\id TIT - Kakchiqel, Western [ckw] NT (Guatemala) -2011 bd. \h TITO \toc1 Ri wuj ri xutz'ibaj ri apóstol San Pablo chare ri Tito \toc2 Tito \toc3 Tit \mt1 Ri wuj ri xutz'ibaj ri apóstol San Pablo chare ri Tito \ip Wuj ri xutek ri apóstol San Pablo chare ri Tito. Ri Tito jun pastor pa jun iglesia ri c'o pa jun ti ruwach'ulef ri c'o pa ya' ri Creta rubi'. Tek ri Pablo xutzijoj ri lok'olaj ch'abel ri niya'o colotajic chupan ri ti ruwach'ulef ri', benak chuka' ri Tito riq'ui y tek ri Pablo xel el chiri', xuya' c'a ca ri Tito riche (rixin) chi yerutijoj y yerupixabaj ri quiniman chic ri Dios. Chupan ri ti ruwach'ulef ri' yec'o ca'i' oxi' iglesias, pero xa majun utz quibanon, ruma xa xquichop niquixolk'otij ri ruch'abel ri Dios. Rumari' tek ri Pablo xutek re wuj re' chare ri Tito riche (rixin) chi nunataj chare ri achique rusamaj tek c'o ca chiri' pa Creta. \ip Chupan ri tanaj 1 mocaj 5 y napon c'a pa mocaj 15 chare ri tanaj 3, ri Pablo nubij chare ri Tito ri achique rubanic quic'aslen ri nicajo' ye'oc uc'uey bey chupan ri iglesias ri yec'o chiri' pa Creta. Nubij chuka' chi ma tiquiya' ta quixquin chare ri xa ma ruch'abel ta ri Dios. Y nubij chuka' chare ri Tito chi querupixabaj ri xa nicajo' niquiya' ca ri kitzij chi ruch'abel ri Dios. \c 1 \s1 Ri San Pablo nutek el rutzil ruwech ri Tito \p \v 1 Riyin ri Pablo, yin jun rusamajel ri Dios y jun ru'apóstol ri Jesucristo. Riya' xirutek c'a chiquito'ic ri ye cha'on ruma ri Dios, riche (rixin) chi queri' niquicukuba' más quic'u'x riq'ui. Y xirutek quiq'ui chuka' riche (rixin) chi niquetamaj jabel ri kitzij,\f + \fr 1:1 \ft 2 Ti. 2.25.\f* ri yaruc'uaj chupan ri utzilaj c'aslen ri nrajo' ri Dios.\f + \fr 1:1 \ft 1 Ti. 6.3.\f* \v 2 Y riq'ui ri' can coyoben c'a ri utzilaj c'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, y ya c'aslen ri' ri tzujun (sujun) pe ruma ri Dios ojer ca, tek c'a ma jane c'o ta re ruwach'ulef.\f + \fr 1:2 \ft 2 Ti. 1.9; Ap. 17.8.\f* Y can nuya' wi, ruma ri Dios can nuben wi ri rubin. \v 3 Y xapon c'a ri k'ij ri ruch'obon pe ri Dios Kacolonel chi xuk'alajsaj ri ruch'abel y can xk'alajin wi c'a ri ruch'abel ruma ri samaj ri nben riyin tek ntzijoj\f + \fr 1:3 \ft Hch. 9.15.\f* ri ch'abel ri xuchilabej chuwe chi ntzijoj. \v 4 Y ntz'ibaj c'a el re wuj re' chawe riyit Tito,\f + \fr 1:4 \ft 2 Co. 2.13; Ga. 2.3.\f* ri can kitzij chi yit achi'el nuc'ajol ruma can junan chi kacukuban kac'u'x riq'ui ri Jesucristo. Ri utzil, ri joyowanic y ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Katata' Dios y ri Kajaf y Kacolonel Jesucristo xtic'oje' ta c'a pan awánima. \s1 Ri utz chi ye'oc ancianos y diáconos riche (rixin) ri iglesia \p \v 5 Y xatinya' c'a ca pa Creta ruma xinwajo' chi nachojmirisaj ri nic'atzin chi nichojmirisex. Y chuka' xinbij chawe: Ronojel tinamit ri can yec'o kach'alal, que'acha' c'a achi'a' chiquicojol ri ye'oc ancianos, riche (rixin) chi ye riye' ri ye'uc'uan quiche (quixin)\f + \fr 1:5 \ft Hch. 14.23.\f* ri kach'alal. \v 6 Y jun anciano\f + \fr 1:6 \ft 1 Ti. 3.2-7.\f* riche (rixin) ri iglesia nic'atzin chi ruc'uan jun utzilaj c'aslen, riche (rixin) chi queri' majun tzij nibix ta chrij. Y chuka' nic'atzin chi xaxu (xaxe wi) jun rixjayil c'o y ri ralc'ual can quiniman ta ri Jesucristo. Y man ta quic'uan jun itzel c'aslen y can yeniman ta tzij. \v 7 Ruma jun anciano riche (rixin) ri iglesia jun rusamajel ri Dios, y can yatajnek pa ruk'a' chi nuben cuenta\f + \fr 1:7 \ft Mt. 24.45; 1 Co. 4.1, 2.\f* ri iglesia, rumari' can nic'atzin chi ruc'uan jun utzilaj c'aslen riche (rixin) chi queri' majun tzij nibix ta chrij. Chuka' nic'atzin chi ma nunimirisaj ta ri', chi man ta chanin nipe royowal, jun ri ma nik'aber ta,\f + \fr 1:7 \ft Lv. 10.9; Pr. 31.4, 5.\f* ma banoy ta ch'a'oj, y ch'ajch'oj ta ruch'aquic rurajil nuben. \v 8 Y nic'atzin chuka' chi can jabel yeruc'ul apo ri kach'alal pa rachoch, ri xa c'a pa jun chic tinamit yepe wi. Nic'atzin chi xaxu (xaxe wi) ri utz nurayij chi nuben. Y nic'atzin chi nuch'ob jabel ri yerubanala'. Nic'atzin chi ruc'uan jun c'aslen choj chiquiwech ri winek, y jun ch'ajch'ojlaj c'aslen chuwech ri Dios y ma tuya' ta k'ij chare ri mac. \v 9 Y ri anciano riche (rixin) ri iglesia, nic'atzin chi can cukul ruc'u'x riq'ui ri kas kitzij utzilaj ch'abel ri c'utun chuwech. Y riq'ui ri' nicowin yerupixabaj ri kach'alal chupan ri utzilaj tijonic,\f + \fr 1:9 \ft 1 Ti. 1.10.\f* y nicowin chuka' nubij pa ruchojmil chique ri winek chi tiquiya' ca ri ch'abel ri yec'ut chiquiwech ri xa ma ye kitzij ta. \p \v 10 Ruma yec'o ye q'uiy ri ma yeniman ta tzij. Ri winek ri' niquitzijoj ch'abel ri majun rejkalen y can yequik'ol wi ri winek. Y ri más yebano queri', xa ye ri nuwinak aj Israel ri yebin chi ri kach'alal achi'a' can rajawaxic chi niban ri circuncisión\f + \fr 1:10 \ft Hch. 15.1.\f* chique riche (rixin) chi yecolotej. \v 11 Y yec'ari' ri utz chi nikatz'apij xequey ruma ye q'uiy ri yequik'ol. Y hasta c'o jantek can quinojel ri yec'o pa jun jay ri yek'olotej pa quik'a' ruma niquic'ut ch'abel chiquiwech ri xa ma ruc'amon ta chi niquic'ut. Queri' niquiben xa riche (rixin) chi niquich'ec quirajil. Pero xa ma utz ta ruch'aquic niquiben. \p \v 12 Xc'oje' c'a jun quiwinak ri aj Creta ri ojer ca, ri can quiprofeta ka riye'. Ri achi c'a ri' quere' xubij ca: Ri nuwinak aj Creta majun bey kas kitzij ta yech'o. Xa can ye achi'el itzel tak chicop. Can más yewa' nicajo', y xa ma nicajo' ta yesamej. Queri' xubij ri jun achi ri'. \v 13 Y can kitzij wi ri xubij ca. Rumac'ari' nbij chawe riyit Tito, chi que'apixabaj ri winek ri' riq'ui cowilaj tak ch'abel,\f + \fr 1:13 \ft 1 Ti. 5.20.\f* riche (rixin) chi choj quec'oje' chupan ri quicukbel c'u'x.\f + \fr 1:13 \ft Tit. 2.2.\f* \v 14 Chuka' tabij chique chi ma tiquiya' ta quixquin chare ri ch'abel ri nic'ut chiquiwech ri xa majun rejkalen, achi'el ri niquibij\f + \fr 1:14 \ft Is. 29.13.\f* ri israelitas chi c'o chi niban ri circuncisión chique riche (rixin) chi yecolotej. Y chuka' ma tiquinimaj ta quitzij nic'aj chic winek ri xa niquetzelaj ri kas kitzij. \p \v 15 Ri winek ri ch'ajch'oj ri quic'aslen, utz niquitz'et ronojel ri utz. Yac'a ri winek ri ma ch'ajch'oj ta ri quic'aslen y ma quiniman ta chuka' ri Dios, ronojel ri utz xa itzel niquitz'et chare, ruma xa yojtajnek ri quina'oj y ma niquina' ta pa cánima chi ma utz ta ri quic'aslen chuwech ri Dios.\f + \fr 1:15 \ft Lc. 11.39.\f* \v 16 Niquibij chi quetaman ruwech ri Dios, pero can nik'alajin chi ma kitzij ta, ruma xa itzel ri niquibanala'.\f + \fr 1:16 \ft Ez. 33.31; 1 Ti. 5.8.\f* Ma utz ta yetz'etetej. Ma yeniman ta tzij. Y majun utzil ri niquiben ta. \c 2 \s1 Ri utzilaj tijonic ri nic'atzin chi niquetamaj ri kach'alal \p \v 1 Yac'a riyit Tito, can tac'utu' ri utzilaj tak ch'abel\f + \fr 2:1 \ft 1 Ti. 1.10; 6.3.\f* chiquiwech ri kach'alal. \v 2 Ri rijita'k tak achi'a' can tiquich'obo' jabel ri yequiben, nic'atzin chi niquic'uaj jun utzilaj c'aslen chiquiwech ri winek, y can tiquik'ila' qui' chare ri mac, can choj quec'oje' chupan ri quicukbel c'u'x, can tic'oje' ri ajowabel\f + \fr 2:2 \ft 2 Ti. 3.10.\f* quiq'ui, y can quecoch'on. \v 3 Queri' chuka' ri rijita'k tak ixoki', yek'alajin ta chi can quic'uan jun utzilaj c'aslen chuwech ri Dios, man ta yek'aban tzij chiquij winek, man ta yek'aber, y niquic'ut ta jun ch'ajch'ojlaj c'aslen\f + \fr 2:3 \ft 1 Ti. 2.9, 10; 1 P. 3.1-6.\f* chiquiwech ri winek. \v 4 Y chuka' tiquic'utu' chiquiwech ri ixoki' ri c'a ye k'opoji' na chi quecajo' ri cachijlal y quecajo' ri cal,\f + \fr 2:4 \ft 1 Ti. 5.14.\f* \v 5 chi can tiquik'ila' qui' chare ri mac, tiquic'uaj jun c'aslen ch'ajch'oj, can tiquibana' cuenta rupan ri cachoch, utz quina'oj tiquibana' quiq'ui quinojel, y quequinimaj ri cachijlal,\f + \fr 2:5 \ft Col. 3.18.\f* riche (rixin) chi man ta niyok'otej ri ruch'abel ri Dios. \p \v 6 Que'apixabaj chuka' ri ye c'ajola',\f + \fr 2:6 \ft 1 Jn. 2.13, 14.\f* chi can tiquik'ila' qui' chare ri mac. \v 7 Y riyit Tito, rajawaxic chuka' chi can tac'uaj jun utzilaj c'aslen riq'ui ronojel ri ye'abanala', riche (rixin) chi queri' yatoc c'ambel na'oj chiquiwech. Can que'abanala' c'a utzil, y tek ye'atijoj chare ri ruch'abel ri Dios, can pa ruchojmil tabana' chare. Y tik'alajin chi can c'o rejkalen ri nabij. \v 8 Can tana' na c'a awi' riq'ui ri nabij tek ye'atijoj,\f + \fr 2:8 \ft 1 Ti. 6.3.\f* y ronojel ri nabij can pa ruchojmil tabana' chare, riche (rixin) chi majun itzel nibix ta chrij. Y ri ye'etzelan riche (rixin) ri ruch'abel ri Dios xa xqueq'uixbitej, ruma majun itzel niquil ta ri xtiquibij chiwij riyix kach'alal. \p \v 9 Y ri kach'alal ri ye oconek mozo, que'apixabaj chi tiquinimaj quitzij ri quipatrón.\f + \fr 2:9 \ft Ef. 6.5; 1 Ti. 6.1, 2.\f* Y jabel tiquibana' chare ronojel ri samaj ri nibix chique. Y ma tiquitzolij ta ruwech ri quitzij ri quipatrón. \v 10 Ni majun tiquilek'aj el riq'ui ri quipatrón, xa can tiquitija' quik'ij chi ye'oc utzilaj tak mozos riche (rixin) chi queri' ri quipatrón can xtucukuba' ruc'u'x quiq'ui. Queri' tiquibana' riche (rixin) chi queri' ri winek can xtiquiya' c'a ruk'ij\f + \fr 2:10 \ft 1 Ti. 6.1.\f* ri ruch'abel ri Dios ri Kacolonel. \p \v 11 Ruma ri rutzil ri Dios xok'alajin wawe' chuwech re ruwach'ulef\f + \fr 2:11 \ft Jn. 1.9.\f* riche (rixin) chi yojcolotej konojel riyoj ri yoj winek. \v 12 Y ri' nuc'ut chuka' chkawech chi tikaya' ca rubanic ronojel ri ma nika ta chuwech ri Dios y ronojel ri itzel tak raynic riche (rixin) re ruwach'ulef. Re c'a yojc'o na re wawe' chuwech re ruwach'ulef, ma tikaya' ta k'ij chare ri mac, xa tikac'uaj jun c'aslen choj;\f + \fr 2:12 \ft Lc. 1.75.\f* jun c'aslen ri nika chuwech ri Dios. \v 13 Ruma can koyoben ri utzil\f + \fr 2:13 \ft Col. 1.5, 23; 3.4.\f* ri rutzujun (rusujun) ca ri Dios chi nuya' chake chupan ri k'ij tek xtipe chic jun bey ri nimalaj ka-Dios y Kacolonel Jesucristo, ri can petenak riq'ui nimalaj ruk'ij ruc'ojlen. \v 14 Riya' can ma xupokonaj ta xuya' ri' pa camic kuma riyoj, riche (rixin) chi xojrucol chuwech ronojel ruwech mac y riche (rixin) chuka' chi xuch'ajch'ojsaj ri kac'aslen.\f + \fr 2:14 \ft Mal. 3.3; Mt. 3.12; Hch. 15.9; He. 9.14; Stg. 4.8.\f* Queri' xuben chake riche (rixin) chi xoj-oc jun tinamit riche (rixin) Riya',\f + \fr 2:14 \ft Dt. 7.6; 14.2.\f* jun tinamit ri can riq'ui ronojel kánima nikarayij nikaben ri utz. \p \v 15 Ya c'a ronojel re' ri c'o chi nabij chique; que'apixabaj chi ma tiquiya' ta ca ri utzilaj c'aslen y que'apixabaj chi tiquiya' ca ri itzel c'aslen. Man c'a taxibij ta awi' nabij pa ruchojmil chique riche (rixin) chi queri' majun xtetzelan ta ri nabij.\f + \fr 2:15 \ft 1 Ti. 4.12.\f* \c 3 \s1 Ruma ri rutzil ri Dios tek majun chic kamac yojrutz'et \p \v 1 Can tabij c'a chique ri kach'alal chi can quequinimaj ri aj k'atbel tak tzij.\f + \fr 3:1 \ft Ro. 13.1; 1 Ti. 2.2.\f* Can tiquinimaj c'a ri nibix chique, y riq'ui ronojel cánima tiquibana' ronojel utzilaj tak samaj. \v 2 Y tabij chuka' chique chi ma tiquibij ta itzel tak tzij chrij jun chic winek,\f + \fr 3:2 \ft Ex. 20.16.\f* y chi ma tiquiben ta oyowal,\f + \fr 3:2 \ft Ef. 4.31.\f* xa can utz quina'oj tiquibana' quiq'ui quinojel, y xa can tiquic'utu' ch'uch'ujil quiq'ui quinojel ri winek. \v 3 Ruma tek rubanon ca,\f + \fr 3:3 \ft Ef. 5.8.\f* riyoj chuka' yoj nacanek riq'ui ri kana'oj. Ma xojniman ta tzij. Sibilaj yoj sachnek. Xa can yoj ximil pa ruk'a' ri itzel raybel; y xbe kánima chrij ri quicoten riche (rixin) re ruwach'ulef. Sibilaj itzel ri kac'aslen xkac'uaj. Itzel xkana' chique nic'aj chic ruma chi utz yec'o. Chikachibil ki' xketzelaj ki', y ruma chi ma utz ta ri kac'aslen, xojetzelex cuma ri winek. \v 4 Yac'a ri Dios ri Kacolonel xuc'ut ri rutzil chkawech, y xketamaj c'a chi Riya' quinojel ri winek yerajo',\f + \fr 3:4 \ft Ef. 2.7.\f* \v 5 tek xojrucol pe chupan ri kamac. Ma ruma ta chi c'o utz kabanon.\f + \fr 3:5 \ft Ro. 3.20; Ga. 2.16.\f* Ma que ta ri'. Xa ruma xujoyowaj kawech. Y riche (rixin) chi xojrucol can xuben chake chi achi'el xojalex chic jun bey ruma ch'ajch'oj xuben chare ri kánima. Y xuben chuka' c'ac'ac' chare ri kac'aslen, ruma ri Lok'olaj Espíritu\f + \fr 3:5 \ft Jn. 3.3, 5.\f* xoc pa tak kánima. \v 6 Ri Dios xuya' ri Lok'olaj Espíritu chake,\f + \fr 3:6 \ft Jl. 2.28.\f* y can pa ruq'uiyal\f + \fr 3:6 \ft Jn. 1.16.\f* xuya' chake y ya ri Kacolonel Jesucristo ri xucusaj riche (rixin) chi xuya' pe ri Lok'olaj Espíritu chake. \v 7 Riche (rixin) chi queri' tek kac'ulun chic ri rutzil ri Dios, Riya' yojrutz'et chi majun chic kamac.\f + \fr 3:7 \ft Ro. 3.24.\f* Y queri' xuben chake riche (rixin) chi ntoc kiche (kixin)\f + \fr 3:7 \ft Ro. 8.17.\f* ri c'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, can achi'el wi ri koyoben.\f + \fr 3:7 \ft Tit. 1.2.\f* \p \v 8 Ronojel re ch'abel re' can kitzij wi,\f + \fr 3:8 \ft 1 Ti. 1.15; Tit. 1.9.\f* y yec'are' ri nwajo' chi can cukul ac'u'x chubixic chi can kitzij wi ri nabij riche (rixin) chi queri' ri quiniman ri Dios can niquitij ta quik'ij chi niquiben utzilaj tak samaj, ruma re' utz y nic'atzin chique quinojel ri winek. \v 9 Yac'a ri tzij ri xa majun quejkalen, achi'el ri tzij ri nitzijox chiquij ri winek ri xec'oje' ojer ca,\f + \fr 3:9 \ft 1 Ti. 1.4.\f* ma que'awac'axaj ta. Y chuka' ri oyowal ri yequiben ri winek ri xa ma junan ta niquich'ob chrij ri nubij ri ley riche (rixin) ri Moisés, ma que'awac'axaj ta chuka', ruma ronojel ri tzij ri achi'el ri' xa majun utz nuc'om pe.\f + \fr 3:9 \ft 2 Ti. 2.23.\f* \p \v 10 Y wi c'o jun ri nuc'ut ch'abel ri xa nuyoj quic'u'x ri kach'alal, y rumari' ri kach'alal niquichop niquitaluj el qui', tapixabaj y tabij chare chi ma tuben ta chic queri'. Y wi abin chic jun bey chare y ma yarunimaj ta, tabij chic jun bey chare. Y wi can ma niniman ta, man chic tac'om (tac'ul) ta ruwech.\f + \fr 3:10 \ft Mt. 18.17; 2 Co. 13.2; 2 Ti. 3.5; 2 Jn. 10.\f* \v 11 Ruma ri nibano queri', nimacun; can nik'alajin wi\f + \fr 3:11 \ft 1 Ti. 5.24.\f* chi xa sachnek riq'ui ri ruch'obonic, y xa ruyon riya' nusiq'uij (nroyoj) ka ruc'ayewal pa ruwi'. \s1 Ri nrajo' ri Pablo \p \v 12 Y riyin xtintek el ri kach'alal Artemas awuq'ui o ri kach'alal Tíquico.\f + \fr 3:12 \ft Hch. 20.4; 2 Ti. 4.12.\f* Y tek xtapon awuq'ui jun chique riye', chanin yape pa tinamit Nicópolis. Ruma nch'obon chi yibec'oje' chiri' pa ruk'ijul ri job.\f + \fr 3:12 \ft Quela' chupan ri lugar ri c'o wi ri Pablo, ri “invierno” ma ruk'ijul ta ri job, xa ruk'ijul ri tef.\f* \v 13 Y ri kach'alal Zenas ri nik'axan rubixic ri nubij ri ley y ri kach'alal Apolos,\f + \fr 3:13 \ft Hch. 18.24.\f* can tatija' ak'ij chi naya' el ronojel ri nic'atzin chique riche (rixin) ri quibey, riche (rixin) chi queri' c'o ronojel ri nic'atzin chique. \v 14 Y ri kach'alal tiquetamaj c'a niquiben utzilaj tak samaj. Quequito' c'a ri nic'atzin quito'ic,\f + \fr 3:14 \ft Ef. 4.28.\f* riche (rixin) chi niwachin\f + \fr 3:14 \ft Fil. 1.11; Col. 1.10.\f* jabel ri quic'aslen. \s1 Ri ruq'uisbel tak ch'abel chare re wuj re' \p \v 15 Quinojel c'a ri kach'alal ri yec'o wuq'ui niquitek el rutzil awech. Y taya' c'a chuka' rutzil quiwech ri can yojcajo', ri can junan kawech quiq'ui ruma kacukuban kac'u'x riq'ui ri Jesucristo. \p Ri rutzil ri Dios xtic'oje' ta c'a iwuq'ui chi'iwonojel. Amén.