\id MAT - Chácobo NT -Bolivia 2010 (DBL -2013) 
\h San Mateo 
\toc1 El Santo Evangelio Según San Mateo 
\toc2 Mateo 
\toc3 Mt 
\mt2 El Santo Evangelio Según 
\mt1 San Mateo 
\c 1  
\s1 Jesu naborëquëbo 
\r Lucas 3.23-38 
\p  
\v 1 Jabi chama David yamabo, Abraham yamabo, tihi caba chahitaxocobo Jesucristo iniquë. Jabi Jesucristo naborëquëbo janë bo tëquë tsi xo naa. 
\p  
\v 2 Abraham baquë Isaac iniquë. 
\q1 Isaac baquë Jacob iniquë. 
\q1 Jatsi doce ca baquë bo Jacob yamabá jayaniquë. Jacob jariapari baquë Judá iniquë. 
\q1  
\v 3 Jatsi dos ca baquë bo, naa Fares, Zara, tihi cabo Judá jayaniquë. Jato jahëhua, Tamar ini quiha. 
\q1 Jatsi Fares baquë Esrom iniquë. 
\q1 Esrom baquë Aram iniquë. 
\q1  
\v 4 Aram baquë Aminadab iniquë. 
\q1 Aminadab baquë Naasón iniquë. 
\q1 Naasón baquë Salmón iniquë. 
\q1  
\v 5 Salmón baquë Booz iniquë. Jasca, jahuë jahëhua Rahab ini quiha. 
\q1 Jatsi Booz baquë Obed iniquë. Jasca, jahuë jahëhua Rut ini quiha. 
\q1 Jatsi Obed baquë Isaí iniquë. 
\q1  
\v 6 Isaí baquë David iniquë, naa chama-chamaria inish cato. 
\p David baquë Salomón iniquë. Urías i-ipaonish ca ahui jahuë jahëhua ini quiha. 
\q1  
\v 7 Salomón baquë Roboam iniquë. 
\q1 Roboam baquë Abías iniquë. 
\q1 Abías baquë Asa iniquë. 
\q1  
\v 8 Asa baquë Josafat iniquë. 
\q1 Josafat baquë Joram iniquë. 
\q1 Joram baquë Uzías iniquë. 
\q1  
\v 9 Uzías baquë Jotam iniquë. 
\q1 Jotam baquë Acaz iniquë. 
\q1 Acaz baquë Ezequías iniquë. 
\q1  
\v 10 Ezequías baquë Manasés iniquë. 
\q1 Manasés baquë Amón iniquë. 
\q1 Amón baquë Josías iniquë. 
\q1  
\v 11 Jeconías, jahuë noma bo, tihi cabo Josías saihuaniquë. Naatiyá tsi Babilonia mai qui Israél ca nohiria bohacaniquë. 
\p  
\v 12 Jaquirëquë Salatiel Jeconías saihuaniquë. 
\q1 Jatsi Salatiel baquë Zorobabel iniquë. 
\q1  
\v 13 Zorobabel baquë Abiud iniquë. 
\q1 Abiud baquë Eliaquim iniquë. 
\q1 Eliaquim baquë Azor iniquë. 
\q1  
\v 14 Azor baquë Sadoc iniquë. 
\q1 Sadoc baquë Aquim iniquë. 
\q1 Aquim baquë Eliud iniquë. 
\q1  
\v 15 Eliud baquë Eleazar iniquë. 
\q1 Eleazar baquë Matán iniquë. 
\q1 Matán baquë Jacob iniquë. 
\q1  
\v 16 Jacob baquë José iniquë, naa María bënë. Jabi Jesu, naa Cristo icanai ca María comaniquë. 
\p  
\v 17 Jabi Abraham bësotiyá quirëquë catorce ca naborëquëbo iniquë. Jatsi chama David yamabo bësoniquë. Jaquirëquë catorce ca naborëquëbo huëtsa bo iniquë. Jatsi Babilonia mai qui Israél cabo bohacaniquë. Jaquirëquë catorce ca naborëquëbo huëtsa bo iniquë. Jatsi Jesu coniquë. 
\s1 Jesu conina 
\r Lucas 2.1-7 
\p  
\v 18 Nëca tsi quiha Jesucristo conina ra. Jabi bënë bipaima jahuë jahëhua María iniquë. Jahuë bënë ti ca José ini quiha. Jama, bënë binox pari tsi quiha María tohoyaniquë Espíritu Santó no.  
\v 19 Jatsi quiha José, naa jahuë bënë ti cató María bicasyamaniquë, joni shinajiaxëni ca ja ini quëshpi na. Jasca, nohiria bësojo xo tsi bëro tsi María ja niacasyamani quiha, bërabihuacasyamaquí na.  
\v 20 Jaha tsi jahuë ahui ti ca niahai ca ja shina-shinaniquë. Shinajano tsi quiha ja qui jisiquiniquë Iboba ángel, ja namahai cató no. Jisiquihax José qui ja chaniniquë: 
\p —Jisa José, David yamaba chahitaxocobá. Mi ahui ti ca María biti raquëyamahuë. Espíritu Santó tsi ja tohoyayamëquë.  
\v 21 Baquë comaxëhi quiha. Ja coquë tsi Jesu ja janëhacaxëti xo, jato jocha quima nohiria bo ja xabahamaxëhai quëshpi na.  
\v 22 Nëcapi-jayamëquë Iboba Chani jatihuahacano iquish na, naa jahuë Chani yoanish cató quënënina.  
\v 23 Jabi ja quënëni ca tsi xo naa: 
\q1 “Tohoyaxëhi quiha yoxajahini. 
\q1 Tohoyaxo tsi baquë comaxëhi quiha. 
\q1 Comaxo tsi Emanuel ja janëhacaxëti xo” 
\m —nëa tsi quiha José qui ángel nëcaniquë. Noba joí tsi “No bëta xo Dios” ii quiha jahuë janë. 
\p  
\v 24 Bësoxo tsi quiha María José biniquë jahuë ahui iti, naa angél yoani jascaria. Bixo tsi jahuë xobo qui ja bëniquë racati.  
\v 25 Jabi jahuë ahui ya ja jobonayamani quiha jariapari jahuë baquë conox pari no. Baquë coquë tsi quiha Jesu José janëniquë. 
\c 2  
\s1 Joni tiisi bo jonina Jesu jisxëna 
\p  
\v 1 Belén tsi quiha Jesu coniquë, naa jodioba maí no. Toa mai rey Herodés yonani quiha. Toatiyá tsi quiha Jerusalén qui tres ca tiisi ca joni bo cahëniquë. Nëama, naa oriente ax ja bëcani quiha.  
\v 2 Cahëhax, 
\p —¿Jahuënia ni jodioba chama-chamaria, naa cobëna cato? Jahuë huishti no jisyamëquë noba mai xo na. Ja iqui tsi ja qui arahi no joquë ra —i nohiria qui naa tres ca tiisi ca joni bo niquë. 
\p  
\v 3 Jatsi quiha shina-huëjënatsi chama Herodes niquë nicahax na. Shina-huëjëniquë Jerusalén ca nohiria ri.  
\v 4 Jatsi jodioba arati iboba chama bo, Dios papi cahëxëni cabo, tihi cabo Herodés quënaniquë. Quënaxo tsi jato ja nicaniquë: 
\p —¿Jahuënia tsi coxëhi ni mato Cristo, naa mato Xabahamati Ibo ra? —iquiina. 
\p  
\v 5 Jatsi quiha ja quëbicaniquë: 
\p —Jodioba maí tsi, naa Belén yacatá tsi ja coti xo. Tocani quiha Dios Chani yoanish cato, naa ja quënëni cató no: 
\p  
\v 6 “Jisa Belén ca nohiria bá. 
\q1 Jodioba maí tsi huëstima tsi xo toa mato oquë ca yaca huëtsa bo. 
\q1 Jama, oquëhuahacaxëhi quiha mato yaca ri. 
\q1 Belén tsi coxëhi quiha chama-chamaria. 
\q1 Noho Israél ca nohiria bo ó bësoxëhi quiha” 
\m ii quiha ja quënënina —i Herodes qui jaca niquë. 
\p  
\v 7 Jatsi quiha johax ca tiisicanaibo qui chani Herodés raaniquë ja qui ja bëcano iquish na. Jamë jato bëta ja chanicasni quiha. Ja bëcaquë tsi quiha Herodés jato nicaniquë: 
\p —¿Jënino tsi ma jisni ca huishti jisiquini? —iquiina. 
\p  
\v 8 Jatsi quiha Belén qui Herodés jato raaniquë. 
\p —Toa baquë mërahi bocata. Tsayahax jahari ma bëcano ëa yoaxëna. Ja qui cacasquia ëa ri ja qui araxëna —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 9 Jatsi quiha Belén qui bocatsi quiha tiisi jaya ca joni bo niquë, Herodes nicahax na. Ja bocaquë tsi quiha jisiquitëquëniquë huishtima, naa jato maí tsi jisiquinish ca huishti jascaria cato. Jisiquixo tsi quiha Belén qui jato ja mëpiniquë. Jatsi Baquë Jesu ini ca iti qui cahëhax huishti niiniquë.  
\v 10 Jatsi ja rani-ranicaniquë, huishti jisi na.  
\v 11 Ranihax José xobo qui ja jicocaniquë. Jicoxo baquë ico ca María ja jiscaniquë. Jatsi ja mënicaniquë. Mënihax ja qui ja aracaniquë. Jaquirëquë quiha jato sota bo ja pëcacaniquë, ja bëcani ca jahuë bo ja qui axëna. \fig Joni tiisi bo baquë Jesu qui aranina|src="CN01632b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 2.11" \fig* 
\v 12 Jaquirëquë ja namacanai cató tsi quiha Diós jato yobaniquë: 
\p —Jahari Herodes qui boyamacahuë —iquiina. 
\p Jaha tsi bahi huëtsa quiha jato país qui ja bocaniquë jahari. 
\s1 Egipto mai qui José, María jabanina Jesu ya 
\p  
\v 13 Tiisi ca joni bo bocaquë tsi quiha José qui ángel jisiquiniquë ja namahai cató no. 
\p —Joihuë. Baquë pistia, jahuë jahëhua María, tihi cabo bihuë. Egipto mai qui jabatsicana. Toaparicahuë. Mato ë yoano tsi jënimaxëhi quiha ma bacahaina. Mi baquë mërapaima xo Herodes pë, axëna —nëa tsi quiha José qui ángel nëcaniquë. 
\p  
\v 14 Jatsi quiha José joiniquë. Joixo Baquë, jahuë jahëhua, tihi cabo ja boniquë Egipto mai qui. Baquichá ja jisbayacani quiha.  
\v 15 Toá tsi naama tsi quiha ja chitëcaniquë. Jatsi Herodes rësoquë tsi ja bacacaniquë. Nëca tsi Dios Chani yoanish cató quënëni ca jatihuahacani quiha, “Egipto quima noho Baquë ë quënaquë” i Ibo Dios ni quëshpi na. 
\s1 Herodés soldado bo raanina xocobo ati 
\p  
\v 16 Jabi tiisi jaya ca joni bá Herodes paraniquë, quinia huëtsa jato mai qui ja bacacani quëshpi na. Jatsi ja paracanai ca cahëhax Herodes caxarianiquë. Caxaxo tsi jahuë soldado bo ja raaniquë jatiroha ca Belén ca baquë bo ati. Jasca, Belén tahë ca yaca bo qui jato ja raani quiha, toá ca baquë bo ati. Jatiroha ca baquë bo quiha, naa dos años nama cabo ja ani quiha. Jabi ja tocaniquë shinaxo na, siri tsi jahari jato mai qui tiisi jaya cabo bocani nori iqui na.  
\v 17 Jato ja quëyoquë tsi quiha Jeremías, naa Dios Chani yoanish cató yoani ca jatihuahacani quiha. Ja yoani tsi xo naa: 
\q1  
\v 18 “Anomaria iqui quiha Ramá ca pacotsa. 
\q1 Cohuëria xo ja ara-aracanaina ra. 
\q1 Toá tsi jato xocobo quëshpi tsi arahi quiha yoxa bo. 
\q1 Ranihuatimaxëni tsi xo toa jahuë nohiria, jato baquë bo acacani iqui na” 
\m tihi tsi ii quiha ja quënënina. 
\p  
\v 19 Jatsi Herodes rësoniquë. Ja rësoquë tsi quiha José qui Iboba ángel jisiquiniquë ja namahai cató no.  
\v 20 Jisiquihax, 
\p —Joihuë. Baquë pistia, jahuë jahëhua, tihi cabo jahari Israel mai qui bohuë. Rësoyoniquë Baquë pistia acascanish cabo ra —i José qui ángel niquë. 
\p  
\v 21 Jatsi quiha José joiniquë. Jesu pistia, jahuë jahëhua, tihi cabo bihax Israel mai qui ja bacaniquë.  
\v 22 Bacaxo tsi quiha Herodes yamaba baquë Arquelaó yonahai ca ja nicaniquë. Jahuë jahëpa ja ratini quiha yonaxëna. Nicahax tsi quiha José raquë-raquëniquë. Toa mai qui ja cacasyamani quiha racaxëna. Jatsi quiha angél yobatëquëniquë ja namahai cató no, Galilea mai qui ja cano.  
\v 23 Cahëhax Nazaret icanai ca yaca qui ja caniquë racahi na. Toa xo tsi jahuë xobo ja aniquë. Tocapijani quiha, Dios Chani yoanish cató chani jatihuaxëna, naa “Nazareno ja quënahacaxëti xo” i ja ni quëshpi na. 
\c 3  
\s1 Jesu quinia Juán rohahuanina 
\r Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28 
\p  
\v 1 Nazarét tsi Jesu racano tsi quiha nohiria ashimanish ca Juan jisiquiniquë jodioba maí no. Xabacha xo tsi quiha Dios Chani ja yoaniquë: 
\p  
\v 2 —Mato jocha quima Dios quiri bësocana. Joti basima tsi xo Diós otohaina ra —i nohiria bo qui Juan niquë. 
\p  
\v 3 Jabi nëca tsi quiha Juan yoati tsi Dios Chani yoanish ca Isaiás quënëni quiha: 
\q1 “Xabacha xo tsi quënaxëhi quiha joni. 
\q1 Quënahi tsi ‘Rohahuahacatsicana Ibo johai quëshpi na’ ixëhi quiha. 
\q1 Jasca, ‘Bahi mëstë ca acana ja bax coti’ ixëhi quiha” 
\m nëa tsi quiha ja quënëni ca niquë Juan yoati na. \fig Dios Chani Juán yoahaina|src="cn01653b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 3.3" \fig* 
\p  
\v 4 Camello raní tsi quiha Juan sahuëti acacaniquë. Bichi cinturón ja chinëxëniquë. Chapo bo, bina bata, tihi cabo ja piniquë.  
\v 5 Jasca, jodioba maí ca nohiria tëquë Juan qui bocaniquë jahuë chani nicaxëna. Bocani quiha Jerusalén ca nohiria ri. Bocani quiha ani Jordán tapaí ca nohiria.  
\v 6 Jasca, jato jocha ja bërohuacaquë tsi quiha ani Jordán xo tsi jato ja ashimaniquë. 
\p  
\v 7 Jatsi Juan qui huëstima ca jodioba chama bo bocaniquë ashimahacaxëna. Jato jisi tsi jato Juán raahaniquë: 
\p —Jisa, rono ba baquë bá. ¿Tsohuë mato yobaha, Dios johai ca copi quima paxaxëna?  
\v 8 Jocha pi quima bësoquí tsi mato jabi paxa ca pari noqui jismacahuë.  
\v 9 Quiniacaxëcahuë. “Dios xocobo yoi bo xo noa” i ma casmitsa, Abraham yamaba chahitaxocobo ma nori iqui na. Mahitsa tsi xo toa ra. Jaha pi quëëquí tsi naa maxax bo jahuë xocobo yoi manëmati mëtsa xo Dios, jahuë́-na bo iti.  
\v 10 Jaboqui tsi nohiria copihi quiha Dios ra. Bimi jia ca pi jihuí saihuayamano tsi rërahi quiha ibo. Rëraxo tsi chihi qui niaxëhi quiha. Jabi tocaxëqui Dios ri jabi jia ca saihuayamahai ca qui.  
\v 11 Jaboqui mato jocha quima pi ma casono tsi mato ashimaxëquia jënë́ no. Jama, ë cho joxëhi quiha ëa oquë cato ra. Jahuë yonati iti mëtsama xo ëa ra, ëa oquëria ca ja nori iqui na. Espíritu Santo, chihi, tihi cabá tsi mato ashimaxëhi quiha ra joquí na.  
\v 12 Nohiria yoi cabo quima jahuë xocobo yoi bo aquëxëhi quiha Dios, naa ibobá jahuë trigo bëro aquëhai jascaria. Aquëxo jahuë nëpo niahi quiha. Jasca, jahuë xobó tsi jahuë xocobo yoi bo ó bësoxëhi quiha Dios; jama nocatimaxëni ca chihi qui niahacaxëti xo toa nohiria yoi bo, naa nëpo niahacahai jascaria —i Juan niquë. 
\s1 Juán Jesu ashimanina 
\r Marcos 1.9-11; Lucas 3.21-22 
\p  
\v 13 Jatsi ani Jordán qui Jesu joniquë Galilea mai ax na. Johax tsi quiha Juan qui ja caniquë ashimahacaxëna.  
\v 14 Jama, Juán Jesu ashimacasyamani quiha. 
\p —¿E qui johai pa? Jishopë, acasyama xo ëa ra. Ea pi mi ashimaxëti xo ra —i Juan niquë. 
\p  
\v 15 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jaboqui ëa mi ashimano. Nëca ca quiniá tsi jaha Dios quëëhai ca jatihuaxëqui noa —i Jesu niquë Juan qui. 
\p Jatsi Juán Jesu ashimaniquë.  
\v 16 Ashima-hacahax tsi quiha jënë quima Jesu tsëquëniquë. Tsëquëjano tsi quiha japëquëniquë naipa. Jatsi nai ax Dios Shina ja qui botëhai ca, naa boto jascaria, Jesú jisniquë.  
\v 17 Jatsi naipá ca joi chaniniquë: 
\p —Noho Baquë tsi xo naa ra. Noiquia. Ja qui raniquia —iquiina. 
\c 4  
\s1 Jesu tanamahacanina 
\r Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13 
\p  
\v 1 Jatsi quiha xaba qui Espíritu Santó Jesu mëpiniquë, Satanás tanamano iquish na.  
\v 2 Cuarenta bari no tsi quiha ja piyamaniquë. Paxnatsijaniquë.  
\v 3 Jatsi ja qui Satanás joniquë, jochati tanamaxëna. 
\p —Dios Baquë pi iqui tsi maxax bo qui chanihuë, mapari ja manëcano —i ja qui Satanás niquë. 
\p  
\v 4 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —“Mapari roha tsi bësoyamaxëhi quiha joni; jama Dios Chaní nori” ii quiha Quënëhacanish cabo —i Jesu niquë. 
\p  
\v 5 Jatsi Jerusalén qui Satanás boniquë. Boxo tsi quiha Dios arati xobo cacha, naa jahuë quëpë tsi Jesu ja nimaniquë.  
\v 6 Nimahax Satanás chaniniquë: 
\p —Dios Baquë pi iquí tsi mai quiri mimë niahuë. “Jahuë ángel bo raaxëhi quiha Dios, mi noho ja bësocano” ii quiha Quënëhacanish cabo. Jasca, “Jato mëquënë́ tsi mia bëcaxëcani quiha, maxaxá tsi mi tahë bo tëquëyamano iquish na” ii quiha —nëa tsi Jesu qui Satanás nëcaniquë. 
\p  
\v 7 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jama xo. “Ibo Dios tanamayamahuë” ii quiha Quënëhacanish cabo ra —iquiina. 
\p  
\v 8 Jatsi quiha maca tëtëca qui Satanás Jesu boniquë maí ca país bo, jato oquë, tihi cabo ja qui jismaxëna.  
\v 9 Jismahax tsi quiha Jesu qui ja chaniniquë: 
\p —Ea bësojó pi mi mënino tsi, ë qui pi mi arano tsi, naa jahuë bo tëquë mi qui axëquia ra —iquiina. 
\p  
\v 10 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Cata, Satanás. “Ibo Dios roha qui aracana. Ja roha nicacana” ii quiha Quënëhacanish cabo ra —iquiina. 
\p  
\v 11 Jatsi Jesu Satanás jisbayaniquë. Ja caquë tsi quiha ángel bo bëcaniquë Jesu mëbixëna. 
\s1 Galilea xo tsi jahuë yonoco Jesú chitahëhuanina 
\r Marcos 1.14-15; Lucas 4.14-15 
\p  
\v 12 Naatiyá tsi quiha preso qui Juan nanëhacaniquë rë. Nicaniquë Jesu. Nicahax tsi quiha jodioba mai Jesú jisbayaniquë. Jisbaya tsi Galilea mai qui ja bacaniquë, naa jahuë Nazarét ca xobo qui.  
\v 13 Jama, Nazarét ja chitëyamani quiha. Riquihax Capernaum yaca qui ja cani quiha racaxëna, naa ia Galilea tapaí cato. Zabulón, Neftalí, tihi ca mai bo basima quiha.  
\v 14 Tocajaquë tsi Isaiás quënëni ca jatihuahacani quiha. Jabi Isaiás quënëni ca tsi xo naa: 
\q1  
\v 15 “Jisa Zabulón ca nohiria bá; 
\q1 Jisa Neftalí ca nohiria bá, naa ia quinia cabo, naa ani Jordán rabëquëx ca nohiria bá. 
\q1 Jisa mato Galileá ca carayanabá. 
\q1  
\v 16 Huëa-huëaria nori ca jisxëqui tsëmo ó ca bësohai ca nohiria bo ra. 
\q1 Rësopaoti basima ca nohiria bo qui huahuaxëhi quiha Huëa nori cato ra” 
\m ii quiha ja quënënina. 
\p  
\v 17 Jaquirëquë Dios Chani yoatí Jesú chitahëhuaniquë: 
\p —Mato jocha quima Dios quiri bësocahuë. Jaboqui otocatsi quiha chama-chamaria Dios ra —i nohiria bo qui ja niquë. 
\s1 Joni bo Jesú quënanina jahuë rabëti bo iti 
\r Marcos 1.16-20; Lucas 5.1-11 
\p  
\v 18 Ia Galilea quënipama tsi quiha dos ca joni bo Jesú jisniquë, naa Simón, naa Pedro quënahacanish cato, jahuë noma Andrés. Jisi tsi jato ja quënaniquë. Jabi jato sani biti nishi bo niahi ja icani quiha, sani bicanaibo ja icani quëshpi na. 
\p  
\v 19 —Nëri bëcahuë. Ea ma banahuano. Joni bo bicanaibo mato manëmaxëquia —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 20 Jatsi bamaxoma tsi quiha jato sani biti nishi bo, jato jahëpa, tihi cabo ja jisbëriacaniquë Jesu banahuaxëna. 
\p  
\v 21 Riquicayá tsi quiha ori tsi dos ca joni huëtsa bo Jesú jisniquë, naa Zebedeo baquë Jacobo, Jacobo noma Juan. Notí tsi jato jahëp ya ja icani quiha, jato sani biti nishi bo rohahuahi na. Jatsi Jesú jato quënaniquë.  
\v 22 Jatsi bamaxoma tsi quiha jato nishi bo, jato jahëpa, tihi cabo ja jisbëriacaniquë Jesu banahuaxëna. 
\s1 Galilea mai xo tsi Dios Chani Jesú yoanina 
\r Lucas 6.17-19 
\p  
\v 23 Jatsi quiha Galilea mai tëquë tsi Jesu coniquë, Dios Chani yoahi na. Jodioba catiti xobo xo tsi ja tiisimabonani quiha. “Nohiria bo otocatsi quiha Dios ra” i ja ni quiha Chani jia ca yoahi na. Jasca, iquicanaibo, isicanaibo, tihi cabo ja jënimahuabonaniquë, Dios Chani yoaquí na.  
\v 24 Jatsi ja ani iqui tsi chani pacananiquë ja yoati na. Siria maí tëquë tsi toa chani pacanani quiha. Jatsi iquicanaibo, isicanaibo, yoshi jaya cabo, yoyo jaya cabo, mohitimaxëni cabo, tihi cabo Jesu qui nohiria bá bëniquë jënimahuahacacano. Jatsi jato ja jënimahuaniquë ra.  
\v 25 Jasca, nohiria miscó Jesu banahuaniquë ra. Galileá ca nohiria, Diez Yacatá ca nohiria, Jerusalén ca nohiria, jodioba maí ca nohiria, ani Jordán rabëquëx ca nohiria, tihi ca nohiriá banahuani quiha ra. 
\c 5  
\s1 Jesú yobanina 
\p  
\v 1 Nohiria misco jisi tsi maca chahitaxëni Jesu tëmahinaniquë. Tëmahinahax tsi quiha ja tsahoniquë. Jatsi jahuë rabëtiria bo ja qui quëtsoniquë jahuë chani nicaxëna.  
\v 2 Jatsi jato tiisimati ja chitahëhuaniquë. Ja nëcaniquë: 
\s1 Shoma ca nohiria 
\r Lucas 6.20-23 
\q1  
\v 3 —Shoma tsi xo toa Dios jabi ja nariscanai ca cahëxëni cabo. 
\q2 Jató-na xo Dios. Jato otoxëhi quiha. 
\q1  
\v 4 ‘Shoma tsi xo toa cohuë cabo. 
\q2 Jato bëpasimaxëhi quiha Dios ra. 
\q1  
\v 5 ‘Shoma tsi xo toa shinapënicanaibo. 
\q2 Naa mai tëquë ibohuacaxëcani quiha. 
\q1  
\v 6 ‘Shoma tsi xo toa Dios mëstë ó quëëcanaibo. 
\q2 Jato ranihuaxëhi quiha Dios. 
\q1  
\v 7 ‘Shoma tsi xo toa nohiria huëtsa bo mëbicanaibo. 
\q2 Jato mëbixëhi quiha Dios. 
\q1  
\v 8 ‘Shoma tsi xo toa shinajiaxëni jaya cabo. 
\q2 Dios jiscaxëcani quiha. 
\q1  
\v 9 ‘Shoma tsi xo toa iquinacasyamacanaibo. 
\q2 Dios baquë bo quënahacacaxëcani quiha. 
\q1  
\v 10 ‘Shoma tsi xo toa tënëmahacacanaibo jia ca ja acanai quëshpi na. 
\q2 Jató-na xo Dios. Jato otoxëhi quiha. 
\p  
\v 11 ‘Shoma xo mato, ëa iqui tsi nohiria bá mato ocahuaquë no, mato ja yosicaquë no, mato ja quiahuacaquë no.  
\v 12 Rani-ranicana, anomaria ca copi mato bax janahacaxëhai quëshpi na. Jabi toca tsi mato rëquë ca Dios Chani yoanish cabo tënëmahacani quiha jato ri. 
\s1 Chopara, huëana, tihi cabo jascaria xo chahahuacanaibo 
\r Marcos 9.50; Lucas 14.34-35 
\p  
\v 13 ‘Chopara jascaria xo mato, maí ca nohiria bo oquëhuati. Jabi jahuë tëë bënopihi tsi anoma xo toa chopara ra. ¿Jënahuariaxo ja tëëhuahacatëquëna ra? (Jascaria, mato jabi jia ca pi ma bënono tsi ¿jënahuariaxo raca maí ca nohiria bá ëa cahëna?) Chopara yoi ca jascaria ma niahacaxëti xo pë, mahitsa ma nori quëshpi na. 
\p  
\v 14 ‘Huëa jascaria xo mato, maí ca nohiria bo huëahuati. Jabi jonëtimaxëni tsi xo tëmachí ca yacata. Baquichá tsi bëroria tsi xo jahuë pëxë bo.  
\v 15 Jascaria, mato pëxë tsamaxo tsi caca namá janayamaqui mato. Jama, mana, naa jahuë iti ó janaqui mato, xobó ca nohiria bo tëquë bax huahuati.  
\v 16 Jasca, nohiria bo bësojó tsi huahuapaima xo mato jabi jia cabo, ma acai ca ja jiscano iquish na. Jisí tsi mato mana ca Jahëpa oquëhuacaxëcani quiha. 
\s1 Jatihuahacaxëhi quiha Quënëhacanish cabo 
\p  
\v 17 ‘¿Quënëhacanish cabo niahi ë joni pa? Iyamaquia ra. Quënëhacanish cabo jatihuahi ë joquë ra, niahi mari.  
\v 18 Mato parayamaquia ra. Niahacapistiariayamaxëhi quiha Quënëhacanish cabo ó ca huësti ca yoba pistia ra. Jatihuahacaxëhi quiha jahuë yoba tëquë.  
\v 19 Quënëhacanish cabo ó ca yoba iriama ca pi nicayamahi tsi oquëyamaxëhi quiha toa nohiria ra, Dios otohai cató no. Jasca, “Mahitsa tsi xo toa yoba” i pi nohiria huëtsa qui ja no tsi chama-chamaria Dios qui yoixëhi quiha ja ocahaina. Mana tsi iriamaxëhi quiha toa ocahai cato ra. Jama, Quënëhacanish cabo ó ca yoba bo pi nicahi tsi huëtsa bo pi nicati tiisimahi tsi, oquë-oquëriaxëhi quiha toa nohiria ra, Diós otohai cató no.  
\v 20 Japi mato parayamaquia. Dios Chani cahëxëni cabo, fariseobo, tihi cabo pi mato mëstë huinoyamano tsi Diós otohai ca qui jicopistiayamariaxëqui mato ra. 
\s1 Caxahaina 
\r Lucas 12.57-59 
\p  
\v 21 “‘Joni bo ayamahuë. Namëhacaxëti xo tsohuëcara ca joni huëtsa acax cato” i mato naborëquëbo qui Moisés yoba ni quiha.  
\v 22 Jama, mato qui ë yoahai ca tsi xo naa ra: Copihacaxëti xo tsohuëcara ca jabë xatë qui caxahai cato ra. Jabë xatë pi pasomaha chanihi tsi chama, naa juez qui ja bëhacaxëti xo copihacati. Jabi tënëtiya qui niahacati basima tsi xo toa tsohuëcara ca jabë xatë qui “Yoyoxëni xo mia pë” iquii cato.  
\v 23-24 Japi mabë xatë bo ya rabënaparicana, Dios qui arahi bocanox pari. Jama, Dios xobo xo pi mato qui caxa ca xatë shinaquí tsi Dios qui ma acatsai ca jahuë janaparicahuë. Jariapari mato qui caxa ca xatë qui bocata. Mabë xatë ya ma rabënaparino ra, Dios qui aranox pari. Rabënahax jahari Dios xobo qui bocata araxëna, ma bëha ca jahuë ja qui axëna. 
\p  
\v 25 ‘Tsohuëcara pi mato pasomaha-no tsi mëri tsi ja bëta rabënacana. Bamayamacana. Tocacana, gobierno chama bo qui mato ja mëayamano, copihacati. Tocapijano tsi preso qui ma niahacamitsa ra.  
\v 26 Toá quima ma tsëquënox pari tsi toá cuenta pari jatihuaxëqui mato iquia. 
\s1 Anoma ca jocha 
\p  
\v 27 “‘Bënë jaya ca yoxa biyamacahuë” mato rëquëyamabo yoahacani quiha. Jabi toa yoba ma nicaquë ra.  
\v 28 Jama, jahuë bëro yoí pi bënë jaya ca yoxa tsayahi tsi ja bëta jochahi quiha bicatsai ca nohiria jahuë shina ó no. Ja bëta jobonahai jascaria tsi xo toa ja acaina.  
\v 29 Jabi mato oquë ca bëro pi mato jochamano tsi toa bëro tsëcacahuë. Niacahuë. ¿Oquëyamayamahi ni mato bëro pistia bënohaina, tënëtiya qui mato yora tëquë niahacayamano iquish na?  
\v 30 Mato oquë ca mëquënë́ pi mato jochamano tsi toa mëquë mëxtëquëcahuë. Mëxtëquëxo tsi niacahuë. ¿Oquëyamayamahi ni mato mëquë bënohaina, tënëtiya qui mato yora tëquë niahacayamano iquish na? 
\s1 Ahui niahaina 
\r Mateo 19.9; Marcos 10.11-12; Lucas 16.18 
\p  
\v 31 ‘Jasca, “Ahui pi niaquí tsi ja qui niati papi bënë́ ati xo” ¿i mato naborëquëbo qui Moisés yamayamani?  
\v 32 Jama, ë yoahai ca tsi xo naa: Anoma tsi xo bënë́ jahuë ahui niahaina iquia ra. Mahitsa pi jahuë ahuini, naa joni huëtsa ya jobonayamahai ca ahui niaquí tsi jahuë ahui jochamahi quiha pë, bënë huëtsa ja biquë no. Jascaria, jochaxëhi quiha jahuë ahui bichi ca joni ri. 
\s1 Parayamahai ca chani 
\p  
\v 33 ‘Jabi mato naborëquëbo yoahacani ca yoba bo ma nicaniquë iquia. “Dios bax toa axëquia ra” i pi ma no tsi mato chani jatihuacana. “Anoma tsi xo toa ma ayamahaina tocaquí na” ii quiha Dios yoba ra.  
\v 34 Jatsi, ë yoahai ca tsi xo naa: Oquë tsi xo toa ma bëpahaina. Jasca, Dios bësojo xo tsi jurar-ayamacana, “Axëquia ra” i nohiria qui ma quë no. Jasca, “Naipá tsi parayamaquia, axëquia ra” i nohiria qui yamacana, ma quëbiquë no. Diós yonahai iti tsi xo toa ra.  
\v 35 Jascaria, “Noba maí tsi parayamaquia; axëquia ra” iyamacana, ma quëbiquë no, Ibo Dios mai ja nori iqui na. Jasca, “Jerusalén tsi parayamaquia” iyamacana, noba chama-chamaria yaca ja nori quëshpi na.  
\v 36 Jasca, “Noho mapó tsi parayamaquia” iyamacana. ¿Jënahuariaxo mato boo chëquë ma joxohuana?  
\v 37 Jama, “Axëquia, ayamaquia” tihi roha ca icana, ma quëbiquë no. Jahuëcara huëtsa pi ma yoano tsi Yoshi quima tsi xo toa ma yoahaina ra. 
\s1 Jahari nohiria copihaina 
\r Lucas 6.29-30 
\p  
\v 38 ‘Jabi mato naborëquëbo yoahacani ca yoba ma nicaniquë iquia. “Nohiria huëtsa bëro quëshpi tsi jahuë bëro yoi copihacaxëti xo; jasca, nohiria huëtsa xëta quëshpi tsi jahuë xëta yoi copihacaxëti xo” i mato yoba ni quiha.  
\v 39 Jama, ë yoahai ca tsi xo naa: Yoixëni ca joní pi mato yosino tsi jahari iquinayamacana iquia. Tsohuëcaracá pi mato tapaishano tsi caxayamacana. Ja qui mato tamo huëtsa acana tapaishahacati.  
\v 40 Jasca, mato camisa pi biriacasquí tsi mato saco ri ja bino.  
\v 41 Jasca, huësti kilómetro pi soldado bá jato sota bo mato papimano tsi kilómetro huëtsa jato bax ma bocano jato mëbixëna.  
\v 42 Jasca, tsohuëcaracá pi mato jahuëcara bënariano tsi ja qui acahuë. Tsohuëcaracá pi mato jahuëcara tanacasno tsi ja qui prestahuahacahuë. Tihi tsi xo toa noho yoba ra. 
\s1 Noqui pasomaha cabo no noihaina 
\r Lucas 6.27-28, 32-36 
\p  
\v 43 ‘Jabi mato naborëquëbo yoahacani ca yoba ma nicaniquë iquia, naa “Mato rabëti bo noicahuë; jama, mato pasomaha cabo qui caxacahuë” iquiina.  
\v 44 Jama, mato qui ë acai ca yoba tsi xo naa: Mato pasomaha cabo noicahuë iquia. Jasca, mato yosicanaibo bax bëhoxcana ra.  
\v 45 Tocapiquí tsi mato naipá ca Jahëpa baquë bo ma nori ca jismaxëqui mato ra. Jatiroha cabo mëbihi quiha Dios. ¿Jiaxëni cabo, yoixëni cabo tëquë, tihi cabo qui huahuayamayamahi ni jahuë bari ra? Jasca, jia ca acanaibo, anoma ca acanaibo, naa jatiroha cabo qui oi paquëmahi quiha.  
\v 46 Mato rabëti bo roha pi noihi tsi ¿jënahuariahax nohiria huëtsa ma oquëna? Tocapimano tsi ¿mato copixëhi ni Dios pa?  
\v 47 Jasca, mato rabëti bo roha pi mëbihi tsi ¿nohiria huëtsa oquë ni mato pa? Iyamaqui mato ra. Tocacani quiha Dios cahëyamacanaibo ri.  
\v 48 Jatsi quësotimaxëni ca jabi ma jayati xo, naa mato naipá ca Jahëpá-na jascaria. Tihi tsi xo toa noho yoba ra. 
\c 6  
\s1 Nohiria ma mëbiquë no 
\p  
\v 1 ‘Quiniacaxëcahuë. Nohiria bësojo xo tsi mato yonoco jia bo ma ayamati xo iquia. Tocapimano tsi mato copiyamaxëhi quiha mato naipá ca Jahëpa.  
\v 2 Japi noitiria ca nohiria pi mëbiquí tsi no bëpati xo. “Jia tsi xo toa ë acaina ra” iyamacana nohiria bo qui, naa fariseobo jascaria. Anoma quiha. Jabi nohiria bo bësojo xo tsi tocacani quiha pë, nohiria bá jato oquëhuano iquish na. Jatsi shina-bënoyamacana. Copihacacahi quiha, nohiria bá jato oquëhuaquë no. Mana ca copi biyamacaxëcani quiha ra.  
\v 3 Jama, noitiria ca nohiria pi mëbiquí tsi no bëpaxëti xo, mato rabëtiria bá ma acai ca cahëyamano iquish na.  
\v 4 Jonë tsi mato yonoco jia bo ma ano. Jatsi, mato copixëhi quiha Dios ra, jatiroha ca jahuë bo jisi na. 
\s1 Dios qui bëhoxhaina 
\r Lucas 11.2-4 
\p  
\v 5 ‘Dios qui bëhoxhi tsi paraxëni ca fariseobo jascayamacana. Nohiria bo bësojó, naa jodioba catiti xobo bo, bahi bo, tihi cabá tsi Dios qui bëhoxcascani quiha pë, nohiria bá jato jisno iquish na. Jato copi ja bicaquë iquia. Mana ca copi biyamacaxëcani quiha.  
\v 6 Jama, bëhoxhi tsi mato naquëtë qui mamë jicocahuë. Jicohax caiti japacahuë, nohiria bá mato jisyamano iquish na. Toá tsi Dios qui bëhoxcana, mamë no. Jonë pi bëhoxmano tsi mato copixëhi quiha, ma acai ca jonë ca jahuë bo jisquí na.  
\v 7 Jasca, Dios qui bëhoxhi tsi mahitsa ca chani iroha-irohayamacana. Tocacani quiha Dios cahëyamacanaibo. Jato chani tëtëca iqui tsi Diós jato nicahai ca quëscahuacani quiha.  
\v 8 Jabi jaha ma quëëhai ca cahëhi quiha mato Jahëpa, ma bënanox pari no.  
\v 9 Japi nëca tsi bëhoxcana: 
\q1 “Oquëhuahacaxëti xo mi janë, 
\q1 noba naipá ca Jahëpá” icana. 
\q1  
\v 10 “Nohiria bo mi ototsano. 
\q1 Mai xo tsi mi shina mi ano, 
\q2 naipa xo mi acai jascaria. 
\q1  
\v 11 Jatiroha ca bari oriquiti noqui ana. 
\q1  
\v 12 Noba jocha mi shina-bënono, 
\q2 noqui pasomaha jochacanaiba jocha no shina-bënohai jascaria. 
\q1  
\v 13 Jochati no tanamahacayamano. 
\q1 Yoixëni cato chamá quima noqui mi tsëcano” tihi tsi nëcacana bëhoxhi na. 
\p  
\v 14 ‘Huëtsa ba jocha pi ma shina-bënono tsi mato jocha ri shina-bënoxëhi quiha Dios ri.  
\v 15 Jama, huëtsa ba jocha pi ma shina-bënoyamano tsi mato jocha shina-bënoyamaxëhi quiha Dios ri. 
\s1 Samahai ca jabi Jesu chaninina 
\p  
\v 16 ‘Samaquí tsi bëmana cohuëria cabo jayamacana, naa paraxëni ca fariseobo jascaria. Bëcohuëhuacani quiha pë, nohiria bá ja samacanai jisno iquish na. Shina-bënoyamacana; jato copi ja bicaquë ra. Mana ca copi biyamacaxëcani quiha.  
\v 17 Jama, samahi tsi bëchococahuë. Bohuëxicahuë.  
\v 18 Tocapimano tsi ma samahai ca cahëyamacaxëcani quiha nohiria ra. Cahëxëhi quiha mato Jahëpa roha, jatiroha ca jonë ca jahuë bo cahëquí na. Mato copixëhi quiha. 
\s1 Mana ca copi 
\r Lucas 12.33-34 
\p  
\v 19 ‘Naa mai xo tsi copixëni ca jahuë bo catiayamacana mato bax na. Naamayamacaxëcani quiha naa maí ca jahuë bo ra. Mëri tsi quëyohacacahi quiha, naa raiti jotoró pihai jascaria. Jascaria, ja yomahacacamitsa.  
\v 20 Jama, naipá ca jahuë bo ma catiapaima xo. Toá tsi naamacaxëcani quiha. Quëyohacatimaxëni xo toá cabo. Jasca, yama tsi xo toa mana ca yomaxëni cato.  
\v 21 Japi maí ca jahuë bo pi ó quëërohaquí tsi Dios noiyoiyamaqui mato iquia. Jama, mana ca jahuë bo pi ó quëëquí tsi Dios noiyoiqui mato ra. 
\s1 Shina jia ca no jayati xo 
\r Lucas 11.34-36 
\p  
\v 22 ‘Jabi lamparina jascaria xo mato shinana. Mato quinia qui huahuahi quiha mato shinana, jënima ja iquë no. Jaha tsi jabi jia ca jayaxëqui mato.  
\v 23 Jama, shina yoi pi jayahi tsi tsëmo ó tsi bohoxëqui mato rë. Jabi mato shina jia ca pi tsëmonano tsi anomaria tsi xo toa tsëmo ra. Tsëmo-tsëmoria tsi xo rë. 
\s1 Dios — Parata 
\r Lucas 16.13 
\p  
\v 24 ‘Dos ca chama bo jayatimaxëni tsi xo nohiria ra. Huësti chama qui caxaxëhi quiha; chama huëtsa noijahuanori. Huësti chama bax yonocoriaxëhi quiha; chama huëtsa chahahua-yamajahuanori. Japi, ¿jënahuariahax Dios bax ma yonocona, parata noihi na? Dos ca ibo jayatimaxëni xo mato ra —i jato qui Jesu niquë. 
\s1 Jahuë baquë bo ó bësohi quiha Dios 
\r Lucas 12.22-31 
\p  
\v 25 Jabi jahuë rabëti bo Jesú yoani tsi xo naa: 
\p —Oriquiti yoati tsi shina-huëjëyamacana. Jasca, mato yora sahuëhai ca sahuëti bo shina-huëjëyamacana. ¿Jabi oriquiti oquë ma ni ma bësohaina? Jasca, ¿sahuëti oquë ma ni mato yora?  
\v 26 Naipá ca isa bo tsayacahuë; bëro banayamacani quiha ra. Bëro tësayamacani quiha. Jasca, yama tsi xo toa jato xobo qui nanëhaca ca bimi ra; jama, jari jënima jaca nori. Jato pimahi quiha mato naipá ca Jahëpa ra. ¿Japa? ¿Isa bo oquë ma ni mato ri ra?  
\v 27 Jasca, ¿jënahuariaxo raca ja bësohai ca año bo joní huinomana, ja shina-huëjëhai cató no ra? Jatsi shina-huëjëyamacana ma bësohai yoati na. 
\p  
\v 28 ‘¿Jëniriahax sahuëti bo shina-huëjëcanai ra? Huasi joa jiaxëni cabo qui tsayacahuë. Yonocoyamacani quiha ra. Jasca, sahuëti bo ayamacani quiha ra.  
\v 29 Jama, rico inish ca Salomón yamaba sahuëti oquë-oquëria tsi xo naa joa bo sahuëcanaina iquia.  
\v 30 Jabi Dios tsi xo toa naa joa bo sahuëmahaina, naa naamayamahai ca joa bo ra. Tocapiquí tsi ¿tonia mato sahuëmayamayamaxëhi ni Dios ra? Iriama tsi xo toa ma chitimihaina rë.  
\v 31 Japi shina-huëjëyamacana. “¿Jahuë pixëhi ni noa rë?” iyamacana. “¿Jënë axëhi ni noa ra?” iyamacana. Jasca, “¿Jahuë sahuëxëhi ni noa rë?” iyamacana.  
\v 32 Piti, jënë, sahuëti, tihi cabo shina-huëjëcani quiha Dios cahëyamacanaibo. Jaha quëëriacani quiha. Jama, mato otohi quiha mato Jahëpa, ma narisyamano iquish na.  
\v 33 Jatsi mato Chama-chamaria pari shinacana. Jaha ja quëëhai ca jabi jia ca ó quëëcana. Tocapimano tsi naa jahuë huëtsa bo tëquë mato qui axëhi quiha.  
\v 34 Japi, shina-huëjëyamacana huëaquë yoati na. Huëaquë tsi tobixëhi quiha noqui yosihai ca jahuë huëtsa bo tonia. Japi jaboqui tsi huëaquë ca noqui yosihai ca jahuë bo yoati no shina-huëjënayamano. 
\c 7  
\s1 Ranimisyamacana 
\r Lucas 6.37-38, 41-42 
\p  
\v 1 ‘Ranimisyamacana, Diós mato raniyamano iquish na.  
\v 2 Ranipimahuano tsi nohiria ma ranihai jascaria ca quiniá tsi mato ranixëhi quiha Dios ri. Jasca, nohiria pi ma shomahuano tsi jascaria ca quiniá tsi mato shomahuaxëhi quiha Dios. Toa tsi xo toa Dios medida ra.  
\v 3 Jama, anoma ca mabë xatë bá acai tsayacasqui mato pë, ja qui quësocasquí na. Mato qui bëroria tsi xo toa mabë xatë jocha; bëroma mató-na nori. ¿Jocha yama ni mato pa?  
\v 4 ¿Jëniriahax raca “Mia mëbixëquia, yoi ca mi ayamano iquish na, ëbë xatë bá” i ma na, oquë ca yoi ca ma aquë no?  
\v 5 Jariapari tsi toa yoi ca ma acai ca niaparicahuë, quiaxëni cabá. Niahax tsi mabë xatë mëbiti mëtsaxëqui mato ra. 
\s1 Dios Chani nicacasyamacanaibo 
\p  
\v 6 ‘Dios Chani ayamacana nicacasyamacanaibo qui. Quiniacaxëcahuë. Ina jascaria tsi mato qui ja tsamicamitsa mato axëna. Jasca, Dios copixëni ca Chani jato qui ayamacana. Aapimahuano tsi yahua jascaria tsi ja yoshihuacamitsa. Yoshihuahax mato quiri ja bësocamitsa mato axëna. 
\s1 Bëhoxcana 
\r Lucas 11.9-13; 6.31 
\p  
\v 7 ‘Dios qui bëhoxquí tsi bënacana; mato qui acacaxëhi quiha. Jasca, mëracana. Mëraquí tsi bixëqui mato ra. Jasca, quënacana; mato bax japëcahacaxëhi quiha jahuë caiti.  
\v 8 Bënahai ca qui acacaxëhi quiha. Bixëhi quiha mërahai cato. Jasca, japëcahacaxëhi quiha jahuë caiti, tsohuëcara ca quënahai ca bax na. 
\p  
\v 9 ‘¿Mato baquë qui maxax acaxëcanai pa, mapari ja bënaquë no?  
\v 10 Jasca ¿rono ja qui acaxëcanai pa, sani mato qui ja bënaquë no, piti? Ayamaqui mato ra.  
\v 11 Mato xocobo qui jahuë jia bo ati cahëxëni xo mato, jochacanaibo ma iquë ri. ¿Jabi toca ma ni mato naipá ca Jahëpa ri? ¿Bënacanaibo qui jahuë oquë ca jahuë bo ayamayamaxëhi ni? Axëqui ra. 
\p  
\v 12 ‘Jabi mato qui jia tsi xo nohiriá mato mëbihaina. Japi mato qui jia ca quiniá tsi nohiria ma mëbiti xo mato ri. Toca tsi noqui yobahi quiha Dios Chani ra. 
\s1 Caiti natsëo cato 
\r Lucas 13.24 
\p  
\v 13 ‘Caiti natsëo nacocahuë. Chahitaxëni tsi xo toa tënëtiya qui mëpihai ca caiti ra. Huëstima cabo tsi xo toa ja qui jicocanaibo rë.  
\v 14 Jama, natsëo ca tsi xo toa bëso-bësopaoti mëpihai ca caiti ra. Bëronoma xo toa quinia. Ichariama tsi xo toa ja qui jicocanaibo rë. 
\s1 Mahitsa ca chani jaya cabo 
\r Lucas 6.43-44 
\p  
\v 15 ‘Mahitsa ca chani yoacanaibo quiniacaxëcahuë. Jia tsi mato qui bëcani quiha, caxatimaxëni ca oveja jascaria; jama, cama jascaria jaca nori. 
\p  
\v 16 ‘Jato yoi ca jabi jisquí tsi jato cahëxëqui mato ra. Jabi bimi jia ca saihuatimaxëni tsi xo isnëpa ra. Jascaria tsi, jabi jia ca saihuatimaxëni tsi xo toa jabi yoi ca nohiria ri.  
\v 17 Jabi bimi jia ca saihuahi quiha jihui jia cato. Bimi yoi ca saihuahi quiha jihui yoi cato.  
\v 18 Jascaria tsi, jabi jia ca roha saihuahi quiha joni shinajiaxëni cato. ¿Jënahuariaxo raca jabi jia ca joni shina yoi ca jaya cató saihuana?  
\v 19 Japi bimi jia ca pi jihuí saihuayamano tsi toa rërahi quiha ibo. Rëraxo tsi chihi qui niahi quiha.  
\v 20 Jabi toca tsi mahitsa ca chani yoacanaibo cahëxëqui mato pë. Jato yoi ca jabi bá tsi cahëhacacaxëcani quiha. 
\s1 Diós otohai ca qui jicoyamaxëhi quiha jatiroha cabo 
\r Lucas 13.25-27 
\p  
\v 21 ‘Jabi Diós otohai ca qui jicoyamaxëhi quiha jatiroha ca “Ibo, Ibo” ëa quënahai cato. Noho naipá ca Jahëpa yoba nicahai ca roha tsi xo toa ja qui jicohaina.  
\v 22 Toa copiti barí tsi ë qui bëcaxëcani quiha huëstima ca mahitsa ca chahahuacanaibo. Toa barí tsi “Huëtsa bo qui mi chani no yoaniquë, Ibobá” icaxëcani quiha pë. Jasca, “Mi janë́ tsi yoshi bo no tsëcaniquë, Ibobá” icaxëcani quiha pë. Jasca, “Mi janë́ tsi huëstima ca jisti bo no aniquë ra” icaxëcani quiha huëtsa bo.  
\v 23 Jama, bëroria tsi jato quëbixëquia, “Mato cahëpistiayamariaquia. Ea basicahuë, anoma ca acanaibá” iquiina. 
\s1 Dios xobo bo 
\r Lucas 6.47-49; Marcos 1.22 
\p  
\v 24 ‘Jabi tiisi tsi xo toa tsohuëcara ca noho yoba chahahuahai cato, nicaxo na. Maxax cacha ca xobo rohahuahai ca joni iquiria xo.  
\v 25 Poxoyamahi quiha ja aca ca xobo ra. Johi quiha oi-oiria. Baihi quiha jënë. Xotoriahi quiha yoshini. Jahuë xobo pasomaha choshahi quiha. Jama, poxoyamahi quiha jahuë xobo, maxax cacha ja rohahuahacani iqui na.  
\v 26 Jasca, tobi toa yoyoxëni ca joni ri. Noho yoba chahahuayamahi quiha, nicaxo na. Mashënë cacha xobo acai ca joni jascaria xo.  
\v 27 Jatsi johi quiha oi-oiria. Baihi quiha jënë. Xotoriahi quiha yoshini. Xobo pasomaha choshahi quiha rë. Jatsi poxohi quiha. Anomaria tsi xo toa ja poxohaina ra —tihi tsi Jesú yoaniquë tiisimahi na. 
\p  
\v 28 Ja chanihai ca Jesú jatihuaquë tsi quiha quëtsonish ca nohiria ratëniquë ja tiisimahai ca qui.  
\v 29 Jasca, chama jaya ca joni jascaria tsi jato ja tiisimani quiha, jodioba yoba cahëxëni cabo jasca ja nomari. 
\c 8  
\s1 Leproso ca joni Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16 
\p  
\v 1 Jabi maca ax Jesu rënichiquë tsi quiha huëstima ca nohiriá banahuaniquë.  
\v 2 Jatsi ja qui joniquë noitiria ca joni, naa leproso bichi jaya cato. Bonohuaxëni ca joni ja ini quiha. Basimahax Jesu bësojó tsi quiha ja mëniniquë. Mënihax, 
\p —Aapicatsaii tsi ëa jënimahuati mëtsa xo mia ra, Ibobá —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 3 Jatsi quiha Jesú joni motsaniquë jahuë mëquënë no. Motsahax ja qui ja chaniniquë: 
\p —Mia jënimahuacasquia ra. Jënima xo mia ra —iquiina. 
\p Jatsi quiha jahuë bono tapoyotapiniquë ra. Jënima jahuë bichi ini quiha.  
\v 4 Jatsi Jesú joni yobaniquë: 
\p —Jënipimiha ca huëtsa bo qui yoayamahuë. Bamaxoma tsi arati ibo qui pari mimë jismata. Moisés yoani ca ja qui ahuë tëpas-hacati, mi bahuëhai quëshpi na. Tocapimino tsi jënima mi nori ca cahëcaxëcani quiha nohiria —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë. 
\s1 Romanoba capitán yonati Jesú jënimahuanina 
\r Lucas 7.1-10 
\p  
\v 5 Jaquirëquë quiha Capernaúm ca yaca qui Jesu jiconiquë. Ja jicoquë tsi quiha ja qui caniquë romanoba capitán. Caxo tsi quiha Jesu ja bënarianiquë: 
\p  
\v 6 —Noitiria tsi xo noho yonati. Xobó raca quiha. Anoma quiha. Mohitimaxëni xo rë —i Jesu qui capitán niquë. 
\p  
\v 7 Jatsi, 
\p —Mi baquë jënimahuahi caxëquia ra —i Jesu niquë ja qui. 
\p  
\v 8 Jatsi quiha capitán quëbiniquë: 
\p —Noho xobo qui mi jicoyamano, taitá, anoma ca ë nori quëshpi na. Jama, nëa ax rohari pi mi chanino tsi jënimaxëhi quiha noho yonati ra.  
\v 9 Jabi ëa oquë ca chama bo nicati cahëquia ra, ëa ja yobacaquë no. Jasca, ëa nicahi quiha noho soldado bo ri. Jabi huësti soldado qui “Cata” i pi ë no tsi caqui ra. “Johuë” i pi huëtsa qui ë no tsi johi quiha. “Tocahuë” i pi noho yonati qui ë no tsi ahi quiha —nëa tsi quiha Jesu qui capitán nëcaniquë. 
\p  
\v 10 Jatsi Jesu ratëniquë, capitán quëbihaca nicahax na. Jesu qui jia ini quiha ja chanihaina ra. Jatsi banahuacanaibo qui Jesu chaniniquë: 
\p —Mato parayamaquia. Anomaria tsi xo naa carayana chitimihaina ra. Jodiobá mai tëquë ó yama tsi xo nëca ca jodio chitimihai ca jasca cato rë.  
\v 11 Jaroha ca barí tsi bëcaxëcani quiha carayanabo jatiroha ca mai iti ax na. Abraham, Isaac, Jacob, tihi cabo ya tsi tsahocaxëcani quiha jato ri, Diós otohai cato xo tsi pixëna.  
\v 12 Jama, tsëmo qui niahacacaxëcani quiha mato Israél cabo, naa Diós otohai ca qui jicoti iquish cabo. Toatsixëhi quiha araconahaina, tënëhaina ra —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë nohiria bo qui. 
\p  
\v 13 Jatsi quiha capitán qui Jesu chaniniquë: 
\p —Cata. Mi chitimihai iqui tsi jënimaxëhi quiha mi yonati —i capitán qui ja niquë. 
\p Jabi toa horá tsi jahuë yonati jënimahua-tapihacani quiha. 
\s1 Pedro raisi Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 1.29-31; Lucas 4.38-39 
\p  
\v 14 Jatsi quiha Pedro xobo qui Jesu caniquë. Toa xo tsi quiha jahuë raisi ja jisniquë, naa jahuë ahuiní jahëhua. Iquihi quiha. Oxati raca ja ini quiha jahuë huao iqui na.  
\v 15 Jatsi jahuë mëquë Jesú motsaniquë. Janacatapiniquë jahuë iquini ra. Joixo tsi Jesu oriquiti ja taaniquë pa. 
\s1 Huëstima ca iquicanaibo Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 1.32-34; Lucas 4.40-41 
\p  
\v 16 Bari caquë tsi quiha Jesu qui nohiria bëcaniquë. Ja qui yoshi jaya ca nohiria ja bëcani quiha ja jënimahuano. Jatsi jahuë chaní roha tsi jato yoshi bo ja tsëcani quiha. Iquicanaibo tëquë ja jënimahuani quiha.  
\v 17 Nëca tsi Isaías yamabá yoani ca jatihuahacani quiha, naa “Noqui iquicanaibo jënimahuahi quiha. Noqui noitiria cabo mëbihi quiha” iquiina. 
\s1 Jesu banahuacascanaibo 
\r Lucas 9.57-62 
\p  
\v 18 Ja qui nohiria huëstima ca quëtsohai ca jisi tsi quiha jahuë rabëti bo ja yobaniquë, ia rabëquëx ca qui ja bocano.  
\v 19 Toá tsi quiha yoba cahëxëni ca joni Jesu qui joniquë. Johax, 
\p —Mia banahuacasquia, ëa ri ra. Jahuëcara qui mi cahai cató tsi mia banahuaxëquia ëa ri —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 20 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jato quini bo jaya xo bocacamano, racati. Jasca, jato naha jaya xo isa bo ri. Jama, racati xobo yama ca ëa xo naa, naa nai ax johax cato —iquiina. 
\p  
\v 21 Jatsi Jesu banahuahai ca joni huëtsa chaniniquë: 
\p —Mia banahuacasquia, Ibobá. Jama, jariapari noho jahëpa ë maihuati xo. Rësopaimaria xo ra —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi quiha, 
\p —Jaboqui ëa mi banahuano ra. Dios cahëyamacanaibá jato nabo maihuano —i ja qui Jesu niquë. 
\s1 Yoshini, choca, tihi cabo Jesú janacamanina 
\r Marcos 4.35-41; Lucas 8.22-25 
\p  
\v 23 Jatsi noti qui Jesu jiconiquë. Jicoxo jahuë rabëti bo yaxo ia shitatsijahuaniquë.  
\v 24 Jatsi quiha xotoriatsi yoshi niquë ra. Anomaria choca ini quiha.  
\v 25 Jatsi Jesu bësomahi ja bocaniquë. Bësomahax, 
\p —Noqui mëbihuë, Ibobá. Jëtëquëqui noa ra —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi quiha, 
\p —¿Jëniriahax raquëcanai pa? Iriama tsi xo ë qui ma chitimihaina rë —i jato qui ja niquë. 
\p Jatsi quiha Jesu joiniquë. Joihax yoshini, ia, tihi cabo qui ja chaniniquë, ja janacacano. Jatsi ia, yoshini, tihi cabo janacaniquë ra. Pasi ja ini quiha.  
\v 27 Jatsi ratëniquë joni bo. 
\p —¿Jahuë joni ni naa sa? Ja qui nicahi quiha yoshini pa. Jasca, ja qui nicahi quiha ia ri ra —i jaca ni quiha Jesu yoati na. 
\s1 Dos ca yoshi jayanish ca joni bo Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39 
\p  
\v 28 Ia shitahax tsi quiha Gadara icanai ca mai qui Jesu cahëniquë. Toá tsi quiha dos ca noiti ca joni bo iniquë, naa yoshi jaya cabo. Nohiria maihuahacanish ca quini quima ax ja bëcaniquë, Jesu bëchaxëna. Jabi jato yoshi iqui tsi caxaxëniria naa dos ca joni bo ini quiha. Ja iqui tsi toá tsi jato bahí tsi nohiria bohoyamani quiha, raquëhi na.  
\v 29 Jatsi Jesu qui quënatsi quiha jahuacaniquë: 
\p —¿Jënixo tsi noqui huënahuahai, Dios Baquë? ¿Noqui copihi mi joha rë? Jari noqui tënëtiya xaba ma xo naa ra. Tonia jari rëquë quiha —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 30 Jabi basima tsi quiha yahua jinaya pihi ini quiha.  
\v 31 Jatsi Jesu bënariatsi yoshi bá huaniquë toa yahua jinaya qui ja raahacacano. 
\p —Naa joni bo pi jënimahuacasquí tsi toá ca yahua jinaya qui noqui raahuë —iriatsi-jacaniquë. 
\p  
\v 32 Jatsi, 
\p —Bocata —i jato qui Jesu niquë. 
\p Tsëquëyoquë yoshi bo ra. Tsëquëhax tsi quiha yahua jinaya qui ja jicocaniquë. Jatsi jabatapitsi quiha yahua tirixëni niquë. Maca ax rënichihax ia qui ja paquëyocaniquë, jabahi na. Ja nëachiyocaniquë ra. 
\p  
\v 33 Jatsi yahua jinaya obëso cabo yaca qui jabayoniquë, tsayahax na. Toa xo tsi quiha ja jiscani ca ja yoacaniquë.  
\v 34 Jatsi quiha toa yacatá ca nohiria bëyocaniquë, Jesu ini ca qui. Jesu bëchaxo tsi quiha ja bënariacaniquë, jato mai ax ja riquino. 
\c 9  
\s1 Mohitamaxëni ca joni Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 2.1-12; Lucas 5.17-26 
\p  
\v 1 Jatsi noti qui Jesu jicoha ca tsi ia ja shitaniquë. Shitahax tsi quiha jahuë yaca yoi qui ja caniquë.  
\v 2 Yaca qui ja cahëcaquë tsi quiha ja qui toá ca nohiria bá mohiyama ca joni bëniquë, jahuë oxatí no. Jabi Jesu qui ja chitimiriacani quiha. Ja chitimicanai jisi tsi quiha mohitimaxëni ca qui Jesu chaniniquë: 
\p —Chamahuë baquë́. Masahacaquë mi jocha ra —iquiina. 
\p  
\v 3 Jatsi shinatsi quiha yoba cahëxëni cabá huaniquë. “Dios pasomaha chanihi quiha naa joni ra” i jamë jaca ni quiha.  
\v 4 Jama, ja shinacanai ca jahuë bo Jesú cahëniquë. Cahëhax jato qui ja nëcaniquë: 
\p  
\v 5 —¿Jënica ni toa, bëroria ca yoatí? “Masahacaquë mi jocha” ¿iti ni? “Niina. Cohuë” ¿iti ni?  
\v 6 Jasca, nohiria ba jocha masati chama ë jaya ca ma cahëno ra —i jato qui Jesu niquë. 
\p Jatsi mohitimaxëni ca joni qui ja chaniniquë: 
\p —Niina. Mi oxati bihuë. Mi xobo qui cata —iquiina. 
\p  
\v 7 Jatsi niitapiniquë joni. Niihax tsi quiha jahuë xobo qui ja caniquë.  
\v 8 Ratëyoniquë nohiria, Jesú ani ca jisish na. Jatsi Dios oquëhuatsijahuacaniquë, Jesu qui jahuë chama-chamaria Diós ani iqui na. 
\s1 Mateo Jesú quënanina 
\r Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32 
\p  
\v 9 Riquiquiria tsi quiha gobierno xobo pistiá ca tsahohai ca joni, naa Mateo icanai ca Jesú jisniquë. Nohiria bo quima gobierno bax parata bichi Mateo ini quiha. Impuesto quiha. Jatsi, 
\p —E bëta mi jono ra —i Mateo qui Jesu niquë. 
\p Jatsi Mateo joiniquë. Joixo tsi quiha Jesu ja banahuaniquë. 
\p  
\v 10 Jabi Mateo xobo xo tsi Jesu, jahuë rabëti bo, tihi cabá pihi iniquë. Ja picano tsi quiha huëstima ca gobierno bax parata bicanaibo, jochahuaxëni cabo, tihi cabo bëcaniquë, Jesu, jahuë rabëti bo, tihi cabo yaxëna.  
\v 11 Jatsi Jesu ya naa jochahuaxëni cabo iqui ca fariseobá jisniquë. Jisí tsi Jesu rabëti bo qui ja chanicaniquë: 
\p —¿Jëniriaxo gobierno parata bicanaibo, jochahuaxëni cabo, tihi cabo ya xo tsi pihi ni mato maestro pa? —iquiina. 
\p  
\v 12 Jatsi Jesú quëbiniquë, jato nicaquí na: 
\p —Doctor quënayamaqui jënima cabo ra. Jama doctor quënahai ca tsi xo toa iquicanaibo.  
\v 13 Bocahuë. Dios Chani cahëyamaqui mato ra. “Jaha ë quëëhai ca tsi xo toa ëa nohiriá noihaina, ja tëpascanai ca jahuë bo nomari” ii quiha Dios ra. Toa ma jabiti xo. Tsayacahuë. Mëstëxëni ca jaca nori ca quëscahuacanaibo quënahi ë joyamaniquë, jochahuaxëni cabo nori, Dios quiri ja bësocano iquish na —nëca tsi jodioba chama bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Samati jabi yoati Jesu ja nicacanina 
\r Marcos 2.18-22; Lucas 5.33-39 
\p  
\v 14 Jatsi ashimanish ca Juan yamabá-na banahuacanaibo Jesu qui bëcaniquë. Bëxo tsi quiha ja nicacaniquë: 
\p —Huëstima tsi xo no samahaina ra. Jasca, samariacani quiha fariseobo ri. Jama, mi rabëti bo tsi xo toa samayamahaina pë. ¿Jënihax samayamacahi ni? —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 15 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Joní ahui yano tsi ¿cohuë ni bëcanish ca rabëti bo? Iyamacani quiha. Ahui yahax ca joni jato bëtano tsi ranicani quiha ra. Jascaria tsi jaboqui samayamahi quiha noho rabëti bo ri, jato bëta ë nori ca iqui na. Jama, tsëquëxëhi quiha bari huëtsa, jato quima ë mëbihacaxëquë no. Toatiyá tsi samacaxëcani quiha noho rabëti bo ri, cohuëhi na. 
\p  
\v 16 ‘Jasca, quësi paxá tsi raiti siri pishpayamahi quiha nohiria. Anoma quiha. Jabi quësi paxá pi ja pishpacano tsi përësixëhi quiha raiti siri. Përësihi quiha quësi paxa ri, jaha bëquiyamajahai iqui na. (Jascaria, mato arati quinia siri jaha bëquiyamahi quiha noho tiisi paxa cato. Jamëri ca xo.)  
\v 17 Jasca, mato bichi ca sota sirixëni qui jënëria paxa ca rëhuiyamaqui mato. Anoma quiha. Ma rëhuipino tsi bichi ca sota poshaxëhi jënëria paxa cato. Jatsi japaquëxëhi quiha jënë rë. Yoshihuahacaxëhi quiha sota ri. Jama bichi ca sota paxa ca qui jënëria paxa ca rëhuihacaxëti xo. (Jascaria, anoma tsi xo arati quinia sirí tsi noho tiisi paxa ca tiisimahaina ra. Arati quinia huëtsá tsi ja tiisimahacaxëti xo. Mato arati jabi siri jaha bëquiyamahi quiha noho tiisi paxa) —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë jato qui. 
\s1 Jairo jahini jënimahuahacanina, Jesu sahuëti motsanish ca yoxa 
\r Marcos 5.21-43; Lucas 8.40-56 
\p  
\v 18 Nohiria bo qui Jesu chanino tsi quiha ja qui jodioba chama joniquë. Johax Jesu bësojó ja mëniniquë. 
\p —Rësoyaquë noho jahi rë. Johuë. Mi mëquënë́ tsi noho jahi mi motsano. Mi pi jono tsi bësoxëqui tia —nëa tsi quiha johax ca chama nëcaniquë. 
\p  
\v 19 Jatsi Jesu, jahuë rabëti bo, tihi cabo joiniquë, ja bëta caxëna.  
\v 20 Jabi ja bocano tsi quiha Jesu cho noitiria ca yoxa basimaniquë, Jesu motsaxëna. Doce año bo no tsi ja jimihacai ini quiha.  
\v 21 Jatsi yoxa shinaniquë. Shinahax, “Jahuë sahuëti pi motsahi tsi jënimaxëquia tia” i jamë ja niquë.  
\v 22 Jatsi Jesu bopinaniquë. Bopinaxo tsi quiha yoxa ja jisniquë. Jisi tsi, 
\p —Chamahuë, noho jahiní. Mi chitimihai ca iqui tsi mi jënimahuahacaquë ra —i ja qui Jesu niquë. 
\p Jënimatapiniquë yoxa ra. 
\p  
\v 23 Jatsi chama xobo qui jicohax tsi quiha música acanaibo Jesú jisniquë. Jahuë jahi maihuapaimaria ja icani quiha. Anomaria ja aracanai ca pacotsa ini quiha. Jatsi jato jisi tsi quiha, 
\p  
\v 24 —Bocahuë. Rësoyamaquë jahi pistia. Oxahi quiha —i nohiria bo qui Jesu niquë. 
\p Jatsi nohiria bá osaniquë, nicahax na.  
\v 25 Jatsi quiha cacha nohiria Jesú raaniquë. Raahax naquëtë qui ja jiconiquë. Jatsi jahi pistia mëquë ja biniquë. Joitapiniquë jahuë jahi ra.  
\v 26 Jatsi Jesú ani ca nicayoniquë toa maí ca nohiria tëquë. 
\s1 Dos ca bëco ca joni Jesú jënimahuanina 
\p  
\v 27 Jato xobo Jesu jisbayaquë tsi quiha banahuatsi dos ca bëco cabá huaniquë. Banahuapama tsi ja quënacaniquë. 
\p —Noqui shinahuë ra, David yamaba Baquë́ —iquiina. 
\p  
\v 28 Xobo qui Jesu jicoquë tsi quiha ja jicocaniquë jato ri. Jatsi Jesú jato nicaniquë: 
\p —¿Mato jënimahuati mëtsa ni ëa ra? ¿Jahuë shinacanai? —iquiina. 
\p Jatsi, 
\p —Ati mëtsa xo mia, Ibobá —i jaca niquë. 
\p  
\v 29 Jatsi jato bëro bo Jesú motsaniquë. Motsapama tsi, 
\p —Ma chitimihai iqui tsi ocapixëhi quiha ra —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 30 Jatsi quiha ja taistëquëcaniquë. Jënima jato bëro ini quiha. Jatsi Jesú jato yoba-yobaniquë: 
\p —Mato ë jënimahuaha ca yoayamacahuë —iquiina. 
\p  
\v 31 Jama, jisbaya tsi quiha Jesú ani yoati ja yoabonacaniquë toa mai tëquë xo na. 
\s1 Chanitimaxëni ca joni Jesú jënimahuanina 
\p  
\v 32 Bëco inish ca joni bo bocaquë tsi quiha Jesu qui chanitimaxëni ca joni nohiria bá bëniquë. Joni jaro quiha.  
\v 33 Jahuë yoshi Jesú tsëcaquë tsi chanitapitsi quiha joni niquë. Jatsi ratëyoniquë nohiria tëquë. 
\p —Anomaria tsi xo naa joní acaina ra. Noqui xërëquë ca nëca ca jahuë bo no jisyama-pistiarianiquë ra —i nohiria bo ni quiha Jesu yoati na. 
\p  
\v 34 Jama, 
\p —Yoshini chamá tsi yoshi bo tsëcahi quiha naa joni pë. Yoshi tsi xo toa ja qui chama acaina ra —i jodioba chama bo niquë pë. 
\s1 Nohiria bo Jesú noinina 
\p  
\v 35 Jabi yaca pistia bo, yaca-yacaria bo, tihi cabo qui Jesu shishoniquë, jato catiti xobo xo tsi tiisimahaina. “Nohiria bo otocatsi quiha Dios ra” i ja niquë Chani jia ca yoabonahi na. Jasca, noitiria cabo, iquicanaibo, tihi cabo ja jënimahuaniquë.  
\v 36 Jasca, nohiria huëstima ca tsayapama tsi quiha Jesu cohuënaniquë, noitiria ja icani iqui na, naa jahabëso yama ca oveja jascaria. Ja shina-huëjënacanai ca ja cahëni quiha.  
\v 37 Jatsi quiha jahuë rabëti bo qui ja chaniniquë: 
\p —Huëstima ca tsi xo toa tësahacati cato ra; jama, ichariama ca tësacanaibo nori.  
\v 38 Japi tësati Ibo qui bëhoxcana ra, yonati bo ja raano iquish na, tësati —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë. 
\c 10  
\s1 Jahuë doce ca rabëti bo Jesú binina jahuë Chani ja yoacano 
\r Marcos 3.13-19; Lucas 6.12-16 
\p  
\v 1 Jatsi jahuë doce ca rabëti bo Jesú quënaniquë. Quënaxo tsi quiha jato qui chama ja aniquë nohiria quima yoshi bo tsëcati. Jasca, chama jato qui ja aniquë iquicanaibo, isicanaibo, noitiria cabo, tihi cabo jënimahuati.  
\v 2 Jabi doce ca joni bo quiha Jesú biniquë raaxëna. Jato janë bo tsi xo naa: Jariapari tsi xo Simón, naa Pedro quënahacanish cato. Jaquirëquë, Simón noma Andrés. Jaquirëquë, Zebedeo baquë Jacobo. Jaquirëquë, Jacobo noma Juan.  
\v 3 Jaquirëquë Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, naa gobierno bax impuesto binish cato. Jaquirëquë Alfeo baquë Jacobo, Tadeo,  
\v 4 Simón, naa gobierno pasomaha inish cato. Jatsi Judas Iscariote, naa soldado bo qui Jesu mëanish cato. 
\s1 Jahuë rabëti bo Jesú raanina Dios Chani yoati 
\r Marcos 6.7-13; Lucas 9.1-6 
\p  
\v 5 Naa doce ca rabëti bo Jesú raaniquë Dios Chani ja yoacano. Raaquí tsi quiha jato ja yobaniquë. Ja nëcaniquë: 
\p —Carayanaba mai, samaria caba yaca bo, tihi cabo qui boyamacana Dios Chani yoati.  
\v 6 Jama, Israél ca nohiria bo qui roha bocahuë. Bënohax ca oveja bo jascaria ca xo ra.  
\v 7 Capama tsi “Basima tsi xo Diós otohaina ra” itsicana.  
\v 8 Jasca, iquicanaibo jënimahuacana. Bësoyama cabo bësomacana. Leproso bo bahuëcana. Yoshi bo tsëcacana. Jabi copixoma tsi noho chama ma bichi iqui tsi parata biyamacana nohiria mëbiquí na. 
\p  
\v 9 ‘Caquí tsi parata boyamacana.  
\v 10 Jasca, rabë sahuëti, zapato bo, coti jihui, tihi cabo boyamacana. Jabi mato orihuaxëhi quiha mëbihacahax cabo. 
\p  
\v 11 ‘Jabi yaca-yacaria, yaca pistia, tihi cabo qui cahëxo tsi toa xo tsi shinajiaxëni ca joni mëracana. Mërahax jahuë xobo roha tsi chitëcana. Xobo huëtsa qui boyamacana.  
\v 12 Jahuë xobo qui jicoquí tsi jia tsi jato joihuacana.  
\v 13 Jia pi toá ca nohiria bá mato joihuano tsi jato bax bëhoxcana, Diós jato shomahuano iquish na. Jama, mato pi ja joihuayamano tsi jato shomahuayamacana.  
\v 14 Jasca pi xobó ca nohiria bá mato joihuacas-yamano tsi jato jisbayacana. Jasca pi yacatá ca nohiria bá mato qui nicacasyamano tsi jato jisbayacana. Jisbaya tsi mato tahë ca cospo toj-tojhacahuë jato jocha jismaxëna. Toca tsi jato qui Dios caxa ma jismaxëti xo.  
\v 15 Mato parayamaquia iquia. Anomariaxëhi quiha toa nohiria bá tënëhaina ra nohiria bo copiti barí no. Sodomá ca racanish ca nohiria bo oquë ixëti quiha. Gomorrá ca racanish ca nohiria bo oquëxëhi quiha ja tënëcanaina iquia. 
\s1 Johai ca tënëhaina 
\r Marcos 13.9-13 
\p  
\v 16 ‘Jaha bësocapa. Caxaxëniria ca lobo jascaria ca nohiria bo qui mato raaquia. Jato xërëquë ca oveja jascaria ixëqui mato. Japi quiniacaxëcahuë, naa rono ma quiniahai jascaria. Jato xërëquëpama tsi ishima ca boto jascariacana.  
\v 17 Jasca, mato pasomaha ca nohiria bo qui quiniacaxëcahuë. Chama bo qui mato mëacaxëcani quiha quësoxëna. Jasca, jato arati xobó tsi rashahacaxëqui mato ra.  
\v 18 Ea tahëxo tsi prefecto bo, chama-chamaria bo, tihi cabo qui mato bëcaxëcani quiha, naa mato jimibo. Jatsi xaba jayaxëqui mato ra, jato qui chaniti ëa yoati na. Jatsi Dios Chani nicacaxëcani quiha carayanabo ri.  
\v 19 Jabi chama bo qui mato jimibá pi mato mëano tsi ma yoati ca yoaxëti ca yoati tsi shina-huëjënayamacana. Toa xaba tsëquëno tsi mato qui acacaxëhi quiha ma yoaxëti cato.  
\v 20 Toatiyá tsi ma chanino tsi ma yoaxëti ca mato jismaxëhi quiha Espíritu Santo. Chaniyamayoixëqui mato, Espíritu Santo ja nori. 
\p  
\v 21 ‘Toatiyá tsi jabë xatë yoi mëaxëhi quiha huëtsa, namëhacati. Jahuë baquë pasomahaxëhi quiha jahëpa ri. Jasca, jato nabo qui caxacaxëcani quiha xocobo ri. Caxaquí tsi chama bo qui jato nabo mëacaxëcani quiha rë, ja namëhacacano.  
\v 22 Ea tahëhax tsi mato qui caxayocaxëcani quiha nohiria tëquë. Jama, xabahamahacaxëhi quiha jatiroha ca jahuë rëso qui tënë-tënëcanaibo.  
\v 23 Jatsi huësti ca yacatá ca nohiria bá pi mato tënëmano tsi yaca huëtsa qui jabacana. Jabi bacaxëquia ra, jodioba maí ca yacata tëquë noho Chani ma yoanox pari no. 
\p  
\v 24 ‘Jabi jahuë maestro oquë ma xo jahuë alumno bo. Jasca, jahuë chama oquë ma xo yonati.  
\v 25 Jabi jato maestro pi nohiria bá tënëmano tsi tënëmahacaxëhi quiha jahuë alumno bo ri iquia. ¿Jabi mato maestro ma ni ëa ra? “Satanás” pi ëa nohiria bá quënano tsi oquë ca yoixëni ca janë mato quënacaxëcani quiha ra.  
\v 26 Japi mato roacanaibo qui raquëyamacana. Bërohuahacaxëhi quiha noho Chani ra. Nicaxëhi quiha nohiria bo ra.  
\v 27 Jaboqui mato qui baxëxquia quiniahi na. Jama, huëaquë tsi mato ë yoaha ca yoacaxëcahuë huënënë xo na, raquëxoma.  
\v 28 Jasca, mato acascanaibo qui raquëyamacana. Mato yora bo roha ati mëtsa ca xo, mato shina ati mëtsa jaca nomari. Jama, Dios qui nohiria raquëxëti xo. Ja tsi xo toa tënëtiya qui nohiria raati ibo-iboria, naa yora, shinana, tihi cabo quëyoti mëtsa cato.  
\v 29 Jabi mato ó bësohi quiha Dios ra. Jatiroha ca cahëhi quiha. Huësti ca copiriama ca chorobo pi mai qui paquëno tsi ¿cahëyama-yamahi ni mato Jahëpa ra?  
\v 30 Jasca, mato boo tëquë cahëhi quiha ra. Ja tocahacayocani quiha.  
\v 31 Japi raquëyamacana. Dios qui copixëni xo mato ra; naa huëstima ca chorobo oquë quiha. 
\p  
\v 32 ‘Nohiria bo bësojó pi “Cristó-na xo ëa” i nohiria no tsi noho naipá ca Jahëpa bësojó tsi “Nohó-na xo toa” ixëquia ëa ri.  
\v 33 Jama, nohiria bo bësojó pi ëa pasomaha nohiria chanino tsi noho naipá ca Jahëpa qui “Nohó-na ma xo toa” ixëquia ëa ri. 
\s1 Jesu iqui tsi oquëxnahacaxëhi quiha nohiria 
\r Lucas 12.51-53; 14.26-27 
\p  
\v 34 ‘¿Jahuë qui tsi mai qui ë joni? ¿Jia tsi nohiria racanabëquimahi ë joni pa? Tocati ë joyamaniquë. Nohiria oquëxnamahi ë joquë ra, jia tsi jato racanabëquimahi nomari. Oquëxnamahai ca saipi jascaria tsi xo toa ë bëhai ca chani ra.  
\v 35 Joquë ëa ra, jahuë jahëpa pasomaha baquë janaxëna, jahuë jahëhua pasomaha jahi janaxëna. (Joquë ëa ra, jahuë raisi pasomaha raisi janaxëna.)  
\v 36 Ea tahëhax tsi mato qui caxa-caxariaxëhi quiha mato xobó ca yoi bo ra. 
\p  
\v 37 ‘Ea oquë pi jahuë jahëpa, jahuë jahëhua, tihi cabo noihi tsi nohó-natimaxëni ca xo toa nohiria ra. Jasca, jahuë baquë bo, jahuë jahi bo, tihi cabo pi oquë tsi noihi tsi nohó-natimaxëni ca xo ra.  
\v 38 Mato cruz yoi pi iayamahi tsi ëa pi banahuayamahi tsi noho rabëti iti mëtsama xo mato iquia.  
\v 39 Jabi jahuë shina bënoxëhi quiha jahuë shina xabahamacatsai cato. Jasca, jahuë shina bëboxëhi quiha ëa iqui tsi jahuë shina bënohai cato. 
\s1 Premio bo Diós noqui acaina 
\r Marcos 9.41 
\p  
\v 40 ‘Jabi ëa yoi joihuahi quiha mato joihuahai cato. Jasca, ëa pi joihuaquí Dios yoi, naa ëa raanish ca joihuahi quiha.  
\v 41 Dios Chani bëhai ca ma joihuano tsi jia tsi mato copixëhi quiha Dios, Dios Chani bëhai ca ja nori iqui na. Jato copi jascaria ca bixëqui mato iquia. Jasca pi shina jiaxëni cabo joihuahi tsi jia tsi copihacaxëqui mato ra. Jato copi jascaria copihacaxëqui mato ri.  
\v 42 Ea tahëxo tsi noho rabëti bo pistia roha tsi ma mëbino tsi mato copixëhi quiha Dios iquia —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\c 11  
\s1 Jahuë rabëti bo Jesu qui Juán raanina 
\r Lucas 7.18-35 
\p  
\v 1 Jatsi quiha Jesú jisbayaniquë jahuë doce ca rabëti bo yobaxo na. Jisbaya tsi quiha toa maí ca yaca bo xo tsi ja tiisimaniquë. Dios Chani ja yoaniquë. 
\p  
\v 2 Jabi toatiyá tsi quiha presó Juan yamabo iniquë. Preso xo tsi Cristó acai ca jahuë bo ja nicaniquë. Nicaxo tsi quiha jahuë rabëti bo huësti huësti ca Jesu qui ja raaniquë, Xabahamati Ibo Jesu iqui ca nicaxëna.  
\v 3 Jatsi Jesu ja nicacaniquë: 
\p —“Joxëti xo Xabahamati Ibo” i noquii quiha Juan ra. ¿Toa ni mia sa? ¿Joni huëtsa ó pasoxëhi ni noa sa? —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 4 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Jahari bocata. Ma tsayahana, ma nicahana, tihi cabo Juan yoacata.  
\v 5 Taiscani quiha bëco cabo. Tapicani quiha huico choni jaya cabo. Jënimahuahacahi quiha leproso cabo, naa bonohuaxëni cabo. Pasohi quiha pasoyamacanaibo. Bësotëquëcani quiha bësoyama cabo. Xabahamati Chani nicacani quiha noitiria cabo.  
\v 6 Rani-ranicani quiha ëa chahahuacanaibo ra. Tihi ca tsi yoata —nëa tsi jato qui Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 7 Nicahax tsi quiha jahari Juan qui ja bocaniquë. Jaquirëquë nohiria bo qui Jesu chaniniquë Juan yoati na. 
\p —¿Jahuë ó ma pasoni jisxëna, xabachá ca Juan qui boquí na? ¿Cahëtimaxëni ca chamayama ca joni ó ma pasoni pa?  
\v 8 ¿Jahuë jisi ma bocani? ¿Copixëni ca raiti sahuë ca joni jisti ó ma pasoni pa? Toca tsi ja iyamani quiha. Jabi xobo-xoboriá tsi racacani quiha copixëni ca sahuëti jaya cabo.  
\v 9 ¿Japa? ¿Jahuë ó ma pasoni jisxëna? Ea yoacahuë. ¿Dios Chani yoati ibo ó ma pasoni pa? Mato parayamaquia. Dios Chani yoati ibo oquë ca ma jisyamëquë ra.  
\v 10 Jabi Juan yoati tsi Dios chaniniquë Quënëhacanish cabo ó no. Nëcahi quiha: 
\q1 “Mia bëbo noho Chani bohai ca raaxëquia. 
\q1 Jariapari mi quinia rohahuaxëhi quiha” 
\m i Dios ni quiha. 
\p  
\v 11 ‘Mato parayamaquia ra. Yama tsi xo nohiria xërëquë tsi Juan oquë ca bësohax cato ra. Jama, Juan oquë ca tsi xo toa Diós otohai cato ó ca iriama cato ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë Juan yoati na. 
\p  
\v 12 ‘Jabi jahuë yonoco ati Juan chitahëhuaquë rohari tsi jahuë chani qui caxa xo huëstima cabo. Jaboqui jasca pi xo rë. Ibo Diós nohiria bo otohai ca quinia quëyocascani quiha pë. Anomaria tsi xo toa ja acanaina.  
\v 13 Jabi siri tsi Dios Chani yoahi Juan jonox pari no tsi Quënëhacanish cabá chani-chanipaoniquë Ibo johai ca yoati na.  
\v 14 “Joxëhi quiha Elías” i jaca paoni quiha. Jabi Juan tsi xo toa joxëhai ca Elías iquia. ¿Ja quënëcani ca chahahuacanai?  
\v 15 Nicati pi mëtsaquí tsi nicacahuë. 
\p  
\v 16 ‘¿Jënixëhi ni ëa pë, naa jaboqui bësocanai ca nohiria yoati na? Plazá ca chotëxëni ca xocobo jascaria ca xo rë. I-iquí tsi nëca tsi quënacaqui:  
\v 17 “Mato bax pi bisto no ino tsi pabëcasyama xo mato pë. Jasca, mato bax pi no nahuarino tsi aracasyama xo mato pë” iquiina. Jabi naa chotëxëni ca xocobo jascaria tsi xo naa nohiria bo ra.  
\v 18 Jabi Juan joquë tsi mato qui yoi quiha jahuë jabi iniquë pë. Johax ja samaniquë. Jënë ja ariayamaniquë. Tocajaquë tsi “Yoyoxëni tsi xo naa joni ra” iyoniquë nohiria tëquëta.  
\v 19 Jatsi ë joquë, naa Nohiria Baquë ë nori cato. Ea ti tsi xo oriquihaina. Jasca ëa ti tsi xo toa jënë acaina. Tocahëno tsi ë qui yosacaqui pë. “Oriquitinaxëni, pahëxëni ca tsi xo toa” icaqui. “Tsayacapa, impuesto bicanaibo, jochacanaibo, tihi cabo ya rabënahi quiha pë” ii quiha jatiroha cabo ëa yoati na. Jabi mato qui yoi tsi xo noho jabi, ë acaina, tihi cabo. Jasca, mato qui yoi ini quiha Juan jabi jaa ri pë. Jama, tiisiyoi-canaibo qui jia tsi xo noba jabi bo, no acaina ra —nëa tsi nohiria bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Nicamisxëni ca yaca bo 
\r Lucas 10.13-15 
\p  
\v 20 Jatsi yaca bo, naa ja ani ca jisti bo jisnish cabo raahatsi quiha Jesú huaniquë. Jato ja raahani quiha jato jocha quima Dios quiri ja bësoyamacani iqui na.  
\v 21 Ja nëcaniquë: 
\p —Noitiriaxëhi quiha mato Corazín cabá. Noitiriaxëhi quiha mato ri Betsaidá cabá. Mato yaca bo xo tsi huëstima ca jisti bo acacani quiha; mahitsa rë. Jabi jochahuaxëni ca Tiro y Sidón yaca bo xo pi jasca ca jisti bo acacarohano tsi naama tsi jato jocha quima Dios quiri ja bësoquë acani quiha. Bamaxoma tsi moro ja sahuëquë acani quiha cohuëquí na. Jasca, chihi mishpó tsi ja tsahoquë acani quiha jato cohuë jismaxëna.  
\v 22 Jabi copiti barí tsi anomariaxëhi quiha mato copi ra; naa Tiro, Sidón, tihi cabo yacatá ca jochahuaxëni ca nohiria oquë nori.  
\v 23 ¿Japa mato Capernaum yacatá cabá? ¿Nai qui bocascanai pa? ¡Maj! Tënëtiya qui botëxëqui mato ra. Mato yacata ax tsi huëstima ca jisti bo acacaniquë ra; mahitsa rë. Jabi jochahuaxëni ca Sodoma xo pi jasca ca jisti bo acacarohano tsi ja chahahuaquë acaniquë ra. Jato yaca potas-hacayamaquë ani quiha ra.  
\v 24 Japi shinacahuë. Copiti barí tsi anomariaxëhi quiha mato copi ra. Jochahuaxëni ca Sodoma oquë ixëti quiha —nëa tsi Jesu nëcaniquë toa yaca bo yoati na. 
\s1 “E qui bëcana joixëna” i Jesu nina 
\r Lucas 10.21-22 
\p  
\v 25 Naatiyá tsi bëhoxpama tsi Jesu nëcaniquë: 
\p —Mi qui “Gracias” iquia noho Jahëpá, cahëyamacanaibo qui mi chani jia ca mi jismaha quëshpi na. Maí ca tiisi jaya cabo, cahëxëni cabo, tihi cabo cahëmayamaqui mia ra. Jato joma quiha. Ja quëshpi tsi “Gracias” iquia ra.  
\v 26 Jabija, tocahi tsi raniqui mia, noho Jahëpá —i Jahëpa quiina. 
\p  
\v 27 Jatsi, 
\p —Chama ë qui noho Jahëpá aniquë ra jahuë bo tëquë yonati. Jabi yama tsi xo toa ëa, naa Dios Baquë-baquëria ca cahëyoihai cato. Noho Jahëpa roha tsi xo toa ëa cahëyoihai cato iquia. Jasca, yama tsi xo toa Jahëpa Dios cahëxëni cato. Jahëpa Dios cahëxëni ca roha ca ëa xo naa, naa jahuë baquë. Jasca, Jahëpa Dios cahëcani quiha chahahuacanaibo ri. Jato qui noho Jahëpa jisiquimaquia, ja cahëcano iquish na.  
\v 28 E qui bëyocana mato joicanaibá. E qui bëcana, ihuë ca jabi papicanaibá. Mato joimaxëquia ra.  
\v 29 Ihuë yama tsi xo toa mato qui ë acatsai ca yugo, naa noho yoba. Bicana. Mato ë tiisimano. Ea ti tsi xo ishima. Ea ti tsi xo caxayama. Noho yugo pi bichi tsi joixëqui mato ra.  
\v 30 Bëro tsi xo noho yugo papihaina. Ihuë yama tsi xo toa mato qui ë acai ca yoba ra —i nohiria bo qui Jesu niquë. 
\c 12  
\s1 Joiti bari yoati na 
\r Marcos 2.23-28; Lucas 6.1-5 
\p  
\v 1 Jaquirëquë trigo huai tsi nacohi quiha Jesu iniquë jahuë rabëti bo ya. Joiti bari ja ini quiha. Jabi paxnaquí tsi quiha jahuë rabëti bá trigo bimi risaniquë piti.  
\v 2 Jatsi ja acani ca jodiobo chama bá jisniquë, naa fariseobo icanish cabo. Jisi tsi Jesu qui ja quësocaniquë: 
\p —Tsayapa. Joiti barí tsi anoma ca acani quiha mi rabëti bo ra. Yonococani quiha pë —iquiina. 
\p  
\v 3 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —¿Quënëhacanish cabo ó ca noba David yamabá ani ca ma tsayayamayamani, naa jahuë joni bo ya paxnaquí na?  
\v 4 Dios xobo ja jiconi quiha ra jahuë joni bo ya, arati ibo ba mapari bixëna. Toa xo tsi Dios qui aquëquëmani ca mapari ja pini quiha. Jasca, pini quiha jahuë joni bo ri. Roa toa ja acani ini quiha. Pinoma quiha. Arati ibo ba piti ja ini quiha.  
\v 5 Jasca, ¿Moisés quënëni ca ma tsayayamayamani? Jatiroha ca joiti barí tsi yonocohi quiha arati ibo bo ra. Jënima tsi xo toa joiti barí tsi ja yonococanaina ra. Yonocojacano tsi jato qui quësoyamaqui mato pë.  
\v 6 Jama, ë qui tsi xo toa ma quësocanaina rë. Jaha quiniacaxëcahuë. Mato xërëquë tsi xo toa mato arati xobo, mato yoba, tihi cabo oquë cato iquia.  
\v 7 Quënëhacanish cabo pi cahërohahi tsi ë qui, naa anoma ca ayamahai ca qui ma quësoyamaquë aquë ra. “E qui oquë-oquëria tsi xo toa ëa ma noihaina ra, naa ë qui ma acai ca jaca nomari” i Dios ni quiha.  
\v 8 Jasca, joiti bari ibo-iboria ca ëa xo naa ra, naa Nohiria Baquë ë nori cato —nëa tsi jodiobo chama bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Mëquë choni ca jaya ca joni 
\r Marcos 3.1-6; Lucas 6.6-11 
\p  
\v 9 Jodiobo chama bo Jesú jisbayaniquë. Jisbaya tsi quiha jodioba catiti xobo qui ja jiconiquë.  
\v 10 Jabi toá tsi quiha mëquë choni jayanish ca joni ini quiha. Toá tsi ini quiha Jesu qui quësocascanai ca joni bo ri. Jatsi Jesu ja nicacaniquë: 
\p —¿Jënima ni joiti barí tsi jënimahuahaina? ¿Noba yoba pasomaha ma ni? —iquiina, ja qui quësocatsi na. 
\p  
\v 11 Jatsi nëca tsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Joiti barí pi maiquini qui mato oveja huësti ca paquërohano tsi ¿ma tsëcayamaquë ana?  
\v 12 ¿Jabi oveja oquë ma ni nohiria ra? Japi jënima tsi xo joiti barí tsi jia ca acaina iquia —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 13 Jatsi noitiria ca joni qui Jesu chaniniquë: 
\p —Mi mëquë yoi mëtahuë —iquiina. 
\p Jatsi jahuë mëquë yoi ja mëtaniquë. Jënimatapiniquë jahuë mëquënë ra; jahuë mëquë huëtsa jascaria iquiina.  
\v 14 Jatsi jodiobo chama bá jisbayaniquë caxahi na. Joiti barí tsi ja jënimahuani iqui tsi Jesu ja namëcascani quiha. Jabi toca tsi quiha ja shina-shinacaniquë pë, namëti quinia mërahi na. 
\s1 Isaías yamabá quënënina Jesu yoati na 
\p  
\v 15 Jabi ja namëcascanai ca Jesú nicaniquë. Nicaxo ja jisbayaniquë. Jatsi huëstima ca nohiriá banahuaniquë. Jatsi bëcanish ca iquicanaibo tëquë ja jënimahuaniquë.  
\v 16 Jënimahuaxo tsi quiha jato ja yobaniquë tsohuë ca ja iqui ca yoayamati.  
\v 17 Jabi ja ani cató tsi quiha Isaías yamabá quënëni ca jatihuahacani quiha. Jabi nëca tsi quiha Dios chaniniquë jahuë Baquë yoati na. 
\q1  
\v 18 “Noho yonati tsi xo naa ra. 
\q1 E biniquë noho yonoco ja ano. 
\q1 E noihai ca tsi xo naa. 
\q1 Ja qui raniquia. 
\q1 Noho shina ja qui axëquia. 
\q1 Jatiroha ca nohiria bo ó bësoxëhi quiha. 
\q1  
\v 19 Jasca, johax iquinayamaxëhi quiha. 
\q1 Joi mërayamaxëhi quiha. 
\q1 Jahuë joi choshayamaxëhi quiha. 
\q1  
\v 20 Noitiria cabo roayamaxëhi quiha. 
\q1 Jaha pasocanaibo ranihuaxëhi quiha. 
\q1 Ja pasomaha cabo bëboxëhi quiha, Dios mëstëxëni ca yoba nohiria bá cahëno iquish na. 
\q1  
\v 21 Jasca, ja qui chitimicaxëcani quiha maí ca nohiria bo tëquë” 
\m i Dios ni quiha ja quënëni cató no. 
\s1 Yoshi bëboti chama Jesú jayahaina 
\r Marcos 3.20-30; Lucas 11.14-23 
\p  
\v 22 Jatsi Jesu qui noiti ca joni nohiria bá bëniquë ja jënimahuahacano. Bëco ca joni quiha. Jasca, jaro ja ini quiha, yoshi ja jayani iqui na. Jabi naa joni Jesú jënimahuaniquë. Jaquirëquë chaniti mëtsa joni iniquë. Jasca, ja taisniquë ra.  
\v 23 Jatsi ratëyoniquë nohiria tsayahax na. 
\p —¿Johai ca Xabahamati Ibo, naa David yamaba chahitaxocobo ma ni naa joni sa? —i jaca niquë ja ani ca tsayahax na. 
\p  
\v 24 Toca tsi nohiria chanicanai ca nicaxo fariseobá quëbiniquë, naa jodioba chama bo: 
\p —Ja qui Satanás chama aquë ra. Ja tsi xo toa yoshi tsëcati chama jaya xo ra —iquiina. 
\p  
\v 25 Jama, ja shinacanai ca Jesú cahëniquë. Cahëhax chama bo qui ja chaniniquë: 
\p —Quëyohacaxëhi quiha país ca nohiria bo, ja nianacaquë no. Jasca, quëyohacaxëhi quiha xobó ca nohiria bo, yacatá ca nohiria bo, ja iquinacaquë no. Yonocobëquinatimaxëni ca xo.  
\v 26 Jasca, Satanás-na maxo pasomaha pi Satanás maxo huëtsa iquinano tsi ¿jënahuariahax jahuë chama naamana?  
\v 27 Jasca, ¿Satanás chamá tsi jahuë yoshi bo natsëcahi ni ëa pa? Jabi Satanás ëa mëbipino tsi ¿tsohuë ni toa mato banahuacanaibo qui chama acax cato, yoshi bo natsëcati? Jabi yoshi bo natsëcani quiha mato banahuacanaibo ri. Mato banahuacanaibá acai cató tsi noqui bëro xo janyama ca ma shinahaina ra.  
\v 28 Yoshi bo natsëcati chama ë qui acax ca tsi xo Dios Shinana. Ja tsi xo toa ëa mëbihaina. Jaha tsi ë acai cató tsi bëroria tsi xo toa mato qui Diós yonati chama jaya cato ra. Joquë Cristo, naa nohiria bo Xabahamati Ibo iquia ra. 
\p  
\v 29 ‘¿Jënahuariahax raca joni chamaxëni cato xobo qui joni jicona yomaxëna? ¿Jariaparí tsi chamaxëni ca joni nëxayamayamaxëhi ni? Nëxaxo jahuë jahuë bo yomati mëtsa xo. Jascaria, jahuë yoshi bo niahacanox pari no tsi nëxahacaxëti xo Satanás ri. 
\p  
\v 30 ‘Jabi ëa pasomaha yoi tsi xo toa ë bëtama cato. Jasca, Dios yonoco yoshihuahi quiha ëa mëbiyamahai cato.  
\v 31 Jasca, jatiroha ca jocha, jatiroha ca chani yoi cato, tihi cabo masaxëhi quiha Dios. Jama, Espíritu Santo pasomaha pi nohiria chanino tsi jahuë jocha masayamaxëhi quiha Dios.  
\v 32 Jabi ëa pasomaha pi nohiria chanino tsi iriama tsi xo toa. Jahuë jocha masaxëhi quiha Dios. Jama, Espíritu Santo pasomaha pi nohiria chanino tsi jahuë jocha masayamaxëhi quiha Dios. Masahaca-timaxëni ca jocha tsi xo toa ra. 
\s1 Jahuë bimi iqui tsi jihui cahëqui noa 
\r Lucas 6.43-45 
\p  
\v 33 ‘Jabi jahuë bimi iqui tsi jihui cahëqui noa. Jahuë bimi tsayaqui noa. Jatsi bimi jia ca saihuahi quiha jihui jia cato. Jama, jihui yoi tsi xo toa pinoma ca bimi saihuahaina. Yoi quiha.  
\v 34 Jisa rono ba xocobá. ¿Jënahuariahax jia ca ma chanina, yoixëni cabo imaquë no. Yoixëni ca jahuë bo pi nohiria bá shinano tsi anomaxëhi quiha toa ja chanicanai ri.  
\v 35 Jascaria, jahuë chani jia cató tsi bërohuahacaxëhi quiha shina jia cato. Jasca, yoi ca saihuahi quiha joni yoixëni cato, naa jihui jascaria. Jahuë jabi quiha.  
\v 36 Jabi huëstima tsi xo mahitsa ca chani rë. Jasca, jaroha ca barí tsi copihacaxëti quiha nohiria jato chani yoi ca tëquë quëshpi na iquia.  
\v 37 Toa barí tsi mato chaní tsi copihacaxëqui mato. Jatsi paquëmahacaxëhi quiha chani jia ca chanihai cato. Jama, tënëmahacaxëhi quiha chani yoi ca chanihai cato ra —nëa tsi chama bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Jisti nohiria bá jiscasnina 
\r Marcos 8.11-12; Lucas 11.29-32 
\p  
\v 38 Jatsi Moisés yoba cahëxëni cabo, fariseobo, naa jodioba chama bo, tihi cabo chaniniquë Jesu qui. Ja nëcacaniquë: 
\p —Jisti mi ano, maestró. Jisti jiscasqui noa —iquiina, jahuë chama jiscastsi na. 
\p  
\v 39 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Anomaria tsi xo jaboqui bësocanaibo rë. Jisti ó quëëmisxëniria tsi xo naa Dios qui chitimiyamacanaibo ra. Jatsi Jonás jisti roha jato qui acacaxëhi quiha.  
\v 40 Jabi tres barihani, tres baquicha, tihi cabo tsi Jonás raaniquë sani chahita jatoquë́ no. Jascaria tsi tres barihani, tres baquicha, tihi cabo raaxëquia ëa ri mai xará no.  
\v 41 Jatsi quiniacaxëcahuë. Copiti bari-baririá tsi niixëhi quiha Ninivé ca nohiria bo mato qui quësoxëna. Jato qui Dios Chani Jonás yoaquë tsi quiha jato jocha quima Dios quiri ja bësocani quiha, nicahax na. Jama, jaboqui nëá xo Jonás yamabo oquë cato. Jaha chahahuacas-yamaqui mato pë. Ja tsi xo toa mato qui quësocaxëcani quiha Ninivé ca nohiria bo ra.  
\v 42 Jasca, copiti bari-baririá tsi mato qui quësoxëhi quiha yoxa chama ri, naa Saba mai ax jonish cato. ¿Nëama ax ja joyamayamani Salomón yamaba tiisi nicaxëna? Jama, jaboqui nëá xo Salomón yamabo oquë cato. Ja qui nicacasyamaqui mato pë. Ja tsi xo toa mato qui quësoxëhi quiha toa yoxa chama ri —nëa tsi chama bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Bacahai ca yoshini 
\r Lucas 11.24-26 
\p  
\v 43 —Jabi joni quima tsëquëhax tsi quiha xabachá tsi co-cohi quiha yoshini, iti huëtsa mërahi na. Joicatsi quiha. Mahitsa mërahax,  
\v 44 “E jisbëriani ca xobo qui jahari caquia ra” i jamë i quiha. Jatsi quiha jahari cahi quiha. Cahax jahuë iti siri jisi quiha. Jaboqui jënima quiha, bahuëhaca xobo jascaria.  
\v 45 Jatsi cahi quiha jabë yoshi bo mërahi na. Mëraxo tsi siete ca yoshi oquë ca bëhi quiha ja bëtati. Jatsi pë ja bëta joni qui jicocani quiha yoshi huëtsa bo ri, racaxëna. Japi noiti-noitiria xo toa joni ra. Ja iqui tsi jaboqui oquë tsi xo toa joni yoyo rë. Jabi naa joni jascariaxëhi quiha jaboqui bësocanai ca yoixëni cabo ri. Oquëriaxëhi quiha ma noitihaina ra —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë toá ca nohiria bo qui. 
\s1 Jesu jahëhua, jahuë xatë bo 
\r Marcos 3.31-35; Lucas 8.19-21 
\p  
\v 46 Jari nohiria bo qui chanihi quiha Jesu iniquë, jahuë jahëhua, jabë xatë bo, tihi cabo xobo qui cahëquë no. Cahëhax tsi quiha xobo cacha ja niicaniquë. Niihax, 
\p —Jesu ya chanicasqui noa —i jaca ni quiha. 
\p  
\v 47 Jatsi, 
\p —Cacha tsi xo mi jahëhua, mibë xatë bo. Toá tsi niicani quiha. Mi bëta chanicascani quiha ra —i huësti ca nohiria niquë Jesu qui. 
\p  
\v 48 Jatsi quiha, 
\p —¿Tsohuë ni toa noho jahëhua yoi ra? ¿Tsohuë ni toa ëbë xatë yoi bo ra? —i nohiria bo qui Jesu niquë. 
\p  
\v 49 Jatsi quiha jahuë rabëti bo qui ja mëtoniquë. 
\p —Tsayapa. Nëá xo noho jahëhua yoi. Nëá xo ëbë xatë bo.  
\v 50 Jabi noho noma yoi, noho yoxa ca yoi, noho jahëhua yoi tsi xo toa noho naipá ca Jahëpa ó quëëhai ca acai cato ra —i jato qui Jesu niquë. 
\c 13  
\s1 Bëro sayanish cato 
\r Marcos 4.1-9; Lucas 8.4-8 
\p  
\v 1 Toa barí roha tsi quiha xobo Jesú jisbayaniquë. Jisbaya tsi quiha ia qui ja caniquë. Caxo tsi quiha toa xo tsi nohiria ja tiisimaniquë tsahoxo na.  
\v 2 Jatsi quiha ja qui nohiria quëtsoniquë. Anomaria ca nohiria ini quiha. Huëstima ca iqui tsi noti qui Jesu jiconiquë. Jatsi noti xo jato ja tiisimani quiha, tsahoxo na. Mai quëmapó tsi mani ini quiha nohiria tëxë.  
\v 3 Jatsi huëstima ca jahuë bo jato ja yoaniquë chaniquí na. Bëroria ca chani quiha. Ja nëcaniquë: 
\p —Bëro sayahi huësti ca joni caniquë.  
\v 4 Jahuë huai sayajahuano tsi huësti huësti ca bëro bahi tapaí xapaquëniquë. Jahá ca bëro isa bá pini quiha joxo na.  
\v 5 Jatsi bëro huëtsa maxax mai qui xapaquëniquë, naa iriama ca mai cató no. Toá tsi quiha bëro shinahatapiniquë, oti yama pi mai ini iqui na.  
\v 6 Bari tsëquëquë tsi quiha ja mëshahaca-caniquë. Tapo mishni quiha. Ja iqui tsi ja chonicaniquë rë.  
\v 7 Jatsi huësti huësti ca bëro masa xërëquë xapaquëniquë rë. Bëro ya tsi quiha shinahabëquiniquë masara. Jatsi banahaca ca jocohai ca ja mapaniquë rë.  
\v 8 Jama, bëro huëtsa quiha mai jiaxëni ca qui xapaquëniquë. Bimi ja saihuacaniquë. Cien ca bëro huësti ca maxó saihuaniquë. Maxo huëtsa setenta. Maxo huëtsa treinta —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 9 Jatsi, 
\p —Ea nicaxëti xo jatiroha cabo ra —i Jesu niquë nohiria bo qui. 
\s1 Jonë ca chani yoati na 
\r Marcos 4.10-12; Lucas 8.9-10 
\p  
\v 10 Jatsi Jesu qui jahuë rabëti bo bëcaniquë. 
\p —¿Jënixo tsi toca ca chani noqui yoahai sa? Mi chani cahëyamaqui noa rë —i jaca niquë. 
\p  
\v 11 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Mato qui acacaniquë Dios jonë ca tiisi ra, naa Diós otohai ca jahuë bo yoati na. Jama, naa chani cahëyamahi quiha nohiria tëxë. Jato qui jonë quiha.  
\v 12 Japi jia pi ë qui ma nicano tsi anixëhi quiha ma bichi ca tiisi. Cahëyoixëqui mato ra. Jama, naa ma bichi ca tiisi pistia ca bënoxëqui mato, nicariayama-piquí na.  
\v 13 Ja tsi xo toa nëca ca chani nohiria bo qui chaniquia, nicaxo ja cahëyamacano.  
\v 14 Toca tsi jatihuahacaxëhi quiha Isaías yamabá quënënina jato yoati na. Jabi ja yoani ca tsi xo naa: 
\q1 “Cahëyamapistiariacaxëcani quiha, nicaxo na. 
\q1 Jasca, tsaya-tsayapama tsi jabija ca jisyamacaxëcani quiha. 
\q1  
\v 15 Quëstoria tsi xo naa nohiria ba shinana. 
\q1 Nicacasyamacani quiha pë. 
\q1 Bëpëquëyamacani quiha ra. 
\q1 Ja tsi xo toa jabija ca jisyamacaxëcani quiha rë. 
\q1 Ja tsi xo toa nicayoiyamacaxëcani quiha rë. 
\q1 ¿Jënahuariahax ë qui ri ja bësocana, jënimahuahacaxëna?” 
\m i Isaías yamabo ni quiha jato yoati na. 
\p  
\v 16 ‘Jama, shoma xo mato ra. Tsaya-tsayapama tsi jabija ca jisqui mato ra. Jasca jia tsi jabija ca jahuë bo nicahi quiha mato pahoqui.  
\v 17 Jatsi ma shina-bënoyamano ra. Jabi ëa ma jisquë. Jasca, noho chani ma nicaquë. Jabi ma jisi ca jisti bo, naa ë acai ca jisti bo ó quëëni quiha huëstima ca Dios Chani yoanish cabo jisxëna. Jasca, ma nicaha ca chani nicati ó ja quëëcani quiha, nicati mëtsama jaca nori —nëa tsi jahuë rabëti bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Ja yoaha ca chani Jesú bërohuanina 
\r Marcos 4.13-20; Lucas 8.11-15 
\p  
\v 18 —Ea nicacana. Jaboqui yoaha ca chani bërohuaxëquia, naa bëro sayanish ca chani yoati na. Ma cahëyoino.  
\v 19 Toa bahi tapaí ca bëro jascaria tsi xo toa Ibo Dios Chani cahëyamacanaibo, nicaxo na. Ja nicacano tsi quiha johi quiha Satanás. Joxo tsi quiha jato shina ó banaha ca Chani mëbihi quiha rë.  
\v 20 Jasca, maxax qui sayaha ca bëro jascaria tsi xo nohiria huëtsa. Ranixo tsi Dios Chani biriacani quiha, nicaxo na.  
\v 21 Jama, naamayamahi quiha ja chahahuacanaina rë, tapo yama ca jascaria jaca nori iqui na. Dios Chani pi iqui tsi tënëhi tsi jahari bësotapi-cani quiha pë.  
\v 22 Jatsi masa xërëquë sayaha ca bëro jascaria tsi xo nohiria huëtsa. Dios Chani nicacani quiha jato ri; jama, Dios quima jato ninihi quiha maí ca jahuë bo, naa jaha ja quëëcanaina. Maí ca jahuë bo shinacani quiha pë. Jatsi Dios Chani, naa sayaha ca bëro tsiihaqui quiha parata ó ja quëëcanaina ra. Jasca, tsiihaqui quiha jato ranihuahai ca jahuë bo rë. Ja quëshpi tsi jato shina ó tsi anitimaxëni tsi xo Dios Chani ra.  
\v 23 Jama, mai jiaxëni cato ó ca sayahaca ca bëro jascaria tsi xo nohiria huëtsa, naa Dios Chani nicacanaibo. Nicaxo tsi Dios Chani cahëcani quiha ra. Dios bax saihuacani quiha. Huësti ca maxo tsi xo cien ca saihuahaina. Maxo huëtsa tsi xo setenta ca saihuahaina. Maxo huëtsa tsi xo treinta ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë, jahuë chani bërohuahi na. 
\s1 Trigo bimi naxërëquë ca masara chani 
\p  
\v 24 Jatsi chani huëtsa jahuë rabëti bo qui Jesú aniquë, naa Diós nohiria copixëhai yoati na. Ja nëcaniquë: 
\p —Bëro jia ca jahuë huaí tsi joní sayahai ca jascaria tsi xo Diós otohaina.  
\v 25 Jama, ibo oxano tsi baquichá johi quiha ibo qui caxahai cato. Joxo tsi bëro yoi sayahi quiha iboba huaí no pë. Masara ca bëro quiha. Jahuë trigo naxërëquë tsi quiha toa bëro sayahi quiha pë. Sayahax jabahi quiha.  
\v 26 Jatsi quiha shinahaniquë trigo. Bimijaquë tsi quiha jisiquiniquë masa ri.  
\v 27 Jatsi quiha huai ibo qui yonati bo bëcaniquë. Johax, “Bëro jia ca roha no bananiquë huaí no pë, taitá. ¿Jahuëniahax masa joha sa?” i jaca ni quiha.  
\v 28 Jatsi ibo nëcaniquë: “Tonia masa bëro bananiquë pë ë qui caxahai cato” iquiina. Jatsi, “¿Masa mëxaxëhi ni noa ra?” i ibo qui yonati bo niquë.  
\v 29 “Ayamacana. Masa pi mëxaquí tsi noho trigo ri ma mëxamitsa rë.  
\v 30 Jariapari ja shinahabëquicano. Jatsi tësatiyá tsi ‘Masa pari mëxacana’ ixëquia yonati bo qui. Mëxaxo tsi nëxacana mëshati. Jaquirëquë noho trigo xobo qui bëcahuë, tësaxo na” i noho yonati bo qui xëquia —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\s1 Mostaza bëro chani 
\r Marcos 4.30-32; Lucas 13.18-19 
\p  
\v 31 Jatsi chani huëtsa Jesú yoaniquë: 
\p —Huaí tsi bëro mishni quiha, naa mostaza bëro joní bananina. Toa bëro jascaria tsi anixëhi quiha Diós nohiria bo otohaina.  
\v 32 Mishni-mishniria tsi xo naa bëro ra. Jama, shinahaquí tsi pistiama tsi xo jahuë jihui ra. Banahaca ca jocohai ca huëtsa bo oquë quiha. Shinahacax jihui manëhi quiha. Jatsi jahuë mëshi bo ó tsi paihi quiha isa bo ra —i Jesu niquë tiisimahi na. 
\s1 Levadura chani 
\r Lucas 13.20-21 
\p  
\v 33 Jaquirëquë chani huëtsa Jesú yoaniquë: 
\p —Harina somo ca ya yoxá tëohacai ca levadura jascaria tsi xo Diós otohaina. Tres medidá tsi levadura tëohaqui yoxa, harina tëquë shapohuaxëna —i Jesu niquë. 
\s1 Ejemplo bá tsi Jesu chaninina 
\r Marcos 4.33-34 
\p  
\v 34 Nohiria bo qui chanipama tsi nëca ca chani bá roha tsi Jesu chaniniquë. Ejemplo bo yama tsi ja chaniyamani quiha.  
\v 35 Jabi ejemplo bá tsi ja chani-chaniniquë, Dios Chani yoanish cató quënëni ca jatihuaxëna. Jabi Jesu yoati ja yoani tsi xo naa: 
\q1 “Chani bo, naa ejemplo bá tsi nohiria bo qui chanixëhi quiha. 
\q1 Chanihax jonë ca jahuë bo bërohuaxëhi quiha, naa mai nëhohuahacanitiya rohari ca jahuë bo” iquiina. 
\s1 Masara chani Jesú bërohuanina, naa trigo naxërëquë ó tsi bëro yoi bananina 
\p  
\v 36 Jatsi toa nohiria huëstima ca Jesú jisbayaniquë. Jisbayá tsi quiha xobo qui ja jiconiquë. Jatsi jahuë doce ca rabëti bo ja qui bëcaniquë. 
\p —¿Jënihi ni naa trigo huaí ca masara chani sa? Noqui yoahuë —i ja qui jaca niquë. 
\p  
\v 37 Jatsi quiha toa chani Jesú bërohuaniquë: 
\p —Ea ti tsi xo toa bëro jia ca banahai cato, naa Nohiria Baquë ë nori cato.  
\v 38 Jatsi nohiria bo jascaria tsi xo huai. Jatsi, Dios baquë bo tsi xo toa bëro jia cabo. Jato otoxëhi quiha Dios. Jatsi, Satanás baquë bo tsi xo toa bëro yoi bo.  
\v 39 Jatsi ë qui caxahai ca, naa bëro yoi sayanish ca tsi xo Satanás. Jatsi tësatiyá tsi xo toa xaba rëso, naa jaroha ca bari. Jatsi tësacanaibo tsi xo ángel bo.  
\v 40 Mëshahacati ca mëxahacahai ca masa jascariaxëhi quiha jaroha ca barí no, ë joxëquë no.  
\v 41 Noho ángel bo raaxëquia. E otohai cato ó ca jochamacanaibo, yoixëni ca nohiria bo, tihi cabo aquëquëmacaxëcani quiha.  
\v 42 Aquëquëmaxo tsi tënëtiyá jato niacaxëcani quiha, naa chihi qui masa niahai jascaria. Toá tsi araconacaxëcani quiha ra. Jatsi, “Erama. Jishopë” icaxëcani quiha tënëhi na.  
\v 43 Jama, bari huahuahai jascariaxëhi quiha Dios nohiria bo. Jahëpa Dios ya icaxëcani quiha, ja otohai cató no —i Jesu niquë. 
\s1 Jonë ca parata copixëni ca ejemplo 
\p  
\v 44 —Huai maihuaha ca jahuë copixëni cabo jascaria tsi xo Diós otohaina —i Jesu niquë—. Jabi huai maihuani ca jahuëmishni bo joní bërohuaniquë. Bërohuaxo tsi quiha toa jahuë bo maihuatëquëhi quiha, nohiria bá cahëyamano iquish na. Jatsi rani tsi jahuë jahuë bo tëquë iniahi quiha, parata bixëna. Toa huai copicatsi quiha. Iniaxo tsi quiha huai copihi quiha, maihuahacani ca jahuë copixëniria cabo bixëna —nëa tsi Jesu nëcaniquë Diós otohai ca yoati na. 
\s1 Perla copixëni ca ejemplo 
\p  
\v 45 —Copixëni ca perla bo mërahai ca comerciante jascaria tsi xo Diós otohaina —i Jesu niquë—. Jabi copixëni ca perla bo mërahi cahi quiha joni.  
\v 46 Huësti ca perla copixëni ca jisi quiha. Jiaria ca perla quiha. Jisi tsi jahari jahuë xobo qui cahi quiha jahuë jahuë bo tëquë iniaxëna. Parata bicatsi quiha, toa perla copixëni ca copixëna. Parata bixo copihi quiha —nëa tsi Jesu nëcaniquë Diós otohai ca yoati na. 
\s1 Sani biti nishi ejemplo 
\p  
\v 47 —Sani biti nishi jascaria tsi xo Diós otohaina —i Jesu niquë—. Jabi ia qui jahuë nishi niahi quiha ibo. Niaxo tsi huëstima ca sani jamëri cabo bichi quiha.  
\v 48 Jahuë nishi rëamëno tsi mai quëmapo qui nishi xërëhi quiha. Jatsi tsahohi quiha ibo jahuë sani topixëna. Jahuë caca qui sani jia ca nanëhi quiha. Jama, sani yoi ca niahi quiha.  
\v 49 Jabi tocaxëhi quiha xaba rësó no. Bocaxë-cani quiha ángel bo jochahuaxëni cabo catiaxëna. Mëstëxëni ca xërëquë ó ca yoi cabo aquëquëmacaxëcani quiha.  
\v 50 Aquëquëmaxo tsi horno chihi qui jato niacaxëcani quiha. Toá tsi xo huëstima ca ara-aracanaina ra. Toá tsi “Erama. Jishopë” icaxëcani quiha tënëhi na —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 51 Jatsi jahuë rabëti bo Jesú nicaniquë: 
\p —¿Naa ë yoaha ca jahuë bo tëquë cahëcanai? —iquiina. 
\p Jatsi, 
\p —Jaahuë. Cahëqui noa ra —i jaca niquë. 
\p  
\v 52 Jatsi Jesú jato yoaniquë: 
\p —Rabë ca copixëni ca jahuë bo jaya xo jodioba yoba tiisimacanaibo, naa ëa banahuacanaibo. Jariapari ca copixëni ca jahuë tsi xo toa Dios Chani yoanish cabá quënënina. Yoahacaxëti quiha toa chani siri ra. Jasca tobi xo ë yoahai ca chani. Yoahacaxëti quiha naa chani paxa ca ri. Tihi cabo jayacani quiha yoati —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\s1 Jahuë yaca Nazaret qui Jesu shishonina 
\r Marcos 6.1-6; Lucas 4.16-30 
\p  
\v 53 Jabi naa ejemplo bo yoaxo tsi quiha Jesú jisbayaniquë.  
\v 54 Jisbaya tsi quiha jahari jahuë yaca qui ja caniquë. Toa xo tsi jato catiti xobo xo tsi ja tiisimaniquë. Ratëniquë jahuë chani nicanish cabo. 
\p —¿Jahuëniá ca naa tiisi ja bini sa? ¿Jënahuariaxo raca naa jisti bo aqui ni pa? —i nohiria bo niquë—.  
\v 55 ¿Carpintero José baquë ma ni naa ra? Jahuë jahëhua María, jahuë noma bo, naa Jacobo, José, Simón, Judas, tihi cabo cahëqui noa ra.  
\v 56 ¿Nëá tsi racayamayamahi ni jahuë poi maxco bo ri? ¿Jahuëniá ca naa tiisi ja jabini pa? —i jaca niquë Jesu yoati na. 
\p  
\v 57 Jatsi pë Jesu pasomaha ja bësocaniquë. Jato qui yoi ja ini quiha. Jatsi Jesú jato yoaniquë: 
\p —Mai huëtsá ca Dios Chani yoati ibo pi chanino tsi ja qui nicayoicani quiha toá ca nohiria ra. Jama, jahuë maí ca nohiria bo qui ja chanipino tsi ja qui nicayamahi quiha jahuë yacatá cabo, jahuë xobó cabo ri. Jato qui yoi quiha jahuë chani rë —nëa tsi Jesu nëcaniquë jahuë yacatá ca nohiria bo yoati na. 
\p  
\v 58 Japi jahuë yacata xo tsi jisti huëstima cabo ja ayamani quiha rë, ja qui ja chitimiyamacani iqui na. 
\c 14  
\s1 Ashimati ibo Juan nanina 
\r Marcos 6.14-29; Lucas 9.7-9 
\p  
\v 1 Toatiyá tsi quiha chama-chamaria Herodés nicaniquë Jesu yoati na. Nicahax, 
\p  
\v 2 —Ashimati ibo Juan yamabo tsi xo toa ra. Tonia ja bësotëquëyamëquë iquia ra. Ja tsi xo toa jisti bo ati mëtsa xo toa joni tia —i Herodes niquë jahuë yonati bo qui. 
\p  
\v 3 Jabi siri tsi soldado bo Herodés raani quiha Juan qui tsamiti. Tsamixo tsi quiha preso qui ja nanëni quiha, Herodías, naa jahuë noma Felipe ahui tahëxo na.  
\v 4 Jasca, pasiyamani quiha Juan. 
\p —Anoma tsi xo toa mi noma ahui bichiina, mi ahui iti —i ja qui Juan paoni quiha. 
\p  
\v 5 Ja iqui tsi Herodés Juan acasniquë. Jama, jodiobo qui ja raquëni quiha “Dios Chani yoati ibo-iboria xo Juan” i nohiria bo ni quëshpi na. 
\p  
\v 6 Jatsi Herodes coni bari tsëquëquë tsi quiha Herodías jahi pabëniquë quëtsocani ca nohiria bësojó no. Chama Herodes qui jiaria quiha ja pabëhaina.  
\v 7 Rani tsi quiha jahi pistia qui Herodes nëcaniquë: 
\p —Mia parayamaquia. Jahuëcara ca, naa jaha mi quëëhai ca mi qui axëquia ra —iquiina. 
\p  
\v 8 Jatsi quiha jahuë jahëhua ya pari ja chaninaniquë, jahuë yoba nicaxëna. Nicahax, 
\p —Ashimati ibo Juan mapo ë qui ahuë ra, ratá no —i chama Herodes qui ja niquë pë. 
\p  
\v 9 Jatsi quiha Herodes cohuëniquë nicahax na. Jama, nohiria bo bësojó “Mia parayamaquia ra” i ja ni iqui tsi jahuë yonati bo ja raaniquë Juan mapo biti.  
\v 10 Jatsi quiha Juan mapo ja tëquëësacaniquë rë preso xo na.  
\v 11 Tëquëësaxo tsi jahari jahuë mapo ja bëcaniquë ratá no. Xotaco qui ja acani quiha. Jatsi jahuë jahëhua qui ja boniquë.  
\v 12 Jaquirëquë quiha Juan yora jahuë rabëti bá biniquë maihuaxëna. Maihuahax Jesu qui ja bocaniquë yoaxëna. 
\s1 Cinco mil ca nohiria Jesú pimanina 
\r Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17; Juan 6.1-14 
\p  
\v 13 Juan namëni nicahax Jesú jisbayaniquë notí no. Jisbaya tsi quiha nohiria yama ca iti qui ja caniquë jamë icatsi na. Cohuë ja ini quiha. Jama, ja cahai ca yoati tsi nohiria bá nicaniquë rë. Nicaxo tsi quiha jato yaca bo ja jisbayacaniquë Jesu banahuaxëna. Maí tsi ja bocani quiha.  
\v 14 Jatsi noti ax tëmahinaxo tsi quiha toá ca mani ca nohiria bo Jesú jisniquë. Manahi ja icani quiha. Jato noiquí tsi quiha jato anomaria cabo ja jënimahuaniquë. 
\p  
\v 15 Jatsi yata tsi quiha ja qui jahuë rabëti bo bëcaniquë. Bëcanax, 
\p —Caquë bari ra. Yama tsi xo xobo bo nëá no rë. Nohiria bo jahari raahuë, yaca bo xo tsi piti ja copicano iquish na —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 16 Jatsi, 
\p —Ja boyamacati xo. ¿Japa mato tsa ni? Jato pimacana —i jahuë rabëti bo qui Jesu niquë. 
\p  
\v 17 Jatsi ja quëbicaniquë: 
\p —Cinco ca mapari bo, dos ca sanino, tihi roha jaya xo noa ra piti —iquiina. 
\p  
\v 18 Jatsi, 
\p —E qui acahuë —i Jesu niquë. 
\p  
\v 19 Jatsi nohiria Jesú tsahomayoniquë huasí no. Tsahomaxo tsi quiha cinco ca mapari bo, dos ca sanino, tihi cabo Jesú biniquë. Bichi tsi quiha mana qui tsayapama tsi “Gracias” i Dios qui ja niquë piti quëshpi na. Jatsi mapari ja tëxënamaniquë. Tëxënamaxo tsi quiha jahuë rabëti bo qui ja mëaniquë nohiria bo qui taati.  
\v 20 Jatsi piniquë nohiria tëquë. Ja sëyacaniquë. Jaquirëquë pihama ca quësi bo ja catiacaniquë. Doce ca caca quiha ja rëacani quiha.  
\v 21 Jabi cinco mil ca joni bo ini quiha, naa mapari picanaibo. Tocahacayamani quiha yoxa bo, xocobo, tihi cabo ra. 
\s1 Jënë cacha Jesu conina 
\r Marcos 6.45-52; Juan 6.16-21 
\p  
\v 22 Jatsi noti qui jahuë rabëti bo Jesú jicomaniquë, ja bëbo ia ja shitacano iquish na. Jasca, nohiria tëquë jahari jato xobo qui ja raaniquë.  
\v 23 Raahax tsi quiha maca bo qui ja caniquë jamë no. Toá tsi ja bëhoxcasni quiha. Cahax toá tsi jamë ja iniquë.  
\v 24 Jasca, toá ja no tsi quiha quëmapo basi, naa ia nëpax tsi quiha jahuë rabëti bo iniquë notí no. Toá tsi quiha chocá jato noti niahi iniquë rë, yoshi xotohai ca bëchá ja icani quëshpi na.  
\v 25 Jabi patiari quëonox pari no tsi jato qui Jesu caniquë. Jënë́ tsi ja coni quiha.  
\v 26 Jatsi jënë́ tsi ja cohai jisi tsi ja raquëcaniquë, bërocamaqui quëscahuahi na. 
\p —Bërocamaqui rë —iria tsi jaca niquë, raquëhi na. 
\p  
\v 27 Jatsi jato qui Jesú chanitapiniquë: 
\p —Chamacana. Ea yoi xo naa. Raquëyamacana —iquiina. 
\p  
\v 28 Jatsi Pedro chaniniquë: 
\p —Mia pi yoi no tsi ëa quënahuë, Ibobá. Jënë́ tsi mi qui ë jono ra —iquiina. 
\p  
\v 29 Jatsi, 
\p —Johuë —i Pedro qui Jesu niquë. 
\p Jatsi noti Pedro huajaniquë. Jënë́ tsi tapitsi quiha ja niquë ra Jesu qui.  
\v 30 Capama tsi quiha yoshi xotoriahai ca ja tsaya-tsayaniquë. Tsayahax ja raquëniquë. Jatsi jëtëquëtsijaniquë ra. Jatsi ja quënaniquë: 
\p —Ea mëbihuë, Ibobá —iquiina. \fig Jesu qui Pedro cacasnina|src="cn01721b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 14.30" \fig* 
\p  
\v 31 Jatsi quiha jahuë mëquë Jesú bitapiniquë mëbixëna. Mëbihax, 
\p —Iriama tsi xo ë qui mi chitimihaina rë. ¿Jënihax tsi ë qui mi chitimiyoiyamaha? —i ja qui Jesu niquë. 
\p  
\v 32 Jaquirëquë noti qui ja jicocaniquë. Janacatapini quiha yoshi xotohaina ra.  
\v 33 Jatsi Jesu bësojó tsi noti ca joni bo mëniniquë. Mënihax, 
\p —Dios Baquë yoi xo mia ra —i jaca niquë. 
\s1 Genesarét ca iquicanaibo Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 6.53-56 
\p  
\v 34 Jatsi quiha ia ja shitacaniquë, naa Jesu, jahuë rabëti bo. Shitaxo tsi quiha Genesaret mai qui ja rërëcaniquë.  
\v 35 Toá ca nohiria bá Jesu cahëtapini quiha. Cahëxo tsi quiha bamaxoma tsi chani ja raacaniquë toá ca maí ca nohiria bo qui. Jatsi iquicanaibo, anoma cabo, tihi cabo ja qui bëcaniquë jënimahuahacaxëna.  
\v 36 Jasca, jahuë sahuëti quëpë ja motsacascani quiha, 
\p —¿Motsapi? —iquiina. 
\p Jatsi jënimahuahacaniquë jahuë sahuëti motsanish cabo tëquë ra. 
\c 15  
\s1 Nohiria jochamahai cato 
\r Marcos 7.1-23 
\p  
\v 1 Jatsi jodioba chama bo, yoba tiisimacanaibo, tihi cabo bëcaniquë Jerusalén ax na. Ja bëcana ca tsi Jesu ja nicacaniquë: 
\p  
\v 2 —¿Jënixo tsi noba rëquëyamaba jabi bo ayamacahi ni mi rabëti bo ra? Mëchocoyamacani quiha pë, oriquinox pari —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 3 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —¿Jënixo tsi Dios yoba nicayamacanai ra mato ri? Dios yoba mato qui oquë tsi xo mato jabi bo pë.  
\v 4 Jabi “Mato jahëpa bo, mato jahëhua bo, tihi cabo noicana” i Dios ni quiha. Jasca, “Namëhacati xo toa jahuë jahëpa jahuë jahëhua ranihai cato” i Dios ni quiha.  
\v 5 Jama, mato qui jënima tsi xo mato noitiria ca nabo mëbiyamahaina rë. Mato nabo qui nëcaqui mato pë: “Jishopë. Mato mëbitimaxëni xo noa rë, Dios qui mato parata no aquitaha quëshpi na” i mato nabo quii quiha mato ra. Jabi tocaqui mato pë, jato mëbicasyamahi na.  
\v 6 Jatsi mato nabo mëbiyamaqui mato pë. Mato qui jënima tsi xo toca ca ma chanihaina rë. Anoma quiha. Toca tsi Dios yoba chahahuayamaqui mato ra, mato jabi bo banahuacatsi na.  
\v 7 Jatsi quiamisxëni xo mato iquia. Mato yoati tsi chaniquí tsi Isaías yamabá parayamani quiha ra. 
\q1  
\v 8 “‘Chaniquí tsi jia tsi ëa ocahuacani quiha naa nohiria, jama, ëa basi jato shina nori’ i Dios ni quiha. 
\q1  
\v 9 Jasca, ‘Mahitsa ë qui aracani quiha. “Dios yoba tsi xo naa” icani quiha pë, tiisimahi na, jato mahitsa ca yoba nori’ ii quiha Dios” 
\m nëa tsi quiha Isaías yamabo nëcaniquë mato yoati na —i jodioba chama bo qui Jesu niquë quëbihi na. 
\p  
\v 10 Jaquirëquë Jesú nohiria bo quënaniquë. Quënahax, 
\p —Ea nicacana. Ma cahëno ra.  
\v 11 Nohiria jochamayamahi quiha ja pihaina ra. Jama, nohiria jochamahai ca tsi xo toa yoi ca ja chanihaina, yoi ca ja shinahaina. Tihi tsi xo toa ja jochamahaina —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 12 Jatsi quiha jahuë rabëti bo ja qui bëcaniquë. Bëhax tsi, 
\p —Bëcanish ca chama bo mi caxahuaquë pë. Jato qui yoi quiha mi yoahana —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 13 Jatsi quiha Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Dios yoba ma xo toa ja tiisimacanina ra; nohiria yoba yoi roha nori. Naamayamaxëhi quiha toa ra. Quëyohacaxëhi quiha ja tiisimacanaina.  
\v 14 Jatsi jato qui shina-huëjëyamacana. Bëco ca rëquëniniti ibo bo ca xo ra. Bëco ca joní pi bëco ca nohiria mëpino tsi naporoquini qui paquëcaxëcani quiha jato tëquëta ra. Jabi toca tsi ca xo —i Jesu niquë jodioba chama bo yoati na. 
\p  
\v 15 Jatsi Pedro chaniniquë: 
\p —No joma mi yoaha ca chani rë. Mi chani bërohuahuë —iquiina. 
\p  
\v 16 Jatsi Jesú chaniniquë: 
\p —¿Cahëyamahi ni mato ri pa?  
\v 17 Mato poco ax paquëhi quiha ma pihaina.  
\v 18 Jama, nohiria shina yoi ca quima ax johi quiha yoixëni ca chanihaina. Ja tsi xo toa nohiria jochamahaina ra.  
\v 19 Jasca, nohiria shina ax johi quiha yoi ca shinahai ri. Yoi ca pi shinaquí tsi anoma ca axëhi quiha ra. Shina yoi iqui tsi tobi xo ati ibo bo. Tobi quiha joni huëtsa ahui bichiina. Tobi quiha anoma ca chotahaina, quiahaina, ranimis-haina.  
\v 20 Nohiria jochamahai ca tsi xo toa bo iquia ra. Jama, mëchocoxoma pi no pino tsi no jochahai ca quëscahuacani quiha pë. Jama, nohiria yoihuayamahi quiha toa mëchocoyamahaina ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë jahuë rabëti bo qui. 
\s1 Carayana ca yoxa Jesu qui canina 
\r Marcos 7.24-30 
\p  
\v 21 Toa ax riquihax tsi quiha basima ca Tiro, Sidón mai qui Jesu caniquë.  
\v 22 Jabi toá ca racanish ca yoxa Jesu qui joniquë. Carayana ja ini quiha; naa cananeabo icanai cato. Johax, 
\p —Ea shinahuë, Ibobá, chama David yamaba chahitaxocobá. Noitiria tsi xo noho jahini rë. Yoshi jaya xo ra. Tënëmahi quiha; anoma quiha —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 23 Quëbiyamaniquë Jesu nicaxo na. Jatsi quiha ja qui jahuë rabëti bo bëcaniquë. Bëhax, 
\p —Naa yoxa raahuë. Jari noqui banahuahi quiha pë. Anoma xo ja pacots-huahaina ra —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 24 Jatsi quiha yoxa qui Jesú chaniniquë: 
\p —Israél ca nohiria qui roha ë raahacaniquë mëbiti, bënohai ca oveja bo jascaria jaca nori iqui na —iquiina. 
\p  
\v 25 Ja yoani ca nicahax tsi quiha ja bësojó tsi carayana yoxa mëniniquë johax na. Bënapama tsi, 
\p —Ea mëbihuë ra, Ibobá —i ja qui yoxa niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi quiha yoxa qui Jesu chanitëquëniquë: 
\p —Noba jabi pasomaha tsi xo carayanabo mëbihaina ra; naa noba mapari ina bo qui niahai jascaria nori —iquiina. 
\p  
\v 27 Jatsi quiha yoxá Jesu quëbiniquë: 
\p —Jabija, Taitá. Yoiria ca carayana ca roha ca ëa xo naa ra, jama, ¿jato chama mesa quima ax paquëhax ca quëxë mishni bo piyamayamahi ni ina bo ra? Jatsi ëa shinahuë ra —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 28 Japi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jiaria tsi xo toa ë qui mi chitimihaina, yoxá. Mi bax acacaxëhi quiha jaha mi quëëhaina iquia —iquiina. 
\p Jatsi jënimaritsiniquë jahuë jahini ra. 
\s1 Huëstima ca noitiria cabo Jesú jënimahuanina 
\p  
\v 29 Toanahax riquicaya tsi quiha ia Galilea tsi Jesú quënibonaniquë. Quënihax maca ja tëmahinaniquë. Jatsi ja tsahoniquë.  
\v 30 Jatsi ja qui bëcaniquë nohiria misco. Ja qui huico yoi bo, bëco cabo, yora choni jaya cabo, pasoyamacanaibo, iquicanaibo, tihi cabo quiha ja bëcaniquë. Bëxo tsi quiha Jesu tahë tsi jato ja janacaniquë ja jënimahuano. Jatsi quiha Jesú jato jënimahuaniquë. Chanitsi jaro cabo ni quiha. Jënimahuahacani quiha yora yoi jaya cabo. Tapini quiha huico yoi cabo. Taisni quiha bëco cabo ra.  
\v 31 Jisi tsi nohiria bo ratëniquë. Jatsi Israél ca Dios nohiria bá ocahuaniquë raniquí na. 
\s1 Cuatro mil ca nohiria Jesú pimanina 
\r Marcos 8.1-10 
\p  
\v 32 Jatsi quiha jahuë rabëti bo Jesú quënaniquë. 
\p —Noitiria tsi xo naa nohiria bo rë. Tres bari no tsi ë bëta-jacaquë. Yama tsi xo ja picanaina rë. Paxnacani quiha ra. Toca tsi jato xobo qui raacasyamaxo ëa ra, ja rësocana-camitsa iqui na —nëa tsi Jesu nëcaniquë jahuë rabëti bo qui. 
\p  
\v 33 Jatsi, 
\p —¿Jënahuariaxo raca jato bax mapari no bina ra? Xobo yama ca iti tsi xo naa ra —i ja qui jahuë rabëti bo niquë. 
\p  
\v 34 Jatsi quiha, 
\p —¿Jahuë tihi ca mapari jaya ni mato? —i jato qui Jesu niquë. 
\p Jatsi, 
\p —Siete ca mapari, rabë roha ca sani mishni bo, tihi roha jaya xo noa rë —i jaca niquë. 
\p  
\v 35 Jatsi mai tsi quiha Jesú nohiria bo tsahomaniquë.  
\v 36 Tsahomaxo tsi quiha siete ca mapari bo, sani mishni bo, tihi cabo Jesú biniquë. Bichi tsi quiha “Gracias” i Dios qui ja niquë, piti quëshpi na. Jaquirëquë mapari, sani bo, tihi cabo ja tëxënamaniquë. Tëxënamaxo tsi quiha jahuë rabëti bo qui ja aniquë nohiria qui ja mëacano. Jatsi nohiria huëstima ca qui ja mëacaniquë piti.  
\v 37 Piniquë nohiria tëquë. Ja sëyayocaniquë. Ja picaquë tsi quiha pihama ca quësi mishni bo ja topiyocaniquë. Jatsi siete ca caca ja rëacaniquë pa.  
\v 38 Jabi cuatro mil ca joni bo pimahacani quiha. Tocahama ini quiha yoxa bo, xocobo ri.  
\v 39 Jaquirëquë jato xobo qui jahari Jesú raaniquë. Raahax noti qui ja jiconiquë. Jicohax Magdala icanai ca mai qui Jesu caniquë. 
\c 16  
\s1 Mana ca jisti jodioba chama bá jiscasnina 
\r Marcos 8.11-13; Lucas 12.54-56 
\p  
\v 1 Jatsi jodioba chama bo Jesu qui bëcaniquë tanamaxëna. Joi ja mëracascani quiha ja qui quësocatsi na. Ja iqui tsi, 
\p —Jisti no bax mi ano ra. Jisti pi mi ano tsi mia chahahuaxëqui noa ra —i ja qui jaca niquë tanamaxëna. 
\p  
\v 2 Jatsi nëca tsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Naipá ca jisti bo cahëxëni xo mato ra. “Jiasharihi quiha” ii quiha mato, yata tsi xabaria ca nai jisi na.  
\v 3 Jasca, “Jopaima xo oi ra” iqui mato baquishmari tsi tsëmoria ca xabaria ca nai jisi na. Jabi nai tsaya-tsayaquí tsi oi johai ca, yota johai ca, tihi cabo cahëriaqui mato ra; jama, mato xërëquë ó ca jënipihai ca cahëyamaqui mato iquia.  
\v 4 Anomaria tsi xo naa jaboqui bësocanaibo ra. Dios cahëtimaxëni ca xo ra. “No bax mana ca jisti mi ano” ii quiha mato. Ayamaxëquia ra, ë qui ma chitimiyamahai iqui na. Jama, huësti ca jisti roha mato qui acacaxëhi quiha, Dios chama jaya ca ë nori ca ma cahëno iquish na. Tres bari no tsi mai xara ixëquia. Jaquirëquë tsëquëxëquia Jonás yamabo tsëquëni jascaria —nëa tsi Jesu nëcaniquë jodioba chama bo qui. 
\p Jatsi jato ja jisbayaniquë. 
\s1 Jodioba chama bo qui jahuë rabëti bo Jesú quiniamanina 
\r Marcos 8.14-21 
\p  
\v 5 Jatsi quiha ia rabëquëx ca qui ja shitacaniquë. Shitahax, 
\p —Jishopë. Mapari piti no shina-bënoquë rë —i jahuë rabëti bo niquë. 
\p  
\v 6 Jatsi quiha, 
\p —Jodioba chama bo qui quiniacaxëcahuë; mapari levadura jascaria ca xo pë —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 7 Jatsi jato xërëquë tsi chaninatsijacaniquë: 
\p —Toca tsi chanihi quiha pë, mapari no shina-bënoha iqui na —iquiina. 
\p  
\v 8 Jabi ja chaninacanai ca Jesú cahëniquë. Cahëhax ja nëcaniquë: 
\p —¿Jënihax joi i-icanai rë, naa ma shina-bënoha ca mapari yoati na? Iriama tsi xo ë qui ma chitimihaina rë.  
\v 9 ¿Jari cahëyamahi ni mato pa? Shinaparicahuë. ¿Cinco ca maparí tsi cinco mil ca joni bo ë pimayamahitaha? Jaquirëquë, ¿doce ca caca ma rëayamahita?  
\v 10 Jasca, ¿siete ca maparí tsi cuatro mil ca joni bo ë piyamayamëta? Jaquirëquë, ¿siete ca caca ma rëayamayamëta?  
\v 11 ¿Jëniriahax ë yoahai ca cahëyoiyamacanai sa? Mapari yoi yoati chaniyamaquia. Jodioba chama bo qui quiniacaxëcahuë iquia; mapari levadura jascaria ca jaca nori —nëa tsi jato qui Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 12 Jatsi jodioba yoiria ca yoba qui ja quiniacaxëti nori ca ja cahëcaniquë; mapari levadura yoati ja chaniyamaha nori. 
\s1 “Dios Baquë xo mia” i Pedro nina 
\r Marcos 8.27-30; Lucas 9.18-21 
\p  
\v 13 Jatsi quiha Cesareá ca Filipo yaca qui Jesu cahëniquë. Cahëxo tsi quiha jahuë rabëti bo ja nicaniquë: 
\p —¿Tsohuë ni ëa? ¿Jënihi ni nohiria bo ëa yoati na? —iquiina. 
\p  
\v 14 Jatsi quiha jahuë rabëti bá quëbiniquë: 
\p —“Ashimanish ca Juan yamabo përë xo mia” ii quiha huësti huësti ca nohiria. Jasca, “Elías yamabo xo mia” ii quiha nohiria huëtsa. Jasca, “Tonia Jeremías yamabo; ¿Dios Chani yoanish ca huëtsa ma ni?” ii quiha huëtsa bo —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 15 Jatsi jato Jesú nicaniquë: 
\p —¿Japa mato tsa ni? ¿Tsohuë ni ëa yoi? —iquiina. 
\p  
\v 16 Jatsi, 
\p —Dios raahacanish ca Xabahamati Ibo xo mia ra; Bësohai ca Dios Baquë mi nori —i Pedro niquë. 
\p  
\v 17 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Shoma xo mia Simón, Jonás baquë. Jabija tsi xo toa mi yoahana. Dios baquë ë nori ca mia cahëmaquë noho naipá ca Jahëpa. Nohiria bá yoahai ma xo toa mi shinahaina ra.  
\v 18 Mi yoaha iqui tsi nicaparihuë. Maxa-maxaria xo mia Pedró. Jabi tocahi quiha mi janë. Mia cacha noho iglesia axëquia. Bëbohacatimaxëni ixëhi quiha ra, naa toa ë qui chitimicaxëcanaibo. Jato bëboyamaxëhi quiha Satanás chama ra.  
\v 19 Jasca, mi qui mana ca chama axëquia, chitimicaxëcanaibo rëquëniniti. Jato yobaxëqui mia ra. Toatiyá tsi, “Jënima tsi xo toa jabi ma acaina” i pi mi no tsi jënimaxëhi quiha ja acanaina mana ca Dios qui. Jasca, “Anoma tsi xo toa acaina” i pi jato qui mi no tsi tocaxëhi quiha Dios ri. Tocaxëti quiha mi yoba —nëa tsi Pedro qui Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 20 Jatsi jahuë rabëti bo Jesú yobaniquë, nohiria bo Xabahamati Ibo-iboria ja iqui ca ja yoayamacano. 
\s1 Ja rësoxëhai yoati tsi Jesu chaninina 
\r Marcos 8.31; 9.1; Lucas 9.22-27 
\p  
\v 21 Jaquirëquë quiha bëroria tsi jahuë rabëti bo qui chaniti Jesú chitahëhuaniquë. Ja nëcaniquë: 
\p —Jerusalén qui ë cati xo. Toa xo tsi ëa tënëmacaxëcani quiha yosibo, arati ibo-iboria bo, Dios yoba tiisimacanaibo. Ea namëcaxëcani quiha ra. Jama, tres bari quirëquë bësotëquëxëquia —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 22 Nicaxo tsi quiha Pedró Jesu aquëquëmaniquë, jamë ca ja qui chanixëna. Jatsi Jesu raahatsijahuaniquë. 
\p —Dios qui yoi tsi xo toa mi yoahana ra. Anoma quiha. Mi rësoyamano iquia —i ja qui Pedro niquë. 
\p  
\v 23 Jatsi Pedro quiri bësohax tsi, 
\p —Cata, Satanás. Jochati ëa tanamaqui mia pë. Diós shinahai ca jasca ma xo toa mi shinahaina ra, joni shinahai jasca nori —i ja qui Jesu niquë. 
\p  
\v 24 Jatsi quiha jahuë rabëti bo Jesú yobaniquë: 
\p —Ea banahuapicasquí tsi ma acatsai ca ma shinayamaxëti xo. Mato cruz ma iacano. Iaxo ëa ma banahuano.  
\v 25 Jabi xabahamahacayamaxëhi quiha toa jahuë noma jabi ó quëëmisxëni cato. Jama, xabahamahacaxëhi quiha ëa iqui tsi jahuë noma jabi chihohuahai cato. Bëbo-bëboriaxëhi quiha ra.  
\v 26 Jabi jatiroha ca maí ca jahuë bo nohiriá bëbomitsa; jama, tënëtiya pi qui caquí tsi ¿jahuë raca ja bëbona? Noitiria ca tsi xo toa. Tocapiquí tsi ¿jënahuariaxo joní ana, bësotëquëxëna?  
\v 27 Jatsi quiniacaxëcahuë. Noho Jahëpá oquë tsi joxëquia ra, noho ángel bo ya. Joxo tsi toa barí tsi jatiroha ca nohiria copixëquia ja acani quëshpi na.  
\v 28 Mato parayamaquia. Ma rësonox pari no tsi noho oquë, noho chama, tihi cabo jisxëqui mato huësti huësti cabo, rey jascaria tsi ë joxëquë no —i Jesu niquë jahuë rabëti bo yobahi na. 
\c 17  
\s1 Jahuë oquë Jesú jismanina 
\r Marcos 9.2-13; Lucas 9.28-36 
\p  
\v 1 Seis bari quirëquë quiha Pedro, Jacobo, Juan, tihi cabo maca qui Jesú boniquë jato bëta jamëxëna.  
\v 2 Bohax tsi quiha jahuë jaria rarinaniquë jato bësojó no. Bari jascaria jahuë bëmana huahuani quiha. Jasca, joxonariani quiha jahuë sahuëti, huëa jascaria.  
\v 3 Jatsi quiha toá tsi jisiquiniquë Moisés yamabo, Elías yamabo. Tihi quiha. Jesu ya chanihi quiha ja icaniquë.  
\v 4 Jatsi quiha Jesu qui Pedró chaniniquë: 
\p —Noqui jiaria tsi xo nëá no iquiina. Nëa xo tsi tres ca tapas axëquia ra. Huësti mí-na, huësti Moisés yamabá-na, huësti Elías yamabá-na ra. ¿Mi qui jia ni? —nëa tsi quiha Pedro nëcaniquë. 
\p  
\v 5 Chanijano tsi quiha bajrahai ca tsëmó jato mapaniquë. Jatsi tsëmo xërëquë ó ca joi ja nicacaniquë: 
\p —Noho Baquë tsi xo naa ra. Noiquia ra. E qui jia tsi xo toa ja acaina ra. Nicacana ra —i joi niquë jato qui. 
\p  
\v 6 Jatsi quiha jahuë rabëti bo raquëniquë joi nicahax na. Mai qui ja paquëcaniquë jato bëmana mai quiri.  
\v 7 Jatsi jato qui Jesu caniquë. Caxo tsi jato ja motsaniquë. 
\p —Joicana. Raquëyamacana —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 8 Jatsi bëpëquëquí tsi quiha Jesu roha ja jiscaniquë. Jamëpistia ja ini quiha. 
\p  
\v 9 Jaquirëquë macaná rënichipama tsi jahuë rabëti bo Jesú yobaniquë: 
\p —Bëpacana. Ma jisi ca jahuë bo nohiria bo jari yoayamacana. Jariapari ë bësotëquëxëti xo ra, naa Nohiria Baquë ë nori cato —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 10 Jatsi quiha jahuë rabëti bá nicaniquë: 
\p —Xabahamati Ibo jonox pari no tsi joxëti quiha Elías ii quiha noba yoba tiisimacanaibo ra. ¿Jënihi ni? —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 11 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Jabija tsi xo toa ja yoacanaina ra. Jariapari joxëti xo Elías, jatiroha ca rohahuaxëna.  
\v 12 Jama, joniquë Elías iquia ra. Ja joquë tsi nohiria bá cahëyamaniquë rë. Jasca, ja yosicaniquë pë. Jascaria tsi ëa, naa Nohiria Baquë ca tënëmacaxëcani quiha —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 13 Jatsi nohiria ashimanish ca Juan yamabo yoati tsi Jesu chaniha nori ca jahuë rabëti bá cahëniquë. 
\s1 Yoyo jaya ca baquë Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 9.14-29; Lucas 9.37-43 
\p  
\v 14 Nohiria misco qui ja cahëcaquë tsi quiha Jesu qui joni joniquë. Johax tsi Jesu bësojó tsi ja mëniniquë. 
\p  
\v 15 —Noho baquë shinahuë, Ibobá. Yoyo jaya xo rë. Anomaria tsi xo jahuë pahë. Huëstima tsi chihi, jënë, tihi cabo qui paquëhi quiha rë.  
\v 16 Mi rabëti bo qui noho baquë ë bëquë, ja jënimahuacano. Atimaxëni ca xo rë —nëa tsi Jesu qui joni nëcaniquë. 
\p  
\v 17 Jatsi Jesu chaniniquë: 
\p —Chahahuatimaxëniria ca yosaxëni ca nohiria xo mato ra. ¿Jahuë tihi tsi mato qui yosaxëhi ni ëa rë? Jahuë baquë nëri bëcana ra —i Jesu niquë. 
\p  
\v 18 Jatsi quiha baquë ó ca yoshi Jesú raahaniquë. Raahajahuaquë tsi quiha baquë quima yoshi tsëquëniquë. Jënimatapiniquë baquë. \fig Yoshi jaya ca baquë Jesú jënimahuanina|src="cn01729b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 17.18" \fig* 
\p  
\v 19 Jaquirëquë Jesu jahuë rabëti bá nicaniquë jamë ja iquë no: 
\p —¿Jënixo tsi jahuë yoshi tsëcanoma no iqui rë? —i ja qui jaca niquë. 
\p  
\v 20-21 Jatsi Jesu nëcaniquë: 
\p —E qui ma chitimiyamayoicanai iqui na. Mato parayamaquia. Aniyamahi quiha ë qui ma chitimihaina rë. Jabi banahacanox pari tsi quiha mishni-mishniria tsi xo mostaza bëro. Jama, ani-aniriahi quiha toa jocohai cato. Chahitaxëni manëhi quiha. Jabi mostaza jocohai ca jascaria pi ë qui ma chitimihai ca anino tsi anomariaxëhi quiha ma acaina ra. Jatsi, “Toa tsi cata” i pi naa maca qui ma no tsi caxëhi quiha ra —nëa tsi Jesu jato qui nëcaniquë. 
\s1 Ja nahai yoati tsi Jesu chanitëquënina 
\r Marcos 9.30-32; Lucas 9.43-45 
\p  
\v 22 Jaquirëquë bari huëtsá tsi jahuë rabëti bo catiquë tsi quiha jato qui Jesu nëcaniquë. 
\p —Nohiria caxaxëniria cabo qui ë mëahacaxëti xo. Jatsi ëa, naa Nohiria Baquë nori ca acaxëcani quiha ra. Jama, tres bari quirëquë bësotëquëxëquia ra —i ja niquë. 
\p  
\v 23 Jatsi jahuë rabëti bo cohuënaniquë nicahax na. 
\s1 Arati xobo qui impuesto Jesú copinina 
\p  
\v 24 Jabi Capernaum mai qui ja cahëcaquë tsi quiha Pedro qui impuesto bicanaibo bëcaniquë jato arati xobo ax na. 
\p —¿Arati xobo qui impuesto copiyamahi ni mato chama sa? —i Pedro qui jaca niquë. 
\p  
\v 25 Jatsi, 
\p —¿Ocamani? —i jato qui Pedro niquë. 
\p Jatsi quiha xobo qui Pedro jiconiquë Jesu yoaxëna. Jama, ja chaninox pari no tsi Jesu ja qui chaniniquë: 
\p —¿Jahuë shinahai, Simón? ¿Tsohuë quima parata bichi ni maí ca chama bo? ¿Jabë nohiria bo quima ni? ¿Carayanabo quima ni? —i ja niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi, 
\p —Carayanabo tsi xo toa impuesto acaina ra. Jato jabi quiha —i Pedro niquë. 
\p —Jabija tsi xo toa mi yoahana. Jatsi jato qui parata no ayamati xo pa, Diós-na bo no nori iqui na; carayanabo no nomari.  
\v 27 Maj. Jato no caxahuayamano. Parata ó pasocani quiha. Japi ia qui cata. Toa xo tsi huëti nishi niahuë. Jariapari ca sani bichi tsi japëcahuë. Toá ca parata copixëni ca jisxëqui mia. Bihuë. Impuesto bicanaibo qui toa parata ahuë. Mi impuesto, noho impuesto, tihi cabo mi copino —nëa tsi Pedro qui Jesu nëcaniquë. 
\c 18  
\s1 ¿Tsohuë ni toa oquë-oquëria cato? 
\r Marcos 9.33-37; Lucas 9.46-48 
\p  
\v 1 Toatiyá tsi Jesu qui bëxo tsi jahuë rabëti bá nicaniquë: 
\p —¿Tsohuë ni toa Diós otohai cató ca oquë cato? —iquiina. 
\p  
\v 2 Jatsi quiha baquë pistia Jesú quënaniquë ja qui ja jono. Quënaxo tsi quiha jato xërëquë tsi baquë pistia ja niimaniquë.  
\v 3 Niimahax ja nëcaniquë: 
\p —Mato parayamaquia ra. Xocobo jascaria ma manëti xo ra, Diós otohai ca qui jicocatsi na. Xocobo jascaria pi Dios quiri bësoyamahi tsi jicopistiayamariaxëqui mato iquia.  
\v 4 Naa xocobo jascaria ma manëti xo. Iriama ca pi ma manëno tsi mato oquëhuaxëhi quiha Diós ja otohai cato xo na.  
\v 5 Jasca, noho janë tahëxo pi nëca ca baquë joihuaquí tsi ëa ri joihuaqui mato ra —i jahuë rabëti bo qui Jesu niquë—. 
\s1 Jocha qui paquëhaina 
\r Marcos 9.42-48; Lucas 17.1-2 
\p  
\v 6 ‘Jabi jia tsi ë qui chitimicani quiha naa xocobo ra. Japi noitiriaxëhi quiha ë quima nëca cabo bësomahai cato iquia. Anomariaxëhi quiha jahuë copi ra. Nëmi ca ia qui tsi tërotamë ca rënëti maxax ya ja niahacaxëti xo iquia. Jama, oquë-oquëria ca copi bixëhi quiha toa joni ra.  
\v 7 Jabi noitiria tsi xo nohiria tëquë. Dios quima casoti tanamahacacaxëcani quiha ra, jochati. Jama, noiti-noitiria tsi xo toa nohiria ë quima casomahai cato. Anomariaxëhi quiha jahuë copi ra. 
\p  
\v 8 ‘Mato mëquënë́ pi mato jochamano tsi mërëësicahuë. Jasca, mato tahë́ pi mato jochamano tsi jorëësicahuë. Nëama niacahuë. Oquë tsi xo toa mërëxto jorëxto tsi nai qui cahaina. Noitiria tsi xo toa tënëtiya qui niahacahaina mëquë, tahë, tihi cabo ya.  
\v 9 Jasca, mato bëró pi mato jochamano tsi bëtsëquëcahuë. Nëama niacahuë. Oquë tsi xo toa huësti ca bëro ya nai qui cahaina. Noitiria tsi xo toa tënëtiya qui rabë ca bëro ya niahacahaina. 
\s1 Bënonish ca oveja 
\r Lucas 15.3-7 
\p  
\v 10 ‘Quiniacaxëcahuë. “Anoma tsi xo naa xocobo mishni bo” iyamacana ra. Tobi xo jato ángel bo ra, naa noho Jahëpa bësojó roha mani cabo.  
\v 11 Jabi mai qui ë joniquë bëno cabo xabahamaxëna. 
\p  
\v 12 ‘¿Jahuë shinacanai? ¿Jënahuaxëhi ni oveja ibo, naa cien ca oveja jaya cato? Huësti ca oveja pi bënono tsi ¿noventa y nueve cabo jisbayayamayamaxëhi ni ibo, jahuë oveja huësti ca mëraxëna? Bënohax ca oveja mëraxëhi quiha ra.  
\v 13 Bichi tsi rani-ranihi quiha. Naa huësti ca oveja tahëhax tsi anomaria tsi xo toa ja ranihaina. Naa huësti ca oveja quëshpi tsi ranihi quiha; naa noventa y nueve cabo quëshpi oquë ja nori.  
\v 14 Jascaria tsi huësti ca xocobo mishni bënocasyama xo mato naipá ca Jahëpa ri. 
\s1 Nobë jochahai ca xatë 
\r Lucas 17.3 
\p  
\v 15 ‘Mato pasomaha pi mabë xatë jochano tsi jamë tsi ja qui bocata, yoi ca ja aca ca jismaxëna. Mato pi ja nicano tsi jia tsi mato bëta rabënaxëhi quiha.  
\v 16 Jama, mato qui pi ja nicayamano tsi huësti huësti ca xatë huëtsa bo ja qui cati xo, ja qui ma quësocanai ca nicaxëna. Japi oquë tsi xo toa huësti huësti ca xatë huëtsa jayahaina, ja nicacano jato ri. Jabija pi no tsi ja qui quësocaxëcani quiha jato ri.  
\v 17 Jama, mato qui pi ja nicayamano tsi iglesiá ca nohiria qui yoacahuë. Ja qui ja quësocano jato ri ra. Jabi iglesiá ca nohiria qui pi jari ja nicayamano tsi ja bëta rabënayamacana. Ja bëta chaniyamacana, Dios cahëtimaxëniria ca jochahuaxëniria ja nori iqui na ra. 
\s1 Dios xocobo yobahaina 
\p  
\v 18 ‘Mato parayamaquia. Chama mato qui axëquia nohiria bo yobati. Dios qui jia tsi xo toa mai xo tsi ma yobahaina. Yobahi tsi “Jënima tsi xo toa acaina” i nohiria bo qui ma mitsa. Tocapimano tsi Dios qui jiaxëhi quiha ja acanaina. Jasca, “Anoma tsi xo toa acaina” i pi mano tsi Dios qui anomaxëhi quiha ja acanaina. 
\p  
\v 19 ‘Mato parayamaquia. Dios qui jia tsi xo dos ca xatë bo bëhoxhaina, jaharisi shinabëquipihi na. Nicaxo tsi jato bax axëhi quiha noho naipá ca Jahëpa ra.  
\v 20 Jabi dos, tres roha pi ë qui aracascanaibo catino tsi jato bëta xo ëa ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë jahuë rabëti bo qui. 
\s1 Shina-bënotimaxëni ca yonati 
\p  
\v 21 Joxo tsi quiha Pedró Jesu nicaniquë: 
\p —Ea pasomaha pi ëbë xatë jochano tsi ¿jahuë tihi tsi ja aca ca shina-bënoxëhi ni ëa sa? ¿Siete ni? —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Siete roha iyamaquia. Ichariama tsi xo toa. Jama, huëstima tsi ma shina-bënoxëti xo ra, naa setenta veces siete.  
\v 23 Jabi noba naipá ca chama-chamaria Dios qui jia tsi xo toa noqui pasomaha ca jocha shina-bënohaina. Tobi chani quiha, rey yoati na. Nicacana: Jahuë yonati ba cuenta bo réy tsaya-tsayacasni quiha, jahuë parata ó quëëquí na.  
\v 24 Jatsi quiha cuenta chahitaxëni ca jayanish ca yonati rey qui ja bëcaniquë. Millones naa yonati cuenta ini quiha.  
\v 25 Copihacatimaxëni jahuë cuenta quiha. Jatsi quiha “Naa joni, jahuë ahuini, jahuë xocobo, jahuë jahuëmishni bo tëquë, tihi cabo iniacana jahuë cuenta quëyoti” i rey niquë.  
\v 26 Jatsi rey bësojó tsi yonati mëniniquë cohuëhi na. Rey ja bënariani quiha, “Ea shinahuë, taitá. Huënayamahuë. Mi parata tëquë mia copixëquia ra” iquiina.  
\v 27 Jatsi quiha jahuë yonati réy noiniquë. Noixo tsi quiha jahuë cuenta ja quëyoniquë ra. Toa joni réy paquëmani quiha. Cuenta yama ja tsëquëni quiha.  
\v 28 Jatsi yonati jisbayaniquë. Jisbaya tsi quiha ja bëta yonocobëquihai ca yonati ja bëchaniquë. Jahuë rabëti quiha. Jabi jaha ca cuenta pistia toa rabëtí jayani quiha. Ichariama pesos quiha. Jama, bëchahax tsi quiha toa yonati, naa jahuë rabëti qui ja tsaminiquë. Tsamixo tsi quiha tëmosti ja chitahëhuaniquë pë. “Tobi mi cuenta ra. Noho parata bicasquia ra” jahuë rabëti qui toa joni ni quiha.  
\v 29 Jatsi ja bëta yonocobëquinish ca yonati mëniniquë ja bësojó no. Ja bënarianiquë jaa ri. “Ea shinahuë ra. Huënayamahuë. Mi parata tëquë mi qui ayoxëquia ra” iquiina.  
\v 30 Jama, ja qui ja nicayamani quiha. Noixoma tsi quiha preso qui jahuë rabëti ja nanëniquë pë. Tsëquënoma ja ini quiha. Jariapari jahuë cuenta copiti nori ja ini quiha.  
\v 31 Jatsi quiha toa joní acani ca rey yonati huëtsa bá jisniquë. Jisi tsi quiha ja cohuënacaniquë. Jatsi jato rey qui ja bocaniquë yoi ca toa joní aca ca yoaxëna.  
\v 32 Jatsi paquëmahacanish ca yonati quiha jahari réy quënaniquë. Quënahax, “Yoixëni ca yonati xo mia ra. Mi cuenta chahitaxëni ca ë quëyohitaquë ra, ‘Ea shinahuë’ i ë qui mi itaha iqui na.  
\v 33 Jascaria tsi mi bëta yonocobëquinahai cato cuenta mi quëyoti nori iquë ra, naa mi cuenta ë quëyohitaha jascaria” nëa tsi quiha ja qui rey nëcaniquë.  
\v 34 Jatsi toa joni qui rey caxa-caxaniquë. Preso qui toa joni ja raaniquë. Tsëquënoma quiha toa joni iniquë ra, jahuë cuenta ja copinox pari.  
\v 35 Japi mabë xatë bo pi ma noiyamano tsi mato qui tocaxëhi quiha mato naipá ca Jahëpa ri —nëa tsi quiha Jesu nëcaniquë. 
\c 19  
\s1 Jesú tiisimanina ahui niahai yoati na 
\r Marcos 10.1-12; Lucas 16.18 
\p  
\v 1 Naa jahuë bo yoaxo tsi quiha Galilea mai Jesú jisbayaniquë. Jisbaya tsi quiha jodioba mai, naa ani Jordán rabëquëx ca qui ja caniquë.  
\v 2 Jasca, huëstima ca nohiria banahuaniquë. Jatsi jato Jesú jënimahuaniquë ra. 
\p  
\v 3 Jatsi quiha ja qui jodioba chama bo huësti huësti ca bëcaniquë tanamaxëna. Ja qui quësocascanaibo ja icani quiha. Nicahi tsi, 
\p —¿Anoma ni joní jahuë ahui niahaina? —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 4 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —¿Quënëhacanish cabo ó ca ma jisyamani? Jariapari tsi bënë, ahuini, tihi cabo Diós bahahuaniquë racanabëquiti.  
\v 5 Ja tsi xo toa jahuë jahëpa, jahuë jahëhua, tihi cabo jisbayati xo bënë, jahuë ahui ya racaxëna. (Jasca, jahuë nabo jisbayati xo ahui ri bënë ya racaxëna.) Toca tsi huëstinacani quiha rabë cato.  
\v 6 Jaquirëquë rabë ma ca xo; jama, huësti ca jaca nori. Jabi Diós racabëquimaha ca no bëquëxyamano ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 7 Jatsi fariseobo chaniniquë: 
\p —Majia. Jabi jahuë ahui pi joní niacasno tsi “Ahui niati papi ja qui bënë́ ati xo” ¿i Moisés yamabo yamayamani? —i jaca niquë. 
\p  
\v 8 Jatsi jato qui Jesu nëcaniquë: 
\p —Jabija. Moisés yamabo qui jënima ahui niahai ini quiha rë. Jabi tocajani quiha, tiisimahacatimaxëniria ca mato jimibo ini iqui na. Jama, toca tsi ja iyamapaoni quiha jariapari no, naa bënë, ahuini, tihi cabo Diós nëhohuaniquë no.  
\v 9 Mato parayamaquia. Ahui jia ca, naa joni mëtsaxëniriama ca ahui pi niahi tsi jochahi quiha toa joni, ahui paxa ca ja biquë no —i Jesu niquë. 
\p  
\v 10 Jatsi, 
\p —Jishopë. Tocapino tsi oquë tsi xo ahui biyamahaina ra —i jahuë rabëti bo niquë. 
\p  
\v 11 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jabi naa yoba bicasyama xo jatiroha ca joni bo. Jama, bichi quiha Dios qui jia cabo ra.  
\v 12 Jabi tobi huësti huësti ahui bicasyamacanai ca joni bo. Huësti huësti ca tsi xo jobo yama cato, toca tsi ja coni iqui na. Jasca, ahui binoma xo joni huëtsa bo, jato jobo niahacani nori iqui na. Jasca, joni huëtsa bo tsi xo ahui bicasyamahaina, mana ca Dios yonoco ja acascanai iqui na. Jabi naa ë tiisimaha ca yoba biti xo nicati mëtsa cato —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\s1 Xocobo mishni bo Jesú shomahuanina 
\r Marcos 10.13-16; Lucas 18.15-17 
\p  
\v 13 Jabi Jesu qui xocobo mishni bo nohiria bá bëniquë, jato ja shomahuano, jato bax ja bëhoxno iquish na. Jama, xocobo bëhai ca nohiria raahati chitahëhuatsi jahuë rabëti bá huaniquë pë.  
\v 14 Jatsi Jesú jato raahaniquë: 
\p —Jato chitiayamacana. E qui xocobo bëcano ra. Jato bicatsi quiha mana ca Jahëpa ra —iquiina. 
\p  
\v 15 Jatsi quiha xocobo Jesú shomahuaniquë, jahuë mëquë jato ó tsi janaquí na. Shomahuaxo ja jisbayaniquë. 
\s1 Jesu ya shinapayo chaninina 
\r Marcos 10.17-31; Lucas 18.18-30 
\p  
\v 16 Jatsi shinapayo Jesu jisi caniquë. Caxo tsi quiha ja nicaniquë: 
\p —¿Jahuë jia ca axëhi ni ëa, maestro jiaxëni cató, bëso-bësopaoxëna? —iquiina. 
\p Jatsi Jesu nëcaniquë: 
\p —“¿Jia ca ati ni?” i mi a pa. Huësti roha tsi xo toa jiaxëni cato ra. Dios yoba mi nicati xo, nai qui cacasquí na —i ja qui Jesu niquë. 
\p  
\v 17 Jatsi, 
\p —¿Jëni ca yoba nicaxëhi ni ëa pa? —i shinapayo niquë. 
\p  
\v 18 Nëca tsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Joni ayamahuë. Joni huëtsa ahui biyamahuë. Yomayamahuë. Quiayamahuë.  
\v 19 Mi ipa, mi ihua, tihi cabo noihuë. Jasca, mi tapaí ca nohiria noihuë, naa mimë mi noihai jascaria. Tihi tsi mi ati xo ra —nëa tsi ja qui Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 20 Jatsi shinapayó quëbiniquë: 
\p —Toa yoba bo tëquë nicaquia ra, xocobo xo na. ¿Jahuë naris-hi ni ëa ati ra? —iquiina. 
\p  
\v 21 Jatsi Jesu nëcaniquë: 
\p —¿Mëstëxëni ca joni manëcatsi ni mia pa? Cata. Mi jahuëmishni bo iniaparihuë. Parata bixo tsi noitiria cabo qui ahuë. Tocapimino tsi mi qui acacaxëhi quiha naipá ca jahuë bo ra. Jato qui acax tsi jahari johuë. Ea mi banahuano ra —i ja qui Jesu niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi cohuënarianiquë shinapayo cato nicahax na, rico-ricoria ja ini iqui na. 
\p  
\v 23 Jatsi jahuë rabëti bo qui Jesu nëcaniquë: 
\p —Bëronoma tsi xo rico ca joni Diós otohai ca qui jicohaina ra.  
\v 24 Jahuë chama yoí tsi Diós otohai ca qui jicotimaxëni xo rico ca nohiria ra iquia —iquiina. 
\p  
\v 25 Jatsi ratëniquë Jesu rabëti bo, ja yoani ca nicahax na. Ratëhax, 
\p —Tocapino tsi yama tsi xo toa xabahamahacati mëtsa cato rë —i jaca niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi Jesú jato bëisniquë. 
\p —Jamë xabahamatimaxëni tsi xo nohiria ra. Jama, jatiroha ca ahi quiha Dios ra. Xabahamati Ibo tsi xo toa —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 27 Jatsi, 
\p —Tsayapa. Jatiroha ca no jisbërianiquë mia banahuaxëna. ¿Jahuë noqui copixëhi ni Dios ra? —i Jesu qui Pedro niquë. 
\p  
\v 28 Jatsi Jesu nëcaniquë: 
\p —Jabi jatiroha ca paxahuahacano tsi noho trono jiaxëní tsi tsahoxëquia nohiria bo ó bësoxëna, naa Nohiria Baquë ë nori cato. Toa xabacá tsi doce ca trono bo ó tsi tsahoxëqui mato ri, naa ëa banahuacanaibá. Israél ca doce ca maxo bo ó bësoxëqui mato ra.  
\v 29 Jasca, ëa iqui pi jahuë xobo, jahuë ahuini, jahuë xatë bo, jahuë jahëpa, jahuë jahëhua tihi cabo jisbëriaquí tsi cien veces huino jahari bixëqui mato. Jasca, bëso-bësopaoxëqui mato ra.  
\v 30 Jabi toa barí tsi jarësoxëhi quiha huëstima ca jaboqui jariapari cabo, naa rico cabo, chama bo. Jasca, rëquëxëhi quiha huëstima ca jaboqui jacho cabo, naa noitiria cabo, yonati bo —i jahuë rabëti bo qui Jesu niquë. 
\c 20  
\s1 Jesú tiisimanina 
\p  
\v 1 ‘Jabi noba naipá ca chama-chamaria Dios qui jia tsi xo jacho cabo rëquë iquiina —i Jesu niquë—. Tobi chani quiha huai ibo yoati na. Nicacana. Baquishmarí tsi joni bo bichi quiha naa huai ibo caniquë, jahuë huaí tsi yonocomaxëna.  
\v 2 “Huësti ca parata quiha, naa bari yonoco sueldo mato qui axëquia ra, mato yonoco quëshpi na” i joni bo qui ibo niquë. Jatsi quiha jahuë huai qui jato ja raaniquë yonocoti. Jato qui jia ini quiha ibobá copihaina.  
\v 3 Jatsi quiha mënata bari no tsi yacatá ca plaza qui ibo catëquëniquë joni huëtsa bo mërahi na. Toá tsi niihai ca bamahai ca joni bo ja jisniquë.  
\v 4 “¿Japa mato tsa ni? Noho huai qui bocata. Jia tsi mato copixëquia ra” i ibo niquë joni bo qui. Jatsi ja bocaniquë yonocoxëna jato ri. 
\p  
\v 5 ‘Jatsi matoroco bari tsi quiha catëquëniquë ibo, joni bo mëraxëna, ja bax ja yonococano. Jatsi a las tres tsi quiha ja catëquëniquë pa, joni huëtsa bo mëraxëna.  
\v 6 Jatsi quiha yata, a las cinco quiha, joni bo mërahi ibo caniquë. Bohohai ca joni bo ja jisni quiha. “¿Jëniriahax tsi nëbi bama-bamacanai ra?” i jato qui ja niquë.  
\v 7 “Yama tsi xo toa noqui yonoco amahaina rë” i jaca ni quiha. Jatsi, “Noho huai qui bocata. Jari tobi yonoco ra” i jato qui ibo niquë. 
\p  
\v 8 ‘Bari caquë tsi quiha ibobá jahuë empleado quënaniquë. Quënahax, “Joni bo quënahuë. Jato copicasquia ra. Jacho ca maxo pari tsi copiti mi chitahëhuano” i jahuë empleado qui ibo niquë.  
\v 9 Jatsi a las cinco chitahëhuanish ca joni bo pari bëcaniquë. Huësti ca parata, naa bari tëtëca sueldo jato qui ja aniquë.  
\v 10 Jatsi huino ca copi biti ó pasoniquë jariapari ca yonocoti chitahëhuanish cabo. Ja bëcaquë tsi quiha huësti roha ca parata, naa bari sueldo ja copihacacaniquë jato ri.  
\v 11 Jato parata bichi tsi ibo ja ranicaniquë. Jato qui yoi quiha.  
\v 12 “Huësti hora roha ja yonococaquë pë, naa noqui cho bëcanax cabo. Noqui tsi xo toa bari tëtëca yonocohaina rë. Anomaria bari huao quiha. Jama, huësti ca parata roha noqui mi aquë pë, naa jato qui mi aca jascaria” i ibo qui jaca niquë.  
\v 13 Jatsi jato ó ca huësti ca qui ibo chaniniquë: “Huashiyamahai ca ëa xo naa ra. ¿Mato qui jia ma ni huësti ca parata bichiina, naa bari tëtëca yonoco quëshpi na? ‘Jënima’ i ë qui ma quë ra.  
\v 14 Japi mato parata bicahuë. Bocata. Mi qui ë aca ca jaharisi ca naa mato cho bëcanax ca joni bo qui acasquia.  
\v 15 ¿Noho parata ma ni naa ë acaina? Tonia ë qui caxaqui mato rë, mato cho ca jaroha ca maxo qui ë huashiyamaha iqui na” nëa tsi jato qui ibo nëcaniquë.  
\v 16 Ja tsi xo toa rëquëxëhi quiha jacho cabo. Jasca, jachoxëhi quiha jariapari cabo —nëa tsi Jesu jahuë rabëti bo qui nëcaniquë. 
\s1 Jesú chaninina ja nahai yoati na 
\r Marcos 10.32-34; Lucas 18.31-34 
\p  
\v 17 Jabi Jerusalén qui capama tsi quiha jahuë doce ca rabëti bo Jesú catianiquë jamë tsi jato qui chanixëna. Chanipama tsi quiha, 
\p  
\v 18 —Jerusalén qui caqui noa ra —i jato qui ja niquë—. Toa xo tsi arati iboba chama bo, yoba tiisimacanaibo, tihi cabo qui mëhaacaxëquia rë. “Ja namëhacaxëti xo” icaxëcani quiha rë.  
\v 19 Jatsi pë carayanabo qui ëa mëacaxëcani quiha mahuahacati, rashahacati, namëhacati. Jama, tres bari quirëquë bësotëquëxëquia ra —i jato qui Jesu niquë. 
\s1 Jacobo Juan jahëhuá baanina 
\r Marcos 10.35-45 
\p  
\v 20 Jatsi Jesu qui Juan jahëhua joniquë, naa Zebedeo baquë ba jahëhua. Johax tsi quiha Jesu bësojo tsi ja mëniniquë. Mënixo tsi quiha ja nicaniquë, jahuëcara ca jia ca jahuë baquë bo bax Jesú ano iquish na. 
\p  
\v 21 Jatsi, 
\p —¿Jahuë ó quëëhai? —i ja qui Jesu niquë. 
\p Jatsi quiha, 
\p —Noho baquë bo shinahuë. Mana xo yonaquí tsi mia tapaí tsi noho baquë bo mi tsahomano ra, huësti ca mi mënëcayá no, huëtsa mëxojó no —i Jesu qui jahëhua niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi, 
\p —Mi baahai ca cahëyamaqui mia ra —i ja qui Jesu niquë. 
\p Jatsi jahuë baquë bo, naa Jacobo, Juan, tihi cabo qui Jesu chaniniquë: 
\p —¿Tënëti mëtsaxëhi ni mato, naa ë tënëmahacapaimaria jascaria? —iquiina. 
\p —Jaahuë. Tënëti mëtsa xo noa ra —i jaca niquë. 
\p  
\v 23 Jatsi, 
\p —Jabija. Tënëxëqui mato ra. Jama, noho mënëcayá ca tsahoti, noho mëxojó ca tsahoti, tihi cabo mato qui ati mëtsama xo ëa ra. Toa tsahoti bo bicaxëcani quiha noho Jahëpa qui jia cabo ra. Jato bax ja rohahuahacani quiha —i Jesu niquë. 
\p  
\v 24 Jatsi Jacobo, Juan, tihi cabo qui caxaniquë diez ca rabëti huëtsa bo, jaha ja quëëcanai ca nicahax na.  
\v 25 Japi Jesú jato quënaniquë yobaxëna. 
\p —Nohiria yonamisxëniria tsi xo país ca chama bo ra. Ja yona-yonamiscanai ca cahëqui mato. Jasca, jato empleado bo tsi xo yonamisxëniria, jato ri.  
\v 26 Anoma quiha. Jabi ma tocayamano. Jama, mato yonati manëxëti xo toa oquë ca manëcatsai cato ra.  
\v 27 Jasca, mato mëbihai ca yonati manëxëti xo toa mato rëquëninicatsai cato,  
\v 28 naa mato ë mëbihai ca jascaria. Jabi mai qui ë joyamaniquë, ëa nohiria bá mëbino; jama, nohiria mëbiti nori. Jabi ëmë aquia nohiria bo bax nati, jocha quima huëstima ca nohiria paquëmaxëna —i Jesu niquë. 
\s1 Dos ca bëco cabo Jesú jënimahuanina 
\r Marcos 10.46-52; Lucas 18.35-43 
\p  
\v 29 Jericó ax Jesu, jahuë rabëti bo, tihi cabo riquino tsi quiha huëstima ca nohiriá banahuaniquë.  
\v 30 Jabi tobi ini quiha bahi tsi rabë ca bëco ca joni bo. Tsaho ja icani quiha. Jabi Jesu tarabihai nori ca nicaquí tsi quënati ja chitahëhuacaniquë. 
\p —Noqui shinahuë, David yamaba Baquë́ —iriatsi jaca niquë. 
\p  
\v 31 Jatsi, 
\p —Pasicahuë. Pasicahuë ra —i jato qui nohiria bo niquë. 
\p Jama, oquë tsi quënati ja chitahëhuacaniquë. 
\p —Noqui shinahuë ra, David yamaba Baquë́ —iria-iriatsi jaca niquë. 
\p  
\v 32 Jatsi Jesu niiniquë. 
\p —¿Jahuë ó quëëcanai? ¿Jënahuaxëhi ni ëa mato bax na ra? —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 33 Jatsi, 
\p —Taiscasqui noa ra, Ibobá —i jaca niquë. 
\p  
\v 34 Jatsi quiha Jesú jato noiniquë. Noixo tsi quiha jato bëro ja motsaniquë. Jatsi taisritsijacaniquë. Jatsi Jesu ja banahuacaniquë jato ri. 
\c 21  
\s1 Jerusalén qui Jesu jiconina 
\r Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40; Juan 12.12-19 
\p  
\v 1 Jabi yaca Betfagé, yaca Betania, tihi cabo qui cahëpama tsi quiha rëquë jahuë rabëti bo dos ca Jesú raaniquë. Jerusalén basima ja icani quiha. Raahax, 
\p  
\v 2 —Mato bësojó ca yaca qui jicocana. Jicoxo tsi nëxë ca burro jisxëqui mato. Ja bëta nii xo jahuë baquë. Jato mëriscana. Mërisxo tsi ë qui jato bëcana.  
\v 3 Jasca, “¿Jënixo tsi jato mëriscanai?” i pi tsohuëcara no tsi “Bicatsi quiha Ibo” icana. Jatsi jahuë burro bo raatapixëhi quiha ibo ra —nëa tsi jato qui Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 4 Jabi tocapijani quiha Quënëhacanish cabo jatihuahacano iquish na. Jabi nëca tsi Dios Chani yoanish cabá quënëniquë: 
\q1  
\v 5 “Sión yacatá ca nohiria qui chanicana: 
\q2 ‘Tsayacahuë. Mato qui johi quiha mato Rey ra. 
\q1 Ishima chamayama tsi xo. 
\q2 Burró tsaho johi quiha. 
\q1 Nohiria carga bëhai ca chaxpá tsi johi quiha pa’ ” 
\m nëa tsi ja quënëni ca nëcani quiha. 
\p  
\v 6 Jatsi jahuë rabëti bo bocaniquë burro baquë mëraxëna, Jesú yoani jascaria.  
\v 7 Bichi tsi quiha burro, jahuë baquë, tihi cabo jahari ja bëcaniquë. Bëxo tsi quiha jato sahuëti bo ja capohuëcaniquë. Jatsi burro cacha Jesu tsahoniquë.  
\v 8 Jasca, huëstima ca nohiriá jato sahuëti bo poohabonaniquë bahí no, burro rëquë. Jasca, nohiria huëtsa bá mëshi bo quëësaniquë bahí tsi poohaxëna. 
\p  
\v 9 Jatsi quënati rëquë bocanaibo, banahuacanaibo, tihi cabá chitahëhuaniquë: 
\q1 —Chama David yamabá chahitaxocobo joihuacana ra. 
\q1 Shomahuahaca ca tsi xo naa Iboba janë́ tsi johai cato ra. 
\q1 Naipá cabá ocahuano ra —nëa tsi nohiria bo nëcaniquë. 
\p  
\v 10 Jerusalén qui Jesu jicoquë tsi quiha nohiria quëtsocaniquë. 
\p —¿Tsohuë ni naa johaina sa? —i quiha jaca niquë. 
\p  
\v 11 Jatsi, 
\p —Galileá ca Nazarét ca Jesu tsi xo naa ra. Dios Chani yoati ibo xo ra —i nohiria bo niquë quëbihi na. 
\s1 Jodioba arati xoboria qui Jesu jiconina 
\r Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48; Juan 2.13-22 
\p  
\v 12 Arati xobo qui Jesu jiconiquë. Jicoxo tsi quiha toá ca iniacanaibo cacha ja raaniquë. Raaquí tsi quiha parata rarinamacanaiba mesa bo ja narabaniquë. Jasca, boto iniacanaiba tsahoti bo ja pacanamaniquë. Jatsi, 
\p  
\v 13 —Bëhoxti xobo quënahacaxëti xo noho xobo ra; jama, yomacanaibo iti noho xobo manëmaqui mato pë —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 14 Jabi arati xobó tsi quiha bëco cabo, tapiyamacanaibo, tihi cabo iniquë. Jesu qui ja bëcani quiha jënimahuahacaxëna. Jatsi jato ja jënimahuaniquë ra.  
\v 15 Jatsi quiha Jesu qui arati ibo bo, yoba tiisimacanaibo, tihi cabo caxaniquë, jiaria ca Jesú ani nori jisi na. Jasca, arati xobó tsi ranihai ca xocobo quënahi ini quiha, “Anomaria tsi xo David yamaba chahitaxocobo ra” iquiina. Jatsi Jesu qui jodioba chama bo caxaniquë toa chani nicahax na.  
\v 16 Caxaxo tsi quiha Jesu ja raahacaniquë: 
\p —¿Xocobá quënahai ca nicayamahai? Anoma quiha —iquiina. 
\p Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Jato nicaquia ra. Tonia mato ri tsi xo toa Dios Chani cahëyamacanaina ra. “Xocobo mishni bo, xoma acai ca baquë bo, tihi cabo tiisimaqui mia Diós, jia tsi ja ocahua-ocahuariacano iquish na” ii quiha Quënëhacanish cabo —nëa tsi jodioba chama bo qui ja nëcaniquë. 
\p  
\v 17 Jatsi Jesú jato jisbayaniquë. Yaca ax riquihax Betania qui ja caniquë baquicha raaxëna. 
\s1 Bimiyamahai ca higuera jihui Jesú yoshihuanina 
\r Marcos 11.12-14, 20-26 
\p  
\v 18 Huëaquë baquishmarí tsi quiha jahari yaca qui Jesu caniquë. Capama tsi quiha ja paxnaniquë.  
\v 19 Jatsi higuera jihui ja jisniquë. Paxnahi tsi bahi tapaí ca higuera jihui qui ja caniquë bimi mëraxëna. Mëquëya ja ini quiha. Pëhi roha quiha. Jatsi quiha higuera jihui qui Jesu chaniniquë: 
\p —Bimitëquëpistiayamariaxëqui mia ra —iquiina. 
\p Jatsi janotapiniquë higuera jihui ra.  
\v 20 Jatsi ratëniquë jahuë rabëti bo ocapijani ca jisi na. Ratëhax, 
\p —¿Jënahuariahax jihui janotapiha sa? —i jaca niquë. 
\p  
\v 21 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Mato parayamaquia. Dios qui pi chitimiyoiquí tsi higuera jihui qui ë aca ca oquë ca axëqui mato ra. Chitimiyoipimano tsi mato nicaxëhi quiha naa macana ra, “Tsëquëhuë. Ia qui niahacahuë” i ja qui ma quë no.  
\v 22 Chitimipiquí tsi ma bënahai ca bixëqui mato, ma bëhoxquë no —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\s1 Jesu qui yoba cahëxëni cabo caxanina 
\r Marcos 11.27-33; Lucas 20.1-8 
\p  
\v 23 Jatsi jahuë arati xoboria qui Jesu caniquë. Toa xo tsi tiisimajahuano tsi quiha ja qui bëcaniquë arati ibo-iboria bo, nohiria yosibo. Bëhax, 
\p —Arati xobo quima iniacanaibo mi niahitaquë pë. ¿Tsohuë mi qui chama ani tocati ra? —i ja qui jaca niquë. 
\p  
\v 24 Quëbihi tsi, 
\p —Mato nicapariquia ëa ri. Ea pi ma quëbino tsi toa ë qui toca ca ati chama anish ca mato yoaxëquia.  
\v 25 ¿Tsohuë Juan yamabo qui chama ani, nohiria bo ashimati? ¿Dios ni? ¿Joni ni? —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi ja chaninaparicaniquë: 
\p —“Dios” i pi no no tsi “¿jënixo tsi Juan yamabo ma chahahuayamani?” i noqui xëhi quiha pë. Jama, “Joni quima jahuë chama Juan yamabá biniquë” i pi no no tsi noqui caxaxëhi quiha nohiria bo rë. Jatsi, noqui acaxëcani quiha ra, “Dios Chani yoati ibo xo Juan” i jacanai quëshpi na —nëa tsi ja nëcacaniquë. 
\p  
\v 27 Japi, 
\p —Cahëyamaqui noa ra —i Jesu qui jaca niquë. 
\p Jatsi, 
\p —E qui toca ca ati chama anish ca mato yoayamaxëquia ëa ri —i jato qui Jesu niquë. 
\s1 Jesu chaninina dos ca baquë yoati na 
\p  
\v 28 Jatsi jodioba chama bo qui chani Jesú yoaniquë: 
\p —¿Jahuë shinacanai, naa chani yoati na? Jabi dos ca baquë quiha joní jayaniquë. Jariapari ca baquë qui jahëpa caniquë chanixëna. Cahax, “Jisa baquë́, huai yonocohi cata” i quiha ja qui jahëpa niquë.  
\v 29 Jatsi quiha “Jishopë, cayamaquia ra” i baquë ni quiha. Jama, yata ja caniquë ra yonocohi na, shina paxa ca bichish na.  
\v 30 Jatsi quiha jahuë noma qui jahëpa caniquë jasca ca nicaxëna. “Caquia ra” i jahuë noma ni quiha; jama, ja cayamaniquë pë.  
\v 31 Mato nicaquia. ¿Jëni ca baquë ni toa jahuë jahëpa jaha quëëni ca anish cato? —i jato qui Jesu niquë jato nicahi na. 
\p Jatsi, 
\p —Rëquëmë quiha —i jaca niquë. 
\p Jatsi Jesú jato yoaniquë. 
\p —Mato parayamaquia ra. Mato rëquë Diós otohai ca qui jicocaxëcani quiha yoixëni ca impuesto bicanaibo, joni mëtsaxëniria cabo ri.  
\v 32 Jabi joxo tsi quiha quinia jia ca Juan yamabá mato jismaniquë. Jahuë chani ma chahahuayamaniquë rë. Jama, impuesto bicanaibo, joni mëtsaxëniria cabo, tihi cabá tsi xo toa jahuë chani nicahaina ra. Ja chahahuacanai nori ca jisí tsi mato quinia yoi ca ma casoyamaniquë. Juan yamaba chani ma chahahuayamaniquë rë, (naa noma baquë jascaria) —nëa tsi jodioba chama bo qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 Dios Baquë jodiobá niahaina 
\r Marcos 12.1-12; Lucas 20.9-19 
\p  
\v 33 —Chani huëtsa nicacano —i jodioba chama bo qui Jesu niquë—. Huai quiha joní aniquë. Axo tsi quiha toa xo tsi uva icanai ca bimi ja bananiquë. Jaquirëquë tëamë ca panë ja aniquë. Jatsi quiha maxaxá ca trapichi ja aniquë, jënëria ati. Axo tsi quiha jaha bësoti xobo ja aniquë, naa torre icanai cato. Jatsi joni huëtsa bo qui jahuë huai ibobá aquëniquë bimi xatë quëshpi na. Aquëhax tsi quiha jahari jahuë xobo qui ibo caniquë.  
\v 34 Tësatiya tsëquëquë tsi quiha jahuë huai obësocanaibo qui jahuë yonati bo ibobá raaniquë jahuë bimi xatë ja bicano.  
\v 35 Jama, ja cahëcaquë tsi quiha jahuë yonati bo qui ja tsamicaniquë. Huësti ca yonati ja rashacani quiha. Huëtsa ja acani quiha. Huëtsa qui maxax bo ja niacani quiha axëna.  
\v 36 Jatsi maxo huëtsa ibobá raaniquë, naa jahuë yonati bo. Jasca tsi toa maxo ri ja yosicaniquë pë.  
\v 37 Jarohari tsi jahuë baquë yoi quiha ibobá raaniquë, “Noho baquë qui nicacaxëcani quiha” iquiina.  
\v 38 Jama, jahuë baquë jisi tsi “Iboba baquë tsi xo naa ra, naa huai bixëti ca ibo. ¿Canomani? Jahuë baquë no ano ra. Jahuë bixëti ca mai no bino” i yonococanaibo ni quiha.  
\v 39 Jatsi baquë qui ja tsamicaniquë. Huai cacha niaxo tsi ja acaniquë pë. 
\p  
\v 40 ‘Jabi joxo tsi quiha ¿jënahuaxëhi ni huai ibo toa yonococanaibo qui? —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 41 Jatsi jodioba chamabá quëbiniquë: 
\p —Caxaquí tsi toa yoixëni ca joni bo quëyoxëhi quiha ibo ra. Jatsi bimi xatë quëshpi tsi yonococanaibo huëtsa bo qui jahuë huai aquëxëhi quiha, ja bax ja yonococano —i jaca niquë. 
\p  
\v 42 Jatsi Jesú jato yoaniquë: 
\p —¿Quënëhacanish cabo ó ca ma jisyamani naa yoati na? 
\q1 “Oquënaxëhi quiha yosibá niaha ca Maxaxa ra. 
\q1 Oquë-oquëria ca manëxëhi quiha ra. 
\q1 Diós aca ca tsi xo naa ra. 
\q1 Noqui jia quiha” ii quiha. 
\p  
\v 43 ‘Ja tsi xo toa jaboqui tsi mato shomahuacasyamaxo Dios ra. Jaboqui nohiria huëtsa, naa ja bax yonococascanaibo shomahuaxëhi quiha.  
\v 44 Noitixëhi quiha naa Maxax icanai ca chahahuayamacanaibo tëquë. Toa Maxax icanai cató tsi quëyohacacaxëcani quiha ra. Mai mishpo jascaria tsi jato timaxëhi quiha ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\p  
\v 45 Jesu chani nicaxo tsi jato yoati tsi ja chanini nori jodioba chama bá cahëniquë.  
\v 46 Jatsi Jesu qui ja tsamicascaniquë. Jama, nohiria bo qui ja raquëcani quiha, “Dios Chani yoati Ibo xo Jesu” i nohiria bo ni quëshpi na. 
\c 22  
\s1 Fiesta-fiesta ti chani 
\r Lucas 14.15-24 
\p  
\v 1 Jatsi quiha jodioba chama bo qui chani, naa cuentos Jesú yoaniquë Diós otohai yoati na. Ja nëcaniquë: 
\p  
\v 2 —Naipá ca chama-chamaria Dios qui jia tsi xo toa jahuë joi bichiina. Jabi tobi quiha rey iniquë. Jahuë baquë bax fiesta-fiestaria ja shomahuaniquë; naa jahuë baquë ahui yahai ca fiesta quiha.  
\v 3 Jatsi jahuë yonati bo ja raaniquë joi amahacanish cabo quënaxëna. Jama, ja bëcasyamacani quiha.  
\v 4 Jatsi yonati huëtsa bo jato qui réy raaniquë. “‘Tsayacahuë. Oriquiti ibobá rohahuaquë ra mato bax na. Jahuë toro bo, jahuë vaca mishni bo, naa xënihuaxëni cabo ja aquë ra piti. Shomahuahacaquë oriquiti ra. Jahuë baquë ahui yahai ca fiesta qui bëcahuë’ i joi amahacanish cabo qui huë” i jahuë yonati bo qui rey niquë.  
\v 5 Jama, ja bocasyamacani quiha. Jahuë huai qui huësti ca caniquë yonocoxëna. Huëtsa jahuë tienda qui caniquë jahuë jahuë bo iniaxëna.  
\v 6 Jasca, nohiria huëtsa bá toa rey yonati bo qui tsaminiquë rë. Jato ja yosicaniquë. Yosixo tsi quiha jato ja aniquë pë.  
\v 7 Jatsi quiha toa nohiria bo qui caxaniquë rey ra. Caxaxo tsi jahuë soldado bo ja raaniquë jahuë yonati bo anish cabo axëna. Axo tsi quiha jato yaca bo ja mëshacaniquë.  
\v 8 Jatsi jahuë yonati bo réy quënaniquë. Quënahax jato qui ja chanitëquëniquë: “Rohahuahacaquë fiesta ra. No oriquino ra. Jama, toa joi amahacanish cabo jicomayamacana. Anoma ca xo.  
\v 9 Jama, bahi rëso qui bocata. Toá ca noitiria cabo qui joi amacana, noho fiesta qui ja bëcano” i jahuë yonati bo qui rey ni quiha.  
\v 10 Jatsi quiha bahi rëso qui jahuë yonati bo bocaniquë. Nohiria jisi tsi jato ja catiacaniquë fiesta qui bëxëna. Nohiria jiaxëni cabo, nohiria jiayama cabo, tihi cabo ja bëcaniquë. Ja bëcaquë tsi quiha nohiria rëamë tsi fiesta xobo iniquë ra. 
\p  
\v 11 ‘Jatsi fiesta xobo qui rey jiconiquë joi amahacanish cabo jisxëna. Jabi toá tsi huësti ca sahuëti jiayama ca sahuëhai ca joni ini quiha. Toa joni réy jisniquë.  
\v 12 Jisi tsi “Yama tsi xo mi fiesta sahuëti pë. ¿Jënahuariahax raca mi jicoha pa?” i joni qui rey niquë. Jatsi pasihi joni ini quiha, raquëhi na. Chaniyamahi quiha.  
\v 13 Jatsi réy jahuë yonati bo yobaniquë: “Jahuë mëquënë, jahuë tahë, tihi cabo nëxacahuë. Cacha tsëmo qui naa joni niacahuë. Toá tsi araxëhi quiha. Toá tsi tënëxëhi quiha” i rey niquë.  
\v 14 Jatsi quiniacaxëcahuë. Huëstima tsi xo toa joi amahacanish cabo. Jama, ichariama tsi xo toa Diós bichiina —nëa tsi Jesu nëcaniquë jodiobá chama bo qui. 
\s1 Gobierno qui impuesto bo acaina 
\r Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26 
\p  
\v 15 Jatsi quiha jodioba chama bá jisbayaniquë shinacatsi na. Jesu ja paracascani quiha. Jabi yoi ca Jesu ja chanimacascani quiha ja qui quësocasquí na.  
\v 16 Japi jató-na banahuacanaibo, Rey Herodés-na banahuacanaibo, tihi cabo ja raacaniquë Jesu nicati. Ja nëcacaniquë: 
\p —Mia ri tsi xo toa parayamahaina, maestró. Paraxoma tsi Dios quinia tiisimaqui mia ra. Tiisimaquí tsi nohiria shinahai ca chahahuayamaqui mia. Mi qui jaharisi tsi xo nohiria tëquë.  
\v 17 Japi mi shinahai ca noqui mi yoano. ¿Romanoba chama-chamaria qui impuesto bo no ati ni, naa noqui jodiobo? —nëa tsi Jesu qui jodioba chamabo nëcacaniquë tanamaxëna. 
\p  
\v 18 Jabi ja shinacanai ca yoi nori ca Jesú cahëniquë. Japi, 
\p —¿Jënixo tsi nëca tsi ëa tanamacanai pë, paramisxëni cabá?  
\v 19 Gobierno impuesto copihacati ca parata ëa jismacahuë —i jato qui Jesu niquë. 
\p Jatsi parata ja qui ja bëcaniquë. 
\p  
\v 20 —¿Tsohuë bëmana jaria ni naa ra? ¿Tsohuë ni naa quënë ibo? —i jato qui Jesu niquë. 
\p —Romanoba chama-chamaria janë quiha —i jaca niquë. 
\p  
\v 21 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Japi romanoba chama-chamaria qui jahuë jahuë bo tëquë acana. Jasca, Dios qui jahuë jahuë yoi bo acana —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 22 Jesú yoani ca nicahax ja ratëcaniquë. Ratëxo ja jisbayacaniquë. Ja bëta ja chanicasyamacani quiha. 
\s1 Bësotëquëxëhi quiha rësonish cabo 
\r Marcos 12.18-27; Lucas 20.27-40 
\p  
\v 23 Jaquirëquë jaxaba rohari tsi quiha chama huëtsa bo, naa saduceobo icanai cabo Jesu qui bëcaniquë jato ri. (“Yama tsi xo nohiria bësotëquëhaina” icanish cabo tsi xo naa.) Bëxo tsi Jesu ja nicacaniquë: 
\p  
\v 24 —“Baquë bo yama pi joni rësono tsi jahuë ahui bixëti xo jahuë noma. Bixo tsi jahuë rëquëmë bax xocobo ja saihuaxëti xo” i Moisés yamabo ni quiha, Maestró.  
\v 25 Jabi seis ca noma bo quiha jayapaoniquë joni, naa nëá ca racapaonish cato. Xocobo yama tsi naa joni rësoniquë rë.  
\v 26 Jatsi quiha jahuë xachacató jahuë ahui biniquë. Xocobo saihuahaxma tsi ja rësoniquë jaa ri. Jaquirëquë quiha jahuë noma huëtsá jahuë ahui biniquë. Xocobo saihuahaxma tsi ja rësoniquë jaa ri. Toca tsi jahuë noma bo tëquëtá aniquë. Ja rësoyocaniquë. Huësti ca xocobo ja saihuayamacani quiha.  
\v 27 Jarohapa tsi rësoniquë yoxa ri.  
\v 28 Jabi nohiria bo bësotëquëno tsi ¿tsohuë ahui ni naa yoxa sa? Siete ca bënë ja jayaniquë bësoquí na pa —nëa tsi Jesu qui ja nëcacaniquë tanamaxëna. 
\p  
\v 29 Jatsi Jesú jato quëbiniquë: 
\p —Janyama xo mato ra. Quënëhacanish cabo, Dios chama, tihi cabo cahëyamaqui mato tia.  
\v 30 Bësotëquëxo ahui bo, bënë bo, tihi cabo biyamaxëhi quiha nohiria bo, naipá ca ángel bo jascaria iquiina.  
\v 31 ¿Quënëhacanish cabo ó ca Diós mato yoani ca ma jisyamani pa, naa nohiria bësotëquëhai yoati na?  
\v 32 “Abraham, Isaac, Jacob, tihi caba Dios ca ëa xo naa ra” i Dios ni quiha. “Abraham yamabo, Isaac yamabo, Jacob yamabo” i ja yamani quiha ra, bësocanaiba Dios ja nori iqui na —i saduceobo qui Jesu niquë. 
\p  
\v 33 Jatsi nohiria tëquë ratëniquë Jesú tiisimahai ca nicahax na. 
\s1 Oquë-oquëria ca yoba 
\r Marcos 12.28-34; Lucas 10.25-28 
\p  
\v 34 Jabi Jesú quëbini iqui tsi saduceobo bërabiniquë. Jaquirëquë Jesu qui fariseobo, naa chama huëtsa bo bëcaniquë nicahax na.  
\v 35 Jabi jato maxo huësti, naa yoba cahëxëni cató Jesu nicaniquë tanamaxëna. 
\p  
\v 36 —¿Jëni ca ni toa Dios yoba oquë-oquëria cato, maestró? —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 37 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —“Mato joiti tëquë, mato shina tëquë, tihi cabá tsi mato Ibo Dios ma noiti xo” ii quiha.  
\v 38 Oquë-oquëria ca yoba tsi xo naa ra.  
\v 39 Jasca, jaquirëquë ca yoba tsi xo naa: “Nohiria huëtsa bo noicahuë, mamë ma noihai jascaria” ii quiha.  
\v 40 Naa dos ca yoba qui chitimihi quiha Quënëhacanish cabo tëquë —nëa tsi ja qui Jesu nëcaniquë. 
\s1 David yamaba Ibo 
\r Marcos 12.35-37; Lucas 20.41-44 
\p  
\v 41 Jari fariseobo manicano tsi quiha Jesú jato nicaniquë: 
\p  
\v 42 —¿Jahuë shinacanai, johai ca Xabahamati Ibo yoati na? ¿Tsohuë chahitaxocobo ni toa? —iquiina. 
\p Jatsi quiha, 
\p —David yamaba chahitaxocobo quiha —i jaca niquë. 
\p  
\v 43 Jatsi Jesú nicaniquë: 
\p —Dios shina rëamëquí tsi ¿jahuë chahitaxocobo “Ibo” David yamabá quënayamayamani? ¿Jënihax “Ibo” i ja ni, jahuë chahitaxocobo yoati tsi chanihi na? 
\p  
\v 44 “‘Noho mënëcayá tsi tsahotsina, 
\q1 jariapari mia pasomaha cabo ë bëbono, 
\q1 jato mi yonano iquish na’ i noho 
\q1 Ibo qui Ibo Dios ni quiha” 
\m nëa tsi David yamabo nëcani quiha ra.  
\v 45 “Noho Ibo” jahuë Xabahamati Ibo ja quënaniquë ra. “Ibo” pi jahuë chahitaxocobo no tsi ¿jënahuahax jahuë chahitaxocobo ii ni Cristo ra? —nëa tsi jato qui Jesu nëcaniquë nicahi na. 
\p  
\v 46 Jatsi fariseobo pasiniquë. Quëbitima-xëni ja icani quiha. Jaquirëquë jodioba chama bá Jesu nicatëquëpistiayamarianiquë tanamaxëna. 
\c 23  
\s1 Fariseobo, yoba cahëxëni cabo, tihi cabo pasomaha Jesu chaninina 
\r Marcos 12.38-40; Lucas 11.43, 46; 20.45-46 
\p  
\v 1 Jatsi mani ca nohiria, jahuë rabëti bo, tihi cabo qui Jesu chaniniquë: 
\p  
\v 2 —Jabi nohiria bax Moisés yoba bërohuahi quiha fariseobo, yoba cahëxëni cabo. Jato yonoco quiha.  
\v 3 Japi mato ja yoacanai ca yoba tëquë ma chahahuati xo. Jato nicacana. Jama, jato jabi banahuayamacana ra. Anoma quiha. Ja yoacanai ca yoba yoi ayamacani quiha pë.  
\v 4 Nicatimaxëni ca yoba bo nohiria qui acani quiha pë ati, jama ja yoacanai ca yoba nicacanaibo jaca nomari.  
\v 5 Jato jabi quiha pë. Jatiroha ca acani quiha pë, nohiria bá jato tsayano iquish na. Papi mishni bo, naa Dios Chani jaya ca papi sahuëcani quiha pë. Toa papi banëxëcani quiha nohiria jismaxëna. Jato jabi quiha. Jasca, nohiria ba sahuëti bo huino xo jato sahuëti bo pë, nohiria oquë jaca nori quëscahuahi na.  
\v 6 Nohiria bo oriquino tsi oquë ca tsahoti bo bicascani quiha pë. Jato catiti xobó ca rëquë ca tsahoti bá tsi tsahocascani quiha pë.  
\v 7 Jasca, bahi xo tsi joihuahacacascani quiha. Jato qui jia quiha “Maestro” quënahacahaina. 
\p  
\v 8 ‘Jama, “Maestro” ma quënahacayamaxëti xo iquia, huësti roha ca maestro ma jaya ca iqui na.  
\v 9 Jasca, mai xo tsi “Jahëpa-jahëparia” joni quënayamacana. Huësti roha ca tsi xo toa mato Jahëpa-jahëparia, naa mato naipá ca Jahëpa.  
\v 10 “Maestro-maestroria” ma quënahacayamati xo, mato huësti ca Maestro-maestroria roha ca Cristo nori iqui na.  
\v 11 Mato yonati iti quiha mato ó ca oquë cato.  
\v 12 Jabi rabihuahacaxëhi quiha jamë oquëhuahai cato. Jama, oquëhuahacaxëhi quiha yonati jascaria ca manëhai cato ra. 
\p  
\v 13 ‘Noitiria tsi xo mato, yoba tiisimacanaibá, fariseobá. Paramisxëni xo mato ra. Ma tiisimahai iqui tsi Diós otohai ca qui jicotimaxëni xo nohiria bo rë. Jasca, jicocasyama xo mato ri. Jabi nohiriá pi chahahuacasno tsi jato chitiaqui mato pë. 
\p  
\v 14 ‘Noitiria xo mato, yoba tiisimacanaibá, fariseobá. Paramisxëni xo mato ra. Imanish ca yoxa bo paraqui mato pë, jato jahuë bo bixëna. Paraquí tsi jato xobo bo mëbiqui mato pë. Mëbihax Dios qui chani tëtëca bëhoxqui mato nohiria bo paraxëna. Quësohacaxëqui mato ra. Oquëxëhi quiha mato copi ri ra. 
\p  
\v 15 ‘Noiti xo mato yoba tiisimacanaibá, fariseobá. Paramisxëni xo mato ra. Nëama bocaqui mato pë, nohiria mërahi na, jato jabi bo rarinamaxëna. Jato jabi bo rarinamaxo tsi mato oquë tsi jato rohahuaqui mato, tënëtiya qui ja bocano, naa ma bocanai jascaria. 
\p  
\v 16 ‘Noitiria xo mato, mato bëco ca rëquëninicanaibá. Anoma tsi xo toa ma tiisimahaina ra. “Arati xobó tsi axëquia” i nohiria quii tsi jatihuahacayamaxëti ca ma yoaha ca nori ca quëscahuaqui mato pë. Tocaqui mato pë, jurar-aqui na. (Jatsi ma yoaha ca iqui tsi ma axëhai nori ca quëscahuacani quiha nohiria rë.) Jama, “Arati xobó ca oro ca jahuë bá tsi axëquia” i jato quii tsi “Jatihuahacayoixëti xo no yoahaina” iqui mato pa.  
\v 17 Jisna. Cahëtimaxëniria ca bëcoxëniria ca xo mato ra. ¿Jënahuariahax arati xobó ca oro ca jahuë bo oquë ina? ¿Oquë ma ni Dios arati xobo ra? Dios roha tsi xo toa oro ca jahuë bo oquëhuati ibo cato ra.  
\v 18 Jascaria tsi “Altár tsi axëquia ra” i nohiria quii tsi jatihuahacayamaxëti ca ma yoaha ca nori ca quëscahuaqui mato pë. (Jatsi ma yoaha ca iqui tsi ma axëhai nori ca quëscahuacani quiha nohiria rë.) Jama, “Altar ó ca janahaca jahuë bá tsi axëquia ra” i jato quii tsi “Jatihuahacayoixëti xo no yoahaina” iqui mato pa.  
\v 19 Jisna. Bëcoria xo mato ra. ¿Jënahuariahax altar ó ca Dios qui ma janaha ca oquë ina? ¿Oquë ma ni Dios altar? Dios altar tsi xo toa ma janaha ca oquëhuahaina ra.  
\v 20 Jishopë. “Altár tsi axëquia ra” iqui mato pë, nohiria bo paracatsi na. Jama, “Altár tsi axëquia ra” imahai ca tsi xo toa “Altar ó ca janahaca cató tsi axëquia ra” imahai ca jascaria. Jaharisi ca xo.  
\v 21 Jasca, “Arati xobó tsi axëquia ra” iqui mato pë, nohiria bo paracatsi na. Jama, “Arati xobó tsi axëquia ra” ipii tsi “Jaha ca bësohai ca Dios janë́ tsi axëquia ra” iyoiqui mato ra. Jaharisi tsi xo toa dos ca yoahaina ra.  
\v 22 Jasca, “Naipá tsi axëquia” iqui mato pë, nohiria bo paraxëna. Jama, “Naipá tsi axëquia” ipii tsi “Naipá ca tronó ca tsaho ca Dios janë́ tsi axëquia” iyoiqui mato ra. Jaharisi tsi xo toa dos ca yoahaina. 
\p  
\v 23 ‘Noitiria xo mato, yoba cahëxëni cabá, fariseobá. Paramisxëni xo mato ra. Jabi ma tësaha ca yochi bo, naa mato menta, anís, comino, tihi cabo quima décima ca Dios qui aqui mato, mato yoba nicariaxëna. Tocaquí tsi Dios oquë-oquëria ca yoba nicayamaqui mato pë. ¿Japa? ¿Mabë xatë bo mëbicanai? ¿Noiyoicanai? ¿Dios chahahuayoicanai? Toca tsi ma ati nori iquë, mato yoba huëtsa bo niaxoma.  
\v 24 Bëco ca rëquëniniti ibo bo xo mato pë. Iriama ca yoba bo nica-nicapama tsi Dios oquë-oquëria ca yoba bo mataraqui mato pë. 
\p  
\v 25 ‘Noitiria xo mato, yoba cahëxëni cabá, fariseobá. Paramisxëni xo mato ra. Mëchocoha tsi xo mato mëquë bo. Mëchocoxo piquí tsi mato jabi bo nicariaqui mato; mahitsa quiha. Jahuëmishni bo ó quëëmisxëniria xo mato ra. Yoixëni ca xo mato shinana.  
\v 26 Jariapari tsi mato shina bahuëcana, bëcoria ca fariseobá. Mato shina pi bahuëhacano tsi jiaxëhi quiha mato jabi ri. 
\p  
\v 27 ‘Noitiria xo mato, yoba cahëxëni cabá, fariseobá. Paramisxëni xo mato. Joxohuahaca ca maihuati xobo bo jascaria xo mato ra. Jiaria tsi xo toa xobo cacha cato; jama, jaxara tsi nohiria xao bo, pisiria ca jahuë bo, tihi cabo jaca nori.  
\v 28 Toca xo mato ri. Nohiria bo qui jia jisiria xo mato jabi bo; jama, quiamisxëni ca jochahuaxëniria ca mato shina nori. 
\p  
\v 29 ‘Noitiria xo mato, yoba cahëxëni cabá, fariseobá. Paramisxëni xo mato. Jiaria ca maihuati xobo bo aqui mato, mato Dios Chani yoanish cabo bax na. Toca tsi jato oquëhua-casqui mato pë.  
\v 30 Tsayacahuë. Mato naaborëquëbá Dios Chani yoanish cabo aniquë pë. Jama, “Toatiyá pi bësorohaquí tsi jato ayamaquë no aniquë ra” iqui mato pë jaboqui.  
\v 31 Jabija. Jato ati iboba chahitaxocobo ma nori ca jismaqui mato ra, toca tsi ma chaniquë no.  
\v 32 Ma acatsai ca acahuë. Mato naborëquëbá chitahëhuani ca yonoco jatihuacana iquia ra. ¿Jaboqui ëa acasyamacanai? 
\p  
\v 33 ‘Rono bá, rono ba xocobá. Tënëtiya qui raahacaxëqui mato iquia. ¿Jënahuariahax toa copi ma paxana?  
\v 34 Ja tsi xo toa Dios Chani yoacanaibo, yosibo, yoba cahëxëni cabo, tihi cabo mato qui raaxëquia Dios Chani nicamaxëna. Jatsi jato xatë axëqui mato. Jato xatë cruzó tsi tooxaxëqui mato. Huëtsa bo rashaxëqui mato pë mato catiti xobo xo na. Huëtsa bo chibaxëqui mato, yaca huëtsa, yaca huëtsa jato mërabonaquí na. Tihi tsi axëqui mato pë.  
\v 35 Jaha tsi mato qui japahacaxëhi quiha Dios copi ra, jatiroha ca acacanish cabo quëshpi na. Jariapari Abel acacaniquë. Jaquirëquë huëstima ca Dios Chani yoanish ca huëtsa bo acacani quiha. Jarohapa tsi Zacarías, naa Berequias baquë acacaniquë. Jabi altar, arati xobo naxërëquë xo tsi Zacarías ja tëpascaniquë. Tocanoma tsi xo toa acacanish cabo ra, naa Abel tëpas-hacanitiya rohari.  
\v 36 Mato parayamaquia. Copihacaxëti xo jaboqui ca bësocanaibo, jatiroha ca acacanish cabo quëshpi na iquia ra. 
\s1 Jerusalén ca nohiria Jesú noinina 
\r Lucas 13.34-35 
\p  
\v 37 ‘Jisa Jerusalén, Jerusalén ca nohiriá. Jisa, Dios Chani yoanish cabo ati ibobá. Jisa, Diós raani ca Chani bëcanaibo acanaibá. ¡Erama! Mato otocasquia ra, naa jahuë pëhi namá jahuë xocobo patiarí otohai jascaria. Jama, ëa biyamaqui mato rë.  
\v 38 Iquë ra. Diós mato niabëriaquë rë. Quëyohacaxëqui mato ra.  
\v 39 Jasca, ëa jistëquëyamariaxëqui mato, “Shoma tsi xo Iboba janë́ tsi johai cato” i ma xëquë rohari —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\c 24  
\s1 “Quëyohacaxëhi quiha jodioba arati xobo” i Jesu nina 
\r Marcos 13.1-2; Lucas 21.5-6 
\p  
\v 1 Jabi jodioba arati xobo Jesú jisbayaniquë. Jisbayajahuano tsi quiha ja qui jahuë rabëti bo bëcaniquë jato arati xobo bo tsayamaxëna.  
\v 2 Tsayapama tsi jato qui Jesú chaniniquë: 
\p —Jia tsi xo naa ma tsayacanaina. Mato parayamaquia. Potas-hacaxëhi quiha naa arati xobo bo tëquë ra. Matsami matsami niiyamaxëhi quiha jahuë maxax bo; huësti ca yama nomari —i Jesu niquë. 
\s1 Xaba rëso jisti bo 
\r Marcos 13.3-23; Lucas 21.7-24; 17.22-24 
\p  
\v 3 Maca Olivo Ya icanai cató tsi Jesu tsahono tsi quiha ja qui jahuë rabëti bo bëcaniquë. Jahuë rabëti bo roha quiha. 
\p —¿Jënino tsi ocapixëhi ni naa mi yoahaina ra? Noqui yoahuë. ¿Jënahuariaxo tsi cahëxëhi ni noa, naa mi bacahaina, xaba rëso, tihi cabo tsëquëxëquë no? —i Jesu qui jaca niquë. 
\p  
\v 4 Jatsi Jesu nëcaniquë: 
\p —Quiniacaxëcahuë, ma parahacayamano. Joxëhi quiha huëstima ca noho janë́ tsi chanicanaibo.  
\v 5 Joxo tsi huëstima ca nohiria paracaxëcani quiha rë, “Cristo xo noa” iquiina.  
\v 6 Jasca, país bo nianahaina, país ca xërëquë ca nohiria iquinahaina, tihi cabo nicaxëqui mato ra. Nicahi tsi raquëyamacana. Ocapixëhi quiha ra; jama, jari xaba rëso ja nomari.  
\v 7 País huëtsa pasomaha nianaxëhi quiha país huëtsa. Chama huëtsa pasomaha iquinaxëhi quiha chama huëtsa. Jasca, toatiyá tsi oriquiti biniaxëhi quiha nohiria bo rë. Jasca, yajoriaxëhi quiha mai. Toca tsi ja ixëti quiha jamëri ca iti bá no.  
\v 8 Jama, jariapari ca nohiria bá tënëhai ca chitahë roha tsi xo naa ra. Oquënaxëhi quiha ra. 
\p  
\v 9 ‘Jatsi mato qui tsamicaxëcani quiha. Chama bo qui mato mëacaxëcani quiha acacati. Ea iqui tsi mato qui caxaxëqui jatiroha ca país ca nohiria.  
\v 10 Toatiyá tsi Dios quima bësocaxëcani quiha huëstima ca nohiria. Jabë xatë bo pasomaha chanicaxëcani quiha rë. Jabë xatë bo qui caxacaxëcani quiha.  
\v 11 Jatsi jisiquixëhi quiha huëstima ca mahitsa ca Dios Chani yoacanaibo. Jisiquiquí tsi huëstima ca nohiria paracaxëcani quiha.  
\v 12 Toatiyá tsi pacanaxëhi quiha jochahaina. Janacaxëhi quiha nohiria bá noihaina;  
\v 13 jama, jahuë rëso qui tënëcanaibo xabahamahacaxëti nori.  
\v 14 Jasca, jatiroha ca maí ca nohiria qui yoahacaxëti xo Dios Chani, naa ja otohai yoati na. Jabija ca Chani nicaxëhi quiha nohiria bo tëquë. Jaquirëquë tsëquëxëhi quiha jahuë rëso. 
\p  
\v 15 ‘Toatiyá tsi Dios arati xobo, naa iti-itiriá tsi niixëhi quiha quëyomisxëni ca yoiria cato, naa Daniel yamabá yoani jascaria. Jabi naa quënëni ca tsayahai cató cahëno ra.  
\v 16 Naa quëyomisxëni ca yoiria ca jisi tsi maca bo qui jabaxëti xo jodioba maí cabo.  
\v 17 Jahuë xobo qui jicoyamaxëti xo xobo cacha ca nohiria jahuë jahuë bo bixëna. Ja bamayamano.  
\v 18 Jasca, jahuë sahuëti biti bacayamaxëti xo huaí ca yonocohai cato. Ja bamayamano.  
\v 19 Toatiyá tsi noitixëhi quiha tohoya ca yoxa bo, baquë pistia ico cabo.  
\v 20 Dios qui bëhoxcana, matsitiyá tsi joiti barí tsi ma jabayamano.  
\v 21 Jabi mai nëhohuahacanitiya rohari tsi huëstima ini quiha nohiria bá tënëhaina. Jama oquë-oquëriaxëhi quiha naatiyá ca ja tënëcaxëcanaina iquia.  
\v 22 Jama, toa tënëti xaba pi Diós namahuayama-rohano tsi yama ca nohiria xabahamahacahai quë aquë. Ja bini ca nohiria bo bax toa xaba namahuaxëhi quiha. 
\p  
\v 23 ‘Jatsi “Nëá xo noqui Xabahamati Ibo, tsayapa. Toá xo ra” i pi tsohuëcara no tsi jato chahahuayamacana.  
\v 24 Toatiyá tsi jisiquixëhi quiha mahitsa ca Cristo bo. Jisiquixëhi quiha mahitsa ca Dios Chani yoacanaibo. Jisiquixo tsi jisti bo acaxëcani quiha pë, Diós bini ca nohiria bo paraxëna.  
\v 25 Nicacahuë. Jaboqui mato yobapariquia, ocapijanox pari no.  
\v 26 Jasca, “Xabachá xo Cristo” i nohiria no tsi boyamacahuë. “Nëá xo, jonë quiha” i jaca no tsi jato chahahuayamacahuë.  
\v 27 Bajrahai ca canapa nai shitahai ca jascariaxëhi quiha Nohiria Baquë johaina. Mëri tsi ixëhi quiha ë johaina ra.  
\v 28 Jabi yohina pi rësono tsi catitapicani quiha poico bo. Jahuë pisi quiha. Jascaria tsi, jocha oquë-oquëriano tsi joxëhi quiha Nohiria Baquë jahuë ángel bo ya. 
\s1 Nohiria Baquë johaina 
\r Marcos 13.24-27; Lucas 21.25-33; 17.26-30, 34-36 
\p  
\v 29 ‘Anomariaxëhi quiha toa tënëtiya ra. Jaquirëquë tsëmonaxëhi quiha bari. Nai ax paquëxëhi quiha naipá ca huishti bo. Yajohacaxëhi quiha naipá ca jahuë bo.  
\v 30 Jatsi naipá tsi jisiquixëquia, naa Nohiria Baquë ë nori cato. Jatsi araxëhi quiha maí ca nohiria bo tëquë. Jatsi tsëmó tsi ë johai ca jiscaxëcani quiha. Noho chama, noho oquë, tihi cabo jiscaxëcani quiha ë joquë no.  
\v 31 Jasca, xoohacaxëhi quiha trompeta joi pistiamá no. Jatsi jatiroha ca quinia, naa norte, sur, este, oeste, tihi cabo qui noho ángel bo raaxëquia. Noho nohiria, naa ë bini cabo catiacaxëcani quiha. 
\p  
\v 32 ‘Jabi higuera jihui jisti tsayano. Ja botoxpino tsi basima xo oitiya. Toa cahëqui mato.  
\v 33 Jascaria, ë yoaha ca jahuë bo chitahëno tsi basima tsi xo toa ë johaina. Joti basima xo ëa.  
\v 34 Mato parayamaquia. Jabi naatiyá ca bësocanaibo rësonox pari no tsi ocapixëhi quiha ë yoahana.  
\v 35 Huinocaxëhi quiha naipa, mai, tihi cabo; jama, huinoca-pistiayamariaxëhi quiha noho Chani ra. 
\p  
\v 36 ‘Jabi yama tsi xo toa ë johai ca bari hora cahëhaina. Cahëyamahi quiha naipá ca ángel bo. Cahëyamaquia ëa ri, naa Dios Baquë ë nori cato. Toa bari cahëhi quiha Jahëpa Dios roha. 
\p  
\v 37 ‘Jabi ë jono tsi ë noho pasoyamacaxëcani quiha nohiria rë, naa Noé tiyá jascaria.  
\v 38 Toatiyá tsi Dios shinayamaquí tsi jënë ó ja pasoyamacaniquë. Raquëxoma tsi ja picani quiha. Jënë aii ja icani quiha. Ahui yahaii ja icani quiha. Ja tocacaniquë noti chahitaxëni ca qui Noé jiconox pari no.  
\v 39 Jënë baihai ca ó ja pasoyamacani quiha. Jarohapa tsi jënë́ tsi ja quëyohacacaniquë ra. 
\p  
\v 40 ‘Toatiyá tsi yonocobëquihi ixëhi quiha dos ca joni bo huai xo na. Mëbihacaxëhi quiha huëstita. Jisbëriahacaxëhi quiha huëtsa.  
\v 41 Tobixëhi quiha dos ca yoxa bá xëqui timabëquinahaina. Mëbihacaxëhi quiha huëstita. Jisbëriahacaxëhi quiha huëtsa. 
\p  
\v 42 ‘Japi jaha bësocahuë, mato ibo johai ca bari ma cahëyamahai quëshpi na.  
\v 43 Yomaxëni ca johai ca hora pi cahërohahi tsi xobo ibo oxayamaquë aquë ra. Yomaxëni ca qui ja tsamiquë aquë ra.  
\v 44 Japi shomahuahacacana, ë noho ma pasomayamahai ca barí tsi ë joxëhai quëshpi na. 
\s1 Yoi ca yonati 
\r Lucas 12.41-48 
\p  
\v 45 ‘¿Tsohuë ni toa empleado jiaxëni cato, naa chahahuahacati cato? ¿Tsohuë bixëhi ni chama, jahuë yonati bo ototi, jato orihuati? ¿Jahuë yonati jiaxëni ca biyamayamaxëhi ni?  
\v 46 Ja qui jahuë chamá aca ca yonoco pi aii tsi ranixëhi quiha toa empleado, jahuë chama joxëquë no. Ja acai ca jisxëhi quiha jahuë chama ra.  
\v 47 Jatsi jahuë empleado jia ca qui oquë ca yonoco axëhi quiha, naa jahuë jahuë bo tëquë ototi.  
\v 48 Jama, yonati yoi ca iipihi tsi “Bamaxëhi quiha noho chama” jamë ixëhi quiha.  
\v 49 Jatsi jahuë chama yonati bo rashati chitahëhuaxëhi quiha pë. Pahëcanaibo ya oriquiti chitahëhuaxëhi quiha. Jënë aii quiha rë.  
\v 50 Jatsi bacaxëhi quiha jahuë chama, naa jaha ja pasoyamahai ca barí no.  
\v 51 Bacaxo tsi raquëria ca nicamisxëni cabá copi toa empleado yoi ca qui axëhi quiha. Toá tsi ara-araxëhi quiha toa empleado nicamisxëni cato. 
\c 25  
\s1 Diez ca yoxajahi bo chani 
\p  
\v 1 ‘Jabi tsëquëxëhi quiha Diós otohai ca bari ra. (Jaha bësocana.) Toa barí tsi nëcaxëhi quiha nohiria, naa chani jascaria. Jabi tobi quiha diez ca yoxajahi bo iniquë. Baquichá tsi quiha jato lamparina bo ja tsamacaniquë, ahui yahi johai ca joni bëchaxëna.  
\v 2 Jabi cinco ca yoyoxëni ca yoxajahi bo ya ini quiha, cinco ca tiisi jaya ca huëtsa cabo ri.  
\v 3 Jabi yoyoxëni cabá jato lamparina bo boniquë aceite yama. Aceite ja shina-bënocani quiha.  
\v 4 Jama, tiisi cabá aceite boniquë jato lamparina boquí na.  
\v 5 Jatsi quiha ahui yahai ca bamaniquë. Manahi tsi yoxajahi ba bëro coshinaniquë. Jatsi oxatsijacani quiha.  
\v 6 Jatsi baquichá tsi quiha tsohuëcara ca quënahai ca joi ja nicacaniquë, naa “Jaboqui cahëhi quiha ahui yahai cato ra. Bëchahi bëcahuë” iquiina.  
\v 7 Jatsi quiha joiniquë yoxajahi bo. Joixo tsi jato lamparina bo ja shomahuacaniquë.  
\v 8 Jatsi quiha “Aceite pistia noqui ahuë. Nocapaima tsi xo noba lamparina bo rë” i tiisi cabo qui yoyoxëni cabo niquë.  
\v 9 Jatsi quiha, “¿Jënahuariaxo mato qui no ana? No narismitsa. Oquë tsi xo tienda qui ma bocanaina copixëna” i jato qui tiisi ca yoxajahi bo ni quiha.  
\v 10 Jatsi quiha yoyoxëni ca yoxajahi bo bocaniquë aceite copixëna. Ja copicano tsi quiha ahui yahai ca cahëniquë. Jatsi quiha ja bëta fiesta qui rohahuahacanish ca yoxajahi bo jiconiquë. Ja jicoyocaquë tsi quiha caiti japahacaniquë.  
\v 11 Jaquirëquë ja cho tsi quiha fiesta qui cahëcaniquë yoxajahi bo huëtsa bo. Cahëxo tsi quiha ja quënacaniquë: “Japëcahuë, taitá. Noqui jicomahuë ra” iquiina.  
\v 12 Jatsi quiha, “Mato cahëyamaquia ra” i jato qui ahui yahai ca ni quiha. 
\p  
\v 13 ‘Japi jaha bësocahuë, ë johai ca bari ma cahëyamahai quëshpi na —nëa tsi Jesu nëcaniquë chani yoahi na—. 
\s1 Parata bichish ca yonati chani 
\r Lucas 19.11-27 
\p  
\v 14 ‘Jabi Diós otohai ca tsëquëno tsi copihacaxëhi quiha nohiria bo. Naa chani nicacahuë. Tobi quiha chama iniquë. Nëama país huëtsa qui ja cacasni quiha. Jabi canox pari tsi quiha jahuë yonati bo ja quënaniquë. Quënaxo tsi quiha jahuë parata jato qui ja prestahuahaniquë ja bax anihuati.  
\v 15 Huësti ca yonati qui cinco mil ca pesos ja aniquë. Yonati huëtsa qui dos mil ca pesos ja aniquë. Huëtsa qui un mil ca pesos ja aniquë. Jabi oquë ca tiisi jaya ca yonati qui huino ca parata ja ani quiha. Tiisiriama ca qui nama ca ja ani quiha. Parata axo tsi quiha ja jisbayaniquë.  
\v 16 Jabi bamayamaniquë toa cinco mil ca pesos bichish ca yonati. Ja iniahai cató tsi quiha toa parata ja anihuaniquë. Toca tsi quiha cinco mil ca pesos ganancia ja aniquë ra jahuë chama bax na.  
\v 17 Jabi tocaniquë dos mil ca pesos jaya ca ri. Dos mil ca pesos ganancia ja ani quiha jahuë chama bax na.  
\v 18 Jama, un mil ca pesos bichish ca caniquë jahuë parata ya. Caxo tsi quiha maiquiní tsi jahuë chama parata ja maihuaniquë. 
\p  
\v 19 ‘Naama tsi quiha, naa xëni huëtsá tsi quiha jato chama bacaniquë. Bacaxo tsi quiha jato qui ja prestahuahani ca parata ja bënaniquë.  
\v 20 Jatsi quiha jariapari ca yonati, naa cinco mil ca pesos binish ca joniquë. Joxo tsi quiha jahuë chama qui jahuë cinco mil ca pesos jahari ja mëaniquë. Chamá-na quiha. Jatsi quiha chama qui cinco mil ca pesos huëtsa ja mëaniquë. Jahuë ganancia quiha. “Cinco mil ca pesos ë qui mi aniquë, taitá. Tsayahuë. Nëá xo cinco mil ca pesos huino, naa ganancia mi bax ë acana ra” i jahuë chama qui ja niquë.  
\v 21 Jatsi quiha chama chaniniquë: “Jia tsi xo toa mi acana ra, yonati jiaxëni cató. Jia tsi noho parata pistia mi otoquë ra, negocio acaina. Ja iqui tsi oquë ca yonoco mi qui axëquia ati. Noho xobo qui jicohuë. No raninabëquino ra” i jahuë yonati qui chama niquë.  
\v 22 Jatsi quiha dos mil ca pesos binish ca yonati joniquë. Johax, “Dos mil ca pesos ë qui mi aniquë. Tsayapa. Nëá xo dos mil ca pesos huino quiha, naa ganancia mi bax ë acana ra” i jahuë chama qui ja ni quiha.  
\v 23 Jatsi quiha ja qui jahuë chama nëcaniquë: “Jia tsi xo toa parata pistiá tsi negocio mi acana ra. Ja iqui tsi oquë ca yonoco mi qui axëquia ototi. Noho xobo qui jicohuë. No ranibëquinano ra” i ja qui chama ni quiha.  
\v 24 Jatsi quiha un mil ca pesos binish ca yonati joniquë. Johax, “Noiyamahai ca joni mi iqui ca ë nicaniquë, naa nohiria huëtsa bá banaha ca sayaha ca tihi cabo tësahaina.  
\v 25 Japi ë raquë-raquëniquë. Raquëhi tsi mi parata ë maihuaniquë bënoyama-xëna. Tsayapa, nëá xo mi parata ra. Mí-na quiha” i chama qui ja niquë.  
\v 26 Jatsi quiha chama chaniniquë: “Yoixëni ca chiquixëniria ca yonati xo mia ra. Noiyamahai ca joni ë iqui ca mi cahëniquë. Jabija, noho yonati bá banaha ca sayaha ca, tihi cabo tësahai ca ëa xo naa.  
\v 27 ¿Jëniriaxo tsi banco qui noho parata mi ayamani pa, ganancia bixëna? Jatsi joxo tsi noho parata yoi, jahuë banco ganancia, tihi cabo ë biquë aquë ra” i toa yonati qui ja ni quiha.  
\v 28 Jatsi quiha toá ca mani cabo qui chama chaniniquë: “Jahuë mil ca pesos mëbicahuë. Toa cinco mil ca jaya ca yonati qui acahuë.  
\v 29 Jabi huino ca copi bicaxëcani quiha jaya cabo, naa Dios bax yonococanaibo. Biniayamacaxëcani quiha. Jama, jahuë pistia roha ca bënoxëhi quiha yonocoyamahai cato.  
\v 30 Japi cacha tsëmo qui naa chiquixëni ca yonati niacahuë. Toá tsi ara-araxëhi quiha tënëhi na” i chama ni quiha —nëa tsi Jesu nëcaniquë naa chani yoahi na—. 
\s1 Jaroha ca copi 
\p  
\v 31 ‘Jabi anomariaxëhi quiha toa barí tsi ë joxëhaina. Noho ángel bo ya tsi joxëquia, naa Nohiria Baquë ë nori cato. Johax noho trono-tronoriá tsi tsahoxëquia.  
\v 32 Jatsi ëa tëamë tsi caticaxëcani quiha maí ca nohiria bo tëquë. Jatsi nohiria bëquëxnamaxëquia, naa chibo quima jahuë oveja obëso cató tsëcahai ca jascaria.  
\v 33 Jahuë mënëcayá tsi oveja bo janahi quiha, chibo jahuë mëxojó no.  
\v 34 Jabi tocaxëquia ëa ri, naa chama-chamaria ë nori cato. Tocahax noho mënëcayá ca nohiria bo qui chaniparixëquia: “Bëcahuë, noho Jahëpá shomahuani ca ma bino ra. Naama tsi quiha ja rohahuahacani quiha, naa mai nëhohuahacanitiya rohari.  
\v 35 E paxnano tsi ëa ma pimaniquë ra. E tëshinaquë tsi jënë ëa ma amaniquë ra. E co-coquë tsi mato xobo qui ëa ma jicomaniquë.  
\v 36 Sahuëti ë narisquë tsi ëa ma shomahuaniquë. Preso qui ë nanëhacaquë tsi ë qui ma shishoniquë” nëa tsi jato qui nëcaxëquia.  
\v 37 Jatsi, “¿Jënino tsi mia no pimani pa, Ibobá, naa mi paxnaquë no? ¿Jënino tsi mia jënë no amani sa, naa mi tëshinaquë no?  
\v 38 ¿Co-cohi tsi no bëta mi chitëni pa? ¿Jënino tsi mia no joihuani pa? ¿Jënino tsi sahuëti mi qui no ani, naa tsoboco mi iquë no?  
\v 39 Mi iquiquë tsi preso xara mi iquë tsi ¿jënino tsi mi qui no shishoni pa?” Tihi tsi i ë qui xëhi quiha mëstëhuahacahax cabo, quëbihi na.  
\v 40 Jatsi, “Nëa xo tsi ëbë xatë iriama cabo shomahuaquí tsi ë bax ma tocaquë ra” ixëquia.  
\v 41 Jaquirëquë mëxojó ca nohiria bo qui chanixëquia: “Tori bocahuë. Yoshihuahacati xo mato ra. I-ipaohai ca chihi, naa Yoshini, jahuë ángel yoixëni bo, tihi cabo bax rohahuahacani ca chihi qui bocata.  
\v 42 Paxnahëquë tsi ëa ma pimayamaniquë pë. E tëshinaquë tsi ë qui jënë ma ayamaniquë pë.  
\v 43 E co-coquë tsi mato xobo qui ëa ma jicomayamaniquë pë. Sahuëti ë narisquë tsi ëa ma mëbiyamaniquë pë” nëa tsi jato qui nëcaxëquia ra.  
\v 44 Jatsi ëa quëbicaxëcani quiha: “¿Jënino tsi mi iquini pa? ¿Jënino tsi mia no mëbiyamani pa, naa preso qui mi nanëhacaquë no? Cahëyamaqui noa ra” tihi tsi i ë qui caxëcani quiha pë.  
\v 45 Jatsi, “Parayamaquia. Ebë xatë iriama cabo pi mëbicasyamaquí tsi ëa yoi ma mëbicasyamaniquë pë” i jato qui xëquia ra.  
\v 46 Jatsi raahacacaxëcani quiha naabo. Tënë-tënëpaocaxëcani quiha. Jama, bëso-bësopaocaxëcani quiha mëstëhuahacahax cabo ra —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\c 26  
\s1 Jesu qui ja tsamicascanina 
\r Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2; Juan 11.45-53 
\p  
\v 1 Nohiria bo tiisimahax tsi quiha jahuë rabëti bo qui Jesu chaniniquë: 
\p  
\v 2 —Dos bari tsi chitahëxëhi quiha pascua fiesta. Toatiyá tsi chama bo qui mëahacaxëquia rë. Cruzó tsi ëa namëcaxëcani quiha —iquiina. 
\p  
\v 3 Toatiyá tsi quiha Caifás xobo-xoboria tsi jodioba chama bo catiniquë. Toá mani ini quiha arati iboba chama bo, jodioba yosibo.  
\v 4 Toá tsi ja chaninacani quiha Jesu yoati na. Parahax tsi ja qui ja tsamicascani quiha namëxëna. 
\p  
\v 5 —No quiniati xo ra. Anoma tsi xo fiesta no tsi ja qui no tsamihaina ra. Caxaxëhi quiha nohiria bo tia —i jaca niquë. 
\s1 Perojomé tsi Jesu tahë ashimahacanina 
\r Marcos 14.3-9; Juan 12.1-8 
\p  
\v 6 Jabi yaca Betaniá tsi Jesu iniquë, naa bonohuaxëni ca Simón xobó no.  
\v 7 Toá ja no tsi quiha ja qui yoxa joniquë alabastro icanai ca botella ya. Perojome rëamë ja ini quiha. Joxo tsi quiha naa copixëni ca perojome jahuë mapo qui ja japaniquë, ja oriquiquë no.  
\v 8 Jatsi yoxa qui jahuë rabëti bo caxaniquë ja aca ca jisi na. 
\p  
\v 9 —¿Jëniriaxo tsi toa perojome mi yoshihuaha rë? Copixëni quiha. Huëstima ca parata quëshpi tsi naa perojome iniahacati nori iquë rë noitiria cabo qui ati —i jaca niquë. 
\p  
\v 10 Jabi ja chanicani nori ca Jesú cahëni quiha. Cahëhax, 
\p —¿Jënixo tsi naa yoxa yosicanai pë? Jiaria tsi xo toa ë bax ja acana ra.  
\v 11 Mato bëtarohahi quiha noitiria cabo; jama, ëa ti tsi xo toa mato bëta naamayamahaina.  
\v 12 Noho yora qui perojome ja japahai cató tsi ëa ja rohahuaquë maihuahacati.  
\v 13 Ja aca ca nicaxëhi quiha maí ca nohiria bo tëquë, naa Dios Chani yoahacahai cató no. Jatsi naa yoxa shinaxëhi quiha nohiria bo, nicaxo na —i Jesu niquë. 
\s1 Chama bo qui Jesu Judás mëacasnina 
\r Marcos 14.10-11; Lucas 22.3-6 
\p  
\v 14 Jatsi arati ibobá chama bo qui Judas caniquë, naa Iscariote yaca ax jonish cato. Jesu doce ca rabëti bo ó ca huësti ca ja ini quiha. Cahax, 
\p  
\v 15 —¿Jahuë tihi ca parata ë qui acaxëcanai Jesu quëshpi na? Mato qui mëaxëquia —i jato qui Judas niquë pë. 
\p Jatsi Judas qui treinta ca parata copixëni ca quiha ja acaniquë.  
\v 16 Bixo tsi quiha jato qui Jesu mëati xaba jia ca mërati ja chitahëhuaniquë. 
\s1 Pascua fiesta 
\r Marcos 14.12-25; Lucas 22.7-23; Juan 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26 
\p  
\v 17 Jabi pascua fiesta bari bo tsëquëquë tsi quiha naa jariapari ca barí tsi levadura yama ca mapari jodiobá piniquë. Jato jabi quiha. Jatsi toa barí tsi quiha Jesu qui jahuë rabëti bo bëcaniquë. 
\p —¿Jahuënia xo tsi pascua oriquiti rohahuaxëhi ni noa sa, pixëna? —i jaca niquë. 
\p  
\v 18 —Tobi yacatá ca joni quiha. Ja qui bocata. “‘Basima tsi xo noho xabaca’ ii quiha Maestro” i ja qui cana. “Mi xobo xo tsi jahuë rabëti bo yaxo tsi pascua oriquiti picatsi quiha” i ja qui cana —i jato qui Jesu niquë. 
\p  
\v 19 Jatsi jahuë rabëti bo bocaniquë Jesú yoani ca axëna. Toa xo tsi quiha pascua oriquiti ja rohahuacaniquë. 
\p  
\v 20 Yata tsi naa bari caquë tsi quiha jahuë doce ca rabëti bo ya Jesu iniquë.  
\v 21 Oriquipama tsi, 
\p —Parayamaquia. Jodiobá chama bo qui ëa mëaxëhi quiha mato ó ca huësti cato rë —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi quiha ja cohuënacaniquë. 
\p —¿Tsohuë cara ni toa sa? ¿Ea ti ma ni? —i jaca niquë. 
\p  
\v 23 Jatsi quiha Jesú quëbiniquë: 
\p —E bëtaxo tsi jahuë mapari pitëxti qui nacomabëquihai ca tsi xo toa ëa mëaxëhai cato ra.  
\v 24 Rësoxëquia Quënëhacanish cabá yoani jascaria, naa Nohiria Baquë ë nori cato; jama, noiti-noitixëhi quiha toa jodioba chama bo qui ëa mëaxëhai ca joni ra. Ja qui oquë ja iquë aquë ja coyamarohapiquë no —i Jesu niquë. 
\p  
\v 25 Jatsi, 
\p —¿Ea yoati tsi chanihi ni mia pa? —i Judas niquë, naa Jesu mëanish cato. 
\p —Jaahuë —i Jesu niquë. 
\p  
\v 26 Jatsi oriquipama tsi quiha mapari Jesú biniquë. Bixo tsi “Gracias” i Dios qui ja niquë ja quëshpi na. Bëquëx-xo tsi jato qui mapari ja aniquë piti. 
\p —Bicahuë. Picahuë. Noho yora tsi xo naa —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 27 Jatsi copá ca jënë ja biniquë. Bichi tsi “Gracias” i ja niquë. Jatsi jënë jato qui ja aniquë. 
\p —Bicahuë. Ayocana —i Jesu niquë—.  
\v 28 Noho jimi tsi xo naa. Dios xabahamati quinia jisti quiha. Huëstima cabo bax japahacahi quiha noho jimi ra, jato jocha masati.  
\v 29 Jabi nëa xo tsi naa uva bimi jënë atëquëpistiayamariaxëquia, mato bëta xo tsi quinia paxá tsi ë atëquëxëquë rohari mana xo na, naa noho Jahëpá otohai cato xo na —nëa tsi Jesu nëcaniquë. 
\s1 Jochati tanamahacaxëqui mato 
\r Marcos 14.26-31; Lucas 22.31-34; Juan 13.36-38 
\p  
\v 30 Quëquëhax tsi quiha Maca Olivo Ya qui ja bocaniquë.  
\v 31 Jatsi quiha jato qui Jesú chaniniquë: 
\p —Naa baquichá tsi ëa pasomaha bësoyoxëqui mato rë. Tocaxëti quiha, “Oveja obëso ca tëpasmaxëquia. Pacanamahacaxëhi quiha jahuë oveja” i Quënëhacanish cato ó tsi Dios ni quëshpi na.  
\v 32 Jama, bësotëquëhax mato bëbo Galilea qui caxëquia —i jahuë rabëti bo qui Jesu niquë. 
\p  
\v 33 Jatsi quiha Pedró quëbiniquë: 
\p —Mi quima tëxë bo bësomitsa. Jama, mi quima casopistiayamariahai ca ëa xo naa ra —iquiina. 
\p  
\v 34 Jatsi Pedro qui Jesu chaniniquë: 
\p —Mia parayamaquia. Naa baquichá tsi patiari bënë quëonox pari no tsi tres tsi “Jesu cahëyamaquia” ixëqui mia rë —iquiina. 
\p  
\v 35 Jatsi quiha, 
\p —Mi bëta pi rësorohahi tsi mi quima casopistiayamariaxëquia ra —i Pedro niquë. 
\p Jatsi toca tsi quiha chaniniquë jahuë rabëti huëtsa bo ri. 
\s1 Getsemaní tsi Jesu bëhoxnina 
\r Marcos 14.32-42; Lucas 22.39-46 
\p  
\v 36 Jatsi Getsemaní icanai ca qui Jesu caniquë jahuë rabëti bo ya. Cahax, 
\p —Nëbí tsahocana. Toa tsi caapariquia bëhox-xëna —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 37 Jatsi Pedro, Zebedeo dos ca baquë, naa Jacobo, Juan, tihi roha cabo ja boniquë. Jatsi Jesu cohuënaniquë. Raquëtsijaniquë.  
\v 38 Jatsi quiha, 
\p —Cohuëria ca ëa xo naa. Rësoti basima xo ëa rë. E bëta chitëcana. E bëta bësocana ra —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 39 Jatsi ori pistia cahax Jesu mëniniquë, jahuë bëmana mai quiri. Bëhoxtsijaniquë: 
\p —Mi qui pi jia no tsi ë quima naa johai ca tënëtiya mëbihuë, noho Jahëpá. Tënëcasyama xo ëa ra. Jama, jaha ë quëëhai ca mi ayamano; jama, mi shina roha ati nori ra —i Jesu niquë bëhoxhi na. 
\p  
\v 40 Bëhoxhax jahuë rabëti bo qui ja joniquë. Joxo tsi ja oxacanai ca ja jisniquë. Jatsi, 
\p —¿Huësti hora roha ë bëta bësoti mëtsama ni mato rë?  
\v 41 Bësocana. Bëhoxcana, jochati ma tanamahacayamano ra. Jabija, mato shina tsi xo toa bëhoxcatsaina; jama, mato yora tsi xo chamayama —i Pedro qui Jesu niquë. 
\p  
\v 42 Jatsi Jesu catëquëniquë bëhox-xëna. 
\p —Ea shinahuë, noho Jahëpá. Mi qui pi jia no tsi naa tënëtiya mi mëbino. Jama, jaha ë quëëhai ca mi ayamano, mi shina ati nori —i ja niquë. 
\p  
\v 43 Bëhoxhax ja jotëquëniquë. Oxa ja icani ja jisniquë. Coshiria jato bëro ini quiha.  
\v 44 Jisbaya tsi ja bëhoxtëquëniquë, jasca ca yoahaina.  
\v 45 Jatsi jahuë rabëti bo qui ja bacaniquë. 
\p —¿Jari oxacanai rë? ¿Jari joicanai rë? Tsëquëquë ë tënëti hora ra. Jochahuaxëni cabo qui mëahacapaimaria xo ëa, naa Nohiria Baquë ë nori cato.  
\v 46 Joicana. ¿Canomani? Nëa johi quiha ëa mëacatsai ca joni rë —i Jesu niquë. 
\s1 Jesu qui soldado bo tsaminina 
\r Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53; Juan 18.2-11 
\p  
\v 47 Jabi jari ja chanino tsi Judas joniquë, naa doce ca ó ca huësti cato. Ja bëta bëcaniquë nohiria misco. Saipi bo, jihui bo, tihi cabo jayacani quiha. Ja raahacani quiha Jesu qui tsamiti. Arati ibo bo, yosibo, tihi cabá jato raani quiha.  
\v 48 Jatsi nohiria misco qui jisti Judás aniquë. 
\p —Ma bicatsai ca joni tatsoxëquia. Toa joni qui tsamicahuë —i jato qui Judas, naa Jesu mëanish ca niquë pë. 
\p  
\v 49 Japi cahëhax Jesu qui Judas catapiniquë. Cahax, 
\p —¿Jënimani mia, maestró? —i Jesu qui ja niquë, joihuahi na. 
\p Joihuaxo tsi quiha Jesu ja tatsoniquë pë.  
\v 50 Jatsi Jesú quëbiniquë: 
\p —Mi acatsai ca ahuë pë, noho rabëtí —iquiina. 
\p Jatsi Jesu qui tsamihi ja bëcaniquë. Ja achajahuacaniquë. 
\p  
\v 51 Jatsi quiha Jesu rabëti huësti cató jahuë saipi tsëcaniquë. Tsëcaxo tsi quiha arati ibo-iboria yonati ja paxtianiquë Jesu paxamacatsi na.  
\v 52 Jatsi, 
\p —Jahuë iti qui mi saipi jahari raahuë ra —i ja qui Jesu niquë—. Saipí tsi acacaxëhi quiha saipí iquinacascanaibo ra.  
\v 53 ¿Jëniriahai? ¿Dios quënati mëtsa ca ë nori cahëyamahai? Dios ë quënarohano tsi huëstima ca ángel bo, naa doce ca ángel ejército ja raatapiquë aquë ra.  
\v 54 Jama, ángel bo ja raarohano tsi ¿jënahuariaxo Quënëhacanish cabo jatihuahacana? “Jochacanaibo qui ja mëahacati xo” ¿iyamacahi ni? —nëa tsi Jesu nëcaniquë jahuë rabëti bo qui. 
\p  
\v 55 Jatsi bëcanish ca nohiria misco qui Jesú chaniniquë: 
\p —¿Saipi bo, tëpasti jihui bo, tihi cabo jaya ni mato pa? ¿Yomaxëni ca bichii jascaria ëa bichi bëcanai pa? Jatiroha ca bari mato bëta ë i-ipaoyamëquë arati xobó no. Toa xo tsi ë tiisimaquë tsi ë qui ma tsamiyamayamëquë.  
\v 56 Jama, ocapijaquë naa tëquëta, Dios Chani yoanish cabá quënëni ca jatihuahacano iquish na —nëa tsi jato qui Jesu nëcaniquë. 
\p Jatsi jahuë rabëti bá Jesu jisbërianiquë. Jisbëria tsi ja jabacaniquë. 
\s1 Jodioba chama bo bësojó Jesu niinina 
\r Marcos 14.53-65; Lucas 22.54-55, 63-71; Juan 18.12-14, 19-24 
\p  
\v 57 Jesu qui tsamixo tsi arati ibo ba chama Caifás qui Jesu ja bocaniquë copihacati. Toá tsi mani ini quiha yoba cahëxëni cabo, jodioba yosibo.  
\v 58 Jasca, basi quiha Pedró banahuaniquë raquëquí na. Chama xobo huënë qui cahëhax toá tsi ja tooniquë. Jatsi huënë qui jicohax xobo obëso cabo ya Pedro tsahoniquë tsayaxëna.  
\v 59 Jabi arati ibo bo, nohiria yosibo, tihi cabá Jesu namëcasni quiha. Ja tsi xo toa Jesu pasomaha ca joi ja mëracaniquë. Yama a ra.  
\v 60 Jama, tobi huëstima ca quiahuacanaibo ini quiha ja qui quësocatsi na. Jarohapa tsi dos ca quiaxëni ca joni niiniquë ja qui quësoxëna. 
\p  
\v 61 —“Dios arati xobo potasti mëtsa xo ëa ra” i ja ni quiha. “Jaquirëquë quiha tres barí tsi naa xobo nimatëquëxëquia” i ja ni quiha —i jaca niquë Jesu qui quësocatsi na. 
\p  
\v 62 Jatsi arati ibo ba chama joiniquë Jesu qui chanixëna. 
\p —¿Jënihai, naa jahuë bo yoati na? Mia pasomaha chanicani quiha ra. ¿Jato quëbicasyamahai? —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 63 Quëbiyamaniquë Jesu. Jatsi arati ibo ba chama chanitëquëniquë. 
\p —Bësohai ca Dios janë́ tsi mi chanino ra. Mi parayamano. ¿Dios Baquë, naa johai ca Xabahamati Ibo ni mia ra? Noqui yoahuë ra —i Jesu qui ja niquë. 
\p  
\v 64 Jatsi, 
\p —Ja tsi xo ëa ra. Jaboqui tsi chamaxëni ca Dios mënëcayá ca Nohiria Baquë tsaho ca jisxëqui mia. Naipá ca tsëmó tsi ja johai ca jisxëqui mia —i ja qui Jesu niquë. 
\p  
\v 65 Jatsi arati ibo ba chamá jahuë sahuëti jaraxaniquë caxaquí na. Jatsi, 
\p —Dios pasomaha ja chaniquë ra. Anoma quiha. ¿Jëniriaxo ja qui quësocanaibo huëtsa bo no nicacasna? Nëa roha xo tsi jahuë yoixëni ca chani no nicaquë ra.  
\v 66 ¿Jabija ni? —nëa tsi Caifás nëcaniquë. 
\p Jatsi, 
\p —Yoixëni tsi xo toa ja chanihana ra. Namëhacati xo ra —i jaca niquë. 
\p  
\v 67 Jatsi quiha Jesu bëmana qui coshotsi-jahuacaniquë pë. Ja bëtoxacaniquë pë. Ja bëpaishacaniquë rë. 
\p  
\v 68 —Jisa, Xabahamati Ibobá. ¿Tsohuë mia aca? Noqui yoahuë ra —i jaca niquë tocahi na. 
\s1 Jesu quima Pedro bësonina 
\r Marcos 14.66-72; Lucas 22.56-62; Juan 18.15-18, 25-27 
\p  
\v 69 Toatiyá tsi xobo cacha, naa huënënë́ tsi tsaho Pedro iniquë. Toa tsaho ja no tsi ja qui xotaco joniquë. Yonati ja ini quiha. Jatsi ja qui yonati chaniniquë, naa xotaco cato. 
\p —Jesu ya mi iquë, mia ri —i Pedro qui ja niquë. 
\p  
\v 70 Jama, 
\p —Jesu cahëyamahai ca ëa xo naa ra. E joma mi chanihaina —i Pedro niquë ja qui jato bësojo ax na. 
\p  
\v 71 Jatsi caiti qui Pedro caniquë, naa huënënë́ cato. Toa xo tsi quiha xotaco yonati huëtsá Pedro jisniquë. Jatsi, 
\p —Jesu ya toa joni iquë ra —i toa yonati niquë toá ca manicanaibo qui. 
\p  
\v 72 Jatsi caxahax Pedro ocaniquë: 
\p —Parayamaquia. Toa Jesu cahëyamahai ca ëa xo naa ra —iquiina. 
\p  
\v 73 Jaquirëquë, yata pistia no tsi quiha toá ca niihai ca joni bo Pedro qui bëcaniquë. 
\p —Tonia Jesu rabëti huësti ca xo mia ra. Jamëri xo mi joi, mi chanihaina ra —i Pedro qui jaca niquë. 
\p  
\v 74 Jatsi Pedro ocatëquëniquë pë: 
\p —Jabija ca pi ë chaniyamarohano tsi ëa Diós copino ra. Parayamaquia. Toa joni cahëyamaquia ra —i jato qui ja niquë rë. 
\p Tocajaquë tsi quiha patiari quëo-quëoniquë.  
\v 75 Jatsi Jesú yoaha ca Pedró shinaniquë, naa “Patiari quëonox pari no tsi ‘Jesu cahëyamaquia’ ixëqui mia” i ja qui Jesu ni quëshpi na. Jatsi cacha Pedro caniquë. Cahax ja ara-araniquë rabihi na. 
\c 27  
\s1 Pilato qui Jesu ja bocanina 
\r Marcos 15.1; Lucas 23.1-2; Juan 18.28-32 
\p  
\v 1 Huëaquë tsi arati ibo ba chama bo, nohiria yosibo, tihi cabo chaninaniquë Jesu namëti yoati na. Jesu ja namëcascani quiha. 
\p  
\v 2 Jatsi quiha Jesu ja nëxacaniquë. Nëxaxo tsi quiha romanoba chama, naa Pilato icanai ca qui Jesu ja bocaniquë ja copihacano iquish na. Boxo tsi ja qui ja mëacaniquë ja namëhacano. 
\s1 Judas rësonina 
\p  
\v 3 Jabi Jesu ja namëcascani nori ca jisi tsi Judas rabiniquë, naa jato qui mëanish cato. Rabiquí tsi quiha jahari jodioba chama bo qui jahuë treinta ca parata copixëni ca ja bëniquë. Jaha ja quëëyamani quiha. 
\p  
\v 4 —Jishopë. Jochaquë ëa ra. Shinajiaxëni ca ë mëaquë rë, ja namëcano —i jato qui Judas niquë. 
\p Jatsi, 
\p —Noba shina ri ma xo; mi shina nori —i ja qui jodioba chama bo niquë. 
\p  
\v 5 Jatsi napata qui toa parata ja nianiquë arati xobo xo na. Niabëria tsi jamë tsi ja namëhi caniquë, jamë tënëxëhax na. 
\p  
\v 6 Jatsi arati ibo ba chama bá ja niani ca parata topiniquë. Topihax, 
\p —Anoma tsi xo naa parata ra. Namëti copiti parata quiha. Noba yoba pasomaha tsi xo noba caja qui naa parata yoi nanëhaina. Binoma quiha —i jaca niquë. 
\p  
\v 7 Chaninahax Campo del Alfarero mai ja copicaniquë carayanabo maihuati.  
\v 8 Ja tsi xo toa “Mai Jimi Ya” toa mai quënahacani quiha.  
\v 9 Jabi tocapijaquë tsi Dios Chani yoanish ca Jeremías yamabá yoani ca jatihuahacani quiha, naa “Treinta ca parata copixëni ca ja bicaniquë. Joni copi ja ini quiha. Toa precio jodiobá copipaoni quiha joni quëshpi na.  
\v 10 Bixo tsi alfarero mai ja copicaniquë, ëa Ibobá yoani jascaria” nëá tsi quiha ja quënëni ca nina. 
\s1 Pilato bësojó Jesu niinina 
\r Marcos 15.2-5; Lucas 23.3-5; Juan 18.33-38 
\p  
\v 11 Romanoba chama bësojó Jesu nimahacaniquë ja copihacano. Jatsi, 
\p —¿Jodioba rey, naa chama-chamaria ni mia ra? —i Jesu qui romanoba chama niquë nicahi na. 
\p Jatsi, 
\p —Jaahuë —i Jesu niquë. 
\p  
\v 12 Jama, arati ibo bo, nohiria yosibo, tihi cabo ja qui quësoquë tsi Jesú quëbiyamaniquë.  
\v 13 Jatsi Pilató nicaniquë: 
\p —Huëstima ca tsi xo toa mi qui ja quësocanaina ra. ¿Jato nicayamahai? —iquiina. 
\p  
\v 14 Quëbiyamaniquë Jesu. Japi Pilato ratëniquë. Shinati ja cahëyamani quiha. 
\s1 Nati Jesu copihacanina 
\r Marcos 15.6-20; Lucas 23.13-25; Juan 18.38; 19.16 
\p  
\v 15 Jabi jatiroha ca fiesta no tsi huësti ca presó ca joni quiha romanoba chamá paquëmapaoniquë nohiria bo qui. Jahuë jabi quiha. Nohiria qui jia ca joni iqui ca ja paquëmapaoni quiha.  
\v 16 Jasca, toatiyá tsi ati ibo quiha, naa Barrabás icanai ca preso xara iniquë. Toa joni quiha nohiria tëquëtá cahëniquë.  
\v 17 Japi nohiria misco catiquë tsi quiha Pilató jato nicaniquë: 
\p —¿Jënica joni mato bax paquëmaxëhi ni ëa ra? ¿Barrabás ni? ¿Jesu ni, naa Cristo imahaina? —i jato qui ja niquë. 
\p  
\v 18 Jabi Jesu qui yosaxëni quiha toa jodiobo iniquë. Ja tsi xo toa Pilato qui ja mëacani quiha ja namëno. Jabi ja qui ja yosacanai ca Pilató cahëni quiha. 
\p  
\v 19 Jatsi quiha nohiria copiti tsahotí ja tsahono tsi jahuë ahuiní ja qui chani raaniquë. “Toa shinajiaxëni ca joni namëyamahuë. E nama-namashinaquë ja yoati na ra” i ja niquë bënë qui. 
\p  
\v 20 Jama nohiria misco qui arati ibo bo, nohiria yosibo, tihi cabo chaniniquë namëcatsi na. Chanihax, 
\p —Barrabás bënacana ra. “Nati xo Jesu” icana —nëa tsi nohiria bo qui ja nëcacaniquë. 
\p  
\v 21 Jatsi Pilato chanitëquëniquë: 
\p —Nëbi dos ca joni bo. ¿Jënica mato qui paquëmaxëhi ni ëa ra? —iquiina. 
\p Jatsi, 
\p —Barrabás —i jaca niquë. 
\p  
\v 22 Jatsi, 
\p —¿Jënahuaxëhi ni ëa ra Jesu qui, naa Cristo imahaina? —i Pilato niquë. 
\p Jatsi, 
\p —Cruzó tsi tooxahuë —i nohiria tëquë niquë. 
\p  
\v 23 —¿Jëni ni ra? ¿Jahuë yoi ca ja ani pa? —i Pilato niquë jato nicahi na. 
\p Jatsi jato joi ja choshacaniquë pë: 
\p —Cruzó tsi ja tooxahacati xo ra —iquiina. 
\p  
\v 24 Jatsi Pilato yosananiquë. Mahitsa jato qui ja chanini quiha. Caxaxëniria quiha toa nohiria iniquë; iquinacaspaimaria jaca nori. Jatsi jënëpaxa Pilató bënaniquë jato bësojo xo tsi mëchocohaxëna. Mëchocohapama tsi, 
\p —Ja rësopino tsi noho shinari ma xo ra, mato shina nori —i nohiria qui Pilato niquë. 
\p  
\v 25 Jatsi quiha nohiria tëquëtá quëbiniquë: 
\p —Noqui, noba xocobo, tihi cabo copihacano ra, ja rësohai quëshpi na —iquiina. 
\p  
\v 26 Jatsi quiha jato qui Barrabás Pilató paquëmaniquë. Jaquirëquë Jesu ja rashaniquë rispichí no. Rashaxo tsi quiha soldado bo qui ja mëaniquë cruzó tsi ja tooxacano. 
\p  
\v 27 Jatsi soldado bá Jesu biniquë. Bixo tsi quiha Pilato xobo-xoboria qui ja jicomacaniquë. Jatsi Jesu qui quëtsotsi soldado bo tëquë niquë.  
\v 28 Quëtsoxo tsi jahuë sahuëti ja tsobocaniquë. Tsoboxo tsi quiha sahuëti shini, naa chama sahuëti ja sahuëmacaniquë.  
\v 29 Jatsi chaha ja quëcocaniquë moxa ya. Jahuë mapo ó tsi moxachaha janaxo tsi quiha jahuë mënëcaya ca mëquë ó tsi bastón ja janacaniquë. Rey chama-chamaria jisiria ja ini quiha. Jatsi ja bësojó ja mënicanaca tsi ja mahuacaniquë. 
\p —¡Viva, viva, jodioba chama-chamariá! —iquiina. 
\p  
\v 30 Jatsi ja qui ja coshocaniquë. Jahuë mëquë ca bastón bichi tsi ja matoohacaniquë pë.  
\v 31 Mahuaxo tsi quiha jahuë sahuëti shini ja tsoboniquë. Jahuë sahuëti yoi sahuëmaxo tsi quiha tori Jesu ja bocaniquë cruzó tsi tooxaxëna. 
\s1 Cruzó tsi Jesu tooxahacanina 
\r Marcos 15.21-32; Lucas 23.26-43; Juan 19.17-27 
\p  
\v 32 Riquipama tsi mai huëtsa ca joni ja bëchacaniquë, naa Cirene ax jonish cato. Simón jahuë janë ini quiha. Ja qui tsamixo tsi quiha Jesu cruz ja qui ja janacaniquë ja iano. 
\p  
\v 33 Toca tsi Gólgota, naa Mapo Xao Ya qui ja cahëcaniquë.  
\v 34 Toa xo tsi vino, naa tiahui ya roihacanish ca jënë Jesu qui ja amaniquë ati. Jama, ja xëhayamaniquë tanaxo na. Moca quiha. 
\p  
\v 35 Jatsi cruzó tsi Jesu ja tooxacaniquë. Tooxaxo tsi quiha jahuë sahuëti bo ja oquëxnamacaniquë i-ihai cató no.  
\v 36 Jaquirëquë ja tsahocaniquë toa xo tsi jaha bësoxëna.  
\v 37 Jatsi jahuë mapo maxcacha chani ja janacaniquë, naa ja qui ja quësocanina, “Jesu tsi xo naa, jodioba chama-chamaria” iquiina.  
\v 38 Jasca, ja bëta dos ca yomaxëni ca joni bo ja tooxacaniquë, huësti jahuë mënëcayá no, huësti jahuë mëxojó no. 
\p  
\v 39 Jasca, 
\p —Jë, jë —i tarabicanish cabo niquë bëquëhi na. 
\p Jesu ja mahuacaniquë jato ri: 
\p  
\v 40 —Mimë xabahamahuë arati xobo potascatsai cató. ¿Tres barí tsi toa xobo nimati mëtsa ni mia pa? Dios Baquë pi iqui tsi cruz ax botëhuë ra —nëa tsi nohiria bo nëcaniquë. \fig Jesu tooxahacanina|src="cn01836b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 27.40" \fig* 
\p  
\v 41 Jascaria tsi mahuacaniquë arati ibo bo, yoba tiisimacanaibo, jodioba yosibo, tihi cabo ri: 
\p —Huëtsa bo ja xabahamaquë; jama, jamë xabahamati mëtsa ja nomari —i jaca niquë—.  
\v 42 ¿Noba Israel rey, naa noba chama-chamaria ni naa joni pa? Jaboqui cruz ax ja botëno ra. Tocapino tsi chahahuaxëqui noa ra.  
\v 43 ¿Dios qui chitimihi ni naa joni pa? Diós jahuë Baquë mëbino ra noipiquí na. “Dios Baquë xo ëa” ¿i ja yamayamani? —nëa tsi jodioba chama bo nëcaniquë. 
\p  
\v 44 Jasca, ja bëta tooxahacanish ca yomaxëni cabá Jesu mahuaniquë jato ri. 
\s1 Jesu nanina 
\r Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49; Juan 19.28-30 
\p  
\v 45 Matoroco barí tsi quiha tsëmonaniquë toa mai. Naama tsi quiha ja tsëmonina. Tres hora bo quiha.  
\v 46 Jatsi a las tres tsi quiha joi pistiamá tsi Jesú quënaniquë: 
\p —Elí. Elí. ¿Lama sabactani? naa “¿Jënixo tsi ëa mi jisbëriaha rë, noho Diós, noho Diós?” —i ja niquë. 
\p  
\v 47 Tocajaquë tsi quiha, 
\p —Eliás, naa Dios Chani yoanish ca quënahi quiha tonia —i jaca niquë, naa toá ca niicanaibo. 
\p  
\v 48 Nicahax tsi quiha huësti ca joni jabaniquë tatë bixëna. Bixo tsi quiha vinagre jënë nopi ca qui ja moosaniquë. Moosaxo tsi tahua rëbiquirihaxo tsi Jesu ja amaniquë.  
\v 49 Jama, 
\p —Huënayamaxëhuë. Elías jomitsa mëbixëna. No tsayaparino —i ja qui tëxë bo niquë. 
\p  
\v 50 Jatsi Jesú quënatëquëniquë. Quënahax ja naniquë.  
\v 51 Ja naquë tsi quiha arati xobó ca rotamë ca quëbëti raiti jaxcahacaniquë. Mana ax napata quiri ja jaxcahacani quiha. Jasca, yajoniquë mai. Mapëxëniquë macaná ca maxax bo.  
\v 52 Japëquëniquë rësonish caba maiquini bo ra. Toá ca Dios qui chitiminish ca rësonish ca huëstima cabo bësomahacani quiha.  
\v 53 Jatsi, jato maiquini ax ja tsëquëcaniquë. Jatsi Jesu bësotëquëquë tsi quiha Jerusalén qui ja jicocaniquë jato ri. Toa xo tsi huëstima ca nohiriá jato jisniquë. 
\p  
\v 54 Jabi mai yajoquë tsi quiha soldado bá capitán, Jesu obëso cabo, tihi cabo raquëniquë ocapijani ca jisi na. Jisi tsi, 
\p —Jabija xo ra. Dios Baquë yoi ja iquë ra —i jaca niquë raquëhi na. 
\p  
\v 55 Jasca, basima xo tsi huëstima ca yoxa bá tsayahi iniquë. Galilea ax Jesu ja banahuacani quiha mëbixëna.  
\v 56 Toa mani ini quiha María Magdalena, Jacobo José jahëhua María, Juan Jacobo jahëhua, naa Zebedeo baquë bo. 
\s1 Jesu maihuahacanina 
\r Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56; Juan 19.38-42 
\p  
\v 57 Bari caquë tsi quiha Arimatea yacata ax rico ca joni joniquë, naa José icanai cato. Jesu banahuanish ca ja ini quiha jaa ri.  
\v 58 Cahëhax Pilato jisi ja caniquë. Caxo tsi quiha Jesu yora ja bënaniquë maihuati. Jatsi chani Pilató raaniquë, José qui Jesu yora ja acano.  
\v 59 Jahuë yora bichi tsi quiha sabana paxa cató tsi ja yaboniquë.  
\v 60 Jaquirëquë jahuë maiquini qui jahuë yora ja nanëniquë. Huëyohaca ca quini paxa ca ja ini quiha. Nanëxo tsi quiha maxax chahitaxëni caiti qui ja taraniquë. Taraxo tsi quiha ja jisbayaniquë.  
\v 61 Jabi toá tsi maiquini bësojó María Magdalena, María huëtsa, tihi cabo tsaho ini quiha. 
\s1 Maiquini bësojó ca ó bësohai ca soldado bo 
\p  
\v 62 Huëaquë tsi, naa jodioba joiti barí tsi quiha arati ibo bo, fariseobo, tihi cabo Pilato jisi bocaniquë. Bohax, 
\p  
\v 63 —Quiaxëni toa joni iquë ra bësohi na, taitá —i Pilato qui jaca niquë—. “Tres barí tsi bësotëquëxëquia” i ja ni quiha ra.  
\v 64 Japi soldado bo jahuë maiquini qui mi raano jaha ja bësocano. Huinocaxëti quiha tres bari. Mi tocapiyamano tsi jahuë yora yomahi jahuë rabëti bo jomitsa ra. Yomahax “Ja bësotëquëquë ra” icaxëcani quiha pë. Jatsi Jesu quiahai ca oquëxëhi quiha ja quiacanaina ra —nëa tsi Pilato qui ja nëcacaniquë pë, naa jodioba chama bo. 
\p  
\v 65 Jatsi, 
\p —Soldado bo bihuë. Jia tsi jahuë maiquini ó bësocana —i jato qui Pilato niquë. 
\p  
\v 66 Jatsi ja bocaniquë. Maiquiní ca maxax ja rohahuacaniquë, bahama ja tarahacayamano iquish na. Jaquirëquë soldado bo ja nimacaniquë jaha ja bësocano. \fig Jahuë mai ó ja bësocanina|src="cn01849b.tif" size="span" copy="©1978 David C. Cook Publishing Company" ref="MAT 27.66" \fig* 
\c 28  
\s1 Jesu bësotëquënina 
\r Marcos 16.1-8; Lucas 24.1-12; Juan 20.1-10 
\p  
\v 1 Jodioba joiti bari huinocaquë tsi quiha baquishmari tsi, naa domingó tsi María Magdalena, María huëtsa, tihi cabo bocaniquë Jesu mai jisi na.  
\v 2 Jatsi mai yajo-yajoniquë, nai ax ángel botëni quëshpi na. Botëxo tsi quiha bahama maxax ja taraniquë. Tori tarahax maxax cacha ja tsahoniquë.  
\v 3 Canapa bajra-bajrahai jascaria tsi quiha jahuë jaria ini quiha. Joxoria quiha jahuë sahuëti ini quiha, naa nieve jascaria.  
\v 4 Jatsi raquë-raquëniquë jaha bësohai ca soldado bo jisish na. Ja rëso-tapicaniquë raquëhi na.  
\v 5 Jatsi quiha yoxa bo qui ángel chaniniquë: 
\p —Raquëyamacana. Jesu, naa tooxahacahitahax ca ma mërahai ca cahëquia.  
\v 6 Yama xo ra. Ja bësotëquëquë ra, ja yoani jascaria. Nëri bëcahuë. Ja janahacahitaha ca ma tsayano.  
\v 7 Mëri, jaboqui jahuë rabëti bo yoata. “Ja bësotëquëquë” i jato qui cana. “Mato bëbo Galilea qui cahi quiha. Toa xo tsi Jesu jisxëqui mato” i jato qui cana. Jabi mato ë yoaha ca ma shina-bënoyamano —i yoxa bo qui ángel niquë. 
\p  
\v 8 Jatsi maiquini jisbaya tsi quiha rani tsi jahari yoxa bo jabaniquë jato rabëti bo yoaxëna. Jasca ja raquëcani quiha.  
\v 9 Jisbayajahuacano tsi quiha jato bësojó Jesu jisiquitapiniquë. Jisiquixo tsi jato ja joihuaniquë. Jatsi quiha ja bësojó tsi ja mënicaniquë jahuë tahë acha. Ja qui aratsijacaniquë. 
\p  
\v 10 Jatsi quiha, 
\p —Raquëyamacana. Ebë xatë bo qui ma chanino. “Galilea qui bocata. Toa xo tsi ëa jiscaxëcani quiha” icana —nëa tsi yoxa bo qui ja nëcaniquë. 
\s1 Soldado bá yoanina 
\p  
\v 11 Jabi jahari yoxa bo bohono tsi quiha maiquini ó bësohai ca soldado bo yaca qui cahëniquë jato ri. Ocapijani ca arati ibo bo qui ja yoacaniquë.  
\v 12 Nicahax arati ibo bo bocaniquë nohiria yosibo yoaxëna. Jënahuati ja cahëyamacani quiha.  
\v 13 Japi soldado bo qui ja chanicaniquë jato quiamaxëna. 
\p —“Yomahacashinaquë jahuë yora” i nohiria bo qui cana. “Baquichá no oxano tsi jahuë yora jahuë rabëti bá yomashinaquë pë” icana.  
\v 14 Jatsi Pilató pi ma yoahai ca jahuëcara nicano tsi “Jabija” i ja qui xëqui noa. Ma raquëyamano —i soldado bo qui jodioba chama bo niquë. 
\p  
\v 15 Jatsi quiha soldado bo qui parata chama bá aniquë quiamaxëna. Jatsi soldado bo jisbayaniquë, ja yoahacacani ca yoaxëna. Jabi jodiobo xërëquë tsi quiha toa quiahai ca chani pacananiquë pë. Toatiyá rohari no tsi jari chahahuahacahi quiha toa chani pë. 
\s1 Jahuë rabëti bo Jesú raanina 
\r Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49; Juan 20.19-23 
\p  
\v 16 Jaquirëquë Jesu once ca rabëti bo bocaniquë Galileá ca maca qui, naa Jesú yoaha ca qui.  
\v 17 Jesu jisi tsi ja bësojó tsi quiha ja mënicaniquë; jama, Jesu ja iqui ca huësti huësti cabá chahahuayamaniquë.  
\v 18 Basimahax tsi quiha jato qui Jesu chaniniquë: 
\p —Naipá cabo, maí cabo, tihi cabo yonati chama tëquë ë qui acacaniquë.  
\v 19 Jatsi nohiria bo tëquë qui bocata. Ea banahuacanaibo jato amacana. Jahëpa, jahuë Baquë, Espíritu Santo, tihi cabá janë́ tsi jato ashimacana.  
\v 20 Jasca, mato ë yoani ca jahuë bo tëquë jato tiisimacana. Mato bëtapaoxëquia ra, xaba rëso qui. Toa ma shina-bënoyamano —nëa tsi jahuë rabëti bo qui ja nëcaniquë.