\id HEB Cakchiquel de Santa Maria de Jesus NT [cki] (Colombia) -2010 bd. \h HEBREOS \toc1 Ri carta ri xtzꞌibꞌas chica ri hermanos Hebreos \toc2 HEBREOS \toc3 Heb. \mt1 Ri carta ri xtzꞌibꞌas chica ri hermanos Hebreos \ip Ri Hebreos jareꞌ ri vinak ri quibꞌinan jeꞌ israelitas ri i-rutanamit ri Dios. Y xtak va carta va chica ri quiniman chic ri Jesús y quiniman chic jeꞌ chi jajaꞌ ri ruꞌeꞌn-pa ri Dios chi nipa. Antok xtzꞌibꞌas va carta va, ijejeꞌ xa jubꞌaꞌ ma niquiyaꞌ can ri quicukbꞌal cꞌuꞌx riqꞌuin ri Jesús y xa nicajoꞌ ncaꞌtzalaj chic chubꞌanic ri ley richin ri Moisés. \ip Ri xtzꞌibꞌan va carta va man nilitaj ta ri chica xtzꞌibꞌan. Icꞌo ncaꞌeꞌn chi ja ri Pablo ri xtzꞌibꞌan can, pero icꞌo jeꞌ ncaꞌeꞌn chi nicꞌaj chic achiꞌaꞌ ri xaꞌtzꞌibꞌan can. Ri xtzꞌibꞌan va carta va nuꞌej chica ri quiniman chic ri Jesús, chi ri Jesús más rakalien que choch chica-na vinak. \io1 Ri capítulo 1:1-3 nuꞌej chi ri Cristo más rakalien choch chica-na kax ruma jajaꞌ Rucꞌajuol ri Dios. \io1 Ri capítulo 1:4–2:18 nuꞌej chi ri Cristo más rakalien chiquivach ri ángeles. \io1 Ri capítulo 3:1–4:13 nuꞌej chi ri Cristo más rakalien choch ri Moisés. \io1 Ri capítulo 4:14–7:28 nuꞌej chi ri Cristo más rakalien chiquivach ri sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij ri tzꞌucutajnak-pa riqꞌuin ri Aarón y nuꞌej chi ri Cristo ja ri Kanamalaj Sacerdote. \io1 Ri capítulo 8:1–10:18 nuꞌej chi ri xuꞌon ri Cristo más rakalien choch ri niquiꞌan ri sacerdotes. \io1 Ri capítulo 10:19-39 nuꞌej chi vacame jakal chic ri bꞌay chiquivach chi ncaꞌjiel-apa riqꞌuin ri Dios, ruma quicukubꞌan chic quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Ajaf Jesús. \io1 Ri capítulo 11:1-40 nuꞌej chi ojier can, iqꞌuiy chiquivach ri i-cateꞌt-quimamaꞌ ri xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y ruma ri cukbꞌal cꞌuꞌx, otz xaꞌtzꞌatataj ruma ri Dios. \io1 Ri capítulo 12:1-29 nuꞌej chi nicꞌatzin chi niquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios y riqꞌuin ri Ajaf Jesús, mesque cꞌo problemas ncaꞌuoc pa quicꞌaslien. Ruma xa man cukul ta quicꞌuꞌx, xa xtika ri juicio pa quiveꞌ. \io1 Y ri capítulo 13:1-25 nuꞌej chirij ri chica nika choch ri Dios chi nuꞌon jun ri runiman chic, y ri carta nuqꞌuis riqꞌuin jun saludo y jun bendición. \c 1 \s1 Ri Dios ja ri Rucꞌajuol xucusaj chi xuꞌej ri ruchꞌabꞌal \p \v 1 Chupan ri ojier can tiempo, qꞌuiy mul xchꞌoꞌ ri Dios chica ri kateꞌt-kamamaꞌ; y antok xchꞌoꞌ chica, xaꞌrucusaj ri profetas y qꞌuiy formas xaꞌrucusaj chi xchꞌoꞌ chica. \v 2 Pero vacame chupan ri ruqꞌuisbꞌal tiempo ri ojcꞌo, ri Dios ja cꞌa ri Rucꞌajuol ri xucusaj chi xuꞌej ri ruchꞌabꞌal chakavach. Ri Dios pa rukꞌaꞌ ri Rucꞌajuol xuya-ve nojiel, y pa rukꞌaꞌ jeꞌ jajaꞌ xuya-ve chi xuꞌon ri roch-ulief y nojiel ri icꞌo chicaj. \v 3 Riqꞌuin ri Rucꞌajuol nikꞌalajin ri ru-gloria ri Dios. Ri Rucꞌajuol can junan riqꞌuin jajaꞌ. Y ja ri Rucꞌajuol jeꞌ ri cꞌuayuon richin nojiel ri icꞌo; y riqꞌuin ri ru-poder ri ruchꞌabꞌal rutzꞌamuon nojiel. Jajaꞌ xcon chi quireꞌ xralasaj ri ka-pecados, y xcꞌastaj-pa chiquicajol ri quiminakiꞌ. Y antok rubꞌanun chic nojiel reꞌ, xbꞌatzꞌuyeꞌ chicaj pa ru-derecha\x + \xo 1:3 \xt Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.\x* ri Namalaj Dios. \v 4 Ri Rucꞌajuol ri Dios más nem chiquivach ri ángeles. Y ri Dios xuyaꞌ jun rubꞌeꞌ ri más rakalien que chiquivach ri ángeles. \s1 Ri Rucꞌajuol ri Dios más nem chiquivach ri ángeles \p \v 5 Ruma ri Dios man jun bꞌay ruꞌeꞌn cha jun ángel: \q1 Atreꞌ ri at Nucꞌajuol, \q1 inreꞌ niyaꞌ acꞌaslien vacame.\x + \xo 1:5 \xt Sal. 2:7.\x* \m Y man jun bꞌay jeꞌ ruꞌeꞌn: \q1 Inreꞌ cꞌa ri Rutataꞌ. \q1 Y jajaꞌ cꞌa ri Nucꞌajuol.\x + \xo 1:5 \xt 2S. 7:14; 1Cr. 17:13.\x* \m \v 6 Y antok ri Dios xutak-pa ri Rucꞌajuol choch-ulief, ri Dios xuꞌej chica quinojiel ri ru-ángeles: \q1 Tiyaꞌ rukꞌij ri Nucꞌajuol. \m \v 7 Y chiquij ri ángeles joꞌc nuꞌej: \q1 Ri nu-ángeles chaꞌnin niquiꞌan ri nusamaj, \q1 ruma niꞌan chica chi incheꞌl cakꞌiekꞌ y incheꞌl ruxak-kꞌakꞌ.\x + \xo 1:7 \xt Sal. 104:4.\x* \m \v 8 Pero cha ri Rucꞌajuol, ri Dios nuꞌej: \q1 Dios, atreꞌ can richin nojiel tiempo naꞌan reinar, \q1 y pa ruchojmil naꞌan reinar. \q1 \v 9 Can altíra avajoꞌn ri choj, y man nika ta chavach nojiel ri itziel kax. \q1 Y rumareꞌ inreꞌ ri A-Dios nubꞌanun chava \q1 chi atreꞌ más ncaquicuot que chiquivach ri nicꞌaj chic avachꞌil.\x + \xo 1:9 \xt Sal. 45:6-7.\x* \m \v 10 Y ri Dios xuꞌej jeꞌ cha ri Rucꞌajuol: \q1 Ajaf, atreꞌ pa rutzꞌucbꞌal xaꞌan ri roch-ulief, \q1 y ri rocaj jeꞌ riqꞌuin ri akꞌaꞌ xaꞌan-ve. \q1 \v 11 Ri roch-ulief y ri rocaj can xcaꞌqꞌuis, pero atreꞌ man xcaqꞌuis ta. \q1 Quinojiel can xtiquiꞌan vieja, incheꞌl nuꞌon ri tziak. \q1 \v 12 Can xtiꞌan quivach, incheꞌl niꞌan cha jun tziak. \q1 Can xcaꞌcꞌax incheꞌl niꞌan cha jun tziak ri man otz ta chic. \q1 Pero atreꞌ man jun bꞌay xcacꞌax, y man xtiqꞌuis ta jeꞌ ri acꞌaslien.\x + \xo 1:12 \xt Sal. 102:25-27.\x* \m Quireꞌ xuꞌej ri Dios. \v 13 Y ri Dios man jun bꞌay xuꞌej ta cha jun ángel: \q1 Catzꞌuyeꞌ pa nu-derecha\x + \xo 1:13 \xt Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.\x* \q1 hasta cꞌa xcaꞌnyaꞌ ri av-enemigos chuxieꞌ avakan.\x + \xo 1:13 \xt Sal. 110:1.\x* \m \v 14 Ri ángeles can i-espíritu y i-rusamajiel ri Dios. Y ijejeꞌ ncaꞌrutak ri Dios chi ncaꞌquitoꞌ ri i-choꞌn chi ncaꞌcolotaj. \c 2 \s1 Jun nem salvación (colotajic) \p \v 1 Y ruma ja ri Rucꞌajuol ri Dios ri más nem rukꞌij, rumareꞌ nicꞌatzin chi ojreꞌ kayaꞌ kaxiquin riqꞌuin ri ruchꞌabꞌal ri kaxan, chi quireꞌ man nkukiriko ta. \v 2 Ruma ri chꞌabꞌal ri xtzijos cuma ri ángeles can ketzij y ri vinak ri man xquiꞌan ta ri xquiꞌej ri ángeles, xka ri castigo pa quiveꞌ chiquijunal. Can incheꞌl ri qui-pecado, can quireꞌ jeꞌ ri castigo ri xka pa quiveꞌ. \v 3 Quireꞌ cꞌa jeꞌ ojreꞌ, ¿cheꞌl nkojcolotaj xa ojreꞌ man jun rakalien xtakaꞌan cha ri nem salvación (colotajic)? Ruma ja ri Kajaf Jesús ri xꞌeꞌn naꞌay y ri xaꞌcꞌaxan reꞌ, ijejeꞌ xaꞌtzijuon chika ojreꞌ. \v 4 Ri Dios xucꞌut cꞌa chakavach chi ketzij ri xquiꞌej ijejeꞌ chika, ruma ijejeꞌ xaꞌtiquir xaꞌquiꞌan señales y milagros riqꞌuin ri namalaj ru-poder jajaꞌ, y milagros ri man jun bꞌay i-tzꞌatuon. Y xaꞌtiquir xquiꞌan nicꞌaj chic samaj riqꞌuin ri ru-poder ri Espíritu Santo. Quireꞌ xuꞌon chica chiquijunal chi xaꞌcovin xquiꞌan ri samaj ri xrajoꞌ jajaꞌ chi xquiꞌan. \s1 Ri Jesucristo xuoc vinak incheꞌl ojreꞌ chi xojrucol \p \v 5 Ri Dios man xtuyaꞌ ta pa quikꞌaꞌ ri ángeles ri roch-ulief ri xtipa chakavach-apa, ri choj chirij nkuchꞌo-ve vacame. \v 6 Ruma chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, cꞌo jun ri bꞌiyuon can: \q1 Dios, ¿chica cꞌa oc rakalien ri ache chi nanataj? \q1 ¿Y chica jeꞌ oc rakalien jun ri xa riqꞌuin jun chic vinak alaxnak-ve chi nanataj? \q1 \v 7 Xaꞌan cha chi chꞌuteꞌn chiquivach ri ángeles; \q1 pero ri ache cꞌo rukꞌij y rakalien, \q1 ruma ayoꞌn paroꞌ nojiel ri kax ri abꞌanun. \q1 \v 8 Nojiel ri abꞌanun ayoꞌn pa rukꞌaꞌ.\x + \xo 2:8 \xt Sal. 8:4-6.\x* \m Quireꞌ nuꞌej chupan ri tzꞌibꞌan can. \m Y antok nuꞌej chi ri Dios ruyoꞌn nojiel pa rukꞌaꞌ, man jun kax ri man ta cꞌo pa rukꞌaꞌ. Pero cꞌa majaꞌ takatzꞌat chi nojiel cꞌo chic pa rukꞌaꞌ. \v 9 Pero nakatzꞌat chi antok ri Jesús xcꞌujieꞌ vaveꞌ choch-ulief, xꞌan cha chi chꞌuteꞌn rukꞌij chiquivach ri ángeles. Pero reꞌ joꞌc jubꞌaꞌ oc tiempo, vacame nem rukꞌij bꞌanun cha. Y quireꞌ xꞌan cha ruma xuꞌon sufrir y xcon. Ruma ri ru-favor ri Dios, xpa ri Jesucristo chi xcon kuma konojiel. \p \v 10 Ja ri Dios bꞌanayuon nojiel ri icꞌo, y nojiel ri xaꞌruꞌon, richin chi niquiyaꞌ rukꞌij. Y ri Dios nrajoꞌ chi quinojiel ta ncaꞌa chicaj riqꞌuin jajaꞌ y nicꞌujieꞌ ta quikꞌij. Y rumareꞌ ri Cristo xuꞌon sufrir. Y ruma ri sufrimiento ri xukꞌasaj, can ketzij chi ncaꞌrucol ri ncaꞌniman richin. \v 11 Ri Jesús nuꞌon sak cha ri kacꞌaslien; y ruma sak chic kacꞌaslien, oj ralcꞌual chic ri Dios. Rumareꞌ ri Jesús man niqꞌuix ta nuꞌej hermanos chika. \v 12 Can incheꞌl nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, chirij ri Jesús: \q1 Inreꞌ xtinꞌej ri abꞌeꞌ chica ri nu-hermanos. \q1 Inreꞌ xtinbꞌixaj ri abꞌeꞌ quiqꞌuin ri niquimol-quiꞌ chi niquiyaꞌ akꞌij.\x + \xo 2:12 \xt Sal. 22:22.\x* \m \v 13 Y chupan jeꞌ ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, nuꞌej: \q1 Inreꞌ nuyoꞌn vánima riqꞌuin ri Dios.\x + \xo 2:13 \xt Is. 8:17.\x* \m Y nuꞌej jeꞌ: \q1 Vaveꞌ incꞌo-ve, junan quiqꞌuin ri i-ralcꞌual ri Dios ri i-ruyoꞌn jajaꞌ chuva.\x + \xo 2:13 \xt Is. 8:18.\x* \m Quireꞌ ri tzꞌibꞌan can chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios. \p \v 14 Ruma ri vinak cꞌo quiquiqꞌuiel y cꞌo qui-cuerpo, rumareꞌ ri Jesús xuoc jeꞌ vinak. Jajaꞌ xcon chi xuvulij ri ru-reino ri camic ri cꞌo pa rukꞌaꞌ ri diablo, \v 15 y chi ncaꞌrucol quinojiel ri niquixiꞌij-quiꞌ ncaꞌcon. Y ruma niquixiꞌij-quiꞌ ncaꞌcon, can nojiel tiempo icꞌo pa rukꞌaꞌ ri xibꞌinreꞌl. \v 16 Y can ketzij chi ri Jesús man xpa ta chi ncaꞌrucol ri ángeles; jajaꞌ xpa chi nkojrucol ojreꞌ ri oj rumáma can ri Abraham. \v 17 Rumareꞌ xuoc vinak incheꞌl ojreꞌ, y xcꞌatzin chi xuꞌon quireꞌ, chi quireꞌ xuoc Namalaj Sacerdote y chi nujoyovaj kavach. Can richin nojiel tiempo nuꞌon ri samaj reꞌ choch ri Dios, chi niꞌan perdonar ri ka-pecados. \v 18 Y jajaꞌ xuꞌon sufrir y xꞌan tentar, pero man xtzak ta. Rumareꞌ jajaꞌ cꞌo ru-poder chi nkojrutoꞌ antok nkojꞌan tentar. \c 3 \s1 Ri Jesús más nem choch ri Moisés \p \v 1 Rumareꞌ, ixreꞌ santos hermanos ri junan xojayox iviqꞌuin ruma ri Dios, chi nkojbꞌacꞌujieꞌ chicaj riqꞌuin jajaꞌ, can titzꞌataꞌ ri Cristo Jesús. Jajaꞌ ri ka-apóstol, y jajaꞌ jeꞌ ri Kanamalaj Sacerdote ri kaniman. \v 2 Ri Jesús xuꞌon cꞌa ri samaj ri xuya-pa ri Dios cha, incheꞌl xuꞌon ri Moisés. Ri Moisés xuꞌon rusamaj ri Dios y otz quicꞌuaxic xuꞌon chica ri ralcꞌual ri Dios.\x + \xo 3:2 \xt Nm. 12:7.\x* \v 3 Pero ri Jesús más cꞌo rukꞌij choch ri Moisés, ruma ri Jesús can incheꞌl jun ache aj-bꞌanoy-jay. Y kataꞌn chi ja ri ache aj-bꞌanoy-jay ri más rakalien choch ri jay. \v 4 Ruma nojiel jay, vinak ncaꞌbꞌano, pero nojiel ri kax ri icꞌo, ja ri Dios xbꞌano. \v 5 Ri Moisés jun utzulaj ru-siervo ri Dios, rumareꞌ otz quicꞌuaxic xuꞌon chica ri ralcꞌual ri Dios. Ri Moisés xuꞌej can ri cꞌa majaꞌ caꞌbꞌanataj chupan ri ru-tiempo jajaꞌ. \v 6 Ri Cristo jeꞌ otz quicꞌuaxic xuꞌon chica ri ralcꞌual ri Dios. Jajaꞌ man choj ta oc rusamajiel ri Dios, incheꞌl ri Moisés, jajaꞌ can Rucꞌajuol ri Dios. Y ojreꞌ jeꞌ oj ralcꞌual chic ri Dios, pero xa cof xkojcꞌujieꞌ chupan ri cukbꞌal cꞌuꞌx, y nkojquicuot nakayoꞌiej-apa ri kꞌij antok jajaꞌ xtuyaꞌ chika ri ruꞌeꞌn chi xtuyaꞌ. \s1 Ri uxlanien richin ri rutanamit ri Dios \p \v 7 Ruma chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, ri Espíritu Santo nuꞌej: \q1 Xa xtivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios vacame, \q1 \v 8 man tiꞌan cof cha ri ivánima incheꞌl xquiꞌan ri ivateꞌt-imamaꞌ ojier can, antok xquiyac ri vayoval \q1 y xcajoꞌ ta xquitzꞌat ri chica xtinꞌan ri pa desierto. \q1 \v 9 Y chireꞌ ri pa desierto ri ivateꞌt-imamaꞌ ojier can, xcajoꞌ ta xquitzꞌat xa can ketzij niꞌan ri niꞌej, \q1 y cuarenta junaꞌ xincꞌut chiquivach nojiel ri nquitiquir niꞌan. \q1 \v 10 Rumareꞌ xpa vayoval chica ri xaꞌbꞌano quireꞌ. \q1 Y inreꞌ xinꞌej: Ri cánima ri vinak reꞌ xa man viqꞌuin ta inreꞌ cꞌo-ve, xa chiquij nicꞌaj chic kax bꞌanak-ve. \q1 Can niquiꞌan incheꞌl man cataꞌn ta ri utzulaj bꞌay ri nucꞌutun chiquivach. \q1 \v 11 Y xinꞌan jurar ruma vayoval y xinꞌej: \q1 Ijejeꞌ man xcaꞌuoc ta chupan ri uxlanien ri niyaꞌ inreꞌ.\x + \xo 3:11 \xt Sal. 95:7-11.\x* \m Quireꞌ xuꞌej ri Dios. \p \v 12 Hermanos, tibꞌanaꞌ cuenta-iviꞌ chiꞌijunal, chi quireꞌ siempre ntiyaꞌ ivánima riqꞌuin ri Dios y man jun ta itziel kax riqꞌuin ri ivánima, chi quireꞌ man ntiyaꞌ ta can ri cꞌaslic Dios. \v 13 Nicꞌatzin chi kꞌij-kꞌij ntiyaꞌ ruchukꞌaꞌ ri ivánima chibꞌil-iviꞌ, mientras cꞌa cꞌo tiempo. Quireꞌ tibꞌanaꞌ, chi quireꞌ man jun chivach xticover ránima chupan ri engaño ri richin ri pecado. \v 14 Ojreꞌ joꞌc jun chic kabꞌanun riqꞌuin ri Cristo, ruma xkayaꞌ kánima riqꞌuin antok xkanimaj. Pero nicꞌatzin chi ojreꞌ man nakayaꞌ ta can, y siempre kayaꞌ kánima riqꞌuin. \v 15 Ruma chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios nuꞌej: \q1 Xa xtivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios vacame, \q1 man tiꞌan cof cha ri ivánima incheꞌl xquiꞌan ri ivateꞌt-imamaꞌ ojier can, antok xquiyac ri rayoval.\x + \xo 3:15 \xt Sal. 95:7-8.\x* \m Quireꞌ nuꞌej. \v 16 ¿Chica cꞌa ri xayaco rayoval ri Dios, mesque caxan chic ri ruchꞌabꞌal? ¿Man ja ta came quinojiel ri xaꞌiel-pa chupan ri Egipto, ri xaꞌcuol-pa ruma ri Moisés? \v 17 ¿Choj chica cꞌa ri cuarenta junaꞌ xpa rayoval ri Dios? ¿Man quiqꞌuin ta came ri xquiꞌan pecado y xaꞌcon can chireꞌ pa desierto? \v 18 ¿Y choj chica xuꞌon jurar ri Dios chi man xcaꞌuoc ta chupan ri uxlanien ri nuyaꞌ jajaꞌ? ¿Man chica ta came ri man xaꞌniman ta?\x + \xo 3:18 \xt Nm. 14:1-35.\x* \v 19 Ojreꞌ kataꞌn chi ijejeꞌ man xaꞌtiquir ta xaꞌuoc chupan ri uxlanien reꞌ ruma man xquinimaj ta ri xuꞌej ri Dios. \c 4 \p \v 1 Kaxiꞌij-kiꞌ choch ri Dios, ya que vacame cꞌa majaꞌ kojuoc chupan ri uxlanien ri ranun prometer ri Dios chi xtuyaꞌ chika, can kabꞌanaꞌ cuenta-kiꞌ chi quireꞌ man nibꞌanataj ta chi cꞌo jun chivach ri man xtitiquir ta xtuoc chupan ri uxlanien reꞌ. \v 2 Ruma ri utzulaj ruchꞌabꞌal ri Dios ri xtzijos chika ojreꞌ, can incheꞌl ri xtzijos chica ri kateꞌt-kamamaꞌ ojier can. Pero chica ijejeꞌ man jun xcꞌatzin-ve ri utzulaj ruchꞌabꞌal ri Dios, ruma joꞌc xcaꞌxaj, pero man xquicukubꞌaꞌ ta quicꞌuꞌx riqꞌuin. \v 3 Y ri Dios xuꞌej chiquij ri man xquinimaj ta: \q1 Inreꞌ xinꞌan jurar ruma vayoval y xinꞌej: \q1 Ijejeꞌ man xcaꞌuoc ta chupan ri uxlanien ri niyaꞌ inreꞌ.\x + \xo 4:3 \xt Sal. 95:11.\x* \m Quireꞌ xuꞌej ri Dios. \m Pero ojreꞌ ri kaniman ri Jesucristo, can nkojuoc chupan ri uxlanien ri nuyaꞌ ri Dios. Y ri uxlanien reꞌ xtiquir-pa antok ri Dios xuꞌon ri roch-ulief. \v 4 Y chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, chirij ri uxlanien reꞌ nuꞌej: Ri Dios xuxlan chupan ri séptimo (chi vukuꞌ) kꞌij antok xuqꞌuis rubꞌanic nojiel ri xuꞌon.\x + \xo 4:4 \xt Gn. 2:2.\x* \v 5 Y ri Dios nuꞌej jeꞌ chupan ri ruchꞌabꞌal ri tzꞌibꞌan can, chiquij ri kateꞌt-kamamaꞌ: Can man xcaꞌuoc ta chupan ri uxlanien ri niyaꞌ inreꞌ.\x + \xo 4:5 \xt Sal. 95:11.\x* Quireꞌ nuꞌej ri Dios chupan ri tzꞌibꞌan can. \v 6 Pero vacame cꞌa icꞌo ri ncaꞌuoc chupan ri uxlanien reꞌ, ruma cꞌa cꞌo cheꞌl ncaꞌuoc. Ri kateꞌt-kamamaꞌ xcaꞌxaj ri utzulaj ruchꞌabꞌal ri Dios, pero ijejeꞌ man xcajoꞌ ta xquinimaj ri xcaꞌxaj, rumareꞌ man xaꞌuoc ta chupan ri uxlanien. \v 7 Y antok kꞌaxnak chic qꞌuiy tiempo, ri Dios xuꞌej chic jun bꞌay chi nuyaꞌ ri uxlanien chica ri vinak. Y xuyaꞌ pa ránima ri David ri tzij ri eꞌn chic ri nuꞌej: \q1 Xa xtivaxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios vacame, \q1 man tiꞌan cof cha ri ivánima.\x + \xo 4:7 \xt Sal. 95:7-8.\x* \m Quireꞌ ruꞌeꞌn can. \v 8 Y ri uxlanien reꞌ, man nichꞌoꞌ ta chirij ri uxlanien ri xquil vaveꞌ ri kateꞌt-kamamaꞌ antok i-cꞌamun-pa ruma ri Josué. Ruma xa ta quireꞌ, ri Dios man ta xuꞌej chic jun bꞌay chi nuyaꞌ ri uxlanien.\x + \xo 4:8 \xt Dt. 31:7; Jos. 22:4.\x* \v 9 Y rumareꞌ kataꞌn chi cꞌa cꞌo jun chic uxlanien richin ri rutanamit ri Dios. \v 10 Y antok jun acunak chic chupan ri uxlanien ri nuyaꞌ ri Dios, nuxlan jeꞌ riqꞌuin ri rusamaj, incheꞌl xuꞌon ri Dios, antok xuqꞌuis rubꞌanic nojiel ri xuꞌon.\x + \xo 4:10 \xt Gn. 2:2.\x* \p \v 11 Can katijaꞌ kakꞌij chi quireꞌ nkojuoc chupan ri uxlanien reꞌ y man takaꞌan incheꞌl xquiꞌan ri kateꞌt-kamamaꞌ ojier can; ijejeꞌ man xquinimaj ta ri ruchꞌabꞌal ri Dios, rumareꞌ man xaꞌuoc ta chupan ri uxlanien reꞌ. \v 12 Ruma ri ruchꞌabꞌal ri Dios can cꞌas y can altíra ru-poder. Y más cꞌo roray choch chica-na espada ri caꞌyeꞌ lado cꞌo roray. Ruma ri ruchꞌabꞌal ri Dios nitiquir ntuoc chupan ri ránima ri vinak, y chupan ri ru-espíritu, chupan ri bꞌak y chupan ri pacheꞌ niquinucꞌ-ve-quiꞌ ri bꞌak, y nuꞌon juzgar ri chica nuꞌon pensar y nojiel ri nurayij ri ránima. \v 13 Ri Dios bꞌanayuon nojiel, rumareꞌ man jun kax ri nitiquir nravaj-riꞌ choch jajaꞌ; nojiel kꞌalaj choch jajaꞌ. Jajaꞌ nutzꞌat nojiel, y choch jajaꞌ xtakayaꞌ cuenta. \s1 Ri Jesús jareꞌ ri Namalaj Sacerdote \p \v 14 Ojreꞌ ri kaniman cꞌo jun Kanamalaj Sacerdote\x + \xo 4:14 \xt Ri tzij “Kanamalaj Sacerdote” nrajoꞌ nuꞌej: Ri más rakalien chiquivach ri nicꞌaj chic sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij.\x* ri acunak chicaj riqꞌuin ri Dios, y reꞌ ja ri Jesús ri Rucꞌajuol. Rumareꞌ man takayaꞌ can, xa cof kojcꞌujieꞌ chupan ri cukbꞌal cꞌuꞌx. \v 15 Ruma ojreꞌ cꞌo jun Kanamalaj Sacerdote ri nujoyovaj kavach, ruma rataꞌn chi ojreꞌ manak kachukꞌaꞌ. Y jajaꞌ jaꞌal rataꞌn, ruma antok xcꞌujieꞌ vaveꞌ choch-ulief, can xꞌan tentar. Can nojiel ri niꞌan chika ojreꞌ, xꞌan cha jajaꞌ jeꞌ, pero jajaꞌ man xuꞌon ta pecado. \v 16 Rumareꞌ man cꞌa takaxiꞌij-kiꞌ nkujiel-apa más cierca riqꞌuin ri Dios, chi quireꞌ jajaꞌ xtujoyovaj kavach y xtuꞌon favor chika, chi quireꞌ antok cꞌo chica nibꞌanataj chika, ja nkojrutoꞌ. \c 5 \p \v 1 Quinojiel ri ncaꞌuoc sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij chiquicajol ri israelitas, can ncaꞌchoꞌx y niyoꞌx quisamaj chi ncaꞌchꞌoꞌ riqꞌuin ri Dios pa qui-cuenta ri vinak y chi niquiyaꞌ choch ri Dios ri chicop ri ncaꞌquiyaꞌ can ri vinak ruma ri qui-pecados, y niquiyaꞌ jeꞌ ri nicꞌaj chic kax ri niquiyaꞌ can ri vinak. \v 2 Ri sacerdote ri más cꞌo rukꞌij nuꞌon pecar, rumareꞌ jajaꞌ nujoyovaj quivach ri vinak ri man cataꞌn ta chica nrajoꞌ ri Dios y ri i-sachnak riqꞌuin ri niquiꞌan pensar. \v 3 Y rumareꞌ, ri chicop ri nuquimisaj chi nuyaꞌ choch ri Dios, man joꞌc ta ruma ri qui-pecados ri vinak nuyaꞌ, xa ruma jeꞌ ri ru-pecado jajaꞌ.\x + \xo 5:3 \xt Lv. 9:7.\x* \p \v 4 Man jun vinak ri ruyuon jajaꞌ ntuoc ri sacerdote ri más cꞌo rukꞌij, xa ja ri Dios ri nichoꞌn richin, incheꞌl xuꞌon cha ri Aarón ojier can.\x + \xo 5:4 \xt Ex. 28:1.\x* \v 5 Y quireꞌ jeꞌ ri Cristo, man ruyuon ta jajaꞌ xuoc Namalaj Sacerdote y xcꞌujieꞌ rukꞌij, ruma ri Dios can ruꞌeꞌn chic cha: \q1 Atreꞌ ri at Nucꞌajuol, \q1 inreꞌ niyaꞌ acꞌaslien vacame.\x + \xo 5:5 \xt Sal. 2:7.\x* \m \v 6 Y man joꞌc ta xuꞌej quireꞌ cha ri Cristo, xa xuꞌej jeꞌ cha: \q1 Atreꞌ ri Sacerdote richin nojiel tiempo, \q1 incheꞌl ri Melquisedec, ri sacerdote ri xcꞌujieꞌ ojier can.\x + \xo 5:6 \xt Sal. 110:4.\x* \m Quireꞌ ri xuꞌej ri Dios cha ri Cristo. \p \v 7 Y antok ri Cristo cꞌa cꞌo vaveꞌ choch-ulief, xuꞌon orar y xucꞌutuj cha ri Dios chi tutoꞌ choch ri sufrimiento.\x + \xo 5:7 \xt Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46.\x* Can rataꞌn chi ri Dios nitiquir nutoꞌ choch ri camic. Jajaꞌ can riqꞌuin nojiel ránima xuꞌon orar, y xuokꞌ jeꞌ. Y ri Dios can xraꞌxaj ri Cristo, ruma ri Cristo ruyoꞌn rukꞌij. \v 8 Y mesque ri Cristo can Rucꞌajuol ri Dios; riqꞌuin ri xuꞌon sufrir, xratamaj xunimaj ri Dios. \v 9 Y ruma yoꞌn rukꞌij ruma ri Dios, jajaꞌ can nitiquir ncaꞌrucol richin nojiel tiempo quinojiel ri ncaꞌniman richin. \v 10 Ri Dios can xuꞌon cha chi xuoc Namalaj Sacerdote; incheꞌl ri Melquisedec ri xcꞌujieꞌ ojier can. \s1 Man takayaꞌ can ri Cristo \p \v 11 Nakajoꞌ nakaꞌej más chiva chirij ri rusamaj ri Cristo ri Namalaj Sacerdote, y altíra cuesta chi nikil rubꞌixic chi nakaꞌej reꞌ chiva, ruma ixreꞌ cꞌa majaꞌ quixqꞌuiy chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri ivaxan-pa. \v 12 Y ya ixreꞌ ta ri nquixtijuon quichin ri nicꞌaj chic riqꞌuin ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Ruma qꞌuiy chic tiempo ri ix-tijuon-pa y cꞌa nicꞌatzin chi nquixtijox incheꞌl xꞌan chiva naꞌay antok cꞌajaꞌ xinimaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Can ix incheꞌl xuluꞌ ri cꞌa ncaꞌtzꞌuman y cꞌa majaꞌ tiquicꞌux vay. \v 13 Jun xuluꞌ ri cꞌa nitzꞌuman, majaꞌ tiꞌka paroꞌ (tuꞌon entender) ri nuꞌej ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Man rataꞌn ta chica ri choj cꞌaslien y chica ri man choj ta. Rumareꞌ niꞌej chiva chi cꞌa ix incheꞌl xuluꞌ.\x + \xo 5:13 \xt 1Co. 3:2.\x* \v 14 Pero ri niꞌka pa quiveꞌ (niquiꞌan entender) ri ruchꞌabꞌal ri Dios, can i-incheꞌl ri i-nimaꞌk chic ri ncaꞌtiquir niquicꞌux vay. Ijejeꞌ niquicusaj ri quijaluon, rumareꞌ cataꞌn chica ri otz y chica ri man otz ta. \c 6 \p \v 1 Mareꞌ kayaꞌ can ri naꞌay tak kax ri cꞌutun-pa chakavach antok xkanimaj ri Cristo. Vacame katijaꞌ kakꞌij chi nakatamaj más chirij ri Cristo chi nitzꞌakat ri noꞌj kiqꞌuin, y mani chi nkojcꞌujieꞌ chupan ri naꞌay tak kax ri cꞌutun-pa chakavach, incheꞌl antok xꞌeꞌx chika chi xtzalaj-pa kánima riqꞌuin ri Dios ruma ri itziel tak bꞌanabꞌal ri xa camic nucꞌam-pa, incheꞌl ri tijonic chirij ri cukbꞌal cꞌuꞌx, \v 2 incheꞌl ri tijonic chirij ri bautismo, chirij ri chica nicꞌatzin antok ri ancianos richin ri iglesia niquiyaꞌ quikꞌaꞌ pa kaveꞌ, chirij ri kꞌij antok quinojiel ri quiminakiꞌ xcaꞌcꞌastaj-pa y chirij ri castigo ri man xtiqꞌuis ta ri xtuyaꞌ ri Dios pa quiveꞌ ri vinak ri man niquinimaj ta ri ruchꞌabꞌal. \v 3 Y quireꞌ xtakaꞌan, xa quireꞌ nrajoꞌ ri Dios. \p \v 4 Ri pa sakil chic cꞌo-ve ri quicꞌaslien, yoꞌn chic chica ri cꞌo chila chicaj y cꞌo chic ri Espíritu Santo quiqꞌuin, \v 5 cataꞌn chic chi altíra otz ri ruchꞌabꞌal ri Dios, y cataꞌn chic jeꞌ chi cꞌo ru-poder ri tiempo ri patanak chakavach-apa, \v 6 xa niquiyaꞌ can ri Cristo, can man jun chic ri xtitiquir xtibꞌano chica chi nitzalaj chic pa cánima riqꞌuin ri Dios y niquiꞌan ri nrajoꞌ jajaꞌ. Ruma jun ri nuꞌon quireꞌ, can incheꞌl nuquimisaj chic jun bꞌay ri Rucꞌajuol ri Dios choch cruz, y nuqꞌuixbꞌiej chiquivach vinak. \v 7 Kataꞌn chi jun ulief ri qꞌuiy jobꞌ kajnak paroꞌ y nuyaꞌ jun utzulaj ticoꞌn, ri cꞌo otz nucꞌam-pa cha ri rajaf ri ulief, ri ulief reꞌ cꞌo ru-bendición ri Dios paroꞌ. \v 8 Pero jun ulief ri joꞌc itziel tak kꞌayis y qꞌuix ri nipa choch, man jun nicꞌatzin-ve. Man otz ta nitzꞌiet, xa niparox roch y niyoꞌx can. \p \v 9 Hermanos ri altíra nquixkajoꞌ, mesque quireꞌ nakaꞌej chiva, ojreꞌ kataꞌn chi man xtibꞌanataj ta quireꞌ iviqꞌuin, ruma ojreꞌ kataꞌn chi ri icꞌaslien can niqꞌuiy riqꞌuin ri Cristo, y jareꞌ ri nicꞌutu chi ixreꞌ xixcolotaj yan chupan ri pecado. \v 10 Ri Dios can choj-ve, y rumareꞌ man xtumastaj ta ri samaj ri ibꞌanun-pa. Ri Dios rataꞌn chi ixreꞌ can ntivajoꞌ jajaꞌ, y can nikꞌalajin chi altíra ntivajoꞌ, ruma ibꞌanun servir ri nicꞌaj chic santos ralcꞌual y cꞌa nquiꞌan servir. \v 11 Y nakarayij chiva chiꞌijunal chi can incheꞌl ntivajoꞌ ri Dios vacame, can ta quireꞌ xtiꞌan hasta cꞌa chupan ri ruqꞌuisbꞌal kꞌij richin ri icꞌaslien, chi quireꞌ xtiyoꞌx chiva ri ivoyoꞌien. \v 12 Nicꞌatzin chi ixreꞌ jareꞌ ntiꞌan chi quireꞌ man nipa ta kꞌoral chivij; xa tibꞌanaꞌ incheꞌl niquiꞌan ri nicꞌaj chic ri quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios y cꞌo qui-paciencia. Y ruma ijejeꞌ quireꞌ quibꞌanun, ri Dios nuyaꞌ chica ri herencia ri ranun prometer. \p \v 13 Ri Dios can nuya-ve ri ranun prometer. Ruma ojier can, antok ri Dios xuꞌej cha ri Abraham chi xtuyaꞌ ru-bendición paroꞌ; can pa rubꞌeꞌ jajaꞌ mismo xuꞌon-ve jurar chi ketzij xtuyaꞌ ri ranun prometer, ruma man jun chic más nem choch jajaꞌ. \v 14 Y ri Dios xuꞌej cha ri Abraham: Can ketzij ri niꞌej chava chi xtinyaꞌ jun nem bendición pan aveꞌ, y iqꞌuiy amáma xcaꞌcꞌujieꞌ,\x + \xo 6:14 \xt Gn. 22:16-17.\x* xchaꞌ ri Dios cha ri Abraham. \v 15 Y ri Abraham can xcꞌujieꞌ ru-paciencia xroyoꞌiej, y ri Dios can xuyaꞌ ri bendición ri ranun prometer cha. \v 16 Antok ri vinak niquiꞌan jurar, can ja ri rubꞌeꞌ ri Dios niquicusaj, ruma ja bꞌiꞌaj reꞌ ri más nem rukꞌij, y antok niquicusaj ri bꞌiꞌaj reꞌ, can ncaꞌnimax y man jun chic chica niꞌeꞌx chica. \v 17 Ri Dios xuꞌon jurar chi xucꞌut chiquivach quinojiel ri choj chica xtiyoꞌx-ve ri bendición reꞌ, chi jajaꞌ man nucꞌax ta ri nuꞌon pensar y ri ranun prometer. \v 18 Y cꞌo caꞌyeꞌ kax xuꞌej ri Dios ri nikꞌalajin chakavach chi jajaꞌ man nucꞌax ta ri ruchꞌabꞌal. Jun, ri ranun prometer, y ri jun chic, ri ranun jurar. Y ruma ri Dios man jun bꞌay nutzꞌak tzij, mareꞌ riqꞌuin nojiel kánima nakayoꞌiej-apa ri kꞌij antok xkuꞌa chicaj riqꞌuin jajaꞌ. Y can kataꞌn chi jajaꞌ can xtuyaꞌ chika nojiel ri ruꞌeꞌn chi nuyaꞌ. \v 19 Y nojiel reꞌ can nuyaꞌ ruchukꞌaꞌ kánima, chi quireꞌ cof nkojpiꞌieꞌ. Y can incheꞌl nuꞌon ri chꞌichꞌ ri niꞌeꞌx ancla cha, ri choj cha ncaꞌyukubꞌax-ve ri barcos, can quireꞌ jeꞌ kabꞌanun ojreꞌ; can cof cꞌo kacꞌaslien riqꞌuin ri Dios y cꞌa pacheꞌ cꞌo-ve jajaꞌ chicaj, cꞌa chireꞌ oj-yukul-ve. Can kayoꞌn ruchukꞌaꞌ kánima chi can xkuꞌa-ve chicaj, \v 20 ruma ri Jesús cꞌo chic chireꞌ riqꞌuin ri Dios y nucꞌutuj bendición cha ri Dios pa kaveꞌ ojreꞌ. Jajaꞌ ri xꞌa naꞌay chakavach ojreꞌ y jajaꞌ ri Namalaj Sacerdote ri cꞌo richin nojiel tiempo, incheꞌl ri Melquisedec.\x + \xo 6:20 \xt Sal. 110:4.\x* \c 7 \s1 Ja ri Jesucristo ri Kanamalaj Sacerdote \p \v 1 Ri Melquisedec jareꞌ ri rey richin ri tanamet Salem y ru-sacerdote ri Namalaj Dios. Jajaꞌ xbꞌarucꞌuluꞌ ri Abraham y xucꞌutuj bendición paroꞌ antok ri Abraham nitzalaj-pa chirij chi xbꞌarubꞌanaꞌ guerra quiqꞌuin ri reyes, y xchꞌacuon can chiquij. \v 2 Y ri Abraham nojiel ri kax ri xralasaj-pa chica ri reyes ri xchꞌacuon can chiquij, jajaꞌ xralasaj cꞌa ri diezmo riqꞌuin nojiel ri kax reꞌ y xuyaꞌ cha ri Melquisedec.\x + \xo 7:2 \xt Gn. 14:17-20.\x* Y ri bꞌiꞌaj Melquisedec, nuꞌej chi jajaꞌ jun rey ri can choj nuꞌon gobernar. Y ruma jajaꞌ rey richin ri tanamet Salem, reꞌ ntiel chi tzij chi jajaꞌ jun rey ri nuyaꞌ paz. \v 3 Ri Melquisedec man kꞌalaj ta chi xaꞌcꞌujieꞌ rutie-rutataꞌ, ni man kꞌalaj ta jeꞌ chi xaꞌcꞌujieꞌ rateꞌt-rumamaꞌ. Man kꞌalaj ta jampeꞌ xalax y jampeꞌ xcon. Y rumareꞌ kꞌalaj chi jajaꞌ sacerdote richin nojiel tiempo, incheꞌl ri Rucꞌajuol ri Dios. \p \v 4 Riqꞌuin reꞌ nakatamaj chi ri Melquisedec más nem rukꞌij choch ri kamamaꞌ Abraham, ruma riqꞌuin nojiel ri kax ri xralasaj-pa chica ri reyes ri xchꞌacuon can chiquij, ri Abraham xuyaꞌ ri diezmo cha ri Melquisedec. \v 5 Ri ley richin ri Moisés nuꞌej chi ri i-rumáma can ri Leví ri ncaꞌuoc sacerdotes, can yoꞌn ri mandamiento chica chi ijejeꞌ ri ncaꞌbꞌano recibir ri diezmo ri niquiyaꞌ can ri quivanakil,\x + \xo 7:5 \xt Nm. 18:21.\x* mesque ijejeꞌ jeꞌ i-rumáma can ri Abraham. \v 6 Pero mesque ri Melquisedec man rumáma ta can ri Leví, ri Abraham xuyaꞌ ri diezmo cha y ri Melquisedec xucꞌutuj bendición paroꞌ ri Abraham, mesque ri Abraham bꞌanun prometer cha ruma ri Dios.\x + \xo 7:6 \xt Gn. 12:2-3; 13:14-17.\x* \v 7 Y kataꞌn chi ri nicꞌutun bendición, más nem rukꞌij que choch ri nicꞌutux bendición paroꞌ. \v 8 Ri i-rumáma can ri Leví ri ncaꞌbꞌano recibir ri diezmo, xa ncaꞌcon-el. Pero ri Melquisedec ri xuꞌon recibir ri ru-diezmo ri Abraham, niꞌeꞌx chirij chi cꞌa cꞌas. \v 9 Y cꞌo cheꞌl nakaꞌej chi antok ri Abraham xuyaꞌ ru-diezmo cha ri Melquisedec, xuyaꞌ jeꞌ pa quicꞌaxiel ri sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví ri ncaꞌbꞌano recibir jeꞌ ri diezmo, \v 10 mesque majaꞌ talax ri Leví antok ri Melquisedec xbꞌarucꞌuluꞌ ri Abraham pa bꞌay. \p \v 11 Ri ley ri xuyaꞌ ri Dios cha ri Moisés, jareꞌ ri xyoꞌx chica ri kateꞌt-kamamaꞌ chupan ri qui-tiempo ri sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví. Pero ri quisamaj ri sacerdotes reꞌ man xaꞌtiquir ta xquiꞌan chica ri kateꞌt-kamamaꞌ chi xiel ta el richin xa jun tiempo ri qui-pecado choch ri Dios, rumareꞌ xcꞌatzin cꞌa chi xpa chic jun Sacerdote incheꞌl ri Melquisedec, y man incheꞌl ta ri Aarón. \v 12 Y antok xaꞌcꞌaxtaj ri sacerdotes, xcꞌatzin jeꞌ chi xcꞌaxtaj ri ley. \v 13 Ruma ri Sacerdote reꞌ man rumáma ta can ri Leví. Jajaꞌ xa rumáma can jun chic ache, y ri i-rumáma can ri ache reꞌ man jun bꞌay i-acunak sacerdotes. \v 14 Y ri Sacerdote ri xpa, ja ri Kajaf Jesucristo, rumáma can ri Judá. Y ri ley ri xyoꞌx cha ri Moisés man nuꞌej ta chi ncaꞌuoc sacerdotes ri i-rumáma can ri Judá. \p \v 15 Y antok ri Jesucristo xuoc Sacerdote, can xkꞌalajin chi jajaꞌ man junan ta quiqꞌuin ri sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví, ruma jajaꞌ xa incheꞌl ri Melquisedec. \v 16 Ri ley nuꞌej chi joꞌc ri i-rumáma can ri Leví ncaꞌuoc sacerdotes, y ri Jesucristo xa man rumáma ta can ri Leví. Pero jajaꞌ xuoc Sacerdote, ruma cꞌo rucꞌaslien ri cꞌo ru-poder y man niqꞌuis ta. \v 17 Incheꞌl ruꞌeꞌn ri Dios chirij jajaꞌ antok xuꞌej cha: \q1 Atreꞌ ri Sacerdote richin nojiel tiempo, \q1 incheꞌl ri Melquisedec.\x + \xo 7:17 \xt Sal. 110:4.\x* \m Quireꞌ ruꞌeꞌn ri Dios. \v 18 Y rumareꞌ xqꞌuis can ri nuꞌej chupan ri ley chirij ri sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví, ruma manak ru-poder y man xtiquir ta xaꞌrucol ri vinak chupan ri qui-pecados. \v 19 Ruma ri ley man xtiquir ta xuꞌon chica ri vinak chi xiel ta el ri qui-pecado choch ri Dios. Pero vacame xa kayoꞌien jun esperanza ri más otz. Ruma jareꞌ nibꞌano chika chi nkujiel-apa más cierca riqꞌuin ri Dios. \p \v 20 Ri Dios xuꞌon jurar chi quireꞌ kꞌalaj chi ketzij chi ri Jesús xuoc Sacerdote. \v 21 Antok ri i-rumáma can ri Leví xaꞌuoc sacerdotes, ri Dios man xuꞌon ta jurar. Pero antok ri Jesús xuoc Sacerdote, ri Dios can xuꞌon jurar. Incheꞌl nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri tzꞌibꞌan can: \q1 Ri Ajaf Dios xuꞌon jurar y man xtucꞌax ta ri ranun pensar. \q1 Jajaꞌ xuꞌej: Atreꞌ ri Sacerdote richin nojiel tiempo, \q1 incheꞌl ri Melquisedec.\x + \xo 7:21 \xt Sal. 110:4.\x* \m Quireꞌ nuꞌej ri tzꞌibꞌan can. \v 22 Rumareꞌ ri Dios xucusaj ri Jesús chi xuꞌon jun jaꞌal pacto. Y ri pacto reꞌ más otz choch ri xuꞌon quiqꞌuin ri kateꞌt-kamamaꞌ can. \p \v 23 Ri sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví iqꞌuiy, ruma ijejeꞌ xa ncaꞌcon-el. Y antok nicon-el jun, ja ntuoc chic can jun pa rucꞌaxiel. \v 24 Pero ri Jesús cꞌo richin nojiel tiempo, mareꞌ jajaꞌ jun Sacerdote ri man nicꞌaxtaj ta. \v 25 Rumareꞌ jajaꞌ siempre nitiquir ncaꞌrucol quinojiel ri niquinimaj jajaꞌ chi ncaꞌjiel-apa riqꞌuin ri Dios. Ri Jesús cꞌo rucꞌaslien richin nojiel tiempo, y rumareꞌ siempre nichꞌoꞌ cha ri Dios pa qui-cuenta. \p \v 26 Y otz chi xuoc Kanamalaj Sacerdote, ruma jajaꞌ can Santo. Man jun bꞌay xuꞌon jun pecado. Man jun kax itziel cꞌo pa rucꞌaslien y man junan ta quiqꞌuin ri niquiꞌan pecado, y nem rukꞌij bꞌanun cha chila chicaj. \v 27 Jajaꞌ man nuꞌon ta incheꞌl niquiꞌan ri sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij ri i-rumáma can ri Leví. Ijejeꞌ kꞌij-kꞌij ncaꞌquiquimisaj chicop chi niquiyaꞌ choch ri Dios, naꞌay ruma ri qui-pecados ijejeꞌ, después ruma ri qui-pecados ri quivanakil.\x + \xo 7:27 \xt Lv. 9:7.\x* Pero ri Jesús joꞌc jun bꞌay xcon choch cruz antok xujach-riꞌ pa ka-cuenta y rakalien richin nojiel tiempo. \v 28 Ri ley ri xyoꞌx cha ri Moisés nuꞌej chi ja ri i-rumáma can ri Leví ri ncaꞌuoc ri sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij. Pero ijejeꞌ xa i-vinak y manak qui-poder. Pero mesque cꞌo chic ri ley reꞌ, ri Dios xuꞌon jurar chi ja ri Jesús ri Rucꞌajuol ri xtuoc Namalaj Sacerdote, ruma jajaꞌ man jun ru-pecado y can sak rucꞌaslien richin nojiel tiempo. \c 8 \s1 Ri Dios ja ri Jesucristo ri xucusaj chi xuꞌon jun cꞌacꞌacꞌ pacto \p \v 1 Riqꞌuin nojiel ri kaꞌeꞌn-pa chiva, tiꞌka pan iveꞌ (tibꞌanaꞌ entender) chi ojreꞌ cꞌo jun Kanamalaj Sacerdote, y jajaꞌ tzꞌuyul chicaj pa ru-derecha\x + \xo 8:1 \xt Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.\x* ri trono pacheꞌ cꞌo-ve ri Namalaj Dios.\x + \xo 8:1 \xt Sal. 110:1.\x* \v 2 Y nisamaj chila chicaj, chupan ri ketzij rachuoch ri Dios, ri bꞌanun ruma ri Ajaf Dios y man vinak ta i-bꞌanayuon. \v 3 Vaveꞌ choch-ulief, ri sacerdotes ri más cꞌo quikꞌij quichin ri israelitas ncaꞌquiquimisaj chicop y nicꞌaj chic kax ri niquiyaꞌ choch ri Dios. Jareꞌ ri samaj yoꞌn chica chi niquiꞌan. Y rumareꞌ ri Jesús can xcꞌatzin chi cꞌo jeꞌ ri xuyaꞌ choch ri Dios, ruma jajaꞌ jun Namalaj Sacerdote. \v 4 Y xa ta ri Jesucristo cꞌa cꞌo ta choch-ulief, man ta acunak Sacerdote, ruma icꞌo sacerdotes ri i-rumáma can ri Leví ri ncaꞌquiquimisaj chicop y nicꞌaj chic kax ri niquiyaꞌ choch ri Dios, incheꞌl nuꞌej ri ru-ley ri Moisés. \v 5 Ri jay pacheꞌ ncaꞌsamaj-ve ri sacerdotes reꞌ y nojiel ri kax ri icꞌo chupan, casi junan riqꞌuin ri rachuoch ri Dios ri cꞌo chicaj. Rumareꞌ antok ri Moisés ya nutzꞌom rubꞌanic ri rachuoch ri Dios, ri Dios xuꞌej cha: Tatzꞌataꞌ cꞌa; can nicꞌatzin chi naꞌan nojiel incheꞌl ri xincꞌut chavach paroꞌ ri juyuꞌ,\x + \xo 8:5 \xt Ex. 25:40.\x* xchaꞌ ri Dios cha ri Moisés. \v 6 Y riqꞌuin nojiel reꞌ can nakatzꞌat chi ri rusamaj ri Jesús más rakalien choch ri quisamaj ri sacerdotes quichin ri israelitas. Ruma ri pacto ri cꞌo vacame chiquicajol ri Dios y ri vinak, ja ri Jesús nibꞌano, y chupan ri pacto reꞌ, más otz ri nuꞌon prometer ri Dios. \v 7 Y xa ta ri naꞌay pacto otz ta xiel, man ta xcꞌatzin chi xꞌan chic jun rucaꞌn pacto. \p \v 8 Pero ruma ri kateꞌt-kamamaꞌ man xquiꞌan ta nojiel ri nuꞌej chupan ri naꞌay pacto, rumareꞌ man xka ta choch ri Dios; rumareꞌ jajaꞌ cof xchꞌoꞌ chica y xuꞌej: \q1 Xtalka jun kꞌij, xchaꞌ ri Ajaf, \q1 antok xtinꞌan jun cꞌacꞌacꞌ pacto quiqꞌuin ri aj-Israel y ri aj-Judá. \q1 \v 9 Y man incheꞌl ta ri pacto ri xinꞌan quiqꞌuin ri cateꞌt-quimamaꞌ, \q1 antok xaꞌnvucꞌuaj chiquikꞌaꞌ y xaꞌnvalasaj-pa chupan ri nación Egipto; \q1 y ruma man xquiꞌan ta ri nuꞌej ri pacto reꞌ, \q1 rumareꞌ inreꞌ xaꞌnyaꞌ can, xchaꞌ ri Ajaf. \q1 \v 10 Y rumareꞌ, ri cꞌacꞌacꞌ pacto ri xtinꞌan quiqꞌuin ri aj-Israel chupan ri kꞌij reꞌ, quireꞌ xtinꞌan cha: \q1 Xtintzꞌibꞌaj ri nu-ley riqꞌuin cánima, \q1 y xtinyaꞌ jeꞌ chupan quijaluon. \q1 Inreꞌ xquinuoc Qui-Dios, \q1 y ijejeꞌ xcaꞌuoc nutanamit. \q1 \v 11 Y man chic xticꞌatzin ta chi cꞌo jun nicꞌutu chiquivach ri ruvanakil, \q1 ni chiquivach ri rachꞌalal, chi nuꞌej chica: Tivatamaj roch ri Ajaf. \q1 Ruma quinojiel vinak xticatamaj cꞌa noch, \q1 desde ri más coꞌl hasta ri más nem. \q1 \v 12 Y xtiꞌan perdonar nojiel ri itziel tak kax ri i-quibꞌanun, \q1 y man xtalka ta chic chinucꞌuꞌx nojiel ri qui-pecados y ri itziel tak kax ri xquiꞌan.\x + \xo 8:12 \xt Jer. 31:31-34.\x* \m Quireꞌ xuꞌej ri Dios. \v 13 Y antok ri Dios xuꞌej: Cꞌacꞌacꞌ pacto, riqꞌuin reꞌ xkꞌalajin chi ri naꞌay pacto manak chic rakalien. Y jun kax ri manak chic rakalien y man chic nicusas ta, xa niqꞌuis. \c 9 \p \v 1 Ri naꞌay pacto ri xuꞌon ri Dios quiqꞌuin ri kateꞌt-kamamaꞌ xuꞌej chica ri chica modo niquiꞌan chi niquiyaꞌ rukꞌij, y xuꞌej jeꞌ chica chi tiquibꞌanaꞌ jun rachuoch ri bꞌanun cha tziak vaveꞌ choch-ulief. \v 2 Y ri rachuoch ri Dios\x + \xo 9:2 \xt Ex. 26:1-30.\x* quireꞌ xꞌan cha: Chupan ri naꞌay cuarto ri niꞌeꞌx Lugar Santo cha, xcꞌujieꞌ ri candelero\x + \xo 9:2 \xt Ex. 25:31-40.\x* y jun mesa, y choch ri mesa xaꞌcꞌujie-ve ri sagrada simíta.\x + \xo 9:2 \xt Ex. 25:23-30.\x* \v 3 Y chupan ri rucaꞌn cuarto chirij ri nem tziak ri nijacho rupan, jareꞌ ri Lugar Santísimo.\x + \xo 9:3 \xt Ex. 26:31-33.\x* \v 4 Y chupan ri rucaꞌn cuarto reꞌ, cꞌo jun altar ri pacheꞌ niparox-ve ri incienso (puon), y ri altar reꞌ bꞌanun cha oro.\x + \xo 9:4 \xt Ex. 30:1-6.\x* Cꞌo jeꞌ chireꞌ ri caja richin ri ru-pacto ri Dios.\x + \xo 9:4 \xt Ex. 25:10-16.\x* Y ri rij y ri rupan ri caja reꞌ cha oro bꞌanun-ve. Chupan ri caja reꞌ cꞌo jun nem jarro bꞌanun jeꞌ cha oro, y chupan ri jarro reꞌ cꞌo ri simíta ri xka-pa chicaj rubꞌinan maná.\x + \xo 9:4 \xt Ex. 16:33.\x* Y chupan ri caja cꞌo jeꞌ ri ru-vara ri Aarón, ri xjotoyin-pa.\x + \xo 9:4 \xt Nm. 17:8-10.\x* Y icꞌo jeꞌ ri abꞌaj labrada ri pacheꞌ tzꞌibꞌan can ri pacto ri xuꞌon ri Dios quiqꞌuin ri kateꞌt-kamamaꞌ.\x + \xo 9:4 \xt Ex. 25:16; Dt. 10:3-5.\x* \v 5 Y paroꞌ ri caja i-bꞌanun caꞌyeꞌ quichibꞌal ángeles ri niꞌeꞌx querubines chica, quilicꞌuon quixicꞌ paroꞌ ri lugar ri pacheꞌ nitix-ve quicꞌ chi niꞌan perdonar pecados,\x + \xo 9:5 \xt Ex. 25:18-22.\x* y chiquicajol ijejeꞌ nika-pa ri ru-gloria ri Dios. Pero vacame man xtakaꞌej ta más chirij nojiel reꞌ. \p \v 6 Quireꞌ bꞌanun cha ri rachuoch ri Dios. Y ri sacerdotes can kꞌij-kꞌij ncaꞌuoc chupan ri naꞌay cuarto, chi niquiꞌan ri samaj chi niquiyaꞌ rukꞌij.\x + \xo 9:6 \xt Nm. 18:2-6.\x* \v 7 Pero chupan ri rucaꞌn cuarto, joꞌc ri sacerdote ri más cꞌo rukꞌij ri ntuoc chireꞌ, y joꞌc jun bꞌay ntuoc chireꞌ chupan jun junaꞌ. Y antok ntuoc, nucꞌuaj-apa quiquiqꞌuiel chicop chi nuyaꞌ choch ri Dios, ruma ri ru-pecado jajaꞌ y ruma jeꞌ qui-pecados ri vinak.\x + \xo 9:7 \xt Lv. 16:2-34.\x* \v 8 Antok cꞌa nicusas ri rachuoch ri Dios, man chica-na ta vinak nitiquir ntuoc-apa chupan ri Lugar Santísimo. Y riqꞌuin reꞌ ri Espíritu Santo nucꞌut chakavach chi chupan ri tiempo reꞌ, majaꞌ tikꞌalajin ri bꞌay chi ncaꞌbꞌaka ri vinak riqꞌuin ri Dios. \v 9 Y nojiel reꞌ cꞌo xuꞌej chirij ri tiempo vacame. Ri chicop y ri nicꞌaj chic kax ri xaꞌquiyaꞌ ri vinak choch ri Dios, man xtiquir ta xuꞌon chica ri vinak chi otz ta xuꞌon cha ri quijaluon y ri cánima choch ri Dios. \v 10 Ruma chupan ri naꞌay pacto, joꞌc xchꞌoꞌ chirij ri chica niquitej, y ri chica niquikun, y cheꞌl chi ncaꞌiel sak. Jareꞌ ri xꞌeꞌx chica chi tiquibꞌanaꞌ, pero reꞌ joꞌc chirij ri cuerpo xchꞌo-ve; y jareꞌ ri bꞌanun-pa cꞌa antok xalka ri kꞌij chi xcꞌaxtaj nojiel reꞌ. \p \v 11 Pero vacame ya xalka ri Cristo ri Namalaj Sacerdote y jajaꞌ xtiyoꞌn nojiel ri utzulaj tak kax chika. Ri rachuoch ri Dios pacheꞌ nisamaj-ve ri Cristo más nem y más jaꞌal, ruma man bꞌanun ta cuma vinak, o sea man richin ta ri roch-ulief. \v 12 Ri Cristo joꞌc jun bꞌay xuoc para siempre chupan ri Lugar Santísimo chila chicaj. Pero man xuyaꞌ ta quiquiqꞌuiel cabras, ni quiquiqꞌuiel alajiꞌ tak váquix choch ri Dios. Xa ja ri ruquiqꞌuiel jajaꞌ mismo ri xuyaꞌ choch ri Dios chi xꞌan perdonar ri ka-pecados y chi xojrucol richin nojiel tiempo. \v 13 Chupan ri naꞌay pacto, antok cꞌo jun vinak ri man sak ta choch ri Dios, niquimisas jun tuora o jun achij cabra o niparox jun alaj váquix. Y ri ruquiqꞌuiel ri tuora o ri cabra, o ri chaj ri nicꞌujieꞌ can richin ri alaj váquix ri xparox, niquirax chirij ri vinak chi nuꞌon sak ri ru-cuerpo.\x + \xo 9:13 \xt Lv. 16:15-16; Nm. 19:9, 17-19.\x* \v 14 Pero ri ruquiqꞌuiel ri Cristo más nitiquir nuꞌon. Ruma ri Cristo man jun pecado xuꞌon. Y riqꞌuin ri ru-poder ri Espíritu Santo ri cꞌo richin nojiel tiempo, jareꞌ ri xbꞌano cha chi xuyaꞌ rutzij chi xquimisas pa ka-cuenta richin chi nitiquir nralasaj ri pecados ri cꞌo riqꞌuin kánima y nuꞌon sak cha, ruma ri pecado xa camic nucꞌam-pa. Y ruma quireꞌ xuꞌon ri Cristo kiqꞌuin, rumareꞌ vacame nakaꞌan servir ri cꞌaslic Dios. \p \v 15 Rumareꞌ ja ri Cristo ri nibꞌano chi ncaꞌbꞌaka ri vinak riqꞌuin ri Dios, y jareꞌ ri jun cꞌacꞌacꞌ pacto. Y rumareꞌ ri xaꞌyox ruma ri Dios chi ncaꞌuoc riqꞌuin, can cꞌo ri xtiyoꞌx chica chicaj, incheꞌl ri ranun prometer jajaꞌ. Y ri xtuyaꞌ chica man xtiqꞌuis ta. Y ruma ri Cristo xcon, mareꞌ niꞌan perdonar ri pecados ri xbꞌanataj antok cꞌa icꞌo chupan ri naꞌay pacto. \v 16 Incheꞌl nuꞌon jun vinak, nuꞌon can jun vuj pacheꞌ nuꞌej-ve can chi antok xticon, nojiel ri rubꞌayomal ntuoc can richin jun chic. \v 17 Y ri vuj ri niꞌan can, man jun rakalien xa man quiminak ta ri bꞌanayuon ri vuj. Pero xa nicon-el, cꞌajareꞌ cꞌo rakalien ri vuj reꞌ. \v 18 Quireꞌ jeꞌ antok ri Dios xuꞌon ri naꞌay pacto quiqꞌuin ri kateꞌt-kamamaꞌ, can xcusas-ve ri quicꞌ. \v 19 Y antok ri Moisés ruꞌeꞌn chic chica ri vinak nojiel ri nuꞌej ri ley chi tiquibꞌanaꞌ, después xbꞌarucꞌama-pa quiquiqꞌuiel ri alajiꞌ tak váquix y achij tak cabras, y xuyaꞌ jubꞌaꞌ yaꞌ riqꞌuin. Y xucusaj lana quiak y jun rukꞌaꞌ ri chieꞌ ri niꞌeꞌx hisopo cha, y xuquiraj ri quicꞌ xaluon riqꞌuin yaꞌ paroꞌ ri libro pacheꞌ tzꞌibꞌan-ve ri ley y xuquiraj jeꞌ pa quiveꞌ quinojiel ri vinak ri icꞌo chireꞌ. \v 20 Y xuꞌej chica: Riqꞌuin ri quicꞌ reꞌ can nikꞌalajin chi ja xtzꞌucutaj ri pacto ri xuꞌej ri Dios chi nakaꞌan,\x + \xo 9:20 \xt Ex. 24:6-8.\x* xchaꞌ ri Moisés chica ri vinak. \v 21 Y xuquiraj jeꞌ ri quicꞌ chirij ri rachuoch ri Dios y chirij nojiel ri nicusas richin ri rusamaj ri Dios.\x + \xo 9:21 \xt Lv. 8:15.\x* \v 22 Y chupan ri ley, jubꞌaꞌ ma nojiel kax niꞌan sak cha riqꞌuin ri quicꞌ. Y xa man niꞌin ta quicꞌ, man jun vinak niꞌan perdonar ru-pecado.\x + \xo 9:22 \xt Lv. 17:11.\x* \s1 Ri ruquiqꞌuiel ri Cristo ri xꞌin antok xquimisas, can nralasaj-ve-el ri pecado \p \v 23 Incheꞌl xkaꞌej yan, ri rachuoch ri Dios ri xquiꞌan ri kateꞌt-kamamaꞌ, can incheꞌl ruchibꞌal ri rachuoch ri Dios ri cꞌo chila chicaj. Y ri rachuoch ri Dios ri xquiꞌan ijejeꞌ y nojiel ri cꞌo chupan, xyoꞌx quiquiqꞌuiel chicop chiquij chi quireꞌ niꞌan sak chica y cꞌajareꞌ ncaꞌcusas pa rusamaj ri Dios. Pero ruma ri rachuoch ri Dios ri cꞌo chicaj más cꞌo rukꞌij, mareꞌ nicꞌatzin jun quicꞌ ri cꞌo más rakalien choch quiquiqꞌuiel ri chicop. \v 24 Ri Cristo man xuoc ta chupan ri rachuoch ri Dios ri bꞌanun cuma vinak, ri xa ruchibꞌal ri ketzij rachuoch ri Dios ri cꞌo chicaj. Jajaꞌ cꞌa chicaj xuoc-ve, y riqꞌuin ri Dios cꞌo-ve y nichꞌoꞌ cha pa ka-cuenta ojreꞌ. \v 25 Ri Cristo chila chicaj man nuꞌon ta incheꞌl nuꞌon ri sacerdote ri más cꞌo rukꞌij quichin ri israelitas vaveꞌ choch-ulief. Ruma ri sacerdote reꞌ juna-junaꞌ ntuoc chupan ri cuarto richin ri rachuoch ri Dios ri niꞌeꞌx Lugar Santísimo cha chi nuyaꞌ quicꞌ choch ri Dios, pero man ruquiqꞌuiel ta jajaꞌ ri nuyaꞌ. Pero ri Cristo joꞌc jun bꞌay xuyaꞌ quicꞌ y ja ri ruquiqꞌuiel jajaꞌ mismo ri xuyaꞌ cha ri Dios. \v 26 Ruma xa ta qꞌuiy mul xuyaꞌ choch ri Dios, qꞌuiy mul ta xuꞌon jeꞌ sufrir y qꞌuiy mul ta jeꞌ xcon xa-jan antok bꞌanun-pa ri roch-ulief. Pero jajaꞌ man quireꞌ ta xuꞌon. Jajaꞌ joꞌc jun bꞌay xcon chi quireꞌ xralasaj ri ka-pecados, y xa cꞌajaꞌ chupan ri ruqꞌuisbꞌal tak tiempos xuꞌon quireꞌ. \v 27 Can bꞌanun chika ojreꞌ ri oj vinak chi joꞌc jun bꞌay xkucon, y después xkojꞌan juzgar. \v 28 Y quireꞌ jeꞌ ri Cristo, joꞌc jun bꞌay xcon chi xralasaj-el ri ka-pecados. Y xtalka ri kꞌij antok jajaꞌ xtipa chic jun bꞌay, pero man richin ta chi nicon chic jun bꞌay ruma ri pecado. Jajaꞌ xtipa chi nkojrucol xa jun tiempo ri kayoꞌien-apa jajaꞌ. \c 10 \p \v 1 Ri ley ri xuyaꞌ ri Dios cha ri Moisés, man ja ta reꞌ ri utzulaj tak kax ri xtuyaꞌ ri Cristo. Ruma ri ley reꞌ joꞌc rumuchꞌuchꞌil nojiel ri utzulaj tak kax reꞌ. Y rumareꞌ ri chicop ri xaꞌyoꞌx choch ri Dios juna-junaꞌ incheꞌl nuꞌej ri ley, man xaꞌtiquir ta xaꞌcalasaj-el ri qui-pecado ri vinak chi xaꞌjiel-apa riqꞌuin ri Dios. \v 2 Xa ta sak xuꞌon ri cánima cuma ri chicop ri xaꞌyoꞌx, man ta ncaꞌquiyaꞌ chic jun bꞌay, y niquinaꞌ ta chi manak chic qui-pecado. \v 3 Pero ruma xa juna-junaꞌ ncaꞌquiyaꞌ ri chicop choch ri Dios, nalka pa quiveꞌ chi ri qui-pecados man alanak ta el quiqꞌuin. \v 4 Ruma ri quiquiqꞌuiel ri tuora y ri achij tak cabras man ncaꞌtiquir ta nicalasaj pecados. \p \v 5 Rumareꞌ, antok ri Cristo xpa vaveꞌ choch-ulief, xuꞌej cha ri Dios: \q1 Atreꞌ man navajoꞌ ta chic chi ncaꞌyoꞌx chicop y nicꞌaj chic kax chavach, \q1 rumareꞌ xayaꞌ nu-cuerpo chi xinuoc jun vinak. \q1 \v 6 Ri chicop ri ncaꞌquimisas chi ncaꞌparox chavach, man nika ta chic chavach; quireꞌ jeꞌ ri chicop ri ncaꞌquimisas chi ncaꞌyoꞌx chavach ruma qui-pecado ri vinak. \q1 \v 7 Rumareꞌ inreꞌ xinꞌej: Dios, inreꞌ xipa chi niꞌan nojiel ri navajoꞌ atreꞌ, \q1 incheꞌl tzꞌibꞌan can chuvij chupan ri vuj ri bꞌatuon roch (rollo).\x + \xo 10:7 \xt Sal. 40:6-8.\x* \m Quireꞌ xuꞌej ri Cristo. \v 8 Naꞌay, ri Cristo xuꞌej cha ri Dios: Atreꞌ man navajoꞌ ta chic chi ncaꞌyoꞌx chicop y nicꞌaj chic kax chavach. Ri chicop ri ncaꞌquimisas chi ncaꞌparox chavach, man nika ta chic chavach; quireꞌ jeꞌ ri chicop ri ncaꞌquimisas chi ncaꞌyoꞌx chavach ruma qui-pecado ri vinak. Quireꞌ xuꞌej ri Cristo, mesque nojiel reꞌ bꞌeꞌn can chupan ri ley ri xyoꞌx cha ri Moisés. \v 9 Después ri Cristo xuꞌej: Dios, inreꞌ xipa chi niꞌan nojiel ri navajoꞌ. Quireꞌ xuꞌej ri Cristo cha ri Dios. Y quireꞌ xqꞌuis ri naꞌay pacto y pa rucꞌaxiel xcꞌujieꞌ can ri cꞌacꞌacꞌ pacto. \v 10 Ri Jesucristo can xuꞌon ri nrajoꞌ ri Dios, antok xcon choch ri cruz chi xuꞌon sak cha ri kánima. Y joꞌc jun bꞌay xuyaꞌ ri ru-cuerpo chi xcon y rakalien richin nojiel tiempo. \p \v 11 Ri sacerdotes ri icꞌo vaveꞌ choch-ulief can kꞌij-kꞌij ncaꞌquiyaꞌ chicop choch ri Dios ruma qui-pecados ri vinak. Pero ri niquiꞌan ijejeꞌ man nitiquir ta nralasaj-el qui-pecados ri vinak.\x + \xo 10:11 \xt Ex. 29:38.\x* \v 12 Pero ri Cristo joꞌc jun bꞌay xcon, y rumareꞌ xaꞌan perdonar ri ka-pecados. Y antok xcꞌastaj, xbꞌatzꞌuyeꞌ pa ru-derecha\x + \xo 10:12 \xt Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.\x* ri Dios chicaj. \v 13 Y chireꞌ cꞌo-ve, royoꞌien hasta cꞌa xcaꞌyoꞌx chuxieꞌ rakan quinojiel ri itziel ncaꞌtzꞌato richin.\x + \xo 10:13 \xt Sal. 110:1.\x* \v 14 Ruma joꞌc jun bꞌay xcon, ri Cristo xuꞌon chika chi man jun chic ka-pecado choch ri Dios richin nojiel tiempo. Chi quireꞌ xuꞌon sak cha ri kánima. \v 15 Y quireꞌ jeꞌ nuꞌej ri Espíritu Santo chika, antok nuꞌej: \q1 \v 16 Xtalka ri kꞌij antok xtinꞌan jun cꞌacꞌacꞌ pacto quiqꞌuin ri vinak. \q1 Xtinyaꞌ ri nu-ley riqꞌuin cánima, \q1 y xtintzꞌibꞌaj jeꞌ chupan quijaluon,\x + \xo 10:16 \xt Jer. 31:33.\x* \m \v 17 y xuꞌej jeꞌ: \q1 Y man xtalka ta chic chinucꞌuꞌx nojiel ri qui-pecados y ri itziel tak kax ri xquiꞌan.\x + \xo 10:17 \xt Jer. 31:34.\x* \m Quireꞌ ruꞌeꞌn ri Dios, y jareꞌ nuꞌej ri Espíritu Santo. \v 18 Y rumareꞌ can kꞌalaj chi manak chic nicꞌatzin chi ncaꞌyoꞌx chicop choch ri Dios ruma ri pecado, ruma ya xꞌan perdonar. \p \v 19 Hermanos, vacame cꞌo cheꞌl nkojuoc pacheꞌ cꞌo-ve ri Dios chicaj, chupan ri Lugar Santísimo, ruma ri Jesús xcon y xꞌin ruquiqꞌuiel kuma ojreꞌ. \v 20 Can xujak ri jun cꞌacꞌacꞌ y cꞌaslic bꞌay chakavach, antok jajaꞌ xcon choch ri cruz. Xkꞌachꞌitaj pa nicꞌaj y caꞌyeꞌ xiel ri tziak ri choj cha jachuon-ve rupan ri templo. Mareꞌ vacame man jun chic nikꞌato kabꞌiey chi nkubꞌaka cꞌa riqꞌuin ri Dios. \v 21 Y ri Jesús jareꞌ ri Namalaj Sacerdote ri cꞌo pa kaveꞌ ojreꞌ ri oj ralcꞌual chic ri Dios, \v 22 rumareꞌ ojreꞌ ri kacukubꞌan kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Jesucristo, man takaxiꞌij-kiꞌ nkujiel-apa riqꞌuin ri Dios; xa riqꞌuin nojiel kánima nkujiel-apa riqꞌuin, y can ta sak chic ri kánima chi quireꞌ man jun itziel kiqꞌuin y can ta chꞌajuon chic otz ri ka-cuerpo riqꞌuin ri sak yaꞌ.\x + \xo 10:22 \xt Lv. 8:6, 30.\x* \v 23 Y ojreꞌ ri kaꞌeꞌn chica ri vinak chi kayoꞌien ri xtuyaꞌ ri Dios chika, can siempre riqꞌuin nojiel kánima kayoꞌiej reꞌ, y man riqꞌuin ta cacaꞌ kacꞌuꞌx. Ruma ja ri Dios ri bꞌanayuon prometer chika, y jajaꞌ can nuꞌon-ve ri nuꞌej. \v 24 Y kacanuj cheꞌl nakatola-kiꞌ konojiel chi quireꞌ nakatamaj nakajo-kiꞌ más, y chi quireꞌ más nakarayij nakaꞌan ri otz. \v 25 Man timalij icꞌuꞌx chi ntimol-iviꞌ pa rubꞌeꞌ ri Dios, man tiꞌan incheꞌl niquiꞌan nicꞌaj chic ri man nicajoꞌ ta chic ncaꞌlka iviqꞌuin antok ntimol-iviꞌ. Pa rucꞌaxiel, xa nicꞌatzin chi ntimol-iviꞌ, chi quireꞌ ntiyaꞌ ruchukꞌaꞌ ivánima chibꞌil-iviꞌ. Y jareꞌ ri más nicꞌatzin ruma ivataꞌn chi ya nalka ri kꞌij antok xtipa chic jun bꞌay ri Ajaf. \s1 Ri xtibꞌanataj chica ri niquiyaꞌ can ri Dios \p \v 26 Ruma quinojiel ri cataꞌn chic ri ketzij y quiniman chic riqꞌuin cánima, y niquiyaꞌ can ri Dios, xa man jun chic cꞌa xticon pa qui-cuenta chi ncaꞌrucol chupan ri qui-pecados. \v 27 Joꞌc chic quiyoꞌien ri kꞌij antok xcaꞌan juzgar ruma ri Dios y xcaꞌbꞌaka chupan ri kꞌakꞌ pacheꞌ xcaꞌbꞌaka-ve ri iru-enemigos ri Dios.\x + \xo 10:27 \xt Is. 26:11.\x* \v 28 Incheꞌl jun vinak ri man nrajoꞌ ta nunimaj ri ley ri xyoꞌx cha ri Moisés, y xa icꞌo icaꞌyeꞌ o iyoxeꞌ ri niquiꞌej chi xuꞌon chꞌoꞌj, man tijoyovax roch; can tiquimisas.\x + \xo 10:28 \xt Dt. 17:6; 19:15.\x* \v 29 Y xa quireꞌ, ¿man ntiꞌan ta came pensar ixreꞌ chi más nem ri castigo ri xtika pa quiveꞌ ri niquixakꞌ ri rubꞌeꞌ ri Rucꞌajuol ri Dios, y man jun rakalien niquiꞌan cha ri ruquiqꞌuiel, ri xbꞌano chi xcꞌachoj ri cꞌacꞌacꞌ pacto\x + \xo 10:29 \xt Ex. 24:8.\x* ri xuꞌon ri Dios kiqꞌuin, y ri xbꞌano sak cha ri quicꞌaslien, y niquiꞌan chi man jun rakalien ri Espíritu Santo ri ruyoꞌn ri favor pa kaveꞌ? \v 30 Y ojreꞌ kataꞌn chi ri Ajaf Dios ruꞌeꞌn can: Inreꞌ nquibꞌano castigar, y inreꞌ jeꞌ xquiyoꞌn rucꞌaxiel chica ri niquiꞌan pecado.\x + \xo 10:30 \xt Dt. 32:35.\x* Y chupan jeꞌ ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, nuꞌej: Ri Ajaf xtuꞌon juzgar ri rutanamit.\x + \xo 10:30 \xt Dt. 32:36.\x* Quireꞌ ri tzꞌibꞌan can. \v 31 Juyeꞌ oc roch ri nika pa rukꞌaꞌ ri cꞌaslic Dios. \p \v 32 Talka pan iveꞌ ri sufrimiento ri xikꞌasaj antok ri icꞌaslien cꞌajaꞌ oc ticꞌujieꞌ pa sakil. Can altíra xiꞌan sufrir, pero can xicochꞌ. \v 33 Ruma ixreꞌ can ketzij chi xicochꞌ nojiel ri sufrimiento ri xikꞌasaj y ri tzij ri xꞌeꞌx chiva, y ri vinak can jaꞌal xaꞌcaꞌy chivij. Y man joꞌc ta reꞌ xiꞌan, ixreꞌ can xixuoc jeꞌ cachꞌil nicꞌaj chic ri niquiꞌan sufrir. \v 34 Xijoyovaj quivach ri xaꞌyoꞌx pa cárcel ruma rubꞌeꞌ ri Dios. Y antok xmaj ri kax ivichin, man xibꞌisuoj ta xiya-el, ruma xixquicuot xiya-el. Ruma ivataꞌn chi xtiyoꞌx jun herencia chiva chicaj ri richin nojiel tiempo y reꞌ más otz choch ri bꞌayomal ri richin ri roch-ulief. \v 35 Rumareꞌ man tichup ri icukbꞌal cꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Ruma cꞌo jun utzulaj kax ri nucꞌam-pa chiva. \v 36 Can ticꞌujieꞌ i-paciencia, chi quireꞌ ntiꞌan ri nrajoꞌ ri Dios, y xa quireꞌ xtiꞌan, can xtiyoꞌx chiva ri ranun prometer ri Dios. \v 37 Ruma chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can, nuꞌej: \q1 Ri Jun ri xtipa, can xtipa-ve. \q1 Xa cierca chic cꞌo-pa ri kꞌij chi nipa. \q1 \v 38 Ri choj chic rucꞌaslien, can xticꞌujieꞌ riqꞌuin ri cꞌaslien ri man niqꞌuis ta, ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx viqꞌuin. \q1 Pero xa xquiruyaꞌ can, man xtiquicuot ta vánima riqꞌuin.\x + \xo 10:38 \xt Hab. 2:3-4.\x* \m Quireꞌ nuꞌej ri Dios. \v 39 Pero ojreꞌ man ojcꞌo ta chiquicajol ri niquiyaꞌ can ri Dios ri xa cꞌa chupan ri castigo ncaꞌbꞌaka-ve. Ojreꞌ xa ojcꞌo chiquicajol ri quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios; rumareꞌ kataꞌn chi nkojcolotaj. \c 11 \s1 Ri cukbꞌal cꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios \p \v 1 Ri cukbꞌal cꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios nuꞌon cha jun chi riqꞌuin nojiel ránima nroyoꞌiej ri xtiyoꞌx cha, y nuꞌon cha chi nunimaj, mesque man nutzꞌat ta. \v 2 Iqꞌuiy chiquivach ri vinak ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can tiempo quireꞌ xquiꞌan. Can xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y ri Dios can xka choch ruma quireꞌ xquiꞌan. \p \v 3 Y ojreꞌ ruma kacukubꞌan kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, kataꞌn chi ja ri Dios ri xbꞌano ri roch-ulief y nojiel ri cꞌo chicaj.\x + \xo 11:3 \xt Gn. 1:1.\x* Y antok xaꞌruꞌon, man jun chica xucusaj; xa joꞌc xuꞌej chi caꞌcꞌujieꞌ y can ja xaꞌcꞌujieꞌ. \p \v 4 Ri Abel ruma can rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ ri xuyaꞌ jajaꞌ choch ri Dios más otz choch ri xuyaꞌ ri Caín ri runimal. Rumareꞌ xiel choch ri Dios chi man jun chic ru-pecado, y ri Dios can xka choch nojiel ri xuyaꞌ ri Abel choch. Y mesque ri Abel xcon, cꞌo ri xucꞌut can chakavach, ruma jajaꞌ xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios.\x + \xo 11:4 \xt Gn. 4:3-10.\x* \p \v 5 Ri Enoc ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ man xcon ta, xa can quireꞌ cꞌas xucꞌuax-el chicaj y man xlitaj ta chic, ruma ja ri Dios ri xucꞌuan-el richin. Pero antok cꞌa cꞌo vaveꞌ choch-ulief, can xkꞌalajin chi ri rucꞌaslien can xka choch ri Dios.\x + \xo 11:5 \xt Gn. 5:21-24.\x* \v 6 Can nicꞌatzin chi nakacukubꞌaꞌ kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Ruma xa man xtakacukubꞌaꞌ ta kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, man jun bꞌay nkojcovin nakaꞌan ri nika choch. Y chi nkujiel-apa más cierca riqꞌuin ri Dios, can nicꞌatzin chi nakanimaj chi jajaꞌ can cꞌo-ve, y chi xtuyaꞌ utzulaj kax chica ri ncaꞌcanun richin. \p \v 7 Ri Noé ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, mareꞌ xunimaj ri xuꞌej ri Dios cha, chi cꞌo jun nem kax ri xtibꞌanataj ri choch-ulief, mesque majaꞌ tutzꞌat ri nem kax reꞌ. Ri Noé can xniman cha ri Dios y can riqꞌuin xibꞌinreꞌl xuꞌon ri jun nem arca incheꞌl jun barco, chi xaꞌrucol ri ru-familia.\x + \xo 11:7 \xt Gn. 6:13-22.\x* Y rumareꞌ xbꞌakꞌalajin-pa chi ri nicꞌaj chic vinak man otz ta xquiꞌan, ruma man xquinimaj ta ri Dios. Y ri Noé ruma xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, ri Dios xuꞌon cha chi man jun chic ru-pecado choch. \p \v 8 Ri Abraham ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios; rumareꞌ, antok xayox ruma ri Dios chi niꞌa chic jun lugar ri xtusipaj cha, jajaꞌ xniman cha ri Dios y xꞌa, mesque man rataꞌn ta pacheꞌ xtibꞌaka-ve.\x + \xo 11:8 \xt Gn. 12:1-5.\x* \v 9 Y ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xcꞌujieꞌ chupan ri lugar reꞌ, ri ranun prometer ri Dios cha; pero jajaꞌ xuꞌon chi incheꞌl xa man richin ta ri lugar reꞌ. Y rumareꞌ xa chupan jay ri i-bꞌanun cha tziak xcꞌujie-ve, y quireꞌ jeꞌ xquiꞌan ri Isaac y ri Jacob, mesque chica ijejeꞌ niyoꞌx ri lugar reꞌ.\x + \xo 11:9 \xt Gn. 35:27.\x* \v 10 Ri Abraham xuꞌon quireꞌ, ruma royoꞌien ri jun chic tanamet más jaꞌal; ri tanamet reꞌ man niqꞌuis ta y ja ri Dios ri xbꞌano pensar cheꞌl nuꞌon cha y ja ri Dios bꞌanayuon. \p \v 11 Ri Sara ri raxjayil ri Abraham, can xucukubꞌaꞌ jeꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Rumareꞌ xunimaj chi ketzij ri xuꞌej ri Dios, xyoꞌx ruchukꞌaꞌ chi xcꞌujieꞌ ral y can xcꞌujieꞌ ri ral, mesque jajaꞌ manak ral alaxnak y xa aviela chic jeꞌ.\x + \xo 11:11 \xt Gn. 18:11-14; 21:2.\x* \v 12 Y rumareꞌ, mesque ri Abraham chꞌiti mámix chic antok xcꞌujieꞌ ri ralcꞌual, ri i-rumáma jajaꞌ can iqꞌuiy xaꞌcꞌujieꞌ, can incheꞌl ri estrellas (chꞌumil) ri icꞌo chicaj,\x + \xo 11:12 \xt Gn. 15:5.\x* y can incheꞌl ri sanayeꞌ ri cꞌo chuchiꞌ ri mar ri man jun nitiquir nijilan.\x + \xo 11:12 \xt Gn. 22:17.\x* \p \v 13 Quinojiel ijejeꞌ cukul quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y quireꞌ xaꞌcon-el, mesque ri Dios cꞌa majaꞌ tuyaꞌ ri ranun prometer chica. Pero ruma xquinimaj-el ri xuꞌej ri Dios chica, can chi-naj xquitzꞌat-pa. Xquinimaj-el chi ketzij ri xꞌeꞌx chica. Y can xaꞌquicuot xquitzꞌat-apa ri xuꞌej ri Dios chi nuyaꞌ chica. Y xquiꞌej chi ijejeꞌ man i-richin ta ri roch-ulief y xa choj ncaꞌkꞌax.\x + \xo 11:13 \xt Gn. 23:4.\x* \v 14 Y ruma ri xquiꞌej, can kꞌalaj chi quiyoꞌien ri ketzij tanamet pacheꞌ xcaꞌbꞌacꞌujie-ve. \v 15 Xa ta cꞌa niquiꞌan pensar ri pacheꞌ i-alanak-ve-pa, xaꞌtiquir ta xaꞌtzalaj chic pa jun bꞌay chiquij. \v 16 Pero ijejeꞌ quiyoꞌien jun chic tanamet más otz, y reꞌ ja ri cꞌo chicaj; rumareꞌ ri Dios man niqꞌuix ta nuꞌej chi jajaꞌ Qui-Dios, ruma ranun preparar jun quitanamit ri pacheꞌ xcaꞌcꞌujie-ve. \p \v 17 Ri Abraham ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xunimaj ri xꞌeꞌx cha ruma ri Dios, chi tuquimisaj ri Isaac chi nuyaꞌ choch. Ri Dios quireꞌ xuꞌej cha ruma xrajoꞌ xutzꞌat vi xa ri Abraham can ketzij rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin. Ri Abraham can xuchojmij chi nuquimisaj ri Isaac choch ri Dios,\x + \xo 11:17 \xt Gn. 22:1-14.\x* mesque chirij ri Isaac ri Dios ranun promesas. \v 18 Ri Dios xuꞌej cha ri Abraham: Joꞌc ri i-rumáma ri Isaac xtiquibꞌinaj chi i-ketzij i-amáma.\x + \xo 11:18 \xt Gn. 21:12.\x* \v 19 Ri Abraham xuꞌon pensar chi xa ta nicon ri Isaac, ri Dios cꞌo ru-poder chi nucꞌasuoj-pa chiquicajol ri quiminakiꞌ. Y rumareꞌ ri Isaac incheꞌl xcon y xcꞌastaj chic pa, ruma ri Abraham xucꞌan chic pa ri rucꞌajuol. \p \v 20 Ri Isaac ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xuꞌej can chica ri Jacob y ri Esaú, ri icaꞌyeꞌ rucꞌajuol, ri chica bendiciones ri xtuyaꞌ ri Dios chica chiquivach-apa.\x + \xo 11:20 \xt Gn. 27:27-29, 39-40.\x* \v 21 Ri Jacob ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ antok ya nicon, xaꞌruꞌon can bendecir ri ralcꞌual ri José, y xuyaꞌ ruchukꞌaꞌ paroꞌ ri ruchꞌameꞌy antok xuyaꞌ rukꞌij ri Dios.\x + \xo 11:21 \xt Gn. 47:31–48:20.\x* \v 22 Ri José ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ antok ya nicon, xunataj chica ri ruvanakil israelitas chi xtalka jun kꞌij antok ri quimáma xcaꞌiel-el chupan ri nación Egipto. Y xuꞌej can chica chi tiquicꞌuaj ri rubꞌakil antok xcaꞌa.\x + \xo 11:22 \xt Gn. 50:24-25; Ex. 13:19.\x* \p \v 23 Ri rutie-rutataꞌ ri Moisés ruma quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ antok xalax, xcavaj ri Moisés oxeꞌ icꞌ.\x + \xo 11:23 \xt Ex. 2:2.\x* Quireꞌ xquiꞌan ruma ri Moisés jun acꞌual chula-oc titzuꞌn. Y ijejeꞌ man xquixiꞌij ta quiꞌ choch ri rey Faraón, ri bꞌiyuon chi caꞌquimisas quinojiel ri alabꞌo ri ncaꞌlax.\x + \xo 11:23 \xt Ex. 1:22.\x* \v 24 Y ri rumiꞌal ri Faraón xuꞌon incheꞌl ral cha ri Moisés. Pero antok xnimar-pa ri Moisés, xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ man xrajoꞌ ta chic chi xꞌeꞌx ral ri rumiꞌal ri Faraón cha.\x + \xo 11:24 \xt Ex. 2:10-12.\x* \v 25 Ruma xuꞌon pensar chi más otz nuꞌon sufrir junan quiqꞌuin ri ruvanakil, ri i-rutanamit ri Dios, que choch ri jaꞌal niquicuot chupan ri man otz ta ri man nilayuj ta y xa pecado. \v 26 Y ri Moisés xuchaꞌ ri ru-sufrimiento ri Cristo, que choch ri bꞌayomal ri xyoꞌx ta cha chireꞌ chupan ri nación Egipto. Jajaꞌ can rataꞌn chi pa ruqꞌuisbꞌal ri sufrimiento reꞌ, cꞌo otz rucꞌaxiel xtiyoꞌx cha, y jareꞌ ri rutzꞌatuon chic apa. \v 27 Y jajaꞌ can rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios antok xiel-pa Egipto.\x + \xo 11:27 \xt Ex. 2:15.\x* Y man xuxiꞌij ta riꞌ, mesque ri rey yacatajnak royoval chirij. Ri Moisés siempre xucukubꞌaꞌ rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios; incheꞌl can nutzꞌat ri Dios, ri man nitzꞌiet ta. \p \v 28 Ri Moisés, ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, xuꞌon ri vaꞌen richin ri Pascua y xuꞌej jeꞌ chica ri ruvanakil israelitas chi tiquiyaꞌ quiquiqꞌuiel ri ovejas chuchiꞌ ri cachuoch, chi quireꞌ antok xtipa ri Jun ri ncaꞌquimisan ri naꞌay alabꞌo, man xcaꞌruquimisaj ta ri naꞌay alabꞌo calcꞌual.\x + \xo 11:28 \xt Ex. 12:21-30.\x* \p \v 29 Y ri vinak israelitas ruma xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xaꞌcovin xaꞌkꞌax chupan ri Mar Rojo. Xaꞌkꞌax chucajol ri yaꞌ, incheꞌl xa pa chakeꞌj ulief xaꞌin-ve. Y ri aj-Egipto xcajoꞌ jeꞌ xquiꞌan quireꞌ, pero ijejeꞌ xa xaꞌjiekꞌ.\x + \xo 11:29 \xt Ex. 14:21-31.\x* \p \v 30 Y ruma ri israelitas quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ antok ijejeꞌ xquiyaꞌ vielta siete (vukuꞌ) kꞌij chirij ri tanamet Jericó, ri muro ri cꞌo chirij ri tanamet reꞌ xtzak.\x + \xo 11:30 \xt Jos. 6:12-21.\x* \v 31 Chupan ri tanamet reꞌ, xcꞌujieꞌ jun ramera ri Rahab rubꞌeꞌ. Jajaꞌ ruma rucukubꞌan rucꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, mareꞌ xuyaꞌ qui-posada ri icaꞌyeꞌ israelitas ri xaꞌlka chi xalquitzꞌataꞌ ri tanamet Jericó chalakꞌal; y mareꞌ jeꞌ man xquimisas ta. Pero ri man xaꞌniman ta cha ri Dios, ri icꞌo chupan ri tanamet reꞌ, xaꞌquimisas.\x + \xo 11:31 \xt Jos. 2:1-21; 6:22-25.\x* \p \v 32 ¿Cꞌo came modo ncaꞌnnataj quinojiel ri vinak ri xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios? Man nuyaꞌ ta tiempo chi niꞌej más; incheꞌl chirij ri Gedeón,\x + \xo 11:32 \xt Jue. 6:11–8:32.\x* ri Barac,\x + \xo 11:32 \xt Jue. 4:6–5:31.\x* ri Sansón,\x + \xo 11:32 \xt Jue. 13:2–16:31.\x* ri Jefté,\x + \xo 11:32 \xt Jue. 11:1–12:7.\x* ri David,\x + \xo 11:32 \xt 1S. 16:1–31:13; 2S. 1:1–24:25; 1R. 1:1–2:11.\x* ri Samuel ri profeta,\x + \xo 11:32 \xt 1S. 1:1–25:1.\x* y chiquij ri nicꞌaj chic profetas ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can tiempo. \v 33 Ijejeꞌ ruma xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xaꞌchꞌacuon chiquij nicꞌaj chic naciones, icꞌo chiquivach ijejeꞌ ri pa ruchojmil xquiꞌan gobernar, icꞌo ri xquiꞌan recibir ri ranun prometer ri Dios chica, y icꞌo jeꞌ ri xquitzꞌapij quichiꞌ leones (coj).\x + \xo 11:33 \xt Dn. 6:1-27.\x* \v 34 Icꞌo jeꞌ ri man xaꞌcꞌat ta antok xaꞌyoꞌx pa kꞌakꞌ.\x + \xo 11:34 \xt Dn. 3:1-30.\x* Ruma xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, icꞌo ri xaꞌcolotaj pa quikꞌaꞌ ri xcajoꞌ ta xaꞌquiquimisaj cha espada. Icꞌo nicꞌaj ri manak chic quichukꞌaꞌ, pero ruma quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, ri Dios xuyaꞌ quichukꞌaꞌ. Xaꞌchꞌacuon chiquij nicꞌaj chic ejércitos ri xquiꞌan guerra quiqꞌuin y xaꞌquitarariej-el. \v 35 Icꞌo jeꞌ ixokiꞌ ri xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ ri Dios xaꞌrucꞌasuoj ri quiquiminak.\x + \xo 11:35 \xt 1R. 17:17-24; 2R. 4:25-37.\x* Icꞌo nicꞌaj chic ri xaꞌyoꞌx pa tak sufrimientos ruma quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y man xcajoꞌ ta xquiyaꞌ can ri Dios chi xaꞌcuol-el, ruma cataꞌn chi niquilaꞌ jun cꞌaslien más otz, mesque xaꞌquimisas. \v 36 Icꞌo nicꞌaj chic ruma quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, rumareꞌ xaꞌtzeꞌn ri vinak chiquij y xaꞌchꞌay, icꞌo xaꞌtzꞌam cha cadena (yariena), y icꞌo xaꞌtzꞌapes pa tak cárceles.\x + \xo 11:36 \xt 1R. 22:26-27; 2Cr. 18:25-26; Jer. 20:2; 37:15; 38:6.\x* \v 37 Icꞌo ri xaꞌquimisas cha abꞌaj,\x + \xo 11:37 \xt 2Cr. 24:21.\x* y nicꞌaj chic xaꞌkupex cha sierra. Icꞌo ri xꞌeꞌx chica chi tiquiyaꞌ can ri Dios, pero ijejeꞌ man xquiyaꞌ ta can. Icꞌo ri xaꞌquimisas cha espada, icꞌo ri xaꞌxulie-xaꞌjotieꞌ ruma i-bꞌanun perseguir, y ruma manak quitziak, xa quij ovejas y cabras ri xaꞌquicusaj. Can i-puobra. Qꞌuiy sufrimiento xquikꞌasaj y qꞌuiy itziel kax xꞌan chica. \v 38 Ri vinak ri man quiniman ta ri Dios i-altíra itziel, rumareꞌ man otz ta chi xaꞌcꞌujieꞌ ri utzulaj tak vinak chiquicajol. Rumareꞌ ri quicukubꞌan quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios xaꞌxulie-xaꞌjotieꞌ pa tak desiertos, pa tak kꞌayis, y pa tak cuevas, ruma ri sufrimiento ri xquikꞌasaj. \p \v 39 Quinojiel ijejeꞌ can xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios, y rumareꞌ can xquicuot ri Dios quiqꞌuin. Y antok xaꞌcon, cꞌa quiyoꞌien ri ranun prometer ri Dios chica. \v 40 Ruma ri Dios xuꞌon pensar chi nuyaꞌ ri jun bendición más otz chupan ri ka-tiempo ojreꞌ. Rumareꞌ junan xtiyoꞌx ri bendición reꞌ quiqꞌuin ri kateꞌt-kamamaꞌ, ri can xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Y quireꞌ nuꞌon cumplir ri Dios ri nuyaꞌ chika. \c 12 \s1 Ja ri Jesús katzꞌataꞌ \p \v 1 Can iqꞌuiy ri xquicukubꞌaꞌ quicꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios ojier can. Ijejeꞌ nkojquitzꞌat-pa y xquicꞌut can chakavach chi quireꞌ mismo nicꞌatzin nakaꞌan ojreꞌ. Rumareꞌ, kayaꞌ can chica-na kax ri incheꞌl akaꞌn chikij y ri pecado ri nuꞌon chika chi nkutzak. Riqꞌuin ka-paciencia nakucꞌuaj ri bꞌay ri cꞌo chakavach. \v 2 Katzꞌataꞌ siempre ri Jesús, ruma jajaꞌ xuꞌon chika chi xkanimaj ri Dios, y jajaꞌ jeꞌ bꞌanayuon chika chi vacame can kacukubꞌan kacꞌuꞌx riqꞌuin ri Dios. Y mesque qꞌuix chi jun niquimisas choch cruz, ri Jesús can xucochꞌ chi xquimisas choch cruz; ruma rataꞌn chi pa ruqꞌuisbꞌal can xtiquicuot, y vacame tzꞌuyul chicaj pa ru-derecha ri Dios, ri cꞌo nojiel poder pa rukꞌaꞌ. \p \v 3 Titzꞌata-na-peꞌ otz ri chica xuꞌon ri Jesús pa quikꞌaꞌ ri pecadores; jajaꞌ xucochꞌ nojiel, rumareꞌ quireꞌ jeꞌ tibꞌanaꞌ ixreꞌ. Ticachꞌoꞌ nojiel, man quixcuos, ni man timalij icꞌuꞌx. \v 4 Itijuon ikꞌij chi man chic ibꞌanun ta pecado, pero man ikꞌasan ta jun sufrimiento ri nquixrucꞌuaj pa camic. \v 5 Ya imastan ri nuꞌej chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri tzꞌibꞌan can. Ri ruchꞌabꞌal can nquixrutijuoj incheꞌl nuꞌon jun tataꞌj cha ri ralcꞌual. Ri ruchꞌabꞌal ri Dios nuꞌej: \q1 Atreꞌ valcꞌual, man taꞌan chi man jun rakalien antok ri Ajaf Dios ncaruyaꞌ pa sufrimiento chi ncarutijuoj. \q1 Man tamalij acꞌuꞌx antok ri Ajaf ncaruchꞌolij. \q1 \v 6 Ruma ri Ajaf Dios nuyaꞌ sufrimiento pa quiveꞌ ri ncaꞌrajoꞌ, chi ncaꞌrutijuoj. \q1 Y ncaꞌruꞌon castigar ri i-ralcꞌual chic.\x + \xo 12:6 \xt Job 5:17; Pr. 3:11-12.\x* \m Quireꞌ ri tzꞌibꞌan can. \v 7 Ticachꞌoꞌ nojiel ri sufrimiento ri nuyaꞌ ri Dios pan iveꞌ, ruma jajaꞌ nuꞌon chiva incheꞌl nuꞌon jun tataꞌj chica ri ralcꞌual. Ruma ¿cꞌo came jun tataꞌj ri man ncaꞌruꞌon ta castigar ri ralcꞌual chi ncaꞌrutijuoj? \v 8 Rumareꞌ, xa ri Dios man nquixruꞌon ta castigar chi nquixrutijuoj incheꞌl nuꞌon chica ri ralcꞌual, kꞌalaj chi ixreꞌ man ix ralcꞌual ta jajaꞌ; xa choj ix incheꞌl ri acꞌolaꞌ ri manak quitataꞌ. \v 9 Ojreꞌ antok cꞌa oj acꞌolaꞌ, ri katie-katataꞌ xojquichꞌey y man itziel ta xaꞌkatzꞌat, xa can xaꞌkaꞌan respetar. Y vacame, ¿man más ta came otz nkojniman cha ri Katataꞌ Dios ri yaꞌyuon-pa ri ka-espíritu, y nkojcꞌasieꞌ richin nojiel tiempo? \v 10 Ri katie-katataꞌ xojquichꞌey antok man otz ta xaꞌkaꞌan, ruma quireꞌ xcajoꞌ ijejeꞌ, pero man qꞌuiy ta kꞌij xquiꞌan quireꞌ chika. Ri Katataꞌ Dios nuyaꞌ sufrimiento pa kaveꞌ, pero después reꞌ cꞌo xtakachꞌec. Y jajaꞌ quireꞌ nuꞌon chika chi nkojuoc santo incheꞌl jajaꞌ, ruma jajaꞌ can Santo. \v 11 Can ketzij chi antok ojcꞌo chupan jun sufrimiento, man nkojquicuot ta, xa nkojbꞌisuon. Pero antok xojakꞌax chupan y xkacochꞌ nojiel reꞌ, can cꞌo otz nakachꞌec, ruma nuꞌon más choj cha ri kacꞌaslien choch ri Dios y nuyaꞌ uxlanien chika. \s1 Ri man nicajoꞌ ta ri ru-favor ri Dios \p \v 12 Rumareꞌ, tiyaꞌ ivánima riqꞌuin ri Dios, chi quireꞌ xticꞌujieꞌ chic jun bꞌay ivuchukꞌaꞌ; ri ikꞌa-ivakan jeꞌ xcaꞌcꞌujieꞌ chic quichukꞌaꞌ.\x + \xo 12:12 \xt Is. 35:3.\x* \v 13 Can nicꞌatzin chi ntivucꞌuaj jun bꞌay choj,\x + \xo 12:13 \xt Pr. 4:26.\x* richin chi niquitzꞌat ri caꞌyeꞌ quicꞌuꞌx quibꞌanun riqꞌuin ri Jesucristo, ruma ijejeꞌ man ncaꞌtiquir ta ncaꞌin otz, xa incheꞌl i-jacajic. Otz tibꞌanaꞌ chi quireꞌ ijejeꞌ nquixquitzꞌat y niquiyaꞌ jeꞌ más cánima riqꞌuin ri Dios. \p \v 14 Can titijaꞌ ikꞌij chi nicꞌujieꞌ ri paz chicajol, y can sak ta jeꞌ ri icꞌaslien. Ruma xa man sak ta ri icꞌaslien, xa man xtitzꞌat ta roch ri Ajaf Dios. \v 15 Can tibꞌanaꞌ cꞌa cuenta-iviꞌ chiꞌixvonojiel chi quireꞌ man jun chivach man ta niril ri ru-favor ri Dios. Man tiyaꞌ lugar chi ncaꞌuoc itziel tak kax chicajol,\x + \xo 12:15 \xt Dt. 29:18.\x* ri incheꞌl kꞌayis cꞌay, ruma nuꞌon tzꞌil cha nojiel. \v 16 Ri man i-cꞌulan ta man tiquicanuj-quiꞌ chi niquiꞌan pecado. Y man jun bꞌay tiꞌan cha ri kax ri patanak riqꞌuin ri Dios chi man jun rakalien. Man tiꞌan incheꞌl xuꞌon ri Esaú ojier can; jajaꞌ cꞌo ta ri bendición xyoꞌx cha, ruma jajaꞌ ri naꞌay alaꞌ, pero man xyoꞌx ta cha, ruma jajaꞌ xa jareꞌ xuyaꞌ choch jun vaꞌen.\x + \xo 12:16 \xt Gn. 25:29-34.\x* \v 17 Y ivataꞌn chi antok jajaꞌ xrajoꞌ chi xyoꞌx ta ri bendición cha ruma ri rutataꞌ, man xyoꞌx ta chic cha y xalka paroꞌ chi man otz ta ri xuꞌon. Y mesque xuokꞌ xucꞌutuj, pero man xyoꞌx ta chic cha.\x + \xo 12:17 \xt Gn. 27:30-40.\x* \p \v 18 Ojreꞌ ri kaniman chic ri Jesucristo, man chuxieꞌ ta ri juyuꞌ Sinaí xojbꞌaka-ve, incheꞌl xquiꞌan ri kateꞌt-kamamaꞌ ojier can. Ijejeꞌ can xquitzꞌat chi ri ruveꞌ ri juyuꞌ nicꞌat. Y xquitzꞌat jeꞌ chi ri ruveꞌ ri juyuꞌ kꞌakuꞌn rubꞌanun y najin jun nem cakꞌiekꞌ y ncaꞌkꞌajan ráya. \v 19 Ijejeꞌ xcaꞌxaj ri trompeta, y xcaꞌxaj jeꞌ antok ri Dios xchꞌo-pa chica. Pero ijejeꞌ xquicꞌutuj favor chi man chic tichꞌo-pa ri Dios chica.\x + \xo 12:19 \xt Ex. 19:16-22; 20:18-21; Dt. 4:11-12; 5:22-27.\x* \v 20 Can altíra xquixiꞌij-quiꞌ, y man niquicochꞌ ta ri niꞌeꞌx chica, chi xa cꞌo jun xtijiel-apa riqꞌuin ri juyuꞌ, ya sea vinak o chicop, can niquimisas cha abꞌaj o cha lanza.\x + \xo 12:20 \xt Ex. 19:12-13.\x* Quireꞌ xꞌeꞌx chica. \v 21 Ri xtzꞌatataj paroꞌ ri juyuꞌ, can altíra xibꞌinreꞌl xuyaꞌ. Rumareꞌ hasta ri Moisés xuꞌej: Can nquibꞌarbꞌuot ruma ri xibꞌinreꞌl,\x + \xo 12:21 \xt Dt. 9:19.\x* xchaꞌ. \p \v 22 Pero ojreꞌ ri kaniman chic ri Jesucristo, chuxieꞌ ri juyuꞌ Sion ojcꞌo-ve, ojcꞌo chic cierca ri rutanamit ri cꞌaslic Dios; ri tanamet reꞌ rubꞌinan Jerusalén y chicaj cꞌo-ve. Y ojcꞌo chic chiquicajol ri miles de ángeles. \v 23 Ojcꞌo jeꞌ chiquicajol ri naꞌay tak ralcꞌual ri Dios ri tzꞌibꞌan quibꞌeꞌ chicaj. Ojcꞌo chic riqꞌuin ri Dios ri xtibꞌano juzgar quichin quinojiel ri vinak. Y ojcꞌo jeꞌ chiquicajol ri man jun chic qui-pecado choch ri Dios antok xaꞌcon-el, y choj quicꞌaslien xꞌan chica ruma ri Dios. \v 24 Ojreꞌ ojcꞌo chic riqꞌuin ri Jesús, ri nibꞌano chi ncaꞌbꞌaka ri vinak riqꞌuin ri Dios, y jareꞌ ri jun cꞌacꞌacꞌ pacto. Jajaꞌ xcon y ri ruquiqꞌuiel ri xꞌin xuꞌon sak cha ri kánima, y ri ruquiqꞌuiel jajaꞌ más rakalien choch ri ruquiqꞌuiel ri Abel ri xcꞌujieꞌ ojier can.\x + \xo 12:24 \xt Gn. 4:10.\x* \p \v 25 Rumareꞌ kabꞌanaꞌ cuenta-kiꞌ, chi man takaꞌan cha chi man jun rakalien ri nuꞌej ri Dios chika. Man takaꞌan incheꞌl xquiꞌan ri kateꞌt-kamamaꞌ ojier can. Ijejeꞌ ruma man xcajoꞌ ta xquiꞌan ri xꞌeꞌx chica vaveꞌ ri choch-ulief, rumareꞌ xka ri castigo pa quiveꞌ.\x + \xo 12:25 \xt Nm. 16:1-50.\x* Y xa ojreꞌ man xtakajoꞌ ta xtakaxaj ri niꞌeꞌx-pa chika chicaj, más nem ri castigo ri xtika pa kaveꞌ. \v 26 Antok ri Dios xchꞌoꞌ paroꞌ ri juyuꞌ, ri juyuꞌ can altíra xsiluon. Pero vacame nuꞌon prometer: Xtalka jun kꞌij antok xtinsiluoj chic jun bꞌay ri roch-ulief, pero man joꞌc ta chic ri roch-ulief xtinsiluoj, xa can xtinsiluoj jeꞌ ri rocaj,\x + \xo 12:26 \xt Hag. 2:6.\x* xchaꞌ. \v 27 Y reꞌ ntiel chi tzij chi ri i-rubꞌanun jajaꞌ ri cꞌo cheꞌl xcaꞌsilos, xcaꞌcꞌan-el, y joꞌc ri man xcaꞌsilos ta xcaꞌcꞌujieꞌ can richin nojiel tiempo. \v 28 Rumareꞌ kayaꞌ tiox bꞌaꞌ cha ri Dios ruma ruyoꞌn ri ru-reino chika ri man jun xtisiluon richin. Y rumareꞌ kayaꞌ rukꞌij ri Dios y kabꞌanaꞌ ri rusamaj incheꞌl nrajoꞌ jajaꞌ, ruma jajaꞌ can nem. \v 29 Ruma ri Ka-Dios can incheꞌl jun kꞌakꞌ ri ncaꞌruqꞌuis nojiel ri man i-otz ta.\x + \xo 12:29 \xt Dt. 4:24.\x* \c 13 \s1 Ri nika choch ri Dios chi nakaꞌan \p \v 1 Hermanos, siempre tivajo-iviꞌ, can incheꞌl ri ibꞌanun-pa. \v 2 Man timastaj chiva chi antok icꞌo hermanos ncaꞌlka chiꞌivachuoch, can otz quiꞌbꞌanaꞌ recibir, y tiyaꞌ qui-posada. Ruma kataꞌn chi icꞌo xaꞌquiꞌan recibir ángeles y ri xaꞌbꞌano recibir man xquinaꞌiej ta chi xa ángeles ri xaꞌlka.\x + \xo 13:2 \xt Gn. 18:1-8; 19:1-3.\x* \p \v 3 Y man quiꞌmastaj ri icꞌo pa tak cárceles. Tibꞌanaꞌ incheꞌl xa ixreꞌ ri ix-tzꞌapal. Y man quiꞌmastaj ri niquiꞌan sufrir pa quikꞌaꞌ nicꞌaj chic. Tibꞌanaꞌ incheꞌl xa ixreꞌ ri ntiꞌan sufrir. \p \v 4 Tibꞌanaꞌ respetar ri icꞌulubꞌic. Ruma ri ache y ri ixok ri i-cꞌulan, man pecado ta niquiꞌan ncaꞌcꞌujieꞌ junan. Pero ri i-cꞌulan ri niquicꞌuaj-quiꞌ riqꞌuin jun chic, y ri man i-cꞌulan ta ri niquicanuj-quiꞌ chi niquiꞌan pecado, can pecado niquiꞌan. Y ri Dios xcaꞌruꞌon juzgar quinojiel ri quireꞌ niquiꞌan. \p \v 5 Man tiꞌa ivánima chirij ri miera, xa tiquicuot ivánima riqꞌuin ri cꞌo iviqꞌuin vacame. Ruma ri Dios ruꞌeꞌn: Can nojiel kꞌij incꞌo aviqꞌuin y man jun bꞌay xcanyaꞌ can.\x + \xo 13:5 \xt Dt. 31:6, 8; Jos. 1:5.\x* Quireꞌ ruꞌeꞌn ri Dios. \v 6 Y rumareꞌ riqꞌuin nojiel kánima nakaꞌej: \q1 Ja ri Ajaf nitoꞌn vichin. \q1 Rumareꞌ man nixiꞌij ta viꞌ chiquivach ri vinak ri cꞌo ri chica nicajoꞌ niquiꞌan chuva.\x + \xo 13:6 \xt Sal. 118:6.\x* \p \v 7 Caꞌnataj chiva quinojiel ri pastores, ruma ijejeꞌ xquicꞌut ri ruchꞌabꞌal ri Dios chivach. Titzꞌataꞌ ri quicꞌaslien, ijejeꞌ can xquiyaꞌ cánima riqꞌuin ri Dios. Can tibꞌanaꞌ cꞌa ixreꞌ incheꞌl xquiꞌan ijejeꞌ. \p \v 8 Ri Jesucristo ja mismo ivir, quireꞌ vacame, chuaꞌk y richin nojiel tiempo. \v 9 Man tiyaꞌ lugar chi nquixucꞌuax ruma ri tzij ri ncaꞌcꞌut ri man incheꞌl ta nuꞌej ri ruchꞌabꞌal ri Dios. Ri más otz ntiꞌan ixreꞌ, tiyaꞌ ivánima riqꞌuin ri tzij ri nichꞌoꞌ chirij ri ru-favor ri Dios, y man tiyaꞌ ivánima riqꞌuin ri tzij ri ncaꞌchꞌoꞌ chirij ri chica otz ncaꞌtij y ri chica man otz ta ncaꞌtij. Ruma icꞌo ri niquiꞌan ri niquiꞌej ri tzij reꞌ, y man jun otz nucꞌam-pa cha ri quicꞌaslien. \p \v 10 Ojreꞌ cꞌo cꞌa jun ka-altar, pero man junan ta riqꞌuin ri altar ri ncaꞌyoꞌx chicop paroꞌ chireꞌ pa rachuoch ri Dios. Rumareꞌ ri ncaꞌsamaj pa rachuoch ri Dios, manak cheꞌl ncaꞌvaꞌ chireꞌ. \v 11 Ri sacerdote ri más cꞌo rukꞌij nucꞌuaj-apa quiquiqꞌuiel chicop y ntuoc chupan ri Lugar Santísimo ri cꞌo pa rachuoch ri Dios, y ri quicꞌ reꞌ nuyaꞌ choch ri Dios chi niꞌan perdonar ri pecado. Pero ri qui-cuerpo ri chicop ncaꞌlasas-el pa tanamet y ncaꞌparox.\x + \xo 13:11 \xt Lv. 16:27.\x* \v 12 Y ri Jesús quireꞌ jeꞌ xꞌan cha. Jajaꞌ can xalasas-el chupan ri tanamet, xuꞌon sufrir y xcon. Can xꞌin ri ruquiqꞌuiel kuma konojiel, chi xuchꞌaj ri kánima. \v 13 Rumareꞌ, kojiel-el ojreꞌ chupan ri tanamet y joꞌ pacheꞌ xꞌan-ve cha jajaꞌ. Y man takaxiꞌij-kiꞌ nakaꞌan sufrir incheꞌl xuꞌon sufrir ri Jesús. \v 14 Ruma vaveꞌ choch-ulief man jun tanamet ri cꞌo richin nojiel tiempo. Pero ri tanamet ri nakacanuj ojreꞌ, can richin nojiel tiempo xticꞌujieꞌ y chireꞌ xkojcꞌujie-ve. \v 15 Y ruma ja ri Jesús xcon kuma ojreꞌ, man chic nicꞌatzin ta chi nakayaꞌ chicop choch ri Dios. Ri nakaꞌan vacame, xa kayaꞌ rukꞌij ri Dios pa rubꞌeꞌ ri Jesús. Can siempre takayaꞌ rukꞌij, takabꞌixaj ri rubꞌeꞌ y kaꞌej jeꞌ chi jajaꞌ kaniman. \v 16 Man takamastaj nakaꞌan ri otz y man takamastaj jeꞌ ri nicꞌatzin chi ncaꞌkatoꞌ nicꞌaj chic. Ruma jareꞌ ri nika choch ri Dios chi nakaꞌan. \p \v 17 Can quixniman chica ri pastores, ruma ijejeꞌ ri ncaꞌchajin ri ivánima, y xtiquiyaꞌ cuenta choch ri Dios ruma ri xquiꞌan. Quixniman chica chi quireꞌ ncaꞌquicuot niquiꞌan ri samaj. Ruma xa man nquixniman ta, ijejeꞌ xcaꞌbꞌisuon rumareꞌ, y reꞌ man otz ta nucꞌam-pa chiva. \p \v 18 Tibꞌanaꞌ orar pa ka-cuenta, ruma ojreꞌ nakanaꞌ chi man jun itziel kax cꞌo pa kajaluon y riqꞌuin kánima, ruma siempre nakarayij nakaꞌan ri otz. \v 19 Pero ri más nicꞌutuj chiva, ja chi tibꞌanaꞌ orar más pa nu-cuenta, chi quireꞌ chaꞌnin xquinalka iviqꞌuin. \s1 Ri bendición y ri ruqꞌuisbꞌal saludos \p \v 20 Y ri Dios ri niyoꞌn paz riqꞌuin kánima, y xucꞌasuoj chiquicajol ri quiminakiꞌ ri Kajaf Jesucristo ri Namalaj Pastor kichin ojreꞌ ri oj ru-ovejas, ruma jajaꞌ xcon y xꞌin ri ruquiqꞌuiel, chi quireꞌ xcꞌachoj ri pacto ri xuꞌon ri Dios kiqꞌuin richin nojiel tiempo, \v 21 xtuyaꞌ nojiel ru-bendición ri nicꞌatzin chiva, chi quireꞌ can xquixtiquir ntiꞌan ri nrajoꞌ jajaꞌ. Y ruma ri Jesucristo, ri Dios xtuꞌon jeꞌ chiva chi ixreꞌ ntivajoꞌ ntiꞌan joꞌc ri nika choch jajaꞌ. Can tiyoꞌx rukꞌij richin nojiel tiempo. Amén. \p \v 22 Hermanos, inreꞌ niꞌan rogar chiva chi tivaxaj otz ri tzij ri xintzꞌibꞌaj chupan va carta va, ruma riqꞌuin ri tzij reꞌ, inreꞌ nquixtijuoj y quireꞌ jeꞌ xa man nem ta xinꞌan-el cha. \v 23 Niꞌej chiva chi ri hermano Timoteo ya xiel-pa pa cárcel; y xa xtalka chaꞌnin viqꞌuin, nivucꞌuaj-el antok xquixbꞌatzꞌataꞌ. \p \v 24 Tiyaꞌ jun saludo chica quinojiel ri hermanos pastores y ri nicꞌaj chic santos hermanos. Ri hermanos aj-Italia niquitak-el jeꞌ jun saludo chiva. \p \v 25 Ja ta ri ru-favor ri Dios ticꞌujieꞌ iviqꞌuin chiꞌixvonojiel. Amén.