\id MAT Carib [car] NT (Suriname) -2010 bd. \h Mateus \toc1 Mateus nimero'po iru'pyn oka \toc2 Mateus \toc3 Mt. \mt1 Mateus nimero'po iru'pyn oka \imt1 Uwapo torupamy \ip Iru'pyn me moro Mateus nimero'po kareta erupary jako ky'waine, moro inimero'po apo'ny me moro penato Tamusi auran wairy kysenejaton. Pyimemboto moro penato Tamusi auran ekari'san. Iwara mo'karon Simosu epanopyry 'se man, iru'pyn me moro tynimero'po oka uku'to'me i'waine. Ero nono tu'po mo'ko Jopoto Jesus wopyry 'wa moro penato Tamusi auran ka'po'po uku'pojan irombo. One wara kari'na undymanen me tywairy 'se Tamusi wairy poko Jesus 'wa kari'na emepa'san ekari'san. Morokon potonon Jesus wykato'konymbo auranano ta morokon otykon kysenejaton (Mateus 5-7). \iot Ero kareta wota'saka'san \io1 1:1 - 4:25 Jesus 'wa ero nono tu'po tamamyry a'mory \io1 5:1 - 18:35 Galilea po Jesus emaminary \io1 19:1 - 20:34 Jerusalem 'wa Jesus wytory \io1 21:1 - 27:66 Morokon irokonymbo ro ero nono tu'po Jesus emando'kon kurita \io1 28:1-20 Moro tyromby'po wyino Jesus awomyry \c 1 \s1 Jesus Kristus tangonymbo \p \v 1 Mo'ko David parymbo, mo'ko Abraham parymbo Jesus Kristus tangonymbo etykon a'pemy'san karetary.\x - \xo 1:1 \xt Lukas 3:23-38\x* \b \li1 \v 2 Abraham 'wa Isak typa'kano'se man. \li1 Isak 'wa Jakob typa'kano'se man. \li1 Jakob 'wa Juda, mo'karon ipiryjan enapa typa'kano'se mandon, \li1 \v 3 Juda 'wa mo'ko Tamar maro Peres, mo'ko Sera enapa typa'kano'se mandon. \li1 Peres 'wa Hesron typa'kano'se man. \li1 Hesron 'wa Aram typa'kano'se man. \li1 \v 4 Aram 'wa Aminadab typa'kano'se man. \li1 Aminadab 'wa Nakson typa'kano'se man. \li1 Nakson 'wa Salmon typa'kano'se man. \li1 \v 5 Salmon 'wa mo'ko Rahab maro Boas typa'kano'se man. \li1 Boas 'wa mo'ko Ruth maro Obed typa'kano'se man. \li1 Obed 'wa Isai typa'kano'se man. \li1 \v 6 Isai 'wa mo'ko poto 'su jopoto David typa'kano'se man. \li1 David 'wa mo'ko Uria pytymbo maro Salomo typa'kano'se man. \li1 \v 7 Salomo 'wa Rekabeam typa'kano'se man. \li1 Rekabeam 'wa Abia typa'kano'se man. \li1 Abia 'wa Asaf typa'kano'se man. \li1 \v 8 Asaf 'wa Josafat typa'kano'se man. \li1 Josafat 'wa Joram typa'kano'se man. \li1 Joram 'wa Usia typa'kano'se man. \li1 \v 9 Usia 'wa Jotam typa'kano'se man. \li1 Jotam 'wa Akas typa'kano'se man. \li1 Akas 'wa Hiskia typa'kano'se man. \li1 \v 10 Hiskia 'wa Manase typa'kano'se man. \li1 Manase 'wa Amos typa'kano'se man. \li1 Amos 'wa Josia typa'kano'se man. \li1 \v 11 Josia 'wa Jekonia, mo'karon ipiryjan enapa typa'kano'se mandon, moro Babylon 'wa Simosu emimarykon jako.\x - \xo 1:11 \xt 2 Koningen 24:14-15, 2 Kronieken 36:10, Jeremia 27:20\x* \b \li1 \v 12 Moro Babylon 'wa Simosu emima'san wyino, \li1 Jekonia 'wa Sealtiel typa'kano'se man. \li1 Sealtiel 'wa Serubabel typa'kano'se man. \li1 \v 13 Serubabel 'wa Abihud typa'kano'se man. \li1 Abihud 'wa Eljakim typa'kano'se man. Eljakim 'wa Asor typa'kano'se man. \li1 \v 14 Asor 'wa Sadok typa'kano'se man. \li1 Sadok 'wa Akim typa'kano'se man. \li1 Akim 'wa Eliud typa'kano'se man. \li1 \v 15 Eliud 'wa Eleaser typa'kano'se man. \li1 Eleaser 'wa Matan typa'kano'se man. Matan 'wa Jakob typa'kano'se man. \li1 \v 16 Jakob 'wa Josef typa'kano'se man. \li1 Josef ro Maria yino me tywaije man. \li1 Mo'ko ro Jesus, mo'ko Mesias me kynejatojaton inoro sano me tywaije man. \b \p \v 17 Abraham wyinombo ro David taronaka mo'karon kari'na pa'kano'namonymbo ainapatoro itu'ponaka okupa'en mandon. David wyinombo ro Babylon 'wa Simosu emimary taronaka mo'karon kari'na pa'kano'namonymbo ainapatoro itu'ponaka okupa'en mandon. Moro Babylon 'wa emimarykon wyinombo ro mo'ko Mesias taronaka mo'karon kari'na pa'kano'namonymbo ainapatoro itu'ponaka okupa'en mandon. \s1 Jesus womary \p \v 18 Jesus Kristus ero wara tywoma man: Epekaty'po wyino ty'wa, mynoto me terapa mo'ko Jesus sano Maria wairy ukuty'po mo'ko Josef 'wa, moro tymaro emamyry uwaporo. Mo'ko Tamusi a'kary pori'tory 'wa te mynoto me tyje kynakon.\x - \xo 1:18 \xt Lukas 2:1-7\x*\x - \xo 1:18 \xt Lukas 1:27\x* \p \v 19 Mo'ko ino man Josef tamambore kynakon. Pyiwano taka mo'ko typyty man emapory 'se'pa kynakon. Iro ke ro ekapyn ta inondary 'se kynakon. \v 20 Moro wara iwonumengary jako 'ne iwoneto amy Tamusi apojon wonepo'po i'wa. Ika'po: “Josef, David parymbo, apyty me mo'ko Maria apyiry poko kytety'kai. Mo'ko iwe'mekatopo irombo Tamusi a'kary wyino man. \v 21 Amy wokyry'membo apyitan. Mo'ko ety me ro Jesus yko me. Mo'ko ro irombo ta'sakarykon epano'tan morokon yja'wan me iwe'i'san wyino.” \x - \xo 1:21 \xt Lukas 1:31\x* \p \v 22 Pa'poro moro tywo'ka'se man ero tauran uku'ponenymbo Jesaja 'wa Tamusi nekari'po'po wo'ka'to'me: \q1 \v 23 Eneko. Mo'ko wokyry anukutypyn mynoto me kynaitan. Amy wokyry'membo apyitan. Ety me Emmanuël yta'ton.\x - \xo 1:23 \xt Jesaja 7:14 (LXX)\x* \q1 Moro tauro'po man: ‘Tamusi kymaroine man’. \b \p \v 24 Moro one'no wyino tupaka'po mero, mo'ko Josef we'i'po mo'ko Tamusi apojon wyka'po wara ro. Maria apo'i'po i'wa typyty me. \v 25 Anipokonoma'pa te iwe'i'po, mo'ko ty'me apyiry uwaporo i'wa. Irombo ety me Jesus yry'po i'wa.\x - \xo 1:25 \xt Lukas 2:21\x* \c 2 \s1 Mo'karon siriko menganamon \p \v 1 Poto 'su jopoto me mo'ko Herodes a'ta, undy wyino siriko menganamon tunda'san Jerusalem 'wa, moro Judea tano Betlehem po mo'ko Jesus woma'po wyino. \v 2 Ika'san: “Oje ko mo'ko oma'senan Simosu Jopotory nan? Moro isirikory wepa'kary enei irombo na'na. Ety awonga na'na nopyi.” \p \v 3 Moro eta'po mero, mo'ko jopoto Herodes we'naranga'po, pa'poro mo'karon Jerusalem ponokon maro. \v 4 Pa'poro mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon, pa'poro mo'karon Tamusi karetary uku'namon enapa a'nano'po'san i'wa. Oje mo'ko Mesias womary man ukutyry 'se iwyinoine kynakon. \v 5 Ika'san i'wa: “Betlehem po, Judea ta. Tymero irombo man mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo 'wa: \q1 \v 6 Amoro, Juda yinonorymbo tano Betlehem, irombo ro ko'warono kapyn amoro mana morokon Juda tanokon potonon ra'na. Awyino ro irombo amy poto 'su jopoto kyno'tan. Mo'ko ro mo'karon ypyitorykon Israel pajanymbo enenen me kynaitan.” \x - \xo 2:6 \xt Micha 5:2\x* \b \p \v 7 Irombo Herodes 'wa ekapyn ta mo'karon siriko menganamon ko'mapo'san. Moro siriko wonepotopombo kurita poko iru'pyn me imero iwoturupo'po i'waine. \v 8 Irombo Betlehem 'wa emoky'san i'wa. Ika'po i'waine: “Pa'poro one wara mo'ko pitani wairy imengatandoko iru'pyn me. Epory'po mero, ekari'toko me y'wa, ety awonga wyto'se me awu enapa.” \p \v 9 Mo'ko jopoto auran eta'po mero, ito'san. Irombo moro siriko, moro iwepa'kary tone tywaije i'waine kynakon iro wyto'po uwapoine. Irombo mo'ko pitani waitopo epo moro siriko poropy'po. \v 10 Moro siriko ene'po me ro rapa ty'waine, poto me imero ewa'pota'san. \v 11 Moro auto taka tywo'my'san mero, mo'ko pitani ene'po i'waine mo'ko isano Maria maro. Iwokunama'san ety awongato'me. Morokon tynyrykon je'nykon etapurumaka'san i'waine. Ika'mi'po, typoporen tykoro'kamy, typoporen itupu epuku'po yry'san i'waine i'wa. \p \v 12 Irombo iwonetoine Tamusi 'wa uru'san, Herodes 'wa rapa erama'pa iwaito'ko'me. Iro ke ro amy terapa oma ta iwerama'san tywaito'kon 'wa. \s1 Egypte 'wa etuwarikano \p \v 13 Ito'san wyino Josef woneto amy Tamusi apojon wonepo'po. Ika'po i'wa: “Ajawongo. Mo'ko pitani maro, mo'ko isano maro enapa etuwarikako Egypte 'wa. Moro po ro aiko me moro aweramary man ekarityry 'wa ro y'wa. Mo'ko Herodes irombo mo'ko pitani upitan iwoto'me.” \p \v 14 Josef awomy'po. Moro koko noro mo'ko pitani maro, mo'ko isano maro enapa iwomima'po Egypte 'wa. \v 15 Herodes rombyry 'wa ro moro po iwe'i'po. Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo nekarity'po wo'kapy'po:\x - \xo 2:15 \xt Hosea 11:1\x* \q1 Egypte wyino ymuru siko'mai. \b \p \v 16 Mo'karon siriko menganamon 'wa tamu'ma'po ukuty'po mero, mo'ko Herodes wore'ko'po imero. Irombo warinu pokonokon emoky'san i'wa Betlehem 'wa. Moro wyino ro pa'poro mo'karon oko siriko aitonon wokyryja'makon, mo'karon oko siriko anapo'i'pa noro aitonon wokyryja'makon enapa wopo'san i'wa. Mo'karon siriko menganamon nekarity'po siriko wepa'katopombo kurita poko irombo tywo'po'se kynakon. \v 17 Moro jako ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo Jeremia nekarity'po wo'kapy'po: \q1 \v 18 Rama po ura, ataikapo'no kynotanon. Rakel turare man ty'makon poko. Aturake'kapo'pa man, uwa rapa iwairykon ke.\x - \xo 2:18 \xt Jeremia 31:15\x* \s1 Eramano \p \v 19 Mo'ko Herodes romby'po mero, Josef woneto amy Tamusi apojon wonepo'po Egypte po. \v 20 Ika'po: “Ajawongo! Mo'ko pitani maro, mo'ko isano maro enapa eramako mo'karon Israel pajanymbo yinonory 'wa. Mo'ko pitani wory 'sangonymbo tyromo'se terapa mandon.” \p \v 21 Irombo Josef awomy'po. Mo'ko pitani maro, mo'ko isano maro enapa iwerama'po mo'karon Israel pajanymbo yinonory 'wa. \p \v 22 Mo'ko tyjumy Herodes y'petakan me Judea jopotory me mo'ko Arkelaus wairy eta'po mero te ty'wa, tanarike Josef kynakon moro 'wa tytory poko. Tywoneto turu'po mero, iwomima'po Galilea 'wa. \v 23 Moro po ro amy Nasaret tatynen aitopo 'wa amanje ito'po. Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponamonymbo nekarity'po wo'kapy'po:\x - \xo 2:23 \xt Markus 1:24, Lukas 2:39, Johanes 1:45\x* \q1 Nasaret pono me kynejatota'ton. \c 3 \s1 Mo'ko kari'na etykanen Johanes \p \v 1 Moro jako ro mo'ko kari'na etykanen Johanes 'wa moro Judea wo'iry ta oty ekarory a'mo'po.\x - \xo 3:1 \xt Markus 1:1-8, Lukas 3:1-17, Johanes 1:6,19-34\x* \v 2 Ika'po: “Ajemamyrykon u'matoko. Tamusi nundymary tyse waty terapa man.” \x - \xo 3:2 \xt Mateus 4:17, Markus 1:15\x* \v 3 Mo'ko poko ro mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Jesaja taurana man, moro ero wara tykary jako:\x - \xo 3:3 \xt Jesaja 40:3 (LXX)\x* \q1 Moro iponomyn wo'i ta amy ko'tatoto auran kynotanon: “Mo'ko Jopoto emary ika'toko. Sapatoro morokon emary ytoko.” \b \p \v 4 Johanes wo'my me kameri ypotymbo kapy'po kynakon. Ekundy me tonomy pi'pombo kapy'po kynakon. Kasapa erepary me kynakon wano maro.\x - \xo 3:4 \xt 2 Koningen 1:8\x* \v 5 Mo'karon Jerusalem ponokon, pa'poro mo'karon Judea ponokon, pa'poro mo'karon Jordan po amandonon wo'to'konymbo kynakon i'wa. \v 6 Iwosetykapoto'konymbo kynakon moro Jordan tunary taka. Moro tatykarykon jako ro, pa'poro yja'wan me tywe'i'san ekari'topombo i'waine kynakon. \v 7 Pyime enapa Farise, Saduse wopy'san i'wa asetykapo. Ika'po i'waine: “Yja'wangonymbo 'ne roten, noky ko moro o'toto Tamusi erekuru wyino awetuwarikarykon man ekano'poi o'waine?\x - \xo 3:7 \xt Mateus 12:34, 23:33\x* \v 8 Ajemamyrykon u'ma'po enepotoko. \v 9 Aturu'san ta te kykaton: ‘Abraham na'na tamurumbo me man.’ Wykaje irombo o'waine: Tamusi erokon topu kapyry taro man Abraham pajanymbo me.\x - \xo 3:9 \xt Johanes 8:33\x* \v 10 Moro wywy tyje terapa man moro wewe undy po. Pa'poro epepo'non wewe akotory kynaitan. Wa'to taka ipapyry kynaitan.\x - \xo 3:10 \xt Mateus 7:19\x* \v 11 Awu tuna ke katykaton moro ajemamyrykon u'ma'po enepoto'me.\f * \fr 3:11 \ft Moro ‘u'ma'po enepoto'me’ y'petakan me ‘u'mato'me’ tywairy taro man.\f* Mo'ko wena'po ta kyno'san inoro te yko'po pana'pe man. Isapatokanen me ywairy pairo supija. Mo'ko ro Tamusi a'kary ke ajetykata'ton, wa'to ke enapa. \v 12 Moro aresi pombokatopo irombo aina terapa man. Irombo moro aresi werikatopo a'metan. Irombo moro aresi kura'matan moro ikura'matopo auto ta. Moro iwerirymbo koro'katan te e'wutypyn wa'to ke.” \s1 Jesus wosetykapory \p \v 13 Irombo Galilea wyino Jesus tunda'po moro Jordan 'wa Johanes 'wa asetykapo.\x - \xo 3:13 \xt Markus 1:9-11, Lukas 3:21-22, Johanes 1:32-34\x* \v 14 Johanes te a'kotory 'se rypo kynakon. Ika'po i'wa: “O'wa te yjetykary manombo man. Irombo y'wa terapa mo'san?” \v 15 Jesus 'wa te ejuku'po: “Yjetykary kysa'kotoi. Pa'poro irombo Tamusi nisanory kapyry ky'waine man.” Morombo mero Johanes we'i'po ana'koto'pa noro. \v 16 Jesus etyka'po. Moro tuna wyino tu'tary akono mero, kapukon wendakary ene'po i'wa. Mo'ko Tamusi a'kary wony'tory ene'po i'wa amy akukuwa wara tytu'ponaka. \v 17 Irombo kapukon wyino amy auranano wota'po. Ika'po: “Mo'se ro, mo'ko nipynen ymuru mo'se man. Yturu'po ewa'pory me man.” \x - \xo 3:17 \xt Genesis 22:2, Ware 2:7, Jesaja 42:1, Mateus 12:18, 17:5, Markus 1:11, Lukas 9:35\x* \c 4 \s1 Ewa'rumy tamuru 'wa Jesus u'kuru \p \v 1 Irombo Tamusi a'kary 'wa Jesus aro'po iponomyn wo'i taka, mo'ko ewa'rumy tamuru 'wa u'kuto'me.\x - \xo 4:1 \xt Markus 1:12-13, Lukas 4:1-13\x*\x - \xo 4:1 \xt Simosu 2:18, 4:15\x* \v 2 Oko-kari'na kurita, oko-kari'na koko tywonema'po wyino ikumyry'po. \v 3 Irombo mo'ko u'kunen wopy'po I'wa. Ika'po I'wa: “Tamusi ymuru me ro aja'ta iro ke, ajauranako, erokon topu wonurimato'me perere me.” \v 4 Jesus 'wa te ejuku'po: “Tymero man:\x - \xo 4:4 \xt Deuteronomium 8:3\x* \q1 Perere poko roten kapyn kari'na kynemandan, pa'poro Tamusi yndary wyino epa'katoto auranano poko te.” \b \p \v 5 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru 'wa aro'po moro kurano aitopo 'wa. Moro Tamusi auty retyry esipiry tu'ponaka yry'po i'wa. \v 6 Irombo ika'po I'wa: “Tamusi ymuru me ro aja'ta, ata'porongo po'ponaka. Tymero irombo man:\x - \xo 4:6 \xt Ware 91:11-12\x* \q1 Tamusi tapojongon emo'tan ajupu'po me. Awomarymbo apyita'ton, apupuru aniwo'pa awaito'me topu pona.” \b \p \v 7 Jesus wyka'po i'wa: “Tymero enapa man:\x - \xo 4:7 \xt Deuteronomium 6:16\x* \q1 Mo'ko Ajopotory Tamusi anu'ku'pa maitake.” \b \p \v 8 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru 'wa aro'po amy kawono imero wypy tu'ponaka. Pa'poro ero nono tu'ponokon potonon jopotokon nundymarykon kuranory enepo'po i'wa Jesus 'wa. \v 9 Irombo ika'po I'wa: “Pa'poro moro sytake o'wa, tokuna'po yjety awonga'poto o'wa.” \v 10 Morombo mero Jesus wyka'po i'wa: “Omimako, Satan! Tymero irombo man:\x - \xo 4:10 \xt Deuteronomium 6:13\x* \q1 Ajopotory Tamusi po'ponaka roten mokunamatake. Mo'ko ety roten mawongatake.” \b \p \v 11 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru 'wa inonda'po. Mo'karon Tamusi apojongon wopy'san terapa epano'se. \s1 Jesus 'wa tamamin a'mory \p \v 12 Yja'wangon kari'na aru'katopo taka Johanes aru'ka'po eta'po mero, Jesus womima'po Galilea 'wa.\x - \xo 4:12 \xt Markus 1:14-15, Lukas 4:14-15\x*\x - \xo 4:12 \xt Mateus 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20\x* \v 13 Nasaret 'wa amanje rapa ito'pa iwe'i'po. Kafaraum 'wa terapa ito'po amanje, moro tuna juwembory esi'wonaka, mo'ko Sebulon maro Naftali yinonory 'wa.\x - \xo 4:13 \xt Johanes 2:12\x* \v 14 Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'po wo'kapy'po: \q1 \v 15 Sebulon yinonory, Naftali yinonory enapa, moro tuna juwembory 'wa ytototo oma pato man iro, moro Jordan kopose me enapa man iro, mo'karon Simosu me e'i'non yinonory Galilea,\x - \xo 4:15 \xt Jesaja 9:1-2\x* \v 16 mo'karon ewa'rumy ta amandonon kari'na amy poto 'su aweinano enejaton. Mo'karon tawa'ruman romo'no waitopo po amandonon 'wa aweinano kynawonjan. \b \p \v 17 Morombo wyino mo'ko Jesus 'wa amy oka ekarityry a'mo'po ero wara: “Ajemamyrykon u'matoko. Moro Tamusi nundymary irombo tyse waty terapa man.” \x - \xo 4:17 \xt Mateus 3:2\x* \s1 Mo'karon koromonokon Jesus nemeparykon \p \v 18 Irombo moro Galilea tano tuna juwembory esi'wo tytory jako, oko asepiryjan ene'san i'wa: Simon, mo'ko Petrus me enapa kynejatojaton inoro, mo'ko ipiry Andreas maro. Woto pokonokon mo'karon kynatokon. Moro tuna juwembory ta sipi pa'satokon.\x - \xo 4:18 \xt Markus 1:16-20, Lukas 5:1-11\x* \v 19 Irombo ika'po i'waine: “O'toko ywena'po ta. Kari'na pokonokon me terapa kyta'ton.” \v 20 Irombo o'win wytory morokon tysipirykonymbo nonda'san i'waine. Jesus wena'po ta terapa ito'san. \v 21 Irombo a'si 'ko rapa tyto'po mero, oko amykon rapa asepiryjan ene'san i'wa: mo'ko Sebedeus ymuru Jakobus mo'ko ipiry Johanes maro. Kurijara ta morokon tysipirykon ato'satokon mo'ko tyjumykon Sebedeus maro. Jesus 'wa iko'ma'san. \v 22 O'win wytory moro kurijara ta ro mo'ko tyjumykon no'po i'waine. Jesus wena'po ta terapa ito'san. \s1 Kari'na kura'mary Jesus 'wa \p \v 23 Irombo pa'poro morokon Galilea tanokon Simosu wota'nano'to'kon autokon ta emeparykon aropoty'po i'wa. Ijako ro moro Tamusi nundymary ekapory ekarojakon. Pa'poro anyky wyino, je'tunano wyino enapa iru'pa rapa mo'karon kari'na yjakon.\x - \xo 4:23 \xt Lukas 6:17-19\x*\x - \xo 4:23 \xt Mateus 9:35, Markus 1:39\x* \v 24 Moro ekary wota'po ro pa'poro Sirie po. Irombo pa'poro mo'karon mene aitonon aro'san i'waine I'wa: pa'poro roten anyky pe aitonon, je'tunano na'karykarykon, takyramon, nuno nany'korykon, wajaku pangon enapa. Ikura'ma'san i'wa. \v 25 Pyime kari'na apyimykon 'wa iwekena'po. Galilea ponokon, Dekapolis ponokon, Jerusalem ponokon, Judea ponokon, Jordan koposenokon aito'kon ponokon wopy'san i'wa. \c 5 \s1 Mo'karon sara'me kynaita'ton inaron \p \v 1 Mo'karon kari'na apyimykon ene'po mero, Jesus wonuku'po moro wypy tu'ponaka. Iwotandy'mo'po mero, mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa.\x - \xo 5:1 \xt Lukas 6:20-23\x* \v 2 Irombo emeparykon a'mo'po i'wa. Ika'po: \q1 \v 3 “Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon Tamusi embata oty'pambo aitonon. I'wanokon me ro irombo moro Tamusi nundymary man. \q1 \v 4 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon kata'mato aitonon. Tamusi irombo kynewa'porota'ton.\x - \xo 5:4 \xt Jesaja 61:2\x* \q1 \v 5 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon pyi'me'ke aitonon. Ero nono apyita'ton irombo ty'wanokon me.\x - \xo 5:5 \xt Ware 37:11\x* \q1 \v 6 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon tamambore aino 'sangon. Tamusi irombo kynytan i'waine.\x - \xo 5:6 \xt Jesaja 55:1-2\x* \q1 \v 7 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon ta'sakary kotanory enenamon. Ikotanorykon enetan enapa irombo Tamusi. \q1 \v 8 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon ituru'san tykoroka man inaron. Tamusi eneta'ton irombo.\x - \xo 5:8 \xt Ware 24:3-4\x* \q1 \v 9 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon sara'me aino ene'namon. Tamusi irombo ty'makon me kynejatota'ton. \q1 \v 10 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon tamambore aino poko kari'na erekuru niwekenarykon. I'wanokon me ro irombo moro Tamusi nundymary man.\x - \xo 5:10 \xt 1 Petrus 3:14\x* \b \p \v 11 “Sara'me 'ne janon maita'ton, yjupu'po me ajejurukon jako kari'na 'wa, awekenarykon jako erekurukon 'wa, apokoine yja'wangon onapi ekarityry jako i'waine.\x - \xo 5:11 \xt 1 Petrus 4:14\x* \v 12 Tawa'pore aitoko me. Ajewa'porykon nominon. Moro ajepetykon irombo poto me man kapukon ta. Iwara enapa uwapo mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo tywekena tywaije mandon kari'na erekuru 'wa.” \x - \xo 5:12 \xt 2 Kronieken 36:16, Apojoma'san 7:52\x* \s1 Wajo, aweinano enapa \p \v 13 “Ero nono wajory me mandon amyjaron. Moro iposinymbo wyto'ma'poto te, oty ke noro ko iposinory naitan? A'kuru noro mupija. Mipa'sa terapa. Irombo kari'na kynuta'mipo'tan.\x - \xo 5:13 \xt Markus 9:50, Lukas 14:34-35\x* \p \v 14 “Ero nono aweiry me mandon amyjaron. Amy poto 'su aitopo tywotunemyry upijan, kawo ta'ta, amy wypy tu'po.\x - \xo 5:14 \xt Johanes 8:12, 9:5\x* \v 15 Ipo'ma'po wyino kororeta anyry'pa mandon tosipi upi'nonaka, apo'ny tu'ponaka te, pa'poro mo'karon auto tanokon kari'na 'wano me oty aweipato'me i'wa.\x - \xo 5:15 \xt Markus 4:21, Lukas 8:16, 11:33\x* \v 16 Iwara ro enapa moro ajaweirykon kari'na 'wano me oty aweipan. Irombo mero morokon iru'pyngon anikapyrykon amaminano eneta'ton. Mo'ko kapu tano ajumykon ety awongata'ton enapa.” \x - \xo 5:16 \xt 1 Petrus 2:12\x* \s1 Omenano mero'po \p \v 17 “Moro omenano mero'po aike'ka, mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo nimero'san aike'ka pai ywopy'po kysekano'ton. Aike'kaine kapyn wopyi, iru'pa 'kopore te enepoine. \v 18 Ita'ro pore, kapu, nono utapyry uwaporo, o'win amy jota, o'win amy itinga'po pai utapy'pa pairo kynaitan moro omenano mero'po wyino, moro pa'poro otykon wo'kapyry uwaporo.\x - \xo 5:18 \xt Lukas 16:17\x* \v 19 Mo'ko ko'waronombo ro rypo omenano mero'po urumenanen, mo'ko moro wara enapa ta'sakary emepanen ejatota'ton inorombo ro ko'warono me moro Tamusi nundymary ta. Mo'ko apyinenymbo te, mo'ko apyiry man poko ta'sakarykon emepanenymbo ejatota'ton poto me moro Tamusi nundymary ta. \v 20 Wykaje irombo o'waine: Mo'karon Tamusi karetary uku'namon ko'po, mo'karon Farise ko'po enapa tamambore e'i'pa aja'taine, o'my'pa moro Tamusi nundymary taka maita'ton. \p \v 21 “Ero atangonymbo neta'po auranano tota o'waine man: ‘Woto kyte'i. Mo'ko kari'na wonenymbo wytory man mo'ko a'wembono auranano ynen jopoto po'ponaka.’\x - \xo 5:21 \xt Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17\x* \v 22 Awu te wykaje o'waine: Mo'ko amy ta'sakary maro areku ta amandoto wytory man mo'ko a'wembono auranano ynen jopoto po'ponaka. Mo'ko upu'pomynymbo me 'ne roten ta'sakary ejunenymbo wytory man mo'karon jopoto wota'nanopy'san po'ponaka. Mo'ko oty anukutypyn me 'ne roten ta'sakarymbo ejunenymbo wytory man moro ata'karykatopo wa'to taka. \p \v 23 “Moro Tamusi 'wa tymy apo'ny tu'ponaka moro anyry arory jako awetuwaro'ma'poto moro tyturu'po ta mo'ko aja'sakary 'wa ajapyiry poko, \v 24 moro anyry inoko moro po moro tymy apo'ny po. Mo'ko aja'sakary maro 'ne ka'tu irupa aito. Irombo mero eramako moro anyry aro. \p \v 25 “Ko'i mo'ko ajemendonen poko iru'pa aiko, oma ta noro imaro awytory jako. Ijako irombo mo'ko ajemendonen ajytan mo'ko a'wembono auranano ynen jopoto ainaka. Mo'ko ro mo'ko yja'wangon kari'na aru'katopo jopotory ainaka ajytan. Mo'ko ro ajaru'katan moro yja'wangon kari'na aru'katopo taka. \v 26 Ita'ro pore, o'ka'pa maitake moro wyino moro irombo ro kusiri pana'po epemary uwaporo o'wa. \p \v 27 “Ero auranano tota o'waine man: ‘Taporitonone aino kysany'mai.’\x - \xo 5:27 \xt Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18\x* \v 28 Awu te wykaje o'waine: Pa'poro mo'karon ta'sakary pyty poko owa'no'tonon moro taporitonone iwairymbo any'maton terapa tyturu'san ta. \v 29 Yja'wan taka moro ajenuru apo'tun 'wa ajemapory jako, ikako. Emako awyinombo. Moro o'win aja'mun pisara'po utapyry irombo iru'pa 'ne ka'tu rapa man moro ata'karykatopo taka pa'poro moro aja'mun emary ko'po.\x - \xo 5:29 \xt Mateus 18:9, Markus 9:47\x* \v 30 Yja'wan taka moro ajainary apo'tun 'wa ajemapory jako, i'kotoko. Emako awyinombo. Moro o'win aja'mun pisara'po utapyry irombo iru'pa 'ne ka'tu rapa man moro ata'karykatopo taka pa'poro moro aja'mun emary ko'po.\x - \xo 5:30 \xt Mateus 18:8, Markus 9:43\x* \p \v 31 “Ero enapa takari'se tywaije man: ‘Amy typyty nondanen 'wa amy inondatopo kareta yry man i'wa.’\x - \xo 5:31 \xt Deuteronomium 24:1-4, Mateus 19:7, Markus 10:4\x* \v 32 Awu te wykaje o'waine: Pa'poro mo'karon typyty nondanamon moro taporitonone iwairymbo any'maton, amy terapa wokyry maro e'i'pa iwe'i'poto irombo. Amy inonda'po woryi apyinen enapa moro taporitonone iwairymbo any'manon.\x - \xo 5:32 \xt Mateus 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korinte 7:10-11\x* \p \v 33 “Ero atangonymbo neta'po auranano enapa tota o'waine man: ‘Mo'ko Tamusi ety ejatory ta awykatopombo kysany'mai. Apyiko te.’\x - \xo 5:33 \xt Levitikus 19:12, Numeri 30:2, Deuteronomium 23:21\x* \v 34 Awu te wykaje o'waine: O'to awykato'kon kysipori'tomaton pairo moro Tamusi ety ejatory ke. Kapu enapa kysejatoton moro ajauran pori'tomato'me. Tamusi apo'ny irombo moro man.\x - \xo 5:34 \xt Jakobus 5:12, Jesaja 66:1, Mateus 23:22\x* \v 35 Nono enapa kysejatoton. Tamusi pupuru apo'ny irombo moro man. Jerusalem enapa kysejatoton. Mo'ko poto 'su Jopoto waitopo irombo moro man.\x - \xo 5:35 \xt Jesaja 66:1, Ware 48:2\x* \v 36 Ajupu'po enapa kysejatoi. O'win pairo irombo ajunsety pisara'po amu'nory, ikarairory pai mupija. \v 37 Moro ‘a'a’ awykato'kon a'a me nainen. Moro ‘uwa’ uwa me nainen. Morokon ko'pono auranano mo'ko yja'wan wyino man. \p \v 38 “Ero auranano tota o'waine man: ‘Onunano onunano epety me nainen. Jewano jewano epety me nainen.’\x - \xo 5:38 \xt Lukas 6:29-30\x*\x - \xo 5:38 \xt Exodus 21:24, Levitikus 24:20, Deuteronomium 19:21\x* \v 39 Awu te wykaje o'waine: Mo'ko yja'wan me aitoto wyino kytosaijomaton. Mo'ko ajapo'tun wyino apasapaikanen wyinonaka te moro atoneno apasary enapa u'mako. \v 40 Moro upi'nono awo'my pinary 'se mo'ko a'wembono auranano ynen jopoto po'ponaka ajarory 'san a'ta, moro itu'pono awo'my pinary enapa kysa'kotoi i'wa. \v 41 Mo'ko o'win dusun apo tymaro awytoto'me awyry'kanen maro oko dusun apo i'tango. \v 42 Mo'ko o'wa aturupototo 'wa moro iwoturupotopo yko. Ajotyry kysaijomai mo'ko a'kuru 'san 'wa. \p \v 43 “Ero auranano tota o'waine man: ‘Aja'sakary pynary o'wa man. Ajenono'nen jenonopyry o'wa man.’\x - \xo 5:43 \xt Lukas 6:27-36\x* \v 44 Awu te wykaje o'waine: Ajenono'namon ipynatoko. Mo'karon erekuru awekenaton inaron poko Tamusi 'wa ajauranatoko. \v 45 Iwara ro mo'ko kapukon tano ajumykon y'makon me maita'ton. Mo'ko ro irombo moro tywejuru awongapojan mo'karon yja'wangon epo, mo'karon iru'pyngon epo enapa. Konopo ene'pojan tamamboramon 'wano me, emambo'non 'wano me enapa. \v 46 Tamusi 'kare ajepemata'ton, mo'karon apynanamon pynary jako roten o'waine. Mo'karon pyrata amo'i'namon enapa 'kare moro wara e'i'pa nandon. \v 47 Poto 'su oty 'kare mika'saton, mo'karon aja'sakarykon 'wa roten ‘Mondo ro rypo mandon?’ awykarykon jako. Mo'karon Simosu me e'i'non enapa 'kare moro wara e'i'pa nandon. \v 48 Oty anamonopy'pa iro ke aitoko, oty anamonopy'pa mo'ko kapu tano ajumy wairy wara enapa.” \x - \xo 5:48 \xt Levitikus 19:2, Deuteronomium 18:13\x* \c 6 \s1 Oty'non epanopyry \p \v 1 “Tuwaro aitoko kari'na enuru me moro Tamusi nisanory kapyry pona o'waine. Ijako irombo mo'ko kapu tano ajumykon ajepema'paine kynaitan.\x - \xo 6:1 \xt Mateus 23:5\x* \v 2 Amy otypyn epanopyry jako o'wa, wararo kysekaroi. Moro wara irombo mo'karon tonapiramon kynaijaton morokon Simosu wota'nano'to'kon auto ta, oma ta enapa, mo'karon kari'na 'wa totykon awongato'me. Ita'ro pore, moro tapetykon tapyije terapa i'waine man. \v 3 O'wa amy otypyn epanopyry jako, oro moro ajapory apojery o'to moro ajapory apo'tun wairy anukuty'pa nainen. \v 4 Moro o'wa epanopyry one'pa nainen. Irombo mo'ko one'non otykon enenen ajumy ajepematan.” \s1 Tamusi 'wa auranano \p \v 5 “Tamusi 'wa ajauranarykon jako, mo'karon tonapiramon wara kytaiton. Mo'karon apokupe irombo man morokon Simosu wota'nano'to'kon auto ta, potonon oma apotyrykon po Tamusi 'wa auranarykon, kari'na 'wa taneto'ko'me. Ita'ro pore, moro tapetykon tapyije terapa i'waine man.\x - \xo 6:5 \xt Lukas 18:10-14\x* \v 6 Amoro te, Tamusi 'wa ajauranary jako, moro apu'to'po taka i'tango. Irombo moro pena ra'kere'to'po mero, mo'ko onepyn ajumy 'wa ajauranako. Irombo mo'ko one'non otykon enenen ajumy ajepematan. \v 7 Tamusi 'wa ajauranarykon jako ajaurangon kysipyryrykaton, mo'karon Tamusi anukuty'non wara. Pyime o'to tykarykon ke irombo moro taurangon 'wa Tamusi wepanamary man ekano'saton. \v 8 Iwaraine kytaiton. Moro anamonopyrykon otykon uku'san irombo mo'ko ajumykon, moro ipoko awoturuporykon uwaporo. \v 9 Ero wara te ajauranatoko amyjaron: \q1 “Kapukon tano Papa, oro ajety tykuranondo nainen.\x - \xo 6:9 \xt Lukas 11:2-4\x* \v 10 Oro moro anundymary no'nen. Oro moro anisanory no'ka'nen nono tu'po, kapu ta iwo'kapyry wara enapa. \v 11 Moro eromeno na'na erepary yko na'na 'wa. \v 12 Moro yja'wan me na'na we'i'po ikako, na'na 'wa moro yja'wan me typoko ta'sakarykon we'i'po kary wara enapa. \v 13 Na'na kysu'kupoi. Na'na te aijomako mo'ko\f * \fr 6:13 \ft Moro ‘mo'ko’ y'petakan me ‘moro’ tywairy taro man. Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “O'wano me irombo man oty undymary, pari'pe aino, kurano me aino, i'matypyn me roten. Iwara ro man.”\f* yja'wan wyino. \b \p \v 14 “O'waine moro yja'wan me apokoine aja'sakarykon we'i'po ka'poto irombo, mo'ko kapu tano ajumykon enapa moro yja'wan me awe'i'san katan.\x - \xo 6:14 \xt Markus 11:25-26\x* \v 15 Moro yja'wan me apokoine aja'sakarykon we'i'po anika'pa awe'i'sando te mo'ko ajumykon enapa moro yja'wan me awe'i'san anika'pa kynaitan.” \s1 Onemano \p \v 16 “Awonemarykon jako, kata'mato ajembatarykon kysyton mo'karon tonapiramon wara. Mo'karon irombo tombatarykon yja'wangaton, tywonemarykon enepoto'me ta'sakarykon 'wa. Ita'ro pore, moro tapetykon tapyije terapa i'waine man. \v 17 Amoro te awonemary jako, ajupu'po apoko karapa ke. Ombataku'mi'ko. \v 18 Kari'na 'wa kapyn moro awonemary enery man, mo'ko onepyn ajumy 'wa te. Irombo mo'ko one'non otykon enenen ajumy ajepematan.” \s1 Tapenamon otykon a'nanopyry \p \v 19 “Tapenamon otykon kysa'nano'ton ero nono tu'po. Oruko, pisu enapa moro po kynija'pukata'ton. Manamangon moro po kyno'myta'ton imona'toine.\x - \xo 6:19 \xt Lukas 12:33-34\x*\x - \xo 6:19 \xt Jakobus 5:2-3\x* \v 20 Kapu ta te tapenamon otykon a'nano'toko. Moro po ro oruko, pisu enapa anija'puka'paine man. Moro po ro manamangon o'my'pa mandon imona'toine. \v 21 Ajotyrykon waitopo po ro irombo aturu'po enapa man.” \s1 Moro ja'munano aweiry \p \v 22 Moro ja'munano aweiry moro onunano man. Iru'pa moro ajenuru a'ta, moro aja'mun pa'poro taweije kynaitan.\x - \xo 6:22 \xt Lukas 11:34-36\x* \v 23 Yja'wan me moro ajenuru a'ta te moro aja'mun pa'poro tawa'rume kynaitan. Moro ajaweirymbo ewa'rumamy'poto, tawa'rume pore kynaitan sena! \s1 Pyitonano me aino \p \v 24 “Amy pairo kari'na oko jopotokon pyitory me tywairy upijan. Ijako irombo mo'ko o'win amy jenono'tan, mo'ko o'win amy pynatan te. Mo'ko o'win amy ekosa tywairy 'se kynaitan, mo'ko o'win amy te ato'ke kynaitan. Tamusi pyitorykon me awairykon mupijaton, moro pyrata pyitorykon me aja'taine.” \x - \xo 6:24 \xt Lukas 16:13\x* \s1 Esykano \p \v 25 “Iro ke ro wykaje o'waine: Kytesykaton oty enapyry man poko, oty enyry man poko pai o'waine, ajemando'ko'me, one wara aja'mungon wo'myndory man poko enapa. Moro amano poto me e'i'pa nan moro arepa ko'po? Moro ja'munano poto me e'i'pa nan moro wo'mynano ko'po?\x - \xo 6:25 \xt Lukas 12:22-31\x* \v 26 O'po'toko tyre mo'karon tonoro 'wa. O'pomy'pa mandon. Wonatopo anipoty'pa mandon. Wonatopo ana'nanopy'pa mandon ikura'matopo taka. Mo'ko kapu tano ajumykon te kynupaton. Mo'karon tonoro ko'po tyse poto me e'i'pa amyjaron mandon? \v 27 Noky ko a'si 'ko roten tywesykary 'wa tamamyry mosindopory taro nan? \v 28 O'tono'me ko mesykaton wo'mynano poko? Morokon itupu epyryry atytary 'wa tyre o'po'toko. Emamina'pa mandon. Mauru ane'py'i'pa mandon. \v 29 Wykaje te o'waine: O'win amy itupu epyryry wara pairo mo'ko Salomo ewo'myndo'pa tywaije man iru'pyn me.\x - \xo 6:29 \xt 1 Koningen 10:4-7, 2 Kronieken 9:3-6\x* \v 30 Moro itupu, moro erome mondo man iro, moro koro'po wa'to taka kynematon iro wo'myndo'poto moro wara Tamusi 'wa, iko'po 'ne ka'tu rapa awo'myndo'paine naitan, amyjaron Tamusi anamyikaporo'non? \v 31 Kytesykaton iro ke. Kykaton: ‘Oty ko kysena'ta'ton?’, ‘Oty ko kysenyta'ton?’, ‘Oty ko kyse'mo'ta'ton?’ \v 32 Pa'poro morokon otykon upijaton ro irombo mo'karon Tamusi anukuty'non kari'na. Mo'ko kapu tano ajumykon te pa'poro morokon anamonopyrykon otykon uku'san. \v 33 Moro Tamusi nundymary 'ne ka'tu te, moro inisanory enapa upitoko. Irombo mero pa'poro morokon otykon ytan enapa o'waine. \v 34 Koro'pono oty poko kytesykaton. Oro koro'po terapa moro koro'pono oty kari'na sykapon. Moro o'win kurita nenepyry yja'wan oty iporo terapa man moro kurita 'wano me.” \c 7 \s1 Kari'na emendory \p \v 1 “Aja'sakarykon kysemendoton. Iwara ro emendo'paine maita'ton.\x - \xo 7:1 \xt Lukas 6:37-38, 41-42\x* \v 2 Moro o'waine aja'sakarykon emendotopo ke ro rapa irombo Tamusi ajemendota'ton. Moro ana'kurukon oty u'kutopo ke ro rapa otykon u'kutan Tamusi o'waine.\x - \xo 7:2 \xt Markus 4:24\x* \v 3 O'tono'me ko mo'ko aja'sakary enuru aki'manen wewe pisara'po poko mo'po'san? Moro aseke ajenuru aki'manen wakapu anene'pa te mana. \v 4 One wara ko iro ke mo'ko aja'sakary 'wa mykatan ‘O'ko 'ne, moro wewe pisara'po sika'se me ajenuru wyino’, aseke moro ajenuru ta moro wakapu a'ta? \v 5 Tonapiren 'ne roten! Moro wakapu na'nen ikako aseke ajenuru wyino! Irombo mero iru'pa mo'po'take moro aja'sakary enuru tano wewe pisara'po kato'me o'wa. \v 6 Moro kurano oty kysyton mo'karon pero 'wa. Ijako irombo kyno'ta'ton ajekapo'seine. Morokon ajotyrykonymbo paraso topurumbo kysematon mo'karon pyiruku 'wa. Ijako irombo kynuta'mipo'ta'ton.” \s1 Tamusi 'wa kari'na ejukuru \p \v 7 “Otykon poko aturupotoko. Irombo otykon mapyita'ton. Otykon upitoko. Irombo otykon mepota'ton. Pena imorykatoko. Irombo moro pena kynotapurumakatan o'waine.\x - \xo 7:7 \xt Lukas 11:9-13\x* \v 8 Mo'ko otykon poko aturupototo otykon apyitan. Mo'ko otykon upinen otykon epotan. Mo'ko pena morykanen 'wa moro pena kynotapurumakatan. \v 9 Amy ara'nanokon jumynano 'kare topu ytan tymuru 'wa, perere poko iwoturupo'poto. \v 10 Okoju ytan 'kare i'wa, woto poko iwoturupo'poto. \v 11 Yja'wangon me awairykon se'me ro rypo amyjaron kurangon otykon myjaton o'makon 'wa. Ako'poine 'ne ka'tu rapa te mo'ko kapu tano ajumykon kurangon otykon ytan mo'karon aturupotonon 'wa. \p \v 12 “Mo'karon kari'na 'wa ajenarykon 'se awairykon wara enapa mo'karon kari'na enatoko. Moro ekari'san ro irombo moro omenano mero'po, mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo nimero'san enapa.” \x - \xo 7:12 \xt Lukas 6:31\x* \s1 Moro Tamusi nundymary taka o'myno \p \v 13 “Moro sirapi pena ta o'mytoko. Poto me irombo moro uta'no taka kari'na a'mykanen pena man. Takumbire moro uta'no taka kari'na aronen oma man. Pyime moro oma taka kari'na kyny'saton.\x - \xo 7:13 \xt Lukas 13:24\x* \v 14 Sirapi me te moro amano taka kari'na a'mykanen pena man. Akumbi'pa moro amano taka kari'na aronen oma man. Pyime 'ne waty kari'na moro oma epojaton. \p \v 15 “Tuwaro aitoko mo'karon Tamusi auran uku'ponen waikamon poko. Mo'karon ro kapara eneke kyno'saton o'waine. Koro'na te tokonamon pero me mandon.\x - \xo 7:15 \xt Lukas 6:43-44\x* \v 16 Emamingon poko muku'taton. Winu me tykapymy wonatopo epery po'saton 'kare takyramon itupu wyino. Oroi epery po'saton 'kare paremuru wyino. \v 17 Pa'poro iru'pyn wewe kurangon me kynepetanon. Yja'wan wewe yja'wangon me kynepetanon. \v 18 Iru'pyn wewe yja'wangon me tapetary upijan. Yja'wan wewe kurangon me tapetary upijan. \v 19 Pa'poro kurangon me epetapyn wewe takotomy me man. Wa'to taka tamamy me man.\x - \xo 7:19 \xt Mateus 3:10, Lukas 3:9\x* \v 20 Iro ke ko'wu emamingon poko mo'karon tonapiramon muku'ta'ton.\x - \xo 7:20 \xt Mateus 12:33\x* \p \v 21 Pa'poro 'ne waty Jopoto me yjejatonamon kyno'myta'ton moro Tamusi nundymary taka. Mo'ko kapukon tano Yjumy nisanory ka'nen te itaka kyno'mytan.\x - \xo 7:21 \xt Lukas 13:25-27\x* \v 22 Moro kurita pyime kari'na kyngata'ton: ‘Jopoto! Jopoto! Ajety ta 'kare Tamusi auran anuku'po'pa na'na ne'i. Ajety ta 'kare akywano animoma'pa na'na ne'i. Ajety ta 'kare pyime pori'tonano anenepo'pa na'na ne'i.’ \v 23 Moro jako ro wykatake i'waine: ‘Ajukuty'paine pairo wa. Omimatoko ywyinombo, yja'wangonymbo 'ne roten.’ ” \x - \xo 7:23 \xt Ware 6:8\x* \s1 Aneta'po kapyry \p \v 24 “Mo'ko yjauran 'wa epanamatoto, irombo moro tyneta'po ka'nen amy oty uku'nen, topu tu'po tauty amynenymbo wokyry wara man.\x - \xo 7:24 \xt Lukas 6:47-49\x* \v 25 Tauty amy'ma'po mero i'wa, konopo kyno'san. Tunakon kynapeinanon. Pepeito tam'po'kory kyno'san. Irombo moro auto pona kyno'wojan. Oma'pa te man. Topu tu'po irombo tapo'nyndo man. \v 26 Mo'ko yjauran 'wa epanamatoto, irombo tyneta'po anikapypyn te amy oty anukutypyn, sakau tu'po tauty amynenymbo wokyry wara man. \v 27 Tauty amy'ma'po mero i'wa, konopo kyno'san. Tunakon kynapeinanon. Pepeito tam'po'kory kyno'san. Moro auto pona kyno'wojan. Irombo kynomanon. Pa'poro imero kyno'tororokanon.” \p \v 28 Morokon ekarity'san mero Jesus 'wa, mo'karon kari'na apyimykon enumengapo'san poto me morokon inekarityry 'wa.\x - \xo 7:28 \xt Markus 1:22, Lukas 4:32\x* \v 29 Amy poto 'su jopoto wara irombo imero kynemepatokon. Mo'karon Tamusi karetary uku'namon wara kapyn kynemepatokon. \c 8 \s1 Jesus 'wa amy areky pan kura'mary \p \v 1 Moro wypy wyino iwony'to'po mero, kari'na apyimykon 'wa Jesus wekena'po.\x - \xo 8:1 \xt Markus 1:40-45, Lukas 5:12-16\x* \v 2 Irombo amy areky pan wopy'po I'wa. Iwokunama'po ipo'ponaka. Ika'po: “Jopoto, i'se aja'ta, ykura'mary taro mana.” \v 3 Irombo Jesus 'wa tainary tynga'po, apyito'me. Ika'po: “Ekura'mako rapa iro ke!” Irombo o'win wytory moro erekyrymbo utapy'po. \v 4 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Tuwaro koro aiko. Amy 'wa pairo koro kysekarityi. Asenepotango te mo'ko Tamusi pokono 'wa. Moro Moses wykatopombo yko me Tamusi 'wa, Tamusi emamina'po amyika'to'me mo'karon Tamusi pokonokon 'wa.” \x - \xo 8:4 \xt Levitikus 14:1-32\x* \s1 Mo'ko warinu pokonokon jopotory \p \v 5 Moro Kafaraum taka Jesus wo'myry jako, amy warinu pokonokon jopotory wopy'po I'wa e'pima.\x - \xo 8:5 \xt Lukas 7:1-10\x* \v 6 Ika'po: “Jopoto, mo'ko ypyitory auto po tapapo man. Ija'mun tyromo'se man. Mene kynota'karykanon.” \v 7 Jesus wyka'po i'wa: “Wo'take iro ke ikura'ma.” \v 8 Mo'ko warinu pokonokon jopotory 'wa te ejuku'po. Ika'po: “Jopoto, uwam'po watapoja yjauty taka awo'myto'me. Ajauranako roten te. Irombo mo'ko ypyitory iru'pa rapa kynaitan. \v 9 Awu ro rypo jopoto nundymary me wa. Ynundymarykon me rapa warinu pokonokon mandon. Amy 'wa ywyka'poto: ‘Itango!’ kyny'san. Amy 'wa rapa ywyka'poto: ‘O'ko 'ne!’ kyno'san. Ypyitory 'wa ywyka'poto: ‘Ero wara aiko!’ moro wara ro kynaijan.” \p \v 10 Moro eta'po mero, Jesus enuta'po imero. Mo'karon tywekenanamon 'wa ika'po: “Ita'ro pore, mo'karon Israel pajanymbo ra'na mo'sepan Tamusi amyikanen anepory'pa pairo we'i. \p \v 11 “Wykaje o'waine: pyime kari'na kyno'ta'ton undy wyino, aretyry wyino enapa. Irombo kynendameta'ton Abraham, Isak, Jakob maro moro Tamusi nundymary ta.\x - \xo 8:11 \xt Lukas 13:29\x* \v 12 Pyime moro Tamusi nundymary tanokon me rypo yry'san emata'ton moro irombo ro tawa'rumanymbo taka. Moro po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan.” \x - \xo 8:12 \xt Mateus 22:13, 25:30, Lukas 13:28\x* \p \v 13 Irombo Jesus wyka'po mo'ko warinu pokonokon jopotory 'wa: “I'tango. Moro anamyikary wara ro oty no'ka'nen.” Moro jako 'ne ro mo'ko ipyitory we'i'po iru'pa rapa. \s1 Jesus 'wa je'tun pangon kura'mary \p \v 14 Moro Petrus auty taka tywo'my'po mero, Jesus 'wa mo'ko i'menoty epory'po tapapo, komyinano pe.\x - \xo 8:14 \xt Markus 1:29-34, Lukas 4:38-41\x* \v 15 Ainary apo'i'po mero Jesus 'wa, moro ikomyinymbo utapy'po. Irombo mo'ko woryi awomy'po upaine. \p \v 16 Iko'mamy'po mero, pyime takyramon enepy'san i'waine I'wa. Tauran ke roten mo'karon akywano moma'san i'wa. Pa'poro mo'karon any'pangon kura'ma'san i'wa. \v 17 Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'po wo'kapy'po:\x - \xo 8:17 \xt Jesaja 53:4\x* \q1 Moro ru'me kywairykonymbo tyka i'wa man. Kanykyrykonymbo typina i'wa man. \s1 Jesus wena'po ta kari'na wytory \p \v 18 Kari'na apyimy 'wa tu'memyry ene'po mero ty'wa, Jesus wyka'po moro tuna juwembory patoto'me ty'waine.\x - \xo 8:18 \xt Lukas 9:57-62\x* \v 19 Irombo amy Tamusi karetary uku'nen wopy'po I'wa. Ika'po I'wa: “Amepanen, oja awytotopo 'wa ro wy'take awena'po ta.” \v 20 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Mo'karon joroko tautake mandon. Mo'karon tonoro tapo'nyne mandon. Mo'ko kari'na ymuru upu'po te erematopo'ma man.” \v 21 Amy terapa inemepary wyka'po I'wa: “Jopoto, oro yjumy na'nen sunendamyi.” \v 22 Jesus wyka'po te i'wa: “O'ko ywena'po ta. Oro mo'karon iromby'san mo'karon takepyrykon unensen.” \s1 Orometa \p \v 23 Kurijara taka iwotaru'ka'po mero, mo'karon inemeparykon wyto'san imaro.\x - \xo 8:23 \xt Markus 4:35-41, Lukas 8:22-25\x* \v 24 Irombo orometa woma'po moro tuna juwembory taka. Parana kynotaru'kakon terapa moro kurijara taka. Jesus te kyno'ny'sakon. \v 25 Irombo ito'san i'wa. Embaka'po i'waine. Ika'san i'wa: “Jopoto, na'na epano'ko! Kuta'saton terapa!” \v 26 Irombo ika'po i'waine: “O'tono'me ko tanarike 'ne terapa mandon, Tamusi anamyikaporo'non?” Irombo awomy'po. Morokon pepeito, moro parana e'ma'san i'wa. Ity'me imero pa'poro oty we'i'po moro parana ta. \v 27 Poto me imero mo'karon kari'na enuta'san. Ika'san: “Noky 'ne ko mo'se nan, se? Morokon pepeito, moro parana ro rypo kore nepanamaton i'wa, ran!” \s1 Oko takyramon epanopyry \p \v 28 Koposenaka itunda'po mero, mo'karon Gadara wyinonokon 'wa, oko takyramon wopy'san epoje moro atunendopo wyino. Anari me imero kynatokon. Amy pairo moro oma ta tytory upijakon.\x - \xo 8:28 \xt Markus 5:1-20, Lukas 8:26-39\x* \v 29 Mo'karon ko'ta'san ro: “Oty 'se ko na'na maro man, se, Tamusi ymuru? Mopyi terapa na'na a'karykapo?” \p \v 30 Tyse terapa iwyinoine moky pyiruku tywendamerykon aropo'satokon. \v 31 Mo'karon wokyryjan akyrykon we'pima'san Jesus 'wa. Ika'san: “Na'na momary jako o'wa, na'na aropoko mo'karon pyiruku taka.” \v 32 Irombo ika'po i'waine: “I'tandoko iro ke!” Mo'karon wokyryjan akyrykonymbo wepa'ka'san iwyinoine. Mo'karon pyiruku taka terapa ito'san. Irombo mo'karon pyiruku eka'numy'san moro eme'tary wyino moro tuna juwembory taka. Pa'poro i'maty'san moro tuna ta. \p \v 33 Mo'karon pyiruku enenamonymbo eka'numy'san moro poto 'su aitopo 'wa. Pa'poro oty, o'to mo'karon takyramonymbo we'i'san enapa ekarity'po i'waine. \v 34 Morombo mero pa'poro moro aitopo ponokon wyto'san Jesus epoje. Ene'po mero ty'waine, iwe'pima'san i'wa moro tyinonorykon wyino itoto'me. \c 9 \s1 Jesus 'wa amy iwajakuta'po kura'mary \p \v 1 Jesus wotaru'ka'po kurijara taka. Koposenaka rapa iwepato'po, moro tamandopo 'wa. Irombo amy iwajakuta'po enepy'po i'waine I'wa, moro ipaty tu'po ro.\x - \xo 9:1 \xt Markus 2:1-12, Lukas 5:17-26\x* \v 2 Moro i'waine poto me Tamusi amyikary enery ke ty'wa, Jesus wyka'po mo'ko iwajakuta'po 'wa: “Aturu'po apyiko, ito'my! Oja'wanykonymbo kyno'kanon.” \p \v 3 Morombo mero amykon Tamusi karetary uku'namon wyka'san tyturu'san ta: “Tamusi ety jamikanon mo'se!” \v 4 Moro iwonumengarykon ukutyry ke ty'wa, Jesus wyka'po: “O'tono'me ko yja'wan me moro aturu'san ta monumengaton? \v 5 Otypan ko ija roten nan? Awykary mo'se iwajakuta'po 'wa: ‘Oja'wanykonymbo kyno'kanon.’? Awykary te ka'tu ‘Ajawongo! Itopo'ko!’? \v 6 O'po'toko, muku'to'se me mo'ko kari'na ymuru aina yja'wan me e'i'po kary wairy ero nono tu'po.” Irombo ika'po mo'ko iwajakuta'po 'wa: “Ajawongo. Apaty anungo. I'tango ajauty 'wa.” \v 7 Irombo awomy'po. Ito'po tauty 'wa. \p \v 8 Moro ene'po mero ty'waine, mo'karon kari'na apyimykon 'wa Tamusi nendo'po. Tamusi ety awonga'po i'waine, kari'na 'wa moropan pori'tonano yry'po ke i'wa. \s1 Jesus 'wa Mateus ko'mary \p \v 9 Moro wyino a'si 'ko tyto'po mero, amy wokyry wotandy'mo'po ene'po Jesus 'wa moro pyrata amo'i'topo auto po. Ety me Mateus kynakon. Mo'ko 'wa ro ika'po: “O'ko ywena'po ta.” Irombo Mateus awomy'po. Ito'po Jesus wena'po ta.\x - \xo 9:9 \xt Markus 2:13-17, Lukas 5:27-32\x* \p \v 10 Irombo wyino Mateus auty ta Jesus tarije'po kynendamejakon. Pyime Rome pono jopoto ekataka pyrata amo'i'namon, pyime enapa amykon terapa tyja'wangamon tarije'po kynendamejatokon Jesus maro, mo'karon inemeparykon maro enapa.\x - \xo 9:10 \xt Lukas 15:1-2\x* \v 11 Moro ene'po mero ty'waine, mo'karon Farise wyka'san mo'karon inemeparykon 'wa: “Na! O'tono'me ko mo'karon pyrata amo'i'namon maro, mo'karon tyja'wangamon maro enapa mo'ko ajemepanamon nendamejan?” \p \v 12 Aurangon eta'po mero, Jesus wyka'po: “Anyky'non amy tapino'namon anupi'pa mandon. Je'tun pangon te amy tapino'namon upijaton. \v 13 Onumengatandoko o'to tauro'po me ero auranano wairy poko: ‘Kari'na 'wa kotano enery 'se wa. Tywomy tonomy 'se'pa wa.’ Tamamboramon ko'ma opy'pa tywaije wa. Mo'karon tyja'wangamon ko'ma te tywo'se wa.” \x - \xo 9:13 \xt Mateus 12:7, Hosea 6:6\x* \s1 Onemano \p \v 14 Moro jako ro mo'karon Johanes nemeparykon wopy'san Jesus 'wa. Ika'san: “O'kapyn roten na'na, mo'karon Farise enapa kynonematon. O'tono'me ko mo'karon anemeparykon onema'pa nandon?” \x - \xo 9:14 \xt Markus 2:18-22, Lukas 5:33-39\x* \v 15 Jesus wyka'po i'waine: “Mo'karon oko aimytonon ewa'manamon 'kare tywonemarykon taro nandon, mo'ko pytatoto a'ta tokosaine! Amy jako te mo'ko pytatoto pinata'ton iwyinoine. Irombo mero kynonemata'ton. \p \v 16 “Amy pairo kari'na amy asery kamisa anatoky'pa man amy penato'po wo'mynanombo poko. Ijako irombo moro asery kamisa moro wo'mynanombo tyngatan. Irombo poto me 'ne ka'tu rapa moro iwo'seka'po kynaitan. \v 17 Asery winu anije'nyndo'pa enapa mandon penato'san tonomy pi'sanymbo kapy'san ke. Ijako irombo morokon winu je'nykonymbo kyno'sekatan. Irombo moro winu kynotakamatan. Morokon ije'nykonymbo a'kuru upita'ton noro. Asery winu yry te man asery ije'ny taka. Irombo moro winu moro ije'ny maro ro mikura'matake.” \s1 Jairus emyiry'membo \p \v 18 Eruparykon jako noro, amy jopoto wopy'po I'wa. Iwokunama'po ipo'ponaka. Ika'po: “Yjemyirymbo eromembo roten nirombyi. O'ko, ajainary myry'se me itu'ponaka, erenato'me rapa.” \x - \xo 9:18 \xt Markus 5:21-43, Lukas 8:40-56\x* \v 19 Irombo Jesus awomy'po. Imaro ito'po. Mo'karon inemeparykon wyto'san enapa. \p \v 20 Irombo amy je'tun pan woryi moro po kynakon. Ainapatoro itu'ponaka oko siriko terapa no'mo roten kynakon. Mo'ko wyto'po ro I'wa. Inga'na'po ta moro iwo'my sese'wuru y'tu'ka'po iwa. \v 21 Tyturu'po ta irombo kyngakon: “Iwo'my y'tu'ka'poto roten y'wa, iru'pa rapa waitake.” \p \v 22 Jesus wotu'ma'po te. Mo'ko woryi ene'po mero, ika'po: “Aturu'po apyiko, iso'ne. Moro o'wa Tamusi amyikary akura'mai.” Morombo wyino iru'pa rapa mo'ko woryi kynakon. \p \v 23 Irombo mo'karon Simosu wota'nano'to'kon auto jopotory auty 'wa tytunda'po mero, Jesus 'wa mo'karon kari'na wotaikapotyry ene'po. Sina pokonokon enapa moro po kynatokon. \v 24 Irombo ika'po: “Omimatoko! Mo'ko amyija'ko iromby'pa man. Kyno'ny'san te.” Irombo auno'poty'po i'waine. \p \v 25 Kurandonaka mo'karon kari'na emoky'san mero ty'wa, iwo'my'po mo'ko amyija'ko waitopo 'wa. Ainary poko apo'i'po i'wa. Irombo mo'ko amyija'ko awomy'po. \v 26 Moro ekary wotaripapy'po ro moro po wararo. \s1 Oko enu'non kura'mary \p \v 27 Moro wyino Jesus wytory jako, oko enu'non wyto'san iwena'po ta. Iko'ta'san: “Na'na kotanory eneko, David parymbo!” \v 28 Auto 'wa itunda'po mero, mo'karon enu'non wopy'san I'wa. Jesus wyka'po i'waine: “Ajepanopyrykon taro ywairy mamyikaton?” Ika'san I'wa: “A'a, Jopoto. Na'na kynamyikanon.” \v 29 Irombo enurukon y'tu'ka'san i'wa. Ika'po: “Moro anamyikarykon ro no'ka'nen.” \v 30 Irombo enurukon we'i'san iru'pa rapa. Jesus 'wa te apo'tun pe e'ma'san. Ika'po: “Tuwaro koro aitoko. Amy 'wa pairo ero oty ukutyry kapyn man.” \v 31 Tywepa'ka'san mero te, moro po aito'kon wararo Jesus ekaro'po i'waine. \s1 Amy erupopyn kura'mary \p \v 32 Mo'karon wyto'san wyino, amy takyren erupopyn wokyry enepy'po i'waine Jesus 'wa. \v 33 Mo'ko akyrymbo moma'po wyino, mo'ko erupopynymbo aurana'po. Mo'karon kari'na apyimykon enuta'san imero. Ika'san: “Eropan oty asenepo'pa noro man mo'karon Israel pajanymbo ra'na.” \v 34 Mo'karon Farise wyka'san te: “Mo'ko ewa'rumy tamuru pori'tory ta mo'karon ewa'rumy momanon.” \x - \xo 9:34 \xt Mateus 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15\x* \s1 Jesus 'wa kari'na kotanory enery \p \v 35 Pa'poro potonon, siky'inon aito'kon 'wa Jesus wyto'po. Morokon Simosu wota'nano'to'kon auto wararo kari'na emepary aropoty'po i'wa. Ijako ro moro Tamusi nundymary ekapory ekarojakon. Pa'poro anyky wyino, je'tunano wyino enapa iru'pa rapa mo'karon kari'na yjakon.\x - \xo 9:35 \xt Mateus 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44\x* \p \v 36 Mo'karon kari'na apyimykon 'wa tywo'potyry jako, moro ikotanorykon ene'po i'wa. Takinda irombo, tyrupota enapa kynatokon, ene'nemyngon kapara wara.\x - \xo 9:36 \xt Numeri 27:17, 1 Koningen 22:17, 2 Kronieken 18:16, Ezechiël 34:5, Markus 6:34\x* \v 37 Irombo ika'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Moro typotymy pyime ro rypo man. Mo'karon ipo'namon te pyime waty mandon.\x - \xo 9:37 \xt Lukas 10:2\x* \v 38 Iro ke ro mo'ko wonatopo potyry Jopotory 'wa aturupotoko amykon noro ipo'namon man emo'to'me i'wa.” \c 10 \s1 Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon Jesus nemeparykon \p \v 1 Irombo mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon tynemeparykon ko'mapo'san i'wa ty'wa. Irombo ipori'toma'san i'wa. Pa'poro yja'wangon akywano momary, pa'poro any'pangon, je'tun pangon kura'mary enapa yry'po i'wa ainakaine.\x - \xo 10:1 \xt Markus 3:13-19, Lukas 6:12-16\x* \p \v 2 Erokon mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon apojoma'san etykon: Koromo 'ne Simon, mo'ko Petrus me kynejatojatokon inoro mo'ko ipiry Andreas maro, mo'ko Sebedeus ymuru Jakobus mo'ko ipiry Johanes maro, \v 3 Filipus Bartolomeus maro, Tomas mo'ko pyrata amo'i'nen Mateus maro, mo'ko Alfeo ymuru Jakobus mo'ko Tadeus maro, \v 4 mo'ko Judea poko o'wo'matoto Simon mo'ko Judas Iskariot maro (mo'ko 'wa ro enapa Jesus takarama man). \p \v 5 Mojan ainapatoro itu'ponaka okonokon apojoma'san Jesus 'wa ero wara: “Simosu me e'i'non 'wa kytoton. Samaria ponokon waitopo taka kyto'myton.\x - \xo 10:5 \xt Markus 6:7-13, Lukas 9:1-6\x* \v 6 I'tandoko 'ne ka'tu te mo'karon utapy'san kapara waranokon Israel pajanymbo 'wa. \v 7 Moro senge terapa moro Tamusi nundymary wairy ekary arotoko i'waine.\x - \xo 10:7 \xt Lukas 10:4-12\x* \v 8 Je'tun pangon irupa rapa ytoko. Iromby'san awongatoko rapa. Areky pangon ikura'matoko. Yja'wangon akywano imomatoko. Epemary pyndo oty mapyiton. Epemary pyndo enapa oty ytoko. \p \v 9 “Ika'mi'po, amu'nymbo, ikarai'po kysaroton amaroine. \v 10 Otyje'ny'ma i'tandoko. Awo'mykon y'petakangon kysaroton. Isapato'pa, apose'ma i'tandoko. Mo'ko amaminatoto 'wa tarepary apyiry man.\x - \xo 10:10 \xt 1 Korinte 9:14, 1 Timoteus 5:18\x* \p \v 11 “Poto 'su aitopo taka, ko'warono aitopo taka pai awo'my'sando, amy o'wa tatawary 'san upitoko. Mo'ko ekosa ro aitoko, moro aitopo wyino awytorykon 'wa ro. \v 12 Moro auto taka awo'myrykon jako ro, mo'karon itanokon 'wa kaitoko: ‘Sara'me aitoko, yja'sakarykon.’ \v 13 O'waine tatawary 'se mo'karon auto tanokon a'ta, moro awykato'kon sara'me aino ekosaine nainen. Moro wara e'i'pa a'taine, moro awykato'kon sara'me aino neraman rapa o'waine. \v 14 Amy oje o'waine tatawary 'se'pa kari'na a'ta, ajaurangon 'wa tywepanamary 'se'pa kari'na a'ta, i'tandoko moro auto wyino, moro aitopo wyino pai. Awytorykon mero moro apupurukon i'kokatoko.\x - \xo 10:14 \xt Apojoma'san 13:51\x* \v 15 Ita'ro pore, moro a'wembono auranano ytopo kurita moro aitopo kynota'karykatan Sodom, Gomora ko'po 'ne ka'tu rapa.\x - \xo 10:15 \xt Mateus 11:24, Genesis 19:24-28\x* \p \v 16 “Komo'saton te 'ne kapara emokyry wara tokonamon pero ra'naka. Tuwaro koro aitoko okoju wara. Ija'wany'pa koro aitoko akukuwa wara.\x - \xo 10:16 \xt Lukas 10:3\x* \p \v 17 “Tuwaro aitoko mo'karon kari'na poko. Ajarota'ton irombo a'wembono auranano yto'kon auto taka. Opoky'mata'ton morokon tywota'nano'to'kon auto ta.\x - \xo 10:17 \xt Markus 13:9-11, Lukas 12:11-12, 21:12-15\x* \v 18 Potonon jopotokon po'ponaka, poto 'su jopoto y'petakangon po'ponaka enapa ajarota'ton yjupu'po me. Moro jako ro otypan oty wo'kapy'po ekarityry taro maita'ton i'waine, mo'karon Simosu me e'i'non 'wa enapa. \v 19 Jopoto po'ponaka ajarorykon jako i'waine ajemendoto'ko'me, kytesykaton o'to awykarykon man poko. Moro jako 'ne moro o'to awykarykon man mapyita'ton. \v 20 Amyjaron kapyn irombo ajauranata'ton. Mo'ko ajumykon a'kary te otaine kynauranatan. \p \v 21 “Kari'na typiry, tyryi ekaramatan iwoto'me. Jumynano ro rypo ty'me ekaramatan. Pitanikon tysanokon, tyjumykon auran po'takaro imero kynaita'ton. Tysanokon, tyjumykon wopota'ton.\x - \xo 10:21 \xt Markus 13:12, Lukas 21:16\x* \v 22 Pa'poro kari'na ajenono'ta'ton yjety upu'po me. Mo'ko tyrombyry 'wa ro ata'karykano ta eja'nakatoto epano'tan te Tamusi.\x - \xo 10:22 \xt Mateus 24:9, Markus 13:13, Lukas 21:17, Mateus 24:13, Markus 13:13\x* \p \v 23 “O'win amy aitopo ta kari'na erekuru 'wa awekenarykon jako, amy terapa aitopo 'wa etuwarikatoko. Ita'ro pore, mo'karon Israel pajanymbo waito'kon etawa'mary mupita'ton, mo'ko kari'na ymuru wopyry uwaporo. \p \v 24 “Amy omepatoto tamepanen ko'po e'i'pa man. Amy pyitonano tyjopotory ko'po e'i'pa man.\x - \xo 10:24 \xt Lukas 6:40, Johanes 13:16, 15:20\x* \v 25 Mo'ko omepatoto 'wa iporo terapa man mo'ko tamepanen wara iwairy. Mo'ko pyitonano 'wa iporo terapa man mo'ko tyjopotory wara iwairy. Be'elsebul me amy auto jopotory ejuru jako kari'na 'wa, yja'wan me 'ne ka'tu rapa mo'karon auty tanokon ejuta'ton.\x - \xo 10:25 \xt Mateus 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15\x* \p \v 26 “Tanarike kytaiton ipokoine. Pa'poro onepyn oty irombo kynonepotan. Unemy'po oty kynotuku'tan.\x - \xo 10:26 \xt Lukas 12:2-9\x*\x - \xo 10:26 \xt Markus 4:22, Lukas 8:17\x* \v 27 Pa'poro o'waine ewa'rumy ta ynekarityry ekari'toko aweiry ta. Apanarykon taka ekarity'po ekarotoko autokon re'ta. \p \v 28 “Tanarike kytaiton mo'karon aja'mungon wonamon poko. Aja'karykon wory upijaton. Tanarike te aitoko mo'ko ata'karykatopo wa'to ta aja'mungon maro aja'karykon uta'kary taro aitoto poko. \v 29 Oko wansiri epety me o'win kusiri pana'po man. O'win amy mo'kopan wansiri pairo te nono tu'ponaka oma'pa man Tamusi nisanory pyndo. \v 30 Amyjaron te, ajunsetykon pairo pa'poro tu'ku man. \v 31 Tanarike iro ke kytaiton. Pyimano wansiri ko'po tapene mandon amyjaron. \p \v 32 “Pa'poro mo'karon kari'na embata ywyinonokon me okari'tonon wyino enapa wokari'take mo'ko kapukon tano yjumy embata. \v 33 Mo'ko kari'na embata yjukuty'pa tywairy ekari'nen anukuty'pa te wokari'take mo'ko kapukon tano yjumy embata.\x - \xo 10:33 \xt 2 Timoteus 2:12\x* \p \v 34 “Nono tu'ponaka sara'me aino ene'se tywo'se kakano'ton. Sara'me aino ene'se kapyn wopyi. Supara ene'se te wopyi.\x - \xo 10:34 \xt Lukas 12:51-53, 14:26-27\x* \v 35 Ata'sakano ene'se wopyi. Wokyry tyjumy jenono'tan. Amyinano tysano jenono'tan. Parysanonano ty'menoty jenono'tan.\x - \xo 10:35 \xt Micha 7:6\x* \v 36 O'win auto ta asekaro kari'na kynaijenono'ta'ton. \p \v 37 “Amy 'wa ypynary ko'po tyjumy, tysano pynary jako, y'wano me tywairy upitan. Amy 'wa ypynary ko'po tamyiry, tymuru pynary jako, y'wano me tywairy upitan. \v 38 Mo'ko ywena'po ta tytoto'me tywakapuru ananumy'pa man inoro y'wano me tywairy upitan.\x - \xo 10:38 \xt Mateus 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23\x* \v 39 Mo'ko tamamyry eponenymbo moro tamamyry uta'katan. Mo'ko yjupu'po me tamamyry uta'kanenymbo te moro tamamyry epotan.\x - \xo 10:39 \xt Mateus 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Johanes 12:25\x* \p \v 40 “Mo'ko ajewa'manamon yjewa'manon. Mo'ko yjewa'manen mo'ko yjemo'nenymbo ewa'manon.\x - \xo 10:40 \xt Lukas 10:16, Johanes 13:20, Markus 9:37, Lukas 9:48\x* \v 41 Amy 'wa amy Tamusi auran uku'ponen ewa'ma'poto Tamusi auran uku'ponen me iwairy ke, amy Tamusi auran uku'ponen epety apyitan. Amy 'wa amy tamamboren ewa'ma'poto tamamboren me iwairy ke, amy tamamboren epety apyitan. \v 42 Amy 'wa sapera'membo ta roten tuna ke o'win amy mo'kopan ko'warono upa'poto ywyinono me iwairy ke, ita'ro pore, tapety anapo'i'pa e'i'pa kynaitan.” \x - \xo 10:42 \xt Markus 9:41\x* \c 11 \s1 Mo'ko kari'na etykanen Johanes napojoma'san \p \v 1 Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon tynemeparykon uru'ma'san mero ty'wa, Jesus wyto'po moro wyino mo'karon kari'na emepa, moro iru'pyn oka ekaro enapa iwaito'kon 'wa.\x - \xo 11:1 \xt Lukas 7:18-35\x* \p \v 2 Moro yja'wangon kari'na aru'katopo ta one wara mo'ko Mesias emaminary ekary eta'po mero ty'wa, Johanes 'wa amykon tynemeparykon emoky'san \v 3 Jesus 'wa aturupo. Ika'san: “Mo'ko o'toto manombo amoro man? Amy terapa momo'tan te ka'tu na'na?” \p \v 4 Jesus 'wa ejuku'san: “Morokon aneta'san, anene'san enapa ekari'tandoko Johanes 'wa. \v 5 Enu'nonymbo kyno'po'saton rapa. Wajaku pangonymbo kyny'saton rapa. Yja'wan areky pangonymbo kynekura'maton rapa. Ipana'nonymbo kynipanataton rapa. Iromby'san kynawonjaton rapa. Mo'karon omi tanokon amy iru'pyn oka etaton.\x - \xo 11:5 \xt Jesaja 35:5-6, Jesaja 61:1\x* \v 6 Sara'me 'ne janon kynaitan mo'ko ypoko aki'ny'ma aitoto.” \p \v 7 Mo'karon Johanes apojongon wyto'san mero, Johanes poko mo'karon kari'na apyimykon erupary a'mo'po Jesus 'wa: “Oty ene ko mytoton moro iponomyn wo'i taka? Amy pepeito ne'wujukuru itupu ene ka'tu? \v 8 Oty ene ko iro ke mytoton? Amy iru'pyn tymi'mi'ken wo'mynano tano wokyry ene ka'tu? Mo'karon iru'pyngon tymi'mi'kamon wo'mynano tanokon kari'na te 'kuru morokon potonon jopotokon autykon ta mandon. \v 9 Oty ene 'ne ka'tu ko iro ke mytoton? Amy Tamusi auran uku'ponen ene ka'tu? A'a, wykaje o'waine, amy Tamusi auran uku'ponen ko'pono 'ne ka'tu rapa ene! \v 10 Mo'ko poko ro tymero man:\x - \xo 11:10 \xt Maleachi 3:1\x* \q1 Eneko, yjapojon semo'sa ajuwapo. Mo'ko ro moro ajemary ka'tan o'wa. \b \p \v 11 “Ita'ro pore, mo'karon woryijan uwembo wyino oma'san ra'na amy pairo e'i'pa tywaije man mo'ko kari'na etykanen Johanes ko'po. Ise'me te mo'ko ko'waronombo moro Tamusi nundymary tano iko'po man poto me. \v 12 Mo'ko kari'na etykanen Johanes we'i'po poro, erome noro, moro Tamusi nundymary apyiry poko kari'na kyno'wo'maton. Tokonamon kari'na kyno'saton apyije.\x - \xo 11:12 \xt Lukas 16:16\x* \v 13 Pa'poro mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo, moro omenano mero'po enapa moro Tamusi nundymary poko taurana mandon Johanes taronaka ro. \v 14 Amyikary 'se aja'taine, mo'ko o'toto manombo Elia mo'ko man.\x - \xo 11:14 \xt Maleachi 4:5, Mateus 17:10-13, Markus 9:11-13\x* \v 15 Mo'ko typanaken nepanaman. \p \v 16 “Otypan oty wara ko mo'karon eromenokon kari'na syta'ton? \v 17 Otykon ekaramatopo po tandy'ponokon, ero wara ta'sakarykon ko'manamon pitanikon wara mandon: ‘Na'na o'waine sina etoi. Irombo uwa'pa maiton. Na'na atamotopo ware kapyi o'waine. Irombo atamo'pa maiton.’ \v 18 Mo'ko Johanes irombo nopyi. Arepa anenapy'pa man. Winu anenyry'pa man. Irombo mykaton: ‘Amy yja'wan noky itu'po man.’ \v 19 Mo'ko kari'na ymuru nopyi. Arepa ena'san. Winu enyjan enapa. Irombo mykaton: ‘Enetoko! Amy kumi'man pore kari'na, ran! Amy tanymy 'san pore kari'na, ran! Mo'ko Rome pono jopoto ekataka pyrata amo'i'namon pawanary, amy tyja'wangamon pawanary enapa mo'ko man!’ Tywonumengapore Tamusi wairy enepojan morokon inikapy'san amaminano.” \p \v 20 “Irombo Jesus 'wa morokon ty'wa pori'tonano apyimy enepoto'konymbo aito'kon poko tauranary a'mo'po. Tamamyrykon anu'ma'pa iwe'i'san ke, eju'san i'wa:\x - \xo 11:20 \xt Lukas 10:13-15\x* \v 21 “Je'tun pe pore kynaitan o'wa, Korasin. Je'tun pe pore kynaitan o'wa, Betsaida. Moro Tyrus po, moro Sidon po enapa morokon otaine onepo'san Tamusi pori'torykon wo'kapy'sanymboto, penaro terapa natu'matoryine. Morokon yja'wan me tywe'i'san jetumary enepotopo womynano ke terapa newomyndotoryine. Weru'no'po ke terapa natakoroirotoryine.\x - \xo 11:21 \xt Jesaja 23:1-18, Ezechiël 26:1–28:26, Joel 3:4-8, Amos 1:9-10, Zacharia 9:2-4\x* \v 22 Wykaje o'waine: Moro a'wembono auranano yry jako, moro Tyrus ko'po 'ne ka'tu rapa, moro Sidon ko'po enapa mata'karykata'ton. \v 23 Amoro rapa Kafaraum, ajawongary man mekano'san kapu taka? Iromby'san waitopo taka te mony'totake. Moro Sodom po morokon ota onepo'san Tamusi pori'torykon wo'kapy'sanymboto, erome noro mondo nairy.\x - \xo 11:23 \xt Jesaja 14:13-15, Genesis 19:24-28\x* \v 24 Wykaje o'waine: moro a'wembono auranano yry jako, moro Sodom ko'po 'ne ka'tu rapa mata'karykatake.” \x - \xo 11:24 \xt Mateus 10:15, Lukas 10:12\x* \s1 Jesus 'wa tyjumy ety awongary \p \v 25 Moro jako enapa Jesus wyka'po: “Papa, kapu, nono Jopotory, poto me ajety sawongaje morokon ynekarity'san otykon unemy'san poko o'wa mo'karon oty uku'namon omepa'san wyino, uku'po'san poko te o'wa mo'karon sikyi'non 'wa.\x - \xo 11:25 \xt Lukas 10:21-22\x* \v 26 A'a, papa, moro wara iru'pa oty topoje o'wa man. \p \v 27 “Pa'poro oty yryi yjumy yjainaka. Amy pairo kari'na mo'ko ymunano anukuty'pa man. Mo'ko jumynano roten kynuku'san. Amy pairo kari'na enapa mo'ko jumynano anukuty'pa man. Mo'ko ymunano roten kynuku'san. Mo'ko i'wa enepory 'se mo'ko ymunano waitopo enapa kynuku'san.\x - \xo 11:27 \xt Johanes 3:35, Johanes 1:18, 10:15\x* \p \v 28 “O'toko 'ne y'wa, pa'poro awosin pangon otykon naki'marykon. Awu karemapota'ton. \v 29 Moro ynyry oty arotopo anundoko. Y'wa omepapotoko. Yturu'po irombo pyi'me'ke man. Po'po watapoja. Aja'karykon 'wano me oremano mepota'ton.\x - \xo 11:29 \xt Jeremia 6:16\x* \v 30 Moro ynyry oty arotopo irombo tupi me waty man. Moro anarorykon me ynyry sawo'ne man.” \c 12 \s1 Jesus moro Sabbat tauro'po enepory \p Enapyry a'mo'po i'waine.\x - \xo 12:0 \xt Markus 2:23-28, Lukas 6:1-5\x* \v 1 Moro jako ro amy otare'matopo kurita Jesus kyny'sakon morokon awasi paty ta. Irombo mo'karon inemeparykon kumyry'san. Morokon wonatopo epery potyry a'mo'po i'waine.\x - \xo 12:1 \xt Deuteronomium 23:25\x* \p \v 2 Moro ene'po mero mo'karon Farise wyka'san Jesus 'wa: “Eneko! Moro otare'matopo kurita ta tykapymy waty oty ka'saton mo'karon anemeparykon!” \v 3 Jesus wyka'po te i'waine: “Awe'i'san poro o'to mo'ko David we'i'po anerupa'pa mandon, moro kumyno ta ta'ta mo'karon ta'sakarykon maro?\x - \xo 12:3 \xt 1 Samuel 21:1-6\x* \v 4 Moro Tamusi auty taka tywo'my tywaije man. Morokon Tamusi embata yry'san perere tana'se i'waine tywaine man. Morokon perere enapyry waty i'wa tywaije man, mo'karon a'sakarykon 'wa waty enapa. Mo'karon Tamusi pokonokon 'wa roten te morokon perere enapyry tywaije man.\x - \xo 12:4 \xt Levitikus 24:9\x* \p \v 5 “Moro omenano karetary ta ka'tu anerupa'pa mandon onewara mo'karon Tamusi pokonokon 'wa tamendorykon pyndo moro Tamusi auty ta moro otare'matopo kurita yja'wangary?\x - \xo 12:5 \xt Numeri 28:9-10\x* \p \v 6 “Wykaje te o'waine: amy Tamusi auty ko'pono ero po man. \v 7 O'to tauro'po me ero auranano wairy ukutyry manombo rypo tywaije o'waine man: ‘Kari'na 'wa kotano enery 'se wa. Tywomy tnomyn 'se'pa 'wa.’. Moro ukuty'pomboto o'waine, u'tano'non u'ta oty anyry'pa maitoryine.\x - \xo 12:7 \xt Mateus 9:13, Hosea 6:6\x* \v 8 Mo'ko kari'na ymuru irombo moro otare'matopo kurita jopotory me man.” \s1 Moro otare'matopo kurita amy kura'mary \p \v 9 Irombo moro wyino Jesus wyto'po. Moro iwomepato'kon auto taka iwo'my'po.\x - \xo 12:9 \xt Markus 3:1-6, Lukas 6:6-11\x* \v 10 Moro ro po amy ainamiriri'ta'po kynakon. Irombo Jesus emendoto'man epoto'me ty'waine, iwoturupo'san i'wa: “Iru'pa nan moro otare'matopo kurita amy je'tum pan kura'mary?” \v 11 Jesus wyka'po i'waine: “Amy otare'matopo kurita o'win amy ara'nanokon eky kapara woma'poto topona taka, anika'pa naitan?\x - \xo 12:11 \xt Lukas 14:5\x* \v 12 Kapara ko'po 'kare kari'na e'i'pa nan. Iro ke ro moro otare'matopo kurita aja'sakary poko iru'pa awairy man.” \v 13 Irombo ika'po mo'ko wokyry 'wa: “Ajainary ityngako!” Irombo moro tainary tynga'po i'wa. Irombo iru'pa rapa moro ainary we'i'po moro atoneno wara. \p \v 14 Irombo tywepa'ka'san mero mo'karon Farise worupa'san ase'wa one wara Jesus wory man poko. \p \v 15 Moro ukuty'po mero ty'wa, Jesus womima'po moro wyino. Pyimanokon kari'na apyimy 'wa iwekena'po. Pa'poro je'tun pangon kura'ma'san i'wa. \v 16 E'mapoty'san te imero i'wa takarory pona. \v 17 Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'po wo'kapy'po: \q1 \v 18 Enetoko. Mo'se mo'ko ynapo'i'po ypyitory. Sipynaje. Yja'kary apokupe man. Yja'kary itu'ponaka sytake. Kari'na poko a'wembono auranano yry man ekarotan i'waine.\x - \xo 12:18 \xt Jesaja 42:1-4 (LXX)\x* \v 19 Asauranaka'pa kynaitan. Iko'tapoty'pa kynaitan. Auran aneta'pa kari'na kynaitan omakon ta. \v 20 Waruma wotamboty'po anipyty'ka'pa kynaitan. Kororeta ka'mukepyry ane'wu'ka'pa kynaitan. Moro wara kynaitan moro a'wembono auranano 'wa pa'poro oty y'mondory 'wa ro. \v 21 Mo'ko momo'tan ro kari'na. \s1 One wara Jesus 'wa ewa'rumy momary \p \v 22 Irombo amy takyren wokyry enepy'po i'waine I'wa. Mo'ko ro enu'pa, erupo'pa enpa kynakon. Irombo iru'pa rapa yry'po i'wa. Aurana'po rapa. Oty ene'po rapa i'wa.\x - \xo 12:22 \xt Markus 3:20-30, Lukas 11:14-23\x* \v 23 Pa'poro kari'na apyimykon enuta'san imero. Ika'san: “Mo'ko David parymbo kapyn mo'se nan?” \v 24 Moro eta'po mero mo'karon Farise wyka'san: “Mo'ko ewa'rumy tamuru Be'elsebul pori'tory ta roten mo'karon ewa'rumy momanon.” \x - \xo 12:24 \xt Mateus 9:34, 10:25\x* \p \v 25 “Jesus 'wa te iwonumengarykon ukuty'po. Ika'po i'waine: “O'win e'i'pa amy nono undymanamon a'ta, moro nono undymary kynotany'matan. O'win e'i'pa amy aitopo ponokon, amy auto tanokon a'ta, tywairy taro waty moro aitopo, moro auto pai kynaitan. \v 26 Satan 'wa Satan momary jako, mo'karon Satan nundymary tanokon o'win e'i'pa mandon. One wara noro ko mo'karon tynundymary tanokon undymatan? \v 27 Y'wa mo'karon ewa'rumy momary jako Be'elsebul pori'tory ta, noky pori'tory ta ko mo'karon apyitorykon nimomaton? Iro ke ro mo'karon apyitorykon a'wembono auranano yta'ton apokoine. \v 28 Tamusi a'kary pori'tory ta mo'karon ewa'rumy momary jako te y'wa, moro Tamusi nundymary tywo'se terapa man o'waine. \v 29 One wara ko amy pana'pyn kari'na auty taka tywo'myry taro amy naitan morokon otyry mona'toto'me, mo'ko pana'pyn animy'pa na'nen ta'ta? Imy'poto te ty'wa, morokon auty tanokon mona'tory taro kynaitan. \v 30 Mo'ko ymaro e'i'pa aitoto yjenono'nen me man. Mo'ko ymaro a'nano'to'pa aitoto aripa'to man.\x - \xo 12:30 \xt Markus 9:40\x* \p \v 31 “Iro ke ro wykaje o'waine: pa'poro kari'na yja'wanykonymbo, ukuty'pa 'ne roten yja'wan me o'to ika'san tywo'kary taro man. Mo'ko Tamusi a'kary ejunen yja'wanymbo te o'ka'pa kynaitan. \v 32 Mo'ko kari'na ymuru poko yja'wan me orupatoto yja'wanymbo ty'wo'kary taro man. Mo'ko Tamusi a'kary poko yja'wan me orupatoto yja'wanymbo te o'ka'pa kynaitan moro eromeno nono tu'po, moro aireno nono tu'po enapa.\x - \xo 12:32 \xt Lukas 12:10\x* \p \v 33 “Iru'pa amy wewe a'ta, moro epery enapa iru'pa man. Yja'wan me amy wewe a'ta, moro epery enapa yja'wan me man. Wewe uku'san kari'na epery poko.\x - \xo 12:33 \xt Mateus 7:20, Lukas 6:44\x* \v 34 Yja'wangonymbo 'ne roten, one wara ko amyjaron yja'wan me aitonon iru'pa o'to awykarykon taro maita'ton? Moro kari'na turu'po tano wotakamary irombo indary wyino kyno'san.\x - \xo 12:34 \xt Mateus 3:7, 23:33, Lukas 3:7, Mateus 15:18, Lukas 6:45\x* \v 35 Mo'ko iru'pyn kari'na moro kurano je'ny wyino kurangon otykon pa'kanon. Mo'ko yja'wan kari'na ko'wu moro tyja'wany je'ny wyino yja'wangon otykon pa'kanon. \v 36 Wykaje te o'waine: pa'poro yja'wan me tykato'konymbo poko kari'na wosaijomary kynaitan moro a'wembono auranano ytopo kurita. \v 37 Awykato'pombo poko ro irombo a'wembono auranano yta'ton apoko, iru'pyn taka ajyto'me, yja'wan taka ajyto'me pai.” \s1 Mo'karon kapu nenepory oty enery 'sangon \p \v 38 Irombo amykon Tamusi karetary uku'namon, amykon Farise enapa wyka'san i'wa: “Amepanen, amy kapu wyinono oty 'nare enepoko na'na 'wa.” \x - \xo 12:38 \xt Markus 8:11-12, Lukas 11:29-32\x*\x - \xo 12:38 \xt Mateus 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16\x* \v 39 Jesus 'wa ejuku'san: “Yja'wangon kari'na, taporitonokon nonamon kari'na enapa amy kapu wyinono oty enery 'se mandon. Amy anene'pa te kynaita'ton. Mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Jona po roten te no'po'sen.\x - \xo 12:39 \xt Mateus 16:4, Markus 8:12\x* \v 40 Oruwa kurita, oruwa koko mo'ko woto tam'po'kory uwembo ta Jona we'i'po wara enapa irombo mo'ko kari'na ymuru oruwa kurita, oruwa koko moro nono koro'na kynaitan.\x - \xo 12:40 \xt Jona 1:17\x* \p \v 41 “Moro a'wembono auranano yry jako, mo'karon Ninive ponokon kynawonda'ton mo'karon eromenokon kari'na maro. Mo'karon Ninive ponokon ro kynemendota'ton imero. Mo'karon Ninive ponokon waty Tamusi 'wa tywotu'ma tywaije nandon moro Jona auran poko. Ero po kore Jona ko'pono 'ne ka'tu rapa na.\x - \xo 12:41 \xt Jona 3:5\x* \v 42 Moro a'wembono auranano yry jako, mo'ko ijary pono woryi jopoto kynawondan mo'karon eromenokon kari'na maro. Mo'ko woryi ro kynemendota'ton imero. Mo'ko woryi waty tywo'se nan ero nono y'maty'po wyino Salomo wonumengapory eta. Ero po kore Salomo ko'pono 'ne ka'tu rapa na.” \x - \xo 12:42 \xt 1 Koningen 10:1-10, 2 Kronieken 9:1-12\x* \s1 Tywaitopombo 'wa akywano weramary \p \v 43 “Amy yja'wan akywano womimapoto mo'ko tynaki'marymbo wyino, tywotare'matopo upi kyny'san iponono aito'kon taka. Amy anepory'pa tywe'i'poto te\x - \xo 12:43 \xt Lukas 11:24-26\x* \v 44 kynganon: ‘Weramatake rapa moro yjautymbo 'wa.’ Irombo tytunda'po po, moro tywaitopombo epojan itary'pa, ta'me, sara'me. \v 45 Irombo kyny'san rapa oko-to'ima noro amykon tyko'ponokon yja'wangon akywano aije. Irombo kyno'myjaton, moro po tywaito'ko'me. Iwara mo'ko wokyry yja'wan me 'ne ka'tu rapa kynaijan moro koromo tywe'i'po ko'po. Mojan eromenokon yja'wangon kari'na epotan enapa moropan oty.” \s1 Jesus omorykon \p \v 46 “Mo'karon kari'na apyimykon 'wa auranary jako noro, mo'ko Jesus sano tunda'po mo'karon ipiryjan maro. Enery 'se kynatokon. Kurando kynaimomo'satokon.\x - \xo 12:46 \xt Markus 3:31-35, Lukas 8:19-21\x* \v 47 Irombo amy wyka'po I'wa: “Asano, apiryjan kurando mandon. Ajenery 'se mandon.” \v 48 Mo'ko torupanenymbo 'wa te Jesus wyka'po: “Noky ko ysano me nan? No'kan ko ymeseku'san me mandon?” \v 49 Tainary ke mo'karon tynemeparykon ekarity'san i'wa. Ika'po: “Mojan te ysano me, ymeseku'san me mandon. \v 50 Mo'ko kapukon tano yjumy nisanory wara aitoto ro ypiry me man, yjenauty me man, ysano me enapa man.” \c 13 \s1 Mo'ko maina pokono \p \v 1 Moro noro kurita Jesus wepa'ka'po. Moro parana esi'wo iwotandy'mo'po.\x - \xo 13:1 \xt Markus 4:1-9, Lukas 8:4-8\x* \v 2 Pyime imero mo'karon kari'na wota'nanopy'san i'wa. Iro ke ro amy kurijara ta iwotandy'mo'po. Mo'karon ata'nanopy'san mapo kynatokon.\x - \xo 13:2 \xt Lukas 5:1-3\x* \p \v 3 Irombo Jesus 'wa pyime otykon ekarity'san onumengato'kon auranano ke. Ika'po i'waine: “Epanamatoko! Amy maina pokono o'ponje kyny'san. \v 4 Moro iwo'pomyry jako ro, a'si 'ko amykon inipomyry epy kyno'pa'san oma esi'wo. Irombo mo'karon tonoro ena'se kyno'saton. \p \v 5 A'si 'ko enapa amykon kyno'pa'san moro topu pan nono tu'ponaka. Moro po iko'po 'ne 'ne sakau waty man. O'win wytory kynatytanon, ipyimy'ma moro sakau wairy ke. \v 6 Weju wepa'ka'po mero te, asiny kynikoro'kanon. Imi'pa tywairy ke, kynajutanon. \p \v 7 “Amykon enapa takyramon itupu paty ta kynopa'san. Irombo moro takyramon itupu atytary moro wonatopo wojan. \p \v 8 “Amykon kyno'pa'san iru'pyn nono tu'ponaka. Amykon kynepetanon ainatone-kari'na me, amykonymbo oruwa-kari'na me, amykonymbo o'win-kari'na me itu'ponaka ainapatoro. \v 9 Mo'ko typanaken nepanaman.” \p \v 10 Irombo mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san: “O'tono'me ko onumengato'kon auranano mekari'san i'waine?” \x - \xo 13:10 \xt Markus 4:10-12, Lukas 8:9-10\x* \v 11 Irombo ejuku'san i'wa: “Amyjaron moro Tamusi nundymary poko tamorepa mandon, mo'karon kapyn te. \v 12 Mo'ko totyken 'wa irombo otykon yta'ton. Ekosa ro oty kynotakamatan. Mo'ko otypyn wyino te otyrykonymbo pinata'ton.\x - \xo 13:12 \xt Mateus 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26\x* \v 13 Iro ke ro onumengato'kon auranano sekari'sa i'waine. Kyno'po'saton ro rypo irombo. Otymbo ro anene'pa te mandon. Kynepanamaton ro rypo. Otymbo ro aneta'pa te mandon. \v 14 Mojan ro ero Tamusi auran uku 'ponenymbo Jesaja wyka'po ka'pojaton: \q1 “Mepanamata'ton ro rypo apanarykon ke. Otymbo ro aneta'pa te maita'ton. Mo'po'ta'ton ro rypo ajenurukon ke. Otymbo ro anene'pa te maita'ton.\x - \xo 13:14 \xt Jesaja 6:9-10 (LXX)\x* \v 15 Mojan kari'na turu'san tyja'nata man. Tywepanapu'to mandon. Tywonupu'to mandon. Iwara tanurukon ke oty anene'pa mandon. Typanarykon ke oty aneta'pa mandon. Ituru'san oty anukuty'pa man. Tamamyrykon anu'ma'pa mandon, tywekura'mapoto'ko'me y'wa. \b \p \v 16 “Amyjaron, sara'me 'ne morokon ajenurukon ajypojaton. Oty enepojaton irombo o'waine. Sara'me 'ne morokon apanarykon ajypojaton. Oty etapojaton irombo o'waine.\x - \xo 13:16 \xt Lukas 10:23-24\x* \v 17 Ita'ro pore, pyime Tamusi auran uku'ponamonymbo irombo, tamamboramon enapa morokon anenerykon otykon enery 'se rypo tywaije mandon. Anene'pa te tywaije mandon. Morokon anetarykon otykon etary 'se enapa rypo tywaije mandon. Aneta'pa te tywaije mandon. \p \v 18 “O'to tauro'po me moro maina pokono poko ynekarity'po onumengatopo auranano wairy etatoko.\x - \xo 13:18 \xt Markus 4:13-20, Lukas 8:11-15\x* \p \v 19 “Morokon oma esi'wo o'papy'san wonatopo epy wara mo'karon ero wara aitonon mandon: Moro Tamusi nundymary ekary etaton. O'to tauro'po me te moro oka wairy anukuty'pa mandon. Irombo mo'ko yja'wan kyno'san. Moro ituru'san ta o'papy'san mona'tojan. \p \v 20 “Morokon topu pan nono tu'ponaka o'papy'san wonatopo epy wara mo'karon ero wara aitonon mandon: O'win wytory Tamusi auran ewa'maton, eta'po mero ty'waine. \v 21 Ituru'san ta te atandy'mo'pa man. Ko'i roten Tamusi amyikaton. Moro Tamusi auranymbo upu'po me awosin pangon otykon 'wa toporykon jako, ta'sakarykon 'wa tykota'marykon jako pai, o'win wytory kynomaton. \p \v 22 “Morokon takyramon itupu paty ta o'papy'san wonatopo epy wara mo'karon ero wara aitonon mandon: Tamusi auranymbo etaton. Irombo te pyime nono tu'ponokon otykon poko kynonumengaton. Pyrata kynemu'maton. Iwara te moro Tamusi auranymbo epeta'pa kyniromo'san ituru'san ta. \p \v 23 “Morokon iru'pyn nono tu'ponaka o'papy'san wonatopo epy wara mo'karon ero wara aitonon mandon: Moro Tamusi auranymbo etaton. O'to tauro'po me iwairy uku'saton. Irombo kynepetaton, amykonymbo ainatone-kari'na me, amykonymbo oruwa-kari'na me, amykonymbo o'win-kari'na me itu'ponaka ainapatoro.” \s1 Amykon rapa onumengato'kon auranano \p \v 24 Amy rapa onumengatopo auranano ekarity'po Jesus 'wa i'waine. Ika'po: “Moro Tamusi nundymary amy tymainary ta iru'pyn wonatopo epy pyryrykanen kari'na wara man. \v 25 Mo'karon kari'na wo'nykyry jako, mo'ko ijenono'nen kyno'san. Itupu epyryry pyryrykanon moro awasi paty ta. Irombo kyny'san moro wyino. \v 26 Moro awasi atytary jako, epetary jako, moro itupu enapa kynatytanon. \v 27 Irombo mero mo'ko maina aporemy pyitorykon kyno'saton i'wa. Kyngaton i'wa: ‘Jopoto, iru'pyn wonatopo epy kapyn amainary ta mipyryrykan? One wara ko iro ke itupu pe nan?’ \v 28 Kynganon i'waine: ‘Amy yjenono'nen 'wa moro wara tyje man.’ \v 29 Irombo mo'karon ipyitorykon kyngaton i'wa: ‘Na'na wytory 'se iro ke man moro itupu yna?’ Kyneju'saton: ‘Uwa. Ijako irombo moro itupu nary ta moro awasi mungata'ton. \v 30 Oro okororo natytan moro awasi potyry 'wa ro. Moro awasi po'topo kurita wykatake mo'karon ipo'namon 'wa: “Moro itupu 'ne ka'tu inatoko. Tamororo'ke pai imypo'toko, mikoro'kato'se me. Irombo moro awasi a'nano'toko moro ikura'matopo taka.” ’ ” \p \v 31 Amy rapa onumengatopo auranano ekarity'po Jesus 'wa i'waine. Ika'po: “Moro Tamusi nundymary amy tymainary ta kari'na nipomyry wonatopo epy'po'membo 'ko wara man.\x - \xo 13:31 \xt Markus 4:30-32, Lukas 13:18-19\x* \v 32 Moro wonatopo epy'po ro irombo ro ko'warono moro man. Atyta'ma'poto te, poto me kynaijan pa'poro amykon terapa wonatopo ko'po. Wewe me kynaijan. Mo'karon tonoro tapo'nykon ka'saton morokon iporirykon poko.” \p \v 33 Amy rapa onumengatopo auranano ekarity'po i'wa i'waine: “Moro Tamusi nundymary moro perere uwapurotopo wara man. Amy woryi 'wa oruwa parapi poromy taka tyry'poto, pa'poro moro poromy uwapurojan.” \x - \xo 13:33 \xt Lukas 13:20-21\x* \p \v 34 Pa'poro morokon otykon ekarity'san Jesus 'wa mo'karon kari'na apyimykon 'wa onumengato'kon auranano me. Onumengato'kon auranano pyndo anerupa'paine iwe'i'po.\x - \xo 13:34 \xt Markus 4:33-34\x* \v 35 Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo nekarity'po wo'kapy'po:\x - \xo 13:35 \xt Ware 78:2\x* \q1 Onumengato'kon auranano sipa'katake yndary wyino. Ero nono wo'kapy'po poro atunemy'pombo oty sarykatake. \s1 Jesus 'wa tynemeparykon emepary \p \v 36 Irombo Jesus 'wa mo'karon kari'na apyimykon no'san. Auto 'wa ito'po. Irombo mo'karon inemeparykon wopy'san i'wa. Ika'san: “Moro maina tano itupu poko anekarity'po onumengatopo auranano ekari'ko na'na 'wa iru'pyn me 'ne ro.” \p \v 37 Ejuku'san i'wa. Ika'po: “Mo'ko irupyn wonatopo epy pyryrykanen, mo'ko kari'na ymuru mo'ko man. \v 38 Moro maina, ero nono moro man. Moro irupyn wonatopo epy, moro Tamusi nundymary tanokon kari'na mo'karon mandon. Moro itu'pu, mo'karon ewa'rumy wyinonokon kari'na mo'karon mandon. \v 39 Mo'ko itupu epyryry pyryrykanen tyjenono'ken, mo'ko ewa'rumy tamuru mo'ko man. Moro wonatopo potyry, ero nono y'matyry moro man. Mo'karon ipo'namon, Tamusi apojongon mo'karon mandon. \p \v 40 “Moro itupu a'nanopy'po koro'kary wara enapa oty kynaitan ero nono y'matyry jako. \v 41 Mo'ko kari'na ymuru mo'karon kapu tanokon tapojongon emo'tan. Mo'karon ro moro Tamusi nundymary wyino mo'karon yja'wan taka ta'sakarykon emaponamon, mo'karon yja'wan me ta'sakarykon enanamon a'nano'ta'ton. \v 42 Irombo moro wa'to je'ny taka kynemata'ton. Moro po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan. \v 43 Irombo mero mo'karon tamamboramon moro tyjumykon nundymary ta weju wara taweije kynaita'ton. Mo'ko typanaken nepanaman.” \s1 Amykon rapa onumengato'kon auranano \p \v 44 “Moro Tamusi nundymary amy maina ta unemy'po karukuri wara man. Moro epojan ro amy kari'na. Irombo kynunenjan rapa. Ewa'pory pa'poro totyrymbo ekarama kyny'san. Morombo mero moro maina epeka'san. \p \v 45 “Moro Tamusi nundymary amy kurangon paraso topurukonymbo upinen otykon ekaramanen wokyry wara enapa man. \v 46 Irombo amy tapenenymbo paraso topurumbo epory'poto ty'wa, pa'poro totyrymbo ekarama kyny'san. Irombo moro paraso topurumbo epeka'san. \p \v 47 “Moro Tamusi nundymary amy parana taka ipapy'po sipi wara man. Pa'poro roten woto apyijan. \v 48 A'nopy'poto, mo'karon woto pokonokon kynityngaton maponaka. Irombo tandy'po mo'karon kurangonymbo katon kurukurukon taka. Mo'karon yja'wangonymbo pa'saton te. \v 49 Moro wara enapa oty kynaitan ero nono y'matyry jako. Mo'karon Tamusi apojongon kynepa'kata'ton. Irombo mo'karon yja'wangon kari'na yta'ton typo mo'karon tamamboramon wyino. \v 50 Irombo moro wa'to je'ny taka kynemata'ton. Moro po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan. \p \v 51 “Erokon pa'poro muku'ton?” Ika'san I'wa: “A'a.” \v 52 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Iro ke ro pa'poro mo'karon Tamusi nundymary ta omepatonon me e'i'san Tamusi karetary uku'namon amy totyry kura'matopo wyino aserynon otykon, penatonon otykon enapa pa'kanen auto jopotory wara mandon.” \s1 Nasaret po Jesus urumenary \p \v 53 Morokon onumengato'kon auranano ekarity'ma'san wyino ty'wa, Jesus womima'po moro wyino.\x - \xo 13:53 \xt Markus 6:1-6, Lukas 4:16-30\x* \v 54 Moro tywetuwaro'matopombo 'wa tytunda'po mero, mo'karon ta'sakarykon emepa'san i'wa moro iwota'nano'to'kon auto ta. Mo'karon auran etanamon enuta'san imero. Ika'san: “Oje ko moro tywonumengapore aino topoje i'wa nan? Oje ko morokon pori'tonano topoje i'wa nan? \v 55 Mo'ko auto amynen ymuru kapyn mo'se nan? Maria kapyn isano me nan? Jakobus, Josef, Simon, Judas kapyn ipiryjan me nandon? \v 56 Pa'poro mo'karon enaunan waty kyra'naine nemanjaton? Oje ko iro ke pa'poro morokon otykon topoje i'wa nan?” \v 57 Jesus imero kynere'kojatokon.\x - \xo 13:57 \xt Johanes 4:44\x* \p Jesus wyka'po te i'waine: “Wararo amy Tamusi auran uku'ponen ety kawo man. Moro iwetuwaro'matopombo po roten te ety awonga'pa man. Mo'karon omorykon ekosa enapa ety awonga'pa man.” \v 58 Tamusi anamyika'pa iwairykon ke ro pyime 'ne waty potonon pori'tonano enepo'po i'wa moro po. \c 14 \s1 Mo'ko kari'na etykanen Johanes rombyry \p \v 1 Moro jako ro mo'ko jopoto Herodes 'wa Jesus ekary eta'po.\x - \xo 14:1 \xt Markus 6:14-29, Lukas 9:7-9\x* \v 2 Irombo mo'karon typyitorykon 'wa ika'po: “Mo'ko kari'na etykanenymbo Johanes mo'ko man. Iromby'san wyino tawonje rapa man. Iro ke ro morokon pori'tonano ita kynemaminanon.” \p \v 3 Mo'ko Herodes 'wa irombo Johanes tapyipo tywaije kynakon. Tymypo tywaije i'wa kynakon. Taru'kapo tywaije i'wa kynakon yja'wangon kari'na aru'katopo taka, mo'ko typiry Filipus pytymbo Herodias upu'po me.\x - \xo 14:3 \xt Lukas 3:19,20\x* \v 4 Johanes wykatopombo irombo tywaije kynakon Herodes 'wa: “Mo'ko woryi maro kapyn awairy man.” \x - \xo 14:4 \xt Levitikus 18:16, 20:21\x* \v 5 Herodes Johanes wory 'se rypo tywaije kynakon. Mo'karon kari'na apyimy pona te tanarike kynakon. Tamusi auran uku'ponen me irombo Johanes enejatokon. \p \v 6 Mo'ko Herodes 'wa moro tywomatopombo kurita ewa'mary jako te, mo'ko Herodias emyiry uwa'po mo'karon ejuku'san 'wa. Herodes apokupe imero kynakon. \v 7 Iro ke ro Tamusi ety ejatory ta ika'po i'wa: “Moro y'wa awoturupotopo oty ro sytake o'wa.” \v 8 Irombo tysano 'wa tapokuma'po ke, mo'ko amyija'ko wyka'po: “Mo'ko kari'na etykanen Johanes upu'pombo ene'ko y'wa amy apo'ny tu'po.” \p \v 9 Kata'mato mo'ko jopoto we'i'po. Ise'me te mo'ko amyija'ko woturupotopo yry man ekarity'po i'wa, Tamusi ety ejatory ta, mo'karon endametonon netary me enapa taurana'po ke i'wa. \v 10 Moro yja'wangon kari'na aru'katopo ta ro Johanes u'kapo'po i'wa. \v 11 Amy apo'ny tu'po moro upu'pombo enepy'po mero, mo'ko amyija'ko ainaka ypo'po i'wa. Irombo mo'ko amyija'ko 'wa tysano 'wa aro'po. \v 12 Morombo mero mo'karon Johanes nemeparykon wopy'san moro ekepy'po aije. Unemy'po i'waine. Morombo wyino ito'san Jesus 'wa ekari'se. \s1 Mo'karon ainatone dusun kari'na upary \p \v 13 Moro eta'po mero ty'wa, Jesus wyto'po kurijara ta moro wyino, amy iponomyn aitopo 'wa, o'win upu'po tywaito'me. Moro eta'po mero ty'waine, mo'karon kari'na apyimykon 'wa iwekena'po typupurukon poko, morokon tywaito'kon wyino.\x - \xo 14:13 \xt Markus 6:30-44, Lukas 9:10-17, Johanes 6:1-14\x* \v 14 Moro kurijara wyino tywo'ka'po mero, moky kari'na wota'nanopy'san ene'po Jesus 'wa. Ikotanorykon ene'po i'wa. Mo'karon ira'nanokon je'tun pangon yry'san i'wa iru'pa rapa. \p \v 15 Koine 'ne iwe'i'po mero mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san: “Ero aitopo ipono'ma man. Koine 'ne terapa man. Mo'karon kari'na apyimykon emo'toko rapa, tareparykon man epeka'to'se me morokon sengenokon aito'kon ta.” \v 16 Jesus wyka'po te i'waine: “Itorykon kapyn man. Amyjaron te upatoko.” \v 17 Irombo ika'san I'wa: “Ainatone roten perere na'na ekosa man, oko woto maro.” \v 18 Jesus wyka'po i'waine: “Ene'toko y'wa.” \p \v 19 Irombo mo'karon kari'na apyimykon andy'mopo'san i'wa itupu tu'po. Morokon ainatone perere, mo'karon okonokon woto anumy'san i'wa. Tamusi ety awonga'po i'wa. Irombo mero morokon perere y'sakapoty'san i'wa. Irombo mo'karon tynemeparykon 'wa yry'san i'wa, mo'karon kari'na apyimykon upato'me i'waine. \p \v 20 Pa'poro iwendame'san. Pa'poro iwaime'san. Irombo ainapatoro itu'ponaka oko kurukuru morokon arepa akosinykonymbo amo'i'ky'san i'waine. \v 21 Mo'karon endame'san wokyryjan ainatone dusun iwairy taro kynatokon. Woryijan, pitanikon enapa te tywendame kynatokon. \s1 Jesus wytory tuna tu'po \p \v 22 Irombo o'win wytory Jesus 'wa mo'karon tynemeparykon wyry'ka'san, iwotaru'kato'ko'me kurijara taka, tuwapo itoto'ko'me koposenaka. Mo'karon kari'na apyimykon emokyry 'se rapa kynakon aseke ro.\x - \xo 14:22 \xt Markus 6:45-52, Johanes 6:16-21\x* \v 23 Mo'karon kari'na emoky'ma'san mero ty'wa, moro wypy tu'ponaka ito'po, o'win 'ne Tamusi 'wa tauranato'me. Iko'mamy'poto, o'win upu'po moro po kynakon. \v 24 Moro jako moro kurijara ty'se\f * \fr 14:24 \ft Moro Griek auran ta no Tamusi karetary ta moropo tymero man: stadiën. O'win stadie 185m man.\f* terapa mapo wyino kynakon. Parana yja'wan me imero moro kurijara yjakon. Pepeito po'ponaka irombo kyny'sakon. \p \v 25 Irombo tuna tu'po Jesus wyto'po mo'karon tynemeparykon epoje, koko, emamyry jako. \v 26 Moro tuna tu'po itory ene'po mero ty'waine, mo'karon inemeparykon wety'ka'san. Ika'san: “Amy akatombo mo'ko man”. Enarirykon wotaikapoty'san. \v 27 O'win wytory te Jesus aurana'po i'waine. Ika'po: “Aturu'san apyitoko! Awu te wa! Kytety'katon!” \p \v 28 Petrus 'wa te ejuku'po. Ika'po: “Amoro me ro aja'ta, kaiko y'wa, ywo'to'me o'wa tuna tu'po.” \v 29 Jesus wyka'po i'wa: “O'ko 'ne iro ke!” Irombo Petrus wo'ka'po moro kurijara wyino. Ito'po tuna tu'po Jesus 'wa. \v 30 Moro pepeito pori'tory 'wa tywo'poty'po mero te, iwety'ka'po. Tywotu'mukury mero iko'ta'po: “Jopoto! Kapano'ko!” \v 31 O'win wytory Jesus 'wa tainary tynga'po. Petrus apo'i'po i'wa. Ika'po i'wa: “Oty anamyikaporopyn! O'tono'me ko oko aturu'po myryi?” \v 32 Irombo moro kurijara taka iwotaru'ka'san mero, moro pepeitombo yity'na'po imero. \v 33 Mo'karon kurijara ta aitonon wokunama'san ipo'ponaka. Ika'san: “Iporo ro Tamusi ymuru amoro mana.” \s1 Genesaret po je'tun pangon kura'mary \p \v 34 Atonenaka tywepato'san mero, moro Genesaret yinonory 'wa itunda'san.\x - \xo 14:34 \xt Markus 6:53-56\x* \v 35 Jesus ukuty'po mero ty'waine, mo'karon moro ponokon 'wa oka aripapy'po pa'poro moro wyinonokon aito'kon ta. Irombo pa'poro je'tun pangon enepy'san i'waine I'wa. \v 36 Iwe'pima'san i'wa, iwo'my sese'wuru roten y'tu'kato'me ty'waine. Pa'poro mo'karon i'tu'kanamonymbo we'i'san iru'pa rapa. \c 15 \s1 Mo'karon uwapoto'san wykato'kon \p \v 1 Irombo Jerusalem wyino amykon Farise wopy'san amykon Tamusi karetary uku'namon maro Jesus 'wa. Ika'san i'wa:\x - \xo 15:1 \xt Markus 7:1-13\x* \v 2 “O'tono'me ko mo'karon anemeparykon mo'karon uwapoto'san wykato'konymbo wara e'i'pa nandon? Asainaty'pa kore nendamejaton, ran!” \v 3 Ejuku'san i'wa: “Amyjaron rapa, o'tono'me ko moro Tamusi wykatopombo memapojaton morokon anapyirykon uwapoto'san wykato'konymbo 'wa? \v 4 Tamusi irombo tyka man: ‘Ajumy, asano inendoko. Mo'ko tyjumy, tysano ejunen rombyry man.’\x - \xo 15:4 \xt Exodus 20:12, Deuteronomium 5:16, Exodus 21:17, Levitikus 20:9\x* \v 5 Amyjaron te mykaton: ‘Amy wykary jako tyjumy 'wa, tysano 'wa pai: ‘Pa'poro ajepano'to'kon manombo y'wa, Tamusi 'wa syryi,’ \v 6 mo'kopan 'wa tyjumy, tysano nendory kapyn noro man.’ Moro wara ro moro Tamusi wykatopombo mirupomangapojaton morokon anapyirykon uwapoto'san wykato'konymbo 'wa. \v 7 Tonapiramon 'ne roten, iporo imero mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Jesaja ero wara apokoine tyka man: \q1 \v 8 “Mojan ero ponokon yjety awongaton tyndarykon ke roten. Ituru'san te tyse man ywyino.\x - \xo 15:8 \xt Jesaja 29:13 (LXX)\x* \v 9 Typo roten moro yjety awongaton. Morokon kari'na emepato'kon i'waine, kari'na wykato'konymbo roten morokon man.” \b \p \v 10 Irombo mo'karon kari'na apyimy ko'ma'po mero ty'wa, Jesus wyka'po i'waine: “Epanamatoko y'wa. Uku'toko o'to ywykary.\x - \xo 15:10 \xt Markus 7:14-23\x* \v 11 Amy pairo indary taka o'mytoto oty kari'na anany'ma'pa man. Moro indary wyino o'toto oty te kari'na any'manon.” \p \v 12 Irombo mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san: “Mo'karon Farise ere'ko'san muku'san moro awykatopombo 'wa?” \v 13 Irombo ika'po i'waine: “Pa'poro mo'ko kapu tano yjumy nipomy'torymbo tungamy moro man. \v 14 Ipokoine kytaiton. Enu'non aronamon enu'non mo'karon mandon. Enupyn 'wa enupyn arory jako, okororo kynomata'ton amy nono atory taka.” \x - \xo 15:14 \xt Lukas 6:39\x* \p \v 15 Petrus 'wa te Jesus ejuku'po: “Moro onumengatopo auranano iru'pyn me na'na 'wa ekari'ko.” \v 16 Ika'po te: “Amyjaron ro rypo ka'tu onumenga'pa mandon? \v 17 Anukuty'pa mandon pa'poro morokon yndanano taka o'mytonon otykon wytory uwembonano taka, irombo amy oje terapa kurandonaka rapa iwopyry? \v 18 Moro indary wyino o'toto oty te ituru'po wyino kyno'san. Moro ro kari'na any'manon.\x - \xo 15:18 \xt Mateus 12:34\x* \v 19 Moro ituru'po wyino ro irombo kyno'san yja'wan onumengano, kari'na wory, taporitonone aino any'mary, wararo wokyry, woryi maro aino, maname aino, tonapire aino, Tamusi ejuru. \v 20 Morokon otykon ro kari'na any'manon. Asainaty'pa endameno te kari'na anany'ma'pa man.” \s1 Mo'ko Kana'an ponombo woryi \p \v 21 Irombo Jesus wyto'po moro wyino. Iwomima'po moro Tyrus yinonory 'wa, moro Sidon yinonory 'wa enapa.\x - \xo 15:21 \xt Markus 7:24-30\x* \v 22 Irombo amy Kana'an ponombo woryi wepa'ka'po. Iko'ta'po i'wa: “Jopoto, David parymbo, ykotanory eneko! Yjemyiry takyre man. Kynota'karykanon imero.” \v 23 Jesus we'i'po te anejuku'pa pairo. Irombo mo'karon inemeparykon wopy'san i'wa. Ika'san: “Emo'ko rapa mo'ko woryi. Kywena'san ta tyko'tapotyry ene'san.” \v 24 Ika'po eju'to'ko'me: “Tomo'se wa mo'karon utapy'san kapara waranokon Israel pajanymbo 'wano me roten.” \v 25 Mo'ko woryi wopy'po te i'wa. Ipo'ponaka iwokunama'po. Ika'po: “Jopoto, kapano'ko.” \v 26 Jesus 'wa te ejuku'po: “Yja'wan me man mo'karon pitanikon ereparymbo pinary, mo'karon pero upato'me ike.” \v 27 Mo'ko woryi wyka'po te: “Iwara ro rypo man, Jopoto. Mo'karon pero enapa te tapara wyino opapy'san taporenjan erepary pisara'san ena'saton.” \v 28 Irombo mero Jesus wyka'po i'wa: “Woryi, moro o'wa Tamusi amyikary poto me man. Anisanory wara ro o'wano me oty no'ka'nen.” Morombo wyino iru'pa rapa mo'ko emyiry kynakon. \s1 Okupa'en dusun ata'nanopy'san upary \p \v 29 Irombo moro wyino Jesus wyto'po. Moro Galilea tano tuna juwembory esi'wo ito'po. Moro wypy tu'ponaka iwonuku'po. Moro po ro iwotandy'mo'po. \v 30 Irombo pyime imero kari'na apyimykon wopy'san i'wa. Iwajakuta'san, enu'non, atamemy'san, erupo'non, pyime noro amykon terapa je'tun pangon enepy'san i'waine i'wa. Ipupuru po roten enytoka'san i'waine. Irombo iru'pa rapa yry'san i'wa. \v 31 Mo'karon kari'na apyimy enutano'po'po imero erupo'nonymbo auranary 'wa, iru'pa rapa atamemy'sanymbo we'i'san 'wa, iwajakuta'sanymbo wytopotyry 'wa, enu'nonymbo 'wa oty enery 'wa enapa. Irombo mo'karon Israel pajanymbo tamusiry ety awonga'po i'waine. \p \v 32 Irombo Jesus 'wa mo'karon tynemeparykon ko'ma'san ty'wa. Ika'po: “Mo'karon pyimano kari'na kotanory seneja. Oruwa kurita terapa yjekosa mandon erepa'mambo. Uwembotary'pa emokyrykon 'se'pa rapa wa. Ijako irombo oma ta kynirupomanda'ton.” \x - \xo 15:32 \xt Markus 8:1-10\x* \v 33 Irombo mo'karon inemeparykon wyka'san I'wa: “Oje ko arepa kysepota'ton mojan pyimanokon kari'na waimeto'me, ero iponomyn po?” \v 34 Jesus wyka'po i'waine: “O'toro perere ko ajekosaine nan?” Ika'san: “Oko-to'ima perere, amykon woto'makon maro.” \v 35 Morombo mero mo'karon pyimano kari'na 'wa ika'po, nono tu'po iwotandy'moto'ko'me. \v 36 Irombo morokon oko-to'imanokon perere anumy'san i'wa, mo'karon woto maro. Tamusi ety awonga'po i'wa. Morombo mero i'sakapoty'san i'wa. Irombo mo'karon tynemeparykon 'wa yry'san i'wa, mo'karon kari'na apyimykon upato'me i'waine. \v 37 Pa'poro iwendame'san. Pa'poro iwaime'san. Irombo oko-to'ima kurukuru morokon arepa akosinykonymbo amo'iky'san i'waine. \v 38 Mo'karon endame'san wokyryjan okupa'en dusun kynatokon. Woryijan, pitanikon enapa te tywendame kynatokon. \p \v 39 Irombo mo'karon kari'na apyimykon emoky'san mero ty'wa, Jesus wotaru'ka'po kurijara taka. Ito'po moro Magadan yinonory 'wa. \c 16 \s1 Amy kapu nenepory oty enery 'se aino \p \v 1 Irombo mo'karon Farise wopy'san mo'karon Saduse maro Jesus 'wa. U'kuto'me ty'waine, iwoturupo'san amy kapu wyinono oty enepoto'me I'wa.\x - \xo 16:1 \xt Markus 8:11-13, Lukas 12:54-56\x*\x - \xo 16:1 \xt Mateus 12:38, Lukas 11:16\x* \v 2 Ejuku'san i'wa: “Koine 'ne mykaton: ‘Embatary iru'pyn me kynaitan. Kapu irombo tapire na.’ \v 3 Kokoro mykaton: ‘Pari'pe erome kynaitan. Kapu irombo tuwasakaraije na.’ Kapu enery poko one wara embatary wairy man muku'saton. Amano poko te one wara oty wairy man ukutyry mupijaton? \v 4 Yja'wangon kari'na, taporitonokon nonamon kari'na enapa amy kapu wyinono oty enery 'se mandon. Amy anene'pa te kynaita'ton. Mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Jona po roten te no'po'sen.” Morombo mero ino'san i'wa. Ito'po.\x - \xo 16:4 \xt Mateus 12:39, Lukas 11:29\x* \s1 Oty anukuty'pa Jesus nemeparykon wairy \p \v 5 Moro koposenaka tywepatorykon jako, mo'karon Jesus nemeparykon tytuwarenge'se kynatokon perere arory poko.\x - \xo 16:5 \xt Markus 8:14-21\x* \v 6 Jesus wyka'po i'waine: “Tuwaro koro aitoko mo'karon Farise 'wa perere uwapurotopo pona, mo'karon Saduse 'wa perere uwapurotopo pona enapa.” \x - \xo 16:6 \xt Lukas 12:1\x* \v 7 Ase'wa iworupa'san. Ika'san: Moro wara kyngano perere anenepy'pa kywe'i'san ke. \p \v 8 Moro ukuty'po mero Jesus wyka'po: “O'tono'me ko moro iperere'pa awairykon poko morupaton ase'wa, oty anamyikaporo'non? \v 9 Oty anukuty'pa noro ka'tu mandon? Muta'katon terapa o'toro kurukuru morokon anamo'iky'san arepa akosinykonymbo we'i'san, mo'karon ainatone dusun kari'na upa'san wyino morokon ainatone perere ke?\x - \xo 16:9 \xt Mateus 14:17-21\x* \v 10 Muta'katon enapa terapa o'toro kurukuru morokon anamo'iky'san arepa akosinykonymbo we'i'san, mo'karon okupa'en dusun kari'na upa'san wyino morokon oko-to'ima perere ke?\x - \xo 16:10 \xt Mateus 15:34-38\x* \v 11 One wara ko anukuty'pa mandon perere poko aurana'pa o'waine ywe'i'po? Wykai te o'waine, mo'karon Farise 'wa perere uwapurotopo pona, mo'karon Saduse 'wa perere uwapurotopo pona enapa tuwaro awaito'ko'me!” \p \v 12 Irombo mero ko'wu moro perere uwapurotopo pona kapyn tuwaro tywaito'ko'me ika'po ukuty'po i'waine, mo'karon Farise 'wa kari'na emepatopo pona te, mo'karon Saduse 'wa kari'na emepatopo pona enapa. \s1 Petrus 'wa noky me Jesus wairy ekarityry \p \v 13 Moro Sesarea Filipi yinonory 'wa tytunda'san mero, mo'karon tynemeparykon 'wa Jesus woturupo'po: “Noky me ko mo'ko kari'na ymuru ekari'saton mo'karon kari'na?” \x - \xo 16:13 \xt Markus 8:27-30, Lukas 9:18-21\x* \v 14 Irombo ika'san: “Amykonymbo mo'ko kari'na etykanenymbo Johanes me kynekari'saton. Amykonymbo te Elia me kynekari'saton. Amykonymbo rapa Jeremia me kynekari'saton, amy Tamusi auran uku'ponenymbo me pai.” \x - \xo 16:14 \xt Mateus 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8\x* \v 15 Irombo ika'po i'waine: “Amyjaron rapa, noky me ko kakari'saton?” \v 16 Simon Petrus 'wa ejuku'po. Ika'po i'wa: “Mo'ko Mesias amoro mana, mo'ko nurono Tamusi ymuru.” \x - \xo 16:16 \xt Johanes 6:68-69\x* \v 17 Eju'to'me Jesus wyka'po: “Sara'me 'ne janon maitake amoro, Simon Barjona. Kari'na 'wa kapyn irombo moro takari'se man o'wa, mo'ko kapukon tano yjumy 'wa te. \v 18 Awu enapa noky me awairy sekari'sa. Petrus\f * \fr 16:18 \ft Mo'karon Griek auran ta petros tauro'po man: topu.\f* amoro mana. Moro topu tu'po ro mo'karon ywyinonokon auty samytake. Moro pori'tory amono'ke ro moro iromby'san waitopo kynaitan. \v 19 Morokon Tamusi nundymary ra'kererykon sytake o'wa. Ero nono tu'po animy'po oty kapu ta tymy kynaitan. Ero nono tu'po animboka'po oty kapu ta tymboka kynaitan.” \x - \xo 16:19 \xt Mateus 18:18, Johanes 20:23\x* \p \v 20 Irombo mero mo'karon tynemeparykon 'wa ika'po, amy 'wa pairo mo'ko Mesias me tywairy anekarity'pa iwaito'ko'me. \s1 Jesus 'wa tyrombyry man ekarityry \p \v 21 Morombo wyino Jesus 'wa Jerusalem 'wa tytory man ekarityry amo'po mo'karon tynemeparykon 'wa. Onewara mo'karon uwapoto'san 'wa, mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon Tamusi karetary uku'namon 'wa enapa imero ta'karykapory man, tywory man enapa ekarisakon i'waine. Oruwa kurita tywo'po pa'po me te tawomyry man rapa ekarisakon i'waine.\x - \xo 16:21 \xt Markus 8:31–9:1, Lukas 9:22-27\x* \v 22 Irombo te Petrus 'wa typo terapa aro'po. Irombo e'mary a'mo'po i'wa. Ika'po: “Tamusi ajaijomatan, Jopoto! Moropan oty ajepory'pa kynaitan.” \v 23 Jesus wotu'ma'po te. Petrus 'wa ika'po: “Omimako ywyino, Satan! Kaki'maje! Tamusi 'wa kapyn moro awonumengary man, kari'na 'wa te!” \p \v 24 Irombo Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Ywena'po ta tywopyry 'se amy a'ta, aseke ty'poko ituwarengepyry man. Ywara enapa moro tywakapuru anumyry i'wa man. Irombo mero iwopyry man ywena'po ta.\x - \xo 16:24 \xt Mateus 10:38, Lukas 14:27\x* \v 25 Mo'ko tamamyry aijomary 'san moro tamamyrymbo uta'katan. Mo'ko yjupu'po me tamamyry uta'kanenymbo te moro tamamyry epotan.\x - \xo 16:25 \xt Mateus 10:39, Lukas 17:33, Johanes 12:25\x* \v 26 Otypan iru'pyn oty epotan ko amy kari'na, pa'poro ero nono tu'pono oty apo'i'poto ty'wa, irombo aseke moro tamamyrymbo uta'ka'poto ty'wa? Otypan oty ytan pai ko moro tamamyry y'petakan me? \v 27 Mo'ko kari'na ymuru irombo kyno'tan mo'ko tyjumy kuranory ta, mo'karon apojongon maro. Irombo mero pa'poro kari'na 'wa oty epemapotan moro o'to iwe'i'san wararo.\x - \xo 16:27 \xt Mateus 25:31, Ware 62:12, Rome 2:6\x* \p \v 28 “Ita'ro pore, amykonymbo ero po o'po'tonon iromby'pa kynaita'ton poto 'su jopoto me mo'ko kari'na ymuru wopyry enery uwaporo ty'waine.” \c 17 \s1 One wara Jesus wairy moro wypy tu'po \p \v 1 O'win-to'ima kurita pa'po me Jesus 'wa Petrus, Jakobus, mo'ko ipiry Johanes aro'san tymaro amy kawono wypy tu'ponaka. Moro po ro a'saka'pa kynatokon.\x - \xo 17:1 \xt Markus 9:2-13, Lukas 9:28-36\x*\x - \xo 17:1 \xt 2 Petrus 1:17-18\x* \v 2 Irombo inenerykon mero iwonurima'po. Moro embatary aweita'po weju wara. Moro iwo'my amu'na'po aweinano wara. \v 3 Irombo Elia wosenepo'po i'waine Moses maro. Jesus maro kynorupatokon. \v 4 Irombo Petrus wyka'po Jesus 'wa: “Jopoto, ka'ety ero po na'na man. I'se aja'ta, oruwa pataja'makon ero po samytake, o'wa o'win, Moses 'wa o'win, Elia 'wa o'win enapa.” \v 5 Auranary jako noro te, amy taweijen kapurutu wopy'po eponakaine. Moro kapurutu wyino ro amy auranano wota'po: “Mo'se, ymuru mo'se man. Sipynaje. Yjapokupe man. Epanamatoko i'wa.” \x - \xo 17:5 \xt Genesis 22:2, Ware 2:7, Jesaja 42:1, Mateus 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Deuteronomium 18:15\x* \p \v 6 Moro eta'po mero, mo'karon Jesus nemeparykon woma'san tombata'po. Iwety'ka'san imero. \v 7 Irombo Jesus wopy'po i'waine. I'tu'ka'san i'wa. Ika'po i'waine: “Ajawondoko! Kytety'katon!” \v 8 Irombo iwo'poty'san rapa. Jesus roten ene'po terapa i'waine tokosaine. \p \v 9 Tywony'torykon jako rapa moro wypy wyino, Jesus wyka'po i'waine: “Amy pairo kari'na 'wa moro anene'san oty kysekari'ton me, mo'ko kari'na ymuru awomyry uwaporo rapa iromby'san wyino.” \p \v 10 Mo'karon inemeparykon woturupo'san i'wa. Ika'san: “O'tono'me ko mo'karon Tamusi karetary uku'namon nykaton: ‘Elia na'nen kyno'tan.’?” \x - \xo 17:10 \xt Maleachi 4:5\x* \v 11 Irombo ika'po i'waine: “Elia na'nen ro kyno'tan, pa'poro oty yje rapa iru'pa? \v 12 Wykaje te o'waine: Elia tywo'se terapa man. Anukuty'pa te tywaije mandon. Tynisanorykon tyka'se i'waine ty'waije man imaro. Iwara enapa mo'ko kari'na ymuru a'karykapota'ton.” \x - \xo 17:12 \xt Mateus 11:14\x* \v 13 Irombo mero ko'wu mo'karon inemeparykon 'wa ukuty'po mo'ko kari'na etykanenymbo Johanes poko torupa'san i'wa. \s1 Amy takyren myre'ko'ko kura'mary \p \v 14 Mo'karon kari'na apyimykon 'wa iwopy'san mero, amy kari'na wopy'po Jesus 'wa. Ipo'ponaka iwokunama'po. Ika'po:\x - \xo 17:14 \xt Markus 9:14-29, Lukas 9:37-43\x* \v 15 “Jopoto, ymuru kotanory eneko. Tyja'natapo'ke man. Kynota'karykanon imero. O'kapyn wa'to taka, tuna taka enapa kynomanon. \v 16 Mo'karon anemeparykon 'wa rypo saroi. Ikura'mary upiton te.” \v 17 Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “Na! Oty anamyika'non pore yja'wangon kari'na, ran! O'toro kurita noro ko ajekosaine waitan? O'toro kurita noro ko ero wara awairykon sapyitan? Mo'ko myre'ko'ko ene'toko y'wa.” \v 18 Irombo Jesus 'wa mo'ko myre'ko'ko akyry e'ma'po. Irombo mo'ko akyrymbo wyto'po iwyino. Morombo wyino irupa rapa mo'ko myre'ko'ko kynakon. \p \v 19 Irombo a'saka'pa Jesus maro tywe'i'san mero, mo'karon inemeparykon woturupo'san i'wa: “O'tono'me ko imomary upi na'na?” \v 20 Ika'po i'waine: “Oty anamyikaporo'non me awairykon ke. Ita'ro pore, amy ko'warono wonatopo epy wara roten moro o'waine Tamusi amyikary a'ta, irombo moro wypy 'wa awyka'sando: ‘Omimako ero wyino mony 'wa terapa!’ kynomimatan. Pa'poro o'to awairykon taro maita'ton.” \x - \xo 17:20 \xt Mateus 21:21, Markus 11:23, 1 Korinte 13:2\x* \v 21 \f * \fr 17:21 \ft Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Mo'kopan akywano momary mupija Tamusi 'wa aurana'pa aja'ta, onema'pa aja'ta enapa.”\f* \p \v 22 Irombo moro Galilea po tytopotyrykon jako ro, Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Mo'ko kari'na ymuru yta'ton mo'karon kari'na ainaka.\x - \xo 17:22 \xt Markus 9:30-32, Lukas 9:43-45\x* \v 23 Mo'karon ro kyniwota'ton. Oruwa kurita tywo'po pa'po me te kynawondan rapa.” Mo'karon inemeparykon we'i'san imero kata'mato. \s1 Moro Tamusi auty epety \p \v 24 Moro Kafaraum taka iwo'my'san mero, mo'karon Tamusi auty epematopo amo'i'namon wopy'san Petrus 'wa. Ika'san i'wa: “Moro Tamusi auty epety anyry'pa nan mo'ko ajemepanamon?” \x - \xo 17:24 \xt Exodus 30:13, 38:26\x* \v 25 Petrus wyka'po: “A'a, kynyjan.” \p Auto 'wa Petrus tunda'po mero, o'to ikary uwaporo Jesus wyka'po i'wa: “One wara ko monumenganon, Simon? Noky 'wa ko mo'karon potonon jopoto nopemapojaton? Mo'karon typyitorykon 'wa, mo'karon typyitorykon ra'naka amanje opy'san ty'senokon kari'na wa te ka'tu?” \v 26 Petrus wyka'po: “Mo'karon typyitorykon ra'naka amanje opy'san tysenokon kari'na 'wa.” Irombo mero Jesus wyka'po i'wa: “Mo'karon ipyitorykon iro ke mo'ko tyjopotorykon anepema'pa mandon. \v 27 Mo'karon Tamusi auty epety amo'i'namon anere'kopo'pa te kytaisen. Kowai ematango moro tuna juwembory taka. Mo'ko koromo anatoky'po woto apyiko. Indakapako. Irombo o'win amy amu'nymbo pyrata mepotake. Moro ro apyiko, myry'se me mo'karon Tamusi auty epety amo'i'namon 'wa, y'wano me, o'wano me enapa.” \c 18 \s1 Noky wairy poto me 'ne \p \v 1 Moro jako 'ne mo'karon Jesus nemeparykon wopy'san i'wa. Ika'san: “Noky ko iro ke poto me 'ne nan moro Tamusi nundymary ta?” \x - \xo 18:1 \xt Markus 9:33-37, Lukas 9:46-48\x*\x - \xo 18:1 \xt Lukas 22:24\x* \v 2 Irombo amy pitani ko'ma'po i'wa ty'wa. Owarira'na yry'po i'wa. \v 3 Irombo ika'po: “Ita'ro pore, atu'ma'pa aja'taine, pitanikon wara e'i'pa aja'taine, o'my'pa pairo maita'ton moro Tamusi nundymary taka.\x - \xo 18:3 \xt Markus 10:15, Lukas 18:17\x* \v 4 Mo'se pitani wara kowaroko amy wotapory jako, inorombo ro poto 'su mo'ko man moro Tamusi nundymary ta. \v 5 Mo'ko yjety ta mo'sepan pitani ewa'manen yjewa'manon. \p \v 6 “Mo'ko yja'wan taka o'win mo'sepan yjamyikanen pitani emaponenymbo u'mukary iru'pa 'ne ka'tu rapa man parana jansikyry taka, taneka'to oty ami'topo poto'su topu ke.\x - \xo 18:6 \xt Markus 9:42-48, Lukas 17:1-2\x* \p \v 7 “Ero nono janon kynotakaryka'tan kari'na emapory ke yja'wan taka. Moro yja'wan taka kari'na womary akotory tupi me man. Mo'ko ika'pone kari'na 'wa te jetumbe pore oty kynaitan. \p \v 8 “Yja'wan taka moro ajainary 'wa, moro apupuru 'wa pai ajemapory jako, i'kotoko. Emako awyinombo. O'win roten ajainary maro, o'win roten apupuru maro pai moro i'matypyn amano taka awytory iru'pa 'ne ka'tu rapa man moro okororo ajainary maro, okororo apupuru maro pai moro e'wutypyn roten wa'to taka awytory ko'po.\x - \xo 18:8 \xt Mateus 5:30\x* \p \v 9 “Yja'wan taka moro ajenuru 'wa ajemapory jako, ikako. Emako awyinombo. O'win ajenuru maro moro i'matypyn amano taka awytory iru'pa 'ne ka'tu rapa man okororo ajenuru maro moro ata'karykatopo wa'to taka ajemary ko'po.\x - \xo 18:9 \xt Mateus 5:29\x* \p \v 10 “Tuwaro aitoko o'win amy mo'sepan ko'warono enu'kary pona o'waine. Wykaje irombo o'waine, mo'karon unenamon kapu tanokon apojonano mo'ko kapukon tano yjumy embata roten mandon.” \x - \xo 18:10 \xt Lukas 15:3-7\x* \v 11 \f * \fr 18:11 \ft Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Mo'ko kari'na ymuru irombo tywo'se man utapy'po yka moro uta'no wyino.”\f*\x - \xo 18:11 \xt Lukas 19:10\x* \s1 Mo'ko utapy'po kapara \p \v 12 “One wara ko monumengaton? Amy kari'na ekosa ainatone-kari'na kapara a'ta, irombo o'win amy utapy'poto, o'to ko naitan? Mo'karon okupa'en-kari'na itu'ponaka ainapatoro itu'ponaka okupa'en-to'ima kapara anino'pa naitan morokon wypy tu'po, mo'ko o'win utapy'po upi tytoto'me? \v 13 Ita'ro pore, epory'poto ty'wa, mo'ko o'win tynepory'po ewa'matan mo'karon okupa'en-kari'na itu'ponaka ainapatoro itu'ponaka okupa'en-to'ima utapy'pa e'i'san ewa'mary ko'po. \v 14 Iwara enapa mo'ko kapu tano ajumykon o'win amy mo'sepan ko'warono utapyry 'se'pa man.” \s1 Ase'wa aino \p \v 15 “Yja'wan me apoko amy aja'sakary we'i'poto, i'tango i'wa. Oko roten aja'taine, e'mako. Iwepanama'poto o'wa, mo'ko aja'sakary tapano'se o'wa man.\x - \xo 18:15 \xt Lukas 17:3\x* \v 16 Epanama'pa iwe'i'poto, o'win, oko amykon maro pai i'tango i'wa. Oko, oruwa oty amyikaponamon 'wa irombo amy kari'na emendotopo pori'tomary man.\x - \xo 18:16 \xt Deuteronomium 19:15\x* \v 17 Mo'karon 'wa enapa epanama'pa a'ta, mo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimy 'wa ekari'ko. Mo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa enapa epanama'pa a'ta, enery o'wa man amy Tamusi anukutypyn me, amy Rome pono jopoto ekataka pyrata amo'i'nen me enapa. \p \v 18 “Ita'ro pore, ero nono tu'po animy'san otykon kapu ta tymy kynaitan. Ero nono tu'po animboka'san otykon kapu ta tymboka kynaitan.\x - \xo 18:18 \xt Mateus 16:19, Johanes 20:23\x* \p \v 19 “Ita'ro pore, amy oty poko tywoturupoto'ko'me, ero nono tu'po oko amykon ara'nanokon 'wa o'win taurangon yry'poto amy oty poko, mo'ko kapukon tano yjumy moro oty ytan i'waine. \v 20 Yjety ta amy oje oko, oruwa kari'na wota'nanopy'san to irombo awu ira'naine wa.” \s1 Yja'wan me aja'sakary we'i'po kary \p \v 21 Irombo mero Petrus wopy'po Jesus 'wa. Ika'po: “O'toromboto ko yja'wan me poko mo'ko yja'sakary we'i'po kary y'wa nan? Oko-to'imamboto?” \x - \xo 18:21 \xt Lukas 17:3-4\x* \v 22 Jesus wyka'po i'wa: “Oko-to'imamboto kapyn. Oruwa kari'na itu'po naka ainapatoromboto oko-to'imamboto te.\x - \xo 18:22 \xt Genesis 4:24\x* \p \v 23 “Iro ke ro moro Tamusi nundymary amy tapendomanamon typyitorykon 'wa opema'pototo poto 'su jopoto wara man. \v 24 Moro a'mo'po mero i'wa, amy poto me ependomanen ipyitory ene'saton ipo'ponaka. \v 25 Moro tu'tano epemary upiry ke i'wa mo'ko ijopotory kynganon ekaramato'me ipyty maro, i'makon maro, pa'poro otyrykonymbo maro enapa, moro tu'tano epemato'me i'wa. \v 26 Irombo mo'ko ipyitory kynokunamanon ipo'ponaka. Kynganon: ‘A'si 'ko noro aimomo'ko. Pa'poro moro yju'tano sepematake.’ \v 27 Irombo mo'ko ijopotory ikotanory enejan. Kynemo'san. Moro u'tanombo kakapojan. \p \v 28 “Kurandonaka tywepa'ka'po mero, mo'ko pyitonano amy ta'sakary pyitonano epojan. Mo'ko ro a'si 'ko ko roten kynependomanon. Irombo mo'ko tapendomanen tapyije i'wa man enasary poko. Kynganon i'wa: ‘Moro aju'tano epemako.’ \v 29 Mo'ko a'sakary pyitonano kynokunamanon ipo'ponaka. Kynganon i'wa: ‘A'si 'ko noro aimomo'ko. Pa'poro moro yju'tano sepematake.’ \v 30 Moro 'se'pa te mo'ko inependomary man. Mo'ko tapendomanen aru'kapojan moro yja'wangon kari'na aru'katopo taka, moro tu'tano epema'mary 'wa ro i'wa. \p \v 31 “Mo'karon ene'po mero mo'karon a'sakarykon pyitonano 'wa ije'tuma'po imero. Kyny'saton mo'ko tyjopotorykon 'wa. Pa'poro moro o'kapy'po oty ekari'saton i'wa. \p \v 32 “Irombo mo'ko jopoto 'wa mo'ko wokyry tyko'mapo man ty'wa. Kynganon i'wa: ‘Yja'wanymbo 'ne roten, moro aju'tanombo tam'po'kory sikakapoi, awe'pima'po ke y'wa. \v 33 Mo'ko aja'sakary pyitonano kotanory enery manombo kapyn o'wa tywaije nan, y'wa moro akotanory ene'po wara enapa?’ \p \v 34 “Irombo mo'ko ijopotory tywore'ko man. Mo'karon kari'na a'karykaponamon ainaka tyje i'wa man, pa'poro moro tu'tano epema'mary 'wa ro i'wa. \p \v 35 “Moro wara enapa mo'ko kapu tano yjumy ajyta'ton, morokon apokoine yja'wan me aja'sakarykon we'i'san anika'pa aja'taine aturu'san maro.” \c 19 \s1 Ainondano \p \v 1 Moro wara taurana'ma'po mero, Jesus wyto'po Galilea wyino moro Judea yinonory 'wa, moro Jordan koposeno nono tu'po.\x - \xo 19:1 \xt Markus 10:1-12\x* \v 2 Pyime kari'na apyimykon 'wa iwekena'po. Mo'karon je'tun pangon kura'ma'san i'wa moro po. \p \v 3 Irombo amykon Farise wopy'san I'wa u'kuto'me. Ika'san: “Iru'pa nan amy wokyry 'wa pa'poro roten oty poko typyty nondary?” \v 4 Ejuku'san i'wa. Ika'po: “Kareta ta anerupa'pa maiton Tamusi 'wa koromo ero nono kapyry jako kari'na kapy'po wokyry me, woryi me enapa?\x - \xo 19:4 \xt Genesis 1:27, 5:2\x* \v 5 Tyka man Tamusi: ‘Iro ke ro amy wokyry tyjumy, tysano notan. Typyty maro kynotapyitan. Irombo mo'karon okonokon kari'na o'win ja'munano kynaita'ton.’\x - \xo 19:5 \xt Genesis 2:24\x* \v 6 Iwara te oko noro e'i'pa mandon. O'win te mandon. Iro ke ro mo'karon Tamusi napyipo'san nondapory kapyn man kari'na 'wa.” \p \v 7 Irombo ika'san I'wa: “O'tono'me ko iro ke Moses ino 'wa woryi nondapojan, amy inondatopo kareta mero'poto i'wa?” \x - \xo 19:7 \xt Deuteronomium 24:1-4, Mateus 5:31\x* \v 8 Ika'po i'waine: “Tyturu'poja'nare awairykon ke Moses apytykon nondapojan o'waine. Koromo 'ne te moro wara e'i'pa tywaije man. \v 9 Wykaje te o'waine: amy typyty nondanenymbo 'wa amy terapa apyiry jako, mo'ko koromono typyty maro tywairymbo any'manon, wararo wokyry maro e'i'pa iwe'i'poto.” \x - \xo 19:9 \xt Mateus 5:32, 1 Korinte 7:10-11\x* \p \v 10 Mo'karon inemeparykon wyka'san I'wa: “Moro wara typyty maro wokyry a'ta, iru'pa pore moro aimy'pa aino nairy.” \v 11 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Pa'poro 'ne kari'na ero auranano anukuty'pa mandon. Mo'karon i'waine ukutyry tyje Tamusi 'wa man inaron roten kynuku'saton. \v 12 Amykonymbo irombo moro tysanokon uwembo wyino tywopy'san poro woryi maro tywairykon upijaton. Amykonymbo rapa kari'na 'wa woryi maro e'i'non me tyje mandon. Amykon rapa moro Tamusi nundymary upu'po me woryi maro e'i'non me tywotyje mandon. Mo'ko ukutyry taro aitoto nuku'nen.” \s1 Jesus 'wa mo'karon pitanikon kuranondory \p \v 13 Irombo pitanikon enepy'san i'waine I'wa. Tainary yry 'se i'wa kynatokon itu'ponakaine. Ipokoine Tamusi 'wa auranary 'se kynatokon. Mo'karon inemeparykon 'wa te mo'karon ene'namon e'ma'san.\x - \xo 19:13 \xt Markus 10:13-16, Lukas 18:15-17\x* \v 14 Jesus wyka'po te: “Oro tyre mo'karon pitanikon no'sen y'wa. Kysa'kototon. Mo'kopangon 'wano me ro irombo moro Tamusi nundymary man.” \v 15 Irombo itu'ponakaine tainary yry'po i'wa. Morombo mero ito'po moro wyino. \s1 Mo'ko totyken pyito \p \v 16 Irombo amy kari'na wopy'po I'wa. Ika'po: “Amepanen, otypan iru'pyn oty ko sika'tan, moro i'matypyn roten amano epoto'me y'wa?” \x - \xo 19:16 \xt Markus 10:17-31, Lukas 18:18-30\x* \v 17 Jesus wyka'po i'wa: “O'tono'me ko maturupojan y'wa otypan oty wairy poko iru'pa? O'win roten amy iru'pa man. Moro i'matypyn amano taka awo'myry 'se aja'ta te, morokon Tamusi wykato'konymbo apyiko.” \p \v 18 Ika'po Jesus 'wa: “Otypangon?” Jesus wyka'po: “Erokon: Woto kyte'i. Taporitonone aino kysany'mai. Amonatai. Onapi ke amy oty kysamyikapoi.\x - \xo 19:18 \xt Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17, Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18, Exodus 20:15, Deuteronomium 5:19, Exodus 20:16, Deuteronomium 5:20\x* \v 19 Ajumy, asano inendoko. Aja'sakary ipynako, aseke awaipynary wara enapa.” \x - \xo 19:19 \xt Exodus 20:12, Deuteronomium 5:16, Levitikus 19:18\x* \v 20 Mo'ko pyito wyka'po I'wa: “Pa'poro morokon wara ro we'i. Oty noro ko samono'san?” \p \v 21 Jesus wyka'po i'wa: “Oty anamonopy'pa awairy 'se aja'ta, pa'poro ajotyrykonymbo ekaramatango. Irombo moro epe'po yko mo'karon oty'non 'wa. Iwara totyke imero maitake kapukon ta. Irombo o'ko 'ne ywena'po ta.” \v 22 Moro eta'po mero ty'wa, mo'ko pyito wyto'po kata'mato terapa, pyime totyry wairy ke. \p \v 23 Irombo mero Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Ita'ro pore, tupi me man amy totyken wytory moro Tamusi nundymary taka. \v 24 Wykaje rapa o'waine: Amy totyken kari'na wo'myry moro Tamusi nundymary taka tupi me man amy kameri wo'myry ko'po amy akusa enuru taka.” \v 25 Moro eta'po mero mo'karon inemeparykon we'naranga'san imero. Ika'san: “Noky 'ne ko iro ke uta'no wyino tunemyry taro nan?” \v 26 Jesus wo'poty'po i'waine. Irombo ika'po: “Moro oty kari'na ekosa tywo'kapyry taro e'i'pa man. Tamusi ekosa te pa'poro oty tywo'kapyry taro man.” \p \v 27 Moro poko eju'to'me Petrus wyka'po I'wa: “Eneko. Na'na pa'poro totyrymbo ynoi, awena'po ta tytoto'me. Oty ytan ko iro ke moro na'na 'wa?” \v 28 Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Ita'ro pore, asery me rapa pa'poro oty yry'po mero, moro tykuranory ta jopoto me tywaitopo tapo'ny tu'po mo'ko kari'na ymuru wotandy'mo'po mero, amyjaron ywena'po ta ito'san enapa ainapatoro itu'ponaka oko jopotokon me awaito'kon ajapo'nykon tu'po matandymota'ton. Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon Israel y'makon pajanymbo poko a'wembono auranano myta'ton.\x - \xo 19:28 \xt Mateus 25:31, Lukas 22:30\x* \v 29 Mo'ko yjupu'po me tautykonymbo, typiryjanymbo pai, tanaunanymbo pai, tyjumymbo pai, tysanombo pai, ty'makonymbo pai, tymainarymbo pai nojan inoro ainatone-kari'namboto moro ko'po 'ne ka'tu rapa oty apyitan. Moro i'matypyn amano apyitan enapa. \v 30 Pyime uwaponokonymbo te wena'po tanokon me kynaita'ton. Pyime wena'po tanokonymbo uwaponokon me kynaita'ton.\x - \xo 19:30 \xt Mateus 20:16, Lukas 13:30\x* \c 20 \s1 Mo'ko winu paty aporemy \p \v 1 Moro Tamusi nundymary amy tymosirory upinen jopoto wara man. Kokoro 'ne kynepa'kanon moro winu paty tymainary ta amaminatonon man upi. \v 2 Mo'karon amaminatonon auran maro tauran epopojan, o'win kurita o'win amu'nymbo pyrata poko emaminato'ko'me. Morombo mero kynemo'saton moro tymainary taka. \v 3 Irombo okupa'en-to'ima juru a'ta, kynepa'kanon rapa. Moro otykon ekaramatopo po emami'ma amykon rapa wokyryjan enejan. \v 4 Mo'karon 'wa ro kynganon: ‘Amyjaron enapa i'tandoko moro ymainary taka. Iru'pa kapemata'ton.’ \v 5 Irombo tyto mandon. Kurita 'ne 'ne a'ta, moro wara rapa kynaijan. Oruwa juru a'ta, moro wara 'su ko enapa kynaijan. \v 6 Ainatone juru a'ta tywepa'ka'po mero, amykon rapa topoje i'wa man. Tyka man i'waine: ‘O'tono'me ko emami'ma ero po mo'po'saton kokoronombo poro?’ \v 7 Tyka mandon i'wa: ‘Amy pairo na'na 'wa aturupo'pa ne'i ty'wa na'na emaminato'me.’ Tyka man i'waine: ‘Amyjaron enapa i'tandoko moro ymainary taka.’ \p \v 8 “Iko'mamyry mero mo'ko winu paty aporemy kynganon mo'ko totyry enenen 'wa: ‘Mo'karon amaminatonon iko'mako. Irombo epematoko. Mo'karon wena'po tanokonymbo na'nen epemako. Mo'karon koromonokonymbo epemako wena'po ta.’\x - \xo 20:8 \xt Levitikus 19:13, Deuteronomium 24:15\x* \v 9 Irombo mo'karon ainatone juru a'ta opy'san tytunda mandon. Tywe'i'san mero o'win amu'nymbo pyrata apyijaton. \v 10 Tytunda'san mero, mo'karon koromonokonymbo 'wa rypo iko'poine pyrata apyiry man takano'se man. Mo'karon enapa te o'win amu'nymbo pyrata apyijaton, tywe'i'san mero. \v 11 Tapetykon apo'i'ma'po mero ty'waine, toruwarykon arojaton mo'ko maina aporemy 'wa. \v 12 Kyngaton: ‘Mo'karon wena'po tanokonymbo o'win juru roten nemaminaton. Irombo na'na epemary wara enapa mepematon. Na'na te kokorombo poro awosin pe tamaminary ko'mangai asiny tam'po'kory ta.’ \v 13 Irombo te o'win amy ejuku'po i'wa: ‘Yjakono, yja'wan me apoko e'i'pa wa. Ajepety me o'win amu'nymbo pyrata wairy man poko kapyn kauran kysepopoi? \v 14 Moro ajemamina'po epety apyiko. Irombo i'tango. Awu mo'ko wena'po tanombo epemary 'se wa ajepema'po wara enapa. \v 15 Ynisanory kapyry kapyn ka'tu y'wa nan moro ypyratary maro? Iru'pa ywairy poko ka'tu more'kojan?’ \v 16 Iwara te mo'karon wena'po tanokonymbo uwaponokon me kynaita'ton. Irombo mo'karon uwaponokonymbo wena'po tanokon me kynaita'ton.” \x - \xo 20:16 \xt Mateus 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30\x* \s1 Oty 'wa Jesus epory man Jerusalem po \p \v 17 Jerusalem 'wa tywonukuru jako, Jesus 'wa mo'karon ainapatoro itu'ponaka oko tynemeparykon ko'ma'san typo. Oma ta ika'po i'waine:\x - \xo 20:17 \xt Markus 10:32-34, Lukas 18:31-34\x* \v 18 “Enetoko. Jerusalem 'wa kytonu'saton. Moro po ro mo'ko kari'na ymuru yta'ton mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon ainaka, mo'karon Tamusi karetary uku'namon ainaka enapa. Mo'karon ro a'wembono auranano yta'ton, iwoto'me. \v 19 Irombo mo'karon Simosu me e'i'non ainaka kynyta'ton, ipoko iwosaijamboto'ko'me, ipoky'mato'me i'waine, wakapu poko iwoto'me enapa i'waine. Moro ijoruwanory kurita te kynawondan rapa.” \s1 Noky wairy poto me 'ne \p \v 20 Irombo mo'ko Sebedeus y'makon sano wopy'po Jesus 'wa mo'karon ty'makon maro. Iwokunama'po ipo'ponaka, amy oty poko tywoturupoto'me i'wa.\x - \xo 20:20 \xt Markus 10:35-45\x* \v 21 Jesus wyka'po i'wa: “Oty 'se ko man?” Ika'po i'wa: “Kaiko, mojan okonokon y'makon wotandy'moto'me ajaporito moro anundymary ta: o'win amy ajapo'tun wyino, o'win amy ajapojery wyino.” \v 22 Jesus 'wa ejuku'po: “O'to awykarykon anukuty'pa mandon. Moro ynenyry man je'tun pan ysaperary tano enyry taro 'kare mandon.” Mo'karon i'makon wyka'san I'wa: “A'a, moro wara tywairy taro na'na man.” \v 23 Jesus wyka'po i'waine: “Moro ysaperary tano menyta'ton. Yjapo'tun wyino te, yjapojery wyino pai, ajandy'moporykon supija. Morokon aito'kon taporemyndopo terapa man yjumy 'wa.” \p \v 24 Moro ukuty'po mero ty'waine, mo'karon ainapatoronokon wore'ko'san mo'karon oko asepiryjan poko. \v 25 Irombo Jesus 'wa iko'ma'san ty'wa. Ika'po: “Muku'saton waty mo'karon nono tu'ponokon jopoto 'wa mo'karon ta'sakarykon jopotomary, mo'karon typyratakamon wotapory kawo mo'karon ta'sakarykon ko'po?\x - \xo 20:25 \xt Lukas 22:25-26\x* \v 26 Moro wara kapyn te iwairy man ara'naine. Poto me tywairy 'se amy a'ta ara'naine, ta'sakarykon tomosiry me iwairy man.\x - \xo 20:26 \xt Mateus 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26\x* \v 27 Uwapono me tywairy 'se amy a'ta ara'naine, ta'sakarykon pyitory me iwairy man. \v 28 Mo'ko kari'na ymuru enapa tytomosike aije opy'pa tywaije man. Kari'na pyitory me te tywo'se man, romo'se pyimano kari'na y'petakan me.” \s1 Oko enu'non kura'mary \p \v 29 Irombo Jeriko wyino itorykon jako, amy kari'na apyimy 'wa Jesus wekena'po.\x - \xo 20:29 \xt Markus 10:46-52, Lukas 18:35-43\x* \v 30 Moro oma esi'wo oko amykon enu'non tandy'po kynatokon. Typatoine Jesus wytory eta'po mero ty'waine, iko'ta'san: “Na'na kotanory eneko, Jopoto, David parymbo!” \v 31 Mo'karon kari'na apyimy 'wa te e'mapoty'san, ity'nato'ko'me. Mo'ja 'ne ka'tu rapa te iko'tapoty'san: “Na'na kotanory eneko, Jopoto, David parymbo!” \v 32 Irombo Jesus poropy'po. Iko'ma'san i'wa. Ika'po i'waine: “O'to ko ywairy 'se mandon ajekatakaine?” \v 33 Ika'san I'wa: “Jopoto, na'na tanutary 'se man.” \v 34 Jesus 'wa ikotanorykon ene'po. Irombo enurukon y'tu'ka'san i'wa. Irombo o'win wytory enuta'san. Morombo mero iwena'po ta ito'san. \c 21 \s1 Jerusalem taka Jesus wo'myry \p \v 1 Irombo tyse waty Jerusalem wyino tywe'i'san mero, moro oleif paty wypy patono aitopo Betfage 'wa itunda'san. Moro po ro Jesus 'wa oko amykon tynemeparykon apojoma'san. Ika'po i'waine:\x - \xo 21:1 \xt Markus 11:1-11, Lukas 19:28-40, Johanes 12:12-19\x* \v 2 “Moro ajuwaponokon aitopo'membo 'wa i'tandoko. Moro aitopo taka awo'myrykon akono mero amy woryi parito my'po mepota'ton, amy parito'membo maro. Imbokatoko me. Irombo ene'toko me y'wa. \v 3 Amy o'to amy wykary jako o'waine, kaitoko me: “Mo'ko Jopoto i'seine man. O'win wytory rapa kynene'pota'ton.” \v 4 Moro tywo'ka'se man ero Tamusi auran uku'ponenymbo nekarity'po wo'ka'to'me: \q1 \v 5 Kaitoko mo'karon Sion ponokon 'wa: “Mo'ko Ajopotorykon janon kyno'san, pyi'me'ke, amy parito tu'po, amy oty aronen parito y'me tu'po.” \x - \xo 21:5 \xt Zacharia 9:9\x* \b \p \v 6 Mo'karon inemeparykon wyto'san. Jesus wyka'po wara ro iwe'i'san. \v 7 Mo'ko woryi parito enepy'po i'waine mo'ko parito'membo maro. Tynoponykon yry'san i'waine itu'ponakaine. Itu'poine ro Jesus wotandy'mo'po. \v 8 Pyime imero kari'na 'wa tynoponykon apika'san oma rary me. Amykonymbo 'wa wewe porirykonymbo y'koto'san. Irombo oma rary me yry'san i'waine. \v 9 Mo'karon oma ta Jesus uwapo ytotonon kari'na apyimy, mo'karon iwena'po ta ytotonon kari'na apyimy enapa kyniko'tapo'satokon: “Hosana mo'ko David parymbo 'wano me. Mo'ko Tamusi ety ta o'toto nainen pa'poro kurano maro. Hosana! Tamusi ety imero kawo nainen kapukon ta.” \x - \xo 21:9 \xt Ware 118:25-26\x* \p \v 10 Irombo Jerusalem taka iwo'myry jako, pa'poro mo'karon Jerusalem ponokon wetururuka'san. Ika'san: “Noky ko mo'ko nan?” \v 11 Mo'karon kari'na apyimykon wyka'san: “Mo'ko Galilea tano Nasaret ponombo Tamusi auran uku'ponen Jesus mo'se man.” \s1 Jesus wairy Tamusi auty ta \p \v 12 Moro Tamusi auty 'wa tytunda'po mero, Jesus 'wa pa'poro mo'karon Tamusi auty ta otykon ekaramanamon, otykon epeka'namon moma'san. Mo'karon pyrata ambo'namon pyratary apo'nykonymbo uringa'san i'wa. Mo'karon akukuwa ekaramanamon apo'nykonymbo uringa'san enapa i'wa.\x - \xo 21:12 \xt Markus 11:15-19, Lukas 19:45-48, Johanes 2:13-22\x* \v 13 Ika'po i'waine: “Tymero man: Yjauty ejatota'ton Tamusi 'wa kari'na we'pimatopo me. Amyjaron te amy tymonakamon autary me terapa myjaton.” \x - \xo 21:13 \xt Jesaja 56:7, Jeremia 7:11\x* \p \v 14 Moro Tamusi auty ta ro enu'non, iwajakuta'san enapa wopy'san I'wa. Ikura'ma'san i'wa. \v 15 Moro anumengaponamon otykon kapyry ene'po ro mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon Tamusi karetary uku'namon 'wa enapa. Moro Tamusi auty ta “Hosana mo'ko David parymbo 'wano me!” mo'karon pitanikon ko'tapo'tyry eta'po i'waine. Morokon poko ro iwore'ko'san. \v 16 Ika'san Jesus 'wa: “Moro o'to ikarykon metanon?” Jesus wyka'po i'waine: “A'a, setaje. Awe'i'san poro kare ero imero'po anerupa'pa mandon:\x - \xo 21:16 \xt Ware 8:2 (LXX)\x* \q1 Pitanikon 'wa, oma'senangon 'wa enapa ajety mawongapoi.” \b \p \v 17 Moro po ro ino'san i'wa. Jerusalem wyino Betania 'wa ito'po. Moro po ro iwonyky'po. \s1 Moro oroi any'mary \p \v 18 Kokoro 'ne Jerusalem 'wa rapa tywonukuru jako, Jesus kumyry'po.\x - \xo 21:18 \xt Markus 11:12-14, 20-24\x* \v 19 Irombo oma esi'wo amy oroi ene'po i'wa. Ito'po i'wa. Amy pairo epery anepory'pa te iwe'i'po. Arymbo roten ipoko kynakon. Irombo ika'po moro oroi 'wa: “Epeta'pa roten 'su myre mairy.” O'win wytory moro oroi ajuta'po. \p \v 20 Moro ene'po mero, mo'karon inemeparykon enuta'san imero. Ika'san: “One wara ko o'win wytory najutai moro oroi?” \v 21 Eju'to'ko'me Jesus wyka'po: “Ita'ro pore, Tamusi amyikary jako o'waine, oko aturu'san e'i'pa a'ta, oroi any'mary taro roten kapyn maita'ton. Ero wypy 'wa pairo te awyka'sando ‘Ajawongo! Parana taka omatango!’ kyno'ka'tan ro.\x - \xo 21:21 \xt Mateus 17:20, 1 Korinte 13:2\x* \v 22 Tamusi amyikary jako o'waine, pa'poro Tamusi 'wa awoturupoto'kon mapyita'ton.” \s1 Noky 'wa pori'tonano yry Jesus 'wa \p \v 23 Irombo moro Tamusi auty taka Jesus womy'po. Mo'karon kari'na emepary jako i'wa, mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon wopy'san i'wa mo'karon uwapoto'san maro. Ika'san i'wa: “Noky ko erokon otykon ka'pojan o'wa? Noky ko erokon otykon kapyry yryi ajainaka?” \x - \xo 21:23 \xt Markus 11:27-33, Lukas 20:1-8\x* \v 24 Jesus 'wa ejuku'san: “Awu enapa o'win amy oty poko waturupoja o'waine. Yjauran ejuku'poto o'waine, sekari'take noky 'wa oma yry'po erokon otykon ka'to'me y'wa. \v 25 Moro Johanes 'wa kari'na etyka'po, noky nisanory ko moro tywaije nan? Tamusi nisanory? Kari'na nisanory te ka'tu?” \p Irombo ero wara ase'wa iworupa'san: “Kyka'sando ‘Tamusi nisanory moro tywaije man,’ kyngatan ky'waine ‘O'tono'me ko iro ke Johanes anamyika'pa maiton?’ \v 26 Kyka'sando te ‘Kari'na nisanory moro tywaije man,’ tanarike kywairykon kynaitan mo'karon kari'na apyimy pona. Pa'poro irombo Johanes apyijaton amy Tamusi auran uku'ponenymbo me.” \v 27 Irombo ero wara Jesus ejuku'po i'waine: “Na'na anukuty'pa man.” Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Awu enapa iro ke anekarity'pa waitake o'waine noky 'wa oma yry'po erokon otykon ka'to'me y'wa. \s1 Mo'karon okonokon asepiryjan \p \v 28 “One wara ko monumengaton ero poko? Amy wokyry oko tymune tywaije man. Mo'ko o'win amy 'wa mo'ko ijumyn kyny'san. Kynganon: ‘Koki, erome moro winu paty maina taka ajemaminatango.’ \v 29 Tyjumy 'wa kynganon: ‘Uwa to, papa.’ Morombo wyino te moro moro wara tyka'po je'tumanon. Irombo moro maina taka kyny'san. \v 30 Irombo mo'ko ijumy mo'ko o'win amy tymuru 'wa terapa kyny'san. Moro koromo tyka'po wara ro rapa kynganon i'wa. Mo'ko imuru kynganon i'wa: ‘Iru'pa man, papa.’ Ito'pa te tywaije man. \v 31 Nokypan 'wa ko moro tyjumy nisanory tyka'se nan?” Ika'san: “Mo'ko koromono 'wa.” Jesus wyka'po i'waine: “Ita'ro pore, mo'karon Rome pono jopoto ekataka pyrata amo'i'namon, mo'karon tyja'mungon poko pyrata ka'namon woryijan ajuwaporoine kyny'saton moro Tamusi nundymary taka. \v 32 Mo'ko Johanes irombo moro tamambore aino emary ekari'se rypo tywo'se man o'waine. Anamyika'pa te tywaije mandon. Mo'karon Rome pono jopoto ekataka pyrata amo'i'namon 'wa te, mo'karon tyja'mungon poko pyrata ka'namon woryijan 'wa enapa tamyika man. Moro tone o'waine man. Ise'me te moro o'to awe'i'san anije'tuma'pa tywaije mandon. Anamyika'pa tywaije mandon.” \x - \xo 21:32 \xt Lukas 3:12, 7:29,30\x* \s1 Mo'karon maina pokonokon \p \v 33 “Amy terapa onumengatopo auranano etatoko. Amy auto jopotory tywaije man. Maina ta winu me tykapymy wonatopo typonje i'wa man. Moro maina tyjarando i'wa man. Moro wonatopo epery aikukato'man tatoka i'wa man. Kawo amy o'po'to'man tyka'se i'wa man. Irombo tapema me amykon maina pokonokon apojomanon, moro maina eneto'me i'waine. Morombo wyino amy tyseno aitopo 'wa ytopo'se kyny'san.\x - \xo 21:33 \xt Markus 12:1-12, Lukas 20:9-19\x*\x - \xo 21:33 \xt Jesaja 5:1-2\x* \p \v 34 “Irombo tywairy 'wa moro wonatopo epery we'i'po mero, mo'karon typyitorykon emo'san mo'karon maina pokonokon 'wa, morokon wonatopo epery aije. \v 35 Mo'karon maina pokonokon te mo'karon ipyitorykon apyijaton. O'win amy ypoky'maton. O'win amy wojaton. O'win amy tu'ponaka topu pa'saton. \v 36 Amykon rapa typyitorykon emo'san mo'ko maina aporemy, mo'karon koromonokonymbo ko'po pyime. Moro koromonombo wara ro rapa o'to tyje mandon mo'karon maina pokonokon 'wa. \v 37 Irombo mero ko'wu mo'ko tymuru emo'san i'waine mo'ko maina aporemy. Kynganon: ‘Ymuru nendota'ton.’ \v 38 Mo'ko imuru ene'po mero te ty'waine, mo'karon maina pokonokon tyworupa mandon ase'wa. Kyngaton: ‘Mo'se ro mo'ko tyjumy otyrykonymbo apyinen man mo'se man. O'toko 'ne! Kysiwosen! Irombo moro inapyiry manombo kysapyisen!’ \v 39 Irombo mo'ko maina aporemy ymuru tapyije i'waine man. Moro maina wyino toma i'waine man. Tywo i'waine man. \v 40 O'to ko iro ke mo'ko maina aporemy mo'karon maina pokonokon ytan, tywopy'po mero?” \v 41 Ika'san I'wa: “Je'tun pe imero kyni'ma'kapota'ton. Moro winu paty maina enepotan tapema me amykon terapa maina pokonokon 'wa, mo'karon iwe'i'san mero moro wonatopo epery yry 'se kynaita'ton inaron 'wa.” \p \v 42 Jesus wyka'po i'waine: “Awe'i'san poro kare ero Tamusi karetary ta imeropo anerupa'pa mandon:\x - \xo 21:42 \xt Ware 118:22-23\x* \q1 “Moro auto amynamon nema'pombo topu 'ne ro moro auto pori'tomanen me tywaije man. Tamusi emamin moro tywaije man. Moro 'wa kywo'potyrykon jako, poto me kanumengapojaton.” \b \p \v 43 “Iro ke ro wykaje o'waine: Moro Tamusi nundymary pinata'ton awyinoine. Kynyta'ton tamamiporamon kari'na 'wa. \v 44 Moro topu tu'ponaka amy woma'poto, kynotambaikatan. Amy tu'ponaka moro topu woma'poto, kynami'tan.” \p \v 45 Morokon inekarity'san onumengato'kon auranano eta'po mero ty'waine, mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon Farise 'wa enapa moro typokoine Jesus aurana'po ukuty'po. \v 46 Apyiry 'se rypo kynatokon. Mo'karon kari'na apyimykon nendojatokon te. Tamusi auran uku'ponen me irombo kynapyijatokon. \c 22 \s1 Moro aimyno ewa'mary \p \v 1 Irombo onumengato'kon auranano ke rapa Jesus 'wa mo'karon kari'na erupa'san. Ika'po:\x - \xo 22:1 \xt Lukas 14:15-24\x* \v 2 “Moro Tamusi nundymary amy tymuru pytary ewa'maponen poto'su jopoto wara man. \v 3 Mo'karon typyitorykon emo'san mo'karon ejuku'san ko'ma, iwo'to'ko'me mo'ko tymuru pytary ewa'ma. Tywopyrykon 'se'pa te mo'karon ejuku'san mandon. \p \v 4 “Irombo amykon rapa typyitorykon emo'san. Kynganon i'waine: ‘Kaitoko mo'karon ejuku'san 'wa: “Moro arepa naikepyi terapa. Yjekykonymbo paka, tykakamon paka'makon enapa tywo terapa mandon. Pa'poro oty naikepyi terapa. O'toko 'ne ymuru pytary ewa'ma.” ’ ” \p \v 5 Mo'karon ejuku'san te tywenge moro oka etaton. O'win amy tymainary taka kyny'saton. O'win amy moro ty'wa otykon ekaramatopo 'wa kyny'san. \v 6 Mo'karon a'sakarykon mo'karon taju'namonymbo pyitorykon apyijaton. Kynipoky'maton. Kyniwojaton pairo. \p \v 7 Irombo mo'ko poto 'su jopoto kynore'kojan. Mo'karon warinu pokonokon apyimykon emo'san. Mo'karon typyitorykon wonamonymbo wopojan i'waine. Moro iwaito'konymbo po'mapojan i'waine. \p \v 8 Morombo wyino mo'karon typyitorykon 'wa kynganon: ‘Moro aimyno ewa'mato'me pa'poro oty naikepyi terapa. Mo'karon ejuku'san te moro 'wano me uwam'po tywaije mandon. \v 9 Iro ke ro morokon oma wo'raka'san 'wa itandokon. Pa'poro aneporykon kari'na iko'matoko moro aimyno ewa'ma.’ \p \v 10 Irombo mo'karon ipyitorykon kyny'saton omakon taka. Pa'poro tyneporykon yja'wangon, iru'pyngon enapa kari'na ene'saton. Moro aimyno ewa'matopo a'no'katon imero mo'karon endame o'tonon. \p \v 11 Irombo mo'ko jopoto kyno'myjan mo'karon opy'san ene. Irombo o'win amy kari'na enejan moro po aimyno ewa'matopo wo'mynano ane'moky'pa. \v 12 Kynganon i'wa: ‘Yjakono, one wara ko ijaro 'wa mopyi aimyno ewa'matopo wo'mynano ane'moky'pa?’ Anejuku'pa te mo'ko wokyry man. \p \v 13 Irombo mero mo'ko jopoto kynganon typyitorykon 'wa: ‘Ainary, ipupuru imytoko. Ematoko moro tawa'rumanymbo taka. Moro po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan.’\x - \xo 22:13 \xt Mateus 8:12, 25:30, Lukas 13:28\x* \p \v 14 Pyime irombo mo'karon iko'ma'san mandon. Pyime 'ne waty te mo'karon apo'i'san mandon.” \s1 Moro jopoto nundymary epety \p \v 15 Irombo mero mo'karon Farise wyto'san ase'wa orupa one wara amy auranymbo poko ro rypo Jesus apyiry man poko ty'waine.\x - \xo 22:15 \xt Markus 12:13-17, Lukas 20:20-26\x* \v 16 Irombo amykon tynemeparykon, amykon Herodes wyinonokon enapa emoky'san i'waine I'wa. Mo'karon wyka'san ro i'wa: “Amepanen, enapita'pa awairy uku'san na'na. Iporo imero moro Tamusi emary poko kari'na memepaje. Amy kari'na aninendo'pa awairy uku'san enapa na'na. Asewara imero kari'na menaje. \v 17 Ekari'ko iro ke na'na 'wa one wara ero poko awonumengary. Iru'pa nan mo'ko Rome pono jopoto nundymary epemary? Uwa ka'tu?” \p \v 18 Jesus 'wa te moro yja'wanme iwonumengarykon ukuty'po. Irombo ika'po i'waine: “O'tono'me ko ku'kujaton, tonapiramon 'ne roten? \v 19 Moro inundymary epematopo pyrata epety ene'toko y'wa, sene'se me.” \p Irombo amy amu'nymbo pyrata enepy'po i'waine i'wa. \v 20 Irombo Jesus woturupo'po i'waine: “Noky ko tu'ku nan ipoko? Noky ety ko tymero nan ipoko?” \v 21 Irombo ika'san i'wa: “Mo'ko Rome pono jopoto.” Irombo mero Jesus wyka'po i'waine: “Mo'ko Rome pono jopoto otyry iro ke ytoko i'wa. Mo'ko Tamusi otyry te ytoko Tamusi 'wa.” \p \v 22 Moro eta'po mero ty'waine, iwonumenga'san imero. Ino'po i'waine. Ito'san iwyino. \s1 Moro iromby'san wyino awono \p \v 23 Moro noro kurita mo'karon Saduse wopy'san Jesus 'wa. Mo'karon ro uwa moro iromby'san wyino awono wairy ekari'saton. Irombo iwoturupo'san i'wa.\x - \xo 22:23 \xt Markus 12:18-27, Lukas 20:27-40\x*\x - \xo 22:23 \xt Apojoma'san 23:8\x* \v 24 Ika'san: “Amepanen, Moses tyka man: I'me'ma amy romby'poto, mo'ko ipirymbo 'wa mo'ko ipytymbo apyiry man. Irombo tyryi 'mi ekataka pitani kapyry i'wa man.\x - \xo 22:24 \xt Deuteronomium 25:5\x* \v 25 Oko-to'ima te amykon asepiryjan kynaisen na'na ekosa. Mo'ko koromono kynipytan. Irombo kyniromo'nen. I'me'ma mo'ko typytymbo ynon mo'ko typiry 'wa. \v 26 Mo'ko koromonombo wara enapa mo'ko ipokorono kyniromo'nen. Iwara enapa mo'ko ijoruwanorymbo romby'po. Oko-to'imanombo mero moro wara kyiromo'sen. \v 27 Iwena'san ta ko'wu mo'ko woryi kyniromo'nen.” \p \v 28 “Moro iromby'san wyino awono jako rapa, nokypan pyty me 'ne ko mo'ko woryi naitan? Pa'poro mo'karon oko-to'imanokon asepiryjan pyty me waty tywaije nan?” \p \v 29 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Tamusi karetary, Tamusi pori'tory anukuty'pa awairykon ke, ipo waty awonumengarykon man. \v 30 Iromby'san wyino tawomy'sando rapa, wokyryjan ipyta'pa mandon, woryijan inomba'pa mandon. Kapu tanokon apojonano wara te mandon. \v 31 Mo'karon iromby'san awomyry man poko 'kare ero o'wanokon me Tamusi wyka'po anerupa'pa maiton: \q1 \v 32 “Awu Abraham tamusiry awu wa, Isak tamusiry, Jakob tamusiry enapa.” \x - \xo 22:32 \xt Exodus 3:6\x* \b \p Iromby'san tamusiry kapyn mo'ko man. Nuronokon tamusiry te mo'ko man.” \p \v 33 Moro eta'po mero, mo'karon kari'na apyimykon enumengapo'po imero moro i'wa emepato'kon 'wa. \s1 Moro poto 'su 'nero omenano mero'po \p \v 34 Jesus 'wa mo'karon Saduse yity'nano'po'san eta'po mero, mo'karon Farise wopy'san ase'wa.\x - \xo 22:34 \xt Markus 12:28-34\x* \v 35 Irombo o'win amy ira'nanokon Tamusi karetary uku'nen woturupo'po Jesus 'wa. U'kuto'me ika'po i'wa:\x - \xo 22:35 \xt Lukas 10:25-28\x* \v 36 “Amepanen, otypan omenano ko poto me 'ne nan moro omenano karetary ta?” \p \v 37 Jesus wyka'po i'wa: “Mo'ko Atamusiry Jopoto ipynako pa'poro aturu'po maro, pa'poro aja'kary maro, pa'poro awonumengary maro enapa.\x - \xo 22:37 \xt Deuteronomium 6:5\x* \v 38 Moro ro, moro irombo ro poto 'su omenano mero'po moro man. \v 39 Moro ipokorono asewara imaro man: Aja'sakary ipynako, aseke awaipynary wara enapa.\x - \xo 22:39 \xt Levitikus 19:18\x* \v 40 Erokon okonokon omenano ro pa'poro moro omenano karetary tano, pa'poro mo'karon Tamusi auran uku'ponamon nimero'san enapa pori'tomano.” \p \v 41 Moro iwota'nanopy'san po ro Jesus woturupo'po mo'karon Farise 'wa:\x - \xo 22:41 \xt Markus 12:35-37, Lukas 20:41-44\x* \v 42 “One wara ko monumengaton mo'ko Mesias poko? Noky parymbo ko mo'ko nan?” \p Ika'san I'wa: “David parymbo mo'ko man.” \p \v 43 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “One wara ko iro ke David mo'ko Tamusi a'kary 'wa taurambary ta Tyjopotory me nejatojan? Kynganon irombo: \v 44 ‘Tamusi nykai mo'ko Yjopotory 'wa: Yjapo'tun wyino atandy'moko, mo'karon ajenono'namon yry 'wa ro y'wa apupuru upi'nonaka.’\x - \xo 22:44 \xt Ware 110:1\x* \v 45 David 'wa Jopoto me mo'ko Mesias ejatory jako, one wara ko iro ke iparymbo me rapa nan?” \p \v 46 Amy pairo te ejukuru upijakon. Morombo poro amy pairo we'i'po oty poko noro tywoturupory 'se'pa i'wa. \c 23 \s1 Mo'karon Tamusi karetary uku'namon \p \v 1 Irombo mero Jesus aurana'po mo'karon kari'na apyimykon 'wa, mo'karon tynemeparykon 'wa enapa.\x - \xo 23:1 \xt Markus 12:38-39, Lukas 11:43,46, 20:45-46\x* \v 2 Ika'po: “Mo'karon Tamusi karetary uku'namon, mo'karon Farise enapa, Moses apo'nymbo tu'po tywotandy'mo mandon. \v 3 Pa'poro o'to ikato'kon wara aitoko. Morokon ro apyitoko. Morokon iwairykon wara te kytaiton. Morokon tykato'kon wara irombo e'i'pa mandon. \v 4 Awosin pangon otykon, morokon arory tupi me man irokon myjaton. Irombo kari'na tu'ponaka kynyjaton. Aseke te o'win amy tainarykon siky'iry ke pairo morokon otykon y'tu'kary 'se'pa mandon. \v 5 Pa'poro morokon tynikapyrykon otykon ka'saton kari'na enuru me roten. Morokon taijomanamon amo'tykon akumbirojaton irombo. Moro tywo'mykon sese'wuru mosindojaton.\x - \xo 23:5 \xt Mateus 6:1, Deuteronomium 6:8, Numeri 15:38\x* \v 6 Apokupeine man ta'sakarykon ko'po iru'pyn me tapo'ne iwendamerykon, uwapo imero morokon tywota'nano'to'kon auto ta iwotandy'morykon, \v 7 morokon otykon ekaramato'kon po kari'na 'wa ewa'marykon, amepanamon me kari'na 'wa ejatorykon enapa. \p \v 8 “Amyjaron te amepanamon me kytojatopoton. O'win roten irombo ajemepanamon man. Pa'poro amyjaron asepiryjan me mandon. \v 9 Amy pairo enapa ero nono tu'po ajumykon me kysejatoton. O'win roten ajumykon man: mo'ko kapu tano ajumykon. \v 10 Jopoto me enapa kytojatopoton. O'win roten Ajopotorykon man: mo'ko Mesias. \v 11 Mo'ko ara'naine poto me aitoto wairy man atomosirykon me.\x - \xo 23:11 \xt Mateus 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26\x* \v 12 Pa'poro aseke toty awonganen ety po'po kynaitan. Aseke toty emaponen ety te kawo kynaitan.\x - \xo 23:12 \xt Lukas 14:11, 18:14\x* \p \v 13 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, amyjaron Farise enapa. Moro Tamusi nundymary irombo mira'kere'tojaton, kari'na wo'myry pona, o'my'pa awairykon ke itaka. Irombo mo'karon tywo'myrykon 'sangon ma'kotojaton.\x - \xo 23:13 \xt Markus 12:40, Lukas 11:39-42,44,52, 20:47\x* \p \v 14 \f * \fr 23:14 \ft Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, amyjaron Farise enapa. Mo'karon inongepy'san irombo motyke'katon. Iru'pa awairykon ekano'to'me kari'na 'wa, akore'pe imero Tamusi 'wa ajauranaton. Iro ke ro awosin pe 'ne ka'tu rapa moro o'waine tymy a'wembono auranano kynaitan.”\f* \v 15 “Je'tun pe pore te kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, Farise enapa. Parana irombo mipatojaton, mapo enapa mytopo'saton, o'win roten amy kari'na yto'me Simosu me. Simosu me iwe'i'po mero te ako'poine 'ne ka'tu rapa tyja'wan ke mypojaton. \p \v 16 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, enu'non oma ekari'namon. Mykaton irombo: ‘Mo'ko tauran pori'tomato'me moro Tamusi auty ejatonenymbo 'wa moro tykatopombo kapyry kapyn man. Mo'ko tauran pori'tomato'me moro Tamusi auto tano ika'mi'po ejatonenymbo 'wa te moro tykatopombo kapyry man.’ \v 17 Oty anukuty'non enu'non! Oty ko poto me 'ne nan? Moro ika'mi'po? Moro ika'mi'po kuranondonen Tamusi auty te ka'tu? \p \v 18 “Mykaton enapa: ‘Mo'ko tauran pori'tomato'me moro Tamusi 'wa tymy apo'ny ejatonenymbo 'wa moro tykatopombo kapyry kapyn man. Mo'ko tauran pori'tomato'me moro itu'pono Tamusi 'wa tymy ejatonenymbo 'wa te moro tykatopombo kapyry man.’ \v 19 Enu'non 'ne roten! Oty ko poto me 'ne nan? Moro Tamusi 'wa tymy? Moro Tamusi 'wa tymy kuranondonen apo'ny te ka'tu? \p \v 20 “Mo'ko Tamusi 'wa tymy apo'ny ejatonen moro tauran pori'tomapojan moro apo'ny 'wa roten kapyn, pa'poro itu'ponokon otykon 'wa enapa te. \v 21 Mo'ko Tamusi auty ejatonen moro tauran pori'tomapojan moro Tamusi auty 'wa roten kapyn, mo'ko ita amandoto 'wa enapa te. \v 22 Mo'ko kapu ejatonen moro tauran pori'tomapojan moro Tamusi apo'ny 'wa roten kapyn, mo'ko itu'po tandy'pono 'wa enapa te.\x - \xo 23:22 \xt Jesaja 66:1, Mateus 5:34\x* \p \v 23 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, amyjaron Farise enapa. Morokon tuma poporoto'kon itupu jainapatoronorymbo irombo, pa'poro tanapymy sa'rombo jainapatoronorymbo enapa irombo amy myjaton Tamusi 'wa. Morokon potononymbo otykon poko te ko'wu atuwarenge'saton: moro tamambore aino, moro kotano enery, moro Tamusi amyikary enapa. Irokon poko tuwaro awairykon manombo man, morokon koromonokon otykon poko atuwarengepyrykon pyndo.\x - \xo 23:23 \xt Levitikus 27:30\x* \v 24 Enu'non oma ekari'namon! Karapana kato'me moro anenyrykon misukaton. Mo'ko kameri te ko'wu me'mo'saton moro anenyrykon maro. \p \v 25 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, Farise enapa. Kurando wyino roten moro asaperarykon, awendameto'kon mikorokaton. Itaine te moro mona tam'po'kory, moro kuminano tam'po'kory enapa man. \v 26 Enupyn 'ne roten Farise! Ita 'ne ka'tu moro sapera ikorokako. Irombo mero kurando wyino enapa tykoroka kynaitan. \p \v 27 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, Farise enapa. Tamu'ne ikuripa'san tu'munano, morokon kurando kurangon me kynonejaton irokon, morokon korona te pyime imero je'ponanokonymbo pa'poro roten nurijangon otykon maro man irokon wara mandon.\x - \xo 23:27 \xt Apojoma'san 23:3\x* \v 28 Morokon wara enapa amyjaron kurando tamambore monepojaton kari'na 'wa. Otaine te moro ajenapirykon tam'po'kory, moro oja'wanykon tam'po'kory enapa man. \p \v 29 “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramon Tamusi karetary uku'namon, Farise enapa. Mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo tu'mungon irombo mika'saton. Morokon tamamboramon tu'mungon mikura'maton.\x - \xo 23:29 \xt Lukas 11:47-51\x* \v 30 Irombo mykaton: ‘Mo'karon kytangonymbo jako kywe'i'sanymboto, mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo mynuru ani'kambo'pa imaroine kytaitoryine.’ \v 31 Iwara ro mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo wonamonymbo pajanymbo me awairykon aseke mamyikapojaton. \v 32 Aike'katoko iro ke moro atangonymbo na'mo'po amaminano. \v 33 Yja'wangonymbo 'ne roten! One wara ko moro ata'karykatopo taka ajaroporykon wyino metuwarikata'ton?\x - \xo 23:33 \xt Mateus 3:7, 12:34, Lukas 3:7\x* \p \v 34 “Iro ke ro Tamusi auran uku'ponamon, oty uku'namon, Tamusi karetary uku'namon enapa semo'sa o'waine. Amykonymbo ira'nanokon miwota'ton. Mipokata'ton wakapu poko. Amykonymbo mipoky'mata'ton awota'nano'to'kon autokon ta. Ajerekurukon kyniwekenata'ton aito'kon wararo. \v 35 Iwara ro pa'poro ero nono tu'po e'kamy'po tamamboramon mynurumbo epemapotan Tamusi o'waine. Mo'ko Abel wyinombo ro mynu epemary marota'ton mo'ko Berekja ymuru Sakarias 'wa ro. Mo'ko Sakarias mo'ko Tamusi auty ta mo'ko Tamusi 'wa tymy apo'ny pato tywo o'waine man inoro, wykaje irombo.\x - \xo 23:35 \xt Genesis 4:8, 2 Kronieken 24:20-21\x* \p \v 36 “Ita'ro pore, pa'poro morokon otykon mo'karon eromenokon kari'na tu'ponaka kyno'tan. \v 37 Jerusalem, Jerusalem, amoro mo'karon Tamusi auran uku'ponamon wonen, topu ke mo'karon o'wa emoky'san apojonano wonen, pyimemboto rypo o'makon a'nanopyry 'se we'i, amy korotoko 'wa ty'makon a'nanopyry wara taporiry upi'nonaka. I'se'pa te maiton.\x - \xo 23:37 \xt Lukas 13:34-35\x* \v 38 Iro ke ro moro ajautykon itary'pa kynainopotan.\x - \xo 23:38 \xt Jeremia 22:5\x* \v 39 Wykaje irombo o'waine: Erombo poro yjene'pa noro rapa maita'ton moro ero wara awykarykon poko ro: ‘Tykuranondo man mo'ko Tamusi ety ta o'toto.’ ” \x - \xo 23:39 \xt Ware 118:26\x* \c 24 \s1 Morokon irokonymbo ro otykon \p \v 1 Moro Tamusi auty wyino Jesus wepa'ka'po mero, mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa. Moro Tamusi auty enepojatokon I'wa.\x - \xo 24:1 \xt Markus 13:1-13, Lukas 21:5-19\x* \v 2 Irombo ika'po i'waine: “Pa'poro moro menejaton? Ita'ro pore, oko pairo topu anino'pa kynaita'ton asetu'po.” \p \v 3 Moro oleif paty wypy tu'po iwotandy'mo'po mero, a'saka'pa mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san: “Ekari'ko na'na 'wa, one wara a'ta moro oty wairy man. Otypan oty poko ko moro awopyry man, moro nono y'matyry man enapa uku'tan na'na?” \p \v 4 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Tuwaro aitoko, amy 'wa ajemu'marykon pona. \v 5 Pyime kari'na irombo yjety a'kutan. ‘Mo'ko Mesias awu wa,’ kyngata'ton. Irombo pyime kari'na emu'mata'ton. \v 6 Warinu ekary, warinu wairy man ekary enapa metata'ton. Tuwaro te aitoko awety'karykon pona. Morokon otykon wo'kapyry ro irombo man. Irombo ro noro kapyn te moro man. \v 7 Kari'na ase'wa warinu ka'ta'ton. Potonon aito'kon ase'wa kyno'wo'mata'ton. Aito'kon po kumyno, tytyty enapa kynaitan. \v 8 Morokon ro moro ata'karykano wota'mory moro kynaitan. \p \v 9 “Moro jako ro ajekaramata'ton, aja'karykapoto'ko'me. Awota'ton. Pa'poro kari'na ajenono'ta'ton yjety upu'po me.\x - \xo 24:9 \xt Mateus 10:22\x* \v 10 Pyime Tamusi amyikanamonymbo kynomata'ton. Ase'wa kynokaramata'ton. Ase'wa kynaijenono'ta'ton. \v 11 Pyime Tamusi auran uku'ponamon me okaritonon kynawonda'ton. Pyime kari'na emu'mata'ton. \v 12 Aseme noro poto me moro omenano mero'po enu'kary wairy pyime ase'wa kari'na waipynarymbo y'sanapangatan. \v 13 Mo'ko i'matyry 'wa ro eja'nakatoto epano'tan te Tamusi.\x - \xo 24:13 \xt Mateus 10:22\x* \v 14 Moro Tamusi nundymary ekapory ekarota'ton pa'poro ero nono tu'po. Pa'poro kari'na 'wa kynetapota'ton. Irombo mero ko'wu ero nono kyni'ma'tan. \p \v 15 “Moro Tamusi wyinono aitopo po mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Daniel nekarity'po oty any'manen nurija noky enery jako o'waine” - mo'ko ero kareta erupanen tuwaro nainen -\x - \xo 24:15 \xt Markus 13:14-23, Lukas 21:20-24\x*\x - \xo 24:15 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x* \v 16 “moro jako ro mo'karon Judea ponokon netuwarikasen morokon wypy 'wa. \v 17 Tauty re'ta amy a'ta, oro netuwarikan. Tauty taka rapa o'my'pa nainen morokon totyry aije.\x - \xo 24:17 \xt Lukas 17:31\x* \v 18 Tymainary ta amy a'ta, erama'pa nainen tynopony aije. \v 19 Mo'karon mynotonon 'wa, mo'karon onema'senangon 'wa enapa je'tun pe pore oty kynaitan moro jako. \p \v 20 “Tamusi 'wa te aturupotoko poto 'su i'sano jako, amy otare'matopo kurita pai etuwarika'pa awaito'ko'me. \v 21 Poto 'su ata'karykano irombo kynaitan moro jako. Tamusi 'wa ero nono kapy'po poro, erome noro moropan oty o'kapy'pa man. Moropan oty enapa o'kapy'pa noro rapa kynaitan.\x - \xo 24:21 \xt Daniel 12:1, Jesus nenepo'po 7:14\x* \v 22 Ko'i aike'ka'pa moro oty we'i'poto, amy pairo kari'na epa'ka'pa nairy. Mo'karon typo tynyry'san kari'na upu'san me te ko'i moro oty aike'katan Tamusi. \p \v 23 “Moro jako ro amy wykary jako o'waine ‘Eneko, mo'se ro mo'ko Mesias’, ikary jako pai ‘Eneko, mo'ky inoro’, kysamyikaton. \v 24 Mo'karon Mesias me okari'tonon irombo kynawonda'ton. Mo'karon Tamusi auran uku'ponamon me okari'tonon kynawonda'ton. Potonon anumengaponamon otykon, potonon pori'tonano enepota'ton enapa. Iwara ro mo'karon typo Tamusi nyry'san kari'na emu'mary poko pairo kyne'kuta'ton. \v 25 Enetoko, iwo'kapyry uwaporo oty sekarityi o'waine. \v 26 Iro ke ro amykon wykary jako o'waine ‘Eneko, moro iponomyn wo'i ta man,’ kytoton i'wa. Ikarykon jako ‘Eneko, moro apu'to'po ta man,’ kysamyikaton.\x - \xo 24:26 \xt Lukas 17:23-24\x* \v 27 Kapekape 'wa undy wyinombo aretyry 'wa ro oty aweipary wara irombo mo'ko kari'na ymuru wopyry kynaitan. \v 28 Amy tonomy ekepy'po po ro mo'karon kurumu kynota'nano'ta'ton.\x - \xo 24:28 \xt Lukas 17:37\x* \p \v 29 “O'win wytory moro moro jakono ata'karykano pa'po me moro weju kynewa'rumandan. Moro nuno aweita'pa kynaitan. Morokon siriko kapu rary wyino kyno'pa'tan. Irombo morokon kapu tanokon pori'tonano kynesakamapo'ta'ton.\x - \xo 24:29 \xt Markus 13:24-31, Lukas 21:25-33\x*\x - \xo 24:29 \xt Jesaja 13:10, Joel 2:10,31, 3:15, Jesus nenepo'po 6:12, Jesaja 13:10, Ezechiël 32:7, Joel 2:10, 3:15, Jesaja 34:4, Jesus nenepo'po 6:13\x* \v 30 Irombo mero mo'ko kari'na ymuru wopyry man uku'potopo oty kynonepotan kapu poko. Pa'poro ero nono tu'po mo'karon kari'na kynotamota'ton. Mo'ko kari'na ymuru wopyry eneta'ton kapurutu ta, pori'tonano maro imero, kurano me imero.\x - \xo 24:30 \xt Daniel 7:13, Zacharia 12:10-14, Jesus nenepo'po 1:7\x* \v 31 Kuti tam'po'kory ety wota'po mero, mo'karon tapojongon apojomatan. Mo'karon ro mo'karon typo inyry'san a'nano'ta'ton morokon okupa'en pepeito wo'tokon wyino, pa'poro ero nono y'maty'po 'wa ro. \v 32 Moro oroi po roten opotoko. Morokon iporiry sekurita'po mero, irombo arynary jako, senge terapa moro poto 'su iromy wairy muku'saton. \v 33 Iwara enapa uku'toko apenarykon wyino senge terapa mo'ko kari'na ymuru wairy, pa'poro morokon otykon wo'kapyry enery jako o'waine. \v 34 Ita'ro pore, mo'karon eromenokon kari'na i'maty'ma'pa kynaita'ton, pa'poro erokon otykon wo'kapyry uwaporo. \v 35 Kapu, nono kynuta'tan. Moro yjauranymbo te utapy'pa roten kynaitan. \p \v 36 “Amy pairo te anukuty'pa man otypan kurita, o'toro juru a'ta morokon otykon wo'kapyry man. Mo'karon kapu tanokon Tamusi apojongon enapa anukuty'pa mandon. Mo'ko ymunano enapa anukuty'pa man. Mo'ko jumynano roten kynuku'san.\x - \xo 24:36 \xt Markus 13:32-37, Lukas 17:26-30, 34-36\x* \p \v 37 “Mo'ko Noe jako iwe'i'pombo wara enapa kynaitan mo'ko kari'na ymuru wopyry jako.\x - \xo 24:37 \xt Genesis 6:5-8\x* \v 38 Moro jako ro irombo, moro poto 'su kumano uwaporo, tywendame mandon, typytapo'se mandon, tyinombapo'se mandon moro atunendopo tam'po'kory taka Noe wo'mytopo kurita 'wa ro. \v 39 Oty wopyry anukuty'pa pairo tywaije mandon, moro pa'poro ty'ma'kanamon man kumano wopyry uwaporo. Iwara enapa mo'ko kari'na ymuru wopyry kynaitan.\x - \xo 24:39 \xt Genesis 7:6-24\x* \p \v 40 “Moro jako ro oko wokyryjan maina ta kynaita'ton. Irombo o'win amymbo arota'ton Tamusi apojongon. O'win amymbo nota'ton te. \v 41 Oko woryijan kyno'kyta'ton aseta. Irombo o'win amymbo arota'ton Tamusi apojongon. O'win amymbo nota'ton te. \p \v 42 “Iro ke ro tuwaro aitoko! Mo'ko Ajopotorykon wo'topo kurita anukuty'pa mandon. \p \v 43 “Ero te uku'toko: One wara a'ta mo'ko manaman wopyry ukuty'pomboto ty'wa, mo'ko tautynen o'ny'se ito'pa nairy. Mo'ko manaman ana'mykapo'pa tauty taka nairy.\x - \xo 24:43 \xt Lukas 12:39-40\x* \v 44 Amyjaron enapa penaro ro awaimomokyrykon man. Mo'ko kari'na ymuru irombo typo roten kyno'tan. \p \v 45 “Nokypan pyitonano ko iro ke tamyikapore, tupu'pone enapa imero nan, mo'ko ijopotory 'wa yto'me mo'karon a'sakarykon epo, upato'ko'me i'wa arepa enapyry tunda'po mero?\x - \xo 24:45 \xt Lukas 12:41-48\x* \v 46 Sara'me 'ne janon kynaitan mo'ko moro wara ijopotory nepory'po tywopy'poto. \v 47 Ita'ro pore, mo'ko ijopotory pa'poro moro totyry ytan ainaka. \v 48 Yja'wan me mo'ko ipyitory a'ta te, tyturu'po ta ikary: ‘Yjopotory opy'pa na'nen man’, \v 49 irombo mo'karon ta'sakarykon pyitonano ypoky'mary, mo'karon etyndonon maro tywendamery a'mo'poto i'wa, \v 50 mo'ko ijopotory amy kurita typo roten kyno'tan. Mo'ko typyitory poromu'katan. \v 51 Irombo kynemimatan. Tonapiramon yry wara enapa kynytan. Mo'karon waito'kon po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan.” \c 25 \s1 Mo'karon ainapatoronokon amyijanon \p \v 1 “Moro jako moro Tamusi nundymary ainapatoro tykororetarykon anunamon amyijanon wara mandon. Morokon tykororetarykon anumy'san mero kyny'saton mo'ko pytatoto epoje.\x - \xo 25:1 \xt Lukas 12:35\x* \v 2 Ainatone onumengapo'pa mandon. Ainatone tywonumengapore mandon. \v 3 Morokon kororeta arory jako ty'waine, mo'karon onumengapo'non amyijanon kororeta katy anaro'pa mandon. \v 4 Mo'karon tywonumengaporamon te tukuwarikon ta kororeta katy arojaton enapa. \v 5 O'poro'pa noro mo'ko pytatoto a'ta, pa'poro kynuwetunaton. Irombo kyno'ny'saton. \v 6 Irawone 'ne a'ta kari'na kyniko'taton: ‘Eneko. Mo'ko pytatoto kyno'san. Epa'katoko epoje!’ \v 7 Irombo pa'poro mo'karon amyijanon kynupakaton. Morokon tykororetarykon yjaton iru'pa. \v 8 Mo'karon onumengapo'non kyngaton mo'karon tywonumengaporamon 'wa: ‘A'si 'ko moro ajekosanokon kororeta katy amy ytoko na'na 'wa. Na'na kororetary irombo kyne'wu'san terapa.’ \v 9 Mo'karon tywonumengaporamon te kyngaton eju'to'ko'me: ‘Uwa. Ka'pa rapa pa'poro kamono'keine iwairy. Mo'karon ekaramanamon wyino amy epeka'tandoko aseke.’ \v 10 Kororeta katy epeka'se ito'san wyino, mo'ko pytatoto kono'san. Imaro ro mo'karon aikepy'san terapa amyijanon kyno'myjaton moro pytano ewa'matopo auto taka. Irombo moro pena tyra'kere'to man. \v 11 Morombo wyino mo'karon a'sakarykonymbo amyijanon enapa kyno'saton. Kyngaton: ‘Jopoto! Jopoto! Na'na 'wa etapurumakako!’\x - \xo 25:11 \xt Lukas 13:25\x* \v 12 Mo'ko te ero wara kyneju'saton: ‘Ita'ro pore, ajukuty'paine wa.’ \p \v 13 “Iro ke ro tuwaro aitoko. Moro kurita, moro ijururu enapa anukuty'pa irombo mandon.” \s1 Mo'karon pyitonano emaminary epety \p \v 14 “Moro Tamusi nundymary amy tyse ytopo'se ytototo wokyry wara man. Tytory mero, mo'karon typyitorykon ko'manon. Morokon totyry yjan ainakaine.\x - \xo 25:14 \xt Lukas 19:11-27\x* \v 15 O'win amy 'wa ainatone dusun ika'mi'po pyrata yjan, o'win amy 'wa oko dusun, o'win amy 'wa o'win dusun, moro ipori'torykon taro ro. O'win wytory \v 16 mo'ko ainatone dusun ika'mi'po pyrata apyinenymbo kyny'san amamina ike. Itu'ponaka ainatone dusun ka'san noro. \v 17 Iwara enapa mo'ko oko dusun apyinenymbo oko dusun ka'san noro itu'ponaka. \v 18 Mo'ko o'win dusun apyinenymbo te tyto'po mero nono amikanon. Moro tyjopotory pyratary unenjan. \p \v 19 “Akore'pe tywe'i'po wyino mo'karon pyitonano jopotory kyno'san rapa. O'to mo'karon typyitorykon 'wa moro typyratary yry'po ukutyry 'se man. \v 20 Irombo mo'ko ainatone dusun apyinenymbo kyno'san i'wa. Itu'ponaka ainatone dusun ene'san noro i'wa. Kynganon: ‘Jopoto, ainatone dusun myryi y'wa. Eneko. Ainatone dusun noro amy sikapyi.’ \v 21 Mo'ko ijopotory kynganon i'wa: ‘Iru'pa tywaije mana, amoro iru'pyn, tamyikaporen pyitonano. A'si'konombo oty poko tamyikapore me'i. Pyimano oty pokono me terapa kytake. Oko'ne, mo'ko ajopotory maro tawa'pore aiko.’ \p \v 22 “Irombo mo'ko oko dusun apyinenymbo enapa kyno'san i'wa. Kynganon: ‘Jopoto, oko dusun myryi y'wa. Eneko. Oko dusun noro amy sikapyi.’ \v 23 Mo'ko ijopotory kynganon i'wa: ‘Iru'pa tywaije mana, amoro iru'pyn, tamyikaporen pyitonano. A'si'konombo oty poko tamyikapore me'i. Pyimano oty pokono me terapa kytake. Oko'ne, mo'ko ajopotory maro tawa'pore aiko.’ \p \v 24 “Irombo mo'ko o'win dusun apyinenymbo enapa kyno'san i'wa. Kynganon: ‘Jopoto, amy ituru'popopyn kari'na me awairy suku'sa. Anipomy'torymbo mipo'sa, ynaripapy'torymbo ma'nano'sa. \v 25 Tanarike we'i. Iro ke ro moro apyratary sunemyi nono ta. Eneko ero iro.’ \p \v 26 “Irombo mo'ko ijopotory kynganon eju'to'me: ‘Amoro yja'wanymbo, akinupan pyitonano, muku'sakon ka'tu ynipomy'torymbo po'nen me ywairy, ynaripapy'torymbo a'nano'nen me ywairy enapa. \v 27 Moro ypyratary yry manombo iro ke tywaije o'wa man mo'karon pyrata pokonokon 'wa. Ijako moro ypyratary rapa sapyiry moro iwe'mekatopo maro. \v 28 Moro pyrata ipinatoko ainary wyino. Irombo yko mo'ko ekosa ainapatoro dusun ika'mi'po pyrata man inoro ainaka. \p \v 29 “Pa'poro totykamon 'wa irombo otykon yta'ton. Ekosaine ro oty kynotakamatan. Mo'ko otypyn wyino te otyrykonymbo pinata'ton.\x - \xo 25:29 \xt Mateus 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18\x* \v 30 Mo'ko uwam'pono pyitonano te ematoko moro tawa'rumanymbo taka. Moro po ro atamono, aijekyno enapa kynaitan.’\x - \xo 25:30 \xt Mateus 8:12, 22:13, Lukas 13:28\x* \p \v 31 “Moro tykuranory ta mo'ko kari'na ymuru wopyry jako pa'poro mo'karon kapu tanokon apojonano maro, moro kurano tapo'ny tu'po kynotandy'motan.\x - \xo 25:31 \xt Mateus 16:27, Mateus 19:28\x* \v 32 Pa'poro nono tu'ponokon kari'na a'nano'ta'ton ipo'ponaka. Irombo mo'karon kari'na a'sakatan, mo'ko tonomyn enenen 'wa mo'karon kapirita yry wara typo mo'karon kapara wyino. \v 33 Mo'karon kapara ytan tapo'tun wyino. Mo'karon kapirita ytan te tapojery wyino. \p \v 34 “Irombo mo'ko poto 'su Jopoto kyngatan mo'karon tapo'tun wyinonokon 'wa: ‘O'toko 'ne, amyjaron Yjumy nikuranondo'san. Ajotyrykon me moro Tamusi nundymary apyitoko. O'wanokon me ro irombo tyje tywaije man ero nono wo'kapy'po poro. \v 35 Tykumyje irombo wakon. Irombo arepa ke kupasen. Tuna 'se wakon. Irombo tuna ke kupasen. Tyseno me o'waine wakon. Irombo ywo'ny'to'man mysen. \v 36 Iwo'my'ma wakon. Irombo kywo'myndosen. Je'tun pe wakon. Irombo yjenenamon me maisen. Yja'wangon kari'na aru'katopo ta wakon. Irombo yjene mo'sen.’ \p \v 37 “Irombo mo'karon tamamboramon kyneju'ta'ton. Kyngata'ton: ‘Jopoto, one wara a'ta ko moro akumyry jako arepa ke na'na ajupan? One wara a'ta ko moro tuna 'se aja'ta tuna ke na'na ajupan? \v 38 One wara a'ta ko moro tyseno me aja'ta na'na 'wa na'na awo'ny'to'man ynen o'wa? One wara a'ta ko moro iwo'my'ma aja'ta na'na awo'myndon? \v 39 One wara a'ta ko moro je'tun pe aja'ta, yja'wangon kari'na aru'katopo ta aja'ta pai ajene na'na kyndonen?’ \p \v 40 “Irombo mo'ko poto 'su Jopoto kyneju'ta'ton. Kyngatan: ‘Ita'ro pore, pa'poro mo'ko ko'waronombo ro rypo yja'sakary 'wa anikapy'san oty y'wano me tyka'se o'waine man.’ \p \v 41 “Irombo mero kyngatan mo'karon tapojery wyinonokon 'wa: ‘Amyjaron atany'ma'san, i'tandoko ywyino moro e'wutypyn roten wa'to taka, mo'ko ewa'rumy tamuru 'wano me, mo'karon apojongon 'wano me enapa yry'po taka. \v 42 Tykumyje irombo wakon. Irombo arepa ke yjupa'pa maisen. Tuna 'se wakon. Irombo tuna ke yjupa'pa maisen. \v 43 Tyseno me o'waine wakon. Irombo ywo'ny'to'man anyry'pa maisen. Iwo'my'ma wakon. Irombo ywo'myndo'pa maisen. Je'tun pe wakon. Yja'wangon kari'na aru'katopo ta enapa wakon. Irombo yjene opy'pa maisen.’ \p \v 44 “Irombo mo'karon enapa kyneju'ta'ton. Kyngata'ton: ‘Jopoto, one wara a'ta ko moro tykumyje aja'ta, moro tuna 'se aja'ta, moro tyseno me aja'ta, moro iwo'my'ma aja'ta, moro je'tun pe aja'ta, moro yja'wangon kari'na aru'katopo ta aja'ta ajepanopy'pa na'na kynainen?’ \v 45 Irombo mo'ko poto'su Jopoto kyneju'ta'ton. Kyngatan: ‘Ita'ro pore, pa'poro mo'ko ko'waronombo 'wa ro rypo anikapy'torymbo oty Y'wano me enapa anikapy'pa tywaije mandon.’ \v 46 Mo'karon ro moro i'matypyn roten ata'karykano taka kyny'ta'ton. Mo'karon tamamboramon te moro i'matypyn roten amano taka kyny'ta'ton.” \x - \xo 25:46 \xt Daniel 12:2\x* \c 26 \s1 Jesus wory poko iwonumengarykon \p \v 1 Pa'poro morokon otykon ekarity'ma'po mero, Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa:\x - \xo 26:1 \xt Markus 14:1-2, Lukas 22:1-2, Johanes 11:45-53\x* \v 2 “Muku'saton waty oko kurita noro mo'ko eratonomapotopombo onory ewa'mary wopyry wairy. Irombo mo'ko kari'na ymuru ekaramata'ton wakapu poko ipokato'me.” \x - \xo 26:2 \xt Exodus 12:1-27\x* \p \v 3 Moro jako ro mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon wota'nanopy'san mo'karon uwapoto'san maro mo'ko Kajafas tatynen Tamusi pokonokon jopotory auty ta. \v 4 Taurangon epopo'san i'waine amy amepo maro Jesus apyito'me ty'waine, iwopoto'me. \v 5 Ika'san te: “Mo'ko eratonomapotopombo onory ewa'mary ta kapyn apyiry ky'waine man. Ijako irombo mo'karon kari'na kywo'mata'ton.” \s1 Amy woryi 'wa poto me Jesus pynary enepory \p \v 6 Irombo Betania po mo'ko areky pan Simon auty ta Jesus a'ta,\x - \xo 26:6 \xt Markus 14:3-9, Johanes 12:1-8\x* \v 7 amy woryi wopy'po I'wa amy tapenen topu kapy'po patere'membo maro. Ita amy tapenen typoporen mere tatynen karapa kynakon. Irombo upu'po tu'ponaka i'kamy'po i'wa, moro iwendamery jako ro.\x - \xo 26:7 \xt Lukas 7:37-38\x* \v 8 Moro ene'po mero mo'karon inemeparykon wore'kosan. Ika'san: “O'tono'me ko moro wara moro karapa akamanon mo'ko? \v 9 Tapene rypo ekaramary manombo tywaije man. Irombo moro epe'po yry manombo tywaije man mo'karon ipyrata'non 'wa.” \p \v 10 Moro ukuty'po mero ty'wa, Jesus wyka'po i'waine: “O'tono'me ko mo'ko woryi poko mandon? Moro inikapyry irombo y'wano me irupa man. \v 11 Mo'karon ipyrata'non irombo kynaijaton roten ajekosaine. Awu te e'i'pa roten waitake ajekosaine.\x - \xo 26:11 \xt Deuteronomium 15:11\x* \v 12 Yja'mun tu'ponaka ero typoporen karapa y'kamyi moro yjunemyry man 'wano me. \v 13 Ita'ro pore, pa'poro wararo ero nono tu'po moro iru'pyn oka ekari'topo po ro, mo'se woryi nikapy'po ekari'ta'ton enapa, kari'na wonumengato'me ipoko.” \p \v 14 Morombo mero o'win amy Jesus nemepary, mo'ko Judas tatynen wyto'po mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa.\x - \xo 26:14 \xt Markus 14:10-11, Lukas 22:3-6\x* \v 15 Ika'po i'waine: “Oty yry 'se ko mandon moro y'wa ajainakaine Jesus yry epety me?” Irombo o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro amu'nymbo pyrata ke epema'po i'waine.\x - \xo 26:15 \xt Zacharia 11:12\x* \v 16 Morombo mero amy oma upiry a'mo'po i'wa, ainakaine Jesus yto'me. \s1 Mo'ko kapara'membo onory \p \v 17 Moro koromono uwaputa'non perere ewa'matopo kurita mo'karon Jesus nemeparykon wopy'san i'wa aturupo: “Oje ko na'na 'wa mo'ko eratonomapotopombo y'mo'kary 'se man, onoto'me o'wa?” \x - \xo 26:17 \xt Markus 14:12-21, Lukas 22:7-14,21-23, Johanes 13:21-30\x* \v 18 Ika'po: “I'tandoko moro poto 'su aitopo taka inoropan kari'na 'wa. Irombo kaiko me i'wa: Mo'ko amepanen kynganon: ‘Tyse waty terapa man moro ajekosa mo'karon ynemeparykon maro y'wa mo'ko eratonomapotopombo onory man.’ ” \v 19 Irombo mo'karon Jesus nemeparykon we'i'san ika'po wara ro ty'waine. Mo'ko eratonomapotopombo y'mo'ka'po i'waine. \p \v 20 Iko'mamy'po mero, tari'po Jesus arepa kynendamejakon mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon tynemeparykon maro. \v 21 Moro tywendamerykon jako ro ika'po: “Ita'ro pore, o'win amy ara'nanokon yjekaramatan.” \v 22 Irombo pa'poro tywe'i'san mero kata'mato imero mo'karon inemeparykon wyka'san I'wa: “Awu kapyn waty, Jopoto?” \v 23 Ejuku'san i'wa: “Mo'ko ywara enapa moro arepa a'pitopo taka tarepary a'pijan inoro yjekaramatan.\x - \xo 26:23 \xt Ware 41:9\x* \v 24 Kyny'san ro mo'ko kari'na ymuru, typoko imero'po wara ro. Mo'ko kari'na ymuru ekaramanen te janon kynotamotan. Iru'pa nairy ero nono tu'ponaka opy'pa iwe'i'pomboto.” \v 25 Irombo mo'ko ekaramanen man Judas woturupo'po: “Awu kapyn waty, yjemepanen?” Ika'po i'wa: “Aseke inoro me mokari'sa.” \p \v 26 Irombo moro arepa enapyry jako ro, Jesus 'wa amy perere anumy'po. Tamusi ety awonga'po mero ipoko, i'sakapoty'po i'wa. Irombo ekamy'po i'wa tynemeparykon 'wa. Ika'po: “Apyitoko! Ena'toko! Yja'mun ero man.” \x - \xo 26:26 \xt Markus 14:22-26, Lukas 22:14-20, 1 Korinte 11:23-25\x* \v 27 Irombo amy sapera anumy'po i'wa. Tamusi ety awonga'po mero moro sapera tano tanymy poko, yry'po i'wa i'waine. Ika'po i'waine: “Pa'poro amy enytoko. \v 28 Ymynuru ero man. Moro ro kyne'kanjan moro Tamusi wykatopombo pori'tomanen me. Pyimano kari'na upu'san me kyne'kanjan, ija'wanykonymbo kato'me.\x - \xo 26:28 \xt Exodus 24:8, Jeremia 31:31-34\x* \v 29 Wykaje te o'waine, erombo poro winu anenyry'pa noro rapa waitake. Moro yjumy nundymary ta te asery me senytake rapa amaroine.” \p \v 30 Irombo Tamusi ety awongatopo wareka'ma'san mero, ito'san moro oleif paty wypy 'wa. \v 31 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Ero koko pa'poro ywyino matu'mata'ton. Tymero irombo man:\x - \xo 26:31 \xt Markus 14:27-31, Lukas 22:31-34, Johanes 13:36-38\x*\x - \xo 26:31 \xt Zacharia 13:7\x* \q1 “Mo'ko kapara enenen siwotake. Mo'karon kapara apyimy kynotaripa'tan.” \b \p \v 32 “Iromby'san wyino yjawomy'po mero te, Galilea 'wa wy'take ajuwapoine.” \x - \xo 26:32 \xt Mateus 28:16\x* \v 33 Petrus 'wa te ejuku'po: “Pa'poro kari'na ro rypo awyino kynotu'mata'ton. Awu kapyn te.” \v 34 Jesus wyka'po te i'wa: “Ita'ro pore, ero koko korotoko ko'tary uwaporo, oruwamboto yjukuty'pa awairy mekari'take.” \v 35 Petrus wyka'po I'wa: “Yrombyry man jako ro rypo amaro, ajukuty'pa ywairy anekarity'pa waitake!” Moro wara enapa pa'poro mo'karon a'sakarykon wyka'san. \s1 Getsemane po \p \v 36 Irombo Jesus wyto'po imaroine amy Getsemane tatynen wonatopo paty 'wa. Irombo ika'po mo'karon tynemeparykon 'wa: “Ero po atandy'motoko. Tamusi 'wa aurana wy'sa.” \x - \xo 26:36 \xt Markus 14:32-42, Lukas 22:39-46\x* \v 37 Petrus, mo'karon okonokon Sebedeus ymurukon aro'san i'wa tymaro. Kata'mato imero iwe'i'po. Anari 'wa imero apo'i'po. \v 38 Irombo ika'po i'waine: “Moro kata'mato ywairy je'tun ywory 'se imero man. Ero po ro aitoko. Ywara enapa koro tuwaro aitoko me.” \p \v 39 Irombo a'si 'ko noro ito'po. Tombata'po iwoma'po. Tamusi 'wa iwoturupo'po: “Papa, yjuwaporimakary taro ta'ta, ero je'tun pan sapera yjuwaporimakan. Ynisanory kapyn te no'ka'nen. Anisanory te.” \v 40 Irombo iwopy'po rapa mo'karon tynemeparykon 'wa. Iwo'nykyrykonymbo epory'po i'wa. Irombo Petrus 'wa ika'po: “Ko'i roten pairo iro ke nuro awairykon mupijaton? \v 41 Tuwaro aitoko. Tamusi 'wa aturupotoko, moro aju'kuto'kon 'wa ajapyirykon pona. Mo'ko a'kanano ro rypo oty kapyry 'se man. Moro ja'munano te ru'me man.” \p \v 42 Irombo ijokonory me ito'po rapa. Tamusi 'wa aurana'po. Ika'po: “Papa, yjuwaporimakary taro e'i'pa ero je'tun pan sapera a'ta, enyry man a'ta y'wa, oro moro anisanory no'ka'nen.” \p \v 43 Irombo tywerama'po mero rapa, iwo'nykyrykonymbo epory'po rapa i'wa. Epirykon irombo imero tawosinapo'se kynatokon. \p \v 44 Ino'san i'wa. Ito'po rapa Tamusi 'wa aurana ijoruwanory me. Koromo taurana'po wara ro rapa aurana'po. \v 45 Irombo mo'karon tynemeparykon 'wa tywopy'po mero rapa, ika'po i'waine: “Erome te o'ny'toko. Otare'matoko. Moro jururu irombo nitundai terapa. Mo'ko kari'na ymuru yjaton terapa mo'karon tyja'wangamon ainaka. \v 46 Ajawondoko. Ka'makon. Mo'ko yjekaramanen irombo nitundai terapa.” \s1 Jesus apyiry \p \v 47 Moro Jesus auranary jako noro, typo roten mo'ko o'win amy inemepary Judas tunda'po. Imaro moky imero kari'na kynatokon, supara maro, putu maro. Mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san 'wa enapa tomo'se kynatokon.\x - \xo 26:47 \xt Markus 14:43-50, Lukas 22:47-53, Johanes 18:3-12\x* \v 48 Mo'ko ekaramanen 'wa te enepoto'man takari'se kynakon i'waine. Tyka kynakon: “Mo'ko siposimatake inoro, inoro ro mo'ko man. Apyitoko me.” \p \v 49 Irombo o'win wytory Jesus 'wa ito'po. Ika'po: “Mondo ro rypo man, yjemepanen?” Irombo iposima'po i'wa. \v 50 Jesus wyka'po te i'wa: “Yjakono, moro ipoko awo'topombo ika'ko imero!” Irombo mero iwopy'san. Jesus apo'i'po i'waine. \p \v 51 Irombo wyino o'win amy Jesus ekosa aitoto 'wa tysuparary so'ka'po ije'ny wyino. Irombo mo'ko Tamusi pokonokon jopotory pyitory panaka'po i'wa atone. \v 52 Jesus wyka'po te i'wa: “Moro ije'ny taka rapa moro asuparary yko. Pa'poro mo'karon supara apyinamon wotan irombo supara ro. \v 53 O'win wytory ka'tu ainapatoro itu'ponaka oko ko'po tapojongon apyimykon anemoky'pa yjumy wairy man mekano'san, yjepano'to'me i'wa ywoturupo'poto? \v 54 Moro wara ywe'i'poto te, morokon ero wara oty wairy man mero'san tywo'kapyry upiry.” \p \v 55 Moro jako ro mo'karon kari'na apyimykon 'wa Jesus wyka'po: “Amy tokonen manaman apyiry 'sangon wara imero supara maro, putu maro tywo'se mandon yjapyije. Kurita wara ro ajekosaine kari'na semepakon tandy'po moro Tamusi auty ta. Moro jako te yjapo'i'pa maisen.\x - \xo 26:55 \xt Lukas 19:47, 21:37\x* \v 56 Pa'poro te erokon no'kapyi mo'karon Tamusi auran uku'ponamonymbo nimero'san wo'ka'to'me.” \p Irombo pa'poro mo'karon inemeparykon 'wa o'win upu'po ino'po. Pa'poro eka'numy'ma'san. \s1 Jesus wairy mo'ko Tamusi pokonokon jopotory po'ponaka \p \v 57 Irombo Jesus aro'po mo'karon apyinamonymbo 'wa mo'ko Tamusi pokonokon jopotory Kajafas auty 'wa. Moro po ro mo'karon Tamusi karetary uku'namon, mo'karon uwapoto'san enapa tywota'nano'se kynatokon.\x - \xo 26:57 \xt Markus 14:53-65, Lukas 22:54-55,63-71, Johanes 18:13-14,19-24\x* \v 58 Petrus ko'wu tyse terapa kyny'sakon Jesus wena'po ta, mo'ko Tamusi pokonokon jopotory auty 'wa ro imero. Moro ipyrorory taka tywo'my'po mero mo'karon oranano ekosa iwotandy'mo'po, otypan oty wo'kapyry eneto'me. \p \v 59 Mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon, pa'poro mo'karon Simosu jopotorykon enapa amy Jesus emendoto'man onapi upijatokon, iwopoto'me ty'waine. \v 60 Amy iwopoto'man anepory'pa te iwe'i'san, pyime rypo mo'karon typo roten Jesus emendo o'tonon wairy se'me. \v 61 Irombo ro me ro ko'wu oko amykon wopy'san uwaponaka. Ika'san: “Mo'se nykai: ‘Ero Tamusi auty aka'poto y'wa, oruwa kurita amy'mary taro rapa wa.’ ” \x - \xo 26:61 \xt Johanes 2:19\x* \v 62 Irombo mo'ko Tamusi pokonokon jopotory awomy'po. Ika'po Jesus 'wa: “O'to yka'pa man moro i'waine ajemendotopo poko?” \v 63 O'to yka'pa te Jesus we'i'po. Irombo mo'ko Tamusi pokonokon jopotory wyka'po I'wa: “Mo'ko nurono Tamusi embata waturupoja o'wa, mo'ko Mesias, mo'ko Tamusi ymuru amoro man.” \v 64 Jesus wyka'po i'wa: “Aseke inoro me kakari'sa. Wykaje te o'wa: erombo wyino ro mo'ko kari'na ymuru tandy'po meneta'ton mo'ko pari'pyn apo'tun wyino. Irombo kapurutu tu'po iwopyry meneta'ton.” \x - \xo 26:64 \xt Daniel 7:13\x* \p \v 65 Irombo mo'ko Tamusi pokonokon jopotory 'wa moro tywo'mymbo seka'po. Ika'po: “Tamusi ejui! O'tono'me noro ko emendonamon me amykon kysupijaton? Tamusi ety jamikary i'wa metaton. One wara ko monumengaton ipoko?” \x - \xo 26:65 \xt Levitikus 24:16\x* \v 66 Ika'san eju'to'me: “Iwory man.” \p \v 67 Irombo eta'tapoty'san embatary tu'ponaka. Tainarykon amo'mere'ko'san ke iwo'po i'waine.\x - \xo 26:67 \xt Jesaja 50:6\x* \v 68 Amykonymbo 'wa embata'mo'po. Ika'san: “Noky 'wa awo'po ekari'ko na'na 'wa Kristus, Tamusi auran uku'ponen me aja'ta!” \s1 Petrus enapitary \p \v 69 Moro jako Petrus kurando kynakon mo'ko Tamusi pokonokon jopotory auty pyrorory ta. Irombo amy amyijanano wopy'po i'wa. Ika'po: “Amoro enapa mo'ko Galilea pono Jesus maro makon.” \x - \xo 26:69 \xt Markus 14:66-72, Lukas 22:54-62, Johanes 18:15-18,25-27\x* \v 70 Pa'poro mo'karon moro po aitonon netary me te Petrus wyka'po: “Uwa! O'to awykary anukuty'pa pairo wa.” \p \v 71 Irombo moro o'mytopo 'wa ito'poto, amy terapa amyijanano 'wa ene'po. Irombo mo'karon moro po o'po'tonon 'wa ika'po: “Mo'ko Nasaret pono Jesus maro mose wokyry kynakon.” \v 72 Petrus 'wa mo'ko enapitary ekarity'po rapa, Tamusi ety ejatory ta: “Mo'ko wokyry anukuty'pa wa.” \p \v 73 Irombo a'si 'ko a'si 'ko mo'karon moro po o'po'tonon wopy'san Petrus 'wa. Ika'san i'wa: “Iporo ro amoro enapa amy a'sakarykon me mana. Ajauran emery irombo ajuku'pojan.” \v 74 Irombo Petrus 'wa yja'wan me imero toruwary amo'po. Tamusi ety ejatory ta ika'po: “Tamusi yjuta'kan mo'ko wokyry ukutyry jako y'wa!” Irombo o'win wytory amy korotoko ko'ta'po. \p \v 75 Irombo Petrus wetuwaro'ma'po rapa moro Jesus wyka'po poko: “Mo'ko korotoko ko'tary uwaporo oruwamboto yjukuty'pa awairy mekari'take.” Irombo kurandonaka ito'po. Je'tun pe imero iwotamo'po. \c 27 \s1 Jesus arory Pilatus po'ponaka \p \v 1 Emamy'po mero pa'poro mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san 'wa enapa taurangon epopo'san Jesus wopoto'me.\x - \xo 27:1 \xt Markus 15:1, Lukas 23:1-2, Johanes 18:18-19\x* \v 2 Irombo imy'po i'waine. Aro'po i'waine. Mo'ko Rome wyinono jopoto Pilatus ainaka terapa yry'po i'waine. \p \v 3 Ipoko moro a'wembono auranano yry'po ene'po mero, mo'ko ekaramanenymbo Judas 'wa moro o'to tywe'i'po je'tuma'po. Morokon o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro amu'nymbo pyrata aro rapa ito'po mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san 'wa enapa.\x - \xo 27:3 \xt Apojoma'san 1:18-19\x* \v 4 Ika'po: “Yja'wan oty tyka'se y'wa man. Amy yja'wan oty anikapypynymbo takarama y'wa man.” Ika'san te: “Moro poko o'to tykary upijan na'na. Amoro terapa atuku'ko.” \v 5 Moro Tamusi auty taka morokon amu'nykonymbo pyrata papy'po i'wa. Irombo ito'po moro wyino. Irombo iwona'sawyry'ka'po. \p \v 6 Mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa morokon amu'nykonymbo pyrata amo'iky'san. Ika'san: “Erokon yry kapyn ky'waine man moro Tamusi 'wa tymy je'ny taka. Mynu epetymbo irombo moro man.” \v 7 Taurangon epopo'san i'waine mo'ko ori'no ka'nen yinonorymbo epeka'to'me ty'waine ike, mo'karon tysenokon aito'kon wyino opy'san unendo'ko'me. \v 8 Iro ke ro erome noro moro nono ety me man ‘Mynu pan nono’. \v 9 Iwara ro ero Tamusi auran uku'ponenymbo Jeremia nekarity'po wo'kapy'po:\x - \xo 27:9 \xt Zacharia 11:12-13\x* \q1 Moro o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro amu'nymbo pyrata tapije i'waine man. Moro wara ro mo'karon Israel pajanymbo 'wa epety tajato roten man. \v 10 Mo'ko ori'no ka'nen mainarymbo poko moro pyrata tyje i'waine man, Tamusi wyka'po wara ro. \s1 Jesus wopotopo a'wembono auranano \p \v 11 Jesus aro'po te i'waine mo'ko Rome wyinono jopoto po'ponaka. Mo'ko woturupo'po ro i'wa: “Mo'karon Simosu Jopotory amoro man?” Jesus wyka'po: “Aseke inoro me kajatoja.” \x - \xo 27:11 \xt Markus 15:2-5, Lukas 23:3-5, Johanes 18:33-38\x* \v 12 Mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san 'wa enapa tamendory jako o'to yka'pa iwe'i'po. \v 13 Morombo mero Pilatus woturupo'po I'wa: “Aneta'pa man o'toro 'ko waty ajemendory i'waine?” \v 14 Amy pairo oty poko te anejuku'pa Jesus we'i'po. Mo'ko Rome wyinono jopoto wonumenga'po imero. \p \v 15 Amy oty ewamary wararo te moro yja'wangon kari'na aru'katopo wyinombo o'win amy mo'karon kari'na nisanorymbo kapotopombo mo'ko jopoto 'wa kynakon.\x - \xo 27:15 \xt Markus 15:6-15, Lukas 23:13-25, Johanes 18:39–19:16\x* \v 16 Moro jako ro amy yja'wan me ekary aitoto Barabas tatynen wokyry kynakon moro yja'wangon kari'na aru'katopo ta. \v 17 Moro iwota'nanopy'san po ro mo'ko Pilatus wyka'po i'waine: “Noky nondary 'se ko mandon y'wa: mo'ko Barabas, mo'ko Mesias me inejatorykon Jesus te ka'tu?” \v 18 Pilatus irombo kynuku'sakon i'se'pa tywairykon ke Jesus yry'po i'waine tainaka. \p \v 19 Moro jopoto apo'ny tu'po tandy'po a'ta ro, ipyty 'wa tauranymbo aropo'po i'wa: “Mo'ko tamamboren wokyry poko koro kyte'i. Ero koko irombo ywoneto poto me imero wata'karykai upu'po me.” \p \v 20 Mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa te, mo'karon uwapoto'san 'wa enapa mo'karon ata'nanopy'san apokuma'san, iwoturupoto'ko'me mo'ko Barabas nondato'me i'wa, mo'ko Jesus wopoto'me te i'wa. \v 21 Mo'ko jopoto wyka'po: “Nokypan nondary 'se ko mandon y'wa o'waine?” Ika'san: “Barabas.” \v 22 Pilatus wyka'po i'waine: “O'to ko iro ke mo'ko Mesias me inejatorykon Jesus sytan?” Pa'poro ika'san: “Ipokary man wakapu poko.” \v 23 Ika'po: “Otypan yja'wan oty 'ne ko iro ke tyka'se i'wa nan?” Pari'pe 'ne ka'tu rapa iko'tapoty'san: “Ipokary man wakapu poko.” \p \v 24 Pilatus 'wa aronge roten moro o'to tywairy ene'po. Asemenoro te mo'karon kari'na kynokopatokon. Irombo tuna apo'i'po i'wa. Tainary ku'mity'po i'wa, embataine ro. Ika'po: “Yju'ta kapyn man moro imynuru we'kamyry. Amyjaron terapa aseke atuku'toko.” \x - \xo 27:24 \xt Deuteronomium 21:6-9\x* \v 25 Irombo pa'poro mo'karon kari'na 'wa ejuku'po: “Moro imynuru we'kamyry na'na u'ta nainen, na'na y'makon u'ta enapa.” \v 26 Irombo Barabas kapo'po i'wa ekatakaine. Jesus yry'po te i'wa mo'karon warinu pokonokon ainaka wakapu poko ipokato'me. Mene 'ne ka'tu ipoky'mapo'po i'wa. \s1 Jesus poko iwosaijambarykon \p \v 27 Irombo mo'ko Rome wyinono jopoto pyitorykon 'wa Jesus aro'po moro a'wembono auranano ytopo auto taka. Pa'poro mo'karon ta'sakarykon ko'ma'san i'waine.\x - \xo 27:27 \xt Markus 15:16-20, Lukas 23:11, Johanes 19:2-3\x* \v 28 Iwo'mynga'po mero ty'waine, amy tapiren kamisa ke terapa iwo'myndo'po i'waine. \v 29 U'mariry me amy sipatamu waton momy'po i'waine. Irombo upu'po tu'ponaka yry'po i'waine. Amy waruma waton ke aposenyndo'po i'waine apo'tun wyino. Irombo ipo'ponaka iwokunama'san. Aki'ma'po i'waine. Ika'san: “Na'na te kore awopy'po ewa'maje, Simosu Jopotory!” \v 30 Irombo itu'ponaka eta'tapoty'san. Moro waruma waton pina'po i'waine ainary wyino. Ike ro iwo'po i'waine upu'po po. \v 31 Ipoko tywosaijamba'ma'san mero, moro ty'waine iwo'myndotopombo so'ka'po rapa i'waine. Moro iwo'my ke rapa iwo'myndo'po i'waine. Irombo aro'po i'waine, ipokato'me wakapu poko. \s1 Jesus pokary wakapu poko \p \v 32 Moro tytorykon jako ro, amy Sirene pono, Simon tatynen wokyry epory'po i'waine. Mo'ko wyry'ka'po ro i'waine moro Jesus pokatopo man wakapu aroto'me i'wa.\x - \xo 27:32 \xt Markus 15:21-32, Lukas 23:26-43, Johanes 19:17-27\x* \v 33 Irombo itunda'san moro Golgota tatynen aitopo 'wa. Moro tauro'po man ‘u'je'pombo waitopo’. \v 34 Irombo amy itun pan oty maro i'kaima'po winu ke upa'po i'waine. Apo'po mero te enyry 'se'pa iwe'i'po.\x - \xo 27:34 \xt Ware 69:21\x* \p \v 35 Moro wakapu poko ipoka'po wyino ty'waine, asekaro morokon iwo'mykonymbo ekamy'san i'waine tymeramon tapusikiri emapoty'san wyino ty'waine.\x - \xo 27:35 \xt Ware 22:18\x* \v 36 Tandy'po kynerandojatokon moro po. \p \v 37 Ero wara moro emendotopo mero'po yry'po i'waine epo: \q1 MO'KARON SIMOSU JOPOTORY JESUS MO'SE MAN \b \p \v 38 Imaro ro oko tokonamon manamangon poka'san i'waine, o'win amy apo'tun wyino, o'win amy apoje wyino. \p \v 39 Mo'karon moro pato ytotonon imero tupu'san sekesekematokon. Jesus ejujatokon.\x - \xo 27:39 \xt Ware 22:7, 109:25\x* \v 40 Kyngatokon: “Amoro moro Tamusi auty akanen, irombo oruwa kurita amy'manen rapa! Aseke opano'ko, Tamusi ymuru me aja'ta. O'kako moro apokatopombo wyino.” \x - \xo 27:40 \xt Mateus 26:61, Johanes 2:19\x* \v 41 Iwara enapa mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon, mo'karon Tamusi karetary uku'namon, mo'karon uwapoto'san enapa Jesus ere'no'satokon. Kyngatokon: \v 42 “Amykon terapa tapano'se I'wa mandon. Aseke te tywopanopyry upijan. Mo'karon Israel pajanymbo Jopotory mo'ko man. Oro erome moro typokatopombo wyino nony'ton, kysamyikato'se me. \v 43 Tamusi amyikanon waty? Oro mo'ko ro erome nepano'nen, i'se ta'ta. ‘Tamusi ymuru awu wa,’ tyka irombo man.” \x - \xo 27:43 \xt Ware 22:8\x* \p \v 44 Iwara enapa mo'karon imaro ipoka'san manamangon kynejujatokon. \s1 Jesus rombyry \p \v 45 Kurita 'ne 'ne iwe'i'po mero, pa'poro moro nono ewa'rumamy'po oruwa juru taronaka.\x - \xo 27:45 \xt Markus 15:33-41, Lukas 23:44-49, Johanes 19:28-30\x* \v 46 Oruwa juru iwe'i'po mero, mo'ja imero Jesus ko'ta'po. Ika'po: “Eli, eli, lama sabaktani?” Moro tauro'po man: ‘Ytamusiry, ytamusiry, o'tono'me ko o'win upu'po kynoi?’\x - \xo 27:46 \xt Ware 22:1\x* \p \v 47 Irombo amykon moro po o'po'tonon 'wa moro auran eta'po. Ika'san: “Elia ko'manon.” \v 48 O'win wytory amy 'wa amy tymi'mi'ken oty u'mu'ka'po tyjasakoren winu taka. Amy waruma waton pokonaka yry'po i'wa, Jesus upato'me ty'wa ike.\x - \xo 27:48 \xt Ware 69:21\x* \v 49 Amykonymbo wyka'san te: “'Nare Elia wopyry kysenesen epano'se.” \v 50 Mo'ja 'ne ka'tu rapa Jesus ko'ta'po. Irombo iworemakepy'po. \p \v 51 Morombo mero moro Tamusi auty ta isererema'po kamisa wo'seka'po ase'ra, kawo wyinombo ro po'ponaka. Nono wetytyka'po. Topukon we'mopoty'san.\x - \xo 27:51 \xt Exodus 26:31-33\x* \v 52 Morokon tu'munanokon wotapurumakapoty'san. Pyime Tamusi wyinonokonymbo iromby'san awomy'san rapa. \v 53 Morokon tytu'mungonymbo wyino ito'san. Irombo moro Jesus awomy'po wyino moro Tamusi wyinono aitopo 'wa ito'san. Moro po ro pyime kari'na 'wa iwosenepo'san. \p \v 54 Mo'karon Jesus erandonamon warinu pokonokon 'wa mo'ko tyjopotorykon maro moro nono wetytykary apo'po. Morokon otykon wo'kapyry ene'po mero ty'waine, iwety'ka'san imero. Ika'san: “Iporo ro kore Tamusi ymuru mo'se tywaije na.” \p \v 55 Irombo tyse terapa pyime woryijan kyno'po'satokon. Galilea wyino Jesus tywekena i'waine kynakon. Enenamonymbo mo'karon kynatokon.\x - \xo 27:55 \xt Lukas 8:2-3\x* \v 56 Imaroine kynatokon mo'ko Magdala pono Maria, mo'ko Maria mo'ko Jakobus sano me, Josef sano me enapa kynakon inoro, mo'ko Sebedeus ymurukon sano enapa. \s1 Jesus unemyry \p \v 57 Irombo koine 'ne amy Arimatea pono typyrataken Josef tatynen wokyry wopy'po. Jesus nemepary me e'i'po enapa mo'ko kynakon.\x - \xo 27:57 \xt Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Johanes 19:38-42\x* \v 58 Pilatus 'wa ito'po Jesus ekepy'po poko aturupo. Irombo Pilatus 'wa ypo'po ainaka. \p \v 59 Irombo Josef 'wa mo'ko ekepy'po pina'po. Amy asery tamu'nen ty'meijen kamisa ke ijondo'po i'wa. \v 60 Irombo moro asery tunendopo man me tynatokapo'po topu taka yry'po i'wa. Amy poto 'su topu uringapoty'po i'wa moro atunendopo penary apu'toto'me. Irombo ito'po. \v 61 Moro atunendopo po ro tandy'po kynatokon mo'ko Magdala pono Maria, mo'ko amy terapa Maria maro. \p \v 62 Irombo koro'po, moro otare'matopo kurita mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon wyto'san mo'karon Farise maro Pilatus po'ponaka. \v 63 Ika'san: “Jopoto, nuro noro ta'ta ‘Oruwa kurita pa'po me yjawondake rapa’ mo'ko tonapiren wyka'po poko na'na netuwaro'mai rapa.\x - \xo 27:63 \xt Mateus 16:21, 17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33\x* \v 64 Moro ijoruwanory kurita taronaka iro ke moro atunendopo erandopory 'se'pa man? Ijako irombo mo'karon inemeparykon moro ija'munumbo mona'to kyno'ta'ton. Mo'karon kari'na 'wa kyngata'ton: ‘Mo'karon iromby'san wyino nawomyi rapa.’ Irombo moro wena'po tano onapi poto me 'ne ka'tu rapa kynaitan moro koromono ko'po.” \v 65 Pilatus wyka'po i'waine: “Mojan amykon oranano. Anisanorykon wara ro irupyn me moro atunendopo erandopodoko.” \v 66 Iwara te ito'san. Mo'karon oranano 'wa moro atunendopo erandopo'po i'waine. Moro aputy topu poko amy oty yry'po i'waine aky'katome isakamary pona. \c 28 \s1 Jesus awomyry \p \v 1 Moro otare'matopo kurita pa'po me, emamyry jako, mo'ko Magdala pono Maria wyto'po mo'ko amy terapa Maria maro moro atunendopo ene.\x - \xo 28:1 \xt Markus 16:1-10, Lukas 24:1-12, Johanes 20:1-10\x* \v 2 Typo roten amy tytyty tam'po'kory wopy'po. Amy Tamusi apojon wony'to'po irombo kapu wyino. Moro atunendopo 'wa iwopy'po. Moro atunendopo penary wyino moro aputy topu uringapoty'po i'wa. Itu'po ro iwotandy'mo'po. \v 3 Kapekape wara imero kynakon. Moro iwo'my tamu'ne kynakon mauru wara. \v 4 Mo'karon atunendopo erangon enariry wetytyka'san imero. Iromby'san wara iwo'papy'san. \p \v 5 Mo'ko Tamusi apojon wyka'po te mo'karon woryijan 'wa: “Kytety'katon amyjaron. Suku'sa irombo mo'ko ipoka'po Jesus upiry o'waine. \v 6 Ero po waty man. Tawonje rapa te man, tyka'po wara ro. O'toko 'ne. Enetoko, se, ero ytopombo. \v 7 Ko'i mo'karon iromby'san wyino awomy'po ekari'tandoko mo'karon inemeparykonymbo 'wa. Ajuwapoine kyny'tan Galilea 'wa. Moro po ro meneta'ton. Moro roten sekari'sa o'waine.” \p \v 8 Irombo o'win wytory ito'san moro atunendopo wyino, tanarike, tawa'pore imero enapa te. Mo'karon inemeparykonymbo 'wa moro oka aro eka'numy'san. \v 9 Moro jako ro Jesus 'wa mo'karon woryijan epory'san. Ika'po i'waine: “Iru'pa ro rypo mandon?” Iwopy'san i'wa. Ipupuru apo'i'po i'waine. Iwokunama'san ipo'ponaka. \v 10 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Kytety'katon. Mo'karon yja'sakarykon 'wa kaitandoko Galilea 'wa itoto'ko'me. Moro po ro yjeneta'ton.” \s1 Mo'karon Simosu jopotorykon nekarityry onapi \p \v 11 Mo'karon woryijan wytory jako noro, amykon moro po e'i'san oranano wyto'san Jerusalem 'wa, pa'poro morokon o'kapy'san otykon ekari'se mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon 'wa. \v 12 Mo'karon uwapoto'san maro tywota'nanopy'san mero, morokon taurangon epopo'san i'waine. Poto me mo'karon warinu pokonokon ainary'to'san i'waine pyrata ke. \v 13 Ika'san i'waine: “Koko awo'nykyrykon jako imona'to mo'karon inemeparykonymbo wopy'san ekari'toko me. \v 14 Mo'ko Rome wyinono jopoto 'wa eta'poto, na'na kynerupatan o'to ajyry'paine iwaito'me.” \v 15 Irombo moro pyrata apo'i'po i'waine. Moro ty'waine ika'san wara ro iwe'i'san. Moro auranano wotaripapy'po ro wararo mo'karon Simosu ra'na. Erome noro kynotaripa'san. \s1 Irombo ro mero Jesus auranary tynemeparykon 'wa \p \v 16 Irombo mo'karon ainapatoro itu'ponaka o'win Jesus nemeparykonymbo wyto'san Galilea 'wa, moro Jesus 'wa torupato'konymbo wypy 'wa.\x - \xo 28:16 \xt Markus 16:14-18, Lukas 24:36-49, Johanes 20:19-23, Apojoma'san 1:6-8\x*\x - \xo 28:16 \xt Mateus 26:32, Markus 14:28\x* \v 17 Jesus ene'po mero ty'waine, ipo'ponaka iwokunama'san. Amykonymbo we'i'san te anamyikaporo'pa. \v 18 Jesus wopy'po i'waine. Ika'po: “Pa'poro oty yjainaka tyje man kapu ta, nono tu'po enapa. \v 19 Pa'poro kari'na ytandoko iro ke nemeparykon me. Etykatoko me mo'ko jumynano ety ta, mo'ko ymunano ety ta, mo'ko Tamusi a'kary ety ta enapa. Emepatoko me moro o'to o'waine ywyka'po wara ro iwaito'ko'me.\x - \xo 28:19 \xt Apojoma'san 1:8\x* \v 20 Enetoko. Awu kurita wararo ajekosaine waitake, nono y'matyry 'wa ro.”