\id 1PE - Kakchiqel, Western [ckw] NT (Guatemala) -2011 bd. \h 1 PEDRO \toc1 Ri nabey wuj ri xutz'ibaj ca ri apóstol San Pedro \toc2 1 Pedro \toc3 1 Pe \mt1 Ri nabey wuj ri xutz'ibaj ca ri apóstol San Pedro \ip Yare' ri nabey wuj ri xutek ri apóstol San Pedro chique ri quiniman chic ri Dios ri yec'o pa Galacia, pa Ponto, pa Capadocia, pan Asia y pa nic'aj chic lugar. Tek xutek re wuj re', ri kach'alal can yetajin niquik'axaj tijoj pokonal ruma chi quicukuban quic'u'x riq'ui ri Dios. Y nubij c'a chique chi tiquicukuba' más quic'u'x riq'ui ri Dios, ruma ri Dios can xerucol yan pe pa ruk'a' ri mac. Y nubij chuka' chi ma tisach ta quic'u'x, ruma ri Dios can ronojel k'ij yeruchajij ri niquinimaj y niquiben ri nika chuwech Riya'. \io1 Chupan ri tanaj 1 mocaj 3 y napon c'a pa mocaj 10 chare ri tanaj 2, ri Pedro nich'o chrij ronojel ri utzil ri ruya'on ri Dios chique y rumari' nic'atzin chi can riq'ui quicoten nicoyobej ri nutzuj (nusuj) chique. Nubij chuka' chi ri Dios nrajo' chi ri ye ralc'ual chic niquic'uaj ta jun c'aslen ri can choj y ch'ajch'oj. \io1 Chupan ri tanaj 2 mocaj 11 y napon c'a pa mocaj 19 chare ri tanaj 4, ri Pedro nuk'alajsaj chiquiwech chi ri tijoj pokonal ri xuk'axaj ri Ajaf Jesucristo, yari' jun c'ambel na'oj chi tiquicoch'o' quiwech chupan ri tijoj pokonal ri ntajin niquik'axaj. Yerupixabaj ri patrones y ri mozos. Yerupixabaj ri ye c'ulan chi tiquic'uaj jun utzilaj c'aslen pa cachoch. Nubij chuka' chi rajawaxic chi ticajo' qui', ruma quiniman chic ri Dios. \io1 Y chupan ri tanaj 5, ri Pedro nipixaban chique ri ancianos quiche (quixin) ri iglesias y chique chuka' ri c'a ye c'ajola' na y nubij chi tiquicukuba' quic'u'x riq'ui ri Dios, ruma xtapon na jun k'ij tek ri Dios xtrelesaj el ri tijoj pokonal, xtuya' ri rutzil pa quiwi' y xtuben ch'ajch'oj chare ri quic'aslen. \c 1 \s1 Ri San Pedro nutek el rutzil quiwech ri kach'alal \p \v 1 Riyin ri Pedro, yin ru'apóstol ri Jesucristo. Y ntz'ibaj c'a el re wuj re' chiwe riyix ri ma yixc'o ta chic chupan re ruwach'ulef ri can iwuche (iwixin) wi riyix, xa yixc'o ri pa tak tinamit ri yec'o chiri' pa rucuenta ri Ponto, ri yec'o pa rucuenta ri Galacia, ri yec'o pa rucuenta ri Capadocia, ri yec'o pa rucuenta ri Asia\f + \fr 1:1 \ft Hch. 2.9.\f* y ri yec'o chiri' pa rucuenta ri Bitinia. \v 2 Ri Katata' Dios xixrucha'\f + \fr 1:2 \ft 2 Ts. 2.13.\f* c'a riyix, ruma can queri' wi ri ruch'obon pe chiwij. Y can ya ri Lok'olaj Espíritu ri nelesan el ri itzel ri c'o pa tak ic'aslen. Xixrucha' riche (rixin) chi queri' yixniman tzij, y riche (rixin) chuka' chi nuchop nich'ajch'ojir el ri ic'aslen. Ruma ri ruquiq'uel ri Jesucristo ri xbiyin tek xcom,\f + \fr 1:2 \ft He. 12.24.\f* yari' ri nich'ajo el ri imac. Y ri Dios can pa ruq'uiyal ta c'a ri utzil y ri uxlanibel c'u'x xtuya' chiwe. \s1 Ri c'ac'ac' kac'aslen nuben c'a chake chi can nikacukuba' apo kac'u'x \p \v 3 Nikaya' c'a chuka' ruk'ij ri Dios ri Rutata' ri Kajaf Jesucristo. Riya' can sibilaj xujoyowaj kawech, y rumari' tek xutek pe ri Jesucristo riche (rixin) chi xcom y xc'astej\f + \fr 1:3 \ft 1 Ts. 4.14.\f* pe chiquicojol ri caminaki', riche (rixin) chi xuya' jun c'ac'ac' kac'aslen. Y re c'ac'ac' kac'aslen\f + \fr 1:3 \ft Stg. 1.18.\f* re' can nuben c'a chake chi can q'ues chikac'u'x chi koyoben jun nimalaj utzil ri xtikac'ul ri chkawech apo. \v 4 Y nuben chuka' chake chi ri chila' chicaj xtikac'ul jun kaherencia ri ma xtik'ey ta,\f + \fr 1:4 \ft Mt. 6.20.\f* ma xtitz'ilob ta, ni ma xtuc'ulwachij ta achi'el ri cotz'i'j ri xa nichaki'j ka. Ri herencia ri' can iwuche (iwixin) riyix tek yacon chila' chicaj. \v 5 Y riyix can yix chajin ruma ri ruchuk'a'\f + \fr 1:5 \ft Jn. 10.28.\f* ri Dios ruma can icukuban ic'u'x riq'ui Riya'. Queri' rubanon ri Dios chiwe ruma nrajo' chi ntoc iwuche (iwixin) ri colotajic ri can ruchojmirisan chic Riya'. Y re' can xtik'alajin na wi tek xtapon ri ruq'uisbel k'ij. \v 6 Y yare' ri nibano chi niquicot ri iwánima,\f + \fr 1:6 \ft Mt. 5.12; Ro. 12.12.\f* astape' c'o c'a jun ca'i' oxi' k'ij ri nik'axaj tijoj pokonal ruma yixapon chupan q'uiy ruwech tojtobenic, wi queri' nrajo' ri Dios. \v 7 Y re' can nic'atzin wi riche (rixin) chi queri' nik'alajin chi c'o icukbel c'u'x riq'ui ri Dios. Nic'atzin chi yixtojtobex,\f + \fr 1:7 \ft Sal. 66.10.\f* achi'el nitojtobex ri ch'ich' rubini'an k'anapuek.\f + \fr 1:7 \ft Is. 48.10.\f* Ri ch'ich' ri' nik'axex pa k'ak' riche (rixin) chi queri' nik'alajin pe wi kas kitzij k'anapuek y nelesex ca ri xa ma k'anapuek ta. Y riyix yixtojtobex chupan ri tijoj pokonal, riche (rixin) chi queri' nik'alajin ri icukbel c'u'x riq'ui ri Dios ri can más wi nim rejkalen que chuwech ri k'anapuek, ri xa niq'uis. Y tek xixtojtobex yan y xicoch' ronojel, xtibix c'a chiwe chi utz ri cukbel c'u'x c'o iwuq'ui. Y xtic'oje' c'a chuka' ik'ij, tek xtipe chic ri Jesucristo. \p \v 8 Y astape' majun bey itz'eton ta\f + \fr 1:8 \ft Jn. 20.29; 2 Co. 5.7; 1 Jn. 4.20.\f* ri Jesucristo, can niwajo' wi, y astape' chuka' ma nitz'et ta re wacami, can icukuban wi ic'u'x riq'ui. Y can yixquicot wi pa tak iwánima riq'ui jun nimalaj quicoten ri ma niwil ta chuka' rubixic. \v 9 Y ruma can icukuban ic'u'x riq'ui, can nic'ul na wi ri colotajic riche (rixin) ri iwánima. \p \v 10 Ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, can c'o xquibij ca chrij ri utzil ri xtuya' ri Dios chiwe riyix ri yixc'o chupan re tiempo re'.\f + \fr 1:10 \ft Gn. 49.10; Dn. 2.44; Hag. 2.7.\f* Riye' can xquitij quik'ij chi xcajo' chi xquetamaj ta más chrij ri colotajic re nikatzijoj wacami. \v 11 Sibilaj c'a xcajo' chi xquetamaj ta más chrij ri xubij ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Cristo chique. Ruma ri Lok'olaj Espíritu ri', ri c'o pa tak cánima,\f + \fr 1:11 \ft Ro. 8.9; Ga. 4.6.\f* xubij yan c'a chique chi ri Cristo can xtutij wi pokon\f + \fr 1:11 \ft Sal. 22.6; Is. 53.3; Dn. 9.26.\f* y tek ruk'axan chic ri tijoj pokonal, xtic'oje' ruk'ij ruc'ojlen. Xa yac'a ri ma xk'alajin ta achique tiempo y achique winek ri', y riye' yari' ri sibilaj xcajo' chi xquetamaj ta. \v 12 Pero can xk'alajsex chique ri achi'a' ri' chi ronojel ri xquibij ri xtuc'ulwachij ri Cristo, ma ya ta chupan ri quitiempo riye'\f + \fr 1:12 \ft Dn. 12.9; He. 11.39.\f* ri xtibanatej wi. Xa c'a ya re pa katiempo riyoj xbanatej wi. Y yac'a ch'abel ri' ri nitzijox chiwe riyix wacami cuma ri achi'a' ri can ye to'on ruma ri Lok'olaj Espíritu ri takon pe chila' chicaj, tek niquitzijoj ri lok'olaj ch'abel ri niya'o colotajic. Y ronojel c'a re' hasta ri ángeles sibilaj nicajo' niquetamaj. \s1 Ri Dios yojrusiq'uij (yojroyoj) riche (rixin) chi yoj-oc lok'olaj tak winek riq'ui ri kac'aslen \p \v 13 Rumac'ari' riyix, can ticusaj ri etamabel ri c'o iwuq'ui riche (rixin) chi nich'ob jabel ri achique niben riche (rixin) chi nichajij jabel ri ic'aslen. Y can riq'ui c'a chuka' ronojel iwánima tiwoyobej ri utzil ri xtic'amer pe chiwe tek xtipe chic ri Jesucristo.\f + \fr 1:13 \ft Lc. 17.30.\f* \v 14 Y ruma yix ralc'ual chic ri Dios, can ruc'amon c'a chi tinimaj rutzij. Man c'a tiben ta chic achi'el ri xirayij riyix\f + \fr 1:14 \ft Ef. 4.18; 1 P. 4.2-4.\f* tek c'a ma jajun iwetaman ta chrij ri Jesucristo. \v 15 Xa can quixoc c'a achi'el ri xsiq'uin (xoyon) iwuche (iwixin), ruma ri xsiq'uin (xoyon) iwuche (iwixin) can lok'olaj wi. Riyix can quixoc c'a chuka' lok'olaj tak winek riq'ui ronojel ri ic'aslen.\f + \fr 1:15 \ft 2 Co. 7.1; 1 Ts. 4.7; 2 P. 3.11.\f* \v 16 Can tibana' c'a achi'el ri nubij ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca: Chi quixoc lok'olaj tak winek riq'ui ri ic'aslen,\f + \fr 1:16 \ft Lv. 11.44.\f* ruma riyin can yin lok'olaj wi, nicha' c'a ri Dios. \p \v 17 Y wi riyix ya ri Dios Tata'ixel ri nisiq'uij (niwoyoj) riche (rixin) chi yixruto', can tixibij c'a iwi' yixmacun chuwech Riya' ronojel k'ij re xquixc'oje' el chuwech re ruwach'ulef, ruma Riya' ma ya ta ri achique rubanic ri winek ri nutzu'\f + \fr 1:17 \ft Stg. 2.1.\f* riche (rixin) chi nuk'et tzij pa ruwi'. Ruma wi utz yequibanala' ri winek, utz ruq'uexel nuya' chique, wi ma utz ta yequibanala', ma utz ta ruq'uexel nuya' chique. \v 18 Y riyix iwetaman chi xixcol pe chupan ri jun c'aslen ri xa majun rejkalen,\f + \fr 1:18 \ft Ez. 20.18; 1 P. 4.3.\f* ri c'utun ca chiwech cuma ri iwati't imama' ri xec'oje' ojer ca. Y tek xixcol pe chupan ri itzel c'aslen ri xic'uaj, ma xixcol ta c'a pe riq'ui jun cosa ri xa niq'uis achi'el ri k'anapuek o sakapuek. \v 19 Xa can riq'ui c'a ri lok'olaj ruquiq'uel ri Cristo xixcol wi pe.\f + \fr 1:19 \ft Ap. 5.9.\f* Riya' can achi'el jun alaj carne'l ri nicamisex chuwech ri Dios;\f + \fr 1:19 \ft Jn. 1.29.\f* carne'l ri majun ruyabil y jabel ch'ajch'oj. \v 20 Y can c'a ma jane c'o ta re ruwach'ulef, tek ri Dios ruch'obon chic pe chi nutek pe ri Cristo.\f + \fr 1:20 \ft 2 Ti. 1.9; Tit. 1.2, 3; Ap. 13.8.\f* Pero xa c'a ya re ruq'uisbel tak k'ij riche (rixin) re tiempo re' xoka ri Cristo, xpe c'a chuwech re ruwach'ulef\f + \fr 1:20 \ft Ga. 4.4.\f* ruma sibilaj yixrajo'. \v 21 Y ruma iniman ri Cristo, rumari' can iniman chuka' ri Dios ri xbano chare ri Cristo chi xc'astej pe chiquicojol ri caminaki'. Y ya chuka' Riya' ri xbano chi c'o ruk'ij ruc'ojlen ri Cristo. Queri' xuben ruma xrajo' chi can nicukuba' ic'u'x riq'ui Riya' y niwoyobej ri utzil ri xtuya' pan iwi'. \p \v 22 Y tek xinimaj ri nubij ri kitzij, ri iwánima xch'ajch'ojir\f + \fr 1:22 \ft Hch. 15.9; Stg. 4.8.\f* ruma ri rusamaj ri Lok'olaj Espíritu, riche (rixin) chi queri' ma riq'ui ta ca'i' ipalej ye'iwajo' ri nic'aj chic kach'alal. Y can tiwajo' iwi' riq'ui ronojel iwánima,\f + \fr 1:22 \ft He. 13.1; 1 P. 3.8.\f* y riq'ui chuka' ch'ajch'ojlaj iwánima. \v 23 Ruma riyix c'o jun c'ac'ac' ic'aslen.\f + \fr 1:23 \ft Jn. 1.13; 3.3; Stg. 1.18; 1 Jn. 3.9.\f* Y ri c'aslen ri' ma ya ta ri jun c'aslen ri xa niq'uis, ri xic'ul tek xixalex, ma que ta ri'. Ri c'ac'ac' ic'aslen, yari' ri xic'ul tek xinimaj ri ruch'abel ri Dios, ch'abel ri majun bey xtiq'uis ta, y can c'o wi c'aslen riq'ui. \v 24 Y chupan c'a ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca, nubij: \q1 Ri ruc'aslen ri winek chuwech re ruwach'ulef, xa achi'el ri k'ayis. \q1 Ruma ri k'ayis nichaki'j y niq'uis ka. \q1 Y ri ruk'ij jun winek, xa xtuben achi'el nuben rusi'j jun k'ayis. \q1 Ruma ri rusi'j jun k'ayis xa nitzak el.\f + \fr 1:24 \ft Stg. 1.11.\f* \q1 \v 25 Yac'a ri ruch'abel ri Ajaf Dios majun bey xtiq'uis ta, xa can c'o riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek.\f + \fr 1:25 \ft Is. 40.6-8.\f* \m Y ri' ya ri Lok'olaj ch'abel ri niya'o colotajic ri xtzijox chiwe. \c 2 \p \v 1 Y ruma chi riyix ichapon el ri c'ac'ac' c'aslen, rumari' tiya' c'a ca ronojel ruwech etzelal.\f + \fr 2:1 \ft Ef. 4.31.\f* Ma que'ik'ol ta chic ri winek. Y wi ca'i' ipalej xiben tek rubanon ca, tiya' c'a ca rubanic. Man c'a itzel ta tina' chare jun winek ri utz c'o. Ni man c'a que'ibila' ta tzij chiquij\f + \fr 2:1 \ft Stg. 4.11.\f* nic'aj chic winek xaxu (xaxe wi) riche (rixin) chi nikasaj quik'ij. \v 2 Riyix can tibana' c'a achi'el niquiben ri tak ac'ala'\f + \fr 2:2 \ft Mt. 18.3.\f* ri c'a calaxic, can niquirayij ri quitz'un, y riq'ui ri' yeq'uiy. Y queri' chuka' riyix, can tirayij niwac'axaj y nisiq'uij ri kitzij ruch'abel ri Dios ri majun k'oloj ruc'uan riche (rixin) chi queri' yixq'uiy y niwil colotajic. \v 3 Ruma riyix can iwetaman chic c'a chi sibilaj utz ránima ri Ajaf.\f + \fr 2:3 \ft Lc. 6.35.\f* \s1 Ri Cristo achi'el jun abej pero c'o ruc'aslen \p \v 4 Y rumac'ari' can quixjel apo riq'ui ri Jesucristo, ri can achi'el jun abej pero c'o ruc'aslen. Riya' ma xucusex ta cuma ri achi'a', ruma xa xquetzelaj. Xa xquiben achi'el ri niquiben ri achi'a' ri ye aj banoy tak jay, tek ma utz ta niquitz'et chare jun abej, niquiya' ca. Y queri' xquiben riq'ui Riya'. Yac'a chuwech ri Dios, ri Jesucristo can cha'on wi, y c'o rejkalen. \v 5 Y ruma yixc'o chic riq'ui ri Jesucristo, riyix chuka' yix achi'el abej pero c'o ic'aslen, ri yixucusex riche (rixin) chi yixoc rachoch\f + \fr 2:5 \ft Ef. 2.21, 22.\f* ri Lok'olaj Espíritu. Y can yix lok'olaj tak sacerdotes,\f + \fr 2:5 \ft Is. 66.21.\f* riche (rixin) chi nitzuj (nisuj) ri ic'aslen\f + \fr 2:5 \ft Os. 14.2.\f* riyix mismo chare ri Dios. Y Riya' can xquixruc'ul c'a ruma can yix riche (rixin) chic ri Jesucristo. \v 6 Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'iban ca, nubij: \q1 Riyin xtinya' c'a jun achi'el Abej ri pa tinamit Sion. Y re achi'el Abej re' can cha'on wi. Can c'o wi rejkalen, y can xtic'atzin wi chare ri xquina riche (rixin) ri jay, riche (rixin) chi ma nitzak ta.\f + \fr 2:6 \ft Is. 28.16.\f* \q1 Y ri winek ri xqueniman riche (rixin) Riya', majun achique ruma xqueq'uixbitej. \m Queri' nubij chupan ri tz'ibatal ca. \m \v 7 Rumari' riyix ri ninimaj Riya', can c'o wi rejkalen chiwech. Yac'a ri winek ri ma niquinimaj ta, niquiben c'a achi'el ri tz'ibatal chupan ri ruch'abel ri Dios, tek nubij: \q1 C'o c'a jun abej ri ma xka ta chiquiwech chi xquicusaj ri nic'aj aj banoy tak jay. \q1 Pero re abej re' can c'o wi xucusan chare ri xquina riche (rixin) ri jay, riche (rixin) chi ri jay ri' ma nitzak ta.\f + \fr 2:7 \ft Sal. 118.22.\f* \m \v 8 Y chupan ri ruch'abel ri Dios, ri tz'ibatal ca, nubij chuka': \q1 Yec'o c'a q'uiy winek ri xa xtiquipaxij qui' chuwech ri achi'el Abej ri' y xquetzak.\f + \fr 2:8 \ft Is. 8.14; Ro. 9.32.\f* \m Queri' nubij ri tz'ibatal ca. \m Quec'ari' xtiquic'ulwachij ri winek ri', ruma can ma niquinimaj ta ri nubij ri ruch'abel ri Dios. Y chuka' can queri' rubin ri Dios chi xtiquic'ulwachij. \s1 Ri can ye riche (rixin) wi ri Dios \p \v 9 Yac'a riyix can yix jumoc winek ri can riy cha'on\f + \fr 2:9 \ft Dt. 10.15.\f* chic, y yix sacerdotes riche (rixin) ri nimalaj Dios. Y riyix chuka' can yix jun lok'olaj tinamit, y can banon chiwe chi yix oconek rutinamit ri Dios. Queri' rubanon ri Dios chiwe ruma nrajo' chi nitzijoj chi Riya' sibilaj utz iwuq'ui. Y ya Riya' ri xelesan pe iwuche (iwixin) chupan ri k'eku'm y xixruya' chupan ri lok'olaj sakil ri c'o riq'ui Riya'. \v 10 Y tek rubanon ca, ma yix ta rutinamit ri Dios. Yac'a re wacami, can yix rutinamit chic.\f + \fr 2:10 \ft Os. 2.23; Ro. 9.25, 26.\f* Y tek rubanon ca chuka', majun ri xjoyowan ta iwech. Yac'a re wacami ri Dios can rujoyowan chic iwech. \s1 Tibana' c'a achi'el ri nrajo' ri Dios \p \v 11 Riyix wach'alal ri sibilaj yixinwajo', nc'utuj c'a jun utzil chiwe. Riyix, ruma chi ma yix riche (rixin) ta re ruwach'ulef y xa yix k'axel el chuwech, rumari' ma tiya' ta k'ij chi niben ri itzel ri nurayij\f + \fr 2:11 \ft Stg. 4.1.\f* ri ich'acul. Ruma xa ya ri itzel ri nurayij ri ich'acul, xa yari' ri nutij ruk'ij riche (rixin) chi nrajo' nuch'ec ri iwánima. \v 12 Y can tic'uaj jun c'aslen utz\f + \fr 2:12 \ft Fil. 2.15.\f* chiquicojol ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios. Riche (rixin) chi queri' astape' niquimol pe tzij chiwij y niquibij chi ma utz ta ri ic'aslen, pero tek ri winek ri' xtiquitz'et chi xa utz ri ye'ibanala',\f + \fr 2:12 \ft 1 P. 3.16.\f* xtiquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Dios, tek xtapon ri k'ij tek ri Dios xtorubij chake ronojel ri ye kabanon. \p \v 13 Y chi'iwonojel tinimaj c'a quitzij quinojel ri aj k'atbel tak tzij ri yec'o,\f + \fr 2:13 \ft Mt. 22.21; Ro. 13.1.\f* ruma ri Ajaf queri' nrajo' chi niben. Tinimaj c'a rutzij ri aj k'atbel tzij ri nibix rey chare, ruma ya riya' ri aj k'atbel tzij ri c'o más ruk'ij. \v 14 Y tinimaj c'a chuka' quitzij ri nic'aj chic aj k'atbel tak tzij ri ye ya'on chicojol ruma ri rey. Ruma ye riye' ri ye ya'on riche (rixin) chi niquic'ajsaj quiwech ri winek ri ye banoy riche (rixin) ri etzelal\f + \fr 2:14 \ft Ro. 13.4.\f* y riche (rixin) chuka' chi niquiya' quik'ij ri winek ri yebano ri utz. \v 15 Quec'ari' tibana' ruma can ruraybel ri Dios chi riyix ya ta ri utz ri nibanala', y riq'ui ri', niben chique ri winek ri majun quetaman chrij ri Dios y ma yech'obon ta jabel, chi majun yecowin niquibij chiwij. \p \v 16 Riyix yix totajnek chic,\f + \fr 2:16 \ft 1 Co. 7.22; Ga. 5.1.\f* pero ma riche (rixin) ta chi niben ri etzelal, ma que ta ri'. Ruma xa can yix rusamajel chic ri Dios, riche (rixin) chi niben ri nrajo' Riya'. \v 17 Tiya' quik'ij quinojel ri winek. Tiwajowala' iwi' chi'iwonojel riyix ri iniman chic ri Jesucristo. Tixibij c'a iwi' yixmacun chuwech ri Dios. Tiya' c'a ruk'ij ri aj k'atbel tzij ri nibix rey chare. \p \v 18 Y riyix mozos, can tich'utinirisaj c'a iwi' y tinimaj quitzij ri ipatrón.\f + \fr 2:18 \ft Ef. 6.5.\f* Y wi jabel quina'oj iwuq'ui, can tinimaj c'a quitzij. Y wi xa itzel quina'oj iwuq'ui, chuka' can tinimaj c'a quitzij. \v 19 Ruma wi riyix yixka pa jun tijoj pokonal\f + \fr 2:19 \ft Mt. 5.10.\f* y xa majun imac ibanon, y wi ruma chi iya'on ri Dios pan iwánima tek nicoch' runojel ri', ri' can nika wi chuwech ri Dios. \v 20 Pero wi yixch'ay xa ruma can c'o imac xiben, majun ik'ij xtic'ul astape' can xticoch'. Pero wi riyix nic'ulwachij jun tijoj pokonal ruma jun utz ri xiben,\f + \fr 2:20 \ft 1 P. 3.14.\f* y nicoch', ri' can nika wi chuwech ri Dios. \v 21 Ruma can riche (rixin) wi chi niben queri' tek xixsiq'uix (xixoyox) ruma ri Dios. Ruma ri Cristo xutij chuka' pokon kuma riyoj.\f + \fr 2:21 \ft 1 P. 3.18.\f* Y riq'ui ri' xuc'ut ca chkawech chi tikacoch'o' ri tijoj pokonal\f + \fr 2:21 \ft Hch. 14.22.\f* achi'el ri xuben Riya'. \v 22 Ri Cristo can majun bey xuben ta jun mac.\f + \fr 2:22 \ft Is. 8.46; 53.9.\f* Y chuka' majun bey xucusaj ta jun tzij riche (rixin) chi xuk'ol jun winek. \v 23 Riya' tek xebix pokon tak ch'abel chare cuma ri winek,\f + \fr 2:23 \ft Is. 53.7.\f* ma xutzolij ta ruq'uexel riq'ui pokon tak ch'abel. Y tek c'o xban chare, majun xubij ta ránima chi nuya' ruq'uexel chique. Xa pa ruk'a' ri Dios xuya' wi ronojel ri xquiben ri winek chare. Ruma ri Dios choj nik'ato tzij. \v 24 Y ya c'a ri Cristo xuc'uan ri kamac\f + \fr 2:24 \ft Is. 53.5.\f* tek xcom chuwech ri crusin che', riche (rixin) chi xuben chake riyoj chi xojcom yan chuwech ri mac, riche (rixin) chi nikac'uaj jun c'aslen choj. Ruma yac'a Riya' ri xcom y xsocotej riche (rixin) chi xchojmir ri kac'aslen. \v 25 Ruma riyix tek rubanon ca, yix achi'el tak carne'l, ri ye sachnek ca.\f + \fr 2:25 \ft Ez. 34.6.\f* Yac'a re wacami tzolijnek chic pe ic'u'x riq'ui ri Cristo. Y ya Riya' ri Kaj Yuk' y nuchajij ri kánima.\f + \fr 2:25 \ft Ez. 37.24; Jn. 10.11.\f* \c 3 \s1 Ri nic'atzin chi niquiben ri ye c'ulan \p \v 1 Y queri' chuka' riyix ixoki' ri iniman ri Dios, can tinimaj c'a quitzij ri iwachijlal. Riche (rixin) chi queri', wi ri iwachijlal ma quiniman ta ri ruch'abel ri Dios, ruma ta jun utzilaj c'aslen ri ic'uan riyix, riye' xtiquinimaj ta\f + \fr 3:1 \ft 1 Co. 7.16.\f* chuka' ri ruch'abel ri Dios. Y ma rajawaxic ta na chi nitzijox chique. \v 2 Xaxu (xaxe wi) riq'ui ri niquitz'et chi ic'uan jun ch'ajch'ojlaj c'aslen y yixniman tzij, riye' xtiquinimaj ri Jesucristo. \v 3 Y riyix ixoki', can utz wi chi niwik iwi', pero ma riq'ui ta cosas ri ye banon riq'ui k'anapuek, ni ma rajawaxic ta nicusaj tziek ri sibilaj jabel nitzu'un, ni ma rajawaxic ta chi sibilaj ruchojmirisaxic ri rusmal tak iwi' niben. \v 4 Xa titija' ik'ij riche (rixin) chi ya ta ri iwánima jabel wikil chuwech ri Dios.\f + \fr 3:4 \ft Ro. 2.29.\f* Tiwika' iwi' riq'ui jun c'aslen ch'uch'uj y riq'ui jun c'aslen ri nuc'ut chi jabel ina'oj. Ruma ri wikbel ri' ma xtiq'uis ta, y yari' ri más rejkalen chuwech ri Dios. \v 5 Ruma ri ojer ca, queri' chuka' xquiwik qui' ri lok'olaj tak ixoki' ri xcoyobej ri rutzil ri Dios. Xquiwik jabel ri cánima y xquinimaj chuka' quitzij ri cachijlal.\f + \fr 3:5 \ft Ef. 5.22.\f* \v 6 Achi'el xuben ri Sara; riya' can xunimaj rutzij ri Abraham ri rachijil, y wajaf chuka' xcha' chare.\f + \fr 3:6 \ft Gn. 18.12.\f* Y riyix kach'alal ixoki' ruc'amon chi nibix riy rumam ca ri Sara chiwe, pero wi can nic'uaj jun utzilaj c'aslen y ma nixibij ta iwi' xabachique ri nipe chiwij. \p \v 7 Y queri' c'a chuka' riyix achi'a', can riq'ui c'a na'oj tic'uaj iwi' quiq'ui ri iwixjaylal.\f + \fr 3:7 \ft 1 Co. 7.3; Ef. 5.28, 29.\f* Tiya' quik'ij achi'el ri ruc'amon chi niben quiq'ui, ruma riye' ma junan ta quichuk'a' iwuq'ui riyix y ruma chuka' chi junan xtoc iwuche (iwixin) ri utzilaj c'aslen ri nuya' ri rutzil ri Dios chiwe. Queri' tibana' quiq'ui riye' riche (rixin) chi queri' ri i'oraciones choj napon riq'ui ri Dios. \s1 Ri niquitij pokon ruma chi niquiben ri utz \p \v 8 Pa ruq'uisbel nbij c'a chiwe chi'iwonojel chi can junan iwech tibana'.\f + \fr 3:8 \ft Ro. 12.16.\f* Wi c'o jun chiwe ri c'o nuc'ulwachij, can tina' c'a chuka' riyix ri k'axon ri nuna' riya' pa ránima. Tiwajo' iwi'\f + \fr 3:8 \ft 1 P. 1.22.\f* chi'iwach'alal iwi'. Tijoyowala' iwech.\f + \fr 3:8 \ft Ef. 4.32; Col. 3.12.\f* Utz ina'oj tibana' quiq'ui quinojel. \v 9 Y tek niban jun pokon chiwe, man c'a titzolij ta ruq'uexel. Y tek nibix ch'abel ri sibilaj ye pokon chiwe, man c'a chuka' titzolij ta ruq'uexel, xa tic'utuj chare ri Dios chi tuto'\f + \fr 3:9 \ft Mt. 5.39, 44.\f* ri winek ri nibano queri' chiwe. Ruma ri Dios can yix rusiq'uin (royon) wi riche (rixin) chi nic'ul bendición.\f + \fr 3:9 \ft Mt. 25.34.\f* \v 10 Ruma quec'are' nubij ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca: \q1 Wi c'o jun winek nrajo' jun c'aslen riche (rixin) quicoten, \q1 y wi nrajo' chuka' nberila' k'ij ri sibilaj jabel, \q1 tuk'ila' ri rak' riche (rixin) chi ma nubij ta ch'abel ri xa ma ye utz ta, \q1 ni ma tucusaj ta chuka' ri ruchi' riche (rixin) chi nubij tzij riche (rixin) chi nik'olon. \q1 \v 11 Tuya' c'a ca rubanic ri etzelal, y ya ri utz ri tubana'. \q1 Tucanoj ri c'aslen riche (rixin) uxlanibel c'u'x y yari' tutzekelbej. \q1 \v 12 Ruma ri Ajaf can yerutzu' ri winek choj quic'aslen. \q1 Y can nrac'axaj\f + \fr 3:12 \ft Jn. 9.31.\f* ri qui'oración. \q1 Yac'a ri yebano etzelal, ma utz ta nutz'et chique.\f + \fr 3:12 \ft Sal. 34.12-16.\f* \m Queri' nubij ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca. \p \v 13 Majun xtibano pokon chiwe, tek riyix xa can ya ri utz ri yixtajin chubanic.\f + \fr 3:13 \ft Pr. 16.7.\f* \v 14 Pero wi ruma ri chojmilaj ic'aslen, riyix niwil pokonal, jabel ruwa'ik'ij.\f + \fr 3:14 \ft Mt. 5.10.\f* Y rumac'ari' ma tixibij ta iwi'\f + \fr 3:14 \ft Is. 8.12; Jer. 1.8.\f* chiquiwech ri yebano queri' chiwe. Ni ma tisach ta chuka' ic'u'x. \v 15 Can tiya' ruk'ij ri Dios ri Iwajaf pa tak iwánima, ruma Riya' can lok'olaj wi. Y can tichojmirisaj iwi' riche (rixin) chi nitzijoj ri achique ruma tek iwoyoben ri rutzil ri Dios, tek c'o jun ri nic'utun chiwe. Y xabachique c'a ri nic'utun chiwe, riq'ui ch'uch'ujil\f + \fr 3:15 \ft Col. 4.6; 2 Ti. 2.25.\f* y riq'ui ronojel iwánima tibij chare achique ruma tek can cukul ic'u'x iwoyoben ri nutzuj (nusuj) ri Dios. \v 16 Y tek niben queri' can ta yix ch'ajch'oj, man ta jun etzelal iwuq'ui ri xa nuben chi nik'axo ri iwánima. Riche (rixin) chi queri', wi c'o jun winek itzel nich'o chiwij ruma iniman ri Cristo y nubij chi ma utz ta ri ic'aslen, ri itzel nich'o chiwij, xa xtiq'uix ka ruma ri ic'aslen xa utz.\f + \fr 3:16 \ft Mt. 5.44; 1 P. 2.12.\f* \v 17 Ruma wi ruraybel ri Dios riche (rixin) chi riyix nitij pokonal\f + \fr 3:17 \ft 2 Ti. 3.12.\f* astape' ya ri utz ri yixtajin chubanic, ri' sibilaj jabel, que chuwech nitij pokonal xa ruma c'o etzelal ibanalon. \p \v 18 Toka chi'ic'u'x chi ri Cristo xutij chuka' pokon astape' ri ruc'aslen Riya' can choj wi. Riya' xcom c'a kuma riyoj ri ma choj ta kac'aslen. Riya' xaxu (xaxe wi) jun bey xcom ruma ri kamac, riche (rixin) chi queri' yoj-oc riche (rixin) ri Dios.\f + \fr 3:18 \ft Col. 1.21.\f* Riya' kitzij wi chi xcom ri ruch'acul, pero ri ru'espíritu ma xcom ta. \v 19 Y ri ru'espíritu xapon quiq'ui ri nic'aj chic ánima ri ye tz'apin\f + \fr 3:19 \ft Is. 42.7.\f* y c'o ri xberutzijoj chique. \v 20 Ri ánima ri ye tz'apin, ri ma xquinimaj ta el rutzij ri Dios ojer ca, ri xec'oje' pa rutiempo ri Noé,\f + \fr 3:20 \ft He. 11.7.\f* tek xban ri nimalaj barco, ri Dios sibilaj q'uiy tiempo xuya' chique riche (rixin) chi xeroyobej. Pero ma xtzolin ta pe quic'u'x. Y ri xe'oc chupan ri barco, ye ri winek ri xeniman y xa ma ye q'uiy ta, xa can xu (xe) wi ri ye wakxaki' ri xecolotej. Ri Dios ya' c'a ri xucusaj riche (rixin) chi xecolotej ri winek ri' ruma ri barco xli'e' pa ruwi' ya'. \v 21 Y quec'ari' nic'atzin wi ri ya' chake riyoj wacami. Tek yojban bautizar yojcolotej ruma ri ruc'astajbel ri Jesucristo.\f + \fr 3:21 \ft 1 P. 1.3.\f* Pero tek yojban bautizar, ma riche (rixin) ta chi nuch'ej el ri tz'il riche (rixin) ri kach'acul, ma que ta ri', xa riche (rixin) chi nuc'ut c'a chi riyoj nikajo' nikaben ri utz, nikajo' chi ch'ajch'oj\f + \fr 3:21 \ft Ef. 5.26; Tit. 3.5.\f* ri kánima chuwech ri Dios. \v 22 Ri Jesucristo xbe chila' chicaj, y wacami c'o pa rajquik'a' ri Dios.\f + \fr 3:22 \ft Sal. 110.1; Ro. 8.34; Ef. 1.20; Col. 3.1; He. 1.3.\f* Can pa ruk'a' c'a Riya' yec'o wi ri ángeles, y pa ruk'a' c'a Riya' yec'o wi ri aj k'atbel tak tzij, y pa ruk'a' chuka' Riya' yec'o wi ri c'o nima'k tak uchuk'a' pa quik'a'. \c 4 \s1 Koj-oc c'a utzilaj tak rusamajel ri Dios \p \v 1 Tek ri Cristo xc'oje' chuwech re ruwach'ulef, xutij pokon ruma ri kamac riyoj. Y can ya chuka' na'oj ri' tic'oje' iwuq'ui riyix, ma tipokonaj ta nik'axaj tijoj pokonal. Ruma wi nik'axaj tijoj pokonal ruma iniman ri Cristo, can nik'alajin wi chi iya'on chic ca ri mac.\f + \fr 4:1 \ft Ro. 6.2, 7; Ga. 5.24; Col. 3.5.\f* \v 2 Que ta c'a ri' ri na'oj nic'oje' iwuq'ui riche (rixin) chi queri' ronojel k'ij ri xquixc'ase' el, ya ta c'a ri ruraybel ri Dios ri niben el y man ta ya ri nirayij riyix.\f + \fr 4:2 \ft Ro. 6.11-13; Tit. 2.12.\f* \v 3 Ma tiben ta chic ri yeka chiquiwech ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios.\f + \fr 4:3 \ft Ef. 4.17-19.\f* Ruma ri tiempo ri' xek'ax yan ca chiwe riyix. Tek ma xixq'uix ta xibanala' ronojel ruwech etzelal. Can xe'ibanala' ronojel ri xirayij. Xixk'aber. Xe'ibanala' ma utzilaj tak nimak'ij ta. Ximolola' iwi' riche (rixin) chi xitij ya'. Xiyala' quik'ij\f + \fr 4:3 \ft Ga. 5.20.\f* dios ri xa ye banon cuma winek, y yac'are' ri xa ma ruc'amon ta chi niben chic riyix wacami. \v 4 Y rumari' ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios, xa can achique chic na chi winek yixquitz'et, ruma riyix ma nibanala' ta chic ri itzel ri c'a niquibanala' na riye'. Y rumari' tek ri winek ri' itzel yech'o chiwij.\f + \fr 4:4 \ft 1 P. 3.16.\f* \v 5 Pero ri winek ri' c'o chi xtiquijech na cuenta chuwech ri Dios ri can ruchojmirisan chic ri' riche (rixin) chi nuk'et tzij pa quiwi'.\f + \fr 4:5 \ft Hch. 10.42; 17.31; Ro. 14.10.\f* Ri Dios can xtuk'et na wi tzij pa quiwi' ri winek ri ye q'ues, y pa quiwi' chuka' ri ye caminek chic el, tek xtapon ri k'ij. \v 6 Ruma can xtzijox ri lok'olaj ch'abel ri niya'o colotajic chique ri ye caminek chic el,\f + \fr 4:6 \ft 1 P. 3.19.\f* riche (rixin) chi queri' nik'atatej tzij pa quiwi' can achi'el nik'atatej tzij pa quiwi' quinojel winek, pero xtzijox chuka' riche (rixin) chi xquil ta c'a ri c'aslen riq'ui ri Dios. \p \v 7 Y can chanin c'a chuka' xtapon ri ruq'uisbel\f + \fr 4:7 \ft Ro. 13.12; Fil. 4.5; He. 10.25.\f* tak k'ij riche (rixin) re ruwach'ulef. Rumac'ari' riyix, can tich'obo' c'a jabel ri achique ye'ibanala' y ma quixtane' ta c'a chi niben orar. \v 8 Y riyix nic'atzin chi can sibilaj tiwajo' iwi'. Ruma tek niwajo' iwi', can q'uiy mac ri yixcowin nicuy.\f + \fr 4:8 \ft Pr. 10.12; 1 Co. 13.7; Stg. 5.20.\f* \v 9 Wi c'o jun chiwe riyix ri napon pa jun chic tinamit o c'o jun ri petenak pa jun chic tinamit, tiyala' c'a iposada\f + \fr 4:9 \ft 1 Ti. 3.2.\f* riq'ui ronojel iwánima. \v 10 Can chi'ijujunal c'o c'a jun samaj ri yatajnek pe chiwe, ruma ri nimalaj rutzil ri Dios. Rumari' can tikabana' c'a ri samaj ri yatajnek pe chake ruma ri Dios, riche (rixin) chi yekato' ri nic'aj chic ri quiniman ri Dios. Koj-oc c'a utzilaj tak samajel riche (rixin) chi nikaben ri q'uiy ruwech chi samaj ri ruya'on pe ri Dios chake. \v 11 Y wi can yatajnek chawe ruma ri Dios chi natzijoj ri ruch'abel, can ruch'abel c'a Riya' ri tatzijoj.\f + \fr 4:11 \ft Jer. 23.28.\f* Wi yatajnek chawe chi yacowin ye'ato' ri nic'atzin quito'ic, can tabana' c'a riq'ui ri uchuk'a' ri ya'on chawe ruma ri Dios. Riq'ui ronojel ri naben can ta xtiya'ox (xtya') ruk'ij ruc'ojlen ri Dios,\f + \fr 4:11 \ft 1 Ti. 6.16; 1 P. 5.11; Ap. 1.6.\f* ruma ri Jesucristo. Ruma ri Dios can c'o wi ruk'ij ruc'ojlen ri ruk'atbel tzij riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. Amén. \s1 Ticoch'o' c'a ri pokonal, ruma can iniman wi ri Cristo \p \v 12 Wach'alal ri sibilaj yixinwajo', man c'a tisach ta ic'u'x chupan ri tijoj pokonal ri yixc'o wi ri can achi'el xa ta yixk'axex pa jun k'ak' riche (rixin) chi yixtojtobex.\f + \fr 4:12 \ft 1 P. 1.7.\f* Ruma ri tojtobenic ri' man c'a yix ta riyix ri yixc'ulwachin nabey quere'. \v 13 Rumari' riyix xa quixquicot chupan ri k'axomal ri yixc'o wi,\f + \fr 4:13 \ft Ro. 8.17; 2 Co. 1.7; Ap. 1.9.\f* ri can achi'el ri k'axomal ri xuk'axaj ri Cristo. Riche (rixin) chi queri' tek xtapon c'a ri k'ij tek xtik'alajin chi ri Cristo can c'o wi ruk'ij ruc'ojlen, riyix can sibilaj c'a xtiquicot ri iwánima. \v 14 Y wi ruma iniman ri Cristo, rumari' nibix pokon tak tzij chiwe, jabel ruwa'ik'ij,\f + \fr 4:14 \ft Mt. 5.11; 2 Co. 12.10; Stg. 1.12; 1 P. 2.19, 20.\f* ruma ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Dios can c'o pan iwi'. Lok'olaj Espíritu ri c'o ruk'ij ruc'ojlen. Riyix can niya' wi ruk'ij re Lok'olaj Espíritu re', yec'a ri yeyok'on chiwij riyix xa can chrij chuka' ri Lok'olaj Espíritu yeyok'on wi. \v 15 Tichajij c'a iwi' chi'ijujunal ruma ma utz ta chi riyix nik'axaj tijoj pokonal xa ruma yixcamisan o yixelek', o xa ruma niyuj apo iwi'\f + \fr 4:15 \ft 2 Ts. 3.11.\f* quiq'ui nic'aj chic winek. Y ma tiben ta ni jun ruwech etzelal. Ruma wi nitij pokon xa ruma niben jun mac, ma utz ta. \v 16 Pero wi nitij pokon ruma iniman ri Cristo, man c'a quixq'uix ta. Xa tiya' ruk'ij ruc'ojlen ri Dios ruma can yix riche (rixin) wi chic ri Cristo.\f + \fr 4:16 \ft Hch. 5.41.\f* \v 17 Ruma xoka ri tiempo riche (rixin) chi nikak'axaj tijoj pokonal pa kac'aslen riyoj ri yoj ralc'ual chic ri Dios, riche (rixin) chi nikachojmirisaj ki' y wi ri Dios nuya' k'ij riche (rixin) chi nikak'axaj tijoj pokonal pa kac'aslen riyoj, ¿achique ta cami ri man ta xtiban chique ri ma xquinimaj ta ri lok'olaj ch'abel ri niya'o colotajic? Can xtik'ax wi ruwi' ri tijoj pokonal ri xtika pa quiwi'.\f + \fr 4:17 \ft Is. 10.12; Lc. 10.12.\f* \v 18 Y: \q1 Riyoj ri yojniman riche (rixin) ri Cristo, ri can nikajo' nikac'uaj jun c'aslen choj, riq'ui ruc'ayewal yojcolotej. \q1 C'a ta c'a ri aj maqui', ri can ma quic'uan ta jun utzilaj c'aslen chuwech ri Dios, can xtika wi ri nimalaj ruc'ayewal pa quiwi'.\f + \fr 4:18 \ft Pr. 11.31.\f* \m \v 19 Y riyoj ri kaniman chic ri Dios y nikatij pokon ruma can queri' ri nrajo' Riya', xa can tikajacha' c'a ki' pa ruk'a' ri Dios ri q'uiytisanel riche (rixin) ronojel ri majun bey yojruya' ta ca, y can tikabana' c'a ri utz. \c 5 \s1 Ri yix ancianos quiche (quixin) ri iglesias, can ruc'amon chi ye'ichajij ri kach'alal \p \v 1 Wacami c'o c'a nwajo' nchilabej chique ri ancianos quiche (quixin) ri iglesias. Y riyin, yin jun chuka' chique riye'. Y riyin can xintz'et\f + \fr 5:1 \ft Lc. 24.48.\f* tek xutij pokon\f + \fr 5:1 \ft Ro. 8.17.\f* ri Cristo. Y yin jun chuka' chique ri xquetz'eto ri ruk'ij ruc'ojlen ri Cristo tek xtik'alajin pe. \v 2 Riyix c'a ri yix ancianos quiche (quixin) ri iglesias, can que'ichajij c'a ri kach'alal. Ruma riye' ye riche (rixin) chic ri Dios, y ya ri Dios ri yayon re samaj re' chiwe. Que'ichajij c'a, can achi'el nuben jun aj yuk' quiq'ui ri tak rucarne'l.\f + \fr 5:2 \ft Jn. 21.16.\f* Y can riq'ui c'a chuka' ronojel iwánima tibana'. Y ma xaxu (xaxe) ta wi ruma c'o chi niben queri'. Ni ma riche (rixin) ta chi nirayij nich'ec q'uiy irajil.\f + \fr 5:2 \ft 1 Ti. 3.3, 8.\f* Xa can que'ichajij ri kach'alal riq'ui ronojel iraybel. \v 3 Pero ma ruma ta chuka' chi yix c'a riyix ri yixchajin quiche (quixin), ruma ta ri' nik'ax ruwi' ri niben chique.\f + \fr 5:3 \ft Ez. 34.4; Mt. 20.25.\f* Ma que ta ri'. Xa can tic'uaj jun chojmilaj c'aslen chiquiwech, riche (rixin) chi queri' riye' niquetamaj niquic'uaj chuka' jun chojmilaj c'aslen. \v 4 Y wi choj c'a xtiben riyix chiquiwech y jabel ye'ichajij, xtic'ul c'a jun lok'olaj sipanic ri majun bey xtiq'uis ta, y rumari' riyix xtiya'ox (xtya') c'a ik'ij tek xtoc'ulun chic ka ri Cristo, ri cajawalul ri pastores.\f + \fr 5:4 \ft He. 13.20.\f* \p \v 5 Y queri' chuka' riyix c'ajola', tinimaj titakej c'a quitzij ri ancianos riche (rixin) ri iglesia. Y chi c'ajola' y chi rijita'k chi'iwonojel tinimaj titakej c'a iwi'.\f + \fr 5:5 \ft Ef. 5.21.\f* Ma tinimirisaj ta iwi'. Ruma chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'iban ca, nubij: \q1 Ri Dios nupaba' ri' chiquiwech ri niquinimirisaj qui'. \q1 Yac'a ri niquich'utinirisaj qui', Riya' nuya' ri rutzil pa quiwi'. \p \v 6 Rumac'ari', can tich'utinirisaj iwi'\f + \fr 5:6 \ft Mt. 23.12; Stg. 4.10.\f* xeruk'a' xeraken ri Dios, ruma Riya' can c'o wi ruchuk'a'. Tich'utinirisaj c'a iwi' chuwech, riche (rixin) chi queri' tek xtapon ri k'ij Riya' xtunimirisaj ik'ij. \v 7 Y ronojel ri k'axon ri c'o pa tak iwánima,\f + \fr 5:7 \ft Sal. 55.22; Mt. 6.25; Fil. 4.6.\f* tiya' pa ruk'a' ri Dios, ruma Riya' can yixruchajij wi. \p \v 8 Can tich'obo' c'a jabel ri achique niben. Y can tichajij chuka' ri ic'aslen y ma quixwer ta ka. Ruma ri itzel winek, ri kac'ulel can nisutin pe chikij. Can achi'el nuben jun coj ri nurek pe ruchi' queri', tek nucanoj achique ri nutij. Can queri' nuben ri itzel winek\f + \fr 5:8 \ft Mt. 4.1-11; Jn. 8.44; Ef. 4.27; 6.11; Stg. 4.7.\f* chake riyoj. \v 9 Y can tipaba' iwi' chuwech ri itzel winek riche (rixin) chi ma nich'acon ta chiwij, y can cof quixc'oje' chupan ri icukbel c'u'x. Ruma can iwetaman chi ma xu (xe) ta wi riyix ri yixk'axan tijoj pokonal,\f + \fr 5:9 \ft Hch. 14.22.\f* xa can queri' chuka' ri nic'aj chic kach'alal ri quiquiran qui' chuwech re ruwach'ulef. \v 10 Y tek riyix ik'axan chic ri ca'i' oxi' k'ij chupan ri tijoj pokonal ri yixc'o wi, ri Dios ri c'o ronojel ruwech utzil riq'ui y ri can yoj rusiq'uin (royon) konojel ri xa jun chic kabanon riq'ui ri Jesucristo riche (rixin) chi yojbec'oje' chupan ri nimalaj ruk'ij ruc'ojlen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, Riya' mismo xtuchojmirisaj ta c'a ic'aslen, xtuben ta c'a chiwe chi q'uiy ri yixcowin nicoch', xtuya' ta c'a iwuchuk'a' y xtuben ta c'a chi cof yix pa'el chupan ri icukbel c'u'x. \v 11 Y Riya' can ta xtinimirisex ruk'ij ruc'ojlen ri ruk'atbel tzij riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek.\f + \fr 5:11 \ft 1 P. 4.11.\f* Amén. \s1 Ri ruq'uisbel tak ch'abel chare re wuj re' \p \v 12 Riyin cukul c'a nuc'u'x riq'ui ri kach'alal Silvano,\f + \fr 5:12 \ft 2 Co. 1.19; 2 Ts. 1.1.\f* ruma riya' can riq'ui ronojel ránima nuben ri rusamaj ri Dios. Rumari' riyin xinc'utuj c'a utzil chare riya' chi tuc'uaj el chiwe re wuj re', ri xa ma nim ta xinben el chare,\f + \fr 5:12 \ft He. 13.22.\f* riche (rixin) chi nbij el chupan chi can kitzij wi ri rutzil ri Dios ri achoj riq'ui icukuban wi ic'u'x. Y rumari' majun bey tiya' ca. \p \v 13 Y wacami c'a, ri yixc'o chiri', tic'ulu' ri rutzil iwech ri niquitek el ri kach'alal ri yec'o wawe' pa tinamit ri nibix Babilonia chare,\f + \fr 5:13 \ft Ap. 17.15; 18.10, 21.\f* kach'alal ri can ye cha'on wi ruma ri Dios, can achi'el ri xixrucha' riyix ri chiri'. Chuka' tic'ulu' ri rutzil iwech ri nutek el ri jun ri can achi'el nuc'ajol, ri Marcos\f + \fr 5:13 \ft Hch. 12.12.\f* rubi'. \v 14 Chi'ijujunal tiyala' rutzil iwech riq'ui jun lok'olaj tz'uban (tz'uman) chi'ij, riche (rixin) chi queri' nik'alajin chi can niwajo' iwi'. Y xtic'oje' ta c'a uxlanibel c'u'x ri pa tak iwánima chi'iwonojel riyix ri xa jun chic ibanon riq'ui ri Jesucristo. Amén.