\id JAS Cakchiquel de Santa Maria de Jesus NT [cki] (Colombia) -2010 bd. \h SANTIAGO \toc1 Ri carta ri xutzꞌibꞌaj ri Santiago \toc2 SANTIAGO \toc3 Stg. \mt1 Ri carta ri xutzꞌibꞌaj ri Santiago \ip Ri Santiago ja ri ruchakꞌ ri Ajaf Jesús. Ri Santiago xutak va carta va chica ri hermanos ri quiquiran-quiꞌ ri choch-ulief. Jajaꞌ nuꞌej chirij ri chica rubꞌanic chi nicꞌujieꞌ jun utzulaj noꞌj. Y nuꞌej jeꞌ antok can ketzij chi quiniman chic ri Dios pa quicꞌaslien. Chupan ri Mateo, ri Marcos, ri Lucas, ri Hechos, y chupan ri cartas, manak nuꞌej “Santiago” sino que “Jacobo”, pero ja mismo. \io1 Ri capítulo 1:1-27 nuꞌej ri chica rucꞌuaxic niquiꞌan cha ri cꞌacꞌacꞌ cꞌaslien ri ruyoꞌn ri Dios chica. Nuꞌej chi ja ri noꞌj ri nipa riqꞌuin ri Dios tiquicanuj, man tiquiꞌan nimaꞌk, tiquicachꞌoꞌ antok nipa sufrimientos pa tak quicꞌaslien, ticaꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri ketzij y tiquibꞌanaꞌ ri nuꞌej ri Dios chica. \io1 Ri capítulo 2:1–4:17 nuꞌej chirij ri chica ri man otz ta chi nuꞌon jun ri runiman chic ri Dios chupan ri rucꞌaslien. Incheꞌl antok nuꞌej: Man otz ta chi nutzꞌat ri chica rubꞌanic jun vinak. Antok nuꞌej chi runiman ri Dios, can tucꞌutuꞌ riqꞌuin ri rucꞌaslien. Nicꞌatzin chi nukꞌil-riꞌ riqꞌuin ri nuꞌej antok nitzijuon, man rucꞌamun ta chi cꞌa niꞌa ránima riqꞌuin ri man otz ta, ri cꞌo choch-ulief. \io1 Y ri capítulo 5:1-20 nuꞌej chi ri i-ralcꞌual ri Dios i-conforme riqꞌuin ri nuyaꞌ ri Dios chica y niquiyoꞌiej ncaꞌquicuot antok xtipa chic jun bꞌay ri Kajaf Jesús. \c 1 \s1 Ri saludo \p \v 1 Inreꞌ Santiago,\x + \xo 1:1 \xt Mt. 13:55; Mr. 6:3; Gá. 1:19.\x* jun ru-siervo ri Dios y ri Ajaf Jesucristo, nitzꞌibꞌaj-el va carta va chiva ixreꞌ ri ix quimáma can ri i-doce (cabꞌalajuj) ralcꞌual ri Israel ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can, ri man ixcꞌo ta chupan ri ka-nación y xa nicꞌaj chic naciones iquiran-iviꞌ. Nitak-el jun saludo chiva. \s1 Ri noꞌj ri nipa riqꞌuin ri Dios \p \v 2 Hermanos, can tiquicuot ri ivánima antok nquixtojtobꞌax riqꞌuin nojiel roch sufrimiento. \v 3 Ruma ivataꞌn chi antok nquixtojtobꞌax, a ver xa ketzij icukubꞌan icꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, reꞌ nuyaꞌ más i-paciencia. \v 4 Y man jun bꞌay tiqꞌuis ta ri paciencia, chi quireꞌ nuꞌon jun samaj caval, niqꞌuiy ri icꞌaslien y man jun chic chica xtuꞌon falta. \p \v 5 Y xa cꞌo jun chicajol ri nunaꞌ chi cꞌa cꞌo runoꞌj nrajoꞌ, tucꞌutuj cha ri Dios, y jajaꞌ man xtucꞌaqꞌuiej ta xtuya-pa, y qꞌuiy xtuya-pa. Quireꞌ nuꞌon quiqꞌuin quinojiel ri niquicꞌutuj cha, y man nichꞌolin ta nuyaꞌ chica. \v 6 Pero nicꞌatzin chi cukul rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios antok nucꞌutuj, y man cacaꞌ ta rucꞌuꞌx nucꞌutuj cha. Ruma xa riqꞌuin cacaꞌ rucꞌuꞌx antok nucꞌutuj, xa nuꞌon cꞌa incheꞌl nuꞌon ri ruveꞌ ri mar ruma ri cakꞌiekꞌ; niꞌa cala, niꞌa cala nuꞌon. \v 7 Y xa quireꞌ nuꞌon, man cꞌa tuꞌon pensar chi ri Ajaf Dios xtuya-pa cha ri nucꞌutuj. \v 8 Ruma xa cacaꞌ rucꞌuꞌx nucꞌutuj cha ri Dios, kꞌalaj chi cacaꞌ jeꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri najin chubꞌanic. \p \v 9 Y ri hermano ri manak-oc rakalien nunaꞌ, xa tiquicuot cꞌa ri ránima, ruma choch ri Dios can rakalien, ruma runiman chic jajaꞌ. \v 10 Y quireꞌ jeꞌ ri hermano bꞌayuon ri nunaꞌ chi manak-oc rakalien, xa tiquicuot cꞌa ri ránima, ruma runiman jeꞌ ri Dios. Y xa man xtilayuj ta jeꞌ choch-ulief, xa incheꞌl ruseꞌj ri kꞌayis. \v 11 Ruma antok nipa ruchukꞌaꞌ ri kꞌij, ri kꞌayis nichakej-ka\x + \xo 1:11 \xt Is. 40:6-7.\x* y chaꞌnin nitzak-ka ri ruseꞌj y niqꞌuis, mesque naꞌay jaꞌal-oc nitzꞌiet. Can quireꞌ jeꞌ jun bꞌayuon. Jajaꞌ xa chaꞌnin nicon-el y nuyaꞌ can nojiel ri rubꞌayomal. \s1 Kacachꞌoꞌ ri sufrimientos ri ncaꞌpa chikij \p \v 12 Can altíra tiquicuot ri rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios y nucochꞌ ri sufrimientos ri nipa chirij. Ruma antok rucachꞌuon chic nojiel, ri Dios xtuyaꞌ incheꞌl jun ru-corona; ri corona ri xtuyaꞌ cha, ja ri utzulaj cꞌaslien ri man xtiqꞌuis ta. Ja cꞌaslien reꞌ ri ranun prometer ri Dios chi xtuyaꞌ chica ri ncaꞌjoꞌn richin. \v 13 Pero xa cꞌo jun niꞌan tentar, man tuꞌej chi ja ri Dios xbꞌano quireꞌ cha. Ruma ri Dios man nuꞌon ta tentar jun y man jun nitiquir jeꞌ nibꞌano tentar ri Dios. \v 14 Y xa atreꞌ ncaꞌan tentar, reꞌ xa aviqꞌuin atreꞌ nipa-ve. Xa ja ri itziel tak kax ri ncaꞌrayij, jareꞌ ri ncaꞌbꞌano quireꞌ chava. \v 15 Y xa atreꞌ nayaꞌ lugar cha ri itziel tak kax ri ncaꞌrayij, chireꞌ nipa-ve ri pecado. Y ri pecado ja ri camic espiritual xtuyaꞌ chava pa ruqꞌuisbꞌal. \p \v 16 Hermanos ri altíra nquixvajoꞌ, man cꞌa quixsach. \v 17 Ruma nojiel ri utzulaj tak kax, chicaj riqꞌuin ri Katataꞌ Dios ncaꞌpa-ve. Jajaꞌ xaꞌbꞌano nojiel ri icꞌo chicaj ri niquiyaꞌ sakil y ri sakil reꞌ nicꞌaxtaj. Pero ri Dios man nicꞌaxtaj ta. \v 18 Y ruma ri Dios xurayij, xuyaꞌ jun cꞌacꞌacꞌ cꞌaslien chika antok xkanimaj ri ruchꞌabꞌal ri ketzij, chi quireꞌ xojuoc incheꞌl ri naꞌay tak cosechas choch jajaꞌ. \s1 Xa tibꞌanaꞌ ri nuꞌej ri ruchꞌabꞌal ri Dios \p \v 19 Rumareꞌ, hermanos ri altíra nquixvajoꞌ, inreꞌ niꞌej chiva chiꞌijunal chi tiyaꞌ ixiquin chi ntivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Can tibꞌanaꞌ pensar ri nuꞌej, y cꞌajareꞌ quixchꞌoꞌ. Y man tipa jeꞌ chaꞌnin ivoyoval. \v 20 Ruma ri ayoval xa man nucꞌan ta pa jun choj cꞌaslien incheꞌl nrajoꞌ ri Dios. \v 21 Rumareꞌ tiyaꞌ can nojiel ri man sak ta y nojiel ri itziel tak kax y coꞌl tibꞌanaꞌ choch ri Dios, y tinimaj siempre ri ruchꞌabꞌal ri cꞌo riqꞌuin ivánima. Ruma ja chꞌabꞌal reꞌ ri nicalo ivichin. \v 22 Y man joꞌc ta ntivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios, xa tibꞌanaꞌ jeꞌ ri nuꞌej. Ruma xa ixreꞌ joꞌc ntivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios y man ntiꞌan ta ri nuꞌej, iyuon ixreꞌ ntiꞌan-ka engañar-iviꞌ. \v 23 Ruma xa cꞌo jun ri nraꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios, pero xa man nuꞌon ta ri nuꞌej, can junan riqꞌuin jun vinak ri nutzꞌat-riꞌ pan ispieja, can nutzꞌat-riꞌ cheꞌl titzuꞌn. \v 24 Pero antok xa cꞌa jubꞌaꞌ oc tutzꞌat-riꞌ pan ispieja, man nalka ta chic paroꞌ cheꞌl titzuꞌn. \v 25 Pero ri nraꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios, y man joꞌc ta nraꞌxaj, xa nunimaj y nuꞌon ri nuꞌej, y man nuyaꞌ ta can, can jaꞌal xtiquicuot, ruma ri ruchꞌabꞌal ri Dios can otz. Y nuꞌon chika chi oj libre y chi nakaꞌan ri nrajoꞌ ri Dios. \p \v 26 Xa cꞌo jun niꞌeꞌn chi runiman ri Dios y xa man nukꞌil ta riꞌ riqꞌuin ri itziel tak tzij ri ncaꞌruꞌej, ruyuon jajaꞌ nuꞌon-ka engañar ri ránima. Y xa quireꞌ nuꞌon, man jun nicꞌatzin-ve chi nuꞌej chi jajaꞌ runiman ri Dios. \v 27 Ruma xa ketzij runiman ri Katataꞌ Dios, ncaꞌrutoꞌ ri malcaꞌn-ixokiꞌ y ri mabꞌaꞌ acꞌolaꞌ, y man niꞌa ta chic chupan ri itziel tak kax richin ri roch-ulief. Choch ri Dios, ri ncaꞌbꞌano quireꞌ, jareꞌ ri ketzij quiniman jajaꞌ y riqꞌuin jun sak cꞌaslien niquiyaꞌ rukꞌij. \c 2 \s1 Chꞌolinic chirij ri joꞌc nicꞌaj ncaꞌcajoꞌ \p \v 1 Hermanos, ixreꞌ ri icukubꞌan icꞌuꞌx riqꞌuin ri Kajaf Jesucristo ri cꞌo rukꞌij, inreꞌ niꞌej chiva: Man tiꞌan cha jun vinak chi más ntivajoꞌ choch jun chic. Xa tibꞌanaꞌ chi ix junan ixvonojiel. \v 2 Antok imaluon-iviꞌ chi ntiyaꞌ rukꞌij ri Dios, y ntuoc jun ache bꞌayuon iviqꞌuin y ri bꞌayuon reꞌ cꞌo anillo de oro chukꞌaꞌ y utzulaj tziak rucusan, y ntuoc jeꞌ jun ache puobra y vieja tziak rucusan, \v 3 y ixreꞌ xa ja ri ache bꞌayuon otz ntitzꞌat y ntiyaꞌ jaꞌal ruchꞌacat, pero man jun ruchꞌacat ntiyaꞌ ri jun ache puobra y pa rucꞌaxiel reꞌ xa ntiꞌej cha: Capiꞌieꞌ chireꞌ, o ntiꞌej cha: Catzꞌuyeꞌ vaveꞌ pan ulief chikakan, \v 4 can nticꞌut chi man ntinaꞌ ta iviꞌ chi xa ix junan chiꞌixvonojiel. Xa can ntiꞌan chi jun vinak más cꞌo rakalien choch jun chic, y jun noꞌj quireꞌ can itziel. \p \v 5 Hermanos ri altíra nquixvajoꞌ, tivaxaj ri xtinꞌej chiva. ¿Man ja ta came ri i-puobra choch-ulief ri i-ruchoꞌn ri Dios chi quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin y niquil ri utzulaj bꞌayomal, y niyoꞌx qui-herencia pa ru-reino ri jajaꞌ, ri incheꞌl ranun prometer chi nuyaꞌ chica ri ncaꞌjoꞌn richin? \v 6 Pero ixreꞌ ibꞌanun chica ri i-puobra chi manak cakalien. ¿Man nalka ta cꞌa pan iveꞌ chi cuma ri bꞌayomaꞌ ntiꞌan sufrir y ijejeꞌ jeꞌ ri ncaꞌchiririen-el ivichin pa tak juzgados? \v 7 ¿Man nalka ta cꞌa pan iveꞌ chi ijejeꞌ jeꞌ ri altíra itziel ncaꞌchꞌoꞌ chirij rubꞌeꞌ ri Jesucristo, ri eꞌn pan iveꞌ? \p \v 8 Chupan ri ley ri xuyaꞌ ri Dios ri Ka-Rey, tzꞌibꞌan can jun tzij ri altíra rakalien; ri tzij reꞌ nuꞌej: Can incheꞌl ri navajo-ka-aviꞌ atreꞌ, can quireꞌ jeꞌ mismo tavajoꞌ ri a-prójimo.\x + \xo 2:8 \xt Lv. 19:18.\x* Quireꞌ nuꞌej chupan ri ley. Y xa quireꞌ ntiꞌan, altíra otz. \v 9 Pero xa ixreꞌ ntiꞌan cha jun vinak chi más ntivajoꞌ choch jun chic, nquixka chupan ri pecado, ruma man ntinimaj ta ri nuꞌej ri ru-ley ri Dios. \v 10 Ruma xa cꞌo jun nuꞌej chi nuꞌon nojiel ri nuꞌej ri ley, pero xa cꞌo jun tzij ri cꞌo chupan ri man nuꞌon ta, kꞌalaj chi man nunimaj ta nojiel ri ley, y rumareꞌ cꞌo ru-pecado. \v 11 Ruma antok ri Dios xuyaꞌ ri ley, xuꞌej: Ri at-cꞌulan, man tavucꞌuaj-aviꞌ riqꞌuin jun chic.\x + \xo 2:11 \xt Ex. 20:14; Dt. 5:18.\x* Y ri xꞌeꞌn quireꞌ, jajaꞌ mismo ri xꞌeꞌn jeꞌ: Man caquimisan.\x + \xo 2:11 \xt Ex. 20:13; Dt. 5:17.\x* Y xa atreꞌ man navucꞌuaj ta aviꞌ riqꞌuin jun chic, pero xa ncaquimisan, nikꞌalajin chi man nanimaj ta ri ru-ley ri Dios. \v 12 Rumareꞌ, tibꞌanaꞌ y tiꞌej incheꞌl ri nuꞌej chupan ri ley ri xuyaꞌ ri Jesucristo. Ri ley reꞌ xuꞌon chiva chi ix libre chic y chi ntiꞌan ri nrajoꞌ ri Dios, y ja ley reꞌ ri xtibꞌano juzgar ivichin. \v 13 Ruma xa man xtijoyovaj ta quivach ri nicꞌaj chic, ri Dios man xtujoyovaj ta jeꞌ ivach ixreꞌ ri kꞌij antok xcaꞌruꞌon juzgar quinojiel vinak. Pero xa xtijoyovaj quivach ri nicꞌaj chic, can xquixchꞌacuon, ruma ri Dios can xtujoyovaj jeꞌ ivach ixreꞌ chupan ri kꞌij reꞌ. \s1 Ri cukbꞌal cꞌuꞌx ri manak obras nuꞌon, xa quiminak \p \v 14 Hermanos, ¿chica nuchꞌec jun ri niꞌeꞌn chi rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y xa man nuꞌon ta ri otz? ¿Nicolotaj came joꞌc ruma nuꞌej chi rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios? \v 15 Incheꞌl ta jun hermano o jun hermana ri manak rutziak y nrajoꞌ ruvay, \v 16 y atreꞌ joꞌc naꞌej cha: Caꞌin en paz. Xa tacusaj ri atziak y cavaꞌ otz. Y xa man jun kax xaya-el cha, man jun xcꞌatzin-ve ri xaꞌej-el cha. \v 17 Y xa atreꞌ naꞌej jeꞌ chi acukubꞌan acꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, pero xa man naꞌan ta ri otz, man jun nicꞌatzin-ve ri naꞌej; xa quiminak ri naꞌej. \p \v 18 Xa cꞌo jun ri xtiꞌeꞌn: Atreꞌ naꞌej chi acukubꞌan acꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ cꞌo utzulaj tak kax ncaꞌan. Pero inreꞌ, xtichaꞌ ri jun reꞌ, joꞌc ruma nucukubꞌan nucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, man jun chic chica nicꞌatzin niꞌan. Pero inreꞌ niꞌej cha ri niꞌeꞌn quireꞌ: Inreꞌ, riqꞌuin ri utzulaj tak kax ri niꞌan nicꞌut chavach chi ketzij nucukubꞌan nucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Pero atreꞌ, ¿cheꞌl nacꞌut chinoch chi acukubꞌan acꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, xa man naꞌan ta ri otz? \v 19 Atreꞌ naꞌej chi nanimaj chi joꞌc jun Dios cꞌo. Reꞌ altíra otz. Y quireꞌ jeꞌ ri itzal tak espíritus can niquinimaj. Y can ncaꞌbꞌarbꞌuot choch ri Dios ruma xibꞌinreꞌl. \v 20 Altíra at-nacanic. Tatzꞌata-na-peꞌ. Xa naꞌej chi acukubꞌan acꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios y xa man naꞌan ta ri otz, man jun nicꞌatzin-ve ri naꞌej; xa quiminak ri acukbꞌal cꞌuꞌx. \v 21 Ri kamamaꞌ Abraham ri xcꞌujieꞌ ojier can, xuyaꞌ ri Isaac ri rucꞌajuol paroꞌ ri altar chi nuyaꞌ cha ri Dios. Y rumareꞌ ri Abraham xiel chi man jun chic ru-pecado choch ri Dios, ruma xuꞌon ri xuꞌej ri Dios cha.\x + \xo 2:21 \xt Gn. 22:1-14.\x* \v 22 Ri Abraham man joꞌc ta xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, xa xuꞌon ri xuꞌej ri Dios cha. Y rumareꞌ kꞌalaj chi ketzij xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. \v 23 Y quireꞌ, xbꞌanataj ri nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, chi ri Abraham xunimaj ri Dios y rumareꞌ ri Dios xuꞌon cha chi xiel chi man jun chic ru-pecado choch.\x + \xo 2:23 \xt Gn. 15:6.\x* Y ri Abraham xꞌeꞌx cha chi jajaꞌ jun ru-amigo ri Dios.\x + \xo 2:23 \xt 2Cr. 20:7; Is. 41:8.\x* Quireꞌ ri tzꞌibꞌan can. \v 24 Titzꞌataꞌ cꞌa, chi man joꞌc ta nicꞌatzin chi nticukubꞌaꞌ icꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios chi quireꞌ ntiel chi man jun chic i-pecado choch. Xa nicꞌatzin jeꞌ ntiꞌan ri nrajoꞌ jajaꞌ. \v 25 Quireꞌ jeꞌ ri Rahab ri xcꞌujieꞌ ojier can; jajaꞌ jun ramera. Pero jajaꞌ xuyaꞌ qui-posada ri icaꞌyeꞌ achiꞌaꞌ israelitas ri i-takuon-el ruma ri Josué y xaꞌralasaj-el jun chic lado, y ruma ri xuꞌon, xiel chi man jun chic ru-pecado choch ri Dios.\x + \xo 2:25 \xt Jos. 2:1-21.\x* \v 26 Rumareꞌ ojreꞌ ri kacukubꞌan kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, xa man nakaꞌan ta ri otz, oj-quiminak y man jun nicꞌatzin ri nakaꞌej chi kacukubꞌan kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Oj incheꞌl ri cuerpo ri man cꞌo ta chic ri espíritu chupan. \c 3 \s1 Ri kakꞌ \p \v 1 Hermanos, man tirayij nquixuoc qui-maestros ri nicꞌaj chic hermanos. Ruma xa ojreꞌ ri oj qui-maestros ri nicꞌaj chic xa man nakaꞌan ta ri nakacꞌut, más nem ri castigo ri xtika pa kaveꞌ antok xkojꞌan juzgar. \v 2 Konojiel qꞌuiy mul nakaꞌej ri man otz ta. Y ruma man nakaꞌan ta cuenta-kiꞌ riqꞌuin ri ncaꞌkaꞌej, nakaꞌan pecado, pero xa cꞌo jun ri man nuꞌon ta pecado riqꞌuin ri ncaꞌruꞌej, jun quireꞌ, otz ri rucꞌaslien. Ruma jun ri nitiquir nukꞌil-riꞌ riqꞌuin ri ncaꞌruꞌej, can nitiquir jeꞌ nukꞌil nojiel ri ru-cuerpo. \v 3 Ojreꞌ nakayaꞌ freno pa quichiꞌ ri quiej, ruma joꞌc riqꞌuin ri freno reꞌ ri quiej ncaꞌniman y nkojquicꞌuaj pacheꞌ nakajoꞌ nkuꞌa-ve. \v 4 Quireꞌ jeꞌ niquiꞌan ri barcos paroꞌ ri yaꞌ. Mesque can i-nimaꞌk y i-ucꞌuan ruma cakꞌiekꞌ ri altíra quichukꞌaꞌ, pero ri ncaꞌcꞌuan quichin ri barcos, joꞌc ri timón niquisiluoj chi ncaꞌa chica-na lugar ri nicajoꞌ. \v 5 Quireꞌ jeꞌ nuꞌon jun chꞌiti kꞌakꞌ; mesque altíra coꞌl-oc, can nitiquir nuqꞌuis jun nem liꞌaj chieꞌ. Y quireꞌ jeꞌ ri avakꞌ; man nem ta, pero riqꞌuin ri tzij ri ncaꞌruꞌej, qꞌuiy nitiquir nuꞌon. \p \v 6 Ri kakꞌ incheꞌl jun kꞌakꞌ, y jareꞌ ri niꞌeꞌn nojiel ri itziel tak tzij. Ri kakꞌ yoꞌn-pa ruma nicꞌatzin chika, pero xa jareꞌ ri nibꞌano tzꞌil cha nojiel ri ka-cuerpo. Man otz ta nuꞌon cha ri kacꞌaslien, ruma ja ri itziel nicusan richin. \v 7 Ri vinak ncaꞌtiquir chiquij nojiel quivach chicop ri ncaꞌin choch-ulief, ri cꞌo quixicꞌ, ri cumatz, y ri chicop ri icꞌo chupan ri mar. \v 8 Pero man jun nitiquir nukꞌil ri rakꞌ. Ri kakꞌ xa can itziel-ve, xa nojnak riqꞌuin incheꞌl vaniena ri niquimisan. \v 9 Riqꞌuin ri kakꞌ nakayaꞌ rukꞌij ri Katataꞌ Dios, y riqꞌuin jeꞌ ri kakꞌ ncaꞌkakal ri vinak ri i-rachibꞌal ri Dios.\x + \xo 3:9 \xt Gn. 1:26.\x* \v 10 Riqꞌuin ri kachiꞌ nakayaꞌ rukꞌij ri Dios, y riqꞌuin jeꞌ ri kachiꞌ ncaꞌkakal ri vinak. Hermanos, man otz ta nakaꞌan quireꞌ. \v 11 Ruma ixreꞌ ivataꞌn chi chupan jun nacimiento richin yaꞌ, man ntiel ta pa utzulaj yaꞌ y cꞌay yaꞌ. \v 12 Hermanos, quireꞌ jeꞌ jun mata víquix man xtuyaꞌ ta aceituna. Ni jun mata uva xtuyaꞌ ta víquix. Quireꞌ jeꞌ chupan jun nacimiento richin yaꞌ man ntiel ta pa utzulaj y tzay yaꞌ. \s1 Ri noꞌj ri nipa chicaj \p \v 13 Hermanos, ¿cꞌo came jun chicajol ri cꞌo runoꞌj y cꞌo qꞌuiy rataꞌn? Xa cꞌo, tucꞌutuꞌ chupan ri rucꞌaslien y otz runoꞌj tubꞌanaꞌ. Man tunaꞌ chi nem, xa manak-oc rakalien tunaꞌ riqꞌuin ri runoꞌj. \v 14 Pero xa ixreꞌ itziel ntitzꞌat jun ruma otz cꞌo, y ntivajoꞌ jeꞌ chi joꞌc ta ixreꞌ ri ix nimaꞌk; xa quireꞌ ntiꞌan, man tiꞌej chi qꞌuiy ivataꞌn. Ruma xa quireꞌ ntiꞌan, can kꞌalaj chi xa man jun kax ivataꞌn, xa ntitzꞌak tzij. \v 15 Ruma jun noꞌj quireꞌ, man patanak ta chicaj riqꞌuin ri Dios. Xa richin ri roch-ulief. Xa quichin vinak. Xa richin ri itziel. \v 16 Ruma xa ixreꞌ itziel ntitzꞌat jun ruma otz cꞌo, y ntivajoꞌ chi joꞌc ta ixreꞌ ri ix nimaꞌk; ixreꞌ xa ix tzꞌucuy-ayoval y ix bꞌanoy nojiel roch itziel tak kax. \v 17 Pero xa ja ri noꞌj ri patanak chicaj ri cꞌo iviqꞌuin, can xtivucꞌuaj jun cꞌaslien sak, man xtiꞌan ta ayoval, otz inoꞌj xtiꞌan quiqꞌuin quinojiel, xtivaxaj jaꞌal y xtiꞌan pensar otz ri chica nicajoꞌ ri vinak chiva, y xtijoyovaj quivach quinojiel. Can xtiꞌan jeꞌ nojiel ri otz, man cacaꞌ ta icꞌuꞌx, ni man caꞌyeꞌ ta jeꞌ ipalaj. \v 18 Xa quireꞌ xtiꞌan, cꞌo otz nucꞌam-pa, ruma iqꞌuiy ri xtiquicꞌuaj jun choj cꞌaslien ivuma. Can xquixtzꞌiet cuma ri vinak chi ixreꞌ man ntivajoꞌ ta ayoval chicajol y ntitej ikꞌij chi man jun ayoval xtibꞌanataj. \c 4 \s1 Man tiꞌa ivánima chirij ri cꞌo choch-ulief \p \v 1 ¿Chica nibꞌano chiva chi itziel ntitzꞌat-ka-iviꞌ y cꞌo ayoval chicajol? Ri nibꞌano chiva chi cꞌo ayoval chicajol, ja ri itziel tak kax ri nquiꞌirayij, y nicajoꞌ nquixquichꞌec. \v 2 Ixreꞌ altíra nquiꞌirayij ri kax ri manak iviqꞌuin, rumareꞌ nquixquimisan chi nicꞌujieꞌ iviqꞌuin ri ntirayij. Pero man ntivil ta. Altíra ayoval ntiꞌan, pero man ntivil ta ri ntirayij, ruma man nticꞌutuj ta cha ri Dios. \v 3 Y nticꞌutuj cha ri Dios, pero jajaꞌ man nuyaꞌ ta chiva, ruma ixreꞌ man otz ta ri nticꞌutuj. Ruma ixreꞌ nticꞌutuj xa richin ntiꞌan ri nurayij ri i-cuerpo vaveꞌ choch-ulief. \v 4 Ixreꞌ ri ntivajoꞌ ntiyaꞌ can ri Dios, ¿man ivataꞌn ta cꞌa chi xa niꞌa ivánima chirij ri cꞌo choch-ulief, nikꞌalajin chi itziel ntitzꞌat ri Dios? Y chica-na chivach ri nrajoꞌ niꞌa chirij ri icꞌo choch-ulief, can ntuoc-ka jun ru-enemigo ri Dios. \v 5 ¿O ntiꞌan pensar chi ri tzꞌibꞌan can chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios man ketzij ta, ruma nuꞌej chi rutakuon-pa ri Espíritu Santo chi nicꞌujieꞌ riqꞌuin kánima? Y ri Espíritu Santo altíra nkojrajoꞌ y nrajoꞌ chi joꞌc ta ri Dios ri nakajoꞌ. Quireꞌ nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios. \v 6 Y ri Dios qꞌuiy ri ru-favor nuyaꞌ pa kaveꞌ. Incheꞌl nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri tzꞌibꞌan can: \q1 Ri Dios itziel ncaꞌrutzꞌat y man ncaꞌrucꞌul ta ri niquina-quiꞌ chi i-nimaꞌk. \q1 Pero ri coꞌl-oc niquinaꞌ, jajaꞌ nuyaꞌ ri ru-favor pa quiveꞌ.\x + \xo 4:6 \xt Pr. 3:34.\x* \m Quireꞌ ri tzꞌibꞌan can. \v 7 Tijacha-iviꞌ pa rukꞌaꞌ ri Dios y man tiyaꞌ lugar cha ri diablo. Xa quireꞌ xtiꞌan, ri diablo xtunumaj chivach. \v 8 Quixjiel-apa riqꞌuin ri Dios, y jajaꞌ jeꞌ xtijiel-pa iviqꞌuin ixreꞌ. Ixreꞌ ri ntiꞌan pecado choch ri Dios, tichꞌajaꞌ ri ikꞌaꞌ. Ixreꞌ ri cacaꞌ icꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, tichꞌajaꞌ ri ivánima. \v 9 Tinaꞌ kꞌaxuon riqꞌuin ivánima, quixbꞌisuon y quixuokꞌ ruma ri i-pecado. Ixreꞌ ri nquixtzeꞌn ruma nquixquicuot riqꞌuin ri cꞌo choch-ulief, xa quixuokꞌ. Ixreꞌ ri altíra nquixquicuot choch-ulief, xa quixbꞌisuon. \v 10 Coꞌl-oc tibꞌanaꞌ choch ri Ajaf, y jajaꞌ xtuꞌon chiva chi ix nimaꞌk. \s1 Man itziel quixchꞌoꞌ chirij jun chic hermano \p \v 11 Hermanos, man itziel quixchꞌoꞌ chirij jun chic hermano. Ruma xa itziel nquixchꞌoꞌ chirij jun chic, can chirij ri ru-ley ri Dios nquixchꞌo-ve. Y xa ixreꞌ xtiꞌej chi jun ka-hermano man otz ta rucꞌaslien choch ri Dios, ntiꞌan cha ri ru-ley ri Dios chi man otz ta. Y xa quireꞌ xtiꞌan, kꞌalaj chi man nquixniman ta cha ri ley, pa rucꞌaxiel reꞌ xa ntiꞌan chi ix incheꞌl juez chirij ri ley. \v 12 Ri ley reꞌ ja ri Dios ri xyoꞌn-pa. Y joꞌc jajaꞌ nitiquir nkojrucol, y joꞌc jeꞌ jajaꞌ nitiquir nkojrutak pa kꞌakꞌ. Pero atreꞌ, ¿at chica atreꞌ chi naꞌej chi ri jun chic man otz ta rubꞌanun ri rucꞌaslien choch ri Dios? \s1 Man tiꞌej chi ri chuaꞌk y cabꞌij ivichin ixreꞌ \p \v 13 Y vacame nivajoꞌ niꞌej chica ri ncaꞌeꞌn: Vacame o chuaꞌk nkuꞌa jun chic tanamet; nkojcꞌujieꞌ chireꞌ jun junaꞌ, y nkojlakꞌo y nakachꞌec miera. \v 14 Chivach ixreꞌ, jaꞌal ri ntiꞌan pensar. Pero man ivataꞌn ta ri chica xtibꞌanataj chuaꞌk chi cabꞌij.\x + \xo 4:14 \xt Pr. 27:1.\x* Ruma ri kacꞌaslien xa incheꞌl ri mukul ri nika-pa, nicꞌujieꞌ jubꞌaꞌ y chaꞌnin niqꞌuis-el. \v 15 Rumareꞌ antok ixreꞌ cꞌo ri ntivajoꞌ ntiꞌan, más otz tiꞌej: Xa ri Kajaf xtuyaꞌ permiso chika y ojcꞌas, xtakaꞌan ri chica nakaꞌan pensar. \v 16 Pero ixreꞌ xa man quireꞌ ta ntiꞌej. Ixreꞌ xa ntiꞌej chi xtiꞌan nojiel ri ntiꞌan pensar. Xa ntiꞌan chi ix nimaꞌk choch ri Dios. Reꞌ man otz ta choch jajaꞌ. \v 17 Ruma ri rataꞌn ri otz, y man nuꞌon ta, xa pecado nuꞌon choch ri Dios. \c 5 \s1 Ri castigo ri xtika pa quiveꞌ ri bꞌayomaꞌ ri man otz ta quinoꞌj \p \v 1 Vacame cꞌo ri nivajoꞌ niꞌej chica ri bꞌayomaꞌ: Quixuokꞌ, can tirakaꞌ ichiꞌ quixuokꞌ, ruma nem ri sufrimiento ri xtipa pan iveꞌ. \v 2 Ri ibꞌayomal kꞌaynak chic, y ri itziak takꞌal chic. \v 3 Ri i-miera pus chic. Y riqꞌuin reꞌ nikꞌalajin chi ixreꞌ man jun vinak xitoꞌ. Can joꞌc ivichin ixreꞌ ximol. Y ri pus richin ri i-miera incheꞌl xquixrucꞌux y incheꞌl xquixruparuoj. Qꞌuiy miera imaluon richin ri ruqꞌuisbꞌal tak kꞌij.\x + \xo 5:3 \xt Mt. 6:19.\x* \v 4 Y qꞌuiy miera imaluon, ruma man itajuon ta ri aj-samajiel ri xquimol ri i-cosecha. Y ixreꞌ xiꞌan ri engaño chica chi quireꞌ man itajuon ta. Y rumareꞌ ri i-muosa niquiꞌan quejar-quiꞌ y ri Namalaj Ajaf, ri cꞌo nojiel poder riqꞌuin, xaꞌraꞌxaj-pa.\x + \xo 5:4 \xt Lv. 19:13; Dt. 24:14-15.\x* \v 5 Ixreꞌ bꞌayomaꞌ, otz ixcꞌo ruma man jun kax nuꞌon falta chivach, y bꞌanak ivánima chirij ri icꞌo choch-ulief. Rumareꞌ xixtiojir can incheꞌl nrajoꞌ ri ivánima, pero xa ya nipa ri camic pan iveꞌ. \v 6 Ixreꞌ bꞌayomaꞌ ikꞌabꞌan tzij chiquij ri choj quicꞌaslien, y i-quimisan, y ijejeꞌ man niquiꞌan ta defender-quiꞌ chivach. \s1 Ticꞌujieꞌ i-paciencia y tibꞌanaꞌ orar \p \v 7 Mareꞌ hermanos, niꞌej chiva chi ticꞌujieꞌ i-paciencia hasta cꞌa xtipa-na chic ri Ajaf. Incheꞌl nuꞌon jun ache riqꞌuin ri ruticoꞌn, jajaꞌ cꞌo ru-paciencia nroyoꞌiej ri naꞌay y ruqꞌuisbꞌal jobꞌ, cꞌajareꞌ nuꞌon cosechar ri ticoꞌn. \v 8 Y quireꞌ jeꞌ tibꞌanaꞌ ixreꞌ. Ticꞌujieꞌ i-paciencia. Can tiyaꞌ más ivánima riqꞌuin ri Dios, ruma cierca chic ri kꞌij chi xtipa chic ri Ajaf. \v 9 Hermanos, man tiꞌan acusar-iviꞌ chibꞌil-iviꞌ chi quireꞌ man nquixꞌan ta juzgar, ruma ri Juez xa cierca chic cꞌo-ve. \v 10 Can ticꞌujieꞌ i-paciencia, incheꞌl xquiꞌan ri profetas ojier can tiempo, chi xquitzijuoj ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Ijejeꞌ xquicochꞌ ri sufrimiento. Quireꞌ jeꞌ tibꞌanaꞌ ixreꞌ hermanos. \v 11 Ruma kataꞌn chi quinojiel ri cꞌo qui-paciencia chi niquicochꞌ ri sufrimiento, can jaꞌal caꞌquicuot. Incheꞌl xuꞌon ri ache Job ri xcꞌujieꞌ ojier can, ri altíra xuꞌon sufrir.\x + \xo 5:11 \xt Job 1:21-22; 2:10.\x* Can ivataꞌn jeꞌ ri xuꞌon ri Ajaf riqꞌuin, chi xralasaj-el ri sufrimiento y después qꞌuiy bendición xuya-pa cha. Ri Ajaf altíra otz y altíra nujoyovaj kavach.\x + \xo 5:11 \xt Sal. 103:8.\x* \p \v 12 Pero ri más nicꞌatzin hermanos, ja chi antok ixreꞌ cꞌo ri ntivajoꞌ ntiꞌej, joꞌc tiꞌej otz o tiꞌej ni; pero man tiꞌan jurar. Man ticusaj ri rocaj ni ri roch-ulief o nicꞌaj chic kax chi ntiꞌan jurar. Chi quireꞌ man jun castigo xtika pan iveꞌ.\x + \xo 5:12 \xt Mt. 5:34-37.\x* \p \v 13 Y xa cꞌo jun chicajol ri nuꞌon sufrir, tubꞌanaꞌ orar. Xa cꞌo jun niquicuot ri ránima, tubꞌixaj rubꞌeꞌ ri Dios. \v 14 Xa cꞌo jun chivach niyavaj, caꞌrayuoj ri ancianos richin ri iglesia y tiquibꞌanaꞌ orar paroꞌ; y pa rubꞌeꞌ ri Ajaf tiquiyaꞌ aceite de olivo chirij.\x + \xo 5:14 \xt Mr. 6:13.\x* \v 15 Y xa riqꞌuin cukbꞌal cꞌuꞌx niquiꞌan orar, ri niyavaj xtuꞌon sanar. Y ri Ajaf xtupilisaj. Y xa cꞌo pecado rubꞌanun, man joꞌc ta xtuꞌon sanar, xa xtiꞌan jeꞌ perdonar ri ru-pecado. \v 16 Man tivavaj ri i-pecados, xa tiꞌej chivach, y tibꞌanaꞌ ayudar-iviꞌ riqꞌuin oración, chi quireꞌ nquixꞌan sanar. Y xa jun choj rucꞌaslien choch ri Dios, y riqꞌuin nojiel ránima nuꞌon orar, can xticꞌaxax. \v 17 Incheꞌl xuꞌon ri Elías, ri profeta ri xcꞌujieꞌ ojier can tiempo. Jajaꞌ jun vinak incheꞌl ojreꞌ. Pero riqꞌuin nojiel ránima xuꞌon orar. Jajaꞌ xucꞌutuj cha ri Dios chi man tuꞌon jobꞌ, y quireꞌ xbꞌanataj. Oxeꞌ junaꞌ riqꞌuin vakiꞌ icꞌ ri man xuꞌon ta jobꞌ.\x + \xo 5:17 \xt 1R. 17:1; 18:1.\x* \v 18 Y jun chic bꞌay xuꞌon orar ri Elías y xucꞌutuj cha ri Dios chi tubꞌanaꞌ chic jobꞌ, y quireꞌ xbꞌanataj. Y ri ulief xuyaꞌ chic ticoꞌn.\x + \xo 5:18 \xt 1R. 18:42-45.\x* \p \v 19 Hermanos, xa cꞌo jun chivach ri ruyoꞌn can ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri ketzij, y ixreꞌ ntitoꞌ chi nitzalaj-pa ránima riqꞌuin ri Dios, \v 20 tivatamaj cꞌa, xa ixreꞌ ntiꞌan cha jun ri xuꞌon pecado chi nitzalaj chic pa ri ránima riqꞌuin ri Dios, y nucꞌuaj chic jun bꞌay jun otz cꞌaslien choch ri Dios, can xitoꞌ chi niꞌan perdonar nojiel ri ru-pecados ri xaꞌruꞌon, y nicolotaj choch ri camic ri nucꞌam-pa ri pecado.\x + \xo 5:20 \xt Sal. 32:1; Pr. 10:12.\x*