\id PRO Proverbios 18/04/2006, Ambrocio Domingo, Pascual Gaspar Lucas, Elena de Ekstrom, Lectura Chuj San Mateo \h PROVERBIOS \toc1 A Ch'an̈ Libro PROVERBIOS \toc2 PROVERBIOS \mt2 A Ch'an̈ Libro \mt1 PROVERBIOS \ip Proverbios sb'i jun libro tic, yujto a d'ay tz'ib'ab'il juntzan̈ macan̈il jelanil, vach' pensaril yed' tas tz'aj yoch ejmelal d'a Dios. A juntzan̈ lolonel tic tzijtum el c'anb'il ayic tz'ac'ji c'ayb'ub'al d'a eb' anima d'a peca'. A juntzan̈ cotac c'ayb'ub'al tic, aton scuch Proverbios. Nivan syalcot yuj tas tz'och cuuj d'a junjun c'u. B'ab'el syac' co nacoti, tato sco nib'ej jelan tz'aj co pensar, nivanocab' yelc'och Dios d'a yol co sat, co c'anab'ajejocab'i. \ip Syalanpaxcot yuj vach' b'eyb'al, yic vach'n̈ej cac'an yed' Dios, ac'umocab' razón scutej co b'a, vach'ocab' pax caj yed' eb' quetanimail. A val juntzan̈ lolonel tic syala' tas val syutej sb'a eb' jelan spensar. A juntzan̈ lolonel tic syalcoti tas val smoj sc'ulej junjun anima yed' yuninal yed' yisil. Syalanpax yuj vach' pensaril sc'anchaj d'a junjun chon̈ab', ma d'a juntzan̈xo anima. Syalanpaxi to yovalil sco tan̈vej co b'a yed' co nivanil, emnaquil scutej co b'a, nivan scutej co c'ool, ayocab' yelc'och eb' meb'a' d'ayon̈, ayocab' pax yelc'och eb' yajal d'ayon̈ yed' pax eb' camigo. \ip Ay juntzan̈ versículo tz'alan d'a jun libro tic to yed' sjelanil Dios sb'onac masanil tastac ay d'a yolyib'an̈q'uinal tic. \c 1 \s1 Yichb'anil lolonel \q1 \v 1 A sc'ayb'ub'al vin̈aj Salomón, aton vin̈ yuninal vin̈aj David sreyal Israel. \q1 \v 2 Ix tz'ib'chajcan juntzan̈ lolonel tic yic vach' snachajel jelanil yed' c'ayb'ub'al, yic scolvaji, yic vach' snachajel juntzan̈ lolonel ay yelc'och cuuj. \q1 \v 3 Yuj chi' syal co b'eyb'alan jelanil, vach'ilal yed' tojolal icha val yaji. \q1 \v 4 In gana to sjelanb'i spensar eb' quelemtac, eb' mantalaj spensar, to tz'ac'ji yojtaquejel eb', yic syil sb'a eb'. \q1 \v 5 Yab'ocab' juntzan̈ tic eb' ay spensar yic vach' ste ojtaquejel eb'. Yab'ocab' pax eb' jelan yic vach' ste jelanb'i eb' yuuj. \q1 \v 6 A juntzan̈ lolonel tic scolvaj qued'oc yic snachajel cuuj tas syalelc'och juntzan̈ lolonel satub'tac yed' ajaltac, aton tas syal eb' jelan. \q1 \v 7 Tato sco nib'ej jelan tzon̈ aji, ayn̈ejocab' yelc'och Jehová d'a co sat. Tato sco nib'ej man̈ pensaril jun, co patiquejocab' el jelanil yed' c'ayb'ub'al tz'alchaji. \s1 A razón tz'ac'ji d'a eb' quelemtac \q1 \v 8 Ach vuninal, cha ab' a c'ayb'ub'al svala', man̈ a patiquejel razón syac' ix a nun d'ayach. \q1 \v 9 Yujto a juntzan̈ co c'ayb'ub'al tic ol b'o a b'eyb'al yuuj, icha val junoc mach te vach' tz'aj sb'oan sb'a yed' spichul. \q1 \v 10 Tato a eb' chuc sb'eyb'al tzach montanb'ati, man̈ ach b'atoc. \q1 \v 11 Q'uinaloc ay b'aj syal eb' d'ayach icha tic: Ochan̈ qued'oc yic vach' b'at co maclejec d'a yol b'e, yic sco mac'cham junoc anima tz'ec' ta'. \q1 \v 12 Malaj tas naan yuuj, ol co yamani, ol co mac'anchamoc. \q1 \v 13 Ichato chi' b'ian ol quic'ancan masanil macan̈il b'eyumal, ol co b'ud'an co pat yuj masanil tas ol quelq'uej chi'. \q1 \v 14 Cotan̈, ochan̈ qued'oc, ol cac'an ic d'a tastac ol quic'a', q'uinaloc xchi eb'. \q1 \v 15 Palta ach vuninal, man̈ ach b'at yed' eb'. B'esel a b'a d'a yol sb'e eb'. \q1 \v 16 Yujto axon̈ej chucal syac' yip eb' sc'ulani, toxon̈ej snanon sc'ool eb' smac'ancham anima. \q1 \v 17 Tato syil junoc noc' much yem syaalil, nab'an̈ej am tz'emi. \q1 \v 18 Palta a juntzan̈ vinac chi', a syaalil eb' syaq'uemi, an̈eja' eb' ol smilcham sb'a d'ay. \q1 \v 19 A eb' snib'ej tz'och b'eyumal d'a spatic chucal, ol c'och ijan ol cham eb' yuj schuc b'eyb'al chi'. \s1 Avtab'il on̈ d'a jelanilal \q1 \v 20-21 A d'a yoltac calle, b'aj sja b'e, d'a mercado yed' d'a yaln̈ej b'aj smolb'ej sb'a eb' anima, tzon̈ yavtej Dios yic syac'an co razón. Syalan icha tic: \q1 \v 22 A ex quelemtac ex tic, ex mantalaj e pensar, toxonton b'uchumtac ex, ¿b'aq'uin̈ ol eyactejcan e nib'an e man̈ pensaril chi'? ¿b'aq'uin̈ ol eyactejcan e b'uchvaji yed' e paticanel jelanil? \q1 \v 23 Chaec eyab' tas b'aj ol ex in cacha', tato icha chi', ol vac' in razón d'ayex, ol vac' eyojtaquejel in lolonel. \q1 \v 24 A in tic tzex vavtejcoti, palta malaj e gana tze cha eyab'i. \q1 \v 25 Tze patiquejel tas svala', max yal e c'ol tzex cachji. \q1 \v 26-27 Yuj chi' ol ex in tzetzej ayic ol ja chucal d'a eyib'an̈, ayic ol ja xivc'olal, yaelal, ilc'olal yed' cusc'olal d'a eyib'an̈, icha tz'aj sja junoc chacxuxum ic' slajanel masanil tastac. Ayic van e cham yuj xivelal chi', toxon̈ej ol in b'uchvaj d'ayex. \q1 \v 28 A d'a jun c'ual chi', ol ex te avaj d'ayin, palta man̈xo ol in tac'voclaj d'ayex. Ol eyal e b'a d'ayin, palta man̈ ol vab'laj. \q1 \v 29 Yujto tze patiquejel jelanil, malaj e gana ay velc'och d'a e sat, \q1 \v 30 malaj e gana tzeyab' tas svala', tze patiquejel e cachnab'il svac'a', \q1 \v 31 yuj chi' ol eyab' syail yuj e b'eyb'al chi', ol ex somchajchaan̈ yuuj. \q1 \v 32 A eb' mantalaj spensar, ol cham eb' yuj sman̈ pensaril. Ol satel eb' chuc spensar, yujto malaj yelc'och razón tz'ac'ji d'a eb'. \q1 \v 33 Axo pax eb' schaan yab' tas svala', junc'olal ol aj eb', malaj b'aj ol xiv eb', xchi Dios. \c 2 \s1 A tas squic' d'a jelanil \q1 \v 1 Ach vuninal, ac'och juntzan̈ in lolonel tic d'a a c'ool, sic'can juntzan̈ in checnab'il tic d'a a pensar. \q1 \v 2 Maclej ab' jelanil svala', ac' ip a naaneli. \q1 \v 3 D'a smasanil a c'ool tza c'an a jelanil yic ol ach jelanb'oc. \q1 \v 4 Ac' ip a sayaneq'ui, icha tz'aj saychaj q'uen plata, ma junoc b'eyumal to c'ub'aneli. \q1 \v 5 Icha chi' ol aj snachajel uuj, tas ol aj a c'anab'ajan Jehová yic tzojtaquejel d'a val yel. \q1 \v 6 A Jehová tz'ac'an jelanil. Yuj slolonel scojtaquejel smasanil, syac'an jelanb'oc co pensar. \q1 \v 7 A Jehová tz'ac'an sjelanil eb' tojol sb'eyb'al, aton eb' max esanlaj. \q1 \v 8 A Jehová stan̈van eb' vach' syutej sb'a, aton eb' sc'anab'ajani. \q1 \v 9 Yuj chi' tato tza maclej ab' in checnab'il, ol ojtaquejel tojolal yed' tas smoj tza c'ulej, yic vach' ol aj a b'eyb'al. \q1 \v 10 Icha chi' ol aj sjelanb'i a pensar, ol ach tzalaj yed' tas ojtac chi'. \q1 \v 11 A jelanil yed' vach' pensaril, aton juntzan̈ chi' ol ach colanoc. \q1 \v 12 A yuj juntzan̈ chi' ol iq'uel a b'a d'a juntzan̈ chuc b'eyb'al yed' d'a yol sc'ab' eb' anima chuc spensar. \q1 \v 13 A eb' anima an̈ej chucal sc'ulej chi', syactejcan vach' b'eyb'al eb'. \q1 \v 14 Stzalaj val eb' yed' schuc b'eyb'al chi', ste q'uechaan̈ eb' yed' sb'eyb'al malaj svach'il chi'. \q1 \v 15 D'a sb'eyb'al eb' chuc chi' syac'och spensar, syactancan jun b'eyb'al eb' vach'. \q1 \v 16 A jelanil yed' vach' pensaril, ol ach scolel d'a yol sc'ab' eb' ix ix ayxo yetb'eyum, aton eb' ix ajmul ix vach' smontan yed' slolonel te vach', \q1 \v 17 to yactejnaccan yetb'eyum yic'nac d'a scob'esal, sb'atcan satc'olal sti' yac'naccan d'a yichan̈ Dios. \q1 \v 18 Tato tzach b'at d'a sb'eal spat eb' ix chi', van a b'atcan d'a sb'eal chamel. \q1 \v 19 A mach tz'ochcan d'a yol spat eb' ix, man̈xa b'aq'uin̈ tz'elxita eb', maxtzac yal-laj scajnajxi d'a vach' d'a yolyib'an̈q'uinal tic. \q1 \v 20 Tato tza cha ab' jelanil chi', ol a b'eyb'alej sb'eyb'al eb' tojol spensar. \q1 \v 21 A eb' tojol syutej sb'a, eb' malaj jab'oc spaltail, najtil ol ec' eb' d'a yolyib'an̈q'uinal tic. \q1 \v 22 Axo eb' chuc sb'eyb'al yed' eb' ixtum anima, ol ic'joquel eb' d'a yolyib'an̈q'uinal tic icha co toc'anq'ueta junoc an̈ an̈c'ultac. \c 3 \s1 A tas scutej quic'an co jelanil \q1 \v 1 Ach vuninal, man̈ ac' sat a c'ool d'a juntzan̈ in c'ayb'ub'al tic. Sic'can in checnab'il tic d'a a pensar, \q1 \v 2 yic vach' ol najatb'oc a q'uinal yuuj, tzalajc'olaln̈ej ol ach ec'oc. \q1 \v 3 Man̈ actejcan a b'eyb'alan vach'il, tza c'anab'ajejn̈ej tas ix ala'. Cham val a naani, satta a c'ool d'ay. \q1 \v 4 Yuj chi' vach' ach ol ach yil Dios, ol ach b'inajpax yuj eb' anima. \q1 \v 5 Ac'n̈ejoch a pensar d'a Jehová, man̈ ac'och a jelanil yipoc a c'ool. \q1 \v 6 Nacot Jehová d'a masanil tas tza c'ulej yic vach' a ol colvaj ed'oc d'a smasanil. \q1 \v 7 Man̈ a na' to te jelan ach, nivanocab' yelc'och Jehová d'ayach, tziq'uel a b'a d'a scal chucal. \q1 \v 8 Tato icha chi' tza c'ulej, junc'olal ol ach ajoc, tec'an ol ach ajoc. \q1 \v 9 Ch'oxeli to nivan yelc'och Jehová d'ayach. Tzac'an junoc ofrenda d'ay d'a tas ay d'ayach yed' pax d'a juntzan̈ sb'ab'el sat tas tzavej. \q1 \v 10 Tato icha chi' tza c'ulej, malaj b'aq'uin̈ ol yac' palta a vael yed' tas tzuq'uej. \q1 \v 11 Ach vuninal, man̈ a patiquejel scachnab'il Jehová, mocab' cot oval ayic tzach stumani. \q1 \v 12 Yujto a eb' xajanab'il yuuj, aton eb' chi' scacha', icha val tz'aj scachan yuninal junoc mamab'il to stzalaj yed'oc. \q1 \v 13 Tzalajc'olal yic eb' syic' sjelanil, aton eb' te ay spensar. \q1 \v 14 Yujto a tas tz'ic'ji d'a juntzan̈ chi' yelxo te vach' d'a yichan̈ tas tz'ic'ji d'a q'uen plata, ma q'uen oro. \q1 \v 15 A jelanil chi', yelxo val te vach' d'a yichan̈ svach'il yilji q'uen tz'och colc'ab'il. Max yal-laj co lajb'an jun jelanil chi' yed' juntzan̈xo tastac te nib'ab'il. \q1 \v 16 Yuj jelanil chi' ol najatb'oc a q'uinal, yuuj ol ic' a b'eyumal, ol ach b'inaj pax yuuj. \q1 \v 17 Tato sco b'eyb'alej jelanil, tzalajc'olal tzon̈ eq'ui, junc'olal tzon̈ aji. \q1 \v 18 Tato tz'ilchaj jelanil cuuj, ay co q'uinal, vach' ol on̈ ec'oc, tzalajc'olal quico'. \q1 \v 19 A Jehová ix b'oan satchaan̈ yed' sat lum tic yuj sjelanil yed' yaj pensaril. \q1 \v 20 Yuj sjelanil chi' sq'ueul sjaj a a', scotpax yal ac'val d'a scal asun. \q1 \v 21 Ach vuninal, man̈ actejcan a jelanil yed' a vach' pensaril, man̈ iq'uel a sat d'ay. \q1 \v 22 Yujto ol najatb'oc a q'uinal yuuj, vach' ol ach elc'och d'a sat eb' anima yuuj. \q1 \v 23 Te junc'olaln̈ej ol ach ec'oc, malaj b'aq'uin̈ ay tas ol ach ic'anoc. \q1 \v 24 Ayic ol ic'an ip, malaj mach b'aj ol ach xivoc, d'a tzalajc'olal ol ach vayoc. \q1 \v 25-26 Yujto ayoch Jehová yipoc a c'ool, yuj chi' man̈ ol ach schacan d'a junoc yaal, man̈ ol a na' to ay tas ol ja d'a ib'an̈, icha sja d'a yib'an̈ eb' chuc sb'eyb'al. \q1 \v 27 Man̈ ach b'at mican d'a eb' sc'anan colval d'ayach tato syal tzach colvaj d'a eb'. \q1 \v 28 Tato syal a colvaj ticnaic, mocab' ala' to q'uic'anto tzach colvaji. \q1 \v 29 Man̈ a na ac' chucal d'a eb' cajan d'a a lac'anil, yujto malaj schab'c'olal eb' d'ayach. \q1 \v 30 Man̈ ic'b'at eb' etanimail d'a yichan̈ eb' yajal tato malaj tzach yutej eb'. \q1 \v 31 Man̈ a nib'ejoch b'eyumal icha syutej sb'a eb' malaj jab'oc yoq'uelc'olal, man̈ a c'ulej icha sb'eyb'al eb' chi'. \q1 \v 32 Yujto max scha sc'ool Jehová eb' chuc syutej sb'a chi', axo pax eb' vach' syutej sb'a, vach' yac'an yed' eb'. \q1 \v 33 Scot scatab' Jehová d'a yib'an̈ eb' chuc sb'eyb'al yed' d'a yib'an̈ eb' cajan yed' eb', axo pax d'a eb' tojol sb'eyb'al, syac' svach'c'olal. \q1 \v 34 Sb'uchvaj Jehová d'a eb' b'uchumtac, axo d'a eb' emnaquil syutej sb'a, syac' svach'c'olal. \q1 \v 35 A eb' sb'eyb'alan vach'il, ol ic'jocchaan̈ eb', axo eb' chuc spensar, ol ac'joc q'uixvelal eb'. \c 4 \s1 A vach'ilal sco cha yuj jelanil \q1 \v 1 Ex vuninal, chaec eyab' in lolonel svala'. Maclejec eyab'i yic vach' ol jelanb'oc e pensar yuuj. \q1 \v 2 A c'ayb'ub'al te vach' svac' d'ayex, yuj chi' tzeyailejn̈ej d'a masanil tiempo. \q1 \v 3 Ayic quelem unin in, ayinto ec' d'a yol spat in mam, yelxo val xajanab'il in yuj ix in nun. \q1 \v 4 A d'a jun tiempoal chi', icha tic ajnac yac'an in c'ayb'ub'al vin̈ in mam. Yalannac vin̈ icha tic: Sic'can in lolonel tic d'a a pensar, c'anab'ajej tas sval tic, yic vach' ay a q'uinal. \q1 \v 5 Cha a jelanil yed' a vach' pensaril, man̈ ac'b'at in lolonel tic satc'olal. \q1 \v 6 Xajanej a jelanil, man̈ a patiquejeli, yujto ol ach colchaj yuuj. \q1 \v 7 Yovalil tza sayec' jelanil d'a junjun c'u. Vach'chom ajaltac tz'aj yilchaj uuj, palta te vach' ama tato a tza b'ab'laj sayejec' d'a yichan̈ juntzan̈xo tas ay d'ayach. \q1 \v 8 Nib'ejoch jelanil, yic vach' ol ach ic'jocchaan̈ yuuj, yic vach' nivan ol aj elc'och d'a yol sat eb' etanimail. \q1 \v 9 A yuj jelanil chi', vach' ol ach elc'ochoc, ol och q'uelan eb' anima yuj a jelanil chi', xchican vin̈ in mam chi' d'ayin. \q1 \v 10 Axo ticnaic ach vuninal, cha val ab' juntzan̈ in lolonel tic, yic vach' ol najatb'oc a q'uinal. \q1 \v 11 A in ol ach vic' b'ey d'a sb'eyb'al eb' jelan, ol vac'an a b'eyb'alej tojolal. \q1 \v 12 A d'a tojol b'eyb'al chi', malaj tas ol ach yamanoch vaan, vach'chom yelc'olal ol ach b'atoc, palta man̈ ol ach telvoclaj. \q1 \v 13 Ac'och a pensar d'a c'ayb'ub'al tic, man̈ a patiquejeli. Yelxo val tza b'eyb'alej yic vach' ay a q'uinal. \q1 \v 14 Man̈ ach b'at tzac'an d'a spatic eb' chuc sb'eyb'al, man̈ a c'ulej icha tas sc'ulej eb'. \q1 \v 15 B'esel a b'a d'a scal eb', ac' ip a b'eyb'alan vach'il. \q1 \v 16 Max ochlaj svayan̈ eb' tato max sc'ulej chucal eb', max yic'laj yip eb', tato malaj junoc mach syixtej eb'. \q1 \v 17 A chucal yed' ixtoj anima, a juntzan̈ chi' svael eb' yaji. \q1 \v 18 A sb'eyb'al eb' tojol spensar, lajan icha ayic vanto sacb'i masanto sq'ue c'u, scheclaj spatic yichan̈ eb' yuuj. \q1 \v 19 Axo sb'eyb'al eb' chuc spensar jun, lajan icha yic tzon̈ b'eyec' d'a scal q'uic'alq'uinal, man̈ chequeloc b'aj sco tenoch coc. \q1 \v 20 Ach vuninal, cha ab' in lolonel tic, maclej val ab' sic'lab'il. \q1 \v 21 Mocab' iq'uel a sat d'ay, sic'can d'a a pensar, \q1 \v 22 yujto a juntzan̈ lolonel tic tz'ac'an sq'uinal eb' tz'ilchaj yuuj. \q1 \v 23 Tza ya'ilej a pensar d'a yichan̈ masanil tastac ay d'a yolyib'an̈q'uinal tic, yujto a a pensar chi' tzach cuchb'an d'a vach'il, ma d'a chucal. \q1 \v 24 Man̈ esalvumoc tzutej a b'a, man̈ a comon alej pax chucal lolonel. \q1 \v 25 Te tojoln̈ej tzach b'at d'a ichan̈ d'a sb'eal vach'il, man̈ ach b'at q'uelan d'a tas malaj svach'il. \q1 \v 26 Tza ya'ilej val tas tza c'ulej icha val co sic'lan co b'e b'aj tzon̈ b'eyi, aocab' val sb'eal vach'il b'aj tzach ochi. \q1 \v 27 Man̈ ach elcan d'a jun b'e te tojol, man̈ ach b'atcan d'a sb'eal chucal. \c 5 \s1 Tzil val a b'a d'a eb' ix ix chuc spensar \q1 \v 1 Ach vuninal, cha ab' in jelanil tic, scham val a maclan ab' in razón vach' svala'. \q1 \v 2 Icha chi' ol aj snachajel uuj, ol yal a lolon yed' jelanil. \q1 \v 3 A junoc ix ix ay yetb'eyum, te vach' slolon ix, c'ununi slolon ix yic tzach smontejb'at ix d'a chucal. \q1 \v 4 Axo d'a slajvub'al, lajanxo tz'aj ix icha an̈ ixaj te c'a', icha val tz'aj co lajvi yuj q'uen espada chab' ye. \q1 \v 5 A mach sb'eyec' yed' jun ix ix chi', ol chamoc. A sb'eyb'al jun ix ix chi', b'eal chamel yaji. \q1 \v 6 A d'a ix chi' malaj yelc'och sb'eal q'uinal, max snalaj ix tato vach', mato chuc sb'eyb'al ix chi'. \q1 \v 7 Yuj chi' ach vuninal, ab' tas svala'. Man̈ ic'canel a b'a d'a a cachnab'il svac' tic. \q1 \v 8 Najat tzach el d'a stz'ey ix ay yetb'eyum chi', xach c'ochta val d'a spuertail spat ix. \q1 \v 9 Tato maay, ol satel a b'inaj d'a vach'il, elan̈chamel ol ach cham yuj junoc vin̈ malaj yoq'uelc'olal. \q1 \v 10 Tato icha chi' tza c'ulej, jantacn̈ej a b'eyumal ix ilchaj uuj ayic ix ac'an val ip a munlaji, ol ac'canb'at d'a yol sc'ab' junoc ch'oc animail. \q1 \v 11 Tato tza c'anab'ajej tas syal ix, toxon̈ej ol ach oc'canec'oc, jab'jab'il ol lajvoquem a nivanil. \q1 \v 12 Axo ol alan icha tic: ¿Tas val yuj ix in patiquejel in cachnab'il? ¿Tas val yuj maj in c'anab'ajej? \q1 \v 13 Maj yal in c'ool ix in cha vab' tas ix yal eb' in c'ayb'umal, octom ix in cha vab' d'a eb'. \q1 \v 14 Axo ticnaic jab'xon̈ej maj in juviel d'a yichan̈ masanil chon̈ab' d'a juneln̈ej, xa chama. \q1 \v 15 Uc' a a' ictaxon yaji yic vach' tz'ec' staquin̈al a ti'. (Syalelc'ochi an̈ej yed' ix etb'eyum tzac' a gana.) \q1 \v 16 ¿Tas val yuj ol aj uninal yed' eb' ix ix tz'ec' d'a yoltac calle? \q1 \v 17 Vach' scolvaj eb' uninal ed'oc, d'a yichan̈ junocxo mach b'aj scolvaj eb' uninal chi'. \q1 \v 18 Tzalajan̈, ayocab' uninal yed' ix etb'eyum chi', aton ix, ix ic' a b'a yed'oc ayic quelem achto. \q1 \v 19 Vach'ocab' yilji ix d'a yol a sat, icha val junoc noc' c'ultaquil chej. Mocab' lajvoc a tzalajc'olal d'a ix, ayocab' a tzalajc'olal chi' yujto xajan ach yuj ix. \q1 \v 20 Ach vuninal, man̈ ac' somchajel a pensar yuj junoc ix ix ayxo yetb'eyum. ¿Tas yuj ol ach och chelchel d'a junxo ix ix chi'? \q1 \v 21 A Jehová van ton yilan co b'eyb'al junjun on̈, malaj junoc tas max uji yilani. \q1 \v 22 A eb' chuc, an̈eja' schucal eb' chi' ol ac'an juvoqueloc. An̈eja' schucal eb' chi' ol tzec'anoc, icha co tzec'ji d'a junoc lasu. \q1 \v 23 Yujto max syamoch vaan sb'a eb', yuj chi' ol b'atcan eb' d'a chamel. Yuj sman̈ pensaril eb' chi', ol satcanel eb'. \c 6 \s1 Ay smay cac'anoch co b'a fiadoral \q1 \v 1 Ach vuninal, tato tzac'och a b'a a majnan q'uen tumin yuj junoc ch'oc animail d'a junoc etchon̈ab', \q1 \v 2 van ac'anem a yaalil, ol cotcan d'a ib'an̈ yuj b'aj ix ac'och a b'a chi'. \q1 \v 3 Ach vuninal, icha tic tzutej a colanel a b'a d'a yol sc'ab' vin̈ aj tumin chi'. Ixic, emnaquil tzutej a b'a tzach tevi d'a vin̈, tza c'anan nivanc'olal a b'a d'a vin̈ yic max ach yac' pural vin̈ a tupanel sb'oc vin̈ b'aj ix ac'och a b'a chi'. \q1 \v 4 Smoj val maxtzac ach vay yuuj, mocxob' ic' ip junoc rato \q1 \v 5 masanto tzach el d'a yalan̈, icha val yel junoc noc' c'ultaquil chej d'a junoc mach pechjinac, ma icha yel junoc noc' much d'a junoc yaal. \s1 A c'ayb'ub'al d'a eb' max munlaji \q1 \v 6 Ach anima malaj a gana a munlaji, ilnab' noc' ch'equem, sic'lab'il tzila' tas syutej noc' smunlaji yic tz'ilchaj svael noc', scham val a c'ayb'an d'a noc'. \q1 \v 7 Vach'chom malaj mach schecan munlaj noc', malaj yajal noc' tz'alan yab' tas sc'ulej, \q1 \v 8 palta ayic stiempoan svael noc', syac' val yip noc' smunlaji yic smolancan svael noc' chi'. \q1 \v 9 Ach anima malaj a gana a munlaji, c'ocb'ilxo chi' tzach vayi. C'ocb'ilxo chi' tzach ec' jichan. \q1 \v 10 Yacb'an scot numumoc a vayan̈, snecnecan a jolom, jeljumb'a tz'aj a c'ab', te vach' tz'aj a vayi, \q1 \v 11 axo tz'aji, scot meb'ail d'a ib'an̈, ste b'at d'a ib'an̈ icha junoc vin̈ elc'um ed'jinac junoc q'uen cuchilub'. \s1 A sb'eyb'al eb' chuc \q1 \v 12 A eb' chuc spensar, an̈ej es tzec' yal eb' d'a scal eb' anima. \q1 \v 13 Smutz'mutz'an sat eb' yac'an yechel, sch'oxanpax eb' yed' yiximal sc'ab'. \q1 \v 14 Juneln̈ej te chuc spensar eb', axon̈ej malaj svach'il sna sc'ulej eb'. A b'aj tz'ec' eb', an̈ej oval sq'uecan vaan yuj eb'. \q1 \v 15 Yuj chi' elan̈chamel ol ja yaelal d'a yib'an̈ eb'. Junn̈ej mutz'satil ol aj slajviem eb', man̈xa tas ol yal yuj eb'. \s1 A tastac chacb'ilel yuj Jehová \q1 \v 16-19 Ay uque' tas chacb'ilel yuj Jehová d'a juneln̈ej: Aton ic'ojchan̈b'ail, esalvumal, mac'ojcham anima malaj smul, naojchaan̈ tas malaj svach'il, chucal sc'ulaji, ac'ojoch es d'a yib'an̈ junocxo mach yed' ic'ojchaan̈ oval d'a scal anima. \s1 A syaelal ajmulal \q1 \v 20 Ach vuninal, sic'can juntzan̈ in c'ayb'ub'al tic d'a a pensar yed' a c'ayb'ub'al syac' ix a nun. \q1 \v 21 Sic'can d'a a pensar, naann̈ejocab' uuj d'a masanil tiempo. \q1 \v 22 A ol ach cuchb'an b'aj ol ach ec'oc, man̈ ol ach xivoc ayic ol ach vayoc. Ayic ol el a vayan̈, an̈eja' juntzan̈ tic naan uuj. \q1 \v 23 D'a val yel a a cachnab'il yed' a c'ayb'ub'al tic, icha sacq'uinal yaj d'ayach. A a cachnab'il chi' yed' a pensar tzach cuchb'anb'at d'a sb'eal q'uinal. \q1 \v 24 A ol ach colanel d'a yol sc'ab' ix ix chuc spensar yed' ix ayxo vin̈ yetb'eyum to te vach' smontan yed' slolonel. \q1 \v 25 Man̈ ac'och a pensar d'a svach'il yilji ix, man̈ a cha somchajel a c'ool yuj chajtil tzach aj yilanoch ix. \q1 \v 26 A mach smulan yed' ix ajmul ix, scot meb'ail d'a yib'an̈, axo mach smontaj yuj ix ay yetb'eyum yic smulan ix yed'oc, syic'cot chamel d'a yib'an̈. \q1 \v 27 Q'uinaloc ay junoc mach tz'ic'anb'at te' tzac'ac' d'a sn̈i' sc'ool, max ec'b'atlaj stz'ab'at spichul yuj te'. \q1 \v 28 A mach sb'ey d'a yib'an̈ te' tzac'ac', max ec'b'atlaj stz'ab'at yoc yuj te'. \q1 \v 29 A mach smulan yed' ix ix ay yetb'eyum chi', yovalil scot d'a yib'an̈. \q1 \v 30 Tato ay junoc elc'um tz'elc'an junoc tasi yujto ay svejel, tzato naji val d'a yib'an̈, \q1 \v 31 palta vach'chom icha chi', tato syamchaji, yovalil uquel tz'aj stupan tas ix yelq'uej chi', taxon̈ej man̈xalaj tas scan d'ay. \q1 \v 32 Tato ay mach tz'ec' yed' ix ayxo vin̈ yetb'eyum, yelxo val malaj jab'oc spensar. A mach icha chi' sc'ulej, an̈ej syac' lajvoc sb'a. \q1 \v 33 Ol scha syaelal, ol mac'jocpaxi, man̈xa b'aq'uin̈ ol b'at sq'uixvelal chi' satc'olal yuj eb' anima. \q1 \v 34 A vin̈ ix ixtaj ix yetb'eyum chi', te ov vin̈ icha te tzac'ac', man̈ jab'oc syac' nivanc'olal vin̈ ayic sc'och stiempoal yac'anec' spac vin̈. \q1 \v 35 A silab' vin̈ ay smul chi' syac' d'a vin̈, max schalaj vin̈, vach'chom te nivan silab' chi', palta max yac'laj nivanc'olal vin̈. \c 7 \s1 Cachnab'il yuj smon ix ajmul ix \q1 \v 1 Ach vuninal, cha ab' in lolonel tic. A juntzan̈ in checnab'il svac' tic d'ayach, yovalil tza sic'can d'a a pensar. \q1 \v 2 C'anab'ajej in checnab'il tic yed' in c'ayb'ub'al yic vach' ol ach ec'oc. Icha scutej co ya'ilan snenal yol co sat, icha chi' tzutej a ya'ilan a cachnab'il svac' tic. \q1 \v 3 Naann̈ejocab' uuj, tza sic'ancan d'a a pensar. \q1 \v 4 Xajanej a jelanil yujto icha anab' yaji, ma icha a vach'c'ool. \q1 \v 5 Icha chi' ol aj a colchajel d'a yol sc'ab' ix ajmul ix, aton ix ayxo yetb'eyum, ix te vach' smontan yed' slolonel. \q1 \v 6 Ay junel ix vilelta d'a sventenail in pat, \q1 \v 7 ay juntzan̈ eb' vin̈ quelemtac malaj jab'oc sjelanil ayeq'ui. Axo ix vilani, ay jun vin̈ malaj jab'oc spensar d'a scal eb' vin̈ chi'. \q1 \v 8-9 Ayic vanxo yem c'u, vanxo sq'uic'b'i, ix eq'uixc'och vin̈ d'a jun esquina, ix sc'axpitanec' calle vin̈, d'a stojolal b'aj ay spat jun ix ix ay yetb'eyum. \q1 \v 10 Ix elta lemnaj ix scha vin̈. Icha spichul eb' ix ajmul ix spichul ix ayochi, icha pax spensar eb' ix chi' spensar ix. \q1 \v 11 Comonn̈ej slolon ix, max q'uixvilaj jab'oc ix, max emlaj c'ojan ix d'a spat. \q1 \v 12 An̈ej d'a yoltac calle tz'ec' ix, d'a mercado yed' d'a yesquinailtac calle, ata' smaclej ix yec' junoc vinac. \q1 \v 13 A jun ix chi', ix och lac'naj ix d'a vin̈ quelem chi', ix och tz'ub'naj ix d'a sti' vin̈, maj q'uixvoclaj jab'oc ix, ix yalan ix icha tic: \q1 \v 14 A ticnaic ix vac' in silab' yic in junc'olal alb'ilxo vuuj, yuj chi' ayto noc' chib'ej d'a in pat ticnaic. \q1 \v 15 Yuj chi' ix in elta ach in maclej, yujto in gana tzach vila'. Tic ach ilchaj vuuj. \q1 \v 16 A d'a sat in ch'at toxo ix in lich'em jun sábana nab'a lino, cotnac d'a Egipto. \q1 \v 17 Toxo ix vac'och perfume d'ay, toxon̈ej suc'uq'ui sjab', aton mirra, áloes yed' te' canela. \q1 \v 18 Cotan̈ ved'oc, ol cac' val co gana masanto ol sacb'oc. Ol cac' val tzalajb'oc co c'ool co xajanan co b'a. \q1 \v 19 A vin̈ vetb'eyum, malaj vin̈ ayec' d'a in pat tic, yujto ay b'aj te najat ix b'at vin̈. \q1 \v 20 Ix yic'b'at jun mucuc q'uen tumin vin̈, yuj chi' manto ol jalaj vin̈ masanto ol c'och sc'ual sc'ojnaj q'uen uj, xchi ix ix chi'. \q1 \v 21 A tas te vach' ix yal ix chi', elan̈chamel ix montaj vin̈ quelem chi' yuuj. \q1 \v 22 Yuj chi' ix och tzac'an vin̈ yuj ix, icha yic'jib'at junoc noc' vacax b'aj ol chamoc, ma icha junoc noc' c'ultaquil chej scan d'a ch'an̈ yaal, \q1 \v 23 masanto ol ec' junoc jul-lab' d'a spixan noc'. Icha pax junoc noc' much scan d'a te' yaal, icha chi' yaj vin̈, max snalaj jab'oc vin̈ tato a d'a spat ix chi' ol cham vin̈. \q1 \v 24 Yuj chi' ach vuninal, maclej ab' tas svala'. Tan̈vej val ab' in lolonel tic. \q1 \v 25 Man̈ a juel a vach' b'eyb'al d'a junoc ix ix icha chi' spensar, yic vach' man̈ ol ach sateloc. \q1 \v 26 Yujto tzijtumxo mach toxo ix cham yuj eb' ix ix icha chi' sc'ulej. Man̈xo b'ischajb'enoc mach scham yuj eb' ix. \q1 \v 27 Tato tzach b'at d'a sb'eal spat eb' ix ix icha chi', van a b'atcan d'a sb'eal chamel. \c 8 \s1 Vach' lolonel d'a jelanil \q1 \v 1 Ex quelemtac ab'ec, yujto tzex avtaji yic tzeyic' e jelanil, yic sq'uib' pax e pensar. \q1 \v 2 Yaln̈ej b'aj ayex eq'ui, d'a junoc tzalan, ma d'a yol b'e, ma b'aj schalaj sb'a b'e, tzex avtaji. \q1 \v 3 An̈ejtona' d'a spuertail e chon̈ab', tzex avtajpaxi. \q1 \v 4 E masanil ex anima ayex d'a yolyib'an̈q'uinal tic, ab'ec. \q1 \v 5 Ex quelemtac to mantalaj e pensar, c'ayb'ejec e b'a d'a jelanil. Ex chuc e pensar, sayec jelan pensaril. \q1 \v 6 Ab'ec val sic'lab'il, ol alchaj juntzan̈ tastac nivac yelc'och d'ayex, man̈xo jantacoc svach'il. \q1 \v 7 Te yel tas ol alchaj d'ayex, malaj tas ton̈ej ol nachajq'ueoc. \q1 \v 8 Masanil juntzan̈ lolonel tic vach'n̈ej, malaj jab'oc es d'ay. \q1 \v 9 A eb' jelan, secojtac tz'aj snachajel juntzan̈ lolonel tic yuj eb'. A eb' ay spensar yojtac eb' tas syalelc'ochi. \q1 \v 10 Aq'uec eyip eyic'an e jelanil yed' aj pensaril, yujto yelxo val te nivan yelc'och d'a yichan̈ q'uen oro yed' q'uen plata. \q1 \v 11 Yelxo val te vach' jelanil d'a yichan̈ q'uen q'ueen te vach' yilji yed' d'a yichan̈ junoc tas snib'aj val ochi. \q1 \v 12 A jelanil, yetb'eyum sb'a yed' vach' pensaril. Syac' cojtaquejel juntzan̈ vach' razonal. \q1 \v 13 Tato ay yelc'och Jehová d'ayon̈, sco chaccanel chucal. Tato jelan on̈, max yal-laj quic'anchaan̈ co b'a. Max co nib'ejochlaj chuc b'eyb'al yed' es. \q1 \v 14 Tato ay co jelanil, syal co naan junoc tas sco c'ulej d'a stojolal, tz'eln̈ejpaxc'ochi. \q1 \v 15 A yuj jelanil syac' yajalil eb' rey, tojol syutej eb' sch'olb'itan tastac yaj eb' yetanimail. \q1 \v 16 Yuj jelanil chi', a eb' ayoch yajalil, vach' syutej eb' stan̈van schon̈ab', vach' pax syutej eb' sb'oan yaj yoval eb' anima. \q1 \v 17 A mach sayanec' jelanil yed' smasanil sc'ool, tz'ilchaj yuuj. \q1 \v 18 Yuj jelanil chi', tz'aj co b'eyumal, tzon̈ b'inaj yuuj, ay pax quelc'ochi. \q1 \v 19 A tas tz'ilchaj yuj jelanil chi', yelxo te vach' d'a yichan̈ q'uen oro yed' q'uen plata sic'b'ileli. \q1 \v 20 Yuj jelanil, sco b'eyb'alej vach'ilal yed' tojolal. \q1 \v 21 A mach snib'an jelanil, ol yic' sb'eyumal yuuj. Ol b'ud'joc spat yuj masanil tastac vach'. \q1 \v 22 A jelanil chi', aytaxoneq'ui ayic ix el yich smunlajel Jehová, ayic manto sb'o masanil tastac, \q1 \v 23 ayic manto sb'o yolyib'an̈q'uinal tic, \q1 \v 24 ayic mantalaj a' nivac mar, mantalaj pax sjaj a' nivac a' sq'ueuli yed' pax sjaj a' cotac a'. \q1 \v 25 Ayic manto sb'olaj lum tzalquixtac yed' lum nivac vitz, ayxoec' jelanil chi' ta'. \q1 \v 26 Ix yic'canel yich jelanil Jehová ayic manto sb'olaj lum luum tic, mantalaj spococal jun yolyib'an̈q'uinal tic ta'. \q1 \v 27 Ayic ix sb'oanq'ue satchaan̈ masanto b'aj schalaj sb'a yed' a' mar, aytaxon ec' jelanil chi' ta'. \q1 \v 28 Ayic ix sb'oan asun ay d'a satchaan̈ yed' pax yic ix syamanoch vaan a' mar, \q1 \v 29 ayic ix yalan d'a a' mar chi' to man̈ ol el a' b'aj aycani yed' pax ix yac'anem yich lum luum tic, aytaxon ec' jelanil chi' ta'. \q1 \v 30 A yuj sjelanil Dios ix sb'oq'ue masanil tastac, ste tzalaj yuj tastac ix sb'o chi', yujto a' sch'oxanel sjelanil. \q1 \v 31 Stzalaj yuj yolyib'an̈q'uinal yed' eb' anima sb'onac. \q1 \v 32 Axo ticnaic ex anima, ab'ec val tas tz'alchaj d'ayex, b'eyb'alejec jelanil yic te vach' eyico'. \q1 \v 33 Chaec eyab' e c'ayb'ub'al, man̈ e patiquejel jelanil. \q1 \v 34 Te vach' yic mach scham val yab'an lolonel yic jelanil, \q1 \v 35 yujto a mach tz'ilchaj jelanil chi' yuuj, tz'ilchajpax sq'uinal, syic'anpax svach'c'olal Jehová. \q1 \v 36 Palta a mach max chaan yab' lolonel yic jelanil, munil syic'cot yaelal d'a yib'an̈. \c 9 \s1 Max schalaj sb'a jelanil yed' man̈ pensaril \q1 \v 1 A ix vilani, ichato ay jun ix ix, ix sb'oq'ue spat, te vach' ix aj yilji, uque' val yoyal ix yaq'uem ix. \q1 \v 2 Ix smilcham noc' noc' ix, ix sb'oan jun nivan vael ix, ix sb'oan vino ix te vach', ix sb'oanb'at ix d'a sat smexa. \q1 \v 3 Ix lajvi chi', ix schecanb'at eb' schecab' ix d'a juntzan̈ tzalquixtac ay d'a yol chon̈ab'. \q1 \v 4 Axo eb' schecab' ix chi' ix alan icha tic: Ex quelemtac mantalaj e jelanil, cotan̈ec. Ex malaj e pensar, cotan̈ec. \q1 \v 5 Ol ex vaoc, ol eyuc'an vino to vach'xo yaji. \q1 \v 6 Actejeccan e man̈ pensaril chi' yic vach' tzalajc'olal ol ex ajoc. B'eyb'alejec sb'eyb'al eb' te jelan spensar, xchi eb' schecab' ix chi'. A jun ix ix chi', a jelanil sch'oxo'. \q1 \v 7 Tato tzal d'a eb' b'uchumtac to chuc sc'ulej eb', an̈ej lolonel man̈ vach'oc ol yal eb' d'ayach. Tato tzal d'a eb' chuc to man̈ vach'oc syutej sb'a eb', ton̈ej ol ach sb'aj eb'. \q1 \v 8 Tato tza cach eb' anima ac'umtac, ol och eb' ajc'olal d'ayach. Tato tzal d'a eb' ay spensar b'ajtil tz'och spaltail eb', ol ach xajanej eb'. \q1 \v 9 C'ayb'ej eb' jelan yic vach' ol te jelanb'oc eb'. C'ayb'ej eb' anima vach' spensar yic vach' ol ste ojtaquejel eb'. \q1 \v 10 Tato sco nib'ej jelan tzon̈ aji, ayocab' yelc'och Jehová d'a co sat. Tato scojtaquejel Dios to Axon̈ej Ochi, tz'acan co pensar sic'lab'il syal chi'. \q1 \v 11 A yuj jelanil chi', ol najatb'oc co q'uinal, te tzijtum ab'il ol quila'. \q1 \v 12 Tato ay co jelanil, quicn̈ej yaj vach'ilal. Tato b'uchumtac scutej co b'a jun, munil d'a quib'an̈ ol cotcan yaelal. \q1 \v 13 A junoc ix ix malaj spensar, man̈ jantacoc slolon ix, max q'uixvilaj jab'oc ix, malaj pax jab'oc tas snachajel yuj ix. \q1 \v 14 Ton̈ej tz'em c'ojan ix d'a yol xila, d'a sti' spat chaan̈ yajq'ue d'a tzalan d'a yol chon̈ab', \q1 \v 15 syavtancot eb' tojoln̈ej tz'ec' d'a yol b'e chi' ix, syalan ix icha tic: \q1 \v 16 Ex quelemtac mantalaj e jelanil, cotan̈ec, xchi ix. Syalanpax ix d'a eb' malaj spensar: \q1 \v 17 A a a' tz'elc'aji, te vach' yuc'ji a'. A jab'oc vael sco va d'a elc'altac te vach',\f 9.17 \fr 9:17 \ft A jun tic, ajmulal syalelc'ochi.\f* xchi ix. \q1 \v 18 Axo eb' vin̈ quelemtac chi', man̈ yojtacoc eb' vin̈ tato a eb' vin̈ yavtejnaccot ix, chamnacxo eb' vin̈ ticnaic. \c 10 \s1 B'ab'el macan̈ slolonel vin̈aj Salomón \q1 \v 1 A juntzan̈ slolonel vin̈aj Salomón: A eb' uninab'il ay spensar, syac' tzalajb'oc sc'ool smam snun eb'. Axo eb' malaj spensar, syac' cus sc'ol smam snun eb' chi'. \q1 \v 2 Tato squic' co b'eyumal d'a chucal, malaj scac' yala'. Tato tojol co b'eyb'al, tzon̈ colchajel yuj d'a yol sc'ab' chamel. \q1 \v 3 A Jehová malaj b'aj ol scha cham eb' vach' sb'eyb'al yuj vejel, palta axo eb' chuc jun, max chajilaj yac' sgana eb' yuuj. \q1 \v 4 Tato malaj co gana tzon̈ munlaji, scot meb'ail d'a quib'an̈. Tato tzon̈ munlaj sic'lab'il jun, tzon̈ och b'eyumal. \q1 \v 5 Tato ay co spensar, sco molb'ejcan sat tas scavej d'a stiempoal. Tato ton̈ej tzon̈ vay d'a stiempoal smolchaj sat avb'en chi' jun, scac' q'uixvelal co b'a. \q1 \v 6 A eb' anima vach' spensar, man̈ jantacoc svach'c'olal Dios scha eb'. Axo eb' chuc jun, a yuj chucal sc'ulej eb', scotcan yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 7 A eb' vach' spensar, d'a vach'ilal ol aj snajicot eb'. Axo pax eb' chuc jun, man̈xa mach ol naancot eb'. \q1 \v 8 Tato ay co pensar, ol co c'anab'ajej tas schecji co c'ulej. Palta tato ton̈ej tzon̈ comon lolon jun, ol on̈ satel yuuj. \q1 \v 9 Tato vach' co b'eyb'al, malaj b'aj ol on̈ xivoc. Tato a chucal sco c'ulej jun, ol on̈ yamchajelta. \q1 \v 10 A eb' stz'eptz'epan sat snaan junoc chucal, scotcan nivac yaelal yuj eb'. Yujto ste comon lolon eb', yuj chi' ol satel eb'. \q1 \v 11 A slolonel eb' vach' spensar, a ol ac'an vach'ilal d'a scal eb' anima. Axo eb' chuc jun, a yuj chucal sc'ulej eb', ol cotcan yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 12 Tato ay co chichonc'olal, a oval sq'ue vaan cuuj. Palta tato sco xajanej eb' quetanimail, scac'n̈ej nivanc'olal eb'. \q1 \v 13 Tato ay co pensar, scheclajel co jelanil d'a tas scala'. Tato malaj co pensar jun, tzon̈ mac'jin̈ej d'a te' jixc'ab' te'. \q1 \v 14 Tato jelan co pensar, sco ya'ilej tas scala'. Palta tato malaj co pensar jun, tzon̈ te loloni, an̈ej chucal sq'ue vaan yuj tas scal chi'. \q1 \v 15 A eb' b'eyum, a sb'eyumal eb' scolani. Axo pax eb' meb'a' jun, malaj tas syal scolan eb'. \q1 \v 16 A co q'uinal sco cha spacoc co vach' b'eyb'al. Palta tato chuc scutej co b'a jun, a yaelal sco cha spacoc. \q1 \v 17 Tato sco cha cab' co cachnab'il, snajatb'i co q'uinal. Tato max co cha cab' jun, quenn̈ej tiempo squila'. \q1 \v 18 A eb' elc'altac schichon sc'ol d'a junocxo anima, esalvum eb'. A eb' an̈ej aloj pecal tzec' yala', malaj jab'oc spensar eb'. \q1 \v 19 Tato tzon̈ te comon loloni, tz'och co mul d'a scal tas scal chi'. Tato max on̈ lolon jun, ay co pensar syal chi'. \q1 \v 20 A slolonel eb' vach' spensar, te nivan yelc'och icha q'uen plata te vach'. Axo pax spensar eb' chuc jun, malaj jab'oc yelc'ochi. \q1 \v 21 A slolonel eb' vach' spensar, man̈ jantacoc eb' sc'ayb'aj yuuj. Axo eb' malaj spensar jun, scham eb' yuj sman̈ pensaril chi'. \q1 \v 22 A yuj svach'c'olal Jehová, tzon̈ och b'eyumal, man̈ yujoc b'aj tzon̈ te munlaji. \q1 \v 23 A eb' malaj spensar, ste q'uechaan̈ eb' ayic sc'ulan chucal eb'. Axo eb' ay spensar jun, syac' tzalajb'oc sc'ool eb' yuj sjelanil. \q1 \v 24 A tastac b'aj xiv eb' chuc, a sjavi d'a yib'an̈ eb'. Axo eb' vach' spensar jun, tz'elc'och tas snib'ej eb'. \q1 \v 25 A eb' chuc sb'eyb'al, quenn̈ej tiempo tz'ec' eb' icha junoc chacxuxum ic'. Axo pax eb' vach' spensar jun, ayn̈ejec' eb' d'a juneln̈ej. \q1 \v 26 Tato sco chec junoc jaragana, scab' syail yuuj, ec'to d'a spajil yal noc' vinagre d'a q'uen que, ec'to icha syail sb'at te tab' d'a yol co sat. \q1 \v 27 Tato ay yelc'och Jehová d'ayon̈, snajatb'i co q'uinal. Palta tato chuc sco c'ulej jun, stzap co q'uinal. \q1 \v 28 A tas sjavi d'a yichan̈ eb' vach' spensar, aton tzalajc'olal. Axo tas ayoch yipoc sc'ol eb' chuc jun, max elc'ochlaj. \q1 \v 29 A Jehová stan̈van eb' vach' sb'eyb'al. Axo eb' sc'ulan chucal jun, ol satjoquel eb' yuuj. \q1 \v 30 A eb' vach' spensar tec'ann̈ej yajec' eb'. Axo eb' chuc spensar, man̈ nivanoc tiempo tz'ec' eb' d'a yolyib'an̈q'uinal tic. \q1 \v 31 A eb' vach' spensar, an̈ej jelanil syal eb'. Axo eb' chuc slolon jun, maxtzac chajilaj lolon eb', ichato spolchajel yac' eb'. \q1 \v 32 A eb' vach' spensar, tzon̈ tzalaj yuj tas syal eb'. Axo pax eb' chuc spensar jun, an̈ej chucal lolonel syal eb'. \c 11 \q1 \v 1 A echlab' man̈ tz'acanoc, max schalaj sc'ol Jehová. Axo echlab' tz'acan jun, stzalaj sc'ool yed'oc. \q1 \v 2 A eb' ac'umtac, syac' q'uixvelal sb'a eb'. Axo eb' emnaquil syutej sb'a, jelan tz'aj eb'. \q1 \v 3 A eb' tojol spensar, a stojolal eb' chi' scuchb'ani. Axo pax eb' chuc jun, satel eb' yuj schab'satil. \q1 \v 4 Ayic ol javoc sc'ual co ch'olb'itaji, man̈xalaj yopisio co b'eyumal, axon̈ej co tojolal ol on̈ colanel d'a chamel. \q1 \v 5 Tato tojol scutej co b'a, a tojolal chi' tzon̈ ic'an b'ey d'a vach'ilal. Axo eb' chuc jun, an̈eja' schucal eb' chi' tz'ic'an sateli. \q1 \v 6 Tato tojol scutej co b'a, a tojolal chi' tzon̈ colan d'a yol sc'ab' chucal. A eb' chuc sb'eyb'al, a chucal snib'ej eb', a tz'ic'ancot d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 7 Ayic scham eb' chuc, scham eb' yed' tas ayoch yipoc sc'ool. Maxtzac elc'ochlaj tas nab'il yuj eb'. \q1 \v 8 A Jehová scolan eb' tojol spensar d'a scal yaelal, axo eb' chuc tz'ochcan d'a syaelal sq'uexuloc eb' tojol spensar chi'. \q1 \v 9 A yaloj pecal eb' chuc, satel eb' yetanimail eb' yuuj. Palta a sjelanil eb' vach' spensar, a' scolan eb' anima chi'. \q1 \v 10 Ayic sq'uechaan̈ eb' vach' spensar, ste tzalaj eb' anima yuj eb'. Axo yic scham eb' chuc jun, tz'och q'uin̈ yuj masanil eb' anima. \q1 \v 11 A eb' vach' sb'eyb'al, sq'ue vaan schon̈ab' eb' yuj sb'eyb'al chi'. Palta axo pax schon̈ab' eb' chuc, satel yuj schucal sb'eyb'al eb'. \q1 \v 12 A eb' malaj spensar, chuclaj tas syal eb' d'a spatic eb' yetanimail. Axo eb' ay spensar jun, cham naab'il slolonel eb' syala'. \q1 \v 13 A eb' alum pecal, syalelta eb' masanil tas tz'alchaj d'ay d'a c'ub'eltaquil. Axo eb' vach' spensar jun, a tas syab' eb', ton̈ej sic'can eb' d'a spensar. \q1 \v 14 Tato malaj mach scuchb'an junoc chon̈ab' d'a vach'il, man̈ tec'anoc jun chon̈ab' chi'. Palta tato tzijtum eb' tz'ac'vi razón, vach' tz'elc'och jun chon̈ab' chi'. \q1 \v 15 Tato scac'och co b'a fiadoral d'a junoc anima man̈ cojtacoc, chuc tzon̈ ajelc'ochi, tato max co tac' jun, malaj jab'oc tas sco na'a. \q1 \v 16 A eb' ix ix vach' spensar, tz'ic'jichaan̈ eb' ix. Axo eb' vin̈ vinac pec' tumin, an̈ej q'uen tumin chi' tz'ilchaj yuj eb' vin̈. \q1 \v 17 Tato tz'oc' co c'ool d'a eb' quetanimail, a d'ayon̈ syac' vach'il. Tato scac' chucal d'a eb' quetanimail chi' jun, an̈eja' on̈ squic'cot chucal d'a quib'an̈. \q1 \v 18 A eb' chuc sb'eyb'al, a tas vach' scha eb' spacoc yalani. Axo eb' tojol spensar jun, val yel te vach' tas scha eb' spacoc sb'eyb'al chi'. \q1 \v 19 Tato sco b'eyb'alej tojolal, vach' ol ec' yib'an̈q'uinal cuuj. Tato a chucal sco c'ulej jun, ol on̈ cham yuuj. \q1 \v 20 A Jehová schacanel eb' an̈ej chucal ayec' d'a spensar sc'ulani, axo eb' te vach' sb'eyb'al, stzalaj yed' eb'. \q1 \v 21 Ayic sch'olb'itaj eb' anima, max ec'b'atlaj yac'jioch yaelal d'a yib'an̈ eb' chuc, axo eb' tojol sb'eyb'al, malaj tas tz'ac'jioch d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 22 A junoc ix ix te vach' yilji, palta malaj spensar ix, lajan ix icha junoc q'uen q'ueen xocanxocan nab'a oro ayoch d'a sn̈i' noc' chitam. \q1 \v 23 A tas snib'ej eb' tojol spensar, an̈ej vach'ilal yed'nac. Axo tas snib'ej eb' chuc jun, an̈ej yaelal yed'nac. \q1 \v 24 A eb' elb'en yuuj, siejb'at eb' tastac ay d'ay, tz'och eb' b'eyumal. Ay pax eb' te ya yel yuuj, ste cotcan meb'ail d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 25 A val eb' tz'el d'a sc'ool yac'ani, yelxo val ste aj tastac d'a eb'. A eb' scolvaji, scolji pax eb'. \q1 \v 26 A eb' max chon̈anlaj ixim strigo, ton̈ej smolb'ejcan ixim eb', te chuc syal anima d'a spatic eb'. Axo eb' yechel schon̈an ixim jun, a vach'il tz'aljican d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 27 A eb' ayec' d'a spensar sc'ulan vach'il, a svach'c'olal eb' anima tz'ilchaj yuj eb'. A pax eb' sc'ulan chucal jun, a chucal chi' sjavi d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 28 Tato a co b'eyumal scac'och yipoc co c'ool, ol on̈ lajvoqueloc icha sc'ajb'anel te' xiltac te'. Tato tojol co pensar jun, vach' ol on̈ elc'och icha syaxb'i sc'ab' te te'. \q1 \v 29 A eb' chuc syutej sb'a d'a smam snun, ma d'a eb' yuc'tac yed' d'a eb' yanab', malaj jab'oc tas ol ac'joccan d'a eb'. A eb' malaj spensar, checab' tz'ajn̈ejcan eb' d'a eb' ay spensar. \q1 \v 30 A spac scha eb' vach' spensar to snajatb'i sq'uinal eb'. A eb' jelan, vach' smontan eb' anima eb'. \q1 \v 31 A eb' tojol spensar scha spac eb' d'a yolyib'an̈q'uinal tic. An̈ejtona' eb' sc'ulan chucal yed' eb' ajmul, man̈ ol ec'b'atlaj schaan syaelal eb' yuj chucal sc'ulej chi'. \c 12 \q1 \v 1 Tato ay yelc'och d'ayon̈ ayic tzon̈ cachji, vanton co xajanan jelanil syal chi'. Tato schichon co c'ool ayic tzon̈ cachji jun, malaj co pensar. \q1 \v 2 A eb' anima vach' spensar, sch'ox svach'c'olal Jehová d'a eb', axo eb' chuc spensar jun, tz'ac'ji syaelal eb' d'a smojal yuuj. \q1 \v 3 A chucal malaj jab'oc tas syac' yipoc co c'ool. Axo pax vach' pensaril jun, syac' val co tec'anil. \q1 \v 4 A junoc ix ix te vach' spensar, c'ac' sc'ool vin̈ yetb'eyum ix yuuj. Axo pax junoc ix ix te chuc spensar jun, tz'ixtaxel vin̈ yetb'eyum ix yuuj. \q1 \v 5 A eb' anima tojol spensar, an̈ej tojolal nab'il yuj eb'. Axo pax eb' chuc spensar jun, an̈ej ac'oj musansatil anima naan yuj eb'. \q1 \v 6 A yuj slolonel eb' chuc, scham anima. Axo pax yuj slolonel eb' vach' spensar jun, scolchaj eb' anima d'a chamel. \q1 \v 7 Ayic sjavi syaelal eb' chuc, satel eb'. Axo pax eb' vach' spensar, nivan tiempo syil eb' yed' eb' yuninal. \q1 \v 8 A eb' anima jelan spensar, vach' lolonel tz'alchaj d'a eb'. Axo pax eb' ayoch chucal d'a spensar jun, paticab'il el eb'. \q1 \v 9 A eb' malaj yelc'ochi, palta ay eb' tz'ac'an servil eb', te vach' yic eb' d'a yichan̈ pax eb' nivac vinac syutej sb'a, palta malaj tas vach' svaan eb'. \q1 \v 10 A eb' tojol spensar, sya'ilej noc' smolb'etzal noc' eb'. Axo pax eb' chuc spensar jun, syixtej noc' smolb'etzal noc' eb'. \q1 \v 11 A eb' smunlaj d'a sat luum tic, jantac tas vach' svaan eb'. Axo eb' malaj spensar jun, ton̈ej sb'alec' tiempo eb'. \q1 \v 12 A eb' chuc sb'eyb'al, snib'ejoch sb'a eb' b'eyumal yuj chucal sc'ulej. Axo pax eb' vach' spensar jun, a d'a smunlajel eb' syiq'uelta tas tz'och yuuj. \q1 \v 13 A eb' chuc, syaalej sb'a eb' yuj es syala'. Axo pax eb' tojol spensar jun, vach'n̈ej tz'aj yel eb' d'a tas sja d'a yib'an̈. \q1 \v 14 Junjun mach scha spac yuj tastac syala', schaan pax spac yuj tastac sc'ulej. \q1 \v 15 A eb' malaj spensar, vach'n̈ej tas sc'ulej eb' snaani. Axo pax eb' ay spensar jun, scha yab' razón eb'. \q1 \v 16 A eb' malaj spensar, elan̈chamel sch'oxel yoval sc'ol eb'. Axo pax eb' ay spensar jun, ton̈ej smaq'uec' eb' tas tz'utaji. \q1 \v 17 A eb' testigo vach', an̈ej yel syal eb'. Axo pax eb' testigo chuc jun, an̈ej es syal eb'. \q1 \v 18 A eb' comonn̈ej sloloni, syac' echnaj spixan eb' yetanimail eb' icha yed' junoc q'uen cuchilub'. Axo pax eb' jelan spensar jun, snivanej sc'ol eb' anima eb' yed' tas syala'. \q1 \v 19 A eb' an̈ej yel syala', nivan tiempo syil eb'. Axo eb' tz'esan jun, elan̈chamel satel eb'. \q1 \v 20 A eb' chuc, an̈ej ac'oj musansatil naan yuj eb'. Axo eb' sayanec' junc'olal, a tzalajc'olal tz'ilchaj yuj eb'. \q1 \v 21 A eb' vach' spensar, malaj chucal sja d'a yib'an̈ eb'. A eb' chuc jun, sja b'ulnaj juntzan̈ yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 22 A Jehová schacanel eb' esalvum. Axo pax eb' an̈ej yel syal jun, xajan eb' yuuj. \q1 \v 23 A eb' jelan spensar, max yic'chaan̈ sb'a eb' yuj tas yojtac. Axo eb' malaj spensar jun, sch'oxel sman̈ pensaril eb'. \q1 \v 24 A eb' smunlaji, syac' mandar eb'. Axo pax eb' malaj sgana smunlaj jun, checab' tz'aj eb'. \q1 \v 25 A ilc'olal syac' cus co c'ool. Axo pax junoc vach' lolonel jun, syac' co tzalajc'olal. \q1 \v 26 A eb' tojol spensar, cuchb'um tz'aj eb' d'a eb' yetanimail d'a vach'il. Axo pax eb' chuc spensar jun, scuchb'ejb'at eb' yetanimail eb' d'a chucal. \q1 \v 27 A eb' jaragana pechum noc', max sb'olaj noc' syamchaj yuj eb'. Axo pax eb' jelan spensar jun, jantac b'eyumal tz'ilchaj yuj eb'. \q1 \v 28 Tato sco b'eyb'alej tojol pensaril, syac' co q'uinal. A d'a jun b'eyb'al chi' malaj chamel. \c 13 \q1 \v 1 A eb' uninab'il ay spensar, scha sc'ol eb' scachji yuj smam. Axo eb' malaj spensar jun, max schalaj sc'ol eb' scachji. \q1 \v 2 Tato vach' scutej co loloni, vach' pax tas sco cha spacoc. Tato squixtej eb' quetanimail jun, sco cha co yaelal d'a smojal. \q1 \v 3 Tato cham sco na' tas scala', syalelc'ochi to van co colan co q'uinal. Tato tzon̈ comon lolon jun, a co yaelal squic'cot d'a quib'an̈. \q1 \v 4 A eb' malaj sgana smunlaji, ay tas snib'ej eb', palta max ilchajlaj yuj eb'. Axo pax eb' smunlaj jun, masanil tastac ay d'a eb'. \q1 \v 5 A eb' tojol spensar, schaquel esal lolonel eb'. Axo eb' chuc spensar jun, an̈ej chucal tz'alchaj d'a spatic eb'. \q1 \v 6 A tojol pensaril, a scolan eb' sb'eyb'alan tojolal chi'. A chucal, a satanel eb' sb'eyb'alan chucal chi'. \q1 \v 7 Ay eb' malaj jab'oc tas d'ay, palta icha eb' b'eyum syutej sb'a eb'. Ay pax eb' jun, masanil tastac ay d'a eb', palta icha meb'a' syutej sb'a eb'. \q1 \v 8 A eb' b'eyum, smanxielta sb'a eb' d'a yol sc'ab' eb' elc'um yed' stumin. Axo pax eb' meb'a' jun, malaj b'aq'uin̈ tz'elc'ajb'at eb'. \q1 \v 9 A eb' tojol spensar, lajan eb' icha junoc tas copanel sc'ac'al. Axo pax eb' chuc spensar jun, lajan eb' icha junoc candil tupnac. \q1 \v 10 A eb' ac'umtac, an̈ej oval sq'ue vaan yuj eb'. Axo eb' emnaquil syutej sb'a jun, scha yab' razón eb'. \q1 \v 11 A q'uen tumin junn̈ej rato tz'ac'ji ganar d'a chucal, junn̈ej pax rato slajviel q'ueen. Axo pax q'uen tumin jab'jab'il smolchaj jun, snivanb'i q'ueen. \q1 \v 12 A eb' max elc'och tas snib'ej, te cusc'olal tz'ajcan eb'. Axo pax eb' tz'elc'och tas snib'ej jun, ste tzalaj eb'. \q1 \v 13 A eb' max c'anab'ajan checnab'il, sjavi yaelal d'a yib'an̈ eb'. Axo pax eb' sc'anab'ajan checnab'il jun, te vach' spac scha eb'. \q1 \v 14 A c'ayb'ub'al syac' eb' ay spensar, syac' co q'uinal, a' tzon̈ colanelta d'a yol sc'ab' chamel. \q1 \v 15 A eb' tz'ac'an razón vach', nib'ab'il eb'. Axo pax eb' a chucal syal jun, sb'atcan eb' d'a syaelal. \q1 \v 16 A eb' ay spensar, scham val snaan eb' tas sc'ulej. Axo pax eb' malaj spensar jun, a tas sc'ulej eb' sch'oxaneli to malaj spensar eb'. \q1 \v 17 A eb' checab' chuc syutej tas checji sc'ulej, an̈ej oval sq'ue vaan yuj eb'. Axo eb' checab' vach' syutej tas checji sc'ulej jun, syic'cot junc'olal eb'. \q1 \v 18 Tato chuc scab'i tz'ac'ji razón d'ayon̈, an̈ej meb'ail yed' q'uixvelal sjavi d'a quib'an̈. Tato sco cha cab' co cachnab'il jun, tzon̈ ic'jichaan̈. \q1 \v 19 Ayic tz'ilchajc'och cuuj tas sco nib'ej, tzon̈ te tzalaji, palta a eb' malaj spensar, malaj sgana eb' yactancan chucal. \q1 \v 20 Tato junn̈ej tzon̈ ec' yed' eb' ay spensar, squic' co jelanil d'a eb'. Tato junn̈ej tzon̈ ec' yed' eb' malaj spensar jun, tzon̈ satcanel yed' eb'. \q1 \v 21 A eb' chuc tzac'ann̈ejoch yaelal yuj eb'. Axo pax eb' tojol spensar jun, a vach'il scha eb' spacoc. \q1 \v 22 A eb' vach' spensar, syac'can smacb'en eb' yixchiquin eb'. Axo sb'eyumal eb' chuc jun, a d'a eb' vach' spensar scani. \q1 \v 23 A d'a sluum eb' meb'a', man̈ jantacoc tas vach' syal yel d'a sat, palta yuj sman̈ pensaril eb', malaj tas syic' eb' d'a sluum chi'. \q1 \v 24 Tato max cac' tzalaj eb' cuninal, man̈ xajanoc eb' cuuj syal chi'. Tato sco xajanej eb' jun, yunetacto eb' sco yamanoch cac'an tzalaj eb'. \q1 \v 25 A eb' tojol spensar, sva eb' masanto sb'ud'ji eb'. Axo pax eb' chuc spensar jun, tz'ochn̈ej svejel eb'. \c 14 \q1 \v 1 A eb' ix ix ay spensar, vach'n̈ej yaj yol spat eb' ix. Axo pax eb' ix malaj spensar jun, juvinaquel yol spat eb' ix yuuj. \q1 \v 2 Tato vach' co b'eyb'al, te ay yelc'och Jehová d'ayon̈. Axo pax eb' chuc sb'eyb'al jun, malaj yelc'och Jehová d'a eb'. \q1 \v 3 A tas syal eb' malaj spensar, a tz'ic'ancot yaelal d'a yib'an̈ eb'. Axo pax tas syal eb' ay spensar jun, a scolan eb'. \q1 \v 4 Tato malaj noc' vacax smunlaj d'a d'ocoj luum, malaj ixim trigo sco molo'. Yuj smunlajel noc' vacax chi', nivan ixim trigo chi' squic'a'. \q1 \v 5 A eb' testigo vach', an̈ej yel syal eb'. Axo pax eb' testigo chuc jun, secojtac tz'aj yesan eb'. \q1 \v 6 A eb' b'uchumtac, sayec' jelanil eb', palta max ilchajlaj yuj eb'. Axo pax eb' jelan spensar jun, secojtac tz'aj yilchaj jelanil yuj eb'. \q1 \v 7 Quiq'uequel co b'a d'a stz'ey eb' malaj spensar, yujto malaj tas ol quiq'uelta d'a slolonel eb' syala'. \q1 \v 8 A eb' ay spensar, sna val eb' sic'lab'il tas sc'ulej. Axo pax eb' malaj spensar jun, syac' musansatil sb'a eb'. \q1 \v 9 A eb' malaj spensar, malaj tas sna eb' yuj chucal sc'ulej. Axo pax eb' anima vach' spensar jun, snib'ej eb' to tz'ac'ji nivanc'olal yuj Dios. \q1 \v 10 A on̈n̈ej cojtac tas yuj tzon̈ cusi, ma tas yuj tzon̈ tzalaji. A eb' ch'oc animail, malaj yalan yic eb' d'a tas sco na chi'. \q1 \v 11 A yin̈tilal eb' chuc spensar, ol sateloc, palta a yin̈tilal eb' vach' spensar jun, ol q'uib'n̈ej. \q1 \v 12 Ay val b'eyb'al te vach' co naani, palta van on̈ yic'anb'at d'a chamel. \q1 \v 13 Ay b'aj tzon̈ tzevaji, palta cusnac co c'ool. Ay b'aj tzon̈ te tzalaji, palta cusc'olalxo slajvielc'ochi. \q1 \v 14 A eb' tz'actancan vach' b'eyb'al, stzalaj eb' yuj schuc b'eyb'al. Axo pax eb' anima vach' spensar jun, stzalaj eb' yuj svach' b'eyb'al. \q1 \v 15 A eb' malaj spensar, masanil tas tz'alchaji syac'och eb' d'a sc'ool. Axo pax eb' ay spensar jun, scham val yilan eb' tas sc'ulej. \q1 \v 16 A eb' ay spensar, ay xivc'olal eb', yuj chi' syiq'uel sb'a eb' d'a chucal. Axo pax eb' malaj spensar jun, comonn̈ej syac'och sb'a eb' d'a yaln̈ej tas. \q1 \v 17 A eb' c'un scot yoval, malaj spensar eb', comonn̈ej syutej sb'a eb'. A eb' snaan chucal yic vach' tz'ec' yuuj, chacb'ilel eb' \q1 \v 18 A spac scha eb' malaj spensar, aton man̈ pensaril. Axo spac scha eb' ay spensar jun, to svach' jacvi spensar eb'. \q1 \v 19 A eb' chuc, syaq'uem sb'a eb' d'a eb' vach', stevioch eb' d'a spuertail spat eb' vach' chi'. \q1 \v 20 A eb' meb'a', paticab'ilel eb' yuj eb' yetanimail. Axo pax eb' b'eyum jun, man̈ jantacoc yamigo eb'. \q1 \v 21 Tz'och co mul tato sco patiquejel eb' quetanimail, palta te vach' quico' tato tz'oc' co c'ool d'a eb' meb'a'. \q1 \v 22 A eb' an̈ej chucal sgana sc'ulej, sjuviel eb' yuj tas sna chi'. Axo pax eb' sgana sc'ulan vach'il jun, xajan eb' yuj Dios. \q1 \v 23 A junoc munlajel scac' quip co b'oani, ay tas syac' d'ayon̈, tato an̈ej lolonel scac' jun, scot meb'ail d'a quib'an̈. \q1 \v 24 A snivanil yelc'och eb' ay spensar, aton sjelanil eb'. Axo pax yic eb' malaj spensar jun, aton sman̈ pensaril eb'. \q1 \v 25 A eb' testigo yel syala', scol eb' yetanimail eb' d'a chamel. Palta a eb' testigo esalvum jun, syac' musansatil eb' yajal eb'. \q1 \v 26 A co xivc'olal d'a Jehová, tzon̈ scol yed' eb' cuninal, yujto yip co c'ool yaji. \q1 \v 27 Tato ay yelc'och Jehová d'a co sat, ay co q'uinal, a tzon̈ colanel d'a yol sc'ab' chamel. \q1 \v 28 Tato ay eb' rey ayoch reyal d'a jantac anima, sb'inaj val eb'. Tato jayvan̈n̈ej anima b'aj ayoch eb' reyal jun, slajviel eb'. \q1 \v 29 Tato ay co nivanc'olal, syalelc'ochi to ay co pensar, tato c'un scot coval jun, syalelc'ochi to malaj co pensar. \q1 \v 30 Tato junc'olaln̈ej yaj co pensar, vach'n̈ej yaj co nivanil. Tato ay co chichonc'olal jun, tz'och co yab'il. \q1 \v 31 Tato squixtej eb' meb'a', van co paticanel Dios ix on̈ b'oani. Tato ay yelc'och Dios d'ayon̈ jun, tz'oc' co c'ool d'a eb'. \q1 \v 32 A eb' chuc, an̈eja' schucal eb' chi' tz'ic'ancot d'a yib'an̈. Axo eb' vach' spensar jun, ayn̈ejoch Dios yipoc sc'ol eb' masanto scham eb'. \q1 \v 33 A eb' jelan, an̈ej jelanil molanec' d'a spensar eb'. Axo pax eb' malaj spensar jun, max c'ochlaj ijan snaan eb'. \q1 \v 34 Tato a tojolal sb'eyb'alej junoc chon̈ab', sq'ue val chaan̈, tato a chucal sb'eyb'alej jun, tz'ac'ji q'uixvelal. \q1 \v 35 A eb' checab' ay spensar, stzalaj vin̈ rey yed' eb'. Axo pax eb' checab' malaj spensar jun, scot yoval sc'ol vin̈ rey d'a yib'an̈ eb'. \c 15 \q1 \v 1 Tato sco pac junoc lolonel d'a emnaquilal, stup oval yuuj. Tato ov scutej co pacan jun, ste vach' q'ue vaan oval chi'. \q1 \v 2 Ayic slolon eb' ay spensar, a jelanil syic' eb' anima d'a eb'. Axo yic slolon eb' malaj spensar jun, an̈ej man̈ pensaril syal eb'. \q1 \v 3 Ayn̈ejec' Jehová d'a masanil b'aj, syiln̈ej tas sc'ulej eb' chuc yed' eb' vach'. \q1 \v 4 A lolonel vach' tz'alchaj d'ayon̈, syac' snivanil co c'ool, ichato tzon̈ yan̈tej. Axo pax chucal lolonel tz'alchaj d'ayon̈ jun, scab' val syail yuuj. \q1 \v 5 A eb' malaj spensar, chuc syab' eb' ayic tz'ac'ji scachnab'il eb' yuj smam. Axo eb' ay spensar jun, scha sc'ol scachnab'il eb' syac' smam. \q1 \v 6 Man̈ jantacoc tas ay d'a yol spat eb' anima vach' spensar. Axo eb' chuc jun, max yac'laj sgana eb' yed' tas syac' ganar. \q1 \v 7 Ayic slolon eb' ay spensar, a jelanil syalel eb'. Axo eb' malaj spensar jun, malaj yelc'och tas syal eb'. \q1 \v 8 A silab' eb' chuc, max schalaj sc'ol Jehová, palta scha val yab'i ayic slesalvi eb' tojol spensar d'ay. \q1 \v 9 Max schalaj sc'ool Jehová schuc b'eyb'al eb' chuc, palta te xajan eb' sb'eyb'alan tojolal yuuj. \q1 \v 10 A eb' tz'actancan svach' b'eyb'al, smojton val yac'ji syaelal eb'. Smoj val scham eb' malaj sgana scachji. \q1 \v 11 Syil Jehová chajtil yilji b'aj ay eb' chamnac, ¿tocval max yil pax co pensar? \q1 \v 12 A eb' te b'uchumtac, malaj sgana eb' ay mach scachani, toxon max sc'anb'ej junoc razón eb' d'a eb' ay spensar. \q1 \v 13 A eb' stzalaji, stzetzon sat eb'. Axo pax eb' scus jun, tz'och pitz'an yaelal d'a spixan eb'. \q1 \v 14 A eb' ay spensar, snib'ej eb' svach' ojtaquejel jelanil. Axo eb' malaj spensar jun, stzalaj eb' yed' sman̈ pensaril chi'. \q1 \v 15 A eb' ilc'olal yaji, cuseltacn̈ej tz'ec' junjun c'u d'a eb'. Axo pax eb' tzalajc'olal yaj jun, q'uin̈n̈ej d'a eb' junjun c'u. \q1 \v 16 Tato ay yelc'och Jehová d'ayon̈, yelxo te vach' quico' vach'chom meb'a' on̈, d'a yichan̈ pax to ay co tumin palta ilc'olaln̈ej caji. \q1 \v 17 Te vach' tato sco xajanej co b'a vach'chom an̈ej an̈ itaj sco chi'a, d'a yichan̈ pax an̈ej noc' chib'ej sco chi'a tato ovaln̈ej caji. \q1 \v 18 A eb' c'un scot yoval, an̈ej oval sq'ue vaan yuj eb'. Axo pax eb' ay snivanc'olal jun, syac' tup oval eb'. \q1 \v 19 A d'a eb' jaragana, icha val to a te q'uiix ayem d'a yol sb'e eb'. Axo pax eb' anima vach' spensar jun, vach'n̈ej sb'e eb'. \q1 \v 20 A eb' uninab'il ay spensar, syac' tzalajb'oc sc'ool smam snun eb'. Axo eb' malaj spensar jun, syac' q'uixvelal smam snun eb' chi'. \q1 \v 21 A eb' malaj spensar, stzalaj eb' yed' sman̈ pensaril chi'. Axo eb' ay spensar jun, scham val yilan eb' tas sb'eyb'alej. \q1 \v 22 Tato max co c'anb'ej razón, masanil tas sco na' max elc'ochlaj. Tato sco cha cab' razón vach' jun, vach'n̈ej tz'aj yelc'ochi. \q1 \v 23 Te vach' tato vach' scutej co pacan lolonel. Tato scac' junoc razón ayic ay ilc'olal, yelxo val te vach'. \q1 \v 24 A eb' ay spensar, sb'ey eb' d'a sb'eal q'uinal yic vach' max b'atcan eb' d'a sb'eal chamel. \q1 \v 25 A Jehová satanel tas ay d'a eb' ac'umtac, palta a stan̈van sluum eb' ix ix chamnacxo yetb'eyum. \q1 \v 26 Max schalaj sc'ol Jehová tastac nab'il yuj eb' chuc, palta a lolonel vach' scha sc'ool. \q1 \v 27 A eb' man̈ jantacoc tas snib'ej, man̈ jantacoc tas syic'cot eb' d'a yib'an̈ eb' cajan yed' d'a yol spat. Axo eb' max chaan q'uen tumin yic smontaji, snajatb'i sq'uinal eb'. \q1 \v 28 A eb' tojol spensar, scham val snaan eb' tas syutej spacan junoc lolonel. Axo pax eb' chuc spensar jun, ton̈ej scomon alej chucal lolonel eb'. \q1 \v 29 A Jehová sb'at mican d'a eb' chuc sb'eyb'al, palta smaclej yab' slesal eb' tojol spensar. \q1 \v 30 A eb' stzetzon sat, stzalaj co c'ol yuj eb'. A junoc vach' ab'ix syac' co tec'anil. \q1 \v 31 Tato sco scha cab' co cachnab'il, vach' tzon̈ aj d'a scal eb' jelan spensar. \q1 \v 32 Tato malaj co gana tzon̈ cachji, munil a d'ayon̈ syac' chucal. Tato scha co c'ol co cachji jun, van quic'an co jelanil. \q1 \v 33 Tato sco c'anab'ajej schecnab'il Jehová, squic' co jelanil. Tato co gana nivan tz'aj quelc'ochi, yovalil emnaquil scutej co b'a. \c 16 \q1 \v 1 A on̈ anima on̈ tic, sco na' tas sco c'ulej, palta an̈ej Jehová tz'alani tas tz'aj yelc'ochi. \q1 \v 2 A on̈ anima on̈ tic, sco na' to a tas sco c'ulej vach'n̈ej, palta a Jehová sch'olb'itan tas nab'il cuuj chi'. \q1 \v 3 Tato scac'och masanil tas sco na co c'ulej ab'enal d'a yol sc'ab' Jehová, vach' tz'aj yelc'ochi. \q1 \v 4 A Jehová ix b'oancan masanil tas yic tz'elc'och tas nab'il yuuj, an̈ejtona' a' ix naancani to a eb' chuc, yovalil ol scha syaelal eb'. \q1 \v 5 A eb' syic'chaan̈ sb'a, chacb'ilel eb' yuj Jehová, yuj chi' man̈ yojtacoclaj eb' janic' ol javoc yaelal d'a yib'an̈ eb' yuuj. \q1 \v 6 Tato sco xajanej eb' quetanimail, tato sco c'anab'ajej tas scala', tz'ac'ji nivanc'olal co mul. Tato ay yelc'och Jehová d'ayon̈, squiq'uel co b'a d'a scal chucal. \q1 \v 7 Tato stzalaj Jehová yed' co b'eyb'al, tz'och junc'olal d'a co cal yed' eb' ajc'ol yajoch d'ayon̈. \q1 \v 8 Vach'chom quenn̈ej tas squic' d'a co munlajel d'a stojolal, yelxo te vach' d'a yichan̈ pax b'aj te nivan tas scac' ganar d'a spatic chucal. \q1 \v 9 A on̈ anima on̈ tic sco na' tas sco c'ulej, palta axo Jehová tzon̈ cuchb'an d'a tas sco c'ulej chi'. \q1 \v 10 A eb' rey schecab' Dios yaj eb', yuj chi' man̈ smojoc chuc syutej eb' sch'olb'itan junoc tas. \q1 \v 11 A Jehová scha sc'ool masanil echlab' tz'acan, yujto a ix ac'ancan masanil echlab' chi'. \q1 \v 12 A eb' rey, a tas man̈ tojoloc, yovalil schaquel eb', yujto a yopisio eb' chi' yovalil a tojolal tz'ic'an b'eyoc. \q1 \v 13 A eb' yel syala' xajan eb' yuj eb' rey, stzalaj eb' rey chi' yed' eb'. \q1 \v 14 Tato scot yoval eb' rey ay smay ay chamel, palta a eb' ay spensar jun, say eb' tas tz'aj sicb'i yoval eb' rey chi'. \q1 \v 15 Tato stzevaj eb' rey, malaj chamel syal chi', axo svach'c'olal eb', lajan icha yasunal b'ab'el n̈ab'. \q1 \v 16 Te vach' quico' tato a jelanil yed' aj pensaril tz'ilchaj cuuj, d'a yichan̈ q'uen oro yed' q'uen plata. \q1 \v 17 Tato tojol co b'eyb'al, squiq'uel co b'a d'a scal chucal, tato sco ya'ilej co b'eyb'al, syalelc'ochi to van co ya'ilan co b'a. \q1 \v 18 Tato ac'umtac scutej co b'a, ma squic'chaan̈ co b'a, tzon̈ ic'jiemta, man̈xalaj tz'aj quelc'ochi. \q1 \v 19 Más vach' emnaquil scutej co b'a yed' eb' meb'a', d'a yichan̈ pax ay tas squic' yed' eb' anima ac'umtac. \q1 \v 20 A eb' ojtannac yic'an b'ey smunlajel, vach'n̈ej tz'aj yelc'och eb'. Te tzalajc'olal yic eb' tz'ac'anoch Jehová yipoc sc'ool. \q1 \v 21 A eb' jelan spensar, syal anima to te ay spensar eb'. A yuj lolonel vach' syal eb', syic' sjelanil anima chi'. \q1 \v 22 Tato scham val co naani ayic mantzac co c'ulej junoc tasi, ayton yiloj q'uinalil, palta tato sco cach eb' malaj spensar, nab'an̈ej squixtej co b'a. \q1 \v 23 A eb' jelan, cham snaan eb' tas syutej eb' sloloni, yuj tas syal eb' chi', stzalaj eb' anima. \q1 \v 24 A lolonel vach', lajan icha schi'al noc' yal chab', tzon̈ tzalaj yuuj, syac'an co tec'anil. \q1 \v 25 Ay b'eyb'al te vach' co naani, palta van on̈ yic'anb'at d'a chamel. \q1 \v 26 Tato ay co vejel, scac' val och d'a co c'ool co munlaj sic'lab'il. \q1 \v 27 A eb' chuc, ayn̈ejec' chucal d'a spensar eb', a slolonel eb', lajan val icha sq'ue n̈iln̈on yoc te' c'ac'. \q1 \v 28 A eb' chuc spensar, sq'uen̈ej vaan oval yuj eb'. A yuj eb' alum pecal, tz'och ajc'olal d'a scal eb' vach' taxon yac'ani. \q1 \v 29 A eb' comonn̈ej smac'vaji, syac' musansatil eb' yamigo eb', yujto a eb', van yic'ancanb'at eb' d'a jun b'eyb'al man̈ vach'oc. \q1 \v 30 A eb' snaan yac'an chucal, smutz'mutz'an sat eb', tato toxo ix sna eb' tas ol yutoc sc'ulan chucal chi', toxon̈ej snub' sti' eb'. \q1 \v 31 A eb' tz'ichamaxi, aton jun chi' scha eb' spacoc yujto vach' ix yutej sb'eyb'al eb' d'a yolyib'an̈q'uinal tic. \q1 \v 32 Yelxo te vach' tato nivan scutej co c'ool d'a yichan̈ pax to ste tec'ton quip. Yelxo te vach' tato sco yamoch vaan yoval co c'ool d'a yichan̈ b'aj scan junoc chon̈ab'il anima d'a yalan̈ co mandar. \q1 \v 33 Vach'chom scac'och suerte d'a yib'an̈ junoc tas, palta an̈ej Jehová snaani tastac tz'ajelc'och smasanil. \c 17 \q1 \v 1 Vach'chom ton̈ej tzon̈ ch'ec va'i, palta tato junc'olal caji, másxo vach' d'a yichan̈ pax to q'uin̈ ayon̈ d'a junjun c'u, tato ovaln̈ej caji. \q1 \v 2 A eb' checab' ay spensar, ec'b'al yopisio eb' yuj spatrón d'a yichan̈ junoc yuninal malaj tz'ochi, ay yalan yic eb' schaan smacb'en yed' eb' uninab'il chi'. \q1 \v 3 A q'uen oro yed' q'uen plata tz'ac'chaj proval q'uen d'a cal c'ac' tato vach' q'ueen, axo co pensar a Jehová sch'olb'itani. \q1 \v 4 A eb' chuc sb'eyb'al, scha juntzan̈ chucal lolonel eb'. A eb' esalvum, scha juntzan̈ esal lolonel eb'. \q1 \v 5 Tato tzon̈ b'uchvaj d'a eb' meb'a', a d'a Dios tzon̈ b'uchvaji, yujto aton ix b'oan eb'. Tato tzon̈ tzalaji ayic sjavi cusc'olal d'a yib'an̈ eb', max ec'b'atlaj yac'ji co yaelal. \q1 \v 6 A snivanil yelc'och eb' ichamtac vinac, aton eb' yixchiquin eb'. A eb' uninab'il, ma isilab'il, sq'uechaan̈ eb' yuj smam snun. \q1 \v 7 A eb' malaj spensar, man̈ smojoc syal lolonel yic jelanil eb'. A eb' yajal, man̈ smojoc a es syal eb'. \q1 \v 8 A eb' sb'eyb'alan yac'an tumin d'a elc'altac, a snaan eb' to vach' tz'elc'och eb', yujto yaln̈ej b'aj tz'ec' eb' syaln̈ej icha snib'ej eb'. \q1 \v 9 A eb' stechaj yac'an nivanc'olal b'aj tz'ixtaji, snib'ej eb' to xajan tz'ilji eb' yuj anima. Axo pax eb' an̈eja' yalub'tan̈an junoc lolonel jun, tz'el eb' svach'c'ool eb' d'a stz'ey. \q1 \v 10 Nivan tas sb'o yuj junoc b'elan̈ cachnab'il d'a eb' ay spensar, d'a yichan̈ pax to jantac smac'ji eb' malaj spensar. \q1 \v 11 A junoc pitn̈ej syutej sb'a, an̈ej chucal saya', schecchajb'at junoc checab' malaj yoq'uelc'olal d'ay. \q1 \v 12 Tato sco chalaj co b'a yed' junoc noc' nun oso elc'ab'ilb'at yune', yelxo val vach' quic d'a yichan̈ to sco chalaj co b'a yed' junoc anima chuc spensar van sc'ulan chucal. \q1 \v 13 A eb' chuc syutej spactzitan vach'il, malaj b'aq'uin̈ tz'el yaelal d'a yol spat eb'. \q1 \v 14 Icha yaj a a' molaneq'ui ayic sjacvielta a', c'ojanc'olal yelta a' masanto snivanb'i yelta a', icha chi' yaj junoc oval quenn̈ej tz'aj yel yich, palta nivan tz'ajelc'ochi, yuj chi' vach' tato scac' nivanc'olal a manto el yich oval chi'. \q1 \v 15 Tato a eb' juez tz'ac'an nivanc'olal d'a yib'an̈ eb' ay smul, ma syac'och yaelal d'a yib'an̈ eb' malaj smul, a val chab' chi' max schalaj sc'ol Jehová. \q1 \v 16 ¿Tas yuj sja eb' chuc spensar yed' stumin, yic snib'ej eb' sman sjelanil? ¿Tas val ol och yuj eb'? Ina toxonton malaj spensar eb'. \q1 \v 17 A eb' vach' yac'antaxon qued'oc, ayn̈ejoch eb' qued'oc. Ayic ay co yaelal, icha val co c'ab' coc syutej sb'a eb' d'ayon̈. \q1 \v 18 A eb' malaj spensar, yaln̈ej mach b'aj tz'ochcan eb' fiadoral, stac'vancanoch eb' d'a yib'an̈. \q1 \v 19 A eb' scham val stzuntzan eb' yetanimail, schampax val eb' yac'an oval. A eb' syic'chaan̈ sb'a, munil syac' lajvoquel sb'a eb'. \q1 \v 20 A eb' te chuc spensar, malaj b'aq'uin̈ tz'ilchaj vach'ilal yuj eb'. A eb' slolon d'a chab'satil, scotcan yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 21 A eb' smam eb' chuc spensar, malaj tzalajc'olal scha eb' yuj eb' yuninal chi', an̈ej cusc'olal scha' eb'. \q1 \v 22 A tzalajc'olal lajan icha junoc remeyo, axo pax cusc'olal jun, ton̈ej syiq'uel quip. \q1 \v 23 A eb' yajal chuc, scha q'uen tumin eb' d'a elc'altac yic vach' max sb'olaj yaj oval eb' d'a vach'ilal. \q1 \v 24 A eb' ay spensar, a jelanil sayec' eb'. Axo eb' malaj spensar jun, ton̈ej tz'ec' q'ueleloc eb'. \q1 \v 25 A eb' uninab'il malaj spensar, an̈ej yoval smam snun eb' syic'coti, an̈ej scusc'olal eb' syac' eb'. \q1 \v 26 Man̈ vach'oc tato tz'ic'jiel smultu eb' malaj smul, ocxom val to tz'ic'jiel junoc d'a yopisio yujto vach' syutej sb'a. \q1 \v 27 A eb' malaj val tas syala' yed' eb' syamoch vaan sb'a, aj pensar eb'. \q1 \v 28 A eb' anima malaj spensar, tato max comon lolon eb', tzam nachaji to ay spensar eb'. \c 18 \q1 \v 1 A eb' syiq'uel sb'a d'a scal eb' yetanimail, an̈ej tas sgana eb' sayeq'ui, max schalaj yab' junoc razón vach' eb'. \q1 \v 2 A eb' chuc spensar, malaj sgana eb' sc'ayb'ej junoc tas, an̈ej eb' sgana syal yico'. \q1 \v 3 Tato tz'och eb' sc'ulan chucal d'a co cal, tzon̈ ac'ji q'uixvelal yuj eb'. Tato tz'och eb' b'uchumtac d'a co cal, tzon̈ b'uchji yuj eb'. \q1 \v 4 A tas syal eb' anima ay spensar, nivan jelanil syal quic'an yuuj. A tas syal eb' chi', lajan icha junoc a a' jul yich, ma icha sical a a' to sq'ueul sjaj. \q1 \v 5 Tato ayic eb' tz'och smul syic' eb' vin̈ yajal, axo tas syal eb' malaj smul, max schalaj yab' eb' vin̈, yelxo val man̈ vach'oc. \q1 \v 6 A yuj tas syal eb' malaj spensar, sq'ue vaan oval. A yuj tas syal eb' chi' scotcan d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 7 A yuj tas syal eb' chuc spensar, tz'ochcan d'a yib'an̈ eb'. Yuj tas syal eb' chi', munil syaalej sb'a eb'. \q1 \v 8 A tas syal eb' alum pecal, lajan icha juntzan̈ tas vach' sloji, sc'och val schi'al d'a sc'ol eb' tz'ab'an chi'. \q1 \v 9 A eb' jaragana yed' eb' sjuanel junoc tasi, ichato yuc'tac sb'a eb'. \q1 \v 10 A Jehová lajan icha junoc cuartel te vach', a d'ay sc'och eb' tojol spensar scol sb'a. \q1 \v 11 A snaan eb' b'eyum to a sb'eyumal eb' lajan icha junoc muro ayoch d'a junoc chon̈ab' yic scolji yuuj. \q1 \v 12 A ic'ojchan̈b'ail tzon̈ ic'jiemta yuuj, axo emnaquilal, tzon̈ ic'jichaan̈ yuuj. \q1 \v 13 Yelxo te q'uixvelal tato tzon̈ comon tac'vi ayic manto cab' junoc lolonel sic'lab'il. \q1 \v 14 Tato tec'an spixan junoc penaay, stechaj syaelal chi' yuuj. Axo pax junoc man̈ tec'anoc spixan jun, maxtzac techajlaj yuuj. \q1 \v 15 A eb' aj pensar, tz'ilchaj jelanil yuj eb', yujto b'ecan sc'ool eb' sc'ayb'ani. \q1 \v 16 Yuj tas co siej, yaln̈ej mach anima tzon̈ chaani, vach'chom eb' anima nivac yopisio. \q1 \v 17 A eb' b'ab'el syal sb'a, ichato scol sb'a eb' snaani, palta ayic sc'och eb' yajc'ool eb' chi' jun, scheclajeli tas yaj yoval eb' chi'. \q1 \v 18 A suerte tz'alani slajvi junoc oval, yuj chi' spojchaj snan̈al eb' van yac'an oval chi'. \q1 \v 19 Tato sco tzuntzejcot yoval junoc co c'ab' coc, más secojtac co satanel junoc chon̈ab' ay smuroal yed' spuertail vach' yajoch yijchul d'a yichan̈ yic tzon̈ ochxi vach'il yed'oc, yujto tec'an yaj spensar. \q1 \v 20 A yuj tas scala', scot yaelal ma scot tzalajc'olal d'ayon̈. \q1 \v 21 A lolonel syal yic'ancot co chamel, ma co q'uinal, yuj chi' vach' tato sco na tas scala', yic vach' tzon̈ elc'ochi. \q1 \v 22 Ayic tz'och yetb'eyum eb' vin̈ vinac, tz'ilchaj vach'ilal yuj eb' vin̈, yujto scha svach'c'olal Jehová eb' vin̈. \q1 \v 23 A eb' meb'a' stevi eb', axo eb' b'eyum, te ac'umtac syutej sb'a eb' stac'vi. \q1 \v 24 Tato te ay camigo, ay smay tzon̈ ixtaxel yuj eb'. Palta ay pax eb' camigo yelxo te vach' d'a yichan̈ eb' co c'ab' coc. \c 19 \q1 \v 1 A junoc meb'a' vach' syutej sb'a, yelxo te vach' yic d'a yichan̈ pax junoc chuc spensar tz'esani. \q1 \v 2 Man̈ vach'oc tato d'a smasanil co c'ol sco comon b'oej junoc tas man̈ cojtacoc. A tas sco c'ulej d'a elan̈chamel ay b'aj man̈ vach'oc tz'ajelc'ochi. \q1 \v 3 A sman̈ pensaril eb' anima scuchb'an satoc, axo tz'aji, a d'a yib'an̈ Jehová syac'och eb'. \q1 \v 4 A eb' b'eyum, man̈ jantacoc anima tz'och yamigooc eb' yuj sb'eyumal chi', axo pax eb' meb'a' jun, tz'actajcan eb' yuj eb' yamigo chi'. \q1 \v 5 A eb' syac'och sb'a testigoal d'a tas man̈ yeloc, yovalil syab' syail eb'. Axo eb' tz'ac'an es, man̈ ol colchajlaj eb'. \q1 \v 6 A eb' b'ecan sc'ool sian junoc tas, masanil anima sayanec' eb' yuj yoch yamigooc. \q1 \v 7 A eb' meb'a', spaticajel eb' yuj eb' sc'ab'yoc, ocxom pax eb' yamigo eb', ¿tom ato eb' chi' man̈ ol actancan eb'? Toxon̈ej syixtej sb'a eb' yavtanxicot eb' yamigo chi'. \q1 \v 8 A eb' sb'eyb'alan tas vach' sc'ayb'ej, sya'ilej sb'a eb', masanil tas te vach' tz'ajelc'och d'a eb'. \q1 \v 9 A eb' tz'och testigoal d'a tas man̈ yeloc, yovalil syab' syail eb'. Tz'ac'jioch chamel d'a yib'an̈ eb' ton̈ej tz'esan chi'. \q1 \v 10 A eb' chuc spensar, man̈ smojoc to syac' tzalajb'oc sc'ool eb' d'a vach'il, an̈ejtona' eb' ayoch checab'oc, man̈ smojoc yac'an yajalil eb' d'a yib'an̈ eb' nivac vinac. \q1 \v 11 A eb' syamanoch vaan yoval sc'ool, ay spensar eb', sb'inaj eb' d'a vach'il tato ton̈ej smaq'uec' eb' yuj tas tz'utaji. \q1 \v 12 A yoval sc'ool eb' vin̈ rey ay smay icha junoc noc' choj tz'avaji. Axo pax svach'c'olal eb' vin̈ jun, syic'cot vach'ilal icha yal ac'val tz'em d'a yib'an̈ an̈ an̈c'ultac. \q1 \v 13 A eb' uninab'il malaj spensar, syab' syail smam eb' yuuj. A eb' ix ix ov d'a eb' yetb'eyum, lajan eb' ix icha junoc tz'uj sd'ujd'ujani. \q1 \v 14 Sco cha co pat yed' co b'eyumal yuj tas syac'can co mam. Axo ix quetb'eyum ay spensar, a d'a Jehová sco cha ix. \q1 \v 15 Yuj co jaraganail scot co vayan̈. Tato max yal-laj co c'ool tzon̈ munlaji, ol cab' syail yuj vejel. \q1 \v 16 A eb' sc'anab'ajan junoc checnab'il, ichato van stan̈van sq'uinal eb'. Axo pax eb' max yil sb'eyb'al jun, ol miljoccham eb'. \q1 \v 17 A eb' scolvaj d'a eb' meb'a', ichato a d'a Jehová van yac'an eb' majanil, axo Jehová chi' ol ac'an meltzaj jun majan chi' d'a eb'. \q1 \v 18 Co cachec eb' cuninal yacb'an yunetacto eb' yic max b'atcan eb' d'a yol sc'ab' chamel. \q1 \v 19 A eb' scot yoval d'a elan̈chamel, schaocab' spac eb' icha d'a smojal. Tato sco col eb' d'a syaelal chi', sb'eyb'alejn̈ej yoval eb' chi'. \q1 \v 20 Tato sco cha cab' razón yed' co cachnab'il, ol on̈ jelanb'oc. \q1 \v 21 Man̈ jantacoc tas sco na'a, palta an̈ej tas sna Jehová tz'elc'ochi. \q1 \v 22 A tas sco nib'ejoch d'a eb' quetanimail, to tz'elc'och tas syal eb'. Yelxo te vach' tato meb'a' on̈ d'a yichan̈ to squesej. \q1 \v 23 Tato ay yelc'och Jehová d'a co sat, sco cha co q'uinal, yuuj paxi tzon̈ aj d'a tzalajc'olal, malaj tas scab' syail. \q1 \v 24 A eb' jaragana syaq'uem sc'ab' eb' d'a yol yuc'ab', palta te ajaltacxopax yic'anq'ueta eb' tas ayem d'a yol yuc'ab' chi', yujto te jaragana eb'. \q1 \v 25 Ayic tz'och yaelal d'a yib'an̈ eb' puch vinac, sjelanb'i spensar eb' mantalaj spensar. Ayic scachji eb' ay spensar, snachajel yuj eb' d'a elan̈chamel. \q1 \v 26 A eb' tz'elc'an junoc tas d'a smam, ma eb' spechanel snun d'a spat, te q'uixvelal syutej sb'a eb'. \q1 \v 27 Ex vuninal, tato max e cha eyab' e cachnab'il, van eyic'ancanel e b'a d'a c'ayb'ub'al te vach'. \q1 \v 28 A eb' testigo chuc spensar, malaj yelc'och tojolal d'a eb', stzalaj eb' yed' schucal spensar chi'. \q1 \v 29 Vach'xo yaj yaelal ol ja d'a yib'an̈ eb' ac'umtac. Vach'xo pax yaj te' jixc'ab'te' ol jixchajoch d'a eb' malaj spensar. \c 20 \q1 \v 1 A eb' tz'uc'an an̈, sb'ajvaj eb'. Sq'ue somnaj eb' yac'an oval ayic syuc'an an̈ an̈ chi' eb'. A eb' syac'b'at sb'a d'a scal uq'uel an̈ chi', te malaj spensar eb'. \q1 \v 2 A eb' rey te ov, lajan eb' icha junoc noc' choj tz'el yav yuj yoval, a eb' stec'b'ej sb'a stzuntzan eb', ay smay scham eb' yuj eb'. \q1 \v 3 Te vach' yic eb' max mojan oval. Axo eb' chuc spensar jun, syac'och sb'a eb' d'a scal oval chi'. \q1 \v 4 A eb' jaragana, max munlajlaj eb' d'a stiempoal ayic tz'avchaj ixim aval, malaj pax tas sjach' eb' ayic tz'elul stiempoal jach'oj. \q1 \v 5 A tastac c'ub'ab'ilel d'a co pensar, lajan icha junoc a a' ay d'a yol junoc olan jul yich, palta axo eb' ay spensar jun, syaln̈ej snachajel yuj eb' tastac ay d'a co pensar chi'. \q1 \v 6 Tzijtum eb' tz'alani to tzon̈ xajanej eb', palta chequeln̈ej eb' syal cac'anoch yipoc co c'ool. \q1 \v 7 A eb' tojol spensar, aton eb' malaj jab'oc chucal d'a sb'eyb'al, te tzalajc'olal scan eb' yuninal eb'. \q1 \v 8 Ayic tz'em c'ojan eb' rey d'a sc'ojnub' yic sch'olb'itan junoc tas eb', an̈ej syilanoch jun chucal chi' eb', elan̈chamel sb'oi. \q1 \v 9 Malaj junoc on̈ syal calani to vach' co pensar, mato malaj jab'oc co mul. \q1 \v 10 A echlab' man̈ tz'acanoc yed' ch'an̈ cuerda nivac, max schalaj sc'ool Jehová. \q1 \v 11 A yuj sb'eyb'al eb' anima, scheclajeli tato vach' spensar eb'. Yed' pax eb' unin, a d'a eb' scheclajeli tato vach' eb', tato tojol pax eb'. \q1 \v 12 A Jehová ix b'oan co chiquin yic scab'i yed' yol co sat yic squila'. \q1 \v 13 Man̈ocn̈ej vayan̈ sco c'ulejec, ta maay ol cot meb'ail d'a quib'an̈, caq'uec quip co munlaji yic vach' ol yac' sobre tas sco va'a. \q1 \v 14 “Chuclaj juntzan̈ a chon̈ tic,” xchi eb' smanvaji, axo yic toxo ix manvaj eb' chi', syalan eb', “Te jelan on̈, yujto yechel ix el tas ix co man tic,” xchi eb'. \q1 \v 15 Man̈ jantacoc q'uen oro yed' q'uen q'ueen vach' yilji d'a yolyib'an̈q'uinal tic, palta a eb' slolon d'a jelanil, man̈ comonoc tz'ilchaj eb'. \q1 \v 16 A eb' tz'och fiadoral d'a junoc ch'oc animail, yic'ocab'el spichul eb' yic syac'can eb' yuj smajananub'aloc. \q1 \v 17 A eb' tz'ic'an jab'oc vael d'a elc'al, man̈xo jantacoc svach'il svaji syab' eb', palta axo d'a slajvub'alxo, icha val to a q'uen c'aj q'ueen tz'och d'a yol sti' eb' syab'i. \q1 \v 18 A junoc tas sco na', vach' tz'ajelc'ochi tato sco c'anab'ajej junoc razón vach'. Syal cac'an ganar eb' cajc'ool d'a oval, tato vach' scutej cac'an slajtial. \q1 \v 19 A eb' alum pecal, max sc'ub'ejel-laj juntzan̈ lolonel eb' c'ub'eltac yalji, yuj chi' man̈ junn̈ejoc tzon̈ aj yed' eb'. \q1 \v 20 A eb' sb'ajan smam snun, slajviel sq'uinal eb' icha junoc candil stupi. \q1 \v 21 A b'eyumal tz'ilchaj d'a secojtaquil d'a sb'ab'elal, a d'a slajvub' cuseltacxo tz'ajelc'ochi. \q1 \v 22 Malajocab' b'aq'uin̈ scala': Ol co pac co b'a, mocab' xco chioc. An̈ej to scac'och Jehová d'a co c'ool, yic A' ol on̈ colanoc. \q1 \v 23 A juntzan̈ echlab' man̈ tz'acanoc, te chuc, chacb'ilpaxel yuj Jehová. \q1 \v 24 A Jehová tzon̈ ic'an b'eyoc, yuj chi' man̈ cojtacoc tas ol ja d'a quichan̈. \q1 \v 25 Tato elan̈chamel scac' co ti' d'a Dios, slajvi chi' sco naanxi co b'a, te ay smay. \q1 \v 26 A eb' rey ay spensar, spechel eb' chuc eb' d'a yichan̈, scan eb' chi' d'a yalan̈ yuj eb'. \q1 \v 27 A razón syac' Dios d'ayon̈, icha saquilq'uinal yaji yic squil co b'a yed' co pensar. \q1 \v 28 A eb' rey, yelxo te vach' yajoch eb' d'a yopisio, tato sb'eyb'alej vach'c'olal eb' yed' tojolal. \q1 \v 29 A eb' quelemtac ste tzalaj eb' yed' yip, axo eb' ichamtac vinac te nivan yelc'och eb' yujto sacxo xil sjolom eb'. \q1 \v 30 A eb' chuc, sja spensar eb', ayic smac'ji eb' d'a junoc tz'uum, syactanpax eb' sc'ulan chucal, ayic staji schiq'uil eb' smac'ji. \c 21 \q1 \v 1 A d'a yol sc'ab' Jehová, ata' ayoch spensar eb' rey, icha secojtaquil sq'uexchaj sb'e a a', icha chi' tz'aj sq'uexchaj spensar eb' rey chi' yuuj. \q1 \v 2 A eb' anima sna eb' to vach'n̈ej tas sc'ulej eb', palta a Jehová sch'olb'itan tas yaj spensar eb'. \q1 \v 3 Tato sco b'eyb'alej vach'ilal yed' tojolal, a juntzan̈ chi' ec'alto yelc'och d'a yol sat Jehová d'a yichan̈ juntzan̈ silab'. \q1 \v 4 A eb' anima malaj yelc'och Jehová d'ay, a tas sc'ulej eb' yuj yac'umtaquil yed' yic'ojchan̈b'ail, chuc toni. \q1 \v 5 A junoc tas cham naab'il tz'aji, vach' tz'elc'ochi. Axo pax tas comonn̈ej sb'o jun, a meb'ail scotcan yuuj. \q1 \v 6 A eb' syic' sb'eyumal yuj es syala', junn̈ej rato slajviel sb'eyumal eb' chi', axo chamel sjacan d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 7 A eb' chuc, an̈eja' schucal eb' chi' sataneli, yujto malaj sgana eb' sb'eyb'alej tojolal. \q1 \v 8 A sb'eyb'al eb' chuc spensar, man̈ tojoloc, axo pax sb'eyb'al eb' vach' spensar jun, te tojol. \q1 \v 9 Yelxo te vach' tzon̈ aj d'a junoc yune' pat co ch'ocoj, d'a yichan̈ pax tzon̈ aj d'a junoc nivan pat te vach' yed' junoc ix ix ayn̈ejcot yoval. \q1 \v 10 A eb' chuc, an̈ej chucal sna eb' sc'ulej, man̈ jab'oc tz'oc' sc'ool eb' d'a eb' yetanimail. \q1 \v 11 Ayic tz'ac'jioch syaelal eb' puch vinac, sc'ayb'ejcan jelanil eb' mantalaj spensar. A eb' ay spensar, ton̈ej tz'alji d'a eb', snachajel jelanil yuj eb'. \q1 \v 12 A Dios tojol toni, scham val yilan eb' chuc, yuj chi' a tz'ac'anoch syaelal eb', yic satel eb'. \q1 \v 13 Tato max co cha cab'i ayic stevioch eb' meb'a' d'ayon̈, axo pax yic tzon̈ tevi d'a Jehová yic sco c'anan colval d'ay, max schapaxlaj yab' d'ayon̈. \q1 \v 14 A silab' tz'ac'ji d'a c'ub'eltac, stup yoval sc'ool eb' anima yuuj. \q1 \v 15 Ayic sb'o junoc lolonel d'a tojolal, a eb' vach' spensar ste tzalaj eb', axo eb' chuc spensar jun, ste xiv eb' yuuj. \q1 \v 16 A eb' tz'ic'ancanel sb'a d'a vach' b'eyb'al, van sb'atcan eb' d'a scal eb' chamnac. \q1 \v 17 A eb' tz'ac'anoch sb'a d'a masanil tas snib'ej, d'a uq'uel an̈ yed' d'a nivac vael, val yel scotcan meb'ail d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 18 A eb' anima man̈ vach'oc sb'eyb'al yed' eb' esalvum, syab' val syail eb' sq'uexuloc eb' tojol spensar. \q1 \v 19 Yelxo te vach' tato tzon̈ cajnaj d'a junoc lugar b'aj tz'inan, d'a yichan̈ pax tzon̈ aj yed' junoc ix ix ayn̈ejcot yoval to ya yecvi. \q1 \v 20 A d'a spat eb' jelan spensar, ay stumin eb' molb'il yuuj, ay pax tas sva eb', axo pax eb' malaj spensar jun, slajel masanil tas tz'ilchaj yuj eb'. \q1 \v 21 A eb' sb'eyb'alan tojolal yed' vach'ilal, ay sq'uinal eb', b'inajnac pax eb', vach'n̈ej tz'elc'och eb'. \q1 \v 22 A eb' ay spensar, syal yoch eb' yac' oval d'a junoc chon̈ab' ayoch yilumal sic'lab'il, syac'an telvoc smuroal jun chon̈ab' chi' eb'. \q1 \v 23 A eb' man̈ comonoc sloloni, scol sb'a eb' d'a scal yaelal. \q1 \v 24 A eb' ac'umtac, tz'ec'xo val eb' d'a yib'an̈ yic'anchaan̈ sb'a, tz'el specal eb' yuj tas sb'o chi', te b'uchumtac pax eb'. \q1 \v 25 A eb' jaragana, ste nib'ejoch tastac eb', palta max ilchajlaj yuj eb' yujto malaj sgana eb' smunlaji. \q1 \v 26 Junjun c'u snib'ejn̈ej juntzan̈ tastac eb', axo pax eb' tojol jun, elb'enn̈ej tastac yuj eb'. \q1 \v 27 Max schalaj sc'ool yofrenda eb' chuc Jehová, ocxom val eb' syac' yofrenda yed' schuc pensaril. \q1 \v 28 A eb' syac'och sb'a testigoal d'a es ol satcanel eb', palta axo pax eb' scham val smaclan yab' jun, vach'n̈ej tz'aj spactzitan eb'. \q1 \v 29 A eb' chuc ton̈ej stz'ac yal eb' to te junc'olal yaj eb', axo pax eb' vach' spensar jun, yel junc'olal ton val yaj eb'. \q1 \v 30 Vach'chom ay mach te jelan, te aj pensar, ma tzijtum tas yojtac, palta max yal-laj scachanoch vaan tas sgana Jehová. \q1 \v 31 A eb' anima, sb'o'och stz'uum schej eb' ayic sb'at eb' d'a oval, palta an̈ej yuj Jehová syac' ganar oval chi' eb'. \c 22 \q1 \v 1 Tato vach' co b'inaji, yelxo te vach' d'a yichan̈ to te ay q'uen oro yed' q'uen plata d'ayon̈. \q1 \v 2 A eb' b'eyum yed' eb' meb'a', lajann̈ej eb', a Jehová ix b'oan eb'. \q1 \v 3 A eb' aj pensar syil eb' tastac ay smay, scolan sb'a eb' d'ay. Axo pax eb' malaj spensar jun, sb'eyn̈ejb'at eb' masanto yalab'aj satcanb'at eb'. \q1 \v 4 Tato emnaquil scutej co b'a, tato ay pax yelc'och Jehová d'a co sat, squic' co b'eyumal, tzon̈ b'inaji, snajatb'i co q'uinal. \q1 \v 5 A d'a yol sb'e eb' chuc, ichato te ay te' q'uiix yed' yaal ayemi. Axo pax eb' stan̈vej sb'a jun, man̈ junn̈ejoc sb'eyec' eb' yed' eb' chuc chi'. \q1 \v 6 Tato sco c'ayb'ej eb' unin d'a vach' b'eyb'al, axo ol och eb' icham animail, man̈xo ol yic'canel sb'a eb' d'ay. \q1 \v 7 A eb' b'eyum, icha rey yaj eb' d'a scal eb' meb'a'. Axo pax eb' tz'ac'an q'uen tumin majanil, yajal yaj eb' d'a scal eb' smajnan q'uen tumin chi'. \q1 \v 8 A eb' an̈ej chucal sc'ulej, an̈ej yaelal ol scha eb', man̈xo ol yal yixtan eb' yetanimail eb'. \q1 \v 9 A eb' elb'en yuuj, ol scha vach'c'olal eb' yuj spucanec' tas vach' svaji d'a scal eb' meb'a'. \q1 \v 10 Ayic spechjiel eb' b'uchumtac, tz'em numnaj telajb'ail, oval yed' tzuntzojb'ail. \q1 \v 11 A eb' rey, ste tzalaj eb' yed' eb' vach' spensar, sch'oxanpax svach'c'olal eb' d'a eb' vach' sloloni. \q1 \v 12 A Jehová stan̈van eb' aj pensar, stenanpaxec' tastac syal eb' tz'esani. \q1 \v 13 A eb' jaragana syal eb' to a d'a yol sb'e eb' ay jun noc' choj ayeq'ui, to a noc' ijan ix milancham eb' yalani, yujto malaj sgana eb' sb'at munlajel. \q1 \v 14 A slolonel eb' ix ix smulan d'a yol sc'ab' yetb'eyum, lajan icha junoc olan te jul yich, aton b'aj sb'atcan eb' scatab'ej Jehová. \q1 \v 15 A man̈ pensaril ayn̈ejec' d'a eb' unin, scan yuj eb' tato smac'ji eb' d'a te' jixc'ab' te'. \q1 \v 16 A eb' tz'ixtan eb' meb'a', yujto snib'ejoch sb'a eb' b'eyumal yed' eb' smontan eb' b'eyum, a eb' chi' yuj meb'ail ol satel eb'. \s1 A 30 slolonel eb' aj pensar \q1 \v 17 Ab'ec jun tic, ol ex in c'ayb'ej d'a tastac yalnaccan eb' aj pensar. Scham val e c'ayb'ani. \q1 \v 18 Vach' tato tze sic'can d'a e pensar yic vach' tzeyalub'tan̈ej smasanil. \q1 \v 19 A ticnaic svac' val eyojtaquejeli, yic vach' tzeyac'och Jehová yipoc e c'ool. \q1 \v 20 Tic tzin tz'ib'ej 30 lolonel d'ayex: A juntzan̈ lolonel tic, ay pensar vach' yed' jelanilal yed'nacochi. \q1 \v 21 Tato tze c'ayb'ej, ol eyojtaquej tastac vach' yed' tas yel, yic vach' syal eyac'an razón vach' d'a eb' sc'anb'an yab' d'ayex. \s1 1 \q1 \v 22 Man̈ eyixtej junoc meb'a' yujto max yal-laj scolan sb'a. Man̈ eyixtejpax junoc mach malaj mach scolan d'a yichan̈ eb' yajal, \q1 \v 23 yujto a Jehová ol colanoc, axo Jehová chi' ol ac'an spac d'ayex yuj schucal tas tze c'ulej chi'. \s1 2 \q1 \v 24 Man̈ junoc tzex aj yed' eb' anima chuc spensar yed' pax eb' ton̈ej scomon chichon sc'ool, \q1 \v 25 axo talaj tz'aji, tze c'ayb'an schucal b'eyb'al eb' chi', ichato van e sud'an e b'a d'ay. \s1 3 \q1 \v 26 Malajocab' b'aq'uin̈ tzeyac'och e b'a e tupan sb'oc junocxo anima, \q1 \v 27 yujto ta malaj tas tzeyutej e tupani, axo tz'aji, a e vaynub' tz'ic'chajec' d'ayex. \s1 4 \q1 \v 28 Man̈ e q'uex stz'acan̈il sluum eb' e mam eyicham yac'naccanemi. \s1 5 \q1 \v 29 A eb' vach' syutej sb'a smunlaji, aton eb' chi' ol munlaj d'a eb' rey, man̈oclaj d'a juntzan̈ anima malaj yelc'och ol munlaj eb', yuj chi' vach' tzeyutej e munlaji. \c 23 \s1 6 \q1 \v 1 Tato ay eb' nivac vinac tzex avtan vael, scham val e naani mach vin̈ b'aj ayex ec' d'a yichan̈. \q1 \v 2 Vach'chom te ayoch e vejel, vach' tato jab'n̈ej tze va'a. \q1 \v 3 Man̈ yelc'olaloc tze va jun vael man̈xo jantacoc svach'il chi', talaj ay tas sna vin̈ d'a e patic. \s1 7 \q1 \v 4 Man̈ eyac' eyip eyoch b'eyumal, man̈ ex och ilc'olal yuj juntzan̈ chi'. \q1 \v 5 A q'uen tumin junn̈ej rato slajviel q'ueen, icha sb'at jen̈en̈oc noc' ch'acb'a, icha chi' tz'aj satxiel q'uen tumin chi'. \s1 8 \q1 \v 6 Man̈ ex em c'ojan d'a smexa eb' ya yel yuuj, man̈ e nib'ejoch svael eb' te vach'. \q1 \v 7 A eb' aj vael chi', te nivan sna sb'a eb' yuj stojol jun vael chi', vach'chom syal eb', vaan̈ec xchi eb', palta man̈ smasaniloc sc'ool eb' syala'. \q1 \v 8 Ol e na e b'a yuj tas ix laj e vaem chi', malaj yopisio juntzan̈ e lolonel vach' ix eyutej eyalan d'a eb'. \s1 9 \q1 \v 9 Man̈ eyal vach' pensaril d'a junoc chuc spensar, yujto ton̈ej ol b'uchvaj d'a e lolonel vach' chi'. \s1 10 \q1 \v 10 Man̈ e q'uex stz'acan̈il lum luum aytaxcanem d'a pecataxo, man̈ e toc'paxec' sluum eb' chamnac smam snun, \q1 \v 11 yujto a Dios Smam eb', a ol colanel eb', a ol ac'an oval eyed'oc. \s1 11 \q1 \v 12 Aq'uecoch e chiquin d'a e c'ayb'ub'al, aq'uecoch e pensar yic ol eyojtaquejeli. \s1 12 \q1 \v 13 Man̈ eyactej eyac'an tzalaj eb' eyuninal, ¿tom val scham eb' yuj jay pajoc tzeyac' d'ay? \q1 \v 14 Tato tzeyac' tzalaj eb', van ton e colancanelta eb' d'a chamel. \s1 13 \q1 \v 15-16 Ex vuninal, ayic ol eyic'an jelanil, ayic ol vab'an e lolon icha d'a smojal, ol in te tzalaj eyuuj. \s1 14 \q1 \v 17 Man̈ e nib'ejoch tastac ay d'a eb' tz'och b'eyumal yuj chucal, an̈ejocab' Jehová nivan yelc'och d'a e sat. \q1 \v 18 Tato icha chi' tzeyutej e b'a, vach'n̈ej ol ex elc'ochoc, axo tas ayoch yipoc e c'ool, malaj b'aq'uin̈ ol lajvoqueloc. \s1 15 \q1 \v 19 Ex vuninal, tan̈vejec eyab'i, tze c'ayb'an vach'ilal, tzeyac'an eyip e b'eyb'alani. \q1 \v 20 Man̈ junoc tzex ec' yed' eb' uc'um an̈ yed' eb' tz'ec' yib'an̈ sva'i. \q1 \v 21 Yujto a eb' uc'um an̈ yed' eb' jelan sva chi', ol te cot meb'ail d'a yib'an̈ eb'. Axo pax eb' jaragana toxon̈ej olchimtac spichul eb' ayoch yuuj. \s1 16 \q1 \v 22 Cham eyab'an tas syal eb' vin̈ e mam, aton eb' vin̈ ix ex ilan pitzvoc. Man̈ e patiquejel eb' ix e nun ayic schichimax eb' ix. \q1 \v 23 Aq'uec eyip e sayan tastac yel, jelanil, c'ayb'ub'al yed' aj pensaril, a juntzan̈ chi' man̈ e patiquejcaneli. \q1 \v 24 A eb' uninab'il te vach', eb' te ay spensar, ste tzalaj smam eb' yed'oc. \q1 \v 25 Yuj chi', aq'uec tzalajb'oc sc'ool eb' e mam e nun, yic vach' nivan ol aj yelc'och eb' eyuuj. \s1 17 \q1 \v 26 Ex vuninal, tan̈vejec eyab' tas ol vala', scham val eyilan in b'eyb'al, \q1 \v 27 yujto a eb' ix ix smulan d'a yol sc'ab' eb' yetb'eyum, lajan eb' ix icha junoc olan te jul yich, palta lod'an yool. \q1 \v 28 Smaclan eb' vin̈ vinac eb' ix d'a yol b'e, icha syutej sb'a eb' elc'um, te tzijtum eb' vin̈ vinac chi' tz'och smul yuj eb' ix. \s1 18 \q1 \v 29-30 A eb' max actancan yuc'an an̈ an̈, eb' an̈eja' yab'an svach'il yuc'ji an̈ an̈ chi', aton eb' tz'ab'an syail, eb' tz'el yav, eb' te ayoch oval d'a scal, eb' slajvi vach'chom malaj junoc tas yuuj, eb' chac jochinac yol sat. \q1 \v 31 Man̈ eyiloch e c'ool d'a an̈ an̈ yax d'urinac yilji d'a yol scopail, secojtac tz'aj yuc'chajemi, \q1 \v 32 palta axo d'a slajvub'al jun, lajan icha junoc noc' chan man̈ jantacoc syail b'aj tzon̈ schi'a. \q1 \v 33 Man̈ jantacoc tas ol ac'joc eyil yuuj, tzijtum tastac man̈ vach'oc ol eyal yuj an̈, ay pax juntzan̈ tas man̈ vach'oc ol e naq'ue yuj an̈ an̈ chi'. \q1 \v 34 Icha val to a d'a yib'an̈ a' mar ayex ec' ol eyutej eyilani, oyb'inacxo e sat, icha val to d'a schon ste'al junoc nivan barco ayex q'ue tzeyab'i. \q1 \v 35 Axo ol eyalan icha tic: Ix on̈ smac' eb', palta maj cab'laj syail, ix on̈ mac'ji yed' noc' tz'uum, palta maj cab'laj, axo ol el lenaj an̈ d'a co sat, ol on̈ b'atxoc co say an̈, xe chama. \c 24 \s1 19 \q1 \v 1 Man̈ e nib'ejoch tastac ay d'a eb' tz'och b'eyumal yuj chucal, man̈ e nib'ej jun tzex aj yed' eb', \q1 \v 2 yujto an̈ej elc'al b'aj ayoch spensar eb', axon̈ej chucal syalub'tan̈ej eb'. \s1 20 \q1 \v 3 Tze na sic'lab'il tas tzeyutej e b'oan junoc e pat yed' jelanil yed' aj pensaril tzeyaq'uem cimientoal yich, \q1 \v 4 yic vach' icha chi' ol b'ud'joquel yol e pat yed' juntzan̈ tas vach' yilji yed' tastac ay stojol. \s1 21 \q1 \v 5 A eb' aj pensar te tec'an eb'. Yuj tas yojtac eb', ste tec'c'aj eb'. \q1 \v 6 Ayic tzex b'at d'a oval, tze c'anb'ej eyab' junoc razón. Tato tzijtum eb' tz'ac'an e razón, ol yal eyuuj. \s1 22 \q1 \v 7 A eb' malaj spensar, max nachajlaj tas syutej eb' scolan sb'a d'a yichan̈ eb' juez, ton̈ej tz'och q'uelan eb' yujto malaj sjelanil eb'. \s1 23 \q1 \v 8 A eb' an̈ej chucal sna'a, b'inajnac eb' yuj schuc pensaril chi'. \q1 \v 9 A tas sna eb' malaj spensar, aton chucal. Max tzalajlaj eb' anima yed' eb' b'uchumtac. \s1 24 \q1 \v 10 Tato schab'axq'ue co c'ool, ayic ayon̈ och d'a ilc'olal, malaj co tec'anil syal chi'. \s1 25 \q1 \v 11 Co coleccanel eb' van yic'jib'at d'a chamel. Co yamecoch vaan eb' ichato squetconec' d'a sti' yolanil b'aj smucchaj eb' chamnac. \q1 \v 12 Vach'chom scala' to man̈ cojtacoc tas van yic'an eb', axo Dios yojtac tas ay d'a co pensar, yojtac tas yuj icha chi' sco c'ulej. A Dios tzon̈ tan̈vani, yojtac tas caji, a' ol pactzitan d'ayon̈ junjun on̈ icha tas sco c'ulej. \s1 26 \q1 \v 13 Ex vuninal, leq'uec schab'il noc' acan̈ man̈ jantacoc schi'al, ab'ec tonab' jab'oc schi'al ayoch d'a noc'. \q1 \v 14 Icha schi'al schab'il noc' acan̈ chi', icha chi' ol aj eyab'an schi'al jelanil yed' aj pensaril. Tato ol ilchaj eyuuj, vach' ol ex ajelc'ochoc, axo tas ayoch yipoc e c'ool, malaj b'aq'uin̈ ol lajvoquec' d'ayex. \s1 27 \q1 \v 15 Man̈ e na chucal pensar d'a spatic eb' vach' spensar. Man̈ eyelq'uej tas ay d'a yol spat eb', \q1 \v 16 yujto vach'chom ijan stelvi uqueloc eb', an̈eja' uquel tz'ic'jipax q'ue vaan eb', axo pax eb' chuc jun, scotxon̈ejcan d'a yib'an̈ eb' d'a juneln̈ej. \s1 28 \q1 \v 17 Man̈ ex tzalajoc ayic scot d'a yib'an̈ eb' ayoch ajc'olal d'ayex. \q1 \v 18 Tato tzex q'uechaan̈ jun, man̈xo ol yac'laj yoval sc'ol Jehová d'a yib'an̈ eb', yujto man̈ vach'oc e tzalajc'olal chi' d'a yol sat. \s1 29 \q1 \v 19 Man̈ chucoc tzeyab'i ayic sq'uib' sb'eyumal eb' chuc, man̈ eyiloch e c'ool d'a tastac ay d'a eb', \q1 \v 20 yujto a eb' chuc chi', man̈ vach'oc yic eb', ol lajvoquel eb' icha tz'aj stup junoc candil. \s1 30 \q1 \v 21 Ex vuninal, ayocab' yelc'och Jehová yed' eb' rey d'a e sat. Man̈ junoc tzeyutej e pensar yed' eb' ayoch ajc'olal d'a eb' rey chi', \q1 \v 22 yujto elan̈chamel scham eb', axo satel eb' chi'. Malaj mach ojtannac tas yaelal scotcan d'a yib'an̈ eb' yuj Dios yed' pax yuj eb' rey chi'. \s1 A juntzan̈xo lolonel yalnaccan eb' ay sjelanil \q1 \v 23 An̈ejton pax a' juntzan̈xo tic ix yalcan eb' jelan spensar: Yelxo man̈ vach'oc tato man̈ lajanoc syutej eb' juez sb'oan yaj eb' anima. \q1 \v 24 A eb' juez ton̈ej syaq'uel eb' anima ay smul d'a libre, chuc syal eb' anima d'a spatic eb', spaticajcanel eb' yuj masanil anima. \q1 \v 25 Axo eb' juez tz'ac'an scastigo eb' ay smul chi', vach' ton tz'elc'och eb', axo eb' anima, vach' syal eb' d'a spatic eb'. \q1 \v 26 A eb' vach' syutej spacan junoc lolonel, lajan eb' icha junoc eb' stz'ub'an sti' junoc anima. \q1 \v 27 Man̈ e b'olaj e pat, tato mantalaj tas tze va'a yed' tas ol aj yec' tiempo eyuuj. \q1 \v 28 Man̈ comonoc tzeyac'och lolonel d'a spatic eb' eyetanimail, max yal eyalan lolonel man̈ yeloc d'a spatic eb'. \q1 \v 29 Man̈ e na eyaq'uec' e pac d'a eb', icha val tzex yutej eb'. \q1 \v 30 Ix in ec' d'a scal smunlajel eb' jaragana yed' d'a scal te' uva avab'il yuj eb' malaj spensar. \q1 \v 31 A tas ix vil d'a sat sluum eb' chi', an̈ej te' q'uiix sq'uib'q'uei. Axo q'uen tz'alq'ueen ayoch smactealoc, toxo ix lan̈chaj q'ueen. \q1 \v 32 Ayic ix vilan juntzan̈ chi' ix in sic'ancan d'a in pensar, ix vic'ancan in c'ayb'ub'al d'ay. \q1 \v 33 Yuj chi' sval d'ayex: Yacb'an tzex vay jab'oc, snecnecan pax e jolom e vayi yed' jeljumb'a tz'aj e c'ab' ayic tzeyic'an eyip, \q1 \v 34 axo meb'ail ol ja d'a eyib'an̈, icha junoc elc'um ed'jinac junoc arma. \c 25 \s1 A schab'il macan̈ slolonel vin̈aj Salomón \r (Pr 25.1—29.27) \q1 \v 1 Aton juntzan̈ tic slolonel vin̈aj Salomón, axo eb' stz'ib'um vin̈aj Ezequías sreyal Judá, ix tz'ib'ancani: \q1 \v 2 Te nivan yelc'och Dios yuj juntzan̈ tas c'ub'eltac yaj yuuj, axo pax eb' rey jun, scal eb' vach'il yujto scham val sch'olb'itan junoc tas eb'. \q1 \v 3 Icha snajatil ay satchaan̈ yed' sjulal yich lum luum, icha chi' yaj spensar eb' rey, malaj mach snachajel yuuj tas yaj spensar eb'. \q1 \v 4 Tato tz'ic'chajel smical q'uen plata, syal sb'o junoc tas vach' d'a q'ueen. \q1 \v 5 An̈ejtona' tato tz'ic'chajel eb' chuc d'a yopisio yuj eb' rey, syic' yip yopisio eb' d'a stojolal. \q1 \v 6 Mocab' eyic'chaan̈ e b'a d'a yichan̈ eb' rey, man̈ ex empax c'ojan b'aj tz'em c'ojan eb' nivac vinac. \q1 \v 7 Yelxo vach' tato tzex avtajb'at d'a slac'anil eb' rey, d'a yichan̈ pax to tzex ic'chajelta d'a yichan̈ eb' nivac vinac chi'. \q1 \v 8 A tas tzeyila', man̈ eyic'b'at d'a yichan̈ eb' juez d'a elan̈chamel, talaj ay junocxo ol c'ochoc ol yalan tas yaji, axo ol ajoc, toxon̈ej ol ex te q'uixvoc. \q1 \v 9 Tato ay chaclajb'ail d'a e cal yed' eb' cajan d'a e lac'anil, aq'uec eyip e b'oan yaj yed' eb', man̈ e puc specal d'a eb' eyetanimail. \q1 \v 10 Tato maay, axo talaj tz'aji, a eb' tz'ab'an specal jun chi', syamoch eb' ex yalub'tan̈ani, axo e pecal te chuc tz'aj yalub'tan̈aji. \q1 \v 11 A junoc b'elan̈ lolonel vach' tz'alchaj d'a stzolal, lajan icha junoc mansan nab'a oro, aypaxoch q'uen plata yelvanub'oc. \q1 \v 12 Icha q'uen colc'ab' yed' q'uen uchiquin nab'a oro, yelxo te vach', icha chi' yaj scachnab'il eb' jelan d'a eb' scha yab' d'a tzalajc'olal. \q1 \v 13 A eb' checab' c'anab'ajum, lajan eb' d'a yol sat eb' schecan chi' icha a' siquila' scuq'uej ayic te ay co taquin̈tial, sicb'i sc'ol eb' spatrón eb' chi' yuj sc'anab'ajumal chi'. \q1 \v 14 Icha taquin̈ asun yed' taquin̈ ic' malaj jab'oc sn̈ab'il, icha chi' yaj eb' syic'chaan̈ sb'a d'a tas syac' yalani, palta malaj b'aq'uin̈ syac' eb'. \q1 \v 15 Tato nivan scutej co c'ool d'a yichan̈ eb' yajal, syal smontaj eb' cuuj. A lolonel vach' tz'alchaji, tz'em numnaj eb' te pit syutej sb'a yuuj. \q1 \v 16 Ayic tz'ilchaj noc' yal chab' eyuuj, mocab' ec' yib'an̈ e te uc'anb'at noc', tato maay, ex xejtalaj yuj noc'. \q1 \v 17 Mocab' xicanoc tzex b'at paxyal d'a eb' eyamigo, tato maay, axo talaj tz'aji, sq'ue chinaj sc'ol eb' eyed'oc, yujto nachaji tzex c'ochi. \q1 \v 18 A eb' syac'och sb'a testigoal d'a es d'a junoc yetanimail, lajan eb' icha junoc te te', ma junoc q'uen espada, ma junoc jul-lab' te jay sti'. \q1 \v 19 Ayic ayon̈ och d'a co yaelal, tato a junoc anima max elc'och tas syal scac'och yipoc co c'ool, lajan ichato q'uichajnac co xub' tzon̈ b'eyeq'ui, ma icha co va yed' junoc q'uen que ya ayxo yolanil. \q1 \v 20 Ayic ayon̈ och d'a syaelal, sb'itaj junoc b'it cab'i, lajan syail icha yic tz'ac'jioch vinagre d'a junoc echen, ma icha yic tz'ic'chajel co pichul ayic te ay siic. \q1 \v 21 Tato ay svejel eb' ayoch ajc'olal d'ayex, aq'uec va eb', ta ay staquin̈tial eb', aq'uec a' yuq'uej eb'. \q1 \v 22 Tato icha chi' tzeyutej e b'a d'a eb', ol chacb'oc sat eb' yuj q'uixvelal d'a eyichan̈, axo Jehová ol pactzitan d'ayex b'aj tzex colvaj chi' d'a eb'. \q1 \v 23 A ic' scot d'a stojolal norte syic'cot n̈ab', icha chi' juntzan̈ chucal lolonel, a tz'ac'an ovaj co sat. \q1 \v 24 Yelxo te vach' tzon̈ aj d'a junoc yune' pat co ch'ocoj, d'a yichan̈ pax tzon̈ aj d'a junoc nivan pat te vach' yed' junoc ix ix to ayn̈ejcot yoval. \q1 \v 25 Icha a siquil a' scuq'uej ayic van stacji co ti', icha chi' tz'aj sjavi junoc ab'ix vach' scot d'a najat. \q1 \v 26 A eb' vach' sb'eyb'al scuchb'ajb'at yuj eb' chuc sb'eyb'al, lajan tz'aj eb' icha sjaj a a' te tat yuj lum soc'om. \q1 \v 27 Man̈ vach'oc tato nivan noc' yal chab' scuq'uej. Man̈ vach'oc paxi tato an̈ej yic nivan tz'aj co b'inaj yuj eb' quetanimail sco sayeq'ui. \q1 \v 28 A eb' max syamoch vaan sb'eyb'al, lajan eb' icha junoc chon̈ab' lan̈chajnac smuroal max yal-laj scolan sb'a. \c 26 \q1 \v 1 Man̈ smojoc tato tz'em q'uen sacb'acom ayic te c'achan, ma scot n̈ab' d'a stiempoal jach'oj, ichaton pax chi', man̈ smojoc tz'ic'jichaan̈ eb' malaj spensar. \q1 \v 2 Tato malaj yuuj tz'alji junoc catab' lolonel, malaj b'aq'uin̈ tz'elc'ochi. Lajan icha junoc noc' tz'unun ton̈ej tz'ec' jen̈en̈oc, ma icha noc' san̈capech tz'ec' d'a satchaan̈, malaj b'aj tz'och vaan. \q1 \v 3 Scac'och sfreno noc' chej, sco mac' noc' b'uru d'a junoc tz'uum, axo te' jixc'ab'te', a te' scac'lab'ej co mac'an eb' malaj spensar. \q1 \v 4 Man̈ ex tac'voc d'a junoc malaj spensar ayic syalan sman̈ pensaril chi' d'ayex, yic vach' max e lajb'ej e b'a yed'oc. \q1 \v 5 Tac'van̈ec d'a junoc malaj spensar icha d'a smojal, yic vach' ol nachajel yuuj to malaj spensar chi'. \q1 \v 6 Tato sco checb'at eb' malaj spensar d'a co checab'il, ichato van co xican coc, ton̈ej sco saycot yaelal d'a quib'an̈. \q1 \v 7 A junoc lolonel syac' junoc malaj spensar, lajan icha yoc junoc coxo, malaj yopisio. \q1 \v 8 Ec'al sjelanil junoc mach spixanoch q'uen q'ueen d'a yol ch'an̈ mejmeech, d'a yichan̈ junoc mach tz'ic'an chaan̈ eb' malaj spensar. \q1 \v 9 A eb' uc'um an̈, vach'chom aylaj jantacoc q'uiix ayb'at d'a yol yoc eb', palta max yab'laj eb'. Icha pax chi' eb' malaj spensar, max nachaj el-laj juntzan̈ jelan lolonel yuj eb'. \q1 \v 10 A eb' patrón tz'ac'anoch eb' malaj spensar d'a smunlajel, ma eb' scomon b'eyeq'ui, lajan tz'aj eb' icha eb' julvajum ton̈ej scomon julvaj d'a scal anima. \q1 \v 11 Icha noc' tz'i' slec'anxiq'ue xej, icha chi' yaj eb' malaj spensar, smeltzajxi eb' d'a sman̈ pensaril chi'. \q1 \v 12 A eb' malaj spensar, tzato yal co c'ayb'an eb' d'a yichan̈ pax eb' syaloch sb'a jelanil. \q1 \v 13 A eb' jaragana syal eb' to a d'a yol b'e ay jun noc' choj lista yajeq'ui yic schi'anb'at anima noc', yujto malaj sgana eb' sb'at munlajel. \q1 \v 14 Icha tz'aj sb'eyec' junoc puerta yuj svisagreal, icha chi' eb' jaragana, smeltzajq'ueejmi eb' d'a sat sch'at. \q1 \v 15 A eb' jaragana syaq'uem sc'ab' eb' d'a yol yuc'ab', palta te nivan munlajelalxo d'a eb' ayic syic'anq'ueta eb' tas ayem d'a yol uc'ab' chi'. \q1 \v 16 A eb' jaragana, sna eb' to te jelan eb' d'a yichan̈ ucvan̈oc anima yojtac sya ilan junoc lolonel d'a vach'ilal. \q1 \v 17 Tato scalb'at quic d'a scal oval b'aj malaj calan quico', lajan icha co yaman schiquin junoc noc' tz'i' te ov. \q1 \v 18 Icha eb' anima scomon julvaj yed' sjul-lab' ayoch sc'ac'al, \q1 \v 19 icha chi' yaj eb' syixtej junoc yamigo, axo slajvi chi' syalan eb' to ton̈ej stajni eb'. \q1 \v 20 Tato malaj te' c'atzitz, stupel te' c'ac', icha pax chi' tato malaj junoc naumq'ue lolonel, slajviel oval. \q1 \v 21 A te' ac'al tz'och tzac'aq'uil, axo te' c'atzitz tz'ac'an ovaj te' c'ac', icha chi' tz'aj sq'ue vaan oval yuj eb' sayum oval tz'eq'ui. \q1 \v 22 A tas syal eb' alum pecal, lajan icha juntzan̈ tas vach' sloji, sc'och val schi'al d'a sc'ol eb' tz'ab'an chi'. \q1 \v 23 A juntzan̈ lolonel man jantacoc svach'il syal eb' anima chuc tas nab'il yuuj, lajan icha junoc lum chen uc'nac d'a q'uen plata. \q1 \v 24 A eb' chuc spensar, vach'n̈ej syutej eb' sloloni, palta axo d'a spensar eb', ata' ayec' schucal pensaril eb' chi', \q1 \v 25 vach'chom man̈ jantacoc svach'il slolon eb' d'ayex, man̈ e cha eyab'i, yujto a eb' chi', an̈ej chucal sna eb' sc'ulej d'ayex. \q1 \v 26 Vach'chom max snib'ej eb' sch'oxel schucal, palta yovalil ol checlajelta d'a yichan̈ anima smasanil. \q1 \v 27 A eb' sjoyan junoc olan yic yaal, an̈eja' eb' ol b'at d'a jun olan chi'. A eb' tz'ecanb'at junoc q'uen q'ueen d'a yib'an̈ junoc anima, an̈eja' q'ueen ol cotpax d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 28 A eb' esalvum, schichon sc'ol eb' d'a eb' anima syixtej. A eb' ton̈ej stz'ac yal vach'il, sjuviel eb' schaan yab' d'a eb'. \c 27 \q1 \v 1 Man̈ eyic'chaan̈ e b'a yuj tas tze c'ulej q'uic'an eyalani, yujto man̈ eyojtacoc tas tzuji q'uic'an chi'. \q1 \v 2 Ch'ococab' eb' tzex alan vach'il, yujto man̈ vach'oc tato a ex tic tzeyaloch e b'a vach'ilal. \q1 \v 3 A q'uen yax q'ueen yed' q'uen arena te al q'ueen, pural sq'ue q'uen cuuj, icha pax chi' yaj yoval eb' chuc spensar, yelxo val max techajlaj cuuj. \q1 \v 4 A c'ac'alc'olal te chuc, nivan tas tz'ixtaxb'at yuuj, palta axo chichonc'olal, malaj mach syal stec'b'an sb'a d'a yichan̈. \q1 \v 5 A eb' tzon̈ xajanani, tzon̈ scach eb' d'a juntzan̈ chucal sco c'ulej. \q1 \v 6 A eb' vach' eyac'an yed'oc, say eb' tas vach' tz'och e vach'iloc vach'chom ya tzeyab'i. Axo eb' tz'och lac'naj d'ayex jun, tzeyil e b'a d'a eb', yujto a eb' chi', ajc'ool yajoch eb' d'ayex. \q1 \v 7 A eb' b'ud'anxo sc'ool, vach'chom a noc' yal chab' syuc' eb', palta chuclaj yuc'ji noc' syab' eb'. Axo pax eb' ay svejel jun, vach'chom c'a' junoc tasi, palta te chi' syab' eb'. \q1 \v 8 A eb' syactejcan yal yuninal, lajan eb' icha junoc noc' much syactejcan so' yed' yune'. \q1 \v 9 A yuj perfume yed' tas scaq'uec' d'a co jolom, yuj chi' stzalajb'i co c'ool, icha chi' tz'aj co tzalaj yuj razón syac' eb' camigo d'ayon̈ yuj on̈ xajanan eb'. \q1 \v 10 Malaj b'aq'uin̈ tze chaquel eb' eyamigo yed' pax eb' yamigo eb' e mam. Man̈ ex b'at eyal e cusc'olal d'a junoc e c'ab' eyoc. Te vach' tato tzeyal e cusc'olal chi' d'a eb' eyamigo cajan d'a e lac'anil, d'a yichan̈ eb' e c'ab' eyoc cajan d'a najat. \q1 \v 11 Ex vuninal, jelan tzeyutej e b'a, yic vach' tzeyac' tzalajb'oc in c'ool, yic vach' ay tas syal in pactzitan d'a eb' tzin paticaneli. \q1 \v 12 A eb' ay spensar, syil eb' tastac ay smay, scolan sb'a eb' d'ay, axo pax eb' malaj spensar jun, sb'eyn̈ejb'at eb' masanto sjavi yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 13 A eb' syac'och sb'a fiadoral d'a eb' anima man̈ yojtacoc, yac'ocab'can junoc mojan̈ spichul eb' yuj q'uen tumin chi'. \q1 \v 14 Tato ayic vanto sacb'i, tzon̈ avaj d'a eb' camigo yic sco c'anb'an sc'ol eb', a tz'aj yab'an eb', ichato chuc van calan d'a eb'. \q1 \v 15 A eb' ix ix ovaln̈ej yaji, lajan eb' ix icha junoc tz'uj sd'ujd'ujan d'a stiempoal n̈ab'il q'uinal. \q1 \v 16 Tato sco nib'ej tz'och vaan eb' ix d'a yoval sc'ool chi', lajan icha to sco nib'ej sco yamoch vaan ic', icha pax to sco nib'ej sco yam aceite d'a yol co c'ab'. \q1 \v 17 A q'uen q'ueen, sn̈icchajq'ue ye q'ueen yed' junocxo yetq'uenal, icha pax chi' eb' anima syic' sjelanil eb' yuj slolon yed' junocxo yetanimail. \q1 \v 18 A eb' stan̈van te' higo avab'il yuuj, slo sat te' eb', icha pax chi' eb' ayoch spensar d'a spatrón, tz'ic'jichaan̈ eb' yuj eb' spatrón chi'. \q1 \v 19 Icha val scutej quilanem co sat d'a yol a a', icha pax chi' scutej quilani tas yaj co b'eyb'al ayic squilanoch co pensar. \q1 \v 20 A chamel yed' b'aj smucchaj eb' chamnac, malaj b'aq'uin̈ sb'ud'ji, icha chi' eb' anima, malaj b'aq'uin̈ stzactzaj eb' snib'anoch tastac. \q1 \v 21 A q'uen oro yed' q'uen plata, tz'ac'chaj proval q'uen d'a scal c'ac', icha pax chi' eb' anima, tz'ac'chaj proval eb' yuj tas b'aj syal vach' lolonel. \q1 \v 22 Vach'chom sco ten chojoc eb' malaj spensar d'a yib'an̈ junoc tenlab', palta max el-laj sman̈ pensaril eb' chi' d'ay. \q1 \v 23 Ayexn̈ejocab' och ijan eyilan noc' e calnel, scham val eyilanpax tas tzeyutej e tan̈van noc', \q1 \v 24 yujto a e b'eyumal yed' eyopisio man̈ masaniloc tiempo ayec' eyed'oc. \q1 \v 25 Ayic sjochchaj q'ue vaan an̈ an̈c'ultac yed' an̈ ac d'a jolomtac vitz, smolchaj q'ue vaan an̈, svolanxi an̈ junelxo. \q1 \v 26 A xil noc' e calnel tz'och e pichuloc, ay pax e tumin yuj noc' e chiva yic syal e manan e luum, \q1 \v 27 a pax noc' e chiva chi', man̈ jantacoc lech syac' noc' yic tzeyuq'uej yed' eb' ix eyetb'eyum, eb' eyuninal yed' pax eb' smunlaj d'ayex. \c 28 \q1 \v 1 A eb' sc'ulan chucal, sb'at eb' elelal, vach'chom malaj mach spechan eb', palta a eb' vach' spensar jun, tec'tec' syutej sb'a eb' icha junoc noc' choj. \q1 \v 2 Tato pit syutej sb'a junoc chon̈ab', toxon̈ej b'eleli yec' eb' tz'ac'an yajalil d'ay, palta tato aj pensar jun yajal junoc chon̈ab', syal yic'an b'ey d'a vach'il. \q1 \v 3 A eb' meb'a' tz'och yajalil, tato syixtej eb' yetmeb'ail eb', lajan eb' icha junoc oval yax n̈ab' tz'ixtaxb'at avb'en yuuj. \q1 \v 4 A eb' syic'canel sb'a d'a ley, ste tzalaj eb' yed' eb' sc'ulan chucal. Axo pax eb' sc'anab'ajan ley jun, tz'och eb' ajc'olal d'a eb'. \q1 \v 5 A eb' chuc spensar, max nachajel-laj tojolal yuj eb'. Axo pax eb' syal sb'a d'a Jehová jun, snachajel yuj eb'. \q1 \v 6 Vach'chom meb'a' on̈, palta tato vach' co pensar, yelxo val vach' d'a yichan̈ pax to b'eyum on̈, tato an̈ej chucal sco na'a. \q1 \v 7 A eb' uninab'il ay spensar, sc'anab'ajej masanil sley Dios eb'. Axo pax eb' junn̈ej tz'ec' yed' eb' te pec' q'uin̈ jun, a sq'uixvelal smam eb' syac'a'. \q1 \v 8 A b'eyumal syic' junoc anima yuj sc'anan yune' stumin syac' majanil, a d'a yol sc'ab' junoc mach tz'oc' sc'ol d'a eb' meb'a' tz'ac'jican sb'eyumal chi' yuj Dios. \q1 \v 9 A eb' max c'anab'ajan sc'ayb'ub'al Dios, max chajipaxlaj slesal eb' yuj Dios chi'. \q1 \v 10 A eb' tz'ac'an musansatil eb' vach' sb'eyb'al, yic stelvi eb' d'a chucal, scan eb' d'a yol syaalil syaq'uem chi'. A eb' anima vach' sb'eyb'al, a vach'ilal scha eb'. \q1 \v 11 A eb' b'eyum, te jelan spensar eb' snaani. Axo pax eb' meb'a' aj pensar, syiloch spensar eb' b'eyum chi' eb'. \q1 \v 12 Ayic tz'och eb' vach' sb'eyb'al d'a yopisio, ichato scha sq'uinal eb' anima, palta tato a eb' chuc spensar tz'och d'a yopisio chi', sc'ub'ejel sb'a eb' anima d'a eb'. \q1 \v 13 A eb' sc'ub'ejel smul, man̈ vach'oc tz'elc'och eb'. Axo eb' syalq'ueta smul jun, syactanpaxcan eb', tz'ac'ji nivanc'olal eb'. \q1 \v 14 Te tzalajc'olal yic eb' anima ayn̈ej yelc'och Dios d'a sat, palta a eb' pit syutej spensar, scotcan yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 15 A eb' chuc spensar ayoch yajalil d'a junoc chon̈ab' meb'a', lajan eb' icha junoc noc' choj tz'el yav, ma icha junoc noc' oso ay svejel. \q1 \v 16 A eb' yajal malaj spensar, syixtej eb' yetanimail eb', palta a eb' yajal max yil sc'ool d'a tas ay d'a eb' yetanimail jun, snajatb'i sq'uinal eb'. \q1 \v 17 A eb' milumcham anima, yovalil schampax eb', man̈ smojoc to ay mach scolan eb'. \q1 \v 18 A eb' vach' spensar scolchajel eb', palta a eb' chuc spensar jun, elan̈chamel sjavi yaelal d'a yib'an̈ eb'. \q1 \v 19 A eb' smunlaj d'a sat sluum, syac' sobre tas sva eb', palta a eb' sb'at tzac'an sc'ulan junoc tas malaj yelc'ochi, an̈ej meb'ail tz'ilchaj yuj eb'. \q1 \v 20 A eb' anima max ac'an musansatil eb' yetanimail, tz'ic'jichaan̈ eb', palta a eb' snib'ejoch sb'a b'eyumal yuj yac'an musansatil eb' yetanimail jun, yovalil syab' syail eb'. \q1 \v 21 Man̈ vach'oc tato ch'occh'oc syutej eb' juez sb'oan yaj eb' anima, palta ay b'aj smontaj eb' juez chi' yuj jab'oc tas tz'ac'ji d'ay. \q1 \v 22 A eb' man̈ elb'enoc tas yuuj, syac' yip eb' yoch b'eyumal d'a elan̈chamel, palta man̈ yojtacoc eb' tato sja meb'ail d'a yib'an̈ eb' yuuj. \q1 \v 23 A eb' tzon̈ cachanoch vaan, a d'a slajvub'al yelxo val sco xajanej eb' d'a yichan̈ eb' tz'alan vach' lolonel d'ayon̈ d'a chab'satil. \q1 \v 24 A eb' tz'elc'an tastac d'a smam snun, syalan eb' to malaj smul eb' tz'ochi, yamigo sb'a eb' yed' eb' axon̈ej ixtoj anima sc'ulej. \q1 \v 25 A eb' man̈xo jantacoc tas snib'ej, syic'chaan̈ oval eb', palta axo eb' tz'ac'anoch Jehová yipoc sc'ool jun, vach'n̈ej tz'elc'och eb'. \q1 \v 26 A eb' malaj spensar syal eb' to masanil syal yuj eb', palta a eb' sc'anb'an junoc razón d'a eb' jelan, te vach' tz'elc'och eb'. \q1 \v 27 A eb' scolvaj d'a eb' meb'a', malaj tas syac' palta d'a eb', palta a eb' max colvajlaj d'a eb' meb'a' chi' jun, tzijtum mach tz'alan chuc d'a spatic eb'. \q1 \v 28 Ayic tz'och eb' chuc d'a yajalil, d'a scal xivelal sb'eyec' eb' anima. Ayic satel eb' chuc chi', tz'ic'jichaan̈ eb' vach' sb'eyb'al. \c 29 \q1 \v 1 A eb' pit syutej sb'a ayic tz'ac'ji scachnab'il eb', elan̈chamel satel eb', maxtzacxo yal-laj scolan sb'a eb'. \q1 \v 2 Ayic tz'och eb' vach' spensar d'a yopisio, ste tzalaj eb' anima. Axo tato a eb' chuc tz'och yajalil jun, ste cus chaan̈ eb' anima yuj eb'. \q1 \v 3 A eb' uninab'il aj pensar, syac' tzalajb'oc sc'ool smam snun eb'. Axo pax eb' tz'ec' d'a spatic eb' ix ajmul ix jun, slajviel sb'eyumal eb' smasanil. \q1 \v 4 A eb' rey sch'olb'itan junoc tas d'a stojolal, te vach' yaj schon̈ab' eb'. Axo pax eb' rey an̈ej tumin sc'anel jun, satel schon̈ab' eb' chi' yuuj. \q1 \v 5 A eb' stz'ac yal vach' lolonel d'a eb' yamigo, van yac'anem syaalil eb' yamigo eb' chi'. \q1 \v 6 A eb' chuc sc'ulej, icha yaj ch'an̈ yaal yajoch schucal eb' chi' d'ay, palta a eb' vach' spensar, ay tzalajc'olal yed' junc'olal d'a eb'. \q1 \v 7 A eb' tojol spensar, a tas snib'ej eb' to vach' tz'aj sb'o yaj yoval eb' meb'a', palta a eb' chuc jun, b'alaj malaj yelc'och eb' meb'a' chi' d'a eb'. \q1 \v 8 A eb' b'uchumtac, ton̈ej sq'ue somnaj eb' anima yuj eb'. Axo pax eb' ay spensar jun, yojtac eb' syac' lajvoc oval. \q1 \v 9 Tato a eb' ay spensar stelaj sb'a yed' junoc malaj spensar d'a yichan̈ eb' yajal, a eb' malaj spensar chi', scot yoval eb', mato ton̈ej sb'uchvaj eb', malaj jab'oc tas sb'o yuj eb'. \q1 \v 10 A eb' milumcham anima, chuc yilan eb' vach' sb'eyb'al eb'. Snib'ej eb' smilcham eb' anima vach' spensar munil ayeq'ui. \q1 \v 11 A eb' malaj spensar, max sc'ub'ejel-laj yoval eb', palta a eb' ay spensar, syamoch vaan yoval eb'. \q1 \v 12 A eb' yajal schaan yab' es, masanil eb' ayoch yed' eb' d'a yopisio, tz'och eb' esalvumal. \q1 \v 13 A eb' meb'a' yed' eb' ixtum anima, lajann̈ej eb'. A Jehová ix ac'an yol sat eb'. \q1 \v 14 A eb' rey vach' syutej sb'oan yaj d'a yib'an̈ eb' meb'a', te vach'n̈ej tz'ajoch eb' d'a yopisio chi' d'a masanil tiempo. \q1 \v 15 A eb' tz'ab'an syail yuj scachji, sc'ayb'aj eb' yuuj, palta a eb' uninab'il max cachchaj jun, syac' q'uixvelal smam snun eb'. \q1 \v 16 Ayic stzijtumax eb' chuc, ste q'ue vaan chucal, palta a eb' vach' spensar, ol yil eb' scot yaelal d'a yib'an̈ eb' chuc chi'. \q1 \v 17 Co cachec eb' cuninal yic junc'olal ol on̈ ec'oc, yic tzalajc'olal pax ol on̈ ajoc. \q1 \v 18 A b'ajtil max ab'chaj slolon eb' schecab' Dios, sc'ulajn̈ej masanil chucal, palta te vach' yic eb' sc'anab'ajan sley Dios. \q1 \v 19 Tato ton̈ej sco cach eb' co checab' yed' co ti', max sq'uexlaj smodo eb', vach'chom snachajel yuj eb', palta max sc'anab'ajejlaj eb'. \q1 \v 20 A eb' malaj spensar, vach' tz'elc'och eb' d'a yichan̈ eb' comonn̈ej sloloni. \q1 \v 21 A eb' max cachan eb' schecab' yunetacto, a d'a slajvub'al syab' val syail eb' yuj eb'. \q1 \v 22 A eb' ov, syic'n̈ejchaan̈ oval eb'. A eb' c'un scot yoval, ay juntzan̈ tastac man̈ vach'oc sc'ulej eb' yuj yoval chi'. \q1 \v 23 A eb' syic'chaan̈ sb'a, tz'ic'jiemta eb', palta a eb' emnaquil jun, tz'ic'jichaan̈ eb'. \q1 \v 24 A eb' syac'och sb'a yed' eb' elc'um, munil syic'cot eb' d'a yib'an̈. Syac' sti' eb' yalan tas yojtac d'a stojolal, palta max yal-laj eb' icha syutej yac'an sti' chi'. \q1 \v 25 A xivc'olal d'a eb' quetanimail, lajan icha junoc yaal, palta tan̈vab'il on̈ yuj Jehová tato scac'och co pensar d'ay. \q1 \v 26 Man̈ jantacoc mach sayanec' tas tz'aj smontaj eb' yajal, palta an̈ej Jehová sb'oan yaj tastac d'a stojolal. \q1 \v 27 A eb' vach' spensar, malaj sgana eb' syil eb' chuc, icha pax chi' eb' chuc chi', malaj sgana eb' syil eb' vach' spensar chi'. \c 30 \s1 A slolonel vin̈aj Agur \q1 \v 1 A slolonel vin̈aj Agur, yuninal vin̈aj Jaqué, nivan yelc'och tas syala'. A vin̈aj Agur chi', ix lolon vin̈ d'a vin̈aj Itiel yed' d'a vin̈aj Ucal, ix yalan vin̈ icha tic: \q1 \v 2 A in tic, yelxo malaj in pensar d'a yichan̈ masanil eb' vetanimail, man̈ lajanoc in pensar icha spensar eb'. \q1 \v 3 Malaj jab'oc in jelanil, man̈ vojtacoclaj jab'oc tas yaj Dios Axon̈ejochi. \q1 \v 4 ¿Mach val junoc ix xid'q'ue d'a satchaan̈ ix emixta? ¿Mach junoc syal syamanoch vaan ic' d'a yol sc'ab'? ¿Mach junoc syal spichanoch a' mar d'a yol xotil? ¿Mach ix ac'anem stz'acan̈il lum luum? Alec sb'i d'ayin, tato eyojtac yed' tas sb'i yuninal. \q1 \v 5 A Dios stan̈van eb' syac'och sc'ool d'ay, masanil sti' yac'naccani, smojton cac'anoch yipoc co c'ool. \q1 \v 6 Man̈ eyac'och xicul tastac yalnaccani, ta maay, ol ex tumaj yuuj, axo scheclaji to tzeyesej. \q1 \v 7 Chab'n̈ej tas tzin c'an d'ayach Mamin Jehová: A tas tzin c'an tic, ac' d'ayin yacb'an mantzac in chami. \q1 \v 8 Man̈ a cha vesej, man̈ a cha vac' chucal d'a anima. Man̈ in ac'och d'a b'eyumal, maval d'a meb'ail. An̈ej tastac yovalil tz'och vuuj d'a junjun c'u, a' tzac' d'ayin. \q1 \v 9 Tato man̈xo jantacoc tas tz'aj d'ayin, ach b'at talaj satc'olal vuuj, axo ol valanq'uei to man̈ ach vojtacoc. Tato malaj pax tas tz'aj d'ayin, in b'at talaj elc'al. Vuuj talaj tz'alchaj chucal d'ayach. \q1 \v 10 Man̈ eyal chucal lolonel d'a junoc checab' d'a yichan̈ spatrón, ta maay, ex scatab'ej talaj jun checab' chi', axo ol ajoc, ol eyab' syail yuuj. \q1 \v 11 Ay mach syal chucal lolonel d'a smam, an̈ejtona' max yalpax jab'oc vach' lolonel d'a snun. \q1 \v 12 Ay mach snaani to malaj jab'oc smul, vach'chom manto sb'oxilaj sb'a d'a yichan̈ Dios yuj schucal. \q1 \v 13 Ay eb' te nivan yelc'och snaani, syic'anchaan̈ sb'a eb' d'a yichan̈ juntzan̈xo. \q1 \v 14 Ay eb' malaj jab'oc yoq'uelc'olal d'a eb' meb'a', syixtej val eb' meb'a' chi' eb', syic'anpaxec' eb' tastac ay d'a eb'. \q1 \v 15 Ay chavan̈ yune' noc' uc'umel chic', an̈ej uc'oj chic' syac' noc'. A noc' chi' lajan noc' yed' chan̈e' tastac max och vaan snib'ani: \q1 \v 16 Aton chamel, ix ix max unevilaj, lum luum malaj yal sat yed' pax te' c'ac' max och vaan sn̈usantz'a te' c'atzitz. \q1 \v 17 A eb' spatiquejcanel smam yed' eb' max c'anab'ajan snun, smojton val yic'chajq'ueta yol sat eb' yuj noc' joj, axo noc' ostoc schianb'at eb'. \q1 \v 18 Ay chan̈e' tastac sat in c'ool vilani, max nachajpaxel-laj vuuj: \q1 \v 19 A tas tz'aj yec' jen̈en̈oc noc' ch'acb'a d'a satchaan̈, a tas tz'aj yec' b'ac'ac'oc noc' chan d'a sat q'uen tenam, a tas tz'aj sb'ey te' barco d'a yib'an̈ a' mar yed' pax tas tz'aj smontan sb'a vin̈ vinac yed' ix ix. \q1 \v 20 Ste satb'atpax in c'ool vilan tas syutej sb'a jun ix ix ayxo yetb'eyum, ayic tz'och ix d'a ajmulal. Smulan ix, slajvi chi' sb'icanel sb'a ix, syalan ix: Tocval ay chucal tzin c'ulej, xchi ix. \q1 \v 21 Ay chan̈ macan̈ eb' anima max techajlaj sb'eyb'al cuuj, axon̈ej eb' tz'alchaj d'a yol schon̈ab' b'aj cajan: \q1 \v 22 Junoc checab' tz'och reyal, junoc malaj spensar to man̈ jantacoc tas sva'a, \q1 \v 23 junoc ix ix chacb'ilel tz'och yetb'eyum yed' pax junoc ix criada tz'ochcan sq'uexuloc ix spatrona. \q1 \v 24 Ay chan̈ macan̈ noc' cotac noc' d'a sat lum tic, ec'alto spensar noc' d'a yichan̈ eb' jelan: \q1 \v 25 Aton noc' sanich, malaj yip noc', palta smolb'ejcan svael noc' d'a stiempoal varesma. \q1 \v 26 Noc' chich, malaj yip noc', palta cajan noc' b'aj ay yolaniltac q'uen q'ueen. \q1 \v 27 Noc' c'ulub', malaj yajalil noc' tz'ilani, palta d'a stzolal tz'aj sb'ey noc', \q1 \v 28 yed' pax noc' patix, syal co yaman noc', palta tz'ochc'och noc' b'aj ay eb' rey. \q1 \v 29 Ay ox macan̈ noc' noc' te ac'umtac syutej sb'eyi yed' pax junxo noc' syic' val chaan̈ sb'a: \q1 \v 30 Aton noc' choj, yelxo ay smay noc', malaj b'aj tz'el lemnaj noc' d'a anima yed' d'a junocxo tasi. \q1 \v 31 Noc' ajtzo' caxlan̈, ac'umtac sb'ey noc', noc' mam chiva, te ac'umtac pax syutej sb'a noc'. An̈eja' pax junoc rey syic'chaan̈ sb'a, ayic tz'ec' d'a yichan̈ eb' soldado. \q1 \v 32 Tato yuj man̈ pensaril tzeyic'chaan̈ e b'a, tze naan e c'ulej tastac man̈ vach'oc, aq'uecoch e c'ab' d'a yalan̈ e ti' tze naanel juntzan̈ ol val tic: \q1 \v 33 Tato sic'lab'il sjuytaj noc' lech, tz'elta mantequilla, tato tze b'an e n̈i', scot schiq'uil, tato tze tzuntzejcot yoval junoc eyetanimail, ovalxo tz'aj slajvi, xchi vin̈aj Agur. \c 31 \s1 A slolonel vin̈aj rey Lemuel \q1 \v 1 A slolonel vin̈aj rey Lemuel, aton b'aj ix c'ayb'aj vin̈ yuj ix snun. Ix yalan vin̈ icha tic: A ix in nun alannac d'ayin icha tic: \q1 \v 2 Ach vune', a Dios ix ach ac'an d'ayin yuj spacoc tas ix in c'an d'ay, ¿tas val junocxo vach' ol val d'ayach? \q1 \v 3 Man̈ a juel a b'a yuj eb' ix ix, yujto yuj eb' ix ix chi', man̈ jantacoc eb' rey sjuvieli. \q1 \v 4 Ach Lemuel, man̈ vach'oc tato syuc' an̈ an̈ eb' yajal, \q1 \v 5 yujto yuj an̈ an̈ chi' sb'at satc'olal ley yuj eb', axo yixtan eb' anima emnaquil eb'. \q1 \v 6 Yuc'ocab' an̈ eb' ayoch d'a syaelal. Yuc'ocab' an̈ an̈ te ov, eb' te ayoch d'a ilc'olal. \q1 \v 7 Yuc'ocab' an̈ eb' yic vach' maxtzac snacot smeb'ail eb' yed' syaelal chi'. \q1 \v 8 Al yuj eb' max ujilaj yalan sb'a d'a eb' yajal. Col eb' malaj junoc mach scolani. \q1 \v 9 Ac' ip a b'oan yaj eb' d'a stojolal, col eb' te ilb'ajc'ool yed' eb' emnaquil, xchi ix in nun chi' d'ayin, xchi vin̈aj Lemuel chi'. \s1 A ix ix te ay spensar \q1 \v 10 A junoc ix ix te ay spensar, man̈ comonoc tz'ilchaj ix, yujto ec'to yelc'och ix d'a yichan̈ q'uen q'ueen caro stojol. \q1 \v 11 A ix ayoch yipoc sc'ool vin̈ yetb'eyum, malaj junoc tas syac' palta d'a vin̈. \q1 \v 12 Tzalajc'olal yaj vin̈ yetb'eyum ix chi' yuuj d'a masanil tiempo. \q1 \v 13 Sb'at ix manoj lana yed' lino, yed' smasanil sc'ool ix smunlaj yed' juntzan̈ chi'. \q1 \v 14 Icha junoc te' barco sb'at d'a najat yic'cot tastac, icha chi' yaj ix, sb'at ix yic'cot tastac tz'och yuuj. \q1 \v 15 Ayto sc'ana' sq'ue vaan ix, tz'och ijan ix yac'an va vin̈ yetb'eyum yed' eb' yune' yed' pax eb' ix smajan. \q1 \v 16 Sb'at ix yil junoc luum yic smanan ix, axo q'uen tumin syac' ganar ix, a q'uen syac'lab'ej ix yavan te' uva d'a sat jun luum chi'. \q1 \v 17 Smunlaj val ix d'a smasanil sc'ool. \q1 \v 18 Scham val yilan ix tas tz'aj sb'ey schon̈. C'ual d'ac'val smunlaj ix. \q1 \v 19 Yed' sc'ab' ix sb'o sch'al yic sch'alvi. \q1 \v 20 Naann̈ej eb' meb'a' yed' eb' ayoch d'a ilc'olal yuj ix. \q1 \v 21 Max yac'laj pensar ix yuj masanil eb' ay d'a yol spat ayic te ay siic, yujto masanil eb', te vach' spichul eb' ayochi. \q1 \v 22 A ix sb'oan sc'u' vach'. A c'apac c'apac vach' syac'och ix spichuloc. \q1 \v 23 A vin̈ yetb'eyum ix chi', ojtacab'il vin̈ d'a scal eb' vin̈ nivac vinac d'a yol schon̈ab', ayoch vin̈ stz'acub'oc eb' nivac vinac yaj d'a yol schon̈ab' chi'. \q1 \v 24 Sb'o pichul ix, sb'o pax tzec'ul ix, schon̈an ix d'a eb' chon̈um c'apac. \q1 \v 25 Te tec'an spensar ix, te ay yelc'och ix d'a yol sat eb' yetanimail. Max yac'laj pensar ix yuj tas tz'och yuj q'uic'an. \q1 \v 26 D'a val jelanil slolon ix, yed' smasanil sc'ol ix syac' c'ayb'ub'al. \q1 \v 27 Ayn̈ejoch ix yilani tas tz'aj sb'ey masanil tastac ay d'a spat, man̈ ton̈ejoc sb'alec' tiempo ix. \q1 \v 28 A eb' yune' ix yed' vin̈ yetb'eyum, syal vach' lolonel eb' d'a ix, syalan eb' icha tic: \q1 \v 29 Man̈ jantacoc eb' ix ix vach' sb'eyb'al, palta a achn̈ej te vach' a b'eyb'al d'a yichan̈ eb' ix smasanil, xchi eb' d'a ix. \q1 \v 30 A svach'il yilji snivanil junoc ix ix, ay b'aj ton̈ej tzon̈ smontej. Man̈ jantacoc svach'il yilji sat ix, palta junn̈ej rato sq'uexmaj yilji, axo ix ix ay yelc'och Jehová d'a yol sat, smojton val nivan yelc'och ix. \q1 \v 31 Alec vach' lolonel yuj ix d'a yichan̈ masanil chon̈ab'. Aljocab' ix vach'il yuj masanil tastac sc'ulej.