\id ROM - Garifuna NT -Honduras 2012 (DBL -2013) \h ROMANOS \toc1 Ligáradan Páblo joun Rómana \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 LIGÁRADAN PÁBLO JOUN RÓMANA \c 1 \s1 Labǘrüjan Páblo joun tílana ligílisi to Rómaboun \p \v 1 Anája áu, Páblo, nabǘrüjañoun gárada to jun, jugúya lánigu Búngiu ja aganoúbaña ubúrugu Róma. Aban esériwiduti lun Jesucrístu áu, anúadira lumútina Búngiu lun lánibadina lan apóstolu, ába loúnajanina lun nasúbudiragüdüni ugánu luáguti Wasálbaragüle le aráanse láalibei jaba gürígia. \v 2 Sabúdigüda lumúti Búngiu ugánu le lúmagiñé meja binárü jádaangiñe profétagu, bürǘwati le jadímurejabei tídan Lerérun Búngiu. \v 3 Ñǘbinti asálbaruni ligía woun lídaangiñe Wabúreme Jesucrístu. Gürígia uboúaguna Jesucrístu, Búngiu méme gíñe. Queisi gürígia, jádaangiñeti méja lufámilian Urúei Davíd Jesucrístu, \v 4 arufudúati luágu Liraǘ lan Búngiu láu luweírin miláguru le ladǘgübei láu lásaaragüdüni Jesucrístu lídaangiñe oúweni. \v 5 Fuleísei lumútiwa Búngiu lídaangiñe Jesucrístu lun loúnajaníwa lídan líri lun wasúbudiragüdün joun gürígia luágu queísi Wasálbaragüle lídan sun fulásu, gayára lámuga jafíñerun luágu, adǘga jameíme le lubeíbei. \v 6 Anjǘnjein jagánagua gürígia jagía, jugúya le únbei lagúara Búngiu lun lánigu jumá Jesucrístu. \p \v 7 Nabǘrüjaña lubeíti jun, jugúya le aganoúbei ubúrugu Róma, ja jínsiñebaña lun Búngiu, wa ligía jun lun jabágaridun ában ibágari derégeguañu júngua lun. Ibíja jumá abíniruni lúma darángilaü lúmagiñe Wáguchi Búngiu lúma lúmagiñe Wabúreme Jesucrístu. \s1 Busénti Páblo lídin Róma \p \v 8 Furúmiñeti cátei le nabúseerúbei jasúbudirun, luágu luweírin neteíngiruni Nubúngiute lídaangiñe Jesucrístu juágu, sun jugúya, lugúndun adímurejoúati luágu jafíñen luágu Jesucrístu lídan sun fulásu. \v 9 Áni Búngiu, le únbei nesériwida táu sun nanígi apúrichijei ugánu luáguti Liraǘ, geféenti luágu luweírin nayúmuragun juágu súnwandan lídan nayúmuragun lun. \v 10 Amúriajatina lúma Búngiu súnwandan lun madísebei lan wéyu ligía lun gayáraabei lan nídin aríjaün, ánjein ligía lubeí lugúndaanbei. \v 11 Lugúndun buséntina naríjinün lun níderagunün lídan jafíñen, lúntima derégüdagu jumá, \v 12 lun gíñe wíchugun gurásu wádaangua láu afíñeni le wawágubei. \p \v 13 Nidújeñu, buséntina jasúbudiruni luágu álugaadina lan nídin aríjaün sarágu weíyaasu, siñágili nídin. Álugaadina nídin lun níderagunün lídan jawáanserun lídan jeíbugun lúma Búngiu, queísi naríjini jawáanserun jíbiri afíñetiña lídan buri ámu fulásu. \v 14 Lúnti níderaguniña sun gürígia, dándu ja chülǘguatiña queísi ja machǘlaaguntiña, dándu chu táu queísi ibídiougua táu. \v 15 Lueígiñe lubeíti noúbadina, buséntina gíñe lun napúrichijani ugánu luáguti Wasálbaragüle jun, jugúya le aganoúbei ubúrugu Róma. \s1 Lubáfu ugánu lánina asálbaruni \p \v 16 Úati nibúsigari nan láu ugánu luáguti Wasálbaragüle, lugúndun níjein lan lubáfu Búngiu lídan ugánu ligía lun lasálbaruniña sun ja afíñebaña luágu, juríu furúmiñe, lárigiñe, ja mámabaña juríu. \v 17 Arúfuda lumúti ugánu ligía woun ída líña lan larícharaguagüdüniña Búngiu gürígia ligíbugiñe, lun gayáraabei lan lerésibiruniña queísi lánigu. luwúyeri igáburi ligía, láurügü lafíñerúniwa luágu, libijúa. Ítara líña taríñaguni Lerérun Búngiu. “Le gürígia le richáguabei ligíbugiñe Búngiu láu lafíñerun luágu, libíjubei ibágari magúmuchaditi.” \s1 Jadúnrun gürígia ligíbugiñe Búngiu \p \v 18 Aríja wamúti láburujan lanárime ligáñi Búngiu siélugiñe jawágun sun gürígia ja wuríbabaña, jáma ja minébenejabubaña lun, ja mígirunbaña lun lasúbudirúniwa linárün Búngiu, lurúma jaríban. \v 19 Subúdi jamúti le gayáraabei lasúbudirúniwa luágu Búngiu buídu buídu lugúndun ligía guánarügü arúfuda láali joun, \v 20 le marijínbei luágu Búngiu, gayáraati lasúbudirúniwa láu buri cátei le ladǘgübei. Arijúaali furáangu lúmagiñe lagúmeserun uboú luágu Búngiu lan ligía, luágu gíñe Súnti Gabáfu lan ligía lun súnwandan. Gadúnrunjaña lubeíti luágu jaríban, \v 21 lugúndun láu sun subúdi jamáni Búngiu ítara, míchugugiña inébesei lun queísi Búngiu, meteíngirun jameí. Queísi libídiouniga láu ligáburi jarítagun luágu Búngiu, féridi jamúti murúsun larúgounga luágu Búngiu lé meja jabíjibei. \v 22 Láu sun aríñaga jamá luágu chu lan jáu, ibídiouguati jáu, \v 23 lubáragiñe jájuduragun lun Búngiu le weírigubei, le moúwedadibei, jájuduraguarüga joun jayáwa gürígia ja goúwedaditiña, lúma gíñe joun jayáwa dunúru, jéwe jáma anímaalu ja gádürügua tugúdi. \p \v 24 Ligía ígira láaña lubeí Búngiu láu luríban ayúmajani le gádaanbaliña, darí lún buri jadǘgün cátei buri nibúsigarídünati jámagua. \v 25 Ítara líña ligáburi jabágaridun lugúndun mafíñerun jamá luágu inárüni luáguti Búngiu, jafíñera luágu iyéeni, jájuduragua láu inébesei lún buri cátei le ladǘgübei Búngiu lubáragiñe jamúga jájuduragun lun Búngiu, le gadǘnabei inébesei súnwandan. Ítaralá. \p \v 26 Ligía ígira láaña lubeí Búngiu lun jadáagun cátei nibúsigarídünati, ásta würíña adáagutiña cátei jáma würíña jáledi lubáragiñe jamúga jagámaridun wügǘri queísi lubúdubu. \v 27 Ítara méme gíñe ígira jamáali wügǘriña jayúsurun würíña lun jayúsuragun joúngua. Adáaguatiña wügǘriña cátei buri nibúsigarídünati jámagua, ábati jasúfuriruni lafáyeiruaja jawíye jawoúgua. \p \v 28 Queísiti mabúseerúnjaña lan jíchuguni lilúgaarun Búngiu lun, ígira láañati láu lagǘbüri jasáminan, lun jadǘgüni le moún lubei jadǘgüni. \v 29 Buin jáña láu sun luwúyeri maríchaü, salúfuri, wuríbani, meménijabuni, iyéreejabúni, gimúgaü, áfarajadi, lanígiwa wuríbu, ayéeraguní, ibíbuni, marásualugu. \v 30 Adímurejatiña wuríba jawágu jíbiri gürígia, iyéreeguti Búngiu joun, minébenejabutiña, barǘguatiña joúngua, pántatiña. Gachǘgütiña lun jaságarun iséri buri cátei wuríbati, mabájüdün jamútiña jagǘbürigu, \v 31 ibídiouguati jáu, magúnfulirun jamúti jerérun, mínsiñejabutiña ni ca un, úati ferúduna jamá, magúdemejaabutiña. \v 32 Subúdi jamúti le laríñagubei Búngiu buídu buídu, subúdi jamúti luágu ja lan adǘgütí buri cátei le, lúnti lan joúnwen lueígiñe. Láu sun líra, adǘga méme jamúti, darí lun gúnda jamá dan l jasáminan, lun jadǘgüni lee jaríjin ámu gürígia adǘgei. \c 2 \s1 Agúseragüdáti Búngiu láu inárüni \p \v 1 Ligía gadúnrun lubeí le adímurejabei luágu le ladǘgübei ámu, cáteiñein lan, lugúndun dan le ladímurejan luágu wuríbani le ladǘgübei ámu, líchuguña guánarügü dúru luoúgua, lugúndun líbe méme gíñe cátei wuríbati ligía ladǘgübei. \v 2 Subúdi wamúti luágu láu lan inárüni lagúseragüda Búngiu dan le lasíadiruniña ja adǘgübalin buri cátei l jasáminan, lun jadǘgüni lee. \v 3 Bugúyati le adímurejabei jawágu ja adügúbalin buri cátei wuríbati le, áni ligía méme gíñe badǘgübei, ¿jarítaguatibu funági luágu beséfuruba lan lueí ligáñi Búngiu? \v 4 ¿Ódi mebéresentibu láu lareíni Búngiu le magúmuchadibei lúma lugúraasun, ibídiñounga bun luágu arúfuda láani Búngiu lareíni bun lun gayáraabei lan basáansiruni bigáburi, máma lun basígirun afígounja? \v 5 Derétu banígi, májatibu basáansiruni bigáburi. Ligía abúnja lubeí agánwoundagüda lafáyeija bifígoun lubáme luwéyuri lagúseragüdün Búngiu dánme liábin lun líchuguni lisíadin le richábei, \v 6 dánme le lafáyeiruni cáda ában según le ladǘgübei. \v 7 Líchuguba ibágari magúmuchaditi joun ja áluajabalin uweíriguni, inébesei, lúma cátei lé buri magúmuchaditi yágüta siélu láu jadǘgüni le buídubei súnwandan ya uboúagu. \v 8 Ánjaña sun gürígia ja magáambadibaña lun Búngiu, ja májabaña lun jafálaruni linárün Búngiu, jafálarei wuríbani, lafáyeirubaña Búngiu láu sun ligáñi. \v 9 Níjeinbei asúfuriruni lúma igárigu joun sun ja adǘgübalin le wuríbabei, joun juríu furúmiñe, lúma gíñe joun ja mámabaña juríu. \v 10 Ánjeinti joun sun ja adǘgübalin le buídubei, líchuguba Búngiu uweíriguni, inébesei, lúma darángilaü, juríu furúmiñe, lúma gíñe joun ja mámabaña juríu. \v 11 Lugúndun ában lan lanǘgüniña Búngiu sun gürígia. \v 12 sun ja afígounjabaña masúbudirunga jameí lilúrudun Búngiu le ledéregerubei joun gürígia lídaangiñe Moisés, jagúserawagüdǘba boúgudin lueí lúrudu ligía, tídiba jawáni máfiougatin. Játi afígounjabaña láu sun subúdi jamáni lilúrudun Búngiu, jagúserawagüdǘba láu lúrudu ligía, tídiba gíñe jawáni máfiougatin. \v 13 Lugúndun máma ja agáambarügübalin lúrudu richáguabaña ligíbugiñe Búngiu, anáti ja agúnfulirubalin. \v 14 Játi mámabaña juríu, ja ibídiñejabubaña lun lilúrudun Búngiu, gayáraagili jadǘgüni le lubeíbei Búngiu láurügü laríñagun jarítagun guánarügü joun luágu le buídubei lúma le wuríbabei. \v 15 Láu jagáburi, arúfuda jamúti luágu níjein lan lilúrudun Búngiu bürǘñu tídan janígi, arúfuda tumúti janígi líra, áni laríñagubei jarítagun joun ánjein gadúnrun jabeí lúmoun madúnrun jamá. \v 16 Luágume wéyu le lagúseragüdüniña Búngiu sun gürígia lídaangiñe Jesucrístu, larítaguba luágu sún buri cátei le, ladǘga lagúseragüdübei gíñe ásta cátei lé buri arámudagúabei tídan wanígi. Ítara lúba según ugánu luáguti asálbaruni le napúrichijabei. \s1 Juríu lúma lilúrudun Moisés \p \v 17 Ánjein bugúya le pántabei luágu juríu ban, luágu bárügüdün luágu lilúrudun Moisés lun basálbarun, luágu Búngiu lan le inárüniti Bubúngiutebei. \v 18 Subúdi bumúti lugúndan Búngiu, áni arúfudajati lilúrudun Moisés bun lun banúadajani cátei le buídutimaabei. \v 19 Jarítaguatibu búngua luágu gayára lan badúndejan maríjintiña lídoun ǘma buíti lúma luágu gayára lan bíchugun larúgounga joun ja eíbugubaña lídan lubúriga. \v 20 Jarítaguatibu luágu gayára lan barúfudajan joun ibídiougua táu luágu Búngiu, lúma lun barúfuduni ǘma joun ja isérigiñabaña lídan jafíñen, queísi barítagun luágu ibíja báani sun subúdi lúma inárüni lídan lilúrudun Moisés. \v 21 Wel, ánjein lubeíti arúfudaja bubeí joun ámu, ¿cági uágu marúfudajan bubeí bun guánarügü? Ánjein apúrichija bubeí luágu lúnti lan míwerujoún lan, ¿cági uágu bíweruja? \v 22 Ánjein aríñaga bubeí luágu moún lumuti lan jagámaridúniwa jámari gürígia maríeitiña, ¿cámegi badǘgei? Ánjein iyéreegu lubeí cátei lánina sándu bun, ¿cámegi bádaragua búngua lídoun buri cátei jánina sándu láu bíwerujani tirísin jalígilisin? \v 23 Pántatibu láu lilúrudun Búngiu, ába bíchugun minébesei lun Búngiu láu magúnfulirun báani. \v 24 Tinárün Lerérun Búngiu dan le taríñagunbei. “Jídaangiñeti, jugúya juríu, jadímurejanbei ja mámabaña juríu wuríba luágu Búngiu.” \p \v 25 Adǘga jumúti jugúya juríu igáburi le circuncisión lé meja liseíni lidáradun Búngiu jáma lánigu. Buíti igáburi ligía ánjaün agúnfulira lúma líbiri lilúrudun Búngiu lé meja líchugubei joun lánigu lídaangiñe Moisés. Ánjein magúnfulirun jumá, manǘgünti circuncisión ni cáta jun, queígubeirügü madügǘniwa lan. \v 26 Gürígia ja mámabaña juríu, ánjein jadǘga buri cátei le lubeíbei lilúrudun Búngiu, janügǘba queísi lánigu Búngiu láu sun merésibirun jamáni circuncisión. \v 27 Gürígia ja merésibirubalin circuncisión, ába jagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu, jarúfudunbei jidúnrun, jugúya le resíbi jumáalibei circuncisión, ja magúnfulirunbalin Lerérun Búngiu, láu sun jun lan labǘrüdǘwa. \v 28 Le juríubei le tímatimaati, máma boúgudigiñerügü libíti juríu lan, máma gíñe láurügü wadǘgün cátei le boúguditi wabíti lánigu wamá Búngiu. \v 29 Láu wafálaruni Búngiu táu sun wanígi, lánigu wagía le tímatimaati, wáfaaguba táu sun wanígi lun wadǘgüni lugúndan, lugúndun ni cáta circuncisión lun Búngiu. Ítara líña lubeíti, gürígia le lánigubei Búngiu tídaangiñe lanígi, ligía buídubei ligíbugiñe Búngiu íbini jarítagun gürígia luágu mabuídun lan. \c 3 \nb \v 1 Queísi ítara líña lubeí, ¿jalíañeinti jagáñiragüle gürígia lueígiñe juríu jamá? ¿o cági lubuíduña lerésibirúniwa circuncisión? \v 2 Sarágu, áni gíbeti gíñe lébuna. Furúmiñeti cátei, rúlumuti Búngiu lerérun joun juríu. \v 3 Ánjaña ñi jádaangiñe juríu, múaraantiña lúma Búngiu, ¿magúnfulirunbei funági Búngiu láu lerérun ladǘga líra? \v 4 ¡Máma líña! Lubáragiñe líra, lagúnfuliruba Búngiu láu lerérun láu sun yé jama sun gürígia uboúagu. Taríñajare Lerérun Búngiu. \q1 Babájüdǘba queísi richáti lídan le baríñagubei, \q1 áni buídubei báfuridun dánme le bagúserawagüdǘn. \p \v 5 Ábanya álügüdajani. ánjein seríwi lubeí luríban wagáburi lun larúfuduni luágu richágua lan Búngiu, ¿cábagi waríñaga? ¿Maríchati funági Búngiu lugúndun larúfuduni ligáñi luágu luríban wagáburi? (Nadímurejañatia queísi gürígia.) \v 6 ¡Máma líña! Lugúndun lun jamúga múaran lan Búngiu, ¿ída líña jamúgagi lagúseragüdüniña gürígia? \p \v 7 Ánjein gíñe seríwi lubeí wayéeni lun weírigutimá lan linárün Búngiu, ¿cáti uágu laríñawagúa wawágu luágu gafígoun wamá? \v 8 ¿Lúnti lubeí jamúga ladügǘn wuríbani lun larijoúniwa le buídubei? Niján cátei le jaríñagubei sarágu gürígia luágu ligía lan warúfudajabei. Gürígia ja aríñagubaña ítara, lúnti jamúga jasíadirúniwa. \s1 Sun wagía gadúnruntiwa ligíbugiñe Búngiu \p \v 9 ¿Ída liñági? ¿Buítimaatiwa wagía juríu sügǘ jáu gürígia ja mámabaña juríu? ¡Uá! Lugúndun arúfuda wamáali luágu dándu lan juríu queísi máma juríu lábugiñeñanu lubáfu figoú. \v 10 Taríñajare Lerérun Búngiu. \q1 Úati ni ában gürígia richáguati ligíbugiñe Búngiu, ni íbini ábanrügü, \q1 \v 11 úati ni ában ánjaruti lun gunfaráanda lan, \q1 úati ni ában áluajati Búngiu. \q1 \v 12 Yuríguaaña súngubei, ñǘdünjaña lídoun féridi. \q1 Úati ni ában adǘgüti le buídubei, ni íbini ában. \q1 \v 13 Eyéeraguatiña láu jayúma, \q1 júnren líña jayúma lun jadímurejan lagǘbüri dimúrei le mínsiñeguti \q1 queísi limínsiñegun líjeme umúajaü júnren lárigiñe líchugúniwa jiláali ñíjin. \q1 Yúsu jamúti jayúma lun jagádeirun jíri gürígia furése queísi láfarajan lupeísini jéwe. \q1 \v 14 Anábajani rügǘñein jadímurejan lau jeyéreejabu. \q1 \v 15 Furéseti jagúdi lun joúdin áfaraja. \q1 \v 16 Barǘti jagáburi gürínguaü lúma igárigu, \q1 \v 17 áni ibídiñeti ǘma lánina darángilaü joun. \q1 \v 18 Marítagungubeítiña luágu lanúfudewa lueí Búngiu. \p \v 19 Subúdi wamúti luágu sun lan le laríñagubei binádu lilúrudun Búngiu, joun lan ja lábugiñebaña lúrudu ligía laríñagei, lun jasúbudiruni gürígia jagía luágu gafígoun jamá. Ítara líña lubeíti, gadúnrun jamá sun gürígia ligíbugiñe Búngiu, dándu juríu queísi ja mámabaña juríu. \v 20 Lugúndun úabei ni ában eréderuti richágu ligíbugiñe Búngiu lueígiñerügü ladǘgüni le lubeíbei lúrudu, lúnrügü lasúbudiragüdüni lúrudu woun luágu gafígoun wamá lesériwida. \s1 Lídaangiñe afíñeni liábin asálbaruni \p \v 21 Guetóti arúfuda láali Búngiu woun ída lúba lan ligáburi gayára lan weréderun richáguañu ligíbugiñe boúgudin lueí lúrudu lé meja líchugubei lídaangiñe Moisés. Gayáraati wasúbudiruni líra láu walíijanun lilíburuna to meme lilúrudun Moisés, túma jalíburun profétagu. \v 22 Láu wafíñerun luágu Crístu, gayára lan weréderun richáguañu ligíbugiñe Búngiu, áni ában lan ladǘgüni Búngiu líra joun sun gürígia, \v 23 lugúndun afígounjaaña sun gürígia áni siñáti lagúndaarun Búngiu jáu. \v 24 Láu lareíni Búngiu, resíbi lumútiña sun gürígia queísi lánigu, mafáyeijaanga jagía luágu, lugúndun fáyeijali Crístu luágu wafígoun lun gayáraabei lan weréderun richáguañu ligíbugiñe Búngiu. \v 25 Adǘgati Búngiu lun lébunabei lan ferúdun Crístu láu loúnwen luágu wafígoun, áni lídaangiñe wafíñerun luágu queísi Wasálbaragüle liábin ferúdun woun. Láu loúnwen Crístu queísi afáyeiragülei luágu figoú, ába larúfuduni Búngiu luágu úaragua lan áni iyéreeguti figoú lun. Ába lachíbuni líta Crístu jafígoun gürígia já meja aganoúbaña lídan dan le sügǘjalibei, le uágubei mafáyeijagüdün láañabaña lan, \v 26 chibá lumuti gíñe jafígoun ja aganoúbaña lídan buri dan le, lun larúfuduni luágu úaragua lan, áni sun ja afíñebaña luágu Jesucrístu queísi Jasálbaragüle barǘ lumútiña queísi úaraguatiña. \p \v 27 Queísiti ítara líña lubeí, ¿cáti asúseredubei lun japántan gürígia luágu lubuídun jagáburi? Gumúguati. ¿Cági uágu? Lugúndun lun jamúga gayára lan wasálbarun láu lubuídun wagúnfulirun lúma binádu lilúrudun Búngiu, gayáraati jamúga wanáangun woúngua, queísi sálbañu wáña lubeí láurügü wafíñerun luágu Crístu, gumúgua lébuna wanáangun woúngua. \v 28 Subúdi wamáali lubeíti buídu luágu resíbi láani Búngiu gürígia le afíñeti luágu Crístu queísi gürígia richáguati, mebéresegúnga ánjein gúnfulijali lubeí lúma lilúrudun Moisés lúmoun magúnfulirungili lan. \p \v 29 ¿Juríu rügǘñanu funági Gabúngiutei Búngiu? ¿Ma funági gíñe Jabúngiute ja mámabaña juríu? Jabúngiute gíñe, \v 30 lugúndun ában rügǘñein Búngiu, le erésibirubaliña sun gürígia ja afíñebaña luágu Jesucrístu queísi Jasálbaragüle, mebéresenga ligía ánjein resíbi jabálin circuncisión lúmoun merésibirun jamáni. \v 31 ¿Wayúsuruñein lubeíti afíñeni luágu Crístu lun warúfuduni luágu mebégi lan binádu lilúrudun Búngiu guetó? ¡Uá! Lubáragiñe líra, warúfuduñein luágu buídu méme lan lúrudu ligía. \c 4 \s1 Jémpulu luáguti Abrahám \p \v 1 ¿Cábati waríñaga luágu Abrahám, le binádu wáguchi, wagía juríu? \v 2 Lun jamúga lueígiñe lan ladǘgün cátei buíti lerésibirei Búngiu queísi ában gürígia richáguati, gébunati jamúga lapántajan, máma ligíbugiñe Búngiu. \v 3 Taríñajare Lerérun Búngiu. “Afíñetí meja Abrahám luágu Búngiu, luágu lafíñen lerésibirei queísi wügǘri richáguati.” \v 4 Dan le ladǘgün gürígia ában wadágimanu, fáyeiti le libíjubei lebégi luwádigimari, máma edéweejani. \v 5 Ánjeinti gürígia le asálbaruti lídaangiñe lifígoun láurügü lafíñerun luágu Búngiu le erésibirubaliña gafígountiña, lerésibirubei Búngiu queísi ában gürígia richáguati luágu lafíñen, anáti líra, edéweejani. \v 6 Davíd guánarügü adímurejati luágu jagúndan gürígia ja lerésibirubaña Búngiu queísi richáguatiña luágurügü jafíñen, mebéresenga ligía ca lán meja jadǘgübei. \v 7 Laríñajare Davíd. \q1 Gúndaatiña gürígia ja ferúduna lubáña Búngiu jaríban, áni chibáwa ligía jafígoun. \q1 \v 8 Gúndaati gürígia le lanǘgübei Búngiu queísi gürígia mafígounjaangili. \p \v 9 ¿Joúnti rügǘñein funásan ja erésibirubalin circuncisión, ódi joúnti gíñe ja merésibirunbalin? Joúnti sun jawúyeri gürígia ugúndani ligía. Aríñagaadiwa luágu resíbi láani Búngiu Abrahám queísi wügǘri richáguati, luágu lafíñen. \v 10 ¿Ída bugági lerésibirei, lárigiñe lerésibiruni circuncisión ligía ódi lubáragiñe? Máma lárigiñe, lubáragiñe. \v 11 Lárigiñe larúfuduni Abrahám lafíñen luágu Búngiu, ligía lerésibiruni circuncisión queísi seíni luágu resíbi láali lan Búngiu queísi wügǘri richáguati ladǘga lafíñen luágu. Ítara líña gíñe liábin Abrahám lun jáguchibei lan sun ja afíñebaña luágu Búngiu merésibirunga circuncisión, áni resíbi lumútiña gíñe Búngiu ítara queísi richáguatiña. \v 12 Jáguchi gíñe ja resíbi jamáalibei circuncisión Abrahám, ja afíñebaña luágu Búngiu queísi lafíñerun Abrahám lúmagiñe lubáragiñé meja lerésibiruni circuncisión. \s1 Gúnfuliti Búngiu láu lerérun \p \v 13 Aríñagatí meja Búngiu lun Abrahám luágu líchugubei lan uboú lun jáu sun linébaanfaangu queísi jalágaante, máma ladǘga lagúnfuliruni Abrahám lilúrudun Búngiu líchugúa dimúrei le lun, ladǘga lafíñerun luágu Búngiu, ába lerésibiruni Búngiu queísi ában wügǘri richáguati. \v 14 Lun jamúga já rügǘñanu lan íchugubalin jeménigi luágu jagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu erésibira alágan, málati lubeíti jamúga jafíñerun ja eménigidubaña luágu jafíñen luágu Búngiu lun jerésibiruni. Málati jamúga gíñe dimúrei le líchugubei Búngiu luágu alágan lugúndun lídan linárün cátei, mabáfutiña gürígia lun jagúnfulirun lúma lilúrudun, \v 15 barǘrügü lumúti lilúrudun Búngiu ligáñi jawágun gürígia luágu magúnfulirun jamáni. Ánjein le ñí lumuti úa lan lúrudu, úati gíñe dúru luágu ladǘraawagún. \p \v 16 Ligía, lun lubeí derégüda lan dimúrei le líchugubei Búngiu lun Abrahám joun sun linébaanfaangu, lúnti méja ábanbei lan edéweejani luágurügüti afíñeni. Mámarügü joúnti ja lábugiñebaña lilúrudun Búngiu le líchugubei joun juríu lídaangiñe Moisés dimúrei ligía, joúnti gíñe sun ja mámabaña juríu áni máma gíñe lábugiñeñanu lúrudu ligía, ába jafíñerun luágu Búngiu queísi lafíñerun Abrahám luágu. \v 17 Ligíbugiñe Búngiu, ñǘbinti lubeíti Abrahám lun wáguchibei lan sun wagía le afíñebei luágu Búngiu, queísi taríñagun Lerérun Búngiu. “Adǘga náadibu lun jáguchi ban sarágu mútu.” Gabáfuti Búngiu lun ladǘgüni líra queísi gabáfu lan lun líchugun ibágari joun jiláaña, níjeingüdaleí buri cátei le úagili. \p \v 18 Láu sun uá lán yebe eménigini luágu Abrahám lun garaǘ lan ladǘga weíyaali lan, weíya tugúya Sára, afíñeti dán meja le laríñagubei Búngiu lun luágu ítara lúba lan jíbe ladǘgawagun queísi warúguma. Ába lasúseredun ítara lun jáguchibei lan sarágu mútu. \v 19 Meféridirun lumúti lafíñen luágu dimúrei le laríñagubei Búngiu lun, láu sún meja yaráfaali lan lun lagúnfulirun san irúmu, áni weíyaaru gíñe Sára lun tagáraüdün. \v 20 Maloúguadunti lafíñen luágu dimúrei le laríñagubei Búngiu lun, weíritimáarügüti lafíñen. \v 21 Rúti uweíriguni lun Búngiu láu ában ichoúruni le tímatimaati luágu gabáfu lan Búngiu lun ladǘgüni sun le uágubei laríñaga. \v 22 Ligía lerésibirunbalin Búngiu queísi wügǘri richáguati, luágu lafíñen. \p \v 23 Cátei le, luáguti lerésibiruniña Búngiu gürígia luágu jafíñen, mámarügü luágu Abrahám labǘrüjoúa, \v 24 labǘrüjoúña gíñe wawágu. Lugúndun luágu wafíñen, resíbi lumútiwa gíñe Búngiu queísi richáguatiña, wagía le afíñebei luágu le ásaaragüdübalin Wabúreme Jesúsu lídaangiñe oúweni. \v 25 Jesúsu le edéregerúabei lun loúnwen luágu wafígoun, ába lásaarun lídaangiñe oúweni lun larúfuduníwa richáguañu ligíbugiñe Búngiu. \c 5 \s1 Niján lébubei weréderun madúnrunga \p \v 1 Queísiti resíbi láadiwa lubeí Búngiu láu wafíñerun luágu, lídaanjadiwa dan lúma, lídaangiñe Wabúreme Jesucrístu. \v 2 Ladǘga Crístu, biníwadiwa lubeí láu wafíñen luágu, derégüdagu wáña lídan lareíni Búngiu, áni gúndaatiwa láu eménigini luágu gafáanranbadiwa lan lídan luweírigun Búngiu. \v 3 Áni máma rügǘñein líra, gúndaatiwa gíñe lídan wasúfurirun ya uboúagu, lugúndun subúdi wamúti luágu ru lan asúfuriruni gurásu woun, \v 4 buídugüda lumúti gurásu wagáburi, áni láu líra, gayára lan weménigidun lun gafánraanbadiwa lan lídan luweírigun Búngiu yágüta siélu. \v 5 Áni máburujanbei warǘna lurúma eménigini le, ladǘgübei Búngiu le aríñaga láalibei woun ladǘga línsiñejabu woun. Sandí wamaali línsiñejabu, buíngüda láaru wanígi láu línsiñejabu, láu Sífiri Sándu le rúlaalíbei woun. \p \v 6 Ladǘga línsiñejabu Búngiu woun, queí meja le mabáfu wabeí lun wasálbaragun woúngua lídaangiñe figoú le gádaanbaliwa, ába loúnajani Crístu lídan óra le lanúadirubei lun loúnwen wawágu, wagía le gafígounbei. \v 7 Máma cátei ménreengunti lun loúnwen ában gürígia jawágu ámu gürígia, ni íbini lueígiñe ában gürígia le buídubei, láu sun níjein lan gürígia gayáraati jamúga loúnwen lueígiñe ában gürígia le buíti le tímatimaati. \v 8 Ánjein Búngiu, ába larúfuduni luweírin línsiñejabu woun láu loúnajani Jesucrístu le Liraǘ lun loúnwen wawágu, láu sún meja gafígoungidiwa lan. \v 9 Guetóti, láu resíbi láadiwa lan queísi gürígia richáguatiña láu loúnwen Crístu wawágu, choúrutimaati luágu weséfuruba lan lueí ligáñi Búngiu le lúnbei láburujan jawágun gafígountiña lídaanme luwéyuri agúseruni. \v 10 Lugúndun ánjein ru lubáliwa Búngiu lídan dan lúmagua láu loúnwen Liraǘ dán meja le láganigídiwa, choúrutimaati luágu lasálbarubadiwa lan le gumúti, luágu Liraǘ le wínwañubei lúma, siélu. \v 11 Áni máma rügǘñein cátei le, gúndaatiwa gíñe lúma Búngiu lídoun buri dan le, lídaangiñe Wabúreme Jesucrístu, le ídaangiñebei lídaanjadiwa lan dan lúma Búngiu. \s1 Adán lúma Crístu \p \v 12 Ítara queísi lídaangiñe lán meja ábanrügü wügǘri le gíribei Adán lebélura figoú uboúagun, ába lanǘgüni figoú oúweni lúmagua queísi lafáyeija, ítara líña gíñe joúweguba lubeí sun gürígia lugúndun afígounjatiña súngubei. \v 13 Lubáragiñé meja líchuguni Búngiu lilúrudun joun gürígia lídaangiñe Moisés, añájeinjaña méja gürígia afígounjaña uboúagu, láu sun úagili lan lúrudu ligía lun gayáraabei lan jadǘraaguni. \v 14 Láu sun líra, lúmagiñe meja lidáani Abrahám darí lúmoun lidáani Moisés, jilátiña gürígia luágu jafígoun láu sun máma lan ladǘga magáambadi jamá jafígounbei queísi ladǘgüni Adán le magáambadibei lun lerérun Búngiu lun. Lueígiñe ában oúbaü, Adán liyáwa Crístu le lúnbei liábin, ladǘga biángubei jagía barǘtiña som cátei joun gürígia. \p \v 15 ¡Ámuñegueinarügü gíñe cátei le janǘgübei joun gürígia! Barǘti Adán oúweni joun sun gürígia láu lafígounjan, ánjeinti Crístu, barǘti asálbaruni joun sun gürígia, áni weíriti asálbaruni le líchugubei Búngiu láu lareíni woun lídaangiñe Crístu sügǘ láu lifígoun Adán. \v 16 Weíriti gíñe le líchugubei asálbaruni sügǘ láu le líchugubei lifígoun Adán woun. Ladǘgarügü ában figoú, chülǘti oúweni joun sun gürígia, ánjeinti ladǘga loúnwen Crístu wawágu, ferúdunawati sun wafígoun le gíbebei, resíbi lumútiwa Búngiu queísi gürígia richáguatiña. \v 17 Ánjein gabáfu lubeí oúweni jawágu sun gürígia ladǘga lidúnrun ábanrügü wügǘri—Adán, choúrutimaati luágu sun lan gürígia ja lerésibirubaña Búngiu láu lareíni queísi gürígia richáguatiña, jabíjubei ibágari magúmuchaditi lúma Búngiu, jarúeijaba úara lúma Crístu, ladǘga ábanrügü wügǘri ligía. \p \v 18 Ítara queísi líchuguniña Adán sun gürígia lábugiñe lisíadin Búngiu lun joúnwen láu ladǘgüni le áubei magúndan lan, ítara líña gíñe lagídaruniña Crístu gürígia lábugiñegiñe asíadiruni ligía, rúleí ibágari magúmuchaditi joun láu ladǘgüni lugúndan Búngiu lun loúnwen jawágu. \v 19 Ladǘga lubeíti lumágaambadi ábanrügü wügǘri, ñǘbintiña sun gürígia lun jafígounjaba lan, ítara méme gíñe, ladǘga lagáambadi ábanrügü wügǘri, gayáraati jayábin sun gürígia lun richágua jamá ligíbugiñe Búngiu. \p \v 20 Rúati lilúrudun Moisés woun lun gayáraabei lan wasúbudiruni cátei lan figoúbei. Láu sun gíbe lan figoú uboúagu, weíritimaabei lareíni Búngiu lun lachíbuni sun figoú ligía. \v 21 Ítarati queísi gabáfu lán meja figoú lun lanǘgüni oúweni, ítara gíñe gabáfuti lareíni Búngiu lun ladǘgüniña gürígia richágua ligíbugiñe, lúma lun líchugun ibágari magúmuchaditi joun lídaangiñe Wabúreme Jesucrístu. \c 6 \s1 Jiláñu wáña lun figoú, wínwañu lun wesériwidun lun Crístu \p \v 1 ¿Cábati waríñaga? ¿Wasígiruba afígounja lun larúfuduntima Búngiu lídaangiñe lareíni woun? \v 2 ¡Máma lúba! Wagía, jiláadiwa lun figoú, ¿ída lubáti gayára lan wasígirun afígounja? \v 3 ¿Ibídiñeti jun luágu láu lan lídan wamá ában lúma Crístu láu wabásterun, queísigubeirügü jamúga lídaañadiwa lan gíñe ában lúma lídan loúnwen, lun mabáfujali lánme figoú wawágu? \v 4 Láu wabásterun, queísigubeirügü jamúga bunáwa wamá úara lúma Crístu, áni reídeitiwa jiláñu lun figoú. Queígubeirügü sarágüda láani Wáguchi Búngiu Crístu lídaangiñe oúweni láu luweírin lubáfu, sarágüda láadiwa gíñe lun isérijali lan wabágari. \p \v 5 Lugúndun ánjein ñǘbin wabeí lun lídaanbadiwa lan ában lúma Crístu lídan ában oúweni líbe loúnwen, ítara wába gíñe lídan lásaarun lídaangiñe oúweni. \v 6 Subúdi wamúti luágu dáwagua lan binádu meja wagáburi lúma Crístu luágu gurúwa lun lagǘnrinchawagún lubáfu figoú lé meja wawágubei, lun merédeediwa lan queísi idámuni esériwida lun figoú queísi wayúbudiri. \v 7 Lugúndun le jiláalibei, furíjali lídaangiñe figoú. \v 8 Ánjein jiláadiwa lubeí lúma Crístu, gayáraati wafíñerun luágu wabágariduba lan gíñe lúma, \v 9 lugúndun subúdi wamúti luágu sará lan Crístu ában weíyaasu lídaangiñe oúweni, moúnwendügǘyaali, mabáfujali oúweni luágu. \v 10 Dan le loúnwenbei Crístu, ába lagúmuchaguagüdüni lubáfu figoú lun sun dan, áni ibágari le labágaridubei guetó, lun méme lesériwidun lun Búngiu labágaridei. \v 11 Jugúya gíñe, rúgua jumá júngua queísi jiláguaaña lun figoú, áni wínwañu lun jesériwidun lun Búngiu, lídan ában lúma Crístu Jesúsu le Wabúreme. \p \v 12 Ligía, mígira jumá lubeí lun gabáfu méme lan figoú juágu, afósuraün lun jadǘgüni luríban jayúmajan. \v 13 Míchaagua jumá júngua lun figoú lun layúsuruni júgubu lun cátei wuríbati. Lubáragiñe líra, derégegua jumá júngua lun Búngiu queísi gürígia jiláaña, ábaya jabágaridun, derége jumeí júgubu lun Búngiu lun layúsuruni lun cátei buíti. \v 14 Mabáfujalíme figoú juágu, lugúndun mámaadün lábugiñe lilúrudun Búngiu, lábugiñejadün lareíni lun gayára lan jadǘgüni lugúndan. \s1 Ában jémpulu luágu idámuni \p \v 15 Queísiti máma lubeí lídaangiñe wagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu le líchugubei lun Moisés liábin wasálbarun, lídaangiñe werésibiruni lareíni Búngiu, ¿gayáraati lubeíti wabágaridun lídan figoú ladǘga líra? ¡Siñáti! \v 16 ¿Ibídiñeti jun luágu le lan únti jíchaagua júngua lun jídin láu le lubeíbei lidámuñadün lan? Gayáraati lubeíti janúadajan cába lan un jíchaagua júngua, lún yebe figoú le íchugubei féridi, o lun lan agáambadi lun Búngiu, le íchugubei ában ibágari richáguati. \v 17 Teínqui níña lun Búngiu luágu láu sun lan lidámun jumá meja figoú, guetó jídiña láu ligáburi arúfudajani buíti le jagáambubei, táu sun janígi. \v 18 Mámaadün idámuni lun figoú, lidámunjadün Búngiu. \v 19 (Nadímurejaña jun láu jémpulu le, le luáguti idámuni lúma labúreme, lúntima gunfaráanda jumánina.) Ítara queí meja lidámun jumá sun luwúyeri figoú, guetó lúnti jiábin lun lidámun jumá buri cátei le buídubei, lun jabágaridun ában ibágari derégeguañu lun Búngiu. \p \v 20 Lídan buri meja dan ligíra, dán meja le lidámuñadün lan figoú, mebéreseguntün meja lun jabágaridun ában ibágari buíti ligíbugiñe Búngiu. \v 21 ¿Ca mejáti cátei buíti lanǘgübeí buri cátei ligía jun le áubei buri nibúsigari jumá guetó? Ni cáta buíti, féridi rügǘñein lanǘga jun. \v 22 Ánjeinti guetó, mámaadün lábugiñe lugúmadin figoú, lidámujadün Búngiu, barǘtiti cátei le arúmani tun janígi lúma ibágari magúmuchaditi jun. \v 23 Lugúndun oúweni lafáyeijabei figoú, ánjeinti edéweejani le líchugubei Búngiu woun, ibágari le magúmuchaditi ladǘga lídaañadiwa lan ában lúma Wabúreme Jesucrístu. \c 7 \s1 Ában jémpulu lídaangiñeti maríei \p \v 1 Nidújeñu, jugúya le subúdijabúbei lun lúrudu, subúdi jumáali luágu dán rügǘñein lan wínwangili ában gürígia, ligía lábugiñeñein lan lúrudu. \v 2 Quei jamúga, ában wǘri to maríeitu, rúlumutu lúrudu lábun lagúmadijan túmari sun dan le wínwangili lan, ánjein oúwe túmari, boúgudijaru lueí lúrudu le íchugubarun lábugiñe lagúmadijan túmari. \v 3 Ánjoun lubeíti agánawa lúma ámu wügǘri sun wínwangili lan túmari, tadǘgüña figoú le gíribei adultériu, ánjein oúwe túmari, gidáaru lábugiñegiñe lúrudu ligía, áni gayáraati tamárieidun lúma ámu wügǘri, madǘgüntu adultériu. \p \v 4 Ítara gíñe jugúya, nidújeñu, láu loúnwen Crístu, furíjadün lábugiñegiñe lagúmadijan lilúrudun Moisés queísi wǘri to jiláali túmari, ába tagámaridun ámu. Guetó, lánijadün Crístu, le saráalibei lídaangiñe oúweni, lun gayáraabei lan jesériwidun lun Búngiu le gumúti. \v 5 Lubáragiñé meja werésibiruni Crístu, seríwiti meja lilúrudun Moisés lun lagáguduni luríban ayúmajaní wádan, áni ligía cátei le anǘgübaliwa lídoun oúweni. \v 6 Ánjeinti guetó, jiláadiwa lun lúrudu ligía lé meja gámabaliwa lábugiñe lubáfu, guetó furáangujadiwa lun wesériwidun lun Búngiu lídan iséri luwúyeri, táu sun wanígi, láu ubáfu le líchugubei Sífiri Sándu woun, máma queísi idámuni lun binádu lilúrudun Búngiu le bürǘwabei. \s1 Igáburi lánina figoú le wádaanbei \p \v 7 ¿Waríñaguba lubeíti luágu wuríba lan binádu lilúrudun Búngiu? ¡Máma líña! Láu sun líra, lúrudu asúbudiragüdübalin figoú nun. Ibídiñeti jamúga nun luágu figoú lan lawámadirun jamégen ámu ánjein jamúga maríñagunti lúrudu. “Mawámadirabeí jamégen ámu.” \v 8 Ladǘga méme gumádi le, ába lagáguduni igáburi lánina figoú le nídaanbei sun luwúyeri luríban ayúmajani nídan. Lugúndun lun jamúga úa lan lúrudu, larúmuguñá yebe lubáfu figoú. \v 9 Níjein meja ában dan, lubáragiñe nasúbudiruni laníchigu lilúrudun Búngiu le tímatimaati, ába narítagun luágu úaragua lan nigáburi ligíbugiñe Búngiu, dan le nasúbudirubalin laníchigu lúrudu ligía, ába nasúbudiruni luágu gafígoun nan, luágu lídaañadina lan ǘma lun féridi. \v 10 Ítara líña, lúrudu le jamúga lúnbei yebe líchugun ában ibágari buíti nun, arúfudarügü lumúti nidúnrun lúma lafáyeiruaja. \v 11 Lugúndun lárügüdün igáburi lánina figoú le nídaanbei lueígiñe lúrudu ligía, ába leyéeragunina lun nadǘgüni le wuríbabei, ába lanǘgünina lídoun féridi láu meme lúrudu ligía. \p \v 12 Sánduti lubeíti lilúrudun Búngiu lídaangua, sánduti giñe sun gumádi le lídaanbei, úaraguati, áni buíti. \v 13 ¿Ligía funásan cátei buíti le anǘgübalina lídoun féridi? ¡Máma líña! Nifígoun anǘgübalin neféridirun nun, áni ítara líña larúfuduni luágu figoú lan, láu cátei le buídubei, le méme lúrudubei, lanǘgana igáburi lánina figoú le nídaanbei lídoun féridi, áni ítara líña larúfuduni lilúrudun Búngiu luágu wuríba lan figoú le tímatimaati. \p \v 14 Subúdi wamúti luágu lídaangiñe lan Sífiri Sándu líchigei Búngiu lilúrudun, ánjeinti áu, queísi wügǘri garaǘwarügüti, alúgurúañu níña queísi idámuni lun lubáfu figoú. \v 15 Úati gunfaráanda náani ca lan susérebei nun, madǘgün numúti cátei buíti le nabúseerubei nadǘgün, nadǘgei cátei le iyéreegubei nun. \v 16 Ánjein le lubeí mabúseerun nubeí nadǘgün ligía nadǘga, úaraguati nisáminan lúma lilúrudun Búngiu luágu cátei le buídubei, áni láu líra, arúfuda numúti luágu barǘnaani lúrudu quei cátei buíti. \v 17 Mámaadina lubeíti áu adǘgübalin cátei wuríbati le nadǘgübei, igáburi lánina figoú le nídaanbei, ligía adǘgübalin. \v 18 Subúdi numúti luágu úa lan ni cáta buíti nídan boúgudin lueí Búngiu, áu queísi wügǘri garaǘwarügüti. Buséntina jamúga nadǘgüni le buídubei, siñáti nadǘgüni. \v 19 Madǘgün numúti cátei buíti le nabúseerubei nadǘgün, nasígirarüga adǘgei wuríbati le mabúseerun nubeí nadǘgün. \v 20 Ánjein lubeíti le lubeí cátei le mabúseerun nubeí nadǘgün ligía nadǘga, lídan linárün cátei, máma áu le láni Búngiu adǘgübalin, igáburi lánina figoú le nídaangilibei, ligía adǘgübalin. \p \v 21 Niján cátei le asúseredubei nun. dan le busén nan nadǘgüni le buídubei, wuríbati rügǘñein nadárira nídan. \v 22 Lídan nisáminan, jínsiñeti lilúrudun Búngiu nun, \v 23 áni aríjatina luágu níjein lan cátei nídan, ageíndaguti lúma nisáminan, cátei ligía, igáburi lánina figoú le nídaanbei, le gámabalina adaürǘwañu. \p \v 24 ¡Fugiábu áu! ¿Cába eséfurana lídaangiñe igáburi lánina figoú le nídaanbei, le anǘgübalina lídoun oúweni? \v 25 Búngiu gubeírügü, lídaangiñe Wabúreme Jesucrístu. ¡Teínqui níña lun Búngiu! Gunfaráanda numúti lubeíti luágu áu lan láu náni núngua, úouga lubáfu Crístu nuágu, buséntina jamúga nagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu, siñá numuti ladǘga igáburi lánina figoú le nídaanbei, seríwirügütina lun figoú queísi lidámun. \c 8 \s1 Wabágari lúma Sífiri Sándu \p \v 1 Guetó, gidáwaali jadúnrun gürígia ja lídaanbaña ában lúma Jesúsu. \v 2 Rúlaali Crístu láni Espíritu woun, áni Espíritu ligía, rúti iséri ibágari woun, furígüda láadiwa lábugiñegiñe lubáfu figoú le anǘgübaliwa lídoun oúweni. \v 3 Mabáfuti meja lilúrudun Búngiu lun lagídaruníwa lábugiñegiñe lubáfu figoú ladǘga turíban wanígi, wagía gürígia garaǘwarügütiña. Ába ladǘgüni Búngiu le lásiñerubei lilúrudun adǘga láu loúnajani Liraǘ uboúagun queísi gürígia garaǘwarügüti le gíñe gayáraati lafígounjan (láu sun, mafígounjan lan). Ába loúnwen Liraǘ Búngiu, le Jesucrístubei, luágu wafígoun, ába lagúmuchaguagüdüni lubáfu figoú wawágu láu loúnwen. \v 4 Ladǘgünbalin Búngiu líra, lun gayáraabei lan wadügǘniwa gürígiame richáguatiña queísi lagúmadijan lilúrudun, gürígia ja mabágaridunjañabaña lídan luríban jagúndan, ja abágariduñabaña guetó queísi lugúndan Sífiri Sándu. \p \v 5 Ja abágaridubaña queísi jagúndan queísi gürígia garaǘwarügütiña, luágu rügǘñein cátei le lánina uboú jarítagua, ánjaña ja abágaridubaña queísi lugúndan Sífiri Sándu, luágu cátei le lánina siélu jarítagua. \v 6 Dan le jabágaridun gürígia queísi jagúndan, marítagunga jagía luágu Búngiu, barǘ lumútiña lídoun oúweni, ánjeinti dan le jabágaridun queísi lugúndan Sífiri Sándu, barǘ lumútiña lídoun ibágari tímatimaati lúma darángilaü. \v 7 Ja arítagubaña luágu cátei le lánina uboú le, láganiñu Búngiu lugúndun mája jáña, áni siñá ligía jíchaagun joúngua lábun lilúrudun. \v 8 Ligía, ja lubeí abágaridubaña láu jagúndan queísi gürígia garaǘwarügütiña, siñáti jadǘgüni lugúndan Búngiu. \p \v 9 Ánjeinti jugúya, mabágaridunjadün lídan jugúndan queísi gürígia garaǘwarügütiña, jabágariduña lídan ában lúma láni Búngiu Espíritu, queísi aganoúa lubeí jídan. Le úabei láni Crístu Espíritu lúma, máma lánigu Crístu. \v 10 Ánjein wínwan lubeí láni Crístu Espíritu jídan, wínwanboun juwáni lun sun dan ladǘga tarúfudúniwa richáguañu ligíbugiñe Búngiu, láu sun loúweba lan júgubu ladǘga figoú le lídaanbei uboú le. \v 11 Ánjein wínwan lubeí láni Espíritu jídan, Búngiu méme le ásaaragüdübalin Jesucrístu lídaangiñe oúweni, líchuguba ibágari iséri lun júgubu le goúwedadibei, lídaangiñe láni Espíritu le jídaanbei. \p \v 12 Ítara líña lubeíti, nidújeñu, lúnti wagúnfulirun lúma Sífiri Sándu le wádaanbei, máma lúma wagúndan queísi gürígia garaǘwarügütiña. \v 13 Lugúndun ánjaün abágaridarügü queísi jugúndan, queísi gürígia garaǘwarügütiña, jeféridiruba, mídinbadün siélu, ánjein jáfara igáburi lánina figoú le jídaanbei jilágubei, láu lubáfu Sífiri Sándu, jabágariduba lun sun dan lúma Búngiu siélu. \p \v 14 Sun ja ladúndejabaña láni Búngiu Espíritu, lirájüñü Búngiu. \v 15 Sífiri Sándu le jerésibirubei, máma ában espíritu lánina idámuni lúnya lanúfudedagüdǘnün lueí láburujan ligáñi Búngiu juágun, Espíritu le jerésibirubei, ligía le adǘgübalün lun lirájüñü jumá Búngiu. Ligía gayára lubeí wagúaruni Búngiu Wáguchi. \v 16 Geféenti láni Búngiu Espíritu woun luágu lirájüñüjadíwa lan Búngiu. \v 17 Áni ladǘga lirájüñü wamá Búngiu, garíchatiwa gíñe lun alágan siélu le uágubei laríñaga Búngiu woun, le lúnbei gafánran wamá lídaangiñe, lúma Crístu. Ánjein súfuri wabeí luágu Crístu ya uboúagu, gafánraanbadiwa lídan luweírigun yágüta siélu. \p \v 18 Jarítaguatina luágu ni cáta lan le wasúfurirubei ya uboúagu lúmoun uweíriguni le lúnbei wabíjini siélu. \v 19 Láuñein sarágu ayúmajani lúma eménigini sun uboú le ladǘgübei Búngiu, agúrabei dan le lúnbei jerésibiruni lirájüñü Búngiu jalágaante. \v 20 Níjein mégeiti luágu sun uboú, máma jamúga ladǘga labúseerun, ladǘga ítara líña lan labúseeruni Búngiu, \v 21 láu sun líra, súnwandan níjein lan eménigini luágu leséfuruba lan uboú lídaangiñe asúfuriruni lúma agádeiruni le gádaanbalin lun gafánraanbei lan lídan jaweírigun lirájüñü Búngiu. \v 22 Subúdi wamúti luágu chülǘ lan lúmoun dan le, sun uboú le ladǘgübei Búngiu ayájuati láu igárigu camá ában wǘri to agáridutu. \v 23 Áni máma rügǘñein uboú asúfurira, súfuritiwa gíñe, wagía afíñetiña luágu Crístu, láu sun níjeinjali lan Sífiri Sándu wáma queísi lagúmeseraja cátei le lúnbei werésibiruni. Sandítiwa ában oúnwenbun igári, áni agúraba wamúti dan le lúnbei wayábin lun lirájüñüjadíwa lánme Búngiu le tímatimaati, dánme le liséridun wágubu. \v 24 Ligía lágüdaja wasálbarun. Merésibirun wamágili sun ubuíduni le lúnbei wabíjini queísi lirájüñü Búngiu, agúrabajatiwa werésibiruni yágüta siélu. Ánjein jamúga ibíja wamáaliti sun le lúnbei wabíjini queísi lirájüñü, mébunaali jamúga wagúrabajan. Magúrabajaantiña gürígia jerésibiruni cátei le ibíja jamáalibei. \v 25 Queíti merésibirun wamágili lubeí sun le lúnbei wabíjini queísi lirájüñü Búngiu, lúnti wagúrabuni láu gurásu. \p \v 26 Ítara méme gíñe, íderagua lumútiwa Sífiri Sándu lídan wadébilin. Queísigubeirügü níjein dan, siñáti wayúmuragun lun Búngiu queísi lubúdubu. Lídan óra ligía, ába líderaguníwa Sífiri Sándu lun waríñaguni luweírin cátei le wasándirubei tídan wanígi lun Búngiu lídan ában luwúyeri le siñáti laríñawagún láu dimúrei. \v 27 Áni Búngiu, le aríjubarun wanígi, subúdi lumúti ca lan labúseerubei Sífiri Sándu laríñagun wádaangiñe, ába loúnabuníwa Búngiu lugúndun ayúmuraguati Espíritu queísi lugúndan Búngiu. \s1 Agáñeiruni lídan sun luwúyeri lénreengúnga \p \v 28 Subúdi wamúti luágu aráanse láani Búngiu lun sun lan cátei le asúseredubei woun, íbini asúfuriruni, lun lanǘgün buíti woun, wagía le jínsiñejabúbei lun, wagía le wájali lan lun lánigu wamá queísi larítaguni. \v 29 Lugúndun ja lasúbudirubaña Búngiu lúmagiñe lubáragiñe ladǘgüni uboú luágu lánigubaña lan, fánrein lumútiña lun ítara jamá queísi Liraǘ, lun Liraǘ lan íbugañaü joun sun ja lanúadirubaña lun lirájüñü jamá. \v 30 Játi lanúadirubaña lúmagiñe binárü, wáti gíñe joun, resíbi lumútiña gíñe lúmagua queísi gürígia richáguatiña, áni ja lerésibirubaña, rúti gíñe ufánrani joun lídan luweírigun queísi lirájüñü. \p \v 31 ¿Cábati waríñaga luágu buri cátei le? Queísi lueígiñeñein lubeí wafúleisein Búngiu, ¿cábagi jabáfu wáganiñu wawágu? \v 32 Mamájaanti Búngiu lun líchuguni Liraǘ guánarügü lun loúnwen luágu wafúleisein, lubáragiñe líra, ába ledéregeruni lun loúnwen waweígiñe, sun wagía, ¿ída lubáti míchugun láani sun líbiri cátei woun queísi líchuguni Liraǘ woun? \v 33 ¿Cági gayáraabei líchugun jadúnrun ja anúadaja láañabaña Búngiu queísi lánigu? Búngiu arúfudubaliña quei madúnruntiña. \v 34 ¿Cáteiti gayáraabei lasíadiruníwa lun féridi? Crístu guánarügü oúwebei wawágu, ába lásaarun lídaangiñe oúweni, guetó níjein ñun lueígiñe loúnwenren Búngiu Úguchili ayúmuragua wawágu. \v 35 ¿Cábati gayára lagídaruníwa lueí línsiñejabu Crístu? ¿Liyáraabadiwa funági asúfuriruni, o lénreengúnga, o eíbaajoúni, o ilámaü, o manáanguni, o pelíguru, o oúweni? ¡Uá! \v 36 Laríñajare tídan Lerérun Búngiu. \q1 Yaráfatiwa lun woúnwen bueígiñe ságü wéyu, \q1 ítara líña joúseruniwa wáganiñu queísi mudún anügǘtiña lun jafarún. \m \v 37 Lídan sun cátei le, ibíja wamúti luweírin lubáfu Crístu, le jínsiñejabúbei woun, lun wagáñeirun lídan sun lénreengúnga. \v 38 Choúru numúti lubeíti luágu úa lan ni cáta lun lagídaruníwa lueí línsiñejabu Búngiu—ni oúweni, ni ibágari, ni ánjeligu, ni máfianu, ni cátei le guetóbei, ni le lúnbei liábin, \v 39 ni le siélubei, ni le uboúagubei, ní buri ámu cátei le ladǘgübei Búngiu—siñáti lagídaruníwa lueí línsiñejabu le larúfudubei woun lídan Wabúreme Jesucrístu. \c 9 \s1 Anúadaja láaña Búngiu Israelítagu lun lánigu jamá \p \v 1 Inárüni le lúnbei naríñaguni guetó jawágu nirásan, áu queísi ában afíñeti luágu Crístu, áni meyéejantina, aríñaga tumúti nanígi nun to úaraguaboun lúma Sífiri Sándu luágu inárüni lan. \v 2 Weíriti nírun, áni súnwandan níjein lan gáriti tídan nanígi jawágu nirásan. \v 3 Buséntina jamúga lun gíñe lábugiñe nan líñaragun Búngiu, díseñu lueí Crístu, ánjein jamúga ítara lúba lubeí gayára lan jerésibiruni Jesucrístu queísi jasálbaragüle lun jasálbarun. \v 4 Linébaanfaangu Israél jagía, áni resíbi lumútiña Búngiu queísi lirájüñü. Reídeití meja Búngiu jádan láu sun luweírigun áni rúlumuti gíñe darádu buri joun lúma lilúrudun lídaangiñe Moisés. Arúfudati igáburi joun lun jesériwidun lun, ligílisirugu, áni joun laríñaga luágu loúnajaba lan ában Asálbaragülei. \v 5 Janébaanfaangu Abrahám, Isáac lúma Jacób jagía, lídaangiñe jarásan liábin Crístu, le Búngiubei, le gíñe Súnti Gabáfu, le gadǘnamabei lun liñurúniwa líri lun sun dan. Ítaralá. \p \v 6 Mámatia luágu jamúga reídei lan lerérun Búngiu joun ladǘgawagun Israél magúnfulirunga, ladǘga máma sun Israelítagu lánigu Búngiu le tímatimaati. \v 7 Máma sun linébaanfaangu Abrahám lirájüñü Búngiu le tímatimaati, aríñagarügüti méja Búngiu lun Abrahám. “Lídaangiñerügüba Israél ganébaanfaangu ban.” \v 8 Arúfuda lumúti líra woun luágu úa lan ni ában liraǘ Búngiu luágurügü lirásan, ja rügǘñanu lirájüñü ladǘga jafíñerun luágu lerérun, jagía anügǘbaña queísi lirájüñü ja tímatimaatiña. \v 9 Lugúndun niján dimúrei le líchugubei Búngiu lun Abrahám. “Niábinba dánme le lachǘlürün dan ligía, ábame tagáraüdün Sára ában irájü.” \p \v 10 Áni máma rügǘñein líra, niján ábanya jémpulu luágu lanúadajan Búngiu. Biángubeí meja tirájüñü Rebéca ában jáguchi, le binádu wadúje Isáac, \v 11-13 áni dán meja le magǘriajoúngiña, madǘgüngiña gíñe ni cáta ni buíti ni wuríbati, ába laríñagun Búngiu tun Rebéca. “Lumúsunbei amúleñein le íbugañaü.” Úaraguati gíñe líra lúma le aríñawagúbei tídan Lerérun Búngiu. “Jínsiñetí meja Jacób nun, ánjein Esaú, iyéreeguti nun.” Ítara líña gufírümawa lan lirícha Búngiu lun lanúadajaniña ja únbaña labúseera lagúarun lun lánigu jamá queísi labúseeruni, mebéresenga ligía ca lan jadǘgübei. \p \v 14 ¿Cábati waríñaga? ¿Waríñaguba luágu múaran lan Búngiu? ¡Siñáti! \v 15 Lugúndun laríñajare lun Moisés. “Gareínibadina lun le nabúseerun, gudémejabu áume lun le únti nabúseera.” \v 16 Ítara líña lubeíti, máma lídaañein wabúseerún o wáfaagun, lugúdemejabu Búngiu woun, lídaañein lugúndan. \v 17 Tídan Lerérun Búngiu, bürǘwañu líña dimúrei le laríñagubei lun urúei Ejíptona. “Nadǘgünbálibu urúeime lun narúfuduni nubáfu buágu, lun gíñe nasúbudiragüdüni níri lídan sun fulásu.” \v 18 Gudémejabuti lubeíti Búngiu lun le labúseerun gudémejabu lan, derégüdaloún lanígi le únti labúseera ledéreragüdǘnun. \p \v 19 Baríñaguba lubeíti nun. “Ánjein ítara líña lubeí, ¿cáti uágu líchiga Búngiu dúru jawágu gürígia? ¿Cági gayáraabei ladǘgün cátei boúguditi lueí lugúndan Búngiu?” \v 20 Wel, ¿cátabuñadíbugi lun balégejan lúma Búngiu? ¿Laríñaguba funági soúdieru lun le adǘgübalin. “¿Cáme badǘgana ítara?” \v 21 Garíchati le adáagubei soúdieru lun ladǘgüni le labúseerun láu lubúñe soúdieru, gayáraati ladǘgün ában soúdieru le díseguati layúsurun, lúma ában le ayúsurúti lun furúmieguarügü cátei lídaangiñe ában méme ubúñei. \p \v 22 Ítara méme líña, gabáfuti Búngiu jawágu gürígia, aráanseñu líña lun larúfuduni luweírin ligáñi jawágu gürígia ja gadǘnabaña jagǘnrinchawagún. Áfaaga lumúti jaríban láu sarágu gurásu darí guetó \v 23 lúnrügü gayára lan larúfuduni luweírin luweírigun woun, wagía le únbaña gudémejabu lan, ja gíñe laráanserubaña lúmagiñe binárü lun gafánraanbadiwa lan lídan luweírigun. \v 24 Wáti Búngiu woun, jíbiri jádaangiñe juríu, jíbiri jádaangiñe ja mámabaña juríu, \v 25 queísi laríñagun Búngiu tídan lilíburun Oséas. \q1 Já meja mámabaña nánigu, naríñaguba joun. “Nánigu”, \q1 gürígia méja ja mínsiñebaña nun, naríñaguba joun. “Jínsiñetün nun”. \q1 \v 26 Áni lídan méme fulásu le ñí lubei laríñawagúa joun. “Máma nánigu jugúya”, \q1 ñíba laríñawagúa joun. “Lirájüñü Búngiu le wínwanbei”. \m \v 27 Ánjeinti jawágu Israelítagu, ja méme juríubaña, laríñajare Isaías. “Láu sun gíbe jamá ladǘgawagun Israél quei ságoun láru béya, biánraürügǘbaña jádaangiñe erédera lun jasálbarun, \v 28 lugúndun lagúnfulirubei Búngiu lerérun ligíbuagu uboú lun lagǘnrinchaguniña ja magáambadibaña lun, lídan ában igáburi le gumúti, le gíñe furéseti.” \v 29 Queísi méja laríñagun méme Isaías. \q1 Lun jamúga meja mígirun lan Súnti Gabáfu jádaangiñe wadǘgawagun woun, \q1 wayábiña jamúga lun ítara wamá queísi ubúrugu buri Sodóma lúma Gomórra. \s1 Juríu lúma ugánu luáguti Crístu \p \v 30 ¿Cábati waríñaga? Luágu ja lan mámabaña juríu, ja mibíjinbalin lilúrudun Búngiu lun jasúbudiruni le buídubei lúma le wuríbabei, jagía anügǘbaña quei richáguatiña ligíbugiñe Búngiu ladǘga jafíñerun luágu. \v 31 Ánjañati ladǘgawagun Israél, ja áfaagubaña lun jerésibirúniwa queísi gürígia richáguatiña láurügü jagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu, siñá jamuti lúrudu ligía agúnfulira, machǘlüntiña lun richágua jamá ligíbugiñe Búngiu. \v 32 ¿Cági uágu? Lugúndun máfaagun jamá lun jeréderun buídu ligíbugiñe Búngiu luágurügü jafíñen, jadǘgeirüga láu cátei le guánarügü jadǘgübei. Ligía jachúgeragunbei luágu Jesucrístu queísi “dǘbü le achúgeraguágülei”, ladǘga siñá lan jafíñerun luágu queísi Jasálbaragüle. \v 33 Laríñajare tídan Lerérun Búngiu. \q1 Rútina ában wügǘri le queísigubeirügübei dǘbü le achúgeraguágülei Sión, dǘbü gíñe le eíguadagüdǘti gürígia. \q1 Ánjeinti le afíñeruti luágu, maságürijanbei. \c 10 \nb \v 1 Nidújeñu, le cátei le uágubei tayúmaja nanígi, lúma le uágubei nayúmuragun lun Búngiu jawágu Israelítagu, ja méme juríubaña, lun jasálbarun. \v 2 Aríñagatina luágu jafúleisein luágu níjein lan ában oúnwenbun gúnfuli jádan lun Búngiu, máma queísi laríñagun subúdi jagúnfulin. \v 3 Ibídiñeti joun ída líña lan ligáburi líchuguniña Búngiu gürígia richáguañu ligíbugiñe, láu igáburi le jabúseerubei jáluajan jeréderun richáguañu ligíbugiñe Búngiu, madǘgünga jameí le labúseerubei. \v 4 Lugúndun Crístu lébejabei lagúnfulirúniwa lilúrudun Moisés, áni adǘgati lun sun lan ja afíñebaña luágu, jeréderun richáguañu ligíbugiñe Búngiu. \p \v 5 Luágu lerésibiruniña Búngiu gürígia queísi gürígia richáguatiña láu jagúnfuliruni lilúrudun, laríñajare Moisés. “Gürígia ja agúnfulirutiña lúrudu le gumúti, jabágariduba luágu lúrudu.” \v 6 Luáguti lerésibiruniña Búngiu gürígia queísi richáguatiña ligíbugiñe luágu jafíñen, laríñajare. “Maríñagabá tídan banígi. ¿Cába amúdeira siélun?” —queísigubeirügü barárigüdüñein lan Crístu le Wasálbaragüle siélugiñe. \v 7 Maríñagabá giñe. “¿Cába arárira le ñíjin jabeí jiláaña?” —queísigubeirügü bamúdeiragüdüñein lan Crístu jádaangiñe jiláaña ítara. Úati ni cáta lun wadǘgüni lueídügüya lun wafíñerun luágu. \v 8 Cáteiti laríñagubei Búngiu? “Yaráfati ugánu lánina asálbaruni bun, adímurejatibu luágu ugánu ligía láu biyúma, níjein gíñe ugánu ligía tídan banígi.” Ugánu le, elun?” —queísigubeirügü barárigüdüñein lan Crístu le ligía ugánu le lánina afíñeni luágu Crístu le Wasálbaragüle, le wapúrichijabei. \v 9 Ánjabu aríñaga láu biyúma luágu Jesúsu lan Babúremebei, afíñe amǘrü tídan banígi luágu sarágüda láani Búngiu lídaangiñe oúweni, basálbaruba. \v 10 Láu bafíñerun luágu Jesucrístu táu sun banígi, lerésibirabu Búngiu queísi ában gürígia richáguati ligíbugiñe, láu bíchugun fe luágu láu biyúma, basálbara. \p \v 11 Taríñajare Lerérun Búngiu. “Úati ni ában gürígia le afíñeruti luágu Jesucrístu lun laságürijan luágu lárigiñe.” \v 12 Ában jáu juríu jáma ja mámabaña juríu, Wabúreme Jesucrístu, ligía Jabúremebei súngubei, áni fuleísei lumútiña sun ja agúarubaña lun lun líderaguniña. \v 13 Ítara líña quei laríñawagún tídan Lerérun Búngiu. “Sun ja aguáruti líri Wabúreme, jasálbaruba.” \v 14 ¿Ída lubáti gayára lan jagúaruni lun lasálbaruniña ánjein mafíñerungiña lubeí luágu? ¿Ída lúba giñéti gayára lan jafíñerun luágu, ánjein magáambungiña lubeí luágu? ¿Ída lubáti gayára lan jagáambun luágu, ánjein uá jabeí apúrichijati ugánu luáguti asálbaruni joun? \v 15 ¿Ída lubáti gíñe gayára lan japúrichijan gürígia joun ánjein uá cába lan oúnajaña apúrichija? Queísi laríñawagún tídan Lerérun Búngiu. “¡Ma lubuídun jachǘlürün ja anǘgübalin ugánu luáguti aráandaruni lúma Búngiu, apúrichija jameí ugánu buíti luáguti asálbaruni!” \p \v 16 Másutiña gürígia ja agáamba jamáalibei ugánu luáguti asálbaruni ebéresera láu. Queísi laríñaguni Isaías tídan lilíburun. “Wabúreme, míbetiña afíñerutiña luágu ugánu luáguti asálbaruni le wapúrichijabei.” \v 17 Ítara líña lubeíti, lídaangiñe jagáambuni gürígia ugánu luáguti Crístu gayára lan jafíñerun luágu. \p \v 18 Ába naríñagun. ¿Magáambun jamúba giñéti gayára lan jafíñerti funásan ugánu luáguti asálbaruni? ¡Agáamba jamúti! Taríñajare Lerérun Búngiu. \q1 Agaambúaali jamálali lídan sun fulásu, \q1 chülǘjali jerérun lídoun lagúmujoún larígei uboú. \m \v 19 Ába naríñagun. ¿Úagili funásan gunfaráanda jamáni Israelítagu ugánu luáguti Wasálbaragüle? Gunfaráanda jamáali, lugúndun lídan furúmiñeti cátei laríñajare Búngiu liyúmulugugiñe Moisés. \q1 Naméendidagüdǘbadün jadǘga ában rása ja máma náni, \q1 nagáñidagüdǘbadün jadǘga ában rása ja ibídiñegidina joun. \m \v 20 Aríñagati gíñe Búngiu liyúmulugugiñe Isaías. \q1 Darí jamutina ja máluajaanbalina, \q1 arúfudaguatina núngua joun ja málügüdajánbaña nuágu. \m \v 21 Ábaya laríñagun jawágu Israelítagu. “Sun wéyu náu agúaja joun gürígia magáambaditiña, mabuídun.” \c 11 \s1 Israelítagu ja sálbabaña \p \v 1 Aríñagatinati guetó. ¿Májaali funásan Búngiu joun Israelítagu ja lumútuniña? ¡Máma líña! Áu guánarügü Israelíta áu, jádaangiñetina lirásan Abrahám, jádaangiñe lufámilian Benjamín. \v 2 Barǘ lumútiña Búngiu Israel-ítagu queísi lánigu lúmagiñé meja binárü, guetó, mamájaanti joun. ¿Magáambun jumúti le taríñagubei Lerérun Búngiu luágu Elías, lé meja proféta, luágu líchuguni dúru jawágu Israelítagu lídan layúmuragun lun Búngiu? Laríñaga. \v 3 “Nabúreme, áfaragua jamá profétagu jilágubei, güríngua jameí buri báni latárü, áu rügáali erédera jádaangiñe bánigu, áni buséntiña gíñe jáfarunina jilágubei.” \v 4 Ába laríñagun Búngiu lun. “Anuádajaadina sédü mílu wügǘriña nubárua ja májuduragúngiñabaña ligíbugiñe liyáwa búngiu le Baal.” \v 5 Ítara méme gíñe lídoun buri wéyu le, reídeijaña átiri jádaangiñe juríu ja anúadaja láañabaña Búngiu láu lareíni. \v 6 Ánjeinti láu lubeí lareíni Búngiu lanúadiraña, mámaali láu cátei le liyáraati gürígia guánarügü adǘga, lugúndun lun jamúga ítara líña lan, mámaali jamúga areíni lareíni Búngiu. \p \v 7 Ítara líña lubeíti, madári jamúti sun Israelítagu le jáluajabei, anáti ja lanúadirubaña Búngiu, darí jamuti. Ja jíbiri, siñáti jánjanrun lun asálbaruni le lébunabei afíñeni luágu Búngiu, ába lígiruniña Búngiu táu tidére janígi. \v 8 Queísi taríñagun Lerérun Búngiu. “Adǘga lumútiña Búngiu lun deré lan jachǘgü lun cátei lánina Búngiu, rúti águu le maríjinti joun, arígeirugu le magáambuti. Ítara liñáti chülǘ lúmoun dan le.” \v 9 Aríñagati Davíd. \q1 Garábagua lámuga jefédujan lun sádarame, \q1 lun jáburujan tídoun, lun jasúfurirun. \q1 \v 10 Darú lámuga jágu, maríjin jamámuga, \q1 sebúgua lámuga gíñe janágan lábugiñe janǘgün lun sun dan. \s1 Jasálbarun ja mámabaña juríu \p \v 11 Nálügüdajaati guetó. ¿Láu jachúgeragun juríu, ja méme Israelítagu, jeíguatiña funásan le gumúti? ¡Máma líña! Lubáragiñe líra, láu jamájarun juríu lun jerésibiruni Crístu, jayábin ja mámabaña juríu lun jabíjubei lan asálbaruni, lun jáyeijabaña lan Israelítagu. \v 12 Ánjeinti seríwi lubeí dúru le jadǘgübei juríu buítime lun uboú, áni ánjein buíti lubeí lanǘgübei jeféridirun joun ja mámabaña juríu, ¡sarágume buídutimaabei lan dánme le jasálbarun sun juríu! \p \v 13 Níjein gíñe ában cátei lun naríñaguni jun, jugúya le mámabei juríu. Quei loúnajañadina lan Búngiu apúrichija luágu Crístu joun ja mámabaña juríu, weíriti nubéresen láu nuwádigimari, \v 14 lun gayára lan jabúseerun nirásan jáyeijanün, lun gíñe jasálbarun. \v 15 Ánjein ladǘga lubeí lamájarun Búngiu joun juríu, jayábin ja mámabaña juríu lun jaráandarun lúma Búngiu, ¿ídatimá lubáti dánme le jerésibirúniwa? Ítara lúba joun queísi ásaaruni lídaangiñe oúweni. \v 16 Ánjein derégewa tubeí furúmiñetu fein to adügǘtu tídaangiñe fulúwaaru añóundawagutu lun Búngiu, derégewatu gíñe sun fulúwaaru ñoúnwaguatu to ídaangiñeboun tiábin fein tugúya. Ánjein gíñe derégewa lubeí tílagüle ában tídibu wéwe lun Búngiu, derégewañu líña gíñe tilímun. \p \v 17 Añájein jádaangiñe juríu, queísi tilímun olívo tímatimaati, chaǘnwatiña, gidáwatiña jagánaguagiñe lumútuniña Búngiu ladǘga mafíñeni le jádaanbei. Jugúya jawéñegubei, jugúya le mámabei juríu, ja ítarabaña quei tilímun olívo to áraabuna. Ítara líña jiábin lun gabára jumá lídan tílagüle lúma lídan tibágari olívo, resíbi jugúyame labínirun Búngiu, queísi lumútuniña. \v 18 Marítagua jumátia luágu buídutimá jumá lueí límu le ñígubeibei méja. Ánjaün arítagua luágu buídutima jumá, jarítagua jumá luágu máma lan jugúya ágüdajabalin ílagülaü, luágu ílagülaü lan ágüdajabalün. \p \v 19 Fágua jaríñaguba. “Ánja, ába jagídarúniwa juríu lun wíchugún jawéñegua luágu olívo.” \v 20 Jinárün luágu gidáwa jamá jagánaguagiñe lumútuniña Búngiu, jagídarúnbei lugúndun mafíñen jamá luágu Wasálbaragüle, jugúya, gabára jubeí ladǘga jafíñen luágu. Manáangua jumá lubeíti júngua, duárirügü jumá. \v 21 Lugúndun ánjein úa lubeí ferúduna lániña Búngiu juríu já meja lanúadajabaña lun lánigu jamá, úabei gíñe ferúduna lánün, jugúya le mámabei juríu, ánjaün ñǘbin lun mafíñen jumá. \v 22 Aríja jumeí lubeíti luweírin lareídun Búngiu, derégüdati gíñe. Derégüdati joun ja mafíñebaña, areídati joun ja afíñebaña. Lúnti jasígirun lídan lareíni láu sun jafíñen luágu, ánjein madǘgün jumá ítara, jagídarúba gíñe. \v 23 Ánjaña ñǘbin juríu lun jafíñerun luágu Crístu, jíchugúayaba lídoun jabára jagánagua lumútuniña Búngiu, lugúndun gabáfuti Búngiu lúnya líchuguniña járigoún. \v 24 Jugúya le mámabei juríu, chaǘnwatün tueígiñe ában olívo to áraabuna, ába jíchugún tuágun olívo to buítu, gúbume ladügǘwa joun juríu ja tilímunbaña olívo buítu ja tímatimaatiña, jíchugúayaba járigoún tuágun olívo to ñígiñe lubeí jagídarúa, naríñaguña luágu lachǘlürüba lan wéyu lun jerésibiruni juríu Jasálbaragüle. \s1 Jasálbarun Israelítagu le lagúmujoún \p \v 25 Nidújeñu, buséntina lun jasúbudiruni cátei le luáguti laráansejan Búngiu, lé meja arámudagúabei, lun mapántajan jumá luágu chu lan jáu lídan le jálügüdagun júngua luágu buri cátei le. luágu deréraügüda láaru lan Búngiu janígi Israelítagu murúsun lun Jasálbaragüle darírügü dánme le gumújali jerésibiruni ja mámabaña juríu Crístu. \v 26 Dánme le lasúseredun líra, ábame jasálbarun sun Israelítagu, ja méme juríu, lugúndun taríñajare Lerérun Búngiu. \q1 Liábinba Asálbaragülei Sióngiñe, \q1 ábame lagídarun wuríbani jádaangiñe juríu. \q1 \v 27 Nijánba nidáradun jáma, \q1 dánme le nagídaruni jafígoun. \p \v 28 Luágu ugánu le luáguti asálbaruni, barǘwatiña juríu queísi láganiñu Búngiu luágu jufúleisein, láu sun líra, jínsiñegiña lun Búngiu lugúndun anúadaja lumútiña binádu jagǘbürigu juríu. \v 29 Lugúndun le cátei le líchugun Búngiu, magída lumúti, gürígia ja lanúadajabaña lun lánigu jamá, lánigumemebaña. \v 30 Jugúya, magáambaditǘn meja lun Búngiu, guetó, láu jamájarun juríu jagáambuni, ába gudémejabu lan Búngiu jun. \v 31 Magáambaditiña juríu lun Búngiu guetó, ánjein líra, lúnrügü gudémejabu lan Búngiu joun queísi gudémejabu lan jun. \v 32 Ígira lumútiña Búngiu súngubei lun magáambun jamáni, lun gayáraabei lan gudémejabu lan joun. \p \v 33 ¡Luweírin lareídun Búngiu, lúma lichú láu! Siñáti wasúbudiruni larítagun, siñá gunfaráanda wamáni lémeri. \v 34 ¿Cági gunfaráandabalin larítagun Búngiu? ¿Cági arúfudajabei lun? \v 35 ¿Cági gürígia rújalibei som cátei lun Búngiu furúmiñe lun lerésibirun som cátei fáyeitime lárigiñe? \v 36 Úati ni ában, lúmagiñe Búngiu liábin sun cátei, ligía gíñe ágüdajabalin sun cátei, áni lúngua gíñe ladǘgei. ¡Uweíriguni lun Búngiu lun sun dan! Ítaralá. \c 12 \s1 Ibágari le derégewati lun Búngiu \p \v 1 Amúriajatina lubeíti júma, nidújeñu, lun jedéregeragun júngua le gumúti lun Búngiu queísi gürígia abágaridutiña lun jesériwidun lun, jarúmañu lan jibágari ligíbugiñe. Niján luwúyeri agúnfuliruni le áubei lagúndaara Búngiu, áni lúnti ítara lan wadǘgüni lugúndun weíriti lareíni woun. \v 2 Jebé jabágaridun queísi lirájüñü uboú le, lubáragiñe líra, sáansi jumeí ligáburi jisáminan, sáansi lámuga gíñe ligáburi jabágaridun. Ítara lúba jiábin lun jasúbudiruni le lugúndaanbei Búngiu jun—le buídubei, le uáraguabei. \p \v 3 Queísi jumaésturun luágu lareíni Búngiu nun, aríñagatina jun sun jugúya, lun úa lan ni ában jídaangiñe arítaguti luoúgua weíri sügǘ láu le ligíabei. Lubáragiñe líra, cáda ában lúnti lasúbudiragun lúngua, según afíñeni le rúlaalíbei Búngiu lun. \v 4 Lugúndun ítara quei gíbe lán buri umégeguni luágu ábanrügü úgubu, áni máma ában méme lifísiute sun umégeguni ligía, \v 5 ítara wáña gíñe, wagía afíñetiña, láu sun gíbe wamá, ában rügǘñadiwa úgubu lídan ában lúma Crístu, áni íderaguatiwa woúngua wádaangua queísi lumégegun ában méme úgubu. \p \v 6 Rújali Búngiu ámuñegueinarügü ubáfu woun queísi labúseeruni líchuguni lun cáda ában, lun wesériwidun lun, lúma joun wadújeñu lueígiñe Jesucrístu. Lúnti buídu lan wayúsuruni ubáfu ligía. Ánjein rújali lubeí Búngiu ubáfu woun lun ladímurejan wayúmulugugiñe, lúnti wadǘgüni según afíñeni le wádaanbei, \v 7 ánjein rújali lubeí ubáfu woun lun wesériwidun joun ámu, lúnti wesériwidun buídu. Le garúfudajadíbei Lerérun Búngiu, lúnti líchaagun lúngua lun arúfudajani. \v 8 Le gíchigaditi dǘgüdaguaü joun ámu, lúnti líchaagun lúngua lun ladǘgüni. Le edéweejati, lúnti magúrabun lan láguyun lun, le ábutibei, lúnti lagúmadijan láu sarágu duári, le íderaguti gudémetiña, lúnti ladǘgüni láu ugúndani. \s1 Ligáburi jabágaridun lánigu Crístu \p \v 9 Jínsiñe jamá jidújeñu lueígiñe Jesucrístu jun láu ínsiñeni le inárüniti. Iyéreegulá wuríbani jun, falájumei le buídubei. \v 10 Lúnti jínsiñegua jumá júmagua queísi idújeñu. Furése jumá lun jiñúragüdüni jíri jidújeñu. \p \v 11 Mamágualigu jumá lídan luwádigimari Wabúreme, seríwi jumeí táu sun janígi. \p \v 12 Abágarida jumá gúndaañu láu eménigini le juágubei, gagúraasun jumá dan le jasúfurirun, ayúmuragua lun Búngiu, eteíngirei, súnwandan. \p \v 13 Íderagua jumáña afíñetiña lídan jemégeirun, resíbi jumáña ja bisídabalün láu ugúndani. \p \v 14 Amúriaja jumá labínirun Búngiu jawágun ja oúserutün wuríba, amúriaja jumá abíniruni joun, máma wuríbani. \p \v 15 Gúnda jumá jáma ja gúndaabaña, jayájua jáma ja ayájubaña. \p \v 16 Abágarida jumá lídan úaraguni júmawagua. Manáangua jumá júngua, gamádagua jumá jáma ja gudémebaña. Marítagua jumá juoúgua queísi sábiugu. \p \v 17 Mafáyeira jumá wuríbani luágu wuríbani lun ni ában. Áfaagua jumá lun jadǘgüni le búidubei jagíbugiñe súngubei. \v 18 Adǘga jumeí sun le juáraati lun jabágaridun lídan dan jáma súngubei. \v 19 Nidújeñu jínsiñetiña nun, máguyugüda jumeí wuríbani, ígira jumeí lun Búngiu lan afáyeigüda luágu. Taríñajare Lerérun Búngiu. “Áu lúnbei nafáyeigüdüniña gürígia luágu jaríban, líña Jabúreme.” \v 20 Aríñagati gíñe Búngiu. “Ánjein lamá lubeí bágani, rúba eígini lun, ánjein mágürabu lubeí, rúba dúna lun, lugúndun láu badǘgüni líra, lebéluruba busíganu lun luágu luríban loúserunibu.” \v 21 Mígiraguagüdabá búngua lun lagáñeirunibu wuríbani lun báguyugüdün wuríbani luágu wuríbani, lubáragiñe líra, gáñibeí wuríbani láu buídu le badǘgübei. \c 13 \nb \v 1 Lúnti jíchaagun súngubei júngua lábun jalúrudun gumádimatiña, lugúndun ítara líña laráansejan Búngiu lun ñíbei lan lúrudu, áni gumádimatiña ja lídaanbaña jabára, labúseerun Búngiu añájein lubeí ñi. \v 2 Gürígia lubeíti le awǘgürijoúti lun gumádi, múaraanti láu le laríñagubei Búngiu, áni ja awǘgürijoútiña ítara, gadúnruntiña luágu líra áni jafáyeiruba luágu. \v 3 Máma lúnñanu jíchugun gumádimatiña anúfudei joun ja adǘgübalin le buídubei, aná joun ja adǘgübalin le wuríbabei. ¿Buséntibu babágaridun manúfudeiga lueí lúrudu? Buídulá boúserun, ábame buídu ban lurúma lúrudu, \v 4 lugúndun lesériwiduña lun Búngiu luágu bufúleisein. Ánjein wuríba boúserun, lúnti janúfude ban, ladǘga máma luágu ni cáta gabáfu lan lúrudu lun lafáyeijagüdün luágu dúru, quei lesériwiduña lubeí lun Búngiu lun lafáyeijagüdün luágu dúru. \v 5 Ligía lúnti lubeí úaragua wamá lúma lilúrudun wageíra, mámarügü lun máburujan lan asúfuriruni wawágun, lúnti ítara lan lun jarúmañu lan warítagun. \v 6 Ligía gíñe lébubei jafáyeijan seínsu lun gumádi, lugúndun jesériwiduña lúrudugu lun Búngiu áni lun cátei le jeténira. \p \v 7 Ru jumeíme le jáni cáda gürígia joun. Fáyei jumeí le lagúburajabei gumádi luágu jufúlasun, lúma buri ámu cátei líbe líra, fáyei jumeí le lúnti jafáyeiruni luágu cátei le ñǘbinbei jun boúgudigiñe lueí jageíra. Gagáambadi jumá joun gumádimatiña, ru jugúyame inébesei joun queísi lubúdubu. \v 8 Máni jumá dúweiti ni ca úma, lueídügüya lidúweitina ínsiñeni le jadúweirubei júmagua. Le jínsiñejabuti lun gürígia líledi, adǘga láali sun le lubeíbei lilúrudun Búngiu láu ladǘgüni líra. \v 9 Taríñajare Lerérun Búngiu. “Magámaridabá gürígia maríeitiña, máfarajabá, míwerujabá, maríñagabá iyéeni luágu ni ában, mawámadalá jemégen mútu bun.” Gúnfuli wamáali sun gumádi le, lúma buri le líbiri, láu wagúnfulirun lúma lilúrudun Búngiu le aríñagubei. “Jínsiñelá gürígia bíledi bun queísi bínsiñegua búngua.” \v 10 Le jínsiñejabúbei, madǘgünti wuríbati lun ni ában, ánjawa lubeíti jínsiñejabu, gúnfuli wamáali sun lilúrudun Búngiu queísi lubúdubu. \p \v 11 Lúnti ítara lan ligáburi wabágaridun lugúndun wabágariduña lídoun lagúmujoún dan. Dánjali lun wagágudun lídaangiñe idábagu, lugúndun yaráfatimaajali óra lun lagíribudun Wasálbaragüle uboúagun sügǘ láu dán meja le wafíñerunbei luágu ugánu luáguti asálbaruni. \v 12 Belújali áriebu buídu, yaráfaali larúgadun, ligía lúnti lubeí wígiruni wadǘgüni cátei wuríbati le adügǘbei lábugiñe lubúriga, lun wadáürunun wadáüragun queísi súdaara ja lábugiñetiña larúgounga. \v 13 Eíbuga wamá queísi lubúdubu ítara queísi gürígia ja buídubaña, úouga ni cáta luágu jagáburi lun jarámudagun lueí jaríjin gürígia. Mabágarida wamá lídan bacháruaü, lúma buri lanárime fédu, ni lídan salúfuri lúma iwíyeni, ni lídan gáganiguaü lúma gimúgaü. \v 14 Lubáragiñe líra, rújumei Crístu guánarügü jubáragiñe lídan sun cátei, masáminara jumá lun jíchugun ugúndani lun lagǘbüri ayúmajani. \c 14 \s1 Madímurejabá luágu bidúje lueígiñe Jesucrístu \p \v 1 Ánjein débili lubeí ában gürígia lídan lafíñen, resíbi jumeí, maríñagunga ni cáta lun luágu cátei le machoúrunbei luágu. \v 2 Queí buri, añájein derégüdati jafíñen, jarítaguatiña luágu gayára lan jeígin afíñetiña furúmieguarügü cátei áni jeréderuba jarúmañu ligíbugiñe Búngiu. Añájein jíbiri, débilitiña lídan jafíñen, meígintiña úwi. \v 3 Le eígiti furúmieguarügü cátei, moún lumuti ǘnabu lan lanǘgüni le meíginbalin, le gíñe májabei leígin furúmieguarügü cátei, moún lumuti gíñe ladímurejan luágu le eígibalin, lugúndun resíbi láali Búngiu gürígia ligía queísi lánigu. \v 4 ¿Cátabuñadíbugi lun badímurejan luágu gürígia le esériwidubei lun Búngiu? Ánjein erédera buídu o wuríba, Labúreme lúnbei laríjin láu líra. Áni leréderuba buídu lugúndun gabáfuti Búngiu lun leréderagüdǘni buídu. \p \v 5 Nijánya ában jémpulu. Añájein gürígia weíriti janǘgüni ában wéyu lueí ámu wéyu, añájein jíbiri, afíñetiña luágu ában lan lábu sun wéyu. Cáda ában lúnti lachoúruruni le uágubei larítagua. \v 6 Le areídubei som wéyu, ladǘgüñein lun líchugun inébesei lun Búngiu. Le eígibei furúmieguarügü cátei, leígini lun líchugun inébesei lun Búngiu, lugúndun rúti eteíngiruni lun Búngiu luágu eígini ligía. Le meíginbei úwi ladǘga liloúguan lafíñen, lun líchugun inébesei lun Búngiu ladǘgei, rúti gíñe eteíngiruni lun Búngiu luágu cátei le gayáraabei leígin según lafíñen. \p \v 7 Naríñagubalin líra lugúndun úa lan ni ában wádaangiñe abágariduti lun guánarügü, úa ni ában oúweti lun guánarügü. \v 8 Ánjawa abágarida, wabágariduña lun wadǘgüni lugúndan Búngiu, ánjawa oúwe, woúnweña según lugúndan Búngiu. Ítara líña lubeíti, dándu lídan ibágari queísi lídan oúweni, láni Crístu wagía. \v 9 Jiláti Crístu, ábaya labágaridun lun Wabúremebei lan, wínwañu wagía yebe, jiláñu yebe. \p \v 10 ¿Ánjein bugúya, ca uágu badímureja luágu bidúje lueígiñe Jesucrístu? ¿Ca uágu banǘgei quei ni cáta? Búngiu rügǘñein lun lagúseragüdün, áni sun wagía, waráramuba ligíbugiñe lun wagúserun, \v 11 queísi taríñagun Lerérun Búngiu. \q1 Inárüniti ítara quei gabágari nan, líña laríñagun Búngiu, luágu jájuduraguba lan sun gürígia nigíbugiñe, \q1 áni jasúbudirubadina súngubei ligíbugiñe guríriguaü. \m \v 12 Cáda lubeíti ában wádaangiñe, lagúseruba luoúgua lúma Búngiu. \s1 Machúgeraguagüdabeí bidúje \p \v 13 Ligía, moún lubeí wadímurejan jawágu wadújeñu lueígiñe Jesucrístu. Lubáragiñe líra, derébugulá jarítagun lun madǘgün jumá ni cáta le gayáraati lachúgeraguagüdüni jíbiri, o láburugüdǘni lan lídoun figoú. \v 14 Subúdi numúti luágu úa lan ni cáta le leígibei gürígia lun lawíyeduni ligíbugiñe Búngiu, áni choúru numúti líra, áu queísi afíñeti luágu Jesucrístu. Láu sun líra, ánjein jarítagua lubeí ában gürígia luágu marúman lan ában cátei, marúmaanti lun, áni figoú lun lun leígini. \v 15 Ánjeinti bañáwurija lafíñen bidúje láu cátei le beígibei, mámaali bagáburiduña láu ínsiñejabuni. Madǘgabá lun leféridirun ában gürígia le ueígiñebei loúwe Crístu, ladǘgarügü beígin ítaga cátei. \v 16 Míchiga jumá lubeíti lúgaaru lun ladímurejoún wuríba luágu cátei le gayáraabei jadǘgüni queísi afíñetiña luágu Crístu. \v 17 Larúeijan Búngiu máma cátei luáguti le eigíbei o atúbei, luáguti ában ibágari le lánina ísuruni, darángilaü lúma ugúndani le líchugubei Sífiri Sándu woun. \v 18 Le esériwiduti lun Crístu lídan igáburi le, gúndaati Búngiu láu, áni buíti gíñe jarúma gürígia. \p \v 19 Ítara méme wamá lubeíti áluaja lun lídan lan darángilaü sun cátei, lun gayára lan wíderagun wámagua lun wawáanserun lídan cátei le lánina Búngiu. \v 20 Magǘrinchaguabeí luwádigimari Búngiu lídan libágari ában gürígia láu cátei le beígibei. Inárüni luágu jarúma lan sun eígini ligíbugiñe Búngiu, le wuríbabei, lun leigín cátei le áburugüdütiña ámu gürígia lídoun figoú. \v 21 Buíti lun meígin ban úwi, matún bínu, madügǘn ni cáta le achúgeraguagüdüti bidúje, o láburugüdǘni lan lídoun figoú, o ledébiliragüdüni lan lafíñen. \v 22 Afíñeni le buágubei, lúnti buágu guánarügü lan ligíbugiñe Búngiu. ¡Gúndaati gürígia le gayáraabei laríñagun luágu buídu lan cátei le ladǘgübei, masándiragunga ligía lúngua láu dúru! \v 23 Ánjeinti le eígibei ában cátei láu machoúruni luágu buídu lan leígini queísi afíñeti luágu Crístu, gadúnrunti ladǘga leigíni, lugúndun meígin lumúti láu afíñeni. Sun le wadǘgübei, ánjawa arítagua luágu fágua lan moun láani wadǘgüni, figoú woun. \c 15 \s1 Gúndaagüdabá gürígia bíledi, máma amǘrü guánarügü \p \v 1 Wagía le jérebei lídan wafíñen, lúnti gagúraasun wamá jabá ja loúguagiñabaña afíñe, lúnti warítagun luágu le buídubei joun, mámarügü luágu wíchugun ugúndani woúniwagua. \v 2 Cáda ában wádaangiñe, lúnti lagúndaaraguagüdüni gürígia líledi láu le buídubei lun gürígia ligía, lúma láu le gayáraati lagánwoundagüdǘni lafíñen. \v 3 Ni Crístu, míchugunti ugúndani lúniwagua, lubáragiñe líra, suséreti le abǘrüjoúbei tídan Lerérun Búngiu lun. “Núguchi, áburujati janábajan ja anábubalibu nuágun.” \v 4 Sun le aríñawagúbei tídan Lerérun Búngiu lúmagiñe binárü, lun larúfudajoún woun labǘrüjoúa, bürǘwatí meja dimúrei buri ligía lun wanǘgün gurásu lúma dǘgüdaguaü lídaangiñe, gayára lámuga weménigiduntima luágu Búngiu. \v 5 Búngiu le íchugubei gurásu lúma dǘgüdaguaü, íderagualaǘn lun jabágaridun lídan dan jáma jíbirigu, queísi ladǘgüni Jesucrístu. \v 6 Ítara lúba, sun lan wagía lídan ában, láu ábanrügü umálali, wíchuguba uweíriguni lun Búngiu, le Lúguchi Wabúreme Jesucrístu. \s1 Agáambatiña ja mámabaña juríu luágu Wasálbaragüle \p \v 7 Resíbigua jumá lubeíti júniwagua quei gíñe lerésibiruníwa Crístu, lun liñurúniwa líri Búngiu. \v 8 Le naríñagubei, luágu liábinbei lán meja Crístu lun lesériwidun joun juríu, lun lagúnfulirun dimúrei le íchugúbei joun binádu wagǘbürigu, lun larúfudún luágu gúnfuli láani Búngiu lerérun. \v 9 Liábinbei gíñe lun jíchuguba lan ja mámabaña juríu uweíriguni lun Búngiu luágu lareídun, quei taríñaguni Lerérun Búngiu. \q1 Ligía níchuguba lubeí uweíriguni bun jagánaguagiñe ja mámabaña juríu, \q1 nerémujaba gíñe luágu buweírigun. \m \v 10 Taríñajare gíñe Lerérun Búngiu. \q1 Gúnda jumá, jugúya le mámabei juríu, úara jáma ja lánigubaña Búngiu. \m \v 11 Taríñajare gíñe. \q1 Rújuma sun ja mámabaña juríu inébesei lun Búngiu, \q1 adímureja jamá sun gürígia luágu luweírigun. \m \v 12 Laríñajare gíñe Isaías tídan Lerérun Búngiu. \q1 Liábiba ában ladǘgawagun Isaí, \q1 le lúnbei lagúmadiruniña ja mámabaña juríu. \q1 Jagía, jeménigiduba luágu. \p \v 13 Búngiu, le íchugubalin eménigini woun, buíngüdalaǘn láu ugúndani lúma darángilaü lídan jafíñerun luágu, lun buíñu jumá láu eménigini, láu lubáfu Sífiri Sándu. \p \v 14 Nidújeñu, choúruguatina núngua luágu buin jíña lan láu areíduni lúma subúdi luágu wafíñen luágu Crístu, luágu gíñe gíchigadi jumá dimúrei buíti joun jíbirigu. \v 15 Tídan gárada to, abǘrüjaadina jun láu sun furáangu luágu buri cátei le lun mabúlieidun jumáni. Nadǘgüñein luágu wadágimanu le rúlaalíbei Búngiu nun láu lareíni, \v 16 lun nesériwidun lun Jesucrístu jagánagua ja mámabaña juríu. Seríwi le nadǘgübei, napúrichijani ugánu lúmagiñeti Búngiu luágu Wasálbaragüle lun nanǘgübaña lan ja mámabaña juríu lun Búngiu, lun lerésibiruniña queísi gürígia ja jarúmaaru janígi láu luwádigimaridun Sífiri Sándu jádan. \p \v 17 Ítara líña lubeíti, áu queísi ában afíñeti luágu Jesucrístu, gébunati gúnda nan lídan nesériwidun lun Búngiu, \v 18 luágu rügǘñein buri cátei le ladǘgübei Crístu guánarügü nídaangiñe nadímureja, lun jayábin ja mámabaña juríu lun jagáambubei lan Búngiu. Yúsu láali Crístu nerérun lúma náfaagun, \v 19 luweírin buri seíni lúma buri miláguru le nadǘgübei láu lubáfu Sífiri Sándu nídan, lun lanǘgüniña ja mámabaña juríu lúmoun. Láu igáburi le, joústagüda náali lapúrichijoún ugánu luáguti asálbaruni lídaangiñe Crístu, lúmagiñe Jerusaléngiñe darí loúbawagun Ilírico. \v 20 Ítara líña áfaaguaadina lan lun napúrichijani ugánu luáguti Wasálbaragüle le ñí lumuti magaambúngili lan líri Crístu. Mabúseeruntina nuwádigimaridun lun Crístu lídan fulásu le ñí lumuti chülǘjali lan ámu láu ugánu luágu, nubáragiñe, \v 21 lubáragiñe líra, súnwandan busén nan nagúnfuliruni dimúrei lébei le taríñagubei Lerérun Búngiu. \q1 Ja masúbudirungiñabaña luágu, jagáambuba luágu, \q1 gunfaráanda jagíame luágu. \s1 Jarítaguati Páblo lídin Róma \p \v 22 Ladǘga nesériwiduña lan lun Crístu lídan ámu fulásu, siñágili lubeí nídin bisídaün, láu sun gíbeeli lan weíyaasu nabúseerun nadǘgüni. \v 23 Guetóti, quei gumúnaali lan nuwádigimari lueígiñe oúbaü le, áni quei lúmagiñe lan binárü nabúseera nídin aríjaün, \v 24 agúrabatina násügürün bisídaün dánme le nídin Espáña. Lárigiñeme aríja náadün lan lun wagúndaaragun wámagua murúsuraü, agúrabatina lun jíderagubadina lan luágu nuweíyasun yágütoun. \v 25 Ánjein guetó, neíbuga Jerusalén, barüína cátei joun wadújeñu lueígiñe Jesucrístu ñi. \v 26 Lugúndun wadújeñu ja Macedóniabaña jáma ja Acáyabaña jarítaguaaña joúndarun seínsu jádaangua lun joúnajani joun idújeñu gudémetiña ja Jerusalénbaña. \v 27 Jarítaguaaña luágu buídu lan lun jadǘgüni cátei le, áni richátiña, lugúndun dúwei jamúti joun le tímatimaati, lugúndun ítara quei jafánreinraguni afíñetiña ja juríu jarísin le lánina siélu jáma ja mámabaña juríu, lúnti giñéti jíderaguniña afíñetiña ja mámabaña juríu afíñetiña ja juríu luágu jemégeirun ya uboúagu. \v 28 Dánme lubeíti gumúnaali cátei le, derége neíme seínsu le joun, ábame nídin lun Espáñoun, bisída naǘnme dánme le násügürün. \v 29 Choúru numúti luágu dan lánme nachǘlürün júmoun, nachǘlürüba lan buin láu abíniruni lúmagiñe Crístu. \p \v 30 Nidújeñu, ayúmuraguatina jun luágu jínsiñejabu lun Wabúreme Jesucrístu, lúma luágu ínsiñeni le líchugubei Sífiri Sándu woun, lun júaradun núma lídan áfaaguni, ayúmuragueina lun Búngiu nuágu. \v 31 Amúriaja jumá lúma Búngiu lun leséfurunina jaweí mafíñetiña ja Judéabaña, lun gíñe buídu lan lerésibirúniwa íderawaguni le nanǘgübei joun wadújeñu ja Jerusalénbaña, \v 32 lun gúndaabadina lan dánme le nachǘlürün júmoun eméraagua murúsun, ánjein ligía lubeí lugúndaabei Búngiu. \v 33 Júmalá Búngiu le íchugubei darángilaü. Ítaralá. \c 16 \s1 Mábugaü lun cáda ában \p \v 1 Táu gárada to, nasúbudiragüdüñoun Fébe, wadúje lueígiñe Crístu to esériwiduboun wáma tídan ligílisi to Cencréaboun, jun. \v 2 Dánme le tachǘlürün júmoun, resíbi jumoún buídu lídan líri Wabúreme, queísi lúnti lan ladügǘn jádan idújeñu lídan afíñeni. Íderagua jumoúnme lídan furúmieguarügü cátei le temégeirun, lugúndun tugúya, sarágujaña tíderagun, íderagua táadina gíñe. \p \v 3 Mábuga níña tun Priscíla, lúma lun Aquíla ja nidújeñu lídan nesériwidun lun Jesucrístu. \v 4 Jagía, rújamuti jabágari guánarügü lídoun lénreengúnga lun jasálbaruni nibágari, teínqui níña lubeíti joun, áni mámarügü áu, sun gíñe wadújeñu ja tílana jalígilisin ja mámabaña juríu, rújamuti jeteíngirun joun luágu líra. \v 5 Mábuga níña gíñe joun wadújeñu ja oúndaragubaña jábiñe Priscíla lúma Aquíla. Mábuga níña lun numáda Epenéto le jínsiñebei nun, le furúmiñebei afíñeruti luágu Crístu ubúrugu Acáya. \v 6 Mábuga níña tun María to ñadágimeinjáruboun sarágu jagánagua, jugúya Rómana. \v 7 Mábuga níña joun nupaísanu Andrónico lúma Junías já meja níbirigubaña furísunrugu, buíti jadímurejan láni Crístu apóstolugu jawágu, jagía gíñe afíñerubaña luágu Crístu nubáragiñe. \p \v 8 Mábuga níña lun Amplías, numáda jínsiñeti nun queísi lánigu Crístu. \v 9 Mábuga níña lun Urbáno, woúba lídan wawádigimari luágu Jesucrístu, lúma lun Estáquis, numáda le jínsiñebei nun. \v 10 Mábuga níña lun Apéles, le arúfuda láalibei lafíñen luágu Crístu sarágu weíyaasu, mábuga níña gíñe joun tílana lúban Aristóbulo. \v 11 Mábuga níña lun nupaísanu Herodión lúma joun tílana lúban Narcíso ja afíñebaña luágu Wabúreme. \v 12 Mábuga níña joun Trífena túma Trífosa, ja ñadágimeinbaña lídan luwádigimari Wabúreme, lúma gíñe tun wadúje Pérsida to jínsiñeboun woun, to adǘgaaruboun sarágu lídan líri Crístu. \v 13 Mábuga níña lun Rúfo, wügǘri le buídubei igáburi le tímatimaati ligíbugiñe Crístu, mábuga níña gíñe tun lúguchu, to gíñe ítarajaruboun quei ában úguchuru nun. \v 14 Mábuga níña joun Asíncrito, Flegónte, Hérmas, Patróbas, Hérmes, lúma joun wadújeñu ja jámabaña. \v 15 Mábuga níña gíñe lun Filólogo lúma tun Júlia, lun Neréo lúma tun lítu, lun Olímpas lúma joun sun wadújeñu lueígiñe Crístu ja jámabaña. \p \v 16 Chúgua jumá júngua lídan líri Wabúreme, arúfuda jumámugei luágu lídaañadiwa lan ában wámagua. Mábuga jáña sun tílana lilígilisin Crístu jun. \p \v 17 Nidújeñu, ayúmuraguatina jun lun jaríjiniña cátaña lan ja afánreinraguagüdübaña gürígia, ru jagía achúgeraguágülei lun jafíñen. Múaraanti le jadǘgübei lúma le arúfudajoúbei jun. Díse jumá jaweí gürígia jagía, \v 18 lugúndun gürígia jagía, mesériwiduntiña lun Wabúreme Jesucrístu, joúngua guánarügü jesériwida. Jeyéedañati gürígia ja ǘnabugutiña láu buri liñúlun lúma lubuídun lagaambún jerérun. \v 19 Subúdi jamúti sun gürígia luágu ñǘdün jumá láu le lubeíbei Búngiu, ligía gúnda nubeí, buséntina gíñe lun furése jumá lun jadǘgüni le buídubei, máma lun le wuríbabei. \v 20 Búngiu le íchugubalin darángilaü, lagáñeiragüdübadün luágu Máfia, furése. Binílaün Wabúreme Jesucrístu. \p \v 21 Mábuga líña Timotéo jun, le noúba lídan wadágimanu, mábuga jaña gíñe Lúcio, Jasón lúma Sosípater, ja nupaísanu, jun. \p \v 22 (Áu, Tércio, le abǘrüjabarun gárada to, mábuga níña gíñe jun, nidújeñu lueígiñe Wabúreme.) \p \v 23 Mábuga líña Gáyo jun. Naganoúña tídan lúban to gíñe lafúrederúboun joun sun tílana ligílisi. Mábuga líña gíñe Erásto jun, le ágüdajabalin liseínsun fulásu, lúma gíñe wadúje Cuárto. \p \v 24 Binílaün Wabúreme Jesucrístu sun jugúya. Ítaralá. \s1 Rúwama uweíriguni lun Búngiu \p \v 25 Guetóti, rúwama inébesei lun Búngiu, le gayáraabei ladǘgünün lúntima derégüdagu jumá lídan jafíñen, según ugánu luáguti asálbaruni le napúrichijabei, lúma arúfudajani luágu Jesucrístu. Arámudaguati meja laráansejan Búngiu luáguti wasálbarun lúmagiñe lubáragiñe lagúmeserun uboú, láu sun abǘrüja jamá meja profétagu luágu. \v 26 Guetó, láu lugúmadin Búngiu le wínwanbei lun sun dan, subúdigüdáwaali luágu Wasálbaragüle joun sun gürígia lun gayára lan jafíñerun luágu, gagáambadi jagíame lun Búngiu. \p \v 27 ¡Uweíriguni lun Búngiu le ligíarügüti, ábanrügüti, le ligíarügüti chu áu, uweíriguni lun, lídaangiñe Jesucrístu, lun sun dan! Ítaralá.