve, ti bain entsa achakalii juu tsudenave, matyu lala titi ke'ba wandi' patinuu judeewashu juntsa ruku' ajuushaya. \s1 Jesúsya chachi jutumika tenbipuve. \p \v 14 Lala selusha vimu Diosa' Na, Jesúsnaa, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' tsamantsa aa bale ruku juu demiya' mitya, laa bain naake keengue' wandintsu'ba juntsaaren jintsunu dejuyu, \v 15 matyu laachiya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku jumuya, lala ne chachi dejutu naaken tsandyamu deju', naa tyamu deeñuba juntsandyatyuuya jutyuñu' mitya. Ya bain lala naa-i' ujcha lawaranu imu deeñuba tsaimuve, tsejturen yaa ujcha latyuwaave. \v 16 Tsa' mitya tsamantsa estyamu Diosa' chunu chunjuusha, uwain tsanguenu juve pensa juu kalen mi'na jisai, tsenmala yaa lalanu tenbityanu ajchundya', mika aa ura rukunchiren lala' naa-in tsandyanu tinbutala la'kanu juve. \c 5 \p \v 1 Chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tiyamula naajula bain chachilla' kejtsapala te'laramu tene judeeve. Tsejtu yalaa chachilla' mitya Diosa' ajuusha jijiimu detiyave, tsejtaa naa ujcha' mitya ufeenda juula bain, naa animaa juula bain tute' Diosnu kuwa kuwakenuu junmalaya tsa tsanguenu. \v 2 Tsa' mityaa naa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukula bain ne chachi dejutu, pudendyatyu deju', ne chachilla naatyamu deeñu bain tsaren deju' mitya, naajulaba mijtu, aseeta jutyu deju' tupiya' nentsaintsumulanu tenbikeenuu dejuve. \v 3 Tsejtu ya' ujcha' mitya bain, naa kumuinchi chachilla' ujcha' mitya bain Diosnu animaa tute' keewaawaa kenuu juve. \v 4 Matyu entsaa chachi tiya' balengura' keewaranu tiyamu, ne maali tsaichi tya' tiyanu jutyuve, matyu Diosya tsaa tirenu mika' tsangue bale tire' katakaamuve, Aarónnu naake'ba juntsaju. \v 5 Tsaren ju' Cristo bain chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tiyatu, maali tsaichi tyataa tsa indyuve, matyu Diosyaa juntsaa tire' balengurekaanu kiñaa tsaive, ya enu entsandimuwaañu' mitya: \q1 \it Ñuya in Nave;\it* \q1 \it ñunu uma ke' kujteyu.\it*\f + \fr 5.5 \ft Salmo 2.7\f* \p \v 6 Tsenmin Diosa' Kiikanu vee mujtu bain entsandive: \q1 \it Ñaa chachilla' mitya Diosnu kalen jimu naa-uwanuba tsanamu juve, \it* \q1 \it matyu Melquisedec naajuwaañuba juntsaa, \it*\f + \fr 5.6 \ft Salmo 110.4\f* tive. \m \v 7 Entsa tusha Cristo chuumala, mika llakindya' daran palaachi pa' Diosba kuinda ke' tutanu juñuba livee kikenuu jumu Diosnu u'tandiñu, Dios meenguemuwaave, yanu mika meengue', naakesa tyañuba tsa tsanguemuñu' mitya. \v 8 Tsa' mitya, ura pañuya naa Cristo, Diosa' Naren ju'ba tsai' llakingue' taaju ke' meenguen chutu naa-i taaju ken chunuu juñuba mijamuwaave. \v 9 Juntsa-i' Dioschiya naajunuuñuba tsaitu, munu bain ya' mityan naa-uwanuba liveeju chunuu tireve naajulaa yanu demeenguiñuba. \v 10 Matyu Dios yanu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tirekive, Melquisedec naajuwaañuba juntsaa. \s1 Kayu keengue' jintsu', kailla juuñuu tsanatyudei. \p \v 11 Entsa kuindatala mika panu jukeeve, tsaaren yuj taaju' wandyanu juve ñulla te' aseetanguityu tiya deiñu' mitya. \v 12 Ñulla dekeenguiñu yumaa pure' tinbu juuñu' mitya, ñullaa mijakaamu majuunu dejuve tennaren, tsa dejutyuñu, ka naa taaju' wandyaba jutyu Dioschi mijakaratalaren demamijakarainuu ma judeeve. Matyu kailla jun tsaa demandiya', jalla' fainuu panda finu dejutyu', chu'piren kujchaañuu mandiya deive. \v 13 Tsaju' chu'piren kujchaa añuñu juuñuulaya tyee urañu bain, tyee urajtuñu bain aseetanguenu mijdetuve. \v 14 Tsaju' ura pandaya yumaa aawalaa fimu deeve, yumaa tinu bain ura' pensangue' kemula, matyu yalaa tyee urañu bain, tyee urajtuñu bain yumaa mide' mitya. \c 6 \p \v 1 Tsa' mitya, Cristonu laapu' panu palaanu ajke' mijadeiwashu juntsatala tsangare', kayu ajkesha kerangues jisai, wajkayi ju'ba derukuuñu inu, matyu yumaa entsaatalaya demija' mitya: naa lala firu' kemuren veta' pensa demangue' ujcha manbitsala deiwashu juntsatala bain, naa Diosnu keenguenutala bain, \v 2 naa mungaranutala bain, naa keenguemulanu mishusha tyaapachi deta'ka' patinu juutala bain, naa peyatu mangujnutala bain, naa bene de-insha kumuinchi chachillanu Dios kavitu dekenmala naa-uwanuba naananu deeñuba juntsatala bain demija' mitya. \v 3 Tsa' mitya Diosren tsanguikaañuya, kayu keengue' jintsu' de-awa' jintsuñuuya inu dejuyu. \p \v 4-6 Tsaaren mun Cristonu keenguituren keenguityui tiyamulanuya naake' veta' pensa mangare' Diosnu meenguikaren tsaanu juve. Matyu Diosnu keenguitu danna neiñuu tiyamularen, tsenmin Dios aa ura ruku jutu, sunden chujtinu tireñu ura' i' puimularen, tsenmin Espíritu Santo bain kuñu kamularen, mangueenguityu tiyamulanuya naake' Diosba ura' mandikaren tsaanu juve. Matyu Diosa' kuinda bain naaju urañuba demija' puimularen, tsenmin bene jainu juushu juntsa tinbunu tiba tsamantsaa keñu kataakenu deewashu juntsa bain yumaa entsa tinbutalaren dekata' pullandun, Cristonu mutyatyu' tsangue demandyaikishu juntsaa, naake' Diosba ura' mandikaren tsaanu juve, matyu yala juntsanguetu Diosa' Nanu kuusanu tu'pu' ma-uikare' tuten tsangue', naa munuba uukapu uukapundinuu kikaandetsu' mitya. \p \v 7 Tsa' mitya ñulla tu ju' shuwa jajaiñu kushkan tsanguemu deeve; tsejtu juntsa tunu taawasha ke' dewajñu, ti i'ba wajmulachi ura' ishu juntsaa, Dioschi ura' inu juve juntsa tu; \v 8 tsejturen puchi tene juu, balejtu da'chi juu tene awadeishu juntsaya, balejtunu juve; matyu wajturen Dioschi firu' i' de-ikakarainuuya juve juntsa tu. \v 9 Tsaaren estennu keranguemu naatalala, naa ñullanu entsandi depa' bain, uwain livee ichu deeve pensa dejuyu, ñullaa juntsaa chachi dejutyuñu' mitya. \v 10 Diosya ura ruku' mitya, yaa pashin jutyuve ñulla ya' mitya keranguemu naatalalanu estya' keeware' tyee yalanu kiveten dechuñuba, tsenmin naa chaikama bain tsanguendetsuñu' mitya. \v 11 Tsaaren ñullaya main main ajke' keenguetu naaju sundenju jintsumuwa deju'ba naa-uwanuba tsaa ura' ke' jindetsusa tenve, ñulla uwain Dios tsanguenu juve tyatu keedenashu juntsa kayu kumuinchi tsa-i' pullaindyuya. \v 12 Matyu ñulla naake keengue'ba tsaa jintsu' langaaviiñuuya de-ityusa tenve. Tsaju' veela Diosnu naake keengue' jintsu', Dios uwain kuwanbera kenu tsuyu tiñu kanu deeñuba ñui bain juntsaa jintsudei. \s1 Dios kuwanu pañukanbera kenu dekeenayu. \p \v 13 Abrahamnu uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' ma tsanditu, Dios maali ya' mumunu manbaka' ne tsandimuwaave, kayu muba yanu pullaa dejutyuñu, juntsan mityaa paka' uwain tsanguenbera kenu tsuyu tinu jutyu' mitya; \v 14 tsejtu entsandimuwaave: \it Uwain iya ñunu titalaba pure' ura' iinuu kekaanu tsuyu, tsenmin ñunu seramu chachillanu tsamantsa pureikaanu tsuyu, \it*\f + \fr 6.14 \ft Génesis 22.16-17\f* timuwaave. \v 15 Tsenñu Dios tsandi' uwain tsanguenbera kenu tsuyu tiñu, Abraham mika anbuindyatyu' washnañaa juntsaa i' puive. \v 16 Chachilla bain mu' mityaba uwain tsanguenbera kenu tsuyu tishu juntsaa, main yanu kayu pulla balenu pakataa, tsanguemu deeve, tsejtu tsa dekishu juntsaa, naati' tsa jutyuve tinuba dejutyuve. \v 17 Juntsaañu' mityaa, Dios naajulanu tiba uraa kenu ju'ba juntsalanu entsangue keewaachi tyave, ya tyee uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti'ba, tsenmin ya naakenu tsuyu ti'ba vera' juu manguen jutyu ti' tsanguenu shuwave. Tsa' mitya ya naa naakenu pa'ba tsanguenu tsuyu ti' keewaatu uwain tsanguenbera kenu tsuyu tive. \v 18 Naake' ne vera' manguikenuu dejutyuve, entsa pallu jumulanu: ura uwain ma tsanguenu tsuyu ti' ma tsandipañu jumu bain, tsenmin uwain tsanguenbera kenu tsuyu tiñu jumu bain, tsenmin tsaatalaya Dios jaiba anbutinu jutyuve. Tsenmin lala Dioschi washanu tya' yanu mi'kemulanuya, tsenmin ya lalanu kuwanu tsuyu tishu juntsanu kanbera kenu dejuyu tya' keenamulanuya uwain tsaave tenna keena' sunden washnanuu tireve. \v 19 Tsa' mitya Dios ura kuwanbera kentsuyu tiñu, juntsa kanu dejuyu tenna dekeena' sunden dejuyu, matyu ma baakunu deendanamu jeru chuwa naana kijtyunamuwaañuba laa bain juntsanañuna' kanbera kentsuyu tya' dekeenayu, yumaa Jesúsya lala' mitya selusha Diosa' puinsha juukapanu daayanamu jalinu dapulla', Diosa' junga jiñu' mitya. \v 20 Jesús juntsaitu yaa lala' mitya junga ajke' vi' keewaave, tsejtu yaa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku naa-uwanuba tsanamu tiyave, Melquisedec naajuwaañuba juntsaa. \c 7 \s1 Melquisedec naajuñubaJesús juntsaañuu. \p \v 1 Entsa Melquisedecya\f + \fr 7.1 \ft Génesis 14.17-20\f* Salem pebulunu rei tiyamuwaave, tsenmin aa kai'sha chumu Dioschi chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tiyamuwaave. Tsenmin Abraham vingue' reilanu depulla' maanu uwanu Melquisedecya fale' tyuita'tu Dioschi ura' isa timuwaave Abrahamnu. \v 2 Tsenñu Abraham devingue' puitu, naa ti bain kañu jumula paitya pela vele' yanu manbaate kumuwaave. Melquisedec titu, ura' kiikemu rei titundive, tsenmin Salem pebuluchi rei titu, nejuu tiba bulla jutyu sunden chukaamu rei titundive. \v 3 Matyu Diosa' Kiikanu entsa wandyave: ne ya' apa juu, ne ya' ama juu, ne ya' tinbu aa-apala' kuinda juuñu bain tiba mikeetyuve; tsenmin ya' nakayanu kuinda juu, ne ya peyañu kuinda juu bain mikeetyuve. Tsa' mitya Diosa' Na, naajuñuba juntsaañuu ju', chachilla' mitya Diosnu kalen jimu naa-uwanuba tsanamu juve. \p \v 4 Tejan pensangue' keekidei, Melquisedec naaju baleñaa, lala' tinbu aa-apa Abrahamren ya vingue', reilanu depulla' kañu, naa ti bain paitya pela ma veleke', yanu manbaate kumuwaañu bain. \v 5 Matyu Moisés' wandya leiya entsandive: chachilla' mitya Diosnu kalen jimula Levínu sera' jamulaa, chachilla tinu bain paitya pela develenmala, manbaateya kanuu jumula deeve tive, naa juntsa chachilla bain ya' paande deju', yai bain Abrahamnuren sera' jamu chachi deeñu bain. \v 6 Tsaaren Melquisedec, naa Levínu sera' jamu jutyu' bain, Abraham paitya pela vele', manbaate kuñu kamuwaave. Tsejtu Melquisedec Abrahamnu Dioschi ura' isa ti' pamuwaave, naa Abrahamnu Diosren uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' ma tsandipamuwaañuba. \v 7 Mu bain mideeyu, mun Dioschi ura' isa timu ju' bain, Dioschi ura' imunu kayu pulla baletaa tsanguenuu juñuba. \v 8 Chachilla' mitya Diosnu kalen jimula Levínu sera' jamula tibilla bain paitya pela vele' manbaate dekuñu kamu chachillaya peyamu chachi deeve, tsaanuren Diosa' Kiikanu Melquisedecnu laapu' pamiya, ya bain paitya pela vele' manbaateya dekuñu kamuwaave ti'ba, yanuya chaiba chunañuu kure' pamuve. \v 9 Tsa' mityaa ura pañuya Levínu sera' jamu chachillaren ti' mityaba paitya pela vele' manbaate kakemuwa deju' bain, yai bain Melquisedecnuya paitya pela vele' manbaate kumuwa deeñuve, matyu Abraham Melquisedecnu kumuwaañu' mitya. \v 10 Ura' pensangue' pañuya, Melquisedec Abrahamnu fale' tyuita'nu uwanu, naa Abrahamchi pañala jutyuwa deeñu bain, ya' aa-apan tsanguiñu' mitya, yanu seramulaya tsangue' kuwakeñuu tene ideive. \p \v 11 Moisés' wandya lei naatiñuba juntsaitaa Israel chachilla lei deka' Levínu sera' jimulanu chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tirela. Tsejtu yala, chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tiyatu, chachillanu ti' mityaba Dioschi deechu' kemu tirenu deeñuya, jungajte Diosnu kalen jimu chachi, Aarón naajuwaañuba juntsaa jutyu, matyu Melquisedec naajuwaañuba juntsaa jatyuwaachuve. \v 12 Matyu chachilla' mitya Diosnu kalen jinu vera' juu majushu juntsaa, naa lei bain vera' majunu tsuve; \v 13 tsenmin lala' Bale Rukunu, matyu Diosa' Kiikanu yanu laapu' patu, yaa Levínu sera' jamu paande jutyu', maliba Diosnu kalen jityula' paandenu sera' jamu juve, tive. \v 14 Naa mu bain mideeve lala' Bale Rukuya Judánu sera' jamu paandeñu bain, tsenmin chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' taawasha kenutala Moisés patu ne yai bain tsaa tiyanu dejuve tityuwaave. \v 15 Kumuinchi entsa kayu ura' aseeta inu juve chachilla' mitya Diosnu kalen jimu main vera majumuya Melquisedec naajuwaañuba juntsaave pensanguishu juntsaa. \v 16 Jesús chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tiyatu, ma lei pamiya, ya' apala depenmala ya' nala mandiya mandiyainu dejuve tiñaa tsa indyuve, matyu naa-uwanuba chutu tiba in jutyuu pudeechee tsaive. \v 17 Diosa' Kiikanu yanu laapu' patu entsandive: \q1 \it Ñaa chachilla' mitya Diosnu kalen jimu naa-uwanuba tsanamu juve, \it* \q1 \it matyu Melquisedec naajuwaañuba juntsaa, \it*\f + \fr 7.17 \ft Salmo 110.4\f* tive. \p \v 18 Matyu kaspee leiya, tsaa nejuu tiyanchi iive, derajtu ju', Dioschi naajunuuñuba tsaa tirekaanu kityu' mitya. \v 19 Moisés' wandya leiya tichiba ura' tiware' chujtityuve, tsaanuren umaa keena' washinanu juu kayu ura detanayu, tsejtu Jesús' mityaren lala Diosnu kalen mi'na jinuu detiyayu. \s1 Jesús tyee kemuñubatinuba depullaa. \p \v 20 Dios Jesúsnu chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tirendu uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' tsandimuwaave, tsaaren kaspele chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tiyamulanuya uwain tsanguenbera kenu tsuyu tityuwaave. \v 21 Tsaanuren Jesúsnu panmalaya Dios uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' ma entsandimuwaave, Diosa' Kiikanu entsandimuwaañu: \q1 \it Bale Ruku uwain tsanguenbera kenu tsuyu titu, \it* \q1 \it ne veta' pensa mantyuve:\it* \q1 \it Ñaa chachilla' mitya Diosnu kalen jimu\it* \q1 \it naa-uwanuba tsanamu juve, titu, \it*\f + \fr 7.21 \ft Salmo 110.4\f* tive. \p \v 22 Dios chachillaba veta' veta' tsanguedaa timuwaañuba, umaa Jesús' mityaa juntsaa de-i' puikaanuu tire', kayu kaspele tsandimuwaañuba juntsanu pullake ura' tireve. \v 23 Tsenmin kaspeleya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula pure' tiya' pulla deive, matyu tsananu dejutyu' peya peya dei' mitya. \v 24 Tsaanuren Jesúsya naa-uwanuba tsanamu' mitya, chachilla' mitya Diosnu kalen jinu taawasha kenutala ne veelanu manbuitekenu jutyuve. \v 25 Tsa' mityaa ya' mitya Diosnu kalen mi'na jimulanuya naa-uwanuba tsananu livee kenu juve, matyu yaa naa-uwanuba chu', Diosnu chachilla' mitya pakan chunu ju' mitya. \v 26 Tsaju', chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku lala meneste deewaasu juntsaya, Jesúsyaa juntsave. Yaa Dioschin juu juuve, tiba firu' kityu, ti ujchaba jutyu, ujcha lan chachilla naadejuñuba juntsaa jutyuve, tsenmin Diosya Jesúsnu kayu veela selusha chumulanuba pullake bale tireve. \v 27 Chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukula tsaaya ne malumee, ajke' yala' ujcha' mitya bain, bene ne chachilla' mitya bain animaa tute' ju'ke' Diosnu kuwa kuwakentsunu jutyuve yaa. Matyu Jesúsya yaren animaa tuta' Diosnu keewaran tsa-i' ma bijee ne tsaituren kayu jungajte animaa tute' keewaretintsun jutyungue tireve. \v 28 Moisés' wandya leiya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tiretu, Dios naajusa tyañuba tsa tsanguen chutyu chachillanun tsaa detiremuve. Tsaanuren Moisés' wandya leiyaa kaspele chachilla' mitya Diosnu kalen jimu tiwaamuñuba, bene Dios uwain tsanguenbera kenu tsuyu titu, ya' Nanu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tireve, yanu Dios naajusa tyañuba naa-uwanuba tsananuu tiretu. \c 8 \s1 Dios chachillaba veta' veta'tsanguedaa tiñu challaa kayu ura. \p \v 1 Entsa pa' jaindetsaashu juntsa entsanditaa tsandindetsuyu: chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku jumunu lala miyalaya selusha Diosa' chudi' mandanguensha ya' urandyasha chumunu main miyataa tsandindetsuyu. \v 2 Juntsaya Diosa' pupunanu yapayanu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kenu taawasha ken puve, ne chachilla' keñu Diosa' pupunanu yapayanu jutyu, Diosren keñu yapayanaa juntsa taawasha ken puve. \v 3 Naajula bain chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku tiyamulaya Diosnu ufeenda bain, naa animaa bain tute' keewaawaakemu deeve. Tsaañu' mitya Jesúsnu bain tsa tsanguemu kureshu juntsaa, ya bain tiiñuba keewaren chunu juve. \v 4 Tsaaren Jesús entsa tushaaba ne punatuya, chachilla' mitya Diosnu kalen jimu rukuba jun jutyuve, yumaa veelaya engu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula Moisés' wandya lei naake mandangueñuba tsangue' ufeenda kuwan dechuñu' mitya. \v 5 Tsaaren chachilla' mitya Diosnu kalen jimula tyee kike' bain selusha tsaa juñu juntsa keraa ne kiiketu ura juntsangue kityu deeve; tsenñu uwain juntsa keraa ne kiikemu deeve aseeta imiya, Moisés, Diosa' pupunanu yapaya\f + \fr 8.5 \ft Diosa' pupunanu yapaya muute jumu pajina 200nu keede.\f* kenundiyantsuñu, Dios patu: \it Kuyisha naaju yapaya juuyaa keewaañuba, ura juntsa kerangue kide, \it*\f + \fr 8.5 \ft Éxodo 25.40\f* timuwaañu' mitya. \v 6 Tsaaren Jesúschi chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kenu taawashaya ajke' tsaa tiya' taawasha kemulachinuba kayu pulla urave, matyu Dios chachillaba veta' veta' tsanguedaa tiñu, challaya Jesús' mityaa kayu juntsanuba pulla urave, tsenmin kaspeleya ura uwain tsanguenu tsuyu timuwaañu bain, challaya Jesús' mityaa juntsaa de-i' kayu ura' inu deju' mitya. \s1 Dios chachillaba veta' veta'tsanguedaa tiñu ajke' jumu \p \v 7 Dios chachillaba veta' veta' tsanguedaa tiñu ajke' jumu kuinda tichiba ura' ju' livee ikaanaaba juñuya, kama bijee, Dios chachillaba veta' veta' tsanguedaa tiñu kuinda jungajte majui'chuve. \v 8 Tsaanuren Dios yachi urajtu kuraa katatu, entsandimuwaave: \q1 \it Bale Ruku entsandive:\it* \q1 \it Israel chachillaba, tsenmin Judá chachillaba, \it* \q1 \it veta' veta' tsanguedaa ti' kasa bijee tsa mannu tinu malu janu tsuve.\it* \q1 \v 9 \it Iya kaspele yala' tinbu aa-apalanu Egiptosha mangalare', \it* \q1 \it kaillaaba dejuñu tyaapanu ka' mangalaren tsanguetu, \it* \q1 \it veta' veta' tsanguedaa ti', naatimuwaañuba challaya juntsa jutyuve, \it* \q1 \it matyu yala iya yaiba veta' veta' tsanguedaa tiñuba demeenguityuñu' mityaa, \it* \q1 \it yalanu tyallakemuwaayu, tive Bale Ruku.\it* \q1 \v 10 \it Juntsa malu depullanmala\it* \q1 \it Israel chachillaba veta' veta' tsanguedaa ti' patu, \it* \q1 \it entsaaya mannu tsuyu, tive Bale Ruku:\it* \q1 \it In lei yala' pensasha chujtinu tsuyu, \it* \q1 \it tsenmin yala' tenbukasha depillakenu tsuyu.\it* \q1 \it Iya yala' Dios junmala, \it* \q1 \it yalaa in chachi junu detsuve.\it* \q1 \v 11 \it Naajulaba Bale Rukunu keemijade ti', \it* \q1 \it veta' veta' mijakaren chunuu dejutyuve, \it* \q1 \it matyu kumuinchi inu keranu deeñu' mitya, \it* \q1 \it naa juñu' jutyuu chachilla bain, naa bale chachilla bain.\it* \q1 \v 12 \it Yala tiba firu kenutala iya tsaanu kuipa faawaan jutyuyu, \it* \q1 \it tsandityu' bain, yala' ujchanu manbashinchi iinu tsuyu, \it*\f + \fr 8.12 \ft Jeremías 31.31-34\f* tive. \p \v 13 Tsandi' Dios veta' veta' tsanguedaa ti', vera mantu, ajke' jumunuya yumaa balejtu juu kurekive. Uwain mideeyu naa tiba yumaa de-uinbuulaya, balejtu kura' de-i' pinu kalenañuba. \c 9 \s1 Kaspele Diosnu naakeaawa kure' keewaamu deeñuba \p \v 1 Dios veta' veta' tsanguedaa ti' ajke' tsandipatu, entsa tusha Diosa' pupunanu yapayanu naa naake Diosnu aawa kure' keewaanuu juñu bain ma tsa tsandi wainmuwaave. \v 2 Diosa' pupunanu yapayanu entsana develave: ajke' suku jumuya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' vinu suku\f + \fr 9.2 \ft Chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' vinu suku juusha muute jumu pajina 197nu keede.\f* juve, junu tyami musja'tee aa lanpara bain, naa Diosnu keeware' tsura pan bain, naa juntsa tsurentsumi ta'pa llaijkara bain junu tsuve. \v 3 Ajke' suku juusha vitu kama suku vinu juukapanu daayanamu jali jumu beneshaa Dioschin juu jumu suku juwaave. \v 4 Junga\f + \fr 9.4 \ft Éxodo 30.6nuya, juntsa aindyunguikaantsumi ju'kenunuya daayadimu jali yananu ajuushaa chu', Dioschin juu jumu suku avindalaa chuve, tive.\f* aindyunguikaantsumi ju'kenunu uruchi tene juu main juwaave, tsaaren suku juushaya Dios chachillaba veta' veta' tsanguedaa ti' pañu keewara babuu chuwaave, kelu kelu uruchi tene demulaa jumu. Juntsa babuu juusha shulla keraa uruchi tene juu jumunu fintsumi \it maná\it* puka bain, naa Aarónchi shu'kemu tyutyan cha'li bain, tsenmin Dios, chachillaba veta' veta' tsanguedaa titu, shupu' lepa pinbakililiinu lei pilla juula bain juntsa babuusha puwaala. \v 5 Tsenmala juntsa babuu jandala ja'chi puu muute tene pallu chujtyawaami, Dios junu puve ti' keewara. Juntsa muute jumula yala' ja'chichi babuunu jandala du'namu ta'panu dishkare' tanamu juwaala, matyu junaa chachilla Diosba ura' mandiya mandiyainunu jumi. Tsaaren challa enuya naati' kayu pa' ura' wainnu jukeetyuve. \p \v 6 Ti bain yumaa juntsangue deke' chujtiñu, chachilla' mitya Diosnu kalen jimula Diosa' pupunanu yapayanu ajke' suku jumunu den vi' Diosnu aawa kure' keewaanu jutu naa naakenuu juñuba tsa tsanguentsumuwaala. \v 7 Tsaaren kama sukusha, Dioschin juu jumunuya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukaa ma añunu ma bijeeren viimumi. Tsai' vitu, Diosnu keewara animaa asa taaya vimumi, matyu ya' ujcha' mitya bain, naa chachilla mijai'mujchi ujcha lañu' mitya bain Diosba ura' mandinu keewaanu. \v 8 Entsanguitaa lalanu Espíritu Santo keewaantsuve naa Dioschin juu jumu sukuya juunatyuñuba, matyu Moisés' wandya leinu meenguendetsu', chaiba juntsa ajke' jumu sukunu naakendetsu'ba tsa tsangues jindetsushu juntsaa. \v 9 Kumuinchi juntsaa jumula challa lalanu entsa tinbunu entsaatuuve ti' ne keewaraave, naa ufeenda keewara juula bain, naa animaa tute' keewara juula bain tsangue' Diosnu aawa kure' keewaamulanu ne yala' tenbu' pensasha tiba firu' juu jutyungue tirekaatyuwaave ti' keewarave, \v 10 juntsalaya naa panda juutala bain, naa kujchikenu juutala bain, tsenmin pichi naa naaketaa Dioschi ura' kuraa mandiyanu juñuba tsaatala tene aa kenu uuden ne juuwaañu' mitya. Tsaju' ne tsa tsanguentsunuuya juwaala kayu Dios juntsan mitya ti bain vera' demanguikendyuya. \s1 Cristo' asa livee kemu. \p \v 11 Tsaaren Cristo yumaa jave, tsejtu yaa challa chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku juve, tiba uraa i' pullaindetsaashu juntsa lalanu de-ikaamu. Yaa chachilla' mitya Diosnu kalen jimu ju', Diosa' pupunanu yapayasha juntsa taawasha kemu juve. Ya' taawasha kiikenu Diosa' pupunanu yapaya jumuya kayu tichiba pulla ura juve, tsenmin juntsa yapaya jumuya chachilla' tyaapachi dekiñu yapaya jutyuve, ura patiñuya, entsa tusha deke' chujtiñu imu yapaya jutyuve. \v 12 Selusha Dioschin juu jumu sukusha Cristo vitu, ne chibu asa juu, ne wagaa kailla asa juu kunu vindyuve, ura ya' asaren kuwanaa vive. Tsejtu ma bijee viituren ne jungajte mavi maviin jutyungue tire', naa-uwanuba liveejuu chunu tireve. \v 13 Uwain llupu wagaa asa juu, ne chibu asa juu bain, tsenmin ufeenda tsure' ju'kenunu supu wagaa ju'kiñu ju'pe juu bain, Dioschi urajtu kuraa chachillanu waakiñu, ne avindala keraachiya Dioschin juu tire' ura' kuraa tirenuu juve Moisés' wandya leichiya. \v 14 Tsa' mitya animaa asa juuren Diosnu dekeewaañu, chachillanu Dioschi ura' kuraa mandiremunmalaya, ¡kayu Cristo' asaa naake ura' kemu jui'chunga! Naa-uwanuba tsanamu Espíritu Santo tsanguikaañu, Cristo tu'kuti', Diosa' ajuusha ti ujchaba jutyu keewarave. Tsenñu ya' asaa lala' tenbu' pensanu ti ujchaba jutyuyu tyakaamuve, tsenmalaa lala chumu Diosnu aawa kure' keewaanudetsu. \s1 Kama bijee Dios, chachillabaveta' veta' tsanguedaa tiñu \p \v 15 Dios, Cristo' mityaa chachillaba veta' veta' kama bijee tsanguenu mandiyave, Dios ajke' bijee chachillaba veta' veta' tsanguedaa tiñu, demeenguityu' ujcha delañu, Cristo peyataa juntsa ajke' bijee chachillaba veta' veta' tsanguedaa tiñu tsanguen chunu uwanu ujcha delañuba livee demajunu tireve. Tsenmin Dios tsanguenbera kenu tsuyu timuwaañu, Dioschi mi'ke' kayalanuya naa-uwanuba liveeju chuwaanu tireve. \p \v 16 Ma kiikanu, main ti taawa ju'ba ya peyanmalaa, ya' tiba tañu jumulanu naadekisa tya'ba tsandipa' piikeñu, junu naatiñuba ma juntsanguenu jumiya, ajke' juntsa tsangue piikemu ruku uwain peyañuba demijanmalaa, juntsa kiika ura bale tiyamuve, \v 17 matyu ti taawa ju'ba, juntsatala naadekisa tya'ba tsandipa' piikemu ruku kayu peyaindyuya, juntsa kiika pilla kayu balejtuñu' mitya, tsaaren ya peyanmalaya juntsa kiika balendimuve. \v 18 Juntsaañaa naa Dios chachillaba ajke' veta' veta' tsanguedaa tiñu bain, juntsanguenu dejuyu ti' keewaatu, tyeeba tute' asa shajaakaamuwa deeve. \v 19 Matyu Moisés, lei naa naakidei tiñuba kumuinchi chachillanu juntsa dewaintu, bene uveja ju ungalalaa mula bain ka', naa isupu ali juu bain katu, llupu wagaa kailla asa bain, chibu asalaba piba deyandaa asanu tsu'pu', juntsa lei kiikanu bain, naa kumuinchi chachillanu bain dewalakemuwaave. \v 20 Tsangue' dyatu entsandimuwaami: \it Entsa asaa ya ñuiba veta' veta' tsanguedaa tiñu uwain tsaave ti' keewara asave, Dios ñulla tsanguenu dejuve tiñu jumu.\it*\f + \fr 9.20 \ft Éxodo 24.8\f* \v 21 Tsanguetu Diosa' pupunanu yapaya bain, naa Diosnu aawa kure' keewarendu talantsumi jumulanu bain Moisés tsaa asachi dewalakemumi. \v 22 Matyu lei pamiya, ti bain asachi wala' Dioschi ura' kuraa mandiyainuu jutyulaya jayun judeeve, tive, tsaaren ti bain vejanlaya asachi tene walamu deeve Dioschi ura' kuraa mandiyanu. Tsa' mitya ujcha manbitsalamula tyeeba tute' asa shajaakarendyuya ujcha manbitsalajtuve. \v 23 Juntsa' mitya selusha naajuñuba ne juntsa keraa jumulanu Dioschi ura' kuraa mandirekenun animaa tute' Diosnu keewaanu meneste juwaave, tsaaren selusha tiba jumulanu Dioschi ura' kuraa mandirenuya animaa tuta' keewaranuba kayu pullake ura' kenuuya juve. \s1 Naa-itaa Diosnu tyuinajinu \p \v 24 Cristoya ne chachilla' tyaapachi dekiñu Diosa' pupunanu yapaya keraasha vindyuve; matyu juntsaa yapaya jumuya selusha naaju chuñuba juntsa keraa ne juuve. Yaa vimiya ura selushaa vive, tsejtaa challa Diosa' ajuusha lala' mitya pa' u'tandinu. \v 25 Tsenmin ya tsai' vitu, pure' bijee tu'kutya' Diosnu keewara keewarainaa tsai' vindyuve, naa entsa tusha chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukuya añumee Dioschin juu jumu sukusha vitu, animaa asa kuwa kuwakenaa vimuñuba. \p \v 26 Ne tsaaba juñuya, Cristo entsa tu dekenu tinbunu peyamin, chaiba pure' bijee peyantsuchuve. Tsaanuren Cristoya entsa de-ingumananu tinbunu ma bijee katawa' peyaituren, jungajte animaa tute' keewaretintsun jutyungue tireve, yaren tu'kutya' lala' ujcha tiba jutyungue demanbitsaanu tiretu. \v 27 Matyu naajunga naaju chachilla bain ma bijee peyakeyainu jushu, tsenmala bene titi ken chumu deeñuba juntsan mitya Dios lalanu kavitu kenu jushu, \v 28 tsenmala naa-inga Cristo bain, ya bain ma bijeeren tuta' keewaran tsaituren pure' chachillanu ujcha demanbitsaanuu tireve. Tsejtu umaa bene maamiya, ujcha' mitya tyeeba kenaa majan jutyuve, umaya yanu washna' keenamulanu livee kenaa maanu tsuve. \c 10 \s1 Tinbu lei uraakikenuu jutyuwaami. \p \v 1 Moisés' wandya leiya bene tyee tiba uraa kataanu deeñuba juntsa juuñuu ne keewaraawaave, ti bain ura naajuñuba juntsaa jutyu ne juu. Tsa' mityaa Moisés' wandya leiya tichiba ma narake tiretyu juve, naa añumee Diosnu kalen ji' animaa tute' keewaawaadekiñu bain. \v 2 Tsaaren lei uwain yala' ujcha' mitya Dioschi ura' kuraa mandiremuñuya, yala' tenbu' pensasha ti ujchaba tajdetuyu tya' mitya, Diosnu animaa tute' keewaawaa kentsunu dejutyuve. \v 3 Tsaaren entsangue' añumee Diosnu animaa tute' keewara jumuya yala ujcha lamu deeve ti' mandengaapupukemu ne juuve, \v 4 matyu llupu wagaa asa bain, naa chibu asa bain ti ujchaba tajtungue demanbitsaanuu jutyuñu' mitya. \s1 Cristo animaa tuta'keewaran tsaive. \p \v 5 Tsenñu' mityaa Cristo entsa tusha jatu, Diosnu entsandive: \q1 \it Ñuya animaa tute' dekeewaasa tyatyuve, \it* \q1 \it naa ufeenda bain dekeewaasa tyatyuve, \it* \q1 \it tsa jutyu' inaa cha' bulu tireve.\it*\f + \fr 10.5 \fk cha' bulu tireve \ft titu, animaa tute' Diosnu keewaren tsanguenaa tsanguive titundive.\f* \q1 \v 6 \it Naa animaa bain detute' ju'ke' dekeewaasa tyatyuwaave, \it* \q1 \it naa ujcha' mitya bain ti ufeenda juuba dekeewaasa tyatyuwaave ñu.\it* \q1 \v 7 \it Tsenñu iya Diosnu entsandiyu:\it* \q1 \it Kiikanu inu laapu' pillatu, \it* \q1 \it naaju pillañuba tsana' iya enu entsanayu, \it* \q1 \it ñu ti kesa tyañu bain tsanguenu, tiyu.\it*\f + \fr 10.7 \ft Salmo 40.6-8\f* \m \v 8 Naamika leiya Diosnu keewara animaa bain, naa ti ufeenda keewara juu bain, naa ujcha' mitya animaa tute' ju'ke' keewara juu bain tsanguenu uudenguemuwaañuba, ¿nenñaa Cristoya, Dios mujtyuve timuwaave titundin? \v 9 Tsandimiya naa Diosnu animaa tute' keewara juu bain, naa ufeenda keewara juu bain mantyumujchi veraa mannu juve titundive tsandimi, Cristo Diosnu entsanditu: \it Iya enu entsanayu, ñu ti kesa tyañu bain tsanguenu, \it* timuwaatu. \v 10 Dios lalanu yachin juu detiremiya, Jesucristo, Dios naakesa tyañuba tsaa ke' ura ya' buluren ne ti animaayaaba tuta' yanu kuwan tsa-i' ma bijee tsaa kikutiketuren, kayu jungajte ne tsa tsanguen jutyungue keñu' mityaa, lalanu Dios yachin juu tireve. \p \v 11 Chachilla' mitya Diosnu kalen jimu judío chachilla naajula bain malumere tsa tsa deke', pure' bijee Diosnu animaa keewaawaadekive, naa juntsaya uwain ujcha jutyungue demanbitsaatyu juñu bain. \v 12 Tsaanuren Jesucristoya ujcha' mitya manbitsaakutinudetsu Diosnu animaa tuta' keewaran tsa-i', ma bijee peyaituren tsanguentsun jutyungue tiwaave. Tsa-i' bene Diosa' urandyasha chudive. \v 13 Tsejtu junu tsana' washinave ya' kundaalanu benga' tyuli', Dios ya' teetanainsha tene detsurendyuya, \v 14 tsejtu Cristoya ma bijeeren Diosnu animaayaaba ju' tuta' keewaran tsaituren Dioschin juu tiyamu chachillanu naa-uwanuba Dioschi ura' juunuu detirekive. \v 15 Espíritu Santo bain tsaave ti', Diosa' Kiikanu entsandi piikekaave: \q1 \v 16 \it Juntsa malu depullanmala\it* \q1 \it yaiba veta' veta' tsanguedaa ti' patu, \it* \q1 \it entsaaya mannu tsuyu, tive Bale Ruku:\it* \q1 \it In lei yala' tenbukasha chujtinu tsuyu, \it* \q1 \it tsenmin yala' pensasha depillakenu tsuyu.\it* \m \v 17 Tsenmin: \q1 \it Yala' ujcha keñu jumutala, \it* \q1 \it tsandityu' bain, yala' firu' kenutala bain pashinchi iinu tsuyu, \it*\f + \fr 10.17 \ft Jeremías 31.33-34\f* tive. \m \v 18 Tsa' mitya ujcha yumaa depitsalashu juntsaa, ne jungajte ujcha' mitya ufeenda kuwa kuwakentsunu jutyuve. \s1 Naake keengue' baintsaa jintsudei ti' ula \p \v 19 Keranguemu naatalala, Cristo lala' mitya peya' asa shajaakaañu, umaa lala Dioschin juu juinsha jelajtu viiñu de-i' yaba ura' chudinuu detiyayu. \v 20 Jesús tsai' peyatu, Diosa' pupunainsha vinu' jutyuñuba, juntsa daayanamu jalinu jurukiñungue' dapullaiñu-itu, lalanu uwain Diosba ura' chuwaanu tireve. \v 21 Lalaya chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale ruku main tsamantsaa detanayu, Diosa' chachillanu washnamu. \v 22 Tsa' mitya lala' tenbukasha mika ura' pensa, tsenmin naake keengue'ba uwain tsaave tya' Diosnu kalen mi'na jisai, matyu Cristaa lalanu naraa pichi demanbitsalen tsangue' lala' ujcha tiba jutyungue demanbitsaañu' mitya, tsenñu challa lala ti kuipaba dejutyuyu. \v 23 Tsa' mitya ura' keraju, pensandandajtu ma pensa juu lala keranguiikendetsaashu juntsanun keengue' jintsusai, matyu Diosya lalanu naakenu pa'ba uwain tsanguenbera kenu tsuyu tiñu' mitya. \v 24 Naaketaa veta' veta' la'kan chunu ju'ba juntsanguekaanu mijakare', kayu estya' keeware' veta' veta' ura' kemishtin chukaasai. \v 25 Lala' waku wakudinsha bain ne mantsala tsaaya, jityui tiyanu bain kityudei; tsaa dejutyu', veta' veta' dajkake pensa manguwa manguwakisai; tsa deju' kayu jungajte tsa tsangues jintsusai, Bale Ruku maja' kavitu kenu malu yumaa ma dekalen jaintsuñu bain lala entsangue katandetsu' mitya. \p \v 26 Uwain lala yumaa livee inu kuinda naajuñuba demija' meenguituren, tsanguendya' ujcha mala' jijiindetsushu juntsaya, juntsan mitya Diosnu keeware' livee inu juuya tiba vera juu jutyuve. \v 27 Tsa deju' kavitu iinuuren ne chuna', Diosa' kundaa chachillanu jelekenuu ñichi deke' pirenu maluren keranakeenu juve. \v 28 Naa Moisés' wandya leinu laapu' pañu bain entsaave: mun Moisés' wandya leinu meenguityu' firu' kidekiñu bain, tsa dekiñu pallu, ne pen chachi juuñu bain, yanu uwain tsanguentsu dekeenayu ti', kuipa pu' padetishu juntsaa, ti tenbi pensaba putyu tsaa tutainuu kuipa viimu deeve. \p \v 29 Tsa' mitya ñulla' pensaya Diosa' Nanuren, naa ya' asa shajaakaranu bain, tibillaaba menaa teren tsangue', naa Diosa' Espíritu tsamantsa esmu Espíritunu bain kentsure' papatimulaya, ¿kayu aa kuipa juu vi', tsamantsa taaju ikaran dejutyuve tenguen? Juntsa asaa Dios yaiba veta' veta' tsanguedaa tiñu uwain tsaive ti' wainmu keewarave; tsenmin juntsa asachee yala Dioschin juu chachi detiyave. \v 30 Bale Rukuren entsandiñuba lala mideeyu: \it Iyaren, main main naa naake dekiñuba yalanu tsa tsangue taaju de-iwaanu tsuyu, \it* tive. Tsenmin entsa bain entsandive: \it Bale Rukaa ya' chachillanu kavitu ke' kuipa punu tsuve, \it*\f + \fr 10.30 \ft Deuteronomio 32.35-36\f* tive. \v 31 Tsa' mitya, ¡naa uwanuba chumu Dioschi taaju inuya tsamantsa uu jeetyanu' ikeenu tsuve! \p \v 32 Ñulla Diosa' palaa ajke' demeengue' ura' aseetangue' jinu uwatala benga' tyullaiñu in jutyu vingue' pulla pullaiñu indu, tsamantsa taaju ke' puimuwa deju'ba, juntsanu pensa manguikidei. \v 33 Ñulla mantsala cha' kejtsapalan naa defiru' pakayaba i', yaichi tituba de-i' puimuwa deeve, tsenmala mantsalaya entsai' taaju imulaba bulu taaju puimuwa deeve. \v 34 Keranguemu peesu pumulanu ñulla mika tenbityamuwa deeve, ti taju' ne chipa de-i' bain, mika sunden juwa deeve, matyu tyeeba juntsanu kayu pulla ura, naa-uwanuba de-ityu detana'ba mide' mitya. \v 35 Tsa' mitya uwain tsainu tsuve tya' keenanu pensa ñulla tsaaren jintsudei, matyu tsaa tsa denashu juntsaa, juntsan mitya tiiñuba naraa kanu detsuve. \v 36 Dios naakesa tyañuba ñulla tsanguen chu' taaju kendu bain juntsaaren jintsudei, ya tyee kuwanbera kenu tsuyu timuwaañuba juntsa kanu. \v 37 Diosa' Kiikanu entsandive: \q1 \it Wajturen, ura wajturen maanu juve, \it* \q1 \it juntsa majainuushu juntsa wanbin jutyuve.\it* \q1 \v 38 \it In chachi iya naakesa tyañuba\it* \q1 \it tsanguen chumuya tsaave tya' keranguen mityaren chunu tsuve;\it* \q1 \it tsejturen ne beenga' mitya manderen tsanguishu juntsaa, \it* \q1 \it ya' mitya ne sundenna junu jutyuyu, \it*\f + \fr 10.38 \ft Habacuc 2.3-4\f* tive. \m \v 39 Tsaaren lalaya beenga' mitya majaiñu-i', tsai kuipa vi' pimu chachi dejutyuyu, lalaya uwain keenguen mityaren livee inuu jumu chachi deeyu. \c 11 \s1 Uwain tsaave tya' keranguenchitinbu rukula naajuwa deeñuba \p \v 1 Uwain tsaave tya' keranguenuya, tyee washna' bain ura uwain tsaa puinu juve tyanu tsumive; ti juu bain kataatyu judeeshu juntsatala bain naajuñuba uwain tsaave tyanu tsumive. \v 2 Dios tyee kenu pa' bain uwain tsanguenu tsuve tya', lala' tinbu aa-apala keranguen mityaren Dioschi ura' kuramuwa deeve. \v 3 Uwain tsaave tya' keranguen mityaren lala mideeyu, Dios tiba dekenu tinbutala ya' palaachee tsanguemuwaañu bain. Tsa' mitya challa lala kataakendetsaashu juntsala ti bain kataatyuwa deju'ba tiba de-i' faamu tene judeeve. \v 4 Abel uwain tsaave tya' keranguen mityaren Diosnu ufeenda keewaatu, Caínnuba pullake ura' keewaamuwaami. Tsenñu Dios ya naakesa tya'ba tsanguen chumu kure', ya' ufeenda keewara mutyave. Tsa' mitya naa Abel pemuwaañuba, ya' uwain tsaave tya' kerangueñu' mityaren chaiba laapu' pa' jindetsuve. \v 5 Henoc uwain tsaave tya' keranguen chun mityaren peyai'mujchi kaya' jimuwaave, tsenñu chachilla mangatatyuwa deeve, Dios ka' jiiñu' mitya. Diosa' Kiikanu Henocnu laapu' patu entsandive: \it Henocya kayu kaya' ji'mujchiren Dioschi ura' katawave, \it*\f + \fr 11.5 \ft Génesis 5.24\f* tive. \v 6 Tsaaren naake' Diosnu uusundyawaren tsaave, yaa ti kenu pa'ba uwain tsanguemuve tya' keranguityushu juntsaa, mu bain Diosnu kalen jinuya uwain chuve tyanuu juve, tsenmin naajula yanu demi'keñuba juntsalanuya tyeeba uukeraa kumuve tyanuu juve. \p \v 7 Noé uwain tsaave tya' keranguen mityaren Dios juntsaa-i' puinu juve tiñu, kayu tsaa i' pullantsu katai'mujchiren, Noé jeetya' meenguetu ya' bululanu livee kenu baaku kemuwaave. Tsenmin Noé uwain tsaave tya' keranguen mityaren kumuinchi chachillanu kavitu ke' kuipa pukeñungue' taaju de-i' puikaamuwaave. Tsanguitaa Noé, uwain tsaave tya' keenguen mityaren Dios naakesa tyañuba tsanguen chumu kurave. \p \v 8 Abraham uwain tsaave tya' keranguen mityaren, Dios yanu mikañu meengue', Dios kuwa' tashuwakaanu tsuyu tinu tusha jindu ya' tunu lu' ji', nuka jinduba mijturen jimuwaave. \v 9 Tsejtu Abraham uwain tsaave tya' keranguen mityaren Dios yanu uwain kuwanbera kenu tsuyu tinu tusha vee mujtu chumu chachilla ji' chun tsana', Isaac bain, Jacob bain naana yapaya juutala chumuwa deeñuba ya bain tsanamuwaami. Diosya naa Isaacnu bain, Jacobnu bain tsarendi' yalanu bain tu kuwanbera kenu tsuyu timuwaami. \v 10 Abraham junu tsanamiya, Diosren naake kenuu juñuba tsangue pensangue' ura yaren ma tsangue ke' chujtiñu, naa julluba jutyu nara wajka selusha chumu pebulu kanu washnataa tsanamuwaami. \v 11 Naa Saraya nakatyuwaañu bain, tsenmin naa Abraham bain derukuu ju'ba, uwain tsaave tya' keranguen mityaren, Dios tsaikaañu, bene apa tiyamuwaave, matyu Dios naati' bain ura uwain tsanguenu tsuyu tiñu, uwain tsanguenbera kenu juve tya' keengue' mitya. \v 12 Abrahamya peyangumaa rukuwa ju'ba, keengue' mityaa pure' chachi seewareke' \it selusha chumu makara chun tsangue deseeware', lamaa pi keetala tsumu ñiipe seewaren tsangue', ma ruku juuren naake' miken tsangue deseewaamuwaave.\it*\f + \fr 11.12 \ft Génesis 15.5; 22.17; 32.12\f* \v 13 Dios ura uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' pañu, juntsa naa katabangui'mujchiren kumuinchi entsa chachilla tsaa depeyaimuwa deeve; tsejturen uwain tsaave tya' keranguemu de' mityaa, bene uwain juntsaa-i' puinu tsuve tya' baatala kataakiñungue' sundya' ne pullaimuwa deeve, naa yalaya uwain entsa tusha vee mujtu chumu nentsaintsu' ma tinbu' mitya ne neindetsuyu tyamuwa deju'ba. \v 14 Matyu entsandimulaya naa nukaaba tsai chunu tena main mi'kes nenduba narake aseetanguikaakaa dekive. \v 15 Tsaaren ne yala' fale' janu tunuren, juntsa tu mi'kenu juñuya, jungaren miichu deeve. \v 16 Tsaaren yalaya kayu naraa tu mi'kes nentsumuwa deeve, ura patiñuya, selusha jumu tu. Tsa deeñu' mityaa Dios bain yala' Dios tikayanu yujtyatyu', yaichi ma pebulu ke' washnave. \p \v 17 Abraham naajuñuba Dios mijanu tya' tsanguikaañu, Abraham ya' na Isaac main juunuren, ya uwain tsaave tya' keranguemu' mitya, ne ti animaanaaba tute' Diosnu keewaren tsanguenu kemuwaave, naa Dios uwain tsanguenbera kenu tsuyu ti' ma entsandimuwaañuba: \v 18 \it Isaacnu sera' jimu chachillaa ñunu sera' jamu chachilla kuranu detsuve, \it*\f + \fr 11.18 \ft Génesis 21.12\f* timuwaañuba. \v 19 Tsaaren Abraham tsanguenu kemiya, uwain Diosya naa pemulanu bain mangujtenuu juve tya' mityaa tsanguive. Tsanguetu yumaa Isaacnu tutekiñungueturen mangatu pemunuren mangujtekiñuu keewarave. \p \v 20 Isaac uwain tsaave tya' keranguen mityaren naa Jacobnu bain, naa Esaúnu bain Dioschi ura' de-isa ti' pa'muwaave. \v 21 Uwain tsaave tya' keranguemu' mitya, Jacob penundiyandu, uwain tsanguenu ti' Dioschi ura' de-isa ti' pa'muwaave José' nalanu, tsejtu \it ya' tyutyan cha'li kapachi deelaitu, Diosnu aawa kure' keewaamuwaave.\it*\f + \fr 11.21 \ft Génesis 47.31\f* \p \v 22 Uwain tsaave tya' keranguemu' mitya, José peyanu kalenatu, bene Israel chachilla Egipto tunu demalu' miinu dejuve timuwaave, tsejtu bene demiindu, ya' ujkun bulunu naadekesa tya'ba dewainmuwaave. \p \v 23 Uwain tsaave tya' keranguemu de' mitya, naamika rei unbeena kaillanu tu'nu mandanguiñu bain dejeetyai'tu, Moisés nakayañu, ya' apala naraañu katatu, pen chu'chaya tsaa pantsungaamuwa deeve. \v 24 Tsenmin uwain tsaave tya' keranguemu' mitya, Moisés yumaa de-awatu, naa faraón' na'machi kaya' awakaramu ju'ba, ya' na juuñuu tikayanu tyatyuwaave; \v 25 tsejtu Diosa' chachilla naake taaju ken dechuñuba ya bain tsaren taaju ken chunu ne tyaimuwaave, naamika ujcha ken chutuya jayu tinbu' mitya yuj sunden chunuu ju'ba. \v 26 Dioschi Mi'ke' Kayamu naa-i firu' pakaya' puimuwaañuba Moisés bain juntsaiñuimuwaave, ne Egiptosha tiba uukeraa detaa chu' sunden puinu tyatyumujchi, matyu yaa bene Dios tyee kunu juwaañuba juntsaa kanu tya' mitya, naa yanu na'baasa depañuba nejuuve tyamuwaave. \v 27 Moisés uwain tsaave tya' keranguemu' mityaa, Egiptonu malu' miinundiyandu naake pensangue'ba tsaa tsanamuwaave. Tsaju' naakenu pensa'ba tsaa tsanatu, kataatyu Diosnu kata' deela' uinan tsanamuwaave. Tsejtaa Israel chachillanu Egipto tunu mangalare' malu' miindu, faraón ajaavi' firu' kenu juve tya' jela tyaba ityuwaave. \v 28 Tsenmin Moisés uwain tsaave tya' kerangue' mityaa, Dapulla' livee kiñu fandangu ke' juukapatala asachi demunguenu uudenguemuwaave, tsenmalaa avenju nalanu tu'mu anjee puinduba, Israel chachilla' avenju nalanuya tutei'nutsu.\f + \fr 11.28 \ft Juukapatala asachi demunguenu tishu juntsa muute jumu pajina 129nu keede.\f* \p \v 29 Israel chachilla uwain tsaave tya' dekerangue' mityaa, Ungalala tinu lamaanu ne ejke tubillaaba pullan tsaimuwa deeve; tsenñu Egipto' chumu chachilla bain tsaren-inu kenduren tsaa depipiya deive. \p \v 30 Uwain tsaave tya' dekeranguiñu' mityaren, Israel chachilla mandishpai malu juntsa keetala deyateñu, Jericó pebulu veeta tsaa senaajiimuwaave. \fig |src="CN02100b.tif" size="Span" loc="Hebrews 11.30" copy="por cortesía de Cook Communications Ministries International © 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Hebreos 11.30" \fig* \v 31 Tsenmin mu'baasa tsa tsaimu shinbu Rahab bain uwain tsaave tya' kerangue' mityaa, meenguityu chachillaba bulu peya'ba peyainuuren peyatyuwaave, matyu yaa Israel chachilla Jericósha deji' naanañuba keenu jimulanu tiba bulla jutyu mika' pantsuumuwa' mitya. \p \v 32 ¿Tyee kayu panu juwa? Naati' millandi pa' jin tsaave, naa Gedeónnu laapu' pañu bain, naa Baracnu pañu bain, naa Sansónnu pañu bain, naa Jefténu pañu bain, naa Davidnu pañu bain, naa Samuelnu pañu bain, naa Diosa' mitya pamu rukulanu laapu' pañu bain, matyu panu pure' juuve. \v 33 Entsala bain uwain tsaave tya' dekerangue' mityaa, reilanu vingue' pulla' yaichi tu kakena' bain, tsenmin naa mandangue' bain ura' ken chudina' bain, tsenmin Dios yalanu bene tyee kunu pamuwaañuba uwain juntsa kanbera kemu deju' bain, tsenmin naa leunnu bain fi'paki jai'ken jutyungue tirena' bain, \v 34 ñi unwakinsha ma viituba jupetyuna' bain, peeniyachi tutanundiyanduren livee iina' bain, ne chachi juuwa ju' bain tsamantsa dera tiyaina' bain, vingue' pulla pulla de-i' tsamantsa dajka tiyaina' bain, tsenmin vee mujtu chumu yala' kundaalanu vinguendu pulla' nepiwarekena' bain tsanguemuwa deeve. \v 35 Naa ya' pemu paandelanu mantsatiya' chumu juu mangataakena' bain tsanguemu supula bain juwa deeve. Mantsalaya tsamantsa taaju induba ne deliveekisa tyai'mujchi tsaa peyanchi iimuwa deeve, tsejtaa bene peya' mangujtatu kayu ura' chunu tyatu. \v 36 Kayu veela bain kentsura' firu' pakayaina' bain, debandaina' bain, jeru chuwachi deteeviina' bain, peesu deviina' bain tsaimuwa deeve. \v 37 Tsenmala mantsalaya shupukachi detyatyu' peyaina' bain, yala' bulu kejtaa dedaavi' peyaina' bain, peeniyachi peyaina' bain tsa tsaimuwa deeve, nunbatalaba na'baasa dene' naa uveja kika jali juu bain, naa chibu kika jali juu bain panaa neneimuwa deeve; u'taa tiba tajtu, pensanchin diluu, tsenmin na'baasa defiru' induba neneimuwa deeve. \v 38 Juntsa rukula mika ura' kiikemu deju', entsa tusha chumula' kejtsapala chun jutyuu deju'ba, dechu' nunbatalaba dene', nuka jinduba mijturen deji', naa tiba den chutyundala neina' bain, kuyitala neina' bain, tujuutala pantsudina' bain, lanba' dijkitala viina' bain tsaimuwa deeve. \v 39 Tsejturen juntsa tsaita nemula, muba tyee Dios ura uwain kuwanbera kenu tsuyu ti' tsandimuwaañu bain juntsa katyuwa deeve, naa yala uwain tsaave tya' keranguen mitya ura' pakayamuwa deju' bain, \v 40 matyu Dios tsanguemiya lalanu bain pensangue' tana' mityaa tsanguemi, yalanu laaba bulu debuukaataa yachi deechu' kemu dekurenu tyatu, tsanguitaa kayu ura' juu kenu. \c 12 \s1 Mika taaju puindu puulanu \p \v 1 Lala ura' mideeyu juntsa pure' chachilla uwain tsaave tya' keenguemula, naa tituba de-i' taaju kes jinduba, Diosnun keengues jintsumuwa deeñuba. Tsa' mitya laa bain tyee lalanu bulla kikeñungue' jeke ujcha lawaawaake' tsaa tanamuñuba, juntsanu demangasha' pukeñungue', daran nemula juuñuu dyatyumujchi ajkesha jisai. \v 2 Lalaya Jesús naajuwaañuba juntsanaa keetadi' juntsaaya jusai, matyu ya' mityaa keengues jintsu' uwain tsaave tyantsunu dejuyu, ya' mityaa Dios naajusa tyamuñuba juntsaa tiyanu dejuyu. Kuusanu tu'vi' naa mayujpeyaiñu-i' tuta'ba tsaikutya' puimuwaave, matyu yaa naa tsamantsa taaju ke' pulla'ba, bene sunden chunu ju'ba miwa' mitya, tsejtu Diosa' chunu keesha urandyasha chuve. \p \v 3 Tsa' mitya Jesúsya naa-i' ujcha lamu chachillachi tituba pakaya' na'baasa imuwaañuba juntsanu keetadi' pensanguidei. Tsaju' tyubaiñu-i' ipijpajtyaiñui bain ityudei, \v 4 matyu ñullaya naa keengue' jindu bain chaikamaba firu' kemulachi tituba de-i' peyainuuya indetyu' mitya. \v 5 Tsaaren Dios ñullanu ya' na juuñungue kure' ulemuwaañuba, ¿yumaa juntsa demanbashiitu deiyu? Matyu Diosa' Kiikanu entsandimuwaave: \q1 \it Bale Ruku ulenmala balejtu kuretyude.\it* \q1 \it Ñu, in na, naa nepañuba, ipijpajtyaiñuuya ityude, \it* tive. \q1 \v 6 \it Bale Rukuya munu estya'ba matse'kaamuve urajdetushu juntsaa, \it* \q1 \it tsenmin ya naajulanu ya' na tirenu mika'ba urajtu kemulanuya taaju ikaamuve.\it*\f + \fr 12.6 \ft Proverbios 3.11-12\f* \m \v 7 Diosya ñullanu ya' na kuretaa tsangue' taaju iware' puitentsuve, ñulla urajdetuñu matse'karendu. Tsejtu ¿mallee ya' apala ya' nalanu nepa' matse'kaatyuba dejun? \v 8 Tsejtu ñulla urajdetunuren Dios kumuinchi ya' nalanu naake matse'kaamu ju' bain, ñullanu juntsangue' matse'kaatyuñuya, ñulla yachi ura ya' na keengaya jun dejutyuve. \v 9 Tsenmin lala kayinu tinbutala entsa tusha lala' apala lala urajdetuñu matse'kaakaa dekiñu bain, yalanu ura' keeware' meenguemu deeyu. Tsa' mitya ¿kayu naajutaa ura lala' Apa selusha chumunaa meengui'nu dejuwa, tsa-i' ura' chunu? \v 10 Lala' apala entsa tusha chungama matse'karen chumuwa deeve, yaichi naakeñu urañuba tsa tsanguendu, tsaanuren lala urajdetuñu, Dios mantse'kaamiya laachi uwain uraanuu kitaa tsanguemuve, tsangue' ya naaju'ba juntsaa chumu tirenu. \v 11 Uwain tyee ke' ura' mantse'kaanu kidekiñu bain tsa dekenu uwanuya tsaa mujtyu' sunden pensa kukaatyuve, tsaaren nenñaa tsa dekiñuba aseetangue' mijashu juntsaa, tiba bulla jutyu ura' chunu tiremuve. \v 12 Tsa' mitya, \it Dios ñullanu ura' mantse'karendu taaju i' puitekarentsuñuba, benga' tyullaiñu ityu', ura' mandeeladei.\it* \v 13 Tsejtu, \it na'baasa ken chunañu dena'ba, ura' juuya mangue' miidei, \it*\f + \fr 12.13 \ft Proverbios 3.11-12\f* tsenmalaa ura' ken chutyula, janga' neiñuu imula kayu firu' ken chutyu', ura' manguemu tiyanudetsu. \s1 Diosnu keengue' jintsusai. \p \v 14 Ñulla kumuinchi naa-uwanuba ura, ti peletuba tajtu nejuu chudei, tsejtu Dioschin juu chunu kidei. Tsa jutyushu juntsaya, naake' Bale Rukunu katan tsa deeve. \v 15 Munu bain Diosnu keengue' ura' is jintsuren manbaka' me-ere', Dios estya' keeware' ura' kiikenutala mandyalla kikaanu kityudei, tsejtaa mu bain chi telele ne saa jun tsaju' pure' chachillanu defiru' iwaakenu jui'nudetsu. \v 16 Ñulla mu bain mu'baasa ne tsa tsaimu tiyanu kityudei, tsenmin Esaú tsaaya tiba Dioschin juu jumunu balenguutyu jutyudei; matyu yaa, ma panda palatu' mityaren avenju na jutu naa naa-i uraa inu ju'ba juntsa tsaa atikeñunguive. \v 17 Tsenmin ñulla mideeve tsanguetu bene, ya' apachi ura' iinuu tikayanu keñuren, naaken tsaa juwaañuba, tsejtu naamika pure' warendi' bain, ya tsanguemuwaatu naaken tsaa tiyamuwaañuba. \p \v 18 Ñullaya kaspele Israel chachilla tsaaya entsa tusha chumu Sinaí kuyinu, naa ñi bain llukikentsu, naa tsamantsa yajuuna, naa ishuwa bain jelekinguentsu kalen jindetyuve, \v 19 naa juipunu tyujtyu ui'kakara bain, naa Diosa' pañu palaa bain merendetyuve. Jumala meemulaya ne jungajte pa' jijiintsusa tyatyuwa deeve, \v 20 Dios entsanguidei tiñu tsamantsa dejeetyatu: \it Mun kuyinu jayu tyulla'kañuba shupukachi tene tya'ke' tu'nu dejuve, naa animaa tsaiñu bain, \it*\f + \fr 12.20 \ft Éxodo 19.12-13\f* timuwaañu' mitya. \v 21 Tsenñu tsamantsa uu jeetyanu' kentsuñu' mitya, Moisésren entsandimuwaami: \it Jelanchin depi'shi kentsuyu, \it*\f + \fr 12.21 \ft Deuteronomio 9.19\f* timuwaami. \p \v 22 Ñullaa juntsa Sinaí kuyi keesha jityumujchi, Sión kuyi keeshaa jiiñu deive, matyu chumu Diosa' pebulusha, selusha jumu Jerusalén pebulusha. Junaa tsamantsa pure' anjeela sundya' Diosnu aawa kurenu debuudi' puinshaa jiiñu deive, \v 23 tsenmin Diosa' nala, ajke' kayamu na juuñuu tene jude' mitya, ti bain Dios kuwanu tsuyu tiñu juntsa tadiyanuu jumula selusha yala' mumu depilla' kayaa jumula' chu' wa'nanushaa ñulla kalen jiiñu deive. Tsenmin munuba kavitu kemu, Diosa' jungaa ñulla kalen jiiñu deive, jungaa Dioschi ura' kemu kuramula Dios naajusa tyañuba tsaa tiyamula' chuinshave. \v 24 Naa Jesús' chuinsha bain kalen jiiñu deive, ya' mityaa Dios chachillaba veta' veta' manen tsanguedaa tiñu tsanguikaamu' junga. Lala ya' asachee Dioschi ura' kuraa demandiyayu. Tsa' mitya juntsa asa Abel' asanuba kayu pullake ura' kemuve, matyu tutamu Abel' asaya chachiitala veta' firu' mangaanu pensa tene ne kuwakemuñu' mitya. \p \v 25 Tsa' mitya Bale Ruku panmala meenguenu keenadei, matyu entsa tunu Sinaí kuyisha naakidei tiñuba tsanguityulaya taaju i' puimuwa deeve. Tsaañu' mitya lalanu kai'sha selusha papuñuren meenguityulaya uwain kayu taaju i' pullanbera inu dejuyu. \v 26 Jumaa tinbunu Dios pañuren, tu depi'shikemuwaave, tsaaren challaya entsanguenbera kenu tsuyu tive: \it Kama bijee manbi'shikaanu tsuyu, tsaaren umaa turen jujutyu, naa selusha tiba jenamulanu bain dejuikikaanu tsuyu, \it*\f + \fr 12.26 \ft Hageo 2.6\f* tive. \v 27 “Kama bijee” titu, aseetanguikaamiya ti bain de-i' faawaramula katawa deishu juntsa dejuiketu, vee mujtu de-era' tsaa demanbirainu tsuve ti' aseetanguikaataa tsandive, tsenmalaa juiken jutyuularen tsana shuwainudetsu. \v 28 Dios laachi rei tiya' washkentsuñu, yumaa kangumadenaashu juntsaya juiken jutyuve. Tsa' mitya Diosnu mika urave ti' aawa kure' keewaasai, yanu tsamantsa balengure' keeware' naaketaa ura' tyawaasa tyamuñuba juntsanguendu. \v 29 Matyu lala' Diosya ñi juuñu ju' tibilla bain de-ikakaakeñungue' piremu juve. \c 13 \s1 Keranguemu chachi jutunaajunuuñuba \p \v 1 Keranguemu naatala jutu naa-uwanuba ñuitala estyan chudei. \v 2 Tsenmin naa-uwanuba ñulla munu bain ñu' yasha mika' yalanu sunden keewaawaakidei, matyu tsanguendaa mantsala kaspele naa Diosa' anjeelanu yala' yasha mikalare'ba mijatyuwa deeve. \v 3 Peesusha pumu keranguemu naatalalanu tenga tengake', ñui bain yaiba bulu punañundyatyaidei. Naa tituba taaju imulanu bain pensanguiikidei, matyu ñui bain tsaituya tsainuu deju' mitya. \p \v 4 Supunga' chumulaya veta' veta' ura' keewaren chudei vee matsaityumujchi, matyu Diosya na'baasa tsa tsa-in chumulanu bain, naa vee matsaimulanu bain kavitu kenu juñu' mitya. \p \v 5 Lushi tene aa tadinu tyatyudei, matyu tyee ta' bain juntsaren mikave tyaidei, Diosya entsandiñu' mitya: \q1 \it Ñuba bulu tsananu tsuyu, \it* \q1 \it naa-uwanuba maali tiren jutyuyu, \it*\f + \fr 13.5 \ft Deuteronomio 31.6, 8\f* tive. \m \v 6 Tsa' mitya uwain tsanguenu juve tya', jela putyu entsandinu dejuyu: \q1 \it Bale Ruku inu la'kamuve; jeetyanu jutyuyu.\it* \q1 \it ¿Chachilla inu tyeenguikenuu juchu deenga?\it*\f + \fr 13.6 \ft Salmo 118.6\f* tinu dejuyu. \p \v 7 Ñullanu wa'kare' Diosa' kuinda mijakaamulanu mandengakidei, tsenmin naake ura' keengue' jintsu' peyamuwa deeñuba juntsanu mandengake', ñui bain juntsangues jidei. \v 8 Jesucristoya naa kaspele jumuwa ju'ba chaiba juntsaren juve, tsenmin naa-uwanuba juntsa Jesucristoren juve. \v 9 Ne mera' kerajtunu kuinda juu vera' mamijakaraatalaya meedi' juntsanguenu kityudei. Diosya mika aa ura ruku jutu estyañu, ya' mityaa lala' tenbukasha mika sundyawaran chusai, ne naa naaju panda finuu juñuba juntsatalaa keetadin chutyumujchi, matyu juntsaa uuden junutala meenguen chumulanuya ne yaichi tiba uraaya katakaatyu deeñu' mitya. \p \v 10 Lalaya animaa tuta' Diosnu keewaran tsaiñu main detanayu. Juntsanuya Diosa' pupunanu yapayasha taawasha kemula animaa alla keewaraa fifideke'ba, entsanuya yalaa fikeñunguenuu kenu dejutyuve. \v 11 Matyu chachilla' mitya Diosnu kalen jimula' kayu aa bale rukuya animaa asa, Dioschin juu jumu sukushaa tavi' ujcha' mitya keewaamuve, tsejturen juntsa animaa buluya yala' kajna' chunu tenanu jutyu vee mujtaa taji' ju'kemu deeve. \v 12 Juntsaañu-i' Jesús bain ya' asachi chachillanu Dioschin juu detirenu, pebulu veeta avindalaa tu'vi' peyamuwaave. \v 13 Tsa' mitya, lala' chuinsha lu' ji' Jesús' junga jisai, tsejtaa ya kuusanu tu'vi' peyatu naa-i mayujpeyaimuwaañuba laa bain juntsai yujpeyaiñu-inu keenasai. \v 14 Matyu entsa tushaya naa-uwanuba tsanamu pebulu juuya lala detanatyuyu. Tsa' mitya lalaya bene katanu judeewashu juntsa pebulu mi'kikeñunguendetsuyu. \v 15 Tsenñu' mityaa Diosnu lala tsamantsa urave ti' papatinu dejuyu Jesucristo' mityaren. Juntsa tsandi' aa ura rukuve tiitindaa lala ne ti animaañuba tute' kuwan tsanguenu dejuyu. ¡Tsa' mitya lala' fi'pakichin yaa tsamantsa aa ura rukuve tiitisai! \v 16 Ti bain uraa tene ken chunu pashtyudei, tsenmin veelanu ti ta'ba kuwan chudei, matyu entsanguen dechushu juntsaa Diosnu sundyawarendetsu', animaa tute' keewaakeñunguendetsu' mitya. \v 17 Ñulla' elesha pumu balela naadetiñuba meengue' juntsanguemu judei, matyu yalaa naa-uwanuba lekabangui'mujchi ñullanu dewashnañu' mitya, tsenmin yalaa ñulla' mitya tyee deki'ba Diosnu pakanu dejuve. Tsa' mitya yala' taawashanu uu sundyanuu ne taaju puitekaakenuu kenu kityudei. Ñulla tsa jutyu', masmi' judeeshu juntsaya, tichiba uran jutyuve ñuichi. \v 18 Lala' mitya Diosba kuinda ke' papatidei, lalaya lala' tenbu' pensa uwain tiba firu' in jutyuyu tenna dejuyu, lala ura' meenguemu junu tenñu' mitya. \v 19 Tsaaren ñulla Diosba kuinda ke' pamiya, yanu ñulla' junga ñuiba bulu punu inu te' me-eesa ti' pa'dei. \s1 De-insha piikeñu palaa \p \v 20 Tiba bulla jutyu ura' chuwaanu tiremu Dios, lala' Bale Ruku Jesúsnu pemunuren mangujteve. Jesúsya keenguemu chachillanu washkemu ju', uveja keekeenamu ruku juuñuu ju', ya' asachi Dios chachillaba naa-uwanuba veta' veta' tsanguentsunu tiñu juntsanguikaanu tiremu rukuve. \v 21 Diosya ñullanu ura' juu detire' ti bain ura' kiikemu tiresa, tsenmalaa ya naa naakesa tyañuba juntsanguemu junudetsu, tsenmin Jesucristo' mityaren yaa kumuinchi lalanu naakendya'ba tsanguisa. Cristaa naa-uwanuba tsamantsaave tya' keewarasa. Tsaasa. \p \v 22 Keranguemu naatalala, iya enu ñullanu jayu piiketu benga' mitya manderekeñungui'mujchi ajkeshaa jintsudei ti' piikiñu kiika tiba tyai'mujchi dekasa tenve. \v 23 Ñuiba demijasa tenve naa lala' keranguemu naatala Timoteo yumaa peesu me-e'larañuba. Tsa' mitya engu te' maja'ba ishu juntsaya, ñulla' junga jandu bulu miya' janu tsuyu. \v 24 Ñulla' bale chachillanu kumuinchi ura' dechusa tidei, naa Cristonu keenguemu chachillanu bain kumuinchi ura' dechusa tidei. Tsenmin Italiasha chumula bain ñullanu ura' dechusa tindetsuve. \v 25 Dios tsamantsa aa ura ruku jutu, kumuinchi ñullanu mika estya' keeware' jintsusa.