\id MRK - Garifuna NT -Honduras 2012 (DBL -2013) \h SAN MARCOS \toc1 Ugánu Buíti le Labǘrüjabei Márcos luágu Jesúsu \toc2 San Marcos \toc3 Mr \mt1 UGÁNU BUÍTI LE LABǗRÜJABEI MÁRCOS LUÁGU JESÚSU \c 1 \s1 Lapúrichijan Juan \r (Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Niján ugánu buíti luágu Jesucrístu, le Liraǘ Búngiu, \v 2 latátira láu lagúnfulirúniwa dimúrei lé meja labǘrüjabei proféta Isaías, laríñaga. \q1 Niján noúnagüle, líña Búngiu, noúnajañein bubáragiñe, amǘrü le Niraǘ, \q1 lun laráansejanun janígi gürígia lubá biábin. \q1 \v 3 Lagúarajaba lídan fulásu mageírawati. \p “Aráanse jumoún janígi lubá liábin Wabúreme, queísi ladárarúniwa ǘma surúti.” \p \v 4 Lun lagúnfulirúniwa dimúrei ligía liábinbei Juan lídoun fulásu mageírawati, ábaja laríñagun joun gürígia ja ñǘbinbaña lun luágu lúnti lan jasáansiruni ligáburi joúserun lun ferúdunawa lan jafígoun, badísei jagíame. \v 5 Ábatija jayábin lídaangiñe sun Judéa lúma sun Jerusalén agáambei lapúrichijan. Dántija le jagúfeseruni jafígoun, ábajei labásteragüdüniña Juan lídan dúna le gíribei Jordán. \p \v 6 Mebégitu lanáangun Juan, láutu lúra caméyu, lagǘrüga lamídan, guéru, chigángaru leígibaña lúma síruudu le áraabuna. \v 7 Laríñagaja joun gürígia lídan lapúrichijan. \p —Liábinba ában le gabáfutimaati nárigiñe, weíriti lubáfu nueí darí lun madǘna nan ni lun nélemuchun afáragadei tagǘrüga ligeídin. \v 8 Áu, láu dúna nabásteragüdaün, ánjein ligía, labuínchagüdübadün láu lubáfu Sífiri Sándu. \s1 Labásterun Jesúsu \r (Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) \p \v 9 Lídoun buga dan ligía, ába lídin Jesúsu Nazarétgiñe, fulásu le lídaanbei lumúan Galiléa, ába labásteragüdüni Juan lídan dúna le Jordán. \v 10 Dan le láfuridunbei dúnarugugiñe, ába lánjunrenchagun siélu lun, ába laríjini Juan larárirun Sífiri Sándu luágu Jesúsu quei jamúga ában únjun. \v 11 Ában lagaambúniwa ában umálali siélugiñe aríñaguti. \p —Amǘrü niraǘ le jínsiñebei nun, gúndaatina báu. \s1 Loúchaguni Máfia Jesúsu \r (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13) \p \v 12 Lárigiñe, ába lanǘgüni Sífiri Sándu Jesúsu lídoun fulásu mageírawati, \v 13 ába leréderun Jesúsu bián-wein wéyu ñi jagánagua anímaalugu janárimetiña. Sun dan le láubei ñi, ába loúchaguni Máfia, lárigiñe, ába jayábin ánjeligu lun jeténirun lun. \s1 Lagúmeseruni Jesúsu luwádigimari lídan fulásu le gíribei Galiléa \r (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15) \p \v 14 Lárigiñe ladaürǘniwa Juan, ába lídin Jesúsu Galiléa apúrichijei ugánu buíti lúmagiñeti Búngiu. \v 15 Ába laríñagun. \p —Chülǘjali dan lun lagúmeserun larúeijan Búngiu, sáansi jumeí ligáburi joúserun, afíñe jumá luágu ugánu le lánina asálbaruni lídaangiñe figoú. \s1 Lagúarun Jesúsu joun gádürü esénijatiña lun jafálaruni \r (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11) \p \v 16 Luágu ában wéyu, eíbugeina líña Jesúsu láru láru dúna le gíribei Galiléa, ába laríjini Simón lúma Andrés le lamúlen. Esénijani lubeígia jawádigimaribei, jáguruñati óra ligía. \v 17 Ába laríñagun joun. \p —Jigoúgu nárigi, falá jumana, madíajanjadünme úduraü, gürígiajañame jadíaja nun. \p \v 18 Ába jígirunun jasénin furése furése, ába joúdin lúma. \p \v 19 Ábati leíbugun Jesúsu murúsunraüya, ába laríjini Jacóbo le liraǘ Zebedéo, láu sun Juan le lamúlen, tídaañanu ában ugúnein arámadajoun jasénin. \v 20 Ába lagúarun joun, ába jígiruni jáguchi tídan ugúnein jáma ja íderagubaliña, ába joúdin lúma Jesúsu. \s1 Ában gürígia gawáguti ában espíritu wuríbati \r (Lc 4.31-37) \p \v 21 Ába jachǘlürün lídoun fulásu le gíribei Capernaúm lídan wéyu le eméraaguagülei, ába lebélurun Jesúsu tídoun jalígilisin juríu, ába lagúmeserun arúfudaja joun. \v 22 Weíriti janígi gürígia láu sun le laríñagubei Jesúsu joun ladǘga larúfudajan joun láu ubáfu, máma quei arúfudajatiña lilúrudun Moisés. \v 23 Ñíñein ában wügǘri tídan ligílisi tugúya láu ában espíritu wuríbati, ába lagúaragun. \p \v 24 —¿Cámesan bemétera wámoun, Jesúsu Nazarétna? ¿Biábiñasan lun bagǘnrichaguníwa? Subúdi numúti cátabu lan, láu amǘrü lan Búngiu Irájü le sándubei. \p \v 25 Ába ladeínjan Jesúsu lun espíritu wuríbati ligía, ába laríñagun lun. \p —¡Maníba, furíba lídaangiñe gürígia le! \p \v 26 Ába loúwejagüdüni espíritu wuríbati gürígia ligía, ába láfuridun lídaangiñe, wágueina. \v 27 Sun ja ñíbaña, ába laweíridun janígi, ába jálügüdagun jámagua. \p —¿Cáteisan le? ¿Cáteisan iséri arúfudajani le? ¡Gürígia le, gabáfuti lun gíñe lagúmadiruniña espíritu wuríbatiña áni agáamba jamúti! \p \v 28 Ába lagaambúniwa luágu Jesúsu lídan sun Galiléa furése. \s1 Lareídaguagüdünun Jesúsu límenidi Simón Pédro \r (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39) \p \v 29 Dan le jáfuridunbei tídaangiñe ligílisi tugúya, ába lídin Jesúsu lúma Jacóbo láu Juan jábiñe Simón lúma Andrés. \v 30 Roun tiñáti límenidi Simón, tabíruajaña, ába jaríñagun lun Jesúsu luágu sándiñoun lan. \v 31 Ábati lídin tuágun, ába lárügüdüni tújabu, ába liñúragunun, lídan meme óra ligía ába tareídagun, ába tásaarun, ába teténirun joun. \s1 Lareídaguagüdün Jesúsu sarágu sánditiña \r (Mt 8.16-17; Lc 4.40-41) \p \v 32 Dan le lálüdün wéyu, gúñeeli, ába janügǘniwa sun sánditiña jáma sun ja gawágubaña espíritugu wuríbatiña lun Jesúsu, \v 33 ába joúndaragun sun lílana fulásu lubádu béna. \v 34 Areídaguagüdati Jesúsu sarágu sánditiña ja láutiña ámuñegueinarügü luwúyeri sándi, sagá ligía sarágu espíritugu wuríbatiña jaweí gürígia. Mígiruntijati lun jadímurejan espíritugu jagía, ladǘga subúdi jamáni cáteiñein lan. \s1 Lapúrichijan Jesúsu Galiléa \r (Lc 4.42-44) \p \v 35 Lubá larúgan, dan le búrigagili, ába lásaarun Jesúsu, ába láfuridun boúgudin lueí ubúrugu lídoun ában fulásu le mageírawati lun layúmuragun lun Búngiu ñi. \v 36 Ába lídin Simón jáma líbirigu áluajei. \v 37 Dan le jadáriruni, ába jaríñagun lun. \p —Añájeintia sarágu gürígia áluajabu. \p \v 38 Ába laríñagun joun. \p —Queímoun lídoun buri líbiri fulásu le yaráfabei, apúrichija námuga gíñe ñi, ladǘga lun napúrichijan lídan sun fulásu niábin uboúagun. \p \v 39 Ítara líña lubeíti eíbuga lumúti Jesúsu sun Galiléa apúrichijeina tídan buri jalígilisin juríu lídan sun fulásu, aságajeina ligía espíritugu wuríbatiña jaweí gürígia. \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu ában gawáguti gumeín luágu sun lúra \r (Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) \p \v 40 Ába liábin ában gürígia sánditi láu gumeín luágu sun lúra, ába lájuduragun ligíbugiñe Jesúsu, ába layúmuragun lun, laríñaga. \p —Gayáraati bareídaguágüdünina ánjabu busúen. \p \v 41 Ába lagúdemedagun lun Jesúsu, ába lagúuruni láu lújabu, ába laríñagun. \p —Láu sun nugúndan, areídaguabá. \p \v 42 Quei laríñagun ítara, ába lareídagun sánditi ligía. \v 43 Ábati loúnajani Jesúsu ñígiñe láu ában furése, aríñageina lun. \p \v 44 —Mabájüdaguabeítia lun ni ában, ñǘdünrügübá arúfudagua búngua lun jafádirin juríu, ábame bíchuguni badágaragüdün luágu barúmadun queísi laríñaguni lilúrudun Moisés. Ítara lúba jaríjini gürígia luágu areídaguaadibu lan. \p \v 45 Ábarüga lídin, ába labájüdaguni sun le asúseredubei lun joun sun gürígia, ligía lébubei siñá lan leréderun Jesúsu furáangu lídan ni ában fulásu, ába leréderun le ñí lumuti úa jamá gürígia. Láu sun líra, ñǘbin mémetiña lídaangiñe sun fulásu aríjei. \c 2 \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu ában wügǘri le derégüdaali lúgubu \r (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26) \p \v 1 Átiri wéyu lárigiñe, ába lagíribudun Jesúsu Capernaúm, ába jagáambun gürígia luágu giríbujali lan. \v 2 Ába joúndaragun sarágu gürígia darí lun mabáraaña lan ni bénabu, ába lapúrichijani ugánu buíti lúmagiñeti Búngiu luágu jasálbarun joun. \v 3 Ñíñein apúrichija, ligía jayábin gádürü wügǘriña barüína jagía ában wügǘri le derégüdaali lúgubu. \v 4 Queísiti siñá lubei jachǘlürün le ñí lubei Jesúsu ladǘga jíbe gürígia, ába jagídarun murúsun lueígiñe tábulugu múna loúgiñe le ñí lubei Jesúsu, ába jarárigüdüni sánditi ñígiñe tídan lubárari. \v 5 Dan le laríjinbalin Jesúsu jafíñen, ába laríñagun lun le sándibei. \p —Niraǘ, ferúdunawaali bifígoun. \p \v 6 Ñíñanu jádaangiñe arúfudajatiña lilúrudun Moisés ja ñúnbaña ñi, ába jasáminarun. \v 7 “¿Cásan uágu ladímureja gürígia le ítara? Lanábaguñeiga le Búngiu, ladǘga úati ni ában gayáraati ferúduna lan figoú lueídügüya Búngiu.” \v 8 Subúdi lumúti Jesúsu le jasáminarubei, ába laríñagun joun. \p —¿Cásan uágu jasáminara ítara? \v 9 ¿Cáteitimasan ménreengunbei laríñawagún lun sánditi le. “Ferúdunawaali bifígoun”, o laríñawagún lun. “Sarába, budáboun bubárari, beíba”? \v 10 Narúfudaaliti jun luágu gabáfu nan, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti lun ferúduna nan figoú. \p Ába laríñagun lun sánditi. \p \v 11 —Sarába, budáboun bubárari, beíba águyu. \p \v 12 Ába lásaarun sánditi lídan óra ligía, ába labúdunun lubárari, ába láfuridun ñígiñe, aríagu sun ja ñíbaña lun. Weíriti janígi ja ñíbaña luágu cátei le, ába jíchugun uweíriguni lun Búngiu, aríñageina. \p —¡Maríjiñajágidiwa cátei ítara buriti! \s1 Lagúarun Jesúsu lun Leví lun lánigume \r (Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) \p \v 13 Ñígiñe, ábaya lídin Jesúsu láru dúna, dan le jayárafadun sarágu gürígia lubádun, ába larúfudajan joun. \v 14 Lásun larúfudajan joun, ába lasígiruni leíbugun, ába laríjini Leví, le liraǘ Álfeo, ñun líña le ñí lubei lagúburajoúa liseínsuna gumádi. Ába laríñagun lun. \p —Falábana, queímoun núma queísi náni disípulu. \p Ába lásaarun Leví, ába lafálaruni. \p \v 15 Murúsun óra lárigiñe, ñíñein Jesúsu eíga lúbiñe Leví, ñíñanu gíñeti sarágu agúburajatiña liseínsuna gumádi, jáma ámu gafígountiña ñun luágu dábula úara lúma, jáma láni disípulugu, ladǘga sarágu jáña afálaruti. \v 16 Ja arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma fariséogu, dan le jaríjinbalin eíga jáma sun wuríbatiña jagía (según jagía), ába jaríñagun joun láni disípulugu. \p —¿Ída liñásan leíginbei jumáesturun áni gurá ligía jáma agúburajatiña liseínsuna gumádi lúma jáma ámu gafígountiña? \p \v 17 Dan le lagáambunbalin Jesúsu cátei le, ába laríñagun. \p —Ja magádiebaña mabúseerúntiña surúsia, ja sándibaña, jagía busénbaña surúsia. Máma lubeíti niábiña áluaja gürígia buítiña ligíbugiñe Búngiu, niábiña áluajaña ja gafígounbaña lun lasáansirún joúserun. \s1 Jálügüdüni Jesúsu luágu ayúnaruni \r (Mt 9.14-17; Lc 5.33-39) \p \v 18 Luágu ában wéyu, dan le jayúnarun lánigu Juan jáma jánigu fariséogu lun jagúnfulirun lúma Búngiu, ába jayábin fiú gürígia álügüdei Jesúsu. \p —¿Cásan uágu jayúnara lánigu Juan jáma jánigu fariséogu lun jagúnfulirun lúma Búngiu, ánjaña báni disípulugu mayúnaruntiña? \p \v 19 Ába loúnabun Jesúsu láu jémpulu luágu iséri larúfudajan lúma binádu, laríñaga. \p —¿Gayáraati funági jayúnarun amísurajoútiña lídan ában maríei dan le níjein lan adári ñi jáma? Ánjein níjein lubeí adári ñi, siñáti jayúnarun, lúnti jeígin. \v 20 Lachǘlürüba dan lun lanügǘniwa adári jámagiñe, ligíameti jadáani lun jayúnarun. \p \v 21 ‘Máfadajoúntu anáanguni binádujaru táu gamísa to macháwaragungiru, ladǘga le méme tífe gamísa to macháwaragungiru tajeíridaguboun to binádujaruboun dánme le tacháwaragun, laweíridatimaabati jeíriti. \v 22 Meserúnwati gíñe bínu le isérigili lídoun ában ágei guéru le binádujali ladǘga laboúchagubei bínu iséri guéru binádu dánme le liñúrun. Féridimeti bínu, féridi guéru. Bínu iséri lúnti leserúniwa lídoun guéru iséri. \s1 Játüjan disípulugu türígu lídan wéyu le eméraaguagülei \r (Mt 12.1-8; Lc 6.1-5) \p \v 23 Ában wéyu le eméraaguagülei, eíbugeina líña Jesúsu jáu láni disípulugu labádinagua bunáguaü, ába játüjan láni disípulugu türígu dan le jásügürün. \v 24 Ába jaríñagun fariséogu lun Jesúsu. \p —¡Aríjabá joun bánigu! ¿Cásan uágu jadǘga wadágimanu le moún lumuti ladügǘniwa lídan wéyu le eméraaguagülei? \p \v 25 Ába laríñagun joun. \p —¿Malíijangidün luágu le ladǘgübei Davíd luágu ában dan, dan le lalámachunbei, ligía jáu sun líbirigu? \v 26 Ába lebélurun ligílisirugun dan le Abiatár lan fádiri le íñutimaabei, ába leíginun fein to sagráuboun, to majoúaboun jeíginun ámu gürígia jaweídügüya fádirigu según lilúrudun Moisés, áni ru ligía joun gürígia ja lúmabaña. Mámati figoú le ladǘgübei Davíd ligíbugiñe Búngiu. \p \v 27 Ába gíñe laríñagun Jesúsu joun. \p —Lun wügǘri ladügǘwa wéyu le eméraaguagülei, máma wügǘri adügǘwabei lun wéyu ligía. \v 28 Ligía gabáfutina gíñe, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, lun naríñagun cába lan gayára ladügǘniwa lídan wéyu le eméraaguagülei. \c 3 \s1 Ában wügǘri jiláali ában lújabu \r (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11) \p \v 1 Ábaya lebélurun Jesúsu tídoun ában jalígilisin juríu, ñíñeinti ában wügǘri jiláali ában lújabu. \v 2 Jaríjati ja ñíbaña ánjein lagáranijaba lubeí Jesúsu lun lídan wéyu le eméraaguagülei, lun jadárirun lidúnrun. \v 3 Ába laríñagun Jesúsu lun le jiláalibei újabu. \p —Sarába, ráramabá ya jagíbugiñe súngubei. \p \v 4 Ába lálügüdüniña ja jíbiri. \p —¿Cátei lúnbei ladügǘniwa lídan wéyu le eméraaguagülei, lun jíderawagúniwa gürígia ódi lun ladügǘniwa wuríbati joun, lun leséfurúniwa jabágari ódi lun jígirúniwa lun joúnwen? \p Sun jagía, ába jámanichun. \v 5 Ábati laríaguniña Jesúsu láu igáñi lúma íruni ladǘga tidére janígi. Ába laríñagun lun wügǘri ligía. \p —Tulébei bújabu. \p Ába látuleruni, ába lareídagun. \v 6 Ába jáfuridun fariséogu, ába jagúmeserun adímureja jámagua jáma gíñe lánigu Heródes ída lúba lan jáfaruni Jesúsu jilágubei. \s1 Sarágu gürígia láru dúna \p \v 7 Ába lídin Jesúsu jáu láni disípulugu lárun dúna, ába jafálaruni sarágu gürígia Galiléana. \v 8 Dan le lagaambúnbei luágu oúnwenbun buri cátei le ladǘgübei, ába jayábingua gürígia Judéagiñe, Jerusaléngiñe, Iduméagiñe, loubáfurugugiñe dúna le Jordán, Tírogiñe, lúma Sidóngiñe lun jaríjini. \v 9 Ligía laríñagunbei Jesúsu joun láni disípulugu lun aráanseñu jamá ában ugúnein lubá lueí jámuruduni sarágu gürígia jagía, \v 10 ladǘga queí gíbeeña lan lareídaguagüdün, sun sánditiña, ába jáguragun joúngua luágun lúnrügü jagúuruni lun lareídaguagüdüniña. \v 11 Dántija le jaríjini ja gawágubaña espíritugu wuríbatiña, ábaja jájuduragun ligíbugiñe, ába jagúaragun espíritugu jádaangiñe. \p —Liraǘ Búngiu amǘrü. \p \v 12 Ába lewéridiruniña Jesúsu lun maríñagun jamá cáteiñein lan. \s1 Lanúadiruniña Jesúsu dúusu apóstolugu \r (Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) \p \v 13 Lárigiñe, ába lamúdeirun Jesúsu luágun ában wǘbü ñí lubei lagúara joun ja labúseerubaña queísi loúnagülegu, ába jayábin lun. \v 14 Ába lanúadirun dúusu jádaangiñe lun lúmabaña lan súnwandan lúma lun japúrichijani ugánu buíti lánina asálbaruni. \v 15 Ába líchugun ubáfu joun lun jareídaguagüdün sánditiña lúma lun jaságajan espíritugu wuríbatiña. \v 16 Niján jíri dúusu wügǘriña jagía. Simón, le únbei lagúaja Jesúsu Pédro, \v 17 Jacóbo láu Juan le lamúlen, ja lirájüñü Zebedéo, ja únbaña lagúaja Jesúsu Boanérges—míni lan líra, Lirájüñü Wayújururu, \v 18 Andrés, Felípe, Bartolomé, Matéo, Tomás, Jacóbo le liraǘ Álfeo, Tadéo, Simón—ában meja wügǘri le áfaaguti lun jawáanserun juríu, \v 19 lúma Júdas Iscarióte le alúgurubalin Jesúsu. \s1 Aríñagatiña luágu lubáfu lan Máfia lúmabei Jesúsu \r (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23, 12.10) \p Lárigiñe, ába jagíribudun járigoún, ába jebélurun tídoun ában múna, \v 20 ábaya joúndaragun sarágu gürígia ñi darí lun madáani jamá ni lun jeígin. \v 21 Dan le jasúbudirunbalin lidújeñu Jesúsu ca lan ásügürübei, ába jayábin lún yebe janǘgüni, ladǘga jaríñagun gürígia luágu wuríbaali lan lichǘgü. \p \v 22 Ñíñanu arúfudajatiña lilúrudun Moisés ja achǘlürübaña Jerusaléngiñe, ába jaríñagun. \p —Wügǘri le, níjein Beelzebú, le Máfia, le jábuti espíritugu wuríbatiña, lúma, láu lubáfu Máfia laságaja espíritugu wuríbatiña. \p \v 23 Ábati lagúarun Jesúsu joun lun jayárafadun lubádun, ába líchugun ában jémpulu joun, ába laríñagun. \p —¿Ída lúba gayára lan laságaruni Máfia Máfia guánarügü? \v 24 Furúmieguarügü arúeijani le afánreinraguti lun jageíndagun jámagua, lagǘnrinchaguba, \v 25 áni ánjein fánreingujaña lubeí idújeñu ladǘga wuríbu jádaangua, siñábei jadúrarun idújeñu jagía queísi idújeñu. \v 26 Ánjein lubeí jamúgati afáreinragua Máfia, lageíndaguame lúmagua, siñábei ladúrarun, lagúmuchagülerügübei le. \p \v 27 ‘Úati ni ában lun lebélurun lúbiñoun ában wügǘri le jéreti lun lanǘgüni lílagu ánjein magǘragun lan wügǘri jéreti ligía furúmiñe. Ítara rügǘñein gayára lan lanǘgüni lílagu. \p \v 28 ‘Láu sun ninárün naríñagun jun luágu gayára lan ferúdunawa lan sun figoú lúma sun wuríbani le laríñagubei gürígia, \v 29 lueídügüya lun jadímurejan wuríbati luágu Sífiri Sándu, siñábei ferúdunawa lan figoú líra, leréderuba lidúnrun lun sun dan. \p \v 30 Laríñagunbalin Jesúsu líra, ladǘga jaríñagun luágu lubáfu lan Máfia lubáfu Sífiri Sándu le luágubei. \s1 Lúguchu Jesúsu jáma lamúlenu \r (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21) \p \v 31 Lárigiñe, ába tachǘlürün lúguchu Jesúsu jáu lamúlenu tubádun múna to ñí lubei Jesúsu, ába jeréderun boúgudi, ába joúnagüdün luágu. \v 32 Játi ñúnbaña geyégu láu Jesúsu, ába jaríñagun lun. \p —Nurántia búguchu jáu bamúlenu boúgudi, jáluajañádibu. \p \v 33 Ába laríñagun joun. \p —¿Cági núguchuboun jáu namúlenu? \p \v 34 Ába laríagun jawágun ja ñúnbaña geyégu láu, ába laríñagun. \p \v 35 —Añája núguchu jáu namúlenu, ladǘga furúmieguarügü ja adǘgüti lugúndan Búngiu, jagía namúlenubaña, nítunu, núguchu. \c 4 \s1 Jémpulu luáguti ábunaguti \r (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Ábaya lagúmeserun Jesúsu arúfudaja láru dúna, ába joúndaragun sarágu gürígia le ñí lubei. Quei gíbeyaaña lan gürígia ñi, ába ládinun Jesúsu tídoun ában ugúnein to ñíboun dúnarugu. Ába lañúurun ñi, ába jeréderun sun gürígia láru béya. \v 2 Ábati larúfudajan sarágu cátei joun láu jémpulu, laríñaga joun. \p \v 3 —Agáamba jumána. Ñíñein ában ábunaguti, ába láfuridun ábunagua. \v 4 Lídan afúrujeina láani líla nádü, ába láburujan murúsun lídaangiñe luágun ǘma, ába jayábin dunúru, ába jeígini. \v 5 Líbiri, ába láburujan labádinaguoún dǘbü le ñí lumuti úa lan sarágu múa, ába laboúchun furése ladǘga majúlilin lan múa. \v 6 Dan le lásüdün wéyu, ába lásaürün, queíti málagüle lan, ába loúnwen. \v 7 Líbiri ílaü, ába láburujan labádinaguoún jíyu, ába laweínamudun jíyu úara lúma, ába lañáradaguagüdüni, magíinduntiti nádü ligía. \v 8 Níjeinti lídaangiñe, áburujati lídoun múa buíti, ába laboúchun, ába laweínamudun, ¡ma lubuídun alúbajoúti lídaangiñe! Níjein lídaangiñe, íchuguti darándi águu luágu cáda ában águu, líbiri rúti ǘrüwa-wein, líbiri, san. \p \v 9 Ábati laríñagun joun. \p —Ja garígeirugubaña lun jagáambun, agáamba jamá. \s1 Le lébubei larúfudajan Jesúsu joun gürígia láu jémpulu \r (Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) \p \v 10 Lárigiñe, dan le leréderunbei Jesúsu lábugua, ába jayábin láni dúusu disípulugu jama jíbiri lánigu, ába jálügüdüni ca lan lílabei jémpulu le. \v 11 Ába laríñagun joun. \p —Jugúya, subúdigüda láali Búngiu cátei arámudaguati le lánina larúeijan jun, ánjaña ja mebéresenbaña láu lerérun, láu jémpulu laríñawagúa cátei luáguti larúeijan joun, \v 12 lun dánme lan jaríjin, ibídiñe lámuga joun ca lan laníchigubei cátei le jaríjubei, dánme jagáambun, úa lámuga gunfaráanda jamá, lun lásiñerun jagíribudun lun Búngiu lun ferúdunawa lan jafígoun. \s1 Lafúnraanguagüdüni Jesúsu jémpulu luáguti ábunaguti \r (Mt 13.18-23; Lc 8.11-15) \p \v 13 Ába laríñagun joun. \p —¿Úatisan gunfaráanda jumáni le? ¿Ída lubági gunfaráanda jumáni líbiri jémpulu? \v 14 Le ábunagubalin líla nádü, ítara líña quei le apúrichijabalin Lerérun Búngiu. \v 15 Añájein gürígia, ítara jáña quei ǘma le uágunbei láburuja lídaangiñe líla nádü, ába jagáambuni Lerérun Búngiu, lárigiñe jagáambuni, ába liábin Máfia, ába lagídaruni dimúrei le abunúbei tídan janígi. \v 16 Jíbiri gürígia, ítara jáña quei dǘbü le abádinaguoúnbei láburuja lídaangiñe líla nádü, ába jagáambuni Lerérun Búngiu, ába jerésibiruni láu ugúndani. \v 17 Quei márügüdün lubeí Lerérun Búngiu tídan janígi buídu, madúrati jádan, dánti le larijíniwa jábun, o jeíbaajoúniwa lan lueígiñe Lerérun Búngiu, magúraasuntiña. \v 18 Jayábin jíbiri, ítara jáña quei jíyu le abádinaguoúnbei láburuja lídaangiñe líla nádü, ába jagáambuni Lerérun Búngiu, \v 19 weíritimaati jafúudun luágu cátei le lánina ibágari le, ába leyéeduniña irísini. Sun le, ába láfaruni Lerérun Búngiu tídaangiñe janígi, mígiruntiti lun lalúbajoún jádan gürígia jagía. \v 20 Añájein gíñe gürígia, ítara jáña quei múa buíti le ídounbei láburuja lídaangiñe líla nádü, ába jagáambuni Lerérun Búngiu, ába jerésibiruni, alúbajoúati cátei buíti jádaangiñe. Buíti jagáburi quei líla nádü le íchugubei darándi águu luágu ában, o ǘrüwa-wein, o san. \s1 Jémpulu luáguti lámpu \r (Lc 8.16-18) \p \v 21 Ába laríñagun joun. \p —¿Béwati funági ában lámpu lun líchugúniwa tábugiñe ában gáfu o tábugiñe lan gabána? ¡Uá! Luágu dábula líchugúa lun larúgoungadágüdün múnada. \v 22 Úati lubeíti ni cáta le arámudaguati lun mafúnraangudúnbei lan, úa ligía ni cáta le ibídiñewati lun masúbudirúnwabei lan. \v 23 Agáamba jumána, jugúya le garígeirugubei lun jagáambun. \p \v 24 Aríñagati gíñe joun. \p —Toúnigi jumátia lun jagúnfulirun lúma inárüni le jagáambunbei. Láuba jagúnfuliruni, gunfaráandatima jumáni le naríñagubei jun. \v 25 Ítara líña, gürígia le aténirubei buídu lun nerérun, gunfaráandatima lumúti, ánjeinti le meténibei lun, labúlieidubei sun le agáamba láalibei. \s1 Jémpulu luáguti nádü le aweíridubei \p \v 26 Aríñagati gíñe Jesúsu. \p —Ítara líña larúeijan Búngiu quei le asúseredubei lun ában wügǘri le ábunubei líla nádü lábugiñe múa, \v 27 áriebu buri lúma wéyuagu lídan le larúmugun ábunaguti ligía, sará ligía quei léchun, chülǘ dan ába laboúchun nádü, ába laweíridun, ibídiñeti lun ábunaguti ída líña lan lasúseredun. \v 28 Múa guánarügü aráandarati, furúmiñe ába láfuridun ídibu, ñígiñe ába legélewejan, ñígiñe ába labuínchun ílewei láu ílaü. \v 29 Dánti le funáali líla nádü, ába látüjoúniwa ladǘga chülǘjali lan dan lun lalúbajoún. \s1 Jémpulu luáguti tíla mostása \r (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19) \p \v 30 Aríñagati gíñe Jesúsu. \p —¿Cásan lenégebei larúeijan Búngiu, o ca jamúga jémpulu gayáraabei wíchuguni lúmoun? \v 31 Ítara líña quei ában tíla mostása le abunúti lábugiñe múa. Tíla mostása, ligía ában lídaangiñe ílaü le ñǘraütimaabei uboúagu, \v 32 dan le labunún, ába laweíridun, ligía weíritimaabei tídaangiñe sun nádü, weínamuti lilímun darí lun gayára lan jeméraagun dunúru lábugiñe lamúñounga le líchugubei. \s1 Layúsuruni Jesúsu jémpulu \r (Mt 13.34-35) \p \v 33 Ítara liñájei larúfudajan Jesúsu luágu larúeijan Búngiu joun láu sarágu jémpulu líbe le darí le ñí lumuti gayára lan gunfaráanda jamá. \v 34 Marúfudajaanti ni cáta joun luágu larúeijan Búngiu mayúsurunga jémpulu. Ába lafúnraanguagüdüni sun jémpulu joun láni disípulugu dan le jagíarügü lan lúma. \s1 Lagálumaruni Jesúsu garábali lúma lugúdi barána \r (Mt 8.23-27; Lc 8.22-25) \p \v 35 Wéyu méme ligía, dan le lagúñedunbei, ába laríñagun Jesúsu joun láni disípulugu. \p —Queímoun loubáfurugun dúna. \p \v 36 Ábati jígiruniña bürǘbünu gürígia jagía, ába janǘgüni Jesúsu tídan ugúnein to gádaanbaliña. Ñíñoun buri gíñe ámu ugúnein úara jáma. \v 37 Ába láfuragun ában garábali jéreti, ába lebélujan lugúdi barána tídoun ugúnein darí lún yebe tabuínchun láu dúna. \v 38 Larúmuguñati Jesúsu tiyúna ugúnein baláñu tuágu ában ichǘgübarari. Ába jagágudajani, ába jaríñagun lun. \p —¡Maésturu! ¿Mebéreseguntibusan láu wadíbiragua lan? \p \v 39 Ába lásaarun Jesúsu, ába ladeínjan lun garábali, ába laríñagun lun barána. \p —¡Maníba! ¡Derégüdaguabá! \p Ába lagálumadun garábali, ába darángila lan sun cátei. \v 40 Ábati laríñagun joun láni disípulugu. \p —¿Cásan uágu luweírinbei janúfude? ¿Cásan uágu mafíñen jubeí? \p \v 41 Ába jeréderun láu luweírin janígi, ába jálügüdagun jámagua. \p —¿Cátei funásan le, garábali lúma barána ñǘdüntiña láu le lubeíbei? \c 5 \s1 Ában wügǘri Gadárana le gawágubei máfianu \r (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39) \p \v 1 Ába jachǘlürün loubáfurugun dúna lídoun fulásu le gíribei Gadára. \v 2 Lárigiñerügü láfuridun Jesúsu tídaangiñe ugúnein, ába liábin ában gürígia lídaangiñe ában umúajaü achigíti luágu dǘbü luágun, wügǘri ligía gawáguti ában espíritu wuríbati. \v 3 Lídan jabára jiláaña lagánoua áni úati ni ában gayáraati lagǘraguni, ni láu güríngüri. \v 4 Güráguañája jamáali láu güríngüri luágu lugúdi lúma luágu lújabu, súnwandan látumuraguni, úati ni ában gayáraati lámuruduni. \v 5 Súnwandanja leíbugun áriebu wéyuagu agúarajeina luágu buri wǘbü lúma buri lídan jabára jiláaña íbiagua lúngua láu dǘbü. \v 6 Dan le laríjinbalin gürígia ligía Jesúsu dísegiñein, ába leíbaagun lubároun, ába lájuduragun ligíbugiñe, \v 7 ába lagúaragun lun. \p —¿Cásan uágu bemétera númoun, Jesúsu Liraǘ Búngiu le Íñutimaabei? Ayúmuraguatina bun luágu líri Búngiu lun masúfuriragüdün bánina. \p \v 8 Laríñagunbei ítara ladǘga guméseeli lan Jesúsu aríñaga lun. \p —¡Espíritu wuríbati, ígirabeí gürígia le! \p \v 9 Ába lálügüdüni Jesúsu. \p —¿Ca bíri? \p Ába loúnabun. \p —Lejión níña ladǘga gíbetiwa. \p \v 10 Ába jayúmuragun espíritugu jagía lun Jesúsu lun moúnajan lániña boúgudin lueí fulásu ligía. \v 11 Queíti ñíñanu lan sarágu büíruju eíga ñi luágu wǘbü, \v 12 ába jayúmuragun espíritugu wuríbatiña jagía lun. \p —Oúnaja báwa jádoun büíruju jára, rúba ǘma woun lun webélurun jádoun. \p \v 13 Ábati líchugun Jesúsu ǘma joun, ába jáfuridun lueí gürígia ligía, ába jebélurun jádoun büíruju. Ñíñanu jawára bián-mílu büíruju. Ába jáguragun büíruju jagía joúngua lueígiñe ában gudúungu, ába jáburujan baránajoun, ába jañáradagun. \p \v 14 Ábati janúfudedagun ja oúnigirubaliña büíruju jagía, ába jeíbaagun abájüdaguei le asúseredubei ubúrugu lúma áraabu. Ába jayábingua gürígia aríjei ca lan asúseredubei. \v 15 Dan le jachǘlürünbei le ñí lubei Jesúsu, ába jaríjini gürígia lé meja gawágubei espíritugu wuríbatiña ñun líña, táuñein gíñe lanáangun, areídaguaali, ába janúfudedagun. \v 16 Játi aríjubalin, ába jabájüdaguni le asúseredubei lun gürígia lé buga gawágubei espíritugu wuríbatiña lúma jawáguti büíruju, joun. \v 17 Ábati jayúmuragun lun Jesúsu lun láfuridun lídaangiñe jageíra. \p \v 18 Dan le ládinun Jesúsu tídoun ugúnein, ába layúmuragun wügǘri lé buga gawágubei espíritugu wuríbatiña lun lun lídin lúma, \v 19 májati Jesúsu, aríñagarügüti lun. \p —Beíba júbiñoun jámoun bidújeñu, ábame babájüdaguni sun le ladǘgübei Babúreme Búngiu báu, ída líña lan bagúdemedun lun. \p \v 20 Ába lídin, ába lagúmeserun abájüdaguei sun le ladǘgübei Jesúsu láu lídan sun fulásu Decápolis, ába laweíridun janígi súngubei. \s1 Liraǘ Jáiro, túma wǘri to agúurubarun lanáangun Jesúsu \r (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56) \p \v 21 Dan le lagíribudunbei Jesúsu tídan ugúnein loubáfurugun dúna, ába jayábingua bürǘbünu gürígia le ñíjin lubeí, ába leréderun ñi láru dúna. \v 22 Ábati liábin ában jádaangiñe tábuti jalígilisin juríu, gíriti Jáiro. Dan le laríjinbalin wügǘri le Jesúsu, ába lájuduragun lubádu lugúdi, \v 23 ába layúmuragun lun ítara. \p —Nújein niraǘ toúwe, queímoun bíchigei bújabu tuágu, areídagua támuga, moúnwen támuga. \p \v 24 Ába lídin Jesúsu lúma, sarágu jáña gürígia afálarutiña, ába buriti jámurudaguni Jesúsu. \v 25 Jádaanti sarágu gürígia ja, ñíñoun ában wǘri sánditu, dúusu irúmu táu láu lésejan jítaü tídaangiñe. \v 26 Súfurijaru sarágu jámagiñe surúsiagu áni gásta táali sun le túmati, mareídaguntu, gáwoun gueínarügü. \v 27 Ligía tagáambun ladímurejoún luágu Jesúsu, ába tiábin lanágangiñe jádan sarágu gürígia, ába tagúurunun lanáangun, \v 28 ladǘga taríñagun túnguarügü. “Láurügüme nagúurunun lanáangun nareídaguba.” \v 29 Lídan óra ligía, ába leréderun lésejan jítaü tueí, ába tasándiragun túngua luágu areídaguaaru lan. \v 30 Ábati lasándiruni Jesúsu luágu areídaguagüdaali lan gürígia láu lubáfu, ába lagáraragun jawágun gürígia ja lanágangiñébaña, ába lálügüdajan. \p —¿Ca agúurubei tuágu nanáangun? \p \v 31 Ába jaríñagun láni disípulugu lun. \p —Aríagu biñátia lun jíbe gürígia ya luágu murúgu jáña lan, ¿álügüdajágidibu ca lan agúurubei buágu? \p \v 32 Ába laríaajan Jesúsu áluaja ca lan agúurubei luágu. \v 33 Ába tiábin wǘri tugúya adádagareina láu anúfudei, subúdiñuteí le asúseredubei tun, ába tájuduragun ligíbugiñe, ába taríñaguni sun inárüni lun. \v 34 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Niraǘ, areídaguaadibu ladǘga bafíñen. Beíba láu darángilaü, areídaguañu lídaangiñe bisándi. \p \v 35 Ñígili Jesúsu adímureja, ligía jayábin lúbiñegiñe wügǘri lé buga ñǘdünbei oúgei luágu tisándi liraǘ, ába jaríñagun lun túguchi irájü tugúya. \p —Jilátia biraǘ, ¿ca uágu bebéreseja lun maésturu guetó? \p \v 36 Agáamba lumúti Jesúsu le jaríñagubei, ába laríñagun lun wügǘri ligía. \p —Manúfudedabá, afíñerügübá. \p \v 37 Májatiti joúdin ámu lúma lueídügüya Pédro, Jacóbo lúma Juan le lamúlen Jacóbo. \v 38 Dan le lachǘlürünbei lúbiñoun wügǘri ligía, ába laríjini chagáguaü jáma gürígia ja ayájubaña, agúaraja. \v 39 Ába lebélurun, ába laríñagun joun. \p —¿Cásan uágu jareíncha, ayájua buri jugúya ítara? Moúnwentutia irájü to, tarúmuguña. \p \v 40 Ába jéjerajan láu. Ábati láfuridagüdǘniña Jesúsu súngubei ñígiñe, ába lanǘgüni túguchi irájü túma túguchu jáma ja ñǘdünbaña lúma, ába lebélurun le ñíjin tubeí irájü. \v 41 Ába lárügüdüni tújabu, ába laríñagun tun. \p —Talíta, cúmi—líla líra. Niraǘ, sarába. \p \v 42 Lídan óra ligía, ába tásaarun irájü tugúya, ába teíbugun. Weíyaraüjaru, dúusu irúmu táu. Ába laweíridun janígi gürígia ja ñíbaña. \v 43 Ába líchugun Jesúsu dimúrei derégüdati joun lun mabájüdagun jamáni ni ca un, ába laríñagun joun lun jíchugun eígini tun. \c 6 \s1 Jesúsu lídan fulásu le Nazarét \r (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30) \p \v 1 Ába lídin Jesúsu ñígiñe, ába lagíribudun lageíroun, ába joúdin láni disípulugu lúma. \v 2 Dan lachǘlürün wéyu le eméraaguagülei, ába larúfudajan tídan jalígilisin juríu, sarágu jáña gürígia agáambei, ába laweíridun janígi láu larúfudajan, ába jaríñagun. \p —¿Jalía funásan lafúnrendeirei gürígia le sun le? ¿Cáteisan lichú áu le luágubei? ¿Ída liñásan gayára lubeí ladáagun miláguru? \v 3 Saráfangeiga le tiraǘ María le, líbugaña Jacóbo, José, Júdas, lúma Simón, ñáñanu gíñe lítunu wáma. \p Ába jíchugun mabájüdüni luágu. \v 4 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Sun gürígia, gúndaatiña láu ában proféta jaweídügüya ja lupaísanun jáma lidújeñu, jáma ja tílana lúban, jagía rügǘñanu íchiga mabájüdüni luágu. \p \v 5 Ligía lásiñerunbei ladǘgün ámu miláguru ñi lueídügüya líchugun lújabu jawágu biñáraü sánditiña, ába lareídaguagüdüniña. \v 6 Weírititi lanígi láu mafíñen jamá. Lárigiñe, ába leíbuguni lirájüñü fulásu, arúfudajeina. \s1 Loúnajaniña Jesúsu láni disípulugu apúrichija \r (Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) \p \v 7 Ába loúnajan jawágu láni dúusu disípulugu lun lagúmeserun oúnajaña bián bián, ába líchugun ubáfu joun lun gayára lan jaságarun espíritugu wuríbatiña. \v 8 Rúti dimúrei joun lun manǘgün jamá ni cáta luágu jeíbugun lueídügüya bádun, moún lumuti janǘgün ni fein, ni ságü, ni seínsu, \v 9 lun geídi tan jasábadun, lun mabíaman tan jasímisin. \v 10 Ába gíñe laríñagun joun. \p —Dánme le jebélurun lídoun ában fulásu apúsaraja, reídei jumá ñi tídan ában méme múna darí jáfuridun lídaangiñe fulásu ligía. \v 11 Ánjaünti merésibirúniwa lídan ában fulásu, mája jagía jagáambunün, furíjuma ñígiñe, ábame jáfuruduni calíqui lueígiñe jugúdi, liseínime magúndani jáu lílana fulásu ligía, ígira jumáña quei jadáriragun joúngua. Le ninárün jáu luágu dánme lan lachǘlürün luwéyuri Búngiu lun lagúseragüdüniña sun gürígia, maweíribei jabeichúniwa Sodómana jáma Gomórrana quei lílana fulásu le merésibirunbalün. \p \v 12 Ábati jáfuridun, ába japúrichijan joun gürígia luágu lúnti lan jasáansiruni ligáburi joúserun. \v 13 Sagátiña gíñe sarágu espíritugu wuríbatiña jaweí gürígia, jurúgua jagía aíli jawágu sarágu sánditiña, ába jareídaguagüdüniña. \s1 Loúnwen Juan le abásteragüdajabei \r (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9) \p \v 14 Queíti eíbaajali lubeí luáguti Jesúsu lídan sun fulásu, ába gíñe lachǘlürün lábun lagáambun urúei Heródes. Sarágu jáña aríñagutiña. \p —Saráya Juan le abásteragüdajabei lídaangiñe oúweni, ligía luweírinbei lubáfu. \p \v 15 Jaríñaga jíbiri. \p —Elías lé meja proféta le. \p Jíbiri aríñaga. \p —Ában proféta quei ja binádu. \p \v 16 Dan le lagáambunbalin Heródes sun le, ába laríñagun. \p —Juan le, le nadǘrüragüdübei ichǘgü, saráaya lídaangiñe oúweni. \p \v 17 Lé meja asúseredubei, oúnajali meja Heródes adáürei Juan, ába lagǘraguni láu güríngüri furísunrugu tadǘga Heródias. Wǘri tugúya, lúmari meja Felípe, le lamúlen Heródes, ába lanǘgünun Heródes lúmarime. \v 18 Ába meja laríñagun Juan lun Heródes. \p —Moún lumuti bagámaridunun lúmari bamúlen. \p \v 19 Ába liyéreegudun Juan tun Heródias, ába tabúseerun táfaruni jilágubei, \v 20 siñá tumuti ladǘga subúdi lan lun Heródes luágu ában lan wügǘri le eíbuguti buídu lúma Búngiu Juan, áni ában lan wügǘri esériwiduti lun Búngiu, janúfudetiti lueí. Ligía mája lubeí lun tadǘgün ni cáta láu. Láu sun úa lan gunfaráanda láani Heródes le laríñagubei Juan lun buídu, agáamba lumúti láu ugúndani. \v 21 Ába tadáriruni Heródias ticháansin dan le lagúnfulirun Heródes irúmu, ába ladǘgün fédu joun gumádimatiña jáma jábutigu súdaara jáma ámu buri gürígia weírigutiña ja Galiléabaña. \v 22 Ába tebélurun tiraǘ Heródias ñí lubei fédu le, ába tabínajan, gúndaatiti Heródes jáma sun ja ñíbaña eíga lúma láu tabínajan irájü to, ába laríñagun tun. \p —Amúriajabeí le babúseerun núma, níchugubei bun. \p \v 23 Rúlumuti lerérun tun luágu líchugubei lan furúmieguarügü cátei le tamúriajan lúma tun, gayára lan lamídan lan fulásu le ñí lubei larúeijan tamúriaja. \v 24 Ába táfuridun, ába taríñagun tun túguchu. \p —¿Cábasan namúriaja lúma? \p Ába taríñagun tun. \p —Amúriajabeí lábulugu Juan le abásteragüdajabei lúma. \p \v 25 Ába tebélurun irájü to furése le ñíjin lubeí urúei, ába taríñagun lun. \p —Buséntina lun bíchuguni lábulugu Juan le abásteragüdajabei nun lídan ában asíedu guelé guelé. \p \v 26 Ába lajírudagun urúei sarágu, quei rúlaali lan lerérun áni agáambagu jáña amísurajoútiña lun, májati lun míchu lubeí lan le tamúriajabei lúma tun. \v 27 Furése furése, ába loúnajan urúei ában súdaara láu dimúrei lun lanǘgüni lábulugu Juan lun. \v 28 Ába lídin súdaara ligía furísunrugu, ába ladǘrürüni lábulugu Juan, ába lanǘgüni lídan ában asíedu. Ába líchuguni tun irájü tugúya, ába tíchuguni tun túguchu. \p \v 29 Dan le jagáambunbalin lánigu Juan, ába jayábin lun janǘgüni lúgubu, ába jábununi. \s1 Leígagüdün Jesúsu seíngü mílu wügǘriña \r (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 30 Lárigiñe jagíribudun láni Jesúsu apóstolugu, ába joúndaragun lúma, ába jabájüdaguni sun le jadǘgübei lúma le jarúfudajabei, lun. \v 31 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Jigoúgu, queímoun weméraagua lídan ában fulásu le mageírawati. \p Laríñagubaalin líra ladǘga ñíñanu sarágu gürígia, jíbiri ñǘdün, jíbiri ñǘbin, darí lun madáani lan Jesúsu jáma láni disípulugu ni lun jeígin. \v 32 Ába joúdin tídan ába ugúnein lídoun ában fulásu mageírawati. \v 33 Sarágu jáña aríjiti joúdin, dan le jasúbudiruni luágu níjein lan Jesúsu jádan, ába jeíbaagun geyégua láu lagúnu lídaangiñe sun lirájüñü fulásu, ába jachǘlürün lubáragiñe lachǘlürün Jesúsu jáu láni disípulugu. \v 34 Dan le larárirunbei Jesúsu tídaangiñe ugúnein, ába laríjin sarágu gürígia jagúrabajañein, ába jagúdemedagun lun ladǘga ítara jáña lan quei mudún ja moúniritiña. Ába lagúmeserun arúfudaja sarágu cátei joun. \v 35 Dan le dárüjali, ába jayábin láni disípulugu, ába jaríñagun lun. \p —Dárüjalitia áni úatiña aganoútiña lídan fulásu le. \v 36 Oúnaja báña gürígia ja lun joúdin lídoun buri lirájüñü fulásu le yaráfabei lun jagáñijan fein, ladǘga úati ni cáta ya lun jeígin. \p \v 37 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Rújuma eígini joun. \p Ába jaríñagun lun. \p —¿Gayáraati funági woúdin agáñija fein joun? Busénwati jamúga lebégi bián-san wéyu wadágimanu lun wabíjini seínsu lun wíchugun fein joun súngubei. \p \v 38 Laríñaga Jesúsu joun. \p —¿Átiriñoungi fein júma? Jeíba aríjoun. \p Dan le jaríjinun, ába jaríñagun lun. \p —Seíngü fein jáma bián úduraü. \p \v 39 Ába lañúuragüdüniña gürígia sagádirugu. \v 40 Ába jañúurun san san lúma dimí dimí san, queísi laríñagun joun. \v 41 Ába lanǘgünun Jesúsu seíngü fein to lújaburugu jáma bián úduraü ja, ába laríjin siélun, ába leteíngiruni Búngiu tuágu, ába lagúbachagúnun, lárigiñe, ába lamúrusujanun lun líchugunun joun láni disípulugu lun jafánreinjanun jádan gürígia jagía, fánrein jamáña gíñe bián úduraü jagía jádan súngubei. \v 42 Joútiña sun jagía químule. \v 43 Lárigiñe, ába jabuínchagüdün dúusu faníñe láu tífe fein lúma úduraü ígiragúti. \v 44 Seíngüñanu mílu wügǘriña eígitiña, mabájüdünga würíña jáma irájüñü. \s1 Leíbugun Jesúsu ligíbuagu dúna \r (Mt 14.22-27; Jn 6.16-21) \p \v 45 Ába ládinagüdüniña Jesúsu láni disípulugu tídoun ugúnein lun jánjiñuragun lubá lun jachǘlürün Betsáida, sun niján lan ayoúragua joun gürígia. \v 46 Dan le ñǘdünjaña, ába lídin luágu wǘbü ayúmuragua lun Búngiu. \v 47 Dan le lagúñedunbei, lamídaanjaru dúna ugúnein jáu disípulugu, Jesúsu rugáali lábugua múarugu. \v 48 Ába laríjin luágu jénreenguja lan joun lun jénjunjan ladǘga jabárouñein lan garábali. Lubá larúgan, ába lídin Jesúsu jawágun eíbugeina ligíbuagu dúna, lásügürá yebe jáu. \v 49 Dan le jaríjini eíbuga ligíbuagu dúna, ába jarítagun luágu úfiaü lan, ába jagúaragun, \v 50 ladǘga sun jagía aríja jamúti, ába janúfudedagun. Ába ladímurejan joun, ába laríñagun. \p —¡Ganígi jumá! ¡Manúfude jumá, áu le! \p \v 51 Ába ládinun tídoun ugúnein jámoun, ába lagálumadun garábali. Ába laweíridun janígi láu, \v 52 ladǘga úagili lan gunfaráanda jamáni miláguru le ladǘgübei táu fein, luágu gabáfu lan lun sun cátei, derégili jachǘgü. \s1 Lareídaguagüdüniña Jesúsu sánditiña Genésaret \r (Mt 14.34-36) \p \v 53 Ába jánjiñuraguni dúna, ába jachǘlürün Genésaret, ába jagǘrünun ugúnein láru dúna. \v 54 Quei jaráriragun tídaangiñe ugúnein, ítara jasúbudiruni lílana fulásu luágu Jesúsu lan. \v 55 Ába jeíbaagun lídoun sun fulásu aríñaga luágu chülǘjali lan, ába jagúmeserun gürígia anáaja sánditiña tídan jabárari le ñíjin lubeí jagáamba luágu níjein lan Jesúsu ñi. \v 56 Súnti fulásu ñíjin lumúti lebélura, ubúrugu yébe, lirájüñü yébe fulásu, áraabu yébe, ába jíchaajoún sánditiña ǘmada, ába jamúriajan lúma lun lígiruniña lúnrügü jagúurun sánditiña jagía luágu táru lanáangun. Súnti ja agúurubaña luágu, areídaguatiña. \c 7 \s1 Cátei le adǘgübalin gürígia lun marúman lan ligíbugiñe Búngiu \r (Mt 15.1-20) \p \v 1 Ába jayábin fariséogu jáma jádaangiñe arúfudajatiña lilúrudun Moisés ja ñǘbinbaña Jerusaléngiñe, luágun Jesúsu. \v 2 Ába jaríjin luágu añájein lan jádaangiñe disípulugu machíbun jamúti jájabu lubá jeígin según jagáburi juríu. \v 3 (Falá jamuti fariséogu jáma jíbiri juríu binádu jagáburi binádu jagǘbürigu lun meígin jamá, machíbunga jameí jájabu sarágu weíyaasu. \v 4 Dan le jayábin mágidirugugiñe, meíginbaña magúnfulirunga jagía láu jachíbuni jájabu. Níjein buri gíñe sarágu luwúyerigu igáburi jafálarun, queí buri lachibúniwa wéru, soúdieru, boúlu, asíedu.) \v 5 Ábati jálügüdüni fariséogu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés jagía, Jesúsu. \p —¿Cásan uágu mafála jabálin báni disípulugu binádu jagáburi binádu wagǘbürigu, jeíginbei láu liwíye jájabu? \p \v 6 Ába loúnabuniña Jesúsu. \p —Linárün proféta Isaías, dan le laríñagunbei juágu luágu ámu lan jigáburi lueí le áubei jarúfudagua júngua. Aríñagati. \q1 Gürígia ja, jayumárurügü jíchiga inébesei nun, líña Búngiu, \q1 ánjein tídan janígi, mebéresentiña náu. \q1 \v 7 Málati jájuduragun nun, \q1 ladǘga lé rügǘñein jagúmadijan wügǘriña jarúfudaja. \p \v 8 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Ígira jumáali lagúmadijan Búngiu lun jafálaruni binádu jagáburi binádu gürígia. lachibúniwa soúdieru, wéru, lúma cátei líbeina líra. \v 9 ¡Maésturugu gíñe buítiña jugúya, ígira jumúti lagúmadijan Búngiu lun jafálaruni binádu jigáburi! \v 10 Aríñagatí meja Moisés. “Inébe jamá bagǘbürigu bun, le anábagubaliña lagǘbürigu, jilála.” \v 11 Ánjeinti jugúya, aríñagatün luágu gayára lan laríñagun ában gürígia lun lúguchi o tun lúguchu. “Siñáti níderagunibu ladǘga sun le númabei, aríñagaadina luágu lun lan níchuguni lun Búngiu”, \v 12 luágu furúmieguarügü lan le aríñaguti ítara, mámaali lan lúnti líderaguniña lagǘbürigu. \v 13 Láu líra, mebégigüda jumáali lagúmadijan Búngiu lun jafálaruni binádu jigáburi, adǘga jugúya sarágu cátei líbeina líra. \p \v 14 Ábaya lagúarun Jesúsu joun gürígia ja ñíbaña, ába laríñagun joun. \p —Agáamba jumána, sun jugúya, gunfaráanda jumáname. \v 15 Úati ni cáta ebéluruti lídoun gürígia lun laríbadagüdüni ligíbugiñe Búngiu, le áfuridubei tídaangiñe lanígi gürígia, ligía aríbadagüdübalin ligíbugiñe Búngiu. \v 16 Jugúya le garígeirugubei lun jagáambun, agáamba jumána. \p \v 17 Dan le lígiruniña Jesúsu gürígia jagía, ába lebélurun múnadoun, ába jálügüdüni láni disípulugu luágu jémpulu le. \v 18 Ába laríñagun joun. \p —¿Úati lubeí gíñe gunfaráanda jumá? ¿Úati gunfaráanda jumáni luágu sun lan le ebélurubei boúgudigiñe lídoun gürígia siñá lan laríbadagüdüni \v 19 ladǘga mebéluti tídoun lanígi, lurágeirugun lebélura, ñígiñe ábaya láfuridun lídaangiñe? \p Láu líra laríñaguña luágu sun lan eígini, jarúmati. \v 20 Aríñagati gíñe. \p —Le áfuridubei lídaangiñe gürígia, anáti líra, wuríbagüda lumúti, \v 21 ladǘga lídaangiñe gürígia o tídaangiñe lanígi láfurida lagǘbüri samínaü, adultériu, salúfuri, áfarajaní, \v 22 íwerujaní, wámajabúni, iyéreejabúni, iyéeni, marícharagun lan ibágari, gimúgaü, marásualugú, anáanguni únguaü, medéraaguaguduni. \v 23 Sún buri cátei wuríbati le, tídaangiñe lanígi gürígia liábin, ligíati mabuídundagüdübalin ligíbugiñe Búngiu. \s1 Ában wǘri teréncha to afíñeruboun luágu Jesúsu \r (Mt 15.21-28) \p \v 24 Ába lídin Jesúsu ñígiñe loúbawagun Tíro lúma Sidón. Ába lebélurun tídoun ában múna áni mabúseerunti yebe lun lasúbudiruni ni ában. Siñáti larámudagun, \v 25 furése, ába tagáambun ában wǘri luágu, túguchu ában irájü gawágutu ában espíritu wuríbati. Ába tiábin, ába tájuduragun ligíbugiñe Jesúsu. \v 26 Wǘri tugúya, máma juríu, Síro-Feniciána. Ába tamúriajan lúma Jesúsu lun laságaruni espíritu wuríbati le tueí tiraǘ. \v 27 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Lúnti níderaguniña numútuniña ja juríu furúmiñe, mabuídunti lun tagídarúniwa fein jaweí isáanigu lun tíchugúniwa joun oúnli. \p \v 28 Ába toúnabuni. \p —Ánja Nabúreme, oúnli ja lábugiñebaña dábula gayáraati gíñe jeígin tídaangiñe tífe fein to jágujaboun isáanigu. \p \v 29 Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —Adímurejadibu buídu, gayáraajali bídin, furíja espíritu wuríbati tídaangiñe biraǘ. \p \v 30 Dan le tachǘlürün múnada, ába tadárirunun irájü tídan gabána, furíjali espíritu wuríbati tídaangiñe. \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu ában magáambaditi, maríñagadi \p \v 31 Ába láfuridun Jesúsu loúbawagugiñe Tíro, ába lásügürün Sidóngiñe lúma lídaangiñé buri fulásu lánina Decápolis, ába lachǘlürün luágun barána Galiléa. \v 32 Ñi janǘga ában wügǘri magáambaditi, dagádaga lerérun lun, ába jamúriajan lúma lun líchuguni lújabu luágu lun lareídaguagüdüni. \v 33 Ába ladíñurun Jesúsu ñígiñe láu jaweí gürígia, ába ládaruni bián lirájüñü lújabu larígeirugun, ába lásuerun, ába lájurudunun liñéñe láu arǘrei. \v 34 Ába laríjin siélun, ába lawáragun, ába laríñagun. \p —¡Efata! —míni lan líra. ¡Junrénba! \p \v 35 Ába lánjunrenchun larígeirugu magáambaditi ligía, ába tánjingichun liñéñe lun ladímurejan buídu. \v 36 Ába laríñagun Jesúsu joun lun mabájüdagun jamáni ni ca un, létima laríñagun joun lun mabájüdagun jamáni, ligíatima jabájüdaguni. \v 37 Ábatí buri laweíridun janígi sarágu, ába jaríñagun. \p —Adǘga lumúti sun cátei buídu, darí lun lagáambagüdüniña magáambaditiña, adímuregüda láña maríñagaditiña. \c 8 \s1 Leígagüdün Jesúsu gádürü mílu gürígia \r (Mt 15.32-39) \p \v 1 Lídan dan ligía, ábaya joúndaragun sarágu gürígia áni úati ni cáta jáma lun jeígin. Ába lagúarun Jesúsu joun láni disípulugu, ába laríñagun joun. \p \v 2 —Gudémetiña gürígia ja nun ladǘga ǘrüwa wéyu jáu núma ya áni úaali ni cáta jáma lun jeígin. \v 3 Ánjaña noúnaja águyu meíginga, ladágaruba falálaü jawágu ǘmada, ladǘga añájein jádaangiñe, díseti ñígiñe lumúti jayábin. \p \v 4 Ába joúnabuni láni disípulugu. \p —¿Ída lubáti jeígagüdüniwa ya lídan fulásu le mageírawaguti? \p \v 5 Ába lálügüdüniña Jesúsu. \p —¿Átiriñoun fein júma? \p Ába jaríñagun lun. \p —Sédü. \p \v 6 Ába lañúuragüdüniña gürígia múarugu, ába lanǘgünun sédü fein tugúya lújaburugu, ába líchugun eteíngiruni lun Búngiu. Ába lagúbachagunun, ába lamúrusujanun, ába líchugunun joun láni disípulugu, ába jafánreinjanun jádan gürígia jagía. \v 7 Ñíñanu gíñe átiri jarájüñü úduraü jáma, ába líchugun eteíngiruni jawágu, ába lafánreinragüdüniña. \v 8 Joútiña sun jagía químule, buíngüdagíña sédü faníñe táu tífe to ígiraguboun. \v 9 Yaráfañanu joun gádürü mílu wügǘriña. Ába loúnajaniña Jesúsu águyu, \v 10 ába ládinun tídoun ugúnein jáma láni disípulugu, ába joúdin Dalmanutoún. \s1 Jamúriajan fariséogu miláguru lúma Jesúsu \r (Mt 16.1-4; Lc 12.54-56) \p \v 11 Ába jayábin fariséogu, ába jagúmeserun asígeneja lúma Jesúsu. Lúnti jaríjin lábun, ába jamúriajan lun larúfudun ában miláguru joun, siélugiñe. \v 12 Ába lawáragun Jesúsu weíri, ába laríñagun. \p —¿Cásan uágu jamúriaja gürígia ja lánina dan le ában miláguru? Ninárün jáu luágu marúfudúnbei lan miláguru jun. \p \v 13 Ába lígiruniña Jesúsu, ábaya ládinun tídoun ugúnein, ába lídin loubáfurugun dúna. \s1 Jarúfudajan fariséogu quei ísi \r (Mt 16.5-12) \p \v 14 Bulíei jamútiti disípulugu janǘgün eígini, ában rügǘñoun fein jáma tídan ugúnein. \v 15 Ába lewéridiruniña Jesúsu, laríñaga joun. \p —Toúnigi jumátia lueí jísite fariséogu lúma lísite Heródes. \p \v 16 Ába jaríñagun disípulugu jádaangua. \p —Ladǘgatia meígan wamá fein laríñagubei ítara. \p \v 17 Ába lasúbudiruni Jesúsu jarítagun, ába laríñagun joun. \p —¿Ca uágu jaríñaga luágu meígan jumá fein? ¿Úagili gunfaráanda jumá, meféen jugúya? ¿Ítara lidére jichǘgü? \v 18 ¿Maríjintün láu jágu, magáambun jugúya láu jarígeirugu? ¿Marítagun jumáali? \v 19 Dan le nafánreinjanbarun seíngü fein jádan seíngü mílu wügǘriña, ¿átiriñoun faníñe táu tífe jabúdun? \p Ába jaríñagun. \p —Dúusu. \p \v 20 —Ángi dan le nafánreinjanun sédü fein jádan gádürü mílu, ¿átiriñeingi faníñe buin jabúdun? \p Ába jaríñagun. \p —Sédü. \p \v 21 Ába laríñagun joun. \p —¿Úagili gunfaráanda jumá luágu máma lan tuágu fein nadímureja? \s1 Lareídaguagüdün Jesúsu ában maríjinti Betsáida \p \v 22 Lárigiñe, ába jachǘlürün Betsáidoun, ába lanügǘniwa ában marijínti lun Jesúsu, ába jayúmuragun lun lun lagúurun luágu. \v 23 Ítara líña lárügüdüni Jesúsu maríjinti ligía, ába lanǘgüni bougudín lueí fulásu ligía. Ába lájurudagun arǘrei luágu lágu, ába líchuguni lújabu luágu, ába lálügüdüni ánjein gayáraaraü lubeí laríjin. \v 24 Ába laríjin, ába laríñagun. \p —Aríja numútiña wügǘriña, naríjiniña quei tídibu wéwe, eíbugeina. \p \v 25 Ábaya líchuguni Jesúsu lújabu luágu lágu, ába laríjin gürígia ligía láu goúnigi, ába lareídagun, ába laríjini sun cátei furáangu. \v 26 Ába loúnajani Jesúsu águyu, aríñageina lun. \p —Mebélurabátia ubúrugun, maríñagunbeíme lun ni ában ñi. \s1 Laríñaguni Pédro luágu Jesúsu lan Crístubei \r (Mt 16.13-20; Lc 9.18-21) \p \v 27 Lárigiñe, ába lídin Jesúsu jáu láni disípulugu lídoun buri lirájüñü fulásu le geyéguabei láu ubúrugu Cesaréa le Filípo. Ǘmada, ába lálügüdüniña láni disípulugu, laríñaga joun. \p —¿Cátanasan jaríñagun gürígia? \p \v 28 Ába joúnabun. \p —Añájein aríñagutiña luágu Juan lan le abásteragüdajabei lan amǘrü, jíbiri aríñaga proféta Elías ban, añájeingua aríñagutiña luágu ámu lan proféta amǘrü. \p \v 29 Ába laríñagun. \p —Ánti jugúya, ¿cátanati lídan jarítagun? \p Ába laríñagun Pédro lun. \p —Amǘrü Crístubei, le loúnajabei Búngiu lun lasálbaruniña gürígia lídaangiñe jafígoun. \p \v 30 Ába laríñagun Jesúsu joun lun maríñagun jamáni lun ni ában. \s1 Ladímurejan Jesúsu luágu loúnwen \r (Mt 16.21-28; Lc 9.22-27) \p \v 31 Ába lagúmeserun Jesúsu, le Wügǘri Garaǘwarügüti, arúfudaja joun luágu lúnti lan lasúfurirun sarágu, luágu weíribei lan jíchugun wügǘriña weírigutiña lídan jafíñen juríu mebéreseni láu, ítara lúba gíñe joúseruni jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés. Aríñagati joun luágu láfarúaba lan jilágubei, áni lásaaruba lan lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun luágu lǘrüwan wéyu. \v 32 Furáanguti laríñaguni le joun. Ábati lanǘgüni Pédro Jesúsu ñígiñe, ába lagúmeserun adeínja lun. \v 33 Ába lagáraragun Jesúsu, ába laríjin jawágun láni disípulugu, ába lébechuni Pédro, ába laríñagun lun. \p —¡Díseba nueí, Máfia! Bugúya, masáminaruntibu quei Búngiu, basáminarun quei wügǘriña. \p \v 34 Ábati lagúarun Jesúsu joun láni disípulugu jáma jíbiri gürígia lun jayárafadun lun, ába laríñagun joun. \p —Le busénti lafálarunina, bulíeileí cáteiñein lan, awándaleí sun luwúyeri asúfuriruni le lúnbei liábin lun nueígiñe queísi lanǘgüni ában wügǘri lugúruwan, falálana. \v 35 Ladǘga le abúseeruti leséfuragun lúngua ya uboúagu leféridirubei ibágari le magúmuchaditi, ánjeinti le ánjabei leféridiruni libágari ya uboúagu nueígiñe, libíjubei ibágari le magúmuchaditi siélu. \v 36 ¿Cági ju lan lun gürígia lagáñeiruni sun le lánina uboú, leféridireime lubára siélu? \v 37 Úati ni cáta lánina uboú le áuti gayára lan lagáñijan gürígia lubára siélu. \v 38 Le anǘgüti busíganu nuágu lúma luágu nerérun jagíbugiñe gürígia múaraantiña áni gafígountiña ja, nanǘgüba gíñe busíganu láu, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, dánme le niábin siélugiñe láu luweírigun Núguchi, geyégu jáu ánjeligu ja sándubaña. \c 9 \p \v 1 Aríñagati gíñe Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu, luágu añájein lan jádaangiñe ja yábaña guetó, moúnwenbaña darí jaríjini lachǘlürün larúeijan Búngiu láu ubáfu. \s1 Lámuñedagun larijín Jesúsu \r (Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) \p \v 2 Sísi wéyu lárigiñe, ába lanǘgüni Jesúsu Pédro, Jacóbo, lúma Juan, ába lídin jáu luágu ában wǘbü íñuti le ñí lumuti gayára lan jábugua jamá, ába lámuñedagun larijín ñi jagíbugiñe. \v 3 Ába támiridun lanáangun jarú quei jeméreedu, weíriti tíjarun chülǘ lúmoun úa jamá ni gürígia uboúagu gayáraati jachíbun gamísa lun tájarudun ítara. \v 4 Ába jaríjini Elías lúma Moisés ayánuja lúma Jesúsu, \v 5 ába laríñagun Pédro lun Jesúsu. \p —Maésturu, ¡lídan dan awánja lan ya! Adǘga wamá ǘrüwa dibásein, ában bun, ában lun Moisés, ában lun Elías. \p \v 6 Laríñagubaalin líra ladǘga janúfude disípulugu, áni ibídiñeti lun Pédro ca lan laríñagubei. \v 7 Ába larárirun ában juánriñu le ñíjin jabeí, ába ladáuragun jáu, ába lagaambúniwa ában umálali lídaangiñe juánriñu ligía le aríñagubei. \p —Niján Niraǘ le jínsiñebei nun, jeíba láu le lubeíbei. \p \v 8 Lídan óra ligía, dan le jaríjin geyégu ñi, maríjinjaña ámu ñi lueídügüya Jesúsu. \p \v 9 Dan le arárireina jamá lueígiñe wǘbü, ába léredun Jesúsu jawágu lun mabájüdagun jamáni le jaríjibei lun ni ában daríme saráali lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun, ligía le Wügǘri Garaǘwarügüti. \v 10 Ligía jareídunbalin jádaangua, álügüdajárügütiña jámagua cátei lán funa ásaarunibei lídaangiñe oúweni. \v 11 Ábati jálügüdüni Jesúsu. \p —¿Cásan uágu jaríñaga arúfudajatiña lilúrudun Moisés luágu lúnti lan liábin Elías furúmiñe lubáragiñe liábin le Crístubei? \p \v 12 Ába loúnabuniña. \p —Inárüni le jaríñagubei luágu Elíasba lan ñǘbin furúmiñe áni laráanserubei lan sun cátei. ¿Cági taríñagubei Lerérun Búngiu nuágu, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti? Aríñagatu luágu nasúfuriruba lan sarágu áni mabájüdǘnbadina lan. \v 13 Naríñajare jun luágu ñǘbinjali lan Elías, ába jadǘgüni gürígia sun le jabúseerunbei láu, quei taríñaguni Lerérun Búngiu luágu ítara lúba lan lasúseredun lun. \s1 Lareídaguagüdün Jesúsu ában irájü gawáguti espíritu wuríbati \r (Mt 17.14-21; Lc 9.37-43) \p \v 14 Lárigiñe, ába jagíribudun le ñíjin jabeí jíbiri disípulugu, ába jaríjin sarágu gürígia geyégu jáu. Ñíñanu gíñe arúfudajatiña lilúrudun Moisés asígeneja jáma. \v 15 Dan le jaríjinbalin Jesúsu, ába laweíridun janígi láu jaríjini ñi, ába jeíbaagun abúsura lun. \v 16 Ábati lálügüdüniña, laríñaga joun. \p —¿Ca uágu jasígeneja jáma? \p \v 17 Ába loúnabun ában jádaangiñe ja ñíbaña, ába laríñagun. \p —Maésturu, niján niraǘ nanǘgün bun, níjein ában espíritu wuríbati luágu, merérunjali ladǘga. \v 18 Ñí lumuti lárügüdei espíritu wuríbati ligía, lájuchuruni múarugun, ába láfurijan jacútaü liyúmulugugiñe, ába lacǘnrinjan lári. Ledébiliduñati ítara. Amúriajaadina jáma báni disípulugu lun jaságaruni espíritu wuríbati le lueí, siñá jamuti. \p \v 19 Ába loúnabun Jesúsu, ába laríñagun. \p —¡Gürígia mafíñeraditiña! ¿Átiribeísan dan lun neréderuni júma lubá gayára lan jafíñerun nuágu? ¿Ídame lagúmucha mafíñeni le jídaanbei? Barǘjumei irájü ligía ñájoun. \p \v 20 Ába janǘgüni lun. Dan le laríjinbalin espíritu wuríbati ligía Jesúsu, ába loúwejagüdüni irájü ligía, ába leíguadun múarugun, ába lagárabajan, ába láfurijan jacútaü liyúmulugugiñe. \v 21 Ába lálügüdüni Jesúsu lúguchi, ába laríñagun lun. \p —¿Átiri dan lueígiñe ítara lan? \p Ába laríñagun lúguchi. \p —Lúmagiñe ñǘraügili. \v 22 Gíbeeli weíyaasu lájuchuruni espíritu wuríbati ligía wáturugun o dúnarugun lan lún yebe láfaruni jilágubei. Ánjein lubeíti níjein lubeí gayára bumúti adǘga, gudéme wamá bun, íderagua báwa. \p \v 23 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —¿Ca uágu baríñaga ítara? Inárüni luágu gayára lan nadǘgüni. Sun cátei gayáraati lun le afíñebei. \p \v 24 Ába lagúaragun lúguchi irájü ligía. \p —¡Afíñetina, íderagua bána lúntima nafíñerun! \p \v 25 Dan le laríjinbei Jesúsu luágu furésetimájali lan jagíbedun gürígia, ába ladeínjan lun espíritu wuríbati ligía, ába laríñagun. \p —Espíritu magáambaditi, maríñagadi, aríñagatina bun lun báfuridun, ígirabeí irájü le áni mebéluradügüyabá lídoun. \p \v 26 Ába lagúaragun espíritu, ábaya loúwejagüdüni irájü ligía, ába láfuridun, ába leréderun irájü ligía camá jiláali. Sarágu jáña aríñagutiña luágu jilá lan. \v 27 Ába lárügüdüni Jesúsu lueígiñe lújabu, ába liñúraguni, ába laráramun. \p \v 28 Ábati lebélurun Jesúsu múnadoun, ába jálügüdüni láni disípulugu dan le jábuguarügaña lúma, ába jaríñagun lun. \p —¿Cásan uágu siñá wabalin espíritu wuríbati ligía aságara? \p \v 29 Ába laríñagun joun. \p —Ladǘga líbe espíritu le, láu rügǘñein ayúmuraguni lun Búngiu lúma ayúnaruni gayára lan láfuridun. \s1 Ladímurejaanya Jesúsu luágu loúnwen \r (Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) \p \v 30 Dan le joúdin ñígiñe, ába jásügürün Galiléagiñe, \v 31 mabúseeruntiti Jesúsu lun lasúbudirúniwa jalíñañein lan ladǘga larúfudajaña lan joun láni disípulugu, aríñageina ligía luágu ledéregerúaba lan, ligía le Wügǘri Garaǘwarügüti, jájaburugun wügǘriña wuríbatiña áni jáfarubei lan jilágubei, ábame lásaarun lídaangiñe oúweni luágu lǘrüwan wéyu lúnya labágaridun. \v 32 Úati gunfaráanda jamáni le laríñagubei joun, áni janúfudetiña lun jálügüdüni. \s1 ¿Cátima weírigubei? \r (Mt 18.1-5; Lc 9.46-48) \p \v 33 Ába jachǘlürün ubúrugu Capernaúm, múnada, ába lálügüdüniña Jesúsu. \p —¿Cásan buga uágu jadímureja le eíbugeina jumá? \p \v 34 Ába jeréderun maníñu ladǘga ǘmada adímurejeina jañá buga luágu ca lan jádaangiñe weírigutimaabei. \v 35 Ábati lañúurun Jesúsu, ába lagúarun joun dúusugubei disípulugu lubádun, ába laríñagun joun. \p —Le abúsueruti ligía lan furúmiñeti, lúnti agúmujoúni lan jádan súngubei, lun gíñe lesériwidun joun súngubei. \p \v 36 Ába lanǘgün ában irájü, ába líchuguni jamídaangua, ába lanǘgüni lújaburugu, ába laríñagun joun. \p \v 37 —Gürígia le erésibiruti ában irájü quei le lídan níri, resíbi lumútina, áni máma rügǘñein áu lerésibira, resíbi lumúti gíñe Núguchi le oúnajabalina. \s1 Le mámabei wágani, wámagiñeñein \r (Lc 9.49-50; Mt 10.42) \p \v 38 Ába laríñagun Juan lun. \p —Maésturu, aríjatiwa ában wügǘri aságajati espíritugu wuríbatiña lídan bíri, quei máma lan wámañein, ába wawéridiruni lun madǘgündügüya láani. \p \v 39 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Mawéridira jumeí, ladǘga úati ni ában le adǘgüti miláguru lídan níri lun ladímurejan wuríba nuágu. \v 40 Le mámabei wágani, wámagiñeñein. \v 41 Ninárün jáu luágu furúmieguarügü lan le íchuguti ában wéru dúna jun lídan níri ladǘga láni jumá Crístu, libíjuba afáyeiruajaü buíti. \s1 Goúnigi lueí leíguadúniwa lídoun figoú \r (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2) \p \v 42 ‘Furúmieguarügü le afígoungüdüti ában jádaangiñe ja isérigiñabaña lídan jafíñen nuágu, buítimaati jamúga lun lun lágurúniwa baránajoún láu ában oúnwenbun dǘbü le amúligülei güráñu luágu ligíina sügǘ láu ladǘgüni cátei líra. \v 43 Ánjabu lafígoungüda bújabu guánarü, buítimaati jamúga lun báchuguni, ladǘga buítimaati jamúga bídin siélun láurügü ában újabu sügǘ láu jamúga badarún láu biángubei bújabu máfiougatin, \v 44 ñí lubei moúnwen jamá jéweraü ja eígibalin jágubu jiláaña, méñeguchadi wátu. \v 45 Ánjabu gíñe lafígoungüda bugúdi guánarü, buítimaati jamúga gíñe lun báchuguni, ladǘga buítimaati jamúga bebélurun siélun láu ában ugúdi sügǘ láu badarún máfiougatin láu biángubei bugúdi, \v 46 le ñí lubei moúnwen jamá jéweraü, méñeguchadi ligía wátu. \v 47 Ánjabu gíñe lafígoungüda bágu, buítimaati lun baságaruni, ladǘga buítimaati jamúga bebélurun lídoun larúeijan Búngiu láu ában águu sügǘ láu jamúga badarún máfiougatin láu biángubei bágu, \v 48 le ñí lubei moúnwen jamá jéweraü, méñeguchadi ligía wátu. \p \v 49 ‘Sun gürígia ja lánigubaña Búngiu, jouchúaba quei lau wátu geméti jawágu lun jarúmadagüdǘniwa, queísigubeirügü líchugúniwa sálu luágu cátei adágaragüdǘwati lun Búngiu, arúfuda lámuga luágu jarúma lan, buídu ligía lun lareidúniwa. \v 50 Buíti sálu, ánjein leféridira lubásuan, ¿cábagi un ju lan? Ítara líña lubeíti, awánda jumeí sun ouchúni lubá jarúmadun ligíbugiñe Búngiu, lídan jumá úaraguni júmagua. \c 10 \s1 Larúfudajan Jesúsu luágu ígiraguni \r (Mt 19.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Ába láfuridun Jesúsu Capernaúmgiñe, ába lídin loúbawagun Judéa lúma luágun oúbaü le ñígiñe lubeí láfuacha wéyu libíti dúna le Jordán. Ábaya joúndaragun gürígia le ñí lubei, ábaya larúfudajan joun queíñaja ligáburi. \v 2 Ábati jayábin jádaangiñe fariséogu luágun Jesúsu áluga járügüdüni tídan jasádaran láu jálügüdüni ánjein maríban lubeí lun lafánreinragun wügǘri túma lúmari. \v 3 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —¿Cá mejagi laríñagubei Moisés jun? \p \v 4 Ába jaríñagun lun. \p —Aríñagati Moisés luágu gayára lan tíchugúniwa gárada lánina ígiraguni tun úmari. \p \v 5 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Líchugunbaalin Moisés gumádi líra jun ladǘga tidére janígi. \v 6 Ánjein méja, dan le ladǘgünbalin Búngiu sun cátei, “adǘga lumútiña wügǘri túma wǘri”. \v 7 “Ligía lígirubei lubeí wügǘri lúguchi túma lúguchu lun laganoúniwa túma lúmari, \v 8 ábame jeréderun quei ábanrügü.” Mámaña lubeíti biáma, ábanrügaaña. \v 9 Ligía moún lubei lafánreinraguni wügǘri le ladúnraguagüdübei Búngiu. \p \v 10 Dan le múnada jamá, ábaya jálügüdüni disípulugu luágu cátei le, \v 11 ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Le ígirutu lúmari, ába lagámaridun ámu, ladǘgüña adultériu. \v 12 Ánjein gíñe tígira wǘri túmari, ába tagámaridun ámu, tadǘgüña gíñe adultériu. \s1 Labíniruniña Jesúsu irájüñü \r (Mt 19.13-15; Lc 18.15-17) \p \v 13 Ába janáajan gürígia irájüñü lun Jesúsu lun lagúurun jawágu, ába jagúmeserun disípulugu adeínja joun ja anáajabaliña. \v 14 Dan le laríjini Jesúsu, magúndaati láu, ába laríñagun joun. \p —Ígira jumá lun jayábin irájüñü númoun, mamájara jumá, ladǘga ja jarúmabaña afíñe quei irájüñü, jagía lílanabaña larúeijan Búngiu. \v 15 Ninárün jáu luágu le lan marúfudunti ában igáburi ǘnabugubuti queísi ában irájü, siñábei lebélurun lídoun larúeijan Búngiu. \p \v 16 Ába lanǘgüniña lújaburugu, ába labíniruniña láu lújabu jawágu. \s1 Ladímurejan ában rísiti lúma Jesúsu \r (Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) \p \v 17 Dan le lasígirunbalin Jesúsu luweíyasun, ába liábin ában wügǘri eíbaagueina lubároun, ába lájuduragun ligíbugiñe, ába lálügüdüni ítara. \p —Maésturu buíti, ¿cásan cátei buíti lúnbei nadǘgüni lun nibíjini ibágari le magúmuchaditi? \p \v 18 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —¿Ca uágu baríñaga nun “buíti”? Ában rügǘñein buíti, Búngiu. \v 19 Subúditi gumádi bun. “Maganoúabá túma ában gámaritu ámu, máfarajabá, míwerujabá, madímurejabá iyéeni luágu ni ában, mayéeda báña gürígia, inébe jamá bagǘbürigu bun.” \p \v 20 Ába laríñagun wügǘri ligía. \p —Maésturu, gúnfulitina láu sun le lúmagiñe ñǘraügidina. \p \v 21 Ába laríaguni Jesúsu láu ínsiñeni, ába laríñagun lun. \p —Ában cátei mégeibei lun badǘgüni. beíba, alúgurabeí sun le búmabei, ábame bíchuguni lebégi joun gudémetiña, ábame bibíjin irísini siélu. Ábame bagíribudun, ábame bafálarunina. \p \v 22 Dan le lagáambunbalin gürígia le cátei le, ába lírudagun, ába lídin láu íruni ladǘga rísiti buídu. \v 23 Ába laríjin Jesúsu geyégu jawágun súngubei, ába laríñagun joun láni disípulugu. \p —¡Jénreenguti lun jebélurun rísitiña lídoun larúeijan Búngiu! \p \v 24 Ába laweíridun janígi disípulugu láu le laríñagubei, ábaya laríñagun joun. \p —Nirájüñü, ¡jénreenguti lun jebélurun ja íchubalin jafíñen luágu jarísin lídoun larúeijan Búngiu! \v 25 Méreenguntimaati lun ában caméyu lun lásügürün lídaangiñe lujúyun ában agúsa sügǘ láu lebélurun ában rísiti lídoun larúeijan Búngiu. \p \v 26 Dan jagáambunbalin cátei le, ába laweíridun janígi, ába jálügüdagun jámagua. \p —¿Cáteiti gayáraabei lasálbarun? \p \v 27 Ába laríaguniña Jesúsu, ába laríñagun joun. \p —Siñáti jasálbaragun gürígia joúngua, ánjein Búngiu, gayáraati, ladǘga úati ni cáta siñáti lun Búngiu. \p \v 28 Ábati laríñagun Pédro. \p —Wabúreme, wagía, ígira wamáalitia sún meja le wámabei lun wafálarunibu. \p \v 29 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Ninárün jáu luágu furúmieguarügü lan le ígirutu lúban, o lamúlenu, o líbugañanu, o lítunu, o lúguchi, o lúguchu, o lirájüñü, o lufúlasun nueígiñe o lueígiñe lan ugánu le lánina asálbaruni, \v 30 lerésibiruba san weíyaasu sügǘ láu guetó lídan uboú le. múna, amúlenu, íbugañanu, ítunu, úguchurunu, isáanigu, lúma fulásu, láu sun leíbaajoúniwa, resíbi ligíame ibágari magúmuchaditi siélu. \v 31 Sarágu jáña ja furúmiñetiñábaña guetó, jagíaba agúmujoúni yágüta siélu, áni sarágu ja agúmujoúnibaña, jagíaba furúmiñetiña. \s1 Ladímurejaanya Jesúsu luágu loúnwen \r (Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) \p \v 32 Luáguñanu ǘma lun Jerusaléoun, Jesúsu jabá jabá láni disípulugu, láuñanu luweírin anígi, áni jíbiri gürígia ja afálarubaliña, láuñanu anúfudei. Ábayati ladíñurun Jesúsu jáu láni dúusu disípulugu jaweí jíbiri gürígia, ába lagúmeserun aríñagei le lúnbei lasúseredun lun joun. \v 33 Ába laríñagun joun. \p —Quei lubeí jaríjini, luáguñadiwa ǘma lun Jerusaléoun, le ñíba lubeí nedéregerúa, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, joun jábutigu jafádirigun juríu lúma joun arúfudajatiña lilúrudun Moisés, ja lúnbaña jasíadirunina lun noúnwen. \v 34 Ábame jedéregerunina joun ja mámabaña juríu lun jéjerajan náu, jabeíchubadina, jásueragubadina, ábame jáfarunina jilágubei, luágume lǘrüwan wéyu, ábame násaarun lídaangiñe oúweni lúnya nabágaridun. \s1 Jamúriajan Jacóbo lúma Juan ában fuleísei \r (Mt 20.20-28) \p \v 35 Ábati jayábin Jacóbo lúma Juan, ja lirájüñü Zebedéo, ába jaríñagun lun Jesúsu. \p —Maésturu, buséntiwa lun badǘgün ában fuleísei woun. \p \v 36 Ábati laríñagun joun. \p —¿Cági jabúseerubei lun nadǘgün jun? \p \v 37 Ába jaríñagun lun. \p —Lun dánme lan barúeijan láu sun buweírigun, lun bañúuragüdüníwa, ában lueígiñe boúnwenren, ában lueígiñe bubaǘna. \p \v 38 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ibídiñeti jun ca lan jamúriajabei. ¿Gayáraabei jawánduni luweírin igárigu le lúnbei nawánduni, gayára ligíame júaradun núma lídan nasúfurirun? \p \v 39 Ába joúnabun. \p —Gayára wabeí. \p Ába laríñagun joun. \p —Lúnti jawánduni igárigu le lúnbei nawánduni, úara jugúyame núma lídan nasúfurirun, \v 40 ánjein lun jañúurun ában lueígiñe noúnwenren, ában lueígiñe nubaǘna, máma áu lúnbei níchuguni, líchugúba joun ja ubáabaña laráanserei Búngiu. \p \v 41 Dan le jagáambunbalin ja jíbiri díisi disípulugu, ába jagáñidun lúma Jacóbo láu Juan. \v 42 Ába lagúarun Jesúsu joun súngubei lubádun, ába laríñagun joun. \p —Quei jasúbudirun, ja agúmadijabaña jádan ja mámabaña juríu, arúfudaguatiña joúngua camá jamuga jabúriña lílana fulásu ligía, játi weínamubaña jádan, arúfuda jamúti jabáfu. \v 43 Ánjein jídan, máma lúba, le abúseeruti lun weíri lan jídan, lúnti lesériwiduniña jíbiri. \v 44 Furúmieguarügü jídaangiñe le abúseeruti lun ligíaba lan furúmiñeti, lúnti idámuni lan joun jíbiri, \v 45 ítara quei máma lan niábiña, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, lun nesériwidúniwa, niábiña lun nesériwidun lúma lun níchuguni nibágari lebégime jasálbarun sarágu gürígia. \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu Bartiméo, le maríjinbei \r (Mt 20.29-34; Lc 18.35-43) \p \v 46 Ábati jachǘlürün Jericó. Dan le áfurideina lan Jesúsu lídaangiñe fulásu ligía jáu láni disípulugu jáma sarágu gürígia, ñíñein ában maríjinti gíriti Bartiméo, liraǘ Timéo, ñun láru ǘma amúriaja seínsu. \v 47 Dan le lagáambunbei luágu yaráfaali lan Jesúsu le Nazarétna, ába lagúmeserun maríjinti ligía agúaraja. \p —¡Jesúsu, ladǘgawagun Davíd, gudémená bun! \p \v 48 Sarágu jáña adeínjatiña lun lun lámanichun, ligíatima lagúaragun. \p —¡Ladǘgawagun Davíd, gudémená bun! \p \v 49 Ába leréderagun Jesúsu, ába laríñagun. \p —Wájuma lun lun liábin nun. \p Ába jagúarun lun maríjinti ligía, ába jaríñagun lun. \p —Ragǘba gurásu, sarába, lagúajaña bun. \p \v 50 Ába lachǘürunun labíte, ába ladǘgün ában chubaǘ, ába layárafadun lun Jesúsu. \v 51 Ába lálügüdüni Jesúsu. \p —¿Ca babúseerubei nadǘgün bun? \p Ába loúnabun maríjinti ligía. \p —Maésturu, buséntina naríjin. \p \v 52 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Gayáraati bídin, areídaguaadibu ladǘga afíñeedibu nuágu. \p Lídan óra ligía, ába gayára lan laríjin maríjinti ligía, ába lídin lárigi Jesúsu. \c 11 \s1 Lebélurun Jesúsu Jerusaléoun \r (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 Dan le yaráfaaña lubeí lun Jerusalén, ába jachǘlürün ligíbugiñe fulásu buri le Betfajé lúma Betánia, le ǘnabubei libíti wǘbü le Olívos, ába laríñagun Jesúsu joun biáma jádaangiñe láni disípulugu. \p \v 2 —Jeíba lídan liraǘraü fulásu le wagíbugiñebei, dánme le jachǘlürün ñi, jadáriruba ában burígü güráñu le maweinjoúngili ni ában weíyaasu. Jafáragadeíme, ábame janǘgüni ñájoun. \v 3 Ánjaün álügüdǘwa ca lan uágu jadǘgei le, jaríñagame lun luágu busén láni Jesúsu, luágu láguyugüdübei lan furése. \p \v 4 Ába joúdin, ába jadáriruni burígü ligía güráñu lubádu ában béna, boúgudi lídan ǘma, ába jafáragaduni. \v 5 Ába jaríñagun jádaangiñe ja ñíbaña ǘmadarugu joun. \p —¿Ca jadǘgübei? ¿Cáme jafáragadei burígü le? \p \v 6 Ába joúnabuniña quei laríñaguni Jesúsu joun, ába jígiruniña lun joúdin láu. \v 7 Ába janǘgüni burígü lun Jesúsu, ába jíchugunun jabíte luágu burígü ligía, ába laweínruni Jesúsu. \v 8 Sarágu jáña átulerutu jabíte luágu ǘma, jíbiri, ába jánchuajan tilímun wéwe, ába jachágajani luágu ǘma lubá lásügürün Jesúsu ligíbuagugiñe. \p \v 9 Ja ubáraübaña jáma ja árigibaña, ába jagúmeserun agúaraja. \q1 ¡Glória! ¡Biníwati wügǘri le ñǘbinbei lídan líri Wabúreme Búngiu! \q1 \v 10 Biníwati arúeijani le ñǘbinbei, le lúnbei ítara lan queísi meja larúeijan wáguchi Davíd. \q1 ¡Uweíriguni lun Búngiu lídan líñun-ágei siélu! \p \v 11 Lárigiñe, ába lebélurun Jesúsu Jerusaléoun, belú ligía témpulurugun, lárigiñe laríjini sun cátei, ába lídin Betánia jáu dúusu disípulugu ladǘga dárüjali lan. \s1 Líñaraguni Jesúsu tídibu ígo to míinboun \r (Mt 21.18-19) \p \v 12 Larúgan, dan le jáfuridunbei Betániagiñe, ába lalámachun Jesúsu. \v 13 Dísegiñe, ába laríjin ában tídibu ígo gabánatu. Ába lídin aríja ánjein gin tubeí, ubánaü rügǘñein ladárira tuágu ladǘga mámagili lan tidáani ígo. \v 14 Ábati laríñagun Jesúsu lun tídibu ígo ligía. \p —Magíindadügüyabá. \p Ába jagáambuni láni disípulugu. \s1 Larúmadagüdünun Jesúsu témpulu \r (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 15 Lárigiñe, ába jachǘlürün Jerusaléoun, ába lebélurun Jesúsu témpulurugun, ába laságajaniña ja alúgurajabaña jáma ja agáñijabaña ñi. Ába lagárabajani jadábulan ja asáansijabaña seínsu joun gürígia lúma jála ja alúgurajabaña únjun. \v 16 Mígirun lumútu témpulu lun ǘmame. \v 17 Ába laríñagun lídan larúfudajan joun. \p —Laríñajare Búngiu tídan líburu to Lerérun. “Núban, fulásu le ñí lubei gayára lan jayúmuragun sun gürígia nun, ánjein jugúya, barǘ jumaaru quei jában jíwerutiña.” \p \v 18 Ába jagáambun jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés luágu le laríñagubei, ába jagúmeserun áluaja ída lúba lan jáfaruni jilágubei, ladǘga janúfudetiña lueí, quei sun lan gürígia weíriti janígi luágu le larúfudajabei. \v 19 Dan le lagúñedunbei, ába láfuridun Jesúsu fulásurugugiñe. \s1 Tídibu ígo to ásaürüboun \r (Mt 21.20-22) \p \v 20 Larúgan bináafin, sügǘti Jesúsu jáma láni dúusu disípulugu lueígiñe méme ǘma ligía, ába jaríjinun tídibu ígo saǘja lúmagiñe tílagüle. \v 21 Ába larítaguni Pédro, ába laríñagun lun Jesúsu. \p —Maésturu, ¡aríjabá tun tídibu ígo to bíñaraguboun gúñaarü, saǘja! \p \v 22 Ába laríñagun Jesúsu joun súngubei. \p —Afíñe jumá luágu Búngiu. \v 23 Ninárün jáu luágu furúmieguarügü lan le aríñaguti lun wǘbü le. “Gidába yágiñe, dabúba baránajoun”, ánjein úa lubeí liloúguan afíñeni tídan lanígi áni afíñe ligía luágu lagúnfuliruba lan le laríñagubei, ítara lúba. \v 24 Ligía naríñagunbei jun luágu sun lan le jamúriajan lúma Búngiu, ánjein afíñe jubeí luágu resíbi jumáali lan, ítara lúba. \v 25 Dan le jayúmuraguña lan lun Búngiu, ánjein níjein lubeí ladǘga ában gürígia jun le mísiñeti jun, ferúduna jumeí lun gíñe ferúduna lánün Júguchi Búngiu le siélubei. \v 26 Ánjein úa ferúduna jumá, úabei gíñe ferúduna láani Júguchi Búngiu le siélubei jifígoun. \s1 Lugúmadin Jesúsu \r (Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) \p \v 27 Ába jagíribudun Jerusaléoun. Dan le eíbugeina lubeí Jesúsu témpulurugu, ába jayábin jábutigu fádirigu, arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma ámu wügǘriña ja weírigutiña lídan jafíñen juríu, \v 28 ába jálügüdüni. \p —¿Cáteisan biríchabei lun bádaragun búngua lídoun cátei le tánina témpulu? ¿Ca íchugubalin ubáfu le bun? \p \v 29 Ába loúnabuniña Jesúsu, aríñageina ligía joun. \p —Nálügüdaadün gíñe ában cátei, ánjana joúnaba, naríñagubei jun ca lan áu gumádi nadǘgei buri cátei le. \v 30 ¿Ca oúnajabalin Juan abásteragüdaja? ¿Búngiu, ódi wügǘriña? \p \v 31 Ába jagúmeserun adímureja jámagua, ába jaríñagun. \p —Ánjawa aríñaga luágu Búngiu lan oúnajabalin, laríñaguba woun ca lan uágu mafíñerun wabeí lun Juan. \v 32 ¿Ódi waríñaguba funági luágu joúnajan lan wügǘriña? \p Lun jamúga joúnabun ítara, janúfudetiña jaweí gürígia, ladǘga subúdi jamáni sun gürígia luágu proféta lán Juan. \v 33 Ábati jaríñagun lun Jesúsu. \p —Ibídiñeti woun. \p Ábati gíñe laríñagun Jesúsu. \p —Maríñagun nubeí gíñe jun ca lan áu gumádi nadǘgei cátei le. \c 12 \s1 Jémpulu jawáguti ñadágimeintiña wuríbatiña \r (Mt 21.33-46; Lc 20.9-19) \p \v 1 Ábati lagúmeserun Jesúsu adímureja joun gürígia ja ñíbaña láu jémpulu, ába laríñagun joun. \p —Ñíñein meja ában wügǘri, ábunaguti tídibu beíbei lufúlasunrugu. Ába ladǘgün baríeru láu, adǘga ligía ában ágei lun laríbichawagún tíra beíbei lídoun lúma ában wáyelesi lun gayára lan loúnigiruni sun cátei. \p Ába lájayajani lichári joun ñadágimeintiña, ába lídin adǘga weíyaasu. \v 2 Dan le lachǘlürünbei dan lun alúbajani, ába loúnajan ában lumúsun amúriajei lufánran jámagiñe ñadágimeintiña. \v 3 Ábarüga járügüdüni músu ligía, ába jabúleiseiruni, ába joúnajani lárigoún, míchutiña ni cáta lun. \v 4 Ábaya loúnajan labúreme ichári ábanya músu, ába jíchaagun dǘbü luágu, boúgua jameí lábulugu, anába. \v 5 Ábaya loúnajan labúreme ichári ábanya, ába jáfaruni jilágubei. Lárigiñe, ába loúnajan sarágu, ában lárigi ában, buleísei jamáña jíbiri, áfaragua jíbiri jilágubei. \p \v 6 Níjeinguati ában lun loúnajani, ában liraǘ jínsiñeti lun buídu, lagúmujoún óra ába loúnajani, ába larítagun luágu inébebei lan joun ladǘga liraǘ lan. \v 7 Ába jaríñagun ñadágimeintiña jámagua. “Niján le lúnbei libíjini alágan, wáfaraali jilágubei, wagía lámuga labúriña sun cátei.” \v 8 Ábati járügüdüni, ába jáfaruni jilágubei, ába jaságaruni lúgubu lídaangiñe fulásu ligía. \p \v 9 Ábati lálügüdajan Jesúsu. \p —¿Cábati ladǘga labúreme ichári? Liábinme, ábame láfaraguniña ñadágimeintiña jilágubei, ábame líchuguni ichári joun ámu. \p \v 10 ¿Malíijan jumágilisan le taríñagubei Lerérun Búngiu nuágu? Taríñajare. \q1 Lé meja dǘbü le mabúseerun jabeí ábunagutiña, \q1 ligíaali furúmiñeti. \q1 \v 11 Wabúreme Búngiu adǘgübalin lun furúmiñetibei lan, \q1 áni aríja wamúti quei ában cátei weíriguti. \p \v 12 Ába jabúseerún yebe jadáürüni Jesúsu ladǘga jasúbudiruni luágu jawágu lan layúsurei jémpulu le. Quei janúfudebei jaweí gürígia, ába jígiruni lúngua, ába joúdin. \s1 Luáguti lafáyeijoún seínsu lun gumádi \r (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26) \p \v 13 Lárigiñe, ába joúnajoúniwa jádaangiñe fariséogu jáma jádaangiñe lánigu Heródes lúmoun Jesúsu lun jaríñagagüdüni som cátei le lúnti gayára lan jíchuguni lidúnrunme. \v 14 Ába jayábin, ába jaríñagun lun. \p —Maésturu, subúditi woun luágu aríñaga báani inárüni, manúfudeiga lueí ni ában ladǘga ni cáta lan luweírigun gürígia bun, áni barúfudajani lémeri Búngiu láu inárüni. Áríñagabá ában cátei woun. ¿Buítisan lun lafáyeijoún seínsu lun warúeite le Rómana ódi mabuídunti? \p \v 15 Subúdi lumúti Jesúsu luágu biánguañein lan jagíbu, ába laríñagun joun. \p —¿Cámesan jíchaajan sádara nubá? Barǘjuma ában lídaangiñe seínsu ligía nun, aríja námugei. \p \v 16 Ába janǘgüni lun. Dan le laríjini, ába lálügüdüniña. \p —¿Cági iyáwa lúma íri le luágubei? \p Ába jaríñagun lun. \p —Láni urúei Rómana. \p \v 17 Ába laríñagun joun. \p —Rújumeiti láni urúei lun urúei, rújumeime láni Búngiu lun Búngiu. \p Ába laweíridun janígi láu ligáburi loúnabuniña. \s1 Álügüdajani libǘgürü ásaaruni lídaangiñe oúweni \r (Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) \p \v 18 Ába joúdin fiú saduséogu aríjei Jesúsu. Afíñetiña saduséogu luágu úa lan ásaaruni lídaangiñe oúweni. Ába lubeíti jaríñagun lun. \p \v 19 —Maésturu, aríñagatí meja Moisés luágu ánjein lan oúwe ában wügǘri le maríeiti masáaniguga táu lúmari, lúnti lan lamárieidun lamúlen túma wǘri to ueíboun loúwe, lun gasáanigu lan táu lun líbugaña le oúwebei. \v 20 Ñíñanu mejati sédü gamúlenuguátiña, le furúmiñeti, ába lamárieidun, ába loúnwen marájüñüga. \v 21 Le jabíaman, ába lamárieidun túma wǘri tó buga lúmari líbugaña, ába gíñe loúnwen marájüñütiña, ligía méme asúsereda lúma le jǘrüwan. \v 22 Maríeitiña sédügubei jagía túma, úati ni ában garaǘti táu. Lagúmujoún óra, ába gíñe toúnwen wǘri tugúya. \v 23 Niján le uágubei wálügüdaja. Dánme le jásaarun jiláaña lídaangiñe oúweni lúnya gabágari jamá, ¿cábagi úmari wǘri tugúya jádaangiñe sédü gamúlenuguátiña ja, lárigiñe maríei jamá sun jagía túma? \p \v 24 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Bulíeiguatün ladǘga libídiñe tuáguti Lerérun Búngiu jun, ni luáguti lubáfu Búngiu. \v 25 Dánme le jásaarun jiláaña lúnya jabágaridun, ámujalime jabágari, magámaridun jába, míchugun jamáñame jasáanigu lun maríei, queísi magámaridun jamá ánjeligu siélu. \v 26 Ánjeinti luágu sará jamá jiláaña lúnya jabágaridun, ¿malíijan jumágiru lilíburun Moisés luágu ladímurejan Búngiu lun lídaangiñe ában búbugati durúngu umúti? Laríñajare lun. “Áu Lubúngiutebei Abrahám, Lubúngiute Isáac, Lubúngiute Jacób.” \v 27 Ítara líña lubeíti, ánjein jamúgati jiláañu jáña wügǘriña jagía lun sun dan, maríñagunti jamúga Búngiu luágu Jabúngiute lan, ladǘga máma Jabúngiute jiláguaaña Búngiu, Jabúngiute wínwangiña. Ítara líña lubeíti, jugúya weíriti jabúlieidágun. \s1 Gumádi le weírigutimaabei \r (Mt 22.34-40) \p \v 28 Ñíñein ában jádaangiñe arúfudajatiña lilúrudun Moisés le agáambubalin jadímurejan, queíti subúdi láani luágu oúnaba lániña Jesúsu buídu, ába liábin lubároun, ába lálügüdüni. \p —¿Cáteisan lídaangiñe lilúrudun Búngiu weírigutimaabei? \p \v 29 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Niján le weírigutimaabei. “Agáamba jumána, jugúya Israelítagu, Wabúreme Búngiu, ligía rügǘñein Abúremein. \v 30 Jínsiñelá lubeíti Babúreme Búngiu bun táu sun banígi, táu sun buwáni, láu sun bisáminan, láu sun bére.” Ligía gumádi le weírigutimaabei, \v 31 áni le libíaman lídan uweíriguni lenége le furúmiñeti. “Jínsiñe jamá bíbirigu bun quei bínsiñegua búngua.” Úati ámu gumádi weíriguti lueí biáma le. \p \v 32 Ába laríñagun arúfudajati ligía lun. \p —Buíti baríñaguni, maésturu. Binárün luágu ában rügǘñein lan Búngiu, luágu úa lan ámu, \v 33 áni lúnti jínsiñe lan Búngiu woun táu sun wanígi, láu sun wasáminan, táu sun wawáni, láu sun wére, lun gíñe jínsiñe jamá wíbirigu woun queísi wínsiñegua woúngua. Gebégiti sun líra ligíbugiñe sügǘ láu sun wadágaragüdün lun lúma sun cátei le agudúbei luágu latárü. \p \v 34 Dánti le lagáambun Jesúsu loúnabun láu lichú áu, ába laríñagun lun. \p —Madíseedibu lueí lílana ban larúeijan Búngiu. \p Manígijaña lun jálügüdajan. \s1 ¿Ca adǘgawagun Crístu? \r (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44) \p \v 35 Larúfudajaña Jesúsu témpulurugu, laríñaga. \p —¿Ída liñásan jaríñagunbei arúfudajatiña lilúrudun Moisés luágu ladǘgawagun lan Davíd Crístu? \v 36 Davíd guánarügü láu lubáfu Sífiri Sándu aríñagati ítara. \q1 Laríñajare Abúremein lun Nabúreme. \q1 “Ñurúba núma lueígiñe noúnwenren \q1 daríme níchuguniña báganiñu bújaburugun.” \m \v 37 ¿Ída lubáti ladǘgawagun lan Davíd Crístu ánjein wa lubálin Davíd guánarü Crístu, “Nabúreme”? \p Ába jagáambuni bürǘbünu gürígia jagía láu ugúndani. \s1 Ladárirun Jesúsu jadúnrun arúfudajatiña lilúrudun Moisés \r (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54, 20.45-47) \p \v 38 Ábaja laríñagun Jesúsu joun lídan larúfudajan. \p —Toúnigi jumátia jaweí arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jínsiñeti joun lun jeíbugun táu anáanguni durúrutu lúma lun labúsurúniwa joun ǘmada láu sarágu inébesei. \v 39 Áluaja jamúti jalaǘ le jála weírigutiña tídan jalígilisin juríu, lúma lubuídun-ágei ubáraü lídan eígini. \v 40 Gidá jamutu jában würíña ja jiláaña úmari jaweí, lúnti jadáuragun láu sun líra, ába jadǘgün afúrieiduni le migínaguti. Weíribei jasúfurirun luágu sun le jadǘgübei. \s1 Tedéweejan fugiábu wǘri to jiláali túmari, lun Búngiu \r (Lc 21.1-4) \p \v 41 Luágu ában wéyu, ñun líña Jesúsu témpulurugu tigíbugiñe gáfu to lágei seínsu, aríaguei jíchaajan gürígia seínsu tídoun. Gíbetiña rísitiña íchugutiña sarágu seínsu. \v 42 Ligía tiábin ában fugiábu wǘri to jiláali túmari, ába tíchugun bián gáwanün tídoun gáfu tugúya. \v 43 Ába lagúarun Jesúsu joun láni disípulugu lubádun, ába laríñagun joun. \p —Ninárün jáu luágu gíbetima lan tíchugun wǘri to sügǘ jáu sun ja íchugubaña seínsu tídoun gáfu to, \v 44 ladǘga sun jagía, lídaangiñe le ígiragubei jáma jíchiga, ánjoun tugúya, láu tugúdemegun rútumuti sun lé túmabei lun tawínwandun. \c 13 \s1 Laríñagun Jesúsu luágu tagǘnrinchawagúba lan témpulu \r (Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 Dan le láfuriduña lan Jesúsu témpulurugugiñe, ába laríñagun ában jádaangiñe láni disípulugu lun. \p —¡Maésturu, aríjabá tun tubuídun watémpulun lúma buri dǘbü le áubei tadügǘwa! ¡Máma tanárime buri! \p \v 2 Ába loúnabuni Jesúsu. \p —¿Aríagu jíña tun tanárime témpulu to? Merédebeítia ni ában dǘbü ligíbuagu ában, lagǘnrinchaguba sun le. \s1 Seíni buri lubáragiñe lagúmuchun uboú \r (Mt 24.3-28; Lc 21.7-24, 17.22-24) \p \v 3 Ábati joúdin luágu wǘbü le gíribei Olívos le tigíbugiñebei témpulu. Dánti le ñun líña lan Jesúsu ñi, ába jayábin Pédro, Jacóbo, Juan lúma Andrés, ába jaríñagun lun, jagíaguarügü. \p \v 4 —Buséntiwa lun baríñaguni woun ídame lan lasúsereda sun le tun témpulu to. ¿Cábasan seíni luágu chülǘjali lan dan lun lagúnfulirun sún buri cátei le? \p \v 5 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Toúnigi jumá, mayéedagualaǘn ni ában, \v 6 ladǘga sarágujaba ñǘbintiña, jaríñagame. “Áu Crístubei”, áni sarágujaba jayéedun. \p \v 7 ‘Jugúya, dánme le jagáambuni lamúri wuríbu yaráfa jun lúma ugánu luágutí buri wuríbu díseti jueí, manúfudedagua jumá, ladǘga ñíbei wuríbu súnwandan, mámagili lagúmuchun uboú líra. \v 8 Lageíndaguba ában fulásu lúma ában, awúribuja ligíame ában ageíraü lúma ámu. Ñíbei járabaganáli lídan sarágu fulásu, ilámaü, chagáguaü, áni súnme buri cátei le, lagúmesejarügügilime le lúnbei lasúfurirúniwa. \p \v 9 ‘Toúnigigua jumá júngua ladǘga jedéregerúaba lun lúrudu, ábame jabúleiseirunün tídan buri jalígilisin juríu, janügǘba lun jagúseragüdǘniwa jagíbugiñe gumádimatiña lúma jagíbugiñe urúeigu, nueígiñe, ítara lúba gayára lan jadímurejan nuágu, jagíbugiñe. \v 10 Lubáragiñe lagúmuchun uboú, lapúrichijoúba ugánu luáguti asálbaruni lídan sun fulásu. \v 11 Dánmeti le janügǘniwa lun jedéregerúniwa joun lúrudugu, magíbedalá jarítagun luágu cába lan jaríñaga, masáminaragubei jumeí. Aríñaga jumeí le laríñagun Búngiu jun lídan óra ligía, ladǘga mámaba jugúya adímureja, Sífiri Sándu, ligíaba adímureja. \v 12 Jedéregerubaña wügǘriña jamúlenu jáma jábugaña lun jáfarúniwa jilágubei, deréga jamáñame agǘbürigu jasáanigu, jagáraabaguba isáanigu jawágun jagǘbürigu lun jedéregerúniwa lun jáfaruniwa jilágubei. \v 13 Jiyéreeguduba lun sun uboú nueígiñe, le asígiruti úaragu darí lúmoun lagúmujoún, lasálbaruba. \p \v 14 ‘Abǘrüjati proféta Daniél luágu cátei iyéreeguti le gagǘnrinchaguagüdadibei, dánme le jaríjini cátei ligía le ñí lubei moun lan lun ñi lan—le alíijabei, gunfaráandalá—jámetia Judéabaña, lúntimétia janúrajan luágun wǘbü. \v 15 Le gürígia le boúgudibei, mebélura látia múnadoun aságara ni cáta, \v 16 le áraabubei, magíribudalá águyu ni anǘgoun lanáangun. \v 17 Fugiábugume würíña ja dageínatiña lídoun wéyu ligía jáma ja garájüñütiña ja gurágiña. \v 18 Amúriaja jumá lúma Búngiu lun máma lan lídan lidáani lidíliga jeíbaagua, \v 19 ladǘga lidáanibei asúfuriruni quei le masúseredungili lúmagiñe ladǘgüni Búngiu uboú, masúseredundügüyaalime giñe lárigiñe. \v 20 Ánjein jamúga madǘraagun lánme Jabúreme Búngiu dan ligía, úabei jamúga ni ában eséfuruti, ladǘraagubei luágu jínsiñe lánigu lun, ja anúadaja láañabaña. \p \v 21 ‘Ánjeinti aríñawagua jun. “Aríja jumá, niján Crístubei”, o “Nirán”, mafíñera jumá, \v 22 ladǘga jayábiba eyéejatiña aríñaga jawoúgua luágu Crístu lan jagía, jíbiri, aríñaga jagíame luágu profétagu jamá, áni jayéeni. Jadǘgüba seíni lúma miláguru lun jayéedaguniña ásta ja anúadaja láañabaña Búngiu ánjein gayára. \v 23 Aráanseñu jumá, rúnaadün luágun jugúdi. \s1 Ída lúba lan ligáburi lagíribudun Crístu uboúagun \r (Mt 24.29-35, 42-44; Lc 21.25-36) \p \v 24 ‘Lídounme wéyu ligía, lárigiñeme dan ligía le lánina asúfuriruni, ábame labúrigadun wéyu, marúnidunjálime játi. \v 25 Jeíguaduba warúguma siélugiñe, ábame ladádagarun sun siélu. \v 26 Ábameti narijíniwa, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, niábin lídan juánriñu láu oúnwenbun ubáfu lúma uweíriguni, \v 27 ábame noúnajaniña ánjeligu oúndaraña sun ja nanúadajabaña lídaangiñe gádürü larígei uboú, lúmagiñe lidíse-ágei uboú darí lúmoun lidíse-ágei siélu. \p \v 28 ‘Gunfaráanda jumeí jémpulu le tuáguti tídibu ígo. Dan le ñulúgili tilímun, ába laboúchun tubána, subúdi jumúti luágu níteeli lan lidáani lubáchouga. \v 29 Ítara meme, dánme gíñe jaríjini sún buri cátei le, subúdi jumeí luágu yaráfaali lan niábin. \v 30 Ninárün jáu, luágu lagǘnrinchawagúba lan sun ubúrugu le Jerusalén lubáragiñe joúwegun gürígia ja lánina dan le. \v 31 Lagúmuchaguba siélu lúma uboú, ánjein nerérun, merédebei magúnfulirunga. \p \v 32 ‘Ánjeinti wéyu lúma óra le lúnbei lasúseredun sun cátei le, ibídiñeti ni ca un, ni joun láni Búngiu ánjeligu ja siélubaña, ni lun Liraǘ, Búngiu rügǘñein le Úguchili asúbudirei. \p \v 33 Lúnti lubeíti agágudúañu jumá, aríaaja, ayúmuragua lun Búngiu, ladǘga ibídiñeti jun ídame lan lachǘlüra óra ligía. \v 34 Ítara lúba quei ában wügǘri le ñǘdünbei luágu ában weíyaasu díse, lubáragiñe láfuridun lúbiñegiñe, ába líchuguni sun cátei jájaburugun lumúsuniña áni ru ligía jawádigimari, aríñaga ligía lun le luágubei béna lun loúnigirun. \v 35 Áu queísi tabúreme múna tugúya, furésebei nagíribudun. Agágudúañu jumá lubeíti, ladǘga ibídiñeti jun cába lan óra nachǘlüra, ánjein gúñounba lubeí lúmoun áriebuba lan, o lubá lan larúgan o bináafin lan, \v 36 ñǘbindügü níñein sódini, ábame nadárirunün arúmuga. \v 37 Le naríñagubei jun aríñaga numúti joun súngubei. Agágudúañu jumá. \c 14 \s1 Lalédawagúniwa lubá Jesúsu \r (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Bián rügáali wéyu lubá fédu le arítaguagülei luágu meja dan le lásügürünbei láni Búngiu ánjeli áfaraguáña jarájüñü Ejíptona, máfarawaguntiña jarájüñü Israelítagu, lidáani gíñe fédu le ñí lubei teigúa fein to magánatu ísi. Ábanti jáluajan jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés ída lúba lan járügüdüni Jesúsu láu eyéerawaguni lun jáfaruni jilágubei. \v 2 Ába jaríñagun. \p —Márügüda wameí fédurugu lueí jafúudun gürígia. \s1 Tájurudaguni ában wǘri Jesúsu \r (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8) \p \v 3 Betániañein Jesúsu lúbiñe Simón lé meja gawágubei gumeín luágu lúra, dánti le ñun líña lan luágu dábula, ába tiábin ában wǘri láu ában budeín buin láu ibíñei le jémeti, le séruti. Ába tájalachuni ligíina budeín, ába téseruni ibíñei lábulugun Jesúsu. \v 4 Ába jagáñidun jádaangiñe ja ñíbaña, ába jaríñagun jámagua. \p —¿Cámesan leféridirúa ibíñei jémeti le? \v 5 Gayáraati jamúgagu lalúgurun luágu sügǘ láu lebégi ában irúmu wadágimanu, lun jíderawagún gudémetiña. \p Ába jébechunun, \v 6 ába laríñagun Jesúsu. \p —Ígira jumoún. ¿Ca uágu jañáwurija tun? Ában cátei buíti le tadǘgübei nun. \v 7 Súnwandan ñíbaña lan gudémetiña júma lun jíderaguniña dan le jabúseerun, ánjein áu, mámaba súnwandan júma nan. \v 8 Adǘga táali wǘri to le tiáraabei, jurúguaaru ibíñei luágu núgubu lubá nábunajoún, \v 9 áni ninárün jáu luágu lídan lan furúmieguarügü fulásu lídan sun uboú le ñí lumuti lapúrichijoúa ugánu le lánina asálbaruni labájüdawagúba gíñe le tadǘgübei wǘri to lun jarítagun tuágu. \s1 Lalúguruni Júdas Jesúsu \r (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \p \v 10 Ábati lídin Júdas Iscarióte, le ában jádaangiñe dúusu láni Jesúsu disípulugu, adímureja jáma jábutigu fádirigu lun ladǘgün darádu jáma lun ledéregeruni Jesúsu joun. \v 11 Dan le jagáambubalin, ába jagúndaaragun, ába jaríñagun lun luágu jíchuguba lan seínsu lun. Ába lagúmeserun Júdas áluaja ída lúba lan ledéregeruni Jesúsu joun. \s1 Lagúmujoún leígin Jesúsu jáma lánigu \r (Mt 26.17-29; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30, 1 Co 11.23-26) \p \v 12 Le furúmiñeti wéyu lídan fédu le ñí lubei teigúa fein to magánatu ísi, luwéyuri lafarún mudún le lánina fédu le páscua, ába jálügüdüni disípulugu Jesúsu. \p —¿Jalíagi babúseera lun woúdin aráansera wabárua lun weígini eígini le lánina fédu? \p \v 13 Ába loúnajan biáma jádaangiñe láni disípulugu, ába laríñagun joun lubáragiñe joúdin. \p —Jeíba ubúrugu, jadúnraguba lúma ában wügǘri ñi táu ában dináa láu dúna, \v 14 jídinme lárigi le ñíjin lumúti lebélura, ábame jaríñagun lun tabúreme múna. “Ítara líña maésturu, ¿jagoún nege rúmu to lúnboun ñi lan leígei eígini le lánina fédu jáu láni disípulugu?” \v 15 Ábame larúfudun ában rúmu weíritu jun, toúgiñegua múna, to aráanseñu tíña, ábameti jaráanseruni eígini woun ñi. \p \v 16 Ába jáfuridun disípulugu, ába jachǘlürün ubúrugun, ába jadáriruni súngubei quei laríñaguni Jesúsu joun, ába jaráanseruni eígini lánina fédu ñi. \p \v 17 Dan le lagúñedunbei, ába lachǘlürün Jesúsu jáu dúusu disípulugu. \v 18 Dánti le luágu jamá dábula eíga, ába laríñagun joun. \p —Ninárün jáu luágu lalúgurubadina lan ában jídaangiñe le eígibei núma. \p \v 19 Ábati jajírudagun, ába jagúmeserun álügüdaguei ában ában. \p —¿Áu funásan? \p \v 20 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ában jídaangiñe jugúya dúusu le éderutu leígan fein lídan asíedu. \v 21 Anángüraadina lubeíti, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, luágu ǘma le uágubei taríñaga Lerérun Búngiu, áni ¡fugiábutia wügǘri le alúgurutina! Buítimaati jamúga lun wügǘri ligía lun magǘriajoúniwa lan. \p \v 22 Dan le añája lubeí eíga, ába lanǘgünun Jesúsu jeígan fein lújaburugu, ába leteíngiruni Búngiu tuágu, lárigiñe lagúbachagunun ába líchugunun joun, ába laríñagun joun. \p —Joújuma, núgubu le. \p \v 23 Lárigiñe, ába lanǘgün ában wéru táu diweín lújaburugu, lárigiñe leteíngiruni Búngiu tuágu, ába líchugunun joun, ába játun sun jagía tídaangiñe diweín tugúya. \v 24 Ába laríñagun joun. \p —Níta le, le añúuragüdübalin iséri darádu, le gíñe áwiyurúabei joun sarágu gürígia lun ferúdunawa lan jafígoun. \v 25 Ninárün jáu luágu mátundügüyaadina lan diweín daríme wéyu le lúnbei nátunun iséri tuwúyeri diweín lídan larúeijan Búngiu siélu. \s1 Laríñaguni Jesúsu luágu leyéedaguba lan Pédro láu \r (Mt 26.30-35; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 26 Lásun jerémujani urému luágu Búngiu, ába joúdin luágun wǘbü le gíribei Olívos. \v 27 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Sun jugúya janúrajaba, ígira jumáname áriebu le, ladǘga taríñajare Lerérun Búngiu. “Náfarubei joúniri mudún jilágubei, ábame jeréderun mudún chagágu.” \v 28 Lárigiñeme násaarun lídaangiñe oúweni lúnya nabágaridun, nídiba Galiléa jubáragiñe. \p \v 29 Ábati laríñagun Pédro lun. \p —Gayáraati jígirunibu sun ja, nugúya, mígirun nubádibu. \p \v 30 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Ninárün báu, áriebu meme le, lubáragiñe layúgurujan gáyu bián weíyaasu, ǘrüwaalime weíyaasu baríñagun luágu ibídiñe nan bun. \p \v 31 Ába laríñagun. \p —Ni ánjein lun lubeí noúnwen búma, maríñagubadina luágu ibídiñe ban nun. \p Ligía méme gíñe jaríñaga súngubei. \s1 Layúmuragun Jesúsu lun Búngiu, Getsemaní \r (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46) \p \v 32 Ábati jachǘlürün lídoun ában fulásu gíriti Getsemaní, ába laríñagun Jesúsu joun láni disípulugu, \p —Ñurújuma ya, neíbuga ayúmuragua lun Búngiu. \p \v 33 Ába lanǘgüniña Pédro, Jacóbo, lúma Juan lúmagua. Ába ladíjeridun larítagun buídu, sandí ligía ában igárigu weíriti tídan lanígi. \v 34 Ába laríñagun. \p —Sandítina ában íruni weíriti le lánina oúweni tídan nuwáni. Reídei jumá ya, áni agágudúañu jumá. \p \v 35 Ábati lídin Jesúsu lubáruaguoún mémeraü, ába labúluchagun múarugun, ába lamúriajan lúma Búngiu ánjein gayára lubeí masúfurirun láani le lúnbei lasúseredun lun lídan óra ligía. \v 36 Ába laríñagun lídan layúmuragun. \p —Núguchi, gayára bumúti sun cátei, séfu bána lueí nasúfuriruni cátei le, máma quei nabúseerun, quei babúseerun. \p \v 37 Ába lídin, ába ladáriruniña disípulugu arúmuga, ába laríñagun lun Pédro. \p —Simón, ¿barúmuguñasan? ¿Siñátisán buga beréderun ni ában óra agágudúañu? \v 38 Agágudúañu jumá, ayúmuragua jugúyame lueí jeíguadun lídoun ínchajoúni lun jeféridiruni jafíñen nuágu. Inárüni luágu benéfa lan jáni espíritu lun le buídubei, ánjein júgubu, débiliti. \p \v 39 Ábaya lídin ayúmuragua lun Búngiu, aríñageinaleí méme dimúrei le laríñagubei furúmiñe. \v 40 Dánya lagíribudun, ábaya ladáriruniña arúmuga ladǘga luweírin lidábu jágu. Ibídiñetiti joun cába lan joúnabagüle lun. \v 41 Ábaya lídin lǘrüwan weíyaasu, ába laríñagun joun. \p —¿Jarúmuguña mémesan, eméraagua jugúya? Buídürügaali, chülǘja óra lun nedéregerúniwa, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, jájaburugun gafígountiña. \v 42 Sarájuma, queímoun, níteeli le lúnbei ledéregerunina. \s1 Janǘgüni Jesúsu adáüra \r (Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 43 Ñígili Jesúsu adímureja, ligía lachǘlürün Júdas, le ában jádaangiñe dúusu disípulugu, liábin jáu sarágu mútu táu efeín lúma wéwe. Joúnajan jábutigu fádirigu, arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma ámu wügǘriña weírigutiña lídan jafíñen juríu. \v 44 Aríñagalíti buga Júdas joun ítara. \p —Le wügǘri le nachúurun, ligía, ábame járügüdüni, ábame janǘgüni, joúnigireime buídu. \p \v 45 Ítara líña lubeíti, dan le lachǘlürünbei, ába layárafadun Júdas lun Jesúsu, ába laríñagun lun. \p —Maésturu. \p Ába lachúuruni. \v 46 Ábati járügüdüni Jesúsu, ába janǘgüni adaürǘwa. \p \v 47 Ñíñein ában jádaangiñe ja ñíbaña, ába láluguchunun lefeínte, ába líbuguni ában larígei lumúsun fádiri le íñutimaabei. \v 48 Ábati laríñagun Jesúsu joun mútu jagía. \p —¿Jiábin táu efeín lúma wéwe lun janǘgünina adáüra, camá jamuga jíwerutina? \v 49 Ságüñaja wéyu júma nan témpulurugu arúfudaja jun, madaǘ jumútina. Wel, lasúseredunbei le lun lagúnfulirun Lerérun Búngiu. \p \v 50 Ábati jígiruni sun disípulugu Jesúsu lábugua, ába janúrajan. \s1 Wügǘri ñǘraügili le anúrajabei \p \v 51 Ñíñein ában wügǘri ñǘraügili afálaruti Jesúsu, darúgu loúgua táurügü ában sídi, ában járügüdüni. \v 52 Ába lasáfarun jaweí, ába leíbáagun surúsu, ígira sídi. \s1 Jesúsu ligíbugiñe líñun-ágei lúrudu \r (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Ábati janǘgüni Jesúsu ligíbugiñoun fádiri le íñutimaabei, ába joúndaragun sun jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma ámu wügǘriña ja weírigutiña lídan jafíñen juríu. \v 54 Ábati lafálaruni Pédro Jesúsu dísegiñe chülǘ tübǘrürürugun lúban fádiri le íñutimaabei, ába leréderun ñun jáma oúnigirutiña témpulu abácharagua larǘgürügü wátu. \p \v 55 Jáluajati jábutigu fádirigu lúma sun líñun-ágei lúrudu lidúnrun Jesúsu lun gayáraabei lan jasíadiruni lun láfarúniwa jilágubei, madáritiña lidúnrun. \v 56 Sarágu jáña yebe adímurejatiña iyéeni luágu, múaradúntiña láu le jaríñagubei. \v 57 Ñíñanu yéetiña ásaarutiña aríñaga. \p \v 58 —Agáambatiwa laríñagun. “Nagǘnrinchaguboun témpulu to, to jadǘgüboun wügǘriña, ábame naráramagüdün ában témpulu lídan ǘrüwa wéyu to máma jadǘga wügǘriña.” \p \v 59 Ni ítara, múaradúntiña láu le jaríñagubei. \p \v 60 Ábati lásaarun fádiri le íñutimaabei jádaangiñe sun jagía, ába laríñagun lun Jesúsu. \p —¿Moúnabuntíbusan ni cáta? ¿Cáteisan le, le jaríñagubei buágu? \p \v 61 Ába leréderun Jesúsu maníñu, moúnabunga ni cáta. Ábaya lálügüdüni fádiri íñutimaati. \p —¿Amǘrüsan Crístubei le Liraǘ Búngiu, le lúnbei lasálbaruniña gürígia lídaangiñe jafígoun? \p \v 62 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Ánja, áu. Áni jugúya, jaríjubadina, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, ñun lueígiñe loúnwenren Súnti Gabáfu, aríja jumeíme niábin lídan juánriñu siélugiñe. \p \v 63 Ábati lajeíridagunun fádiri íñutimaati lanáangun, le ligáñi, ába laríñagun. \p —¿Ca ámu wabúseerubei lun líchugun fe luágu guetó? \v 64 Agáamba jumúti lanábaguni Búngiu láu lerérun. ¿Ída líña jaríjin lun líra? \p Ába jabúdujan súngubei lun láfarúniwa jilágubei. \p \v 65 Ábatí buri jagúmeserun jíbiri ásueraguei, adáuragua láu ligíbu, abúleiseirei, jaríñagati. \p —¡Aríñaga beígia cátei lan áfarubalibu! \p Ába buri jagáyuajan súdaara luágu. \s1 Laríñagun Pédro luágu ibídiñe lan Jesúsu lun \r (Mt 26.69-75; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Ñíñein Pédro bürǘrürugu, ligía tiábin ában lumúsun fádiri le íñutimaabei. \v 67 Dan le taríjini abácharagua larǘgürügü wátu, ába taríaguni, ába taríñagun lun. \p —¿Ma gíñe buga lúmañadibu Jesúsu le Nazarétna? \p \v 68 Ába leyéedagun Pédro, laríñaga. \p —Ibídiñeti gürígia ligía nun, ibídiñegubeíti nun ca lan uágu badímureja. \p Ába lígiruni fulásu le ñí lubei labácharagua lun yaráfa lan lun lebéneri baríeru, ábati layúgurujan ában gáyu. \v 69 Ábaya taríjini músu tugúya, ába taríñagun joun ja ñíbaña. \p —Ába giñétia jádaangiñe lánigu Jesúsu le. \p \v 70 Ábaya leyéedagun. Murúsun óra lueígiñe, ábaya jaríñagun ja ñíbaña lun Pédro. \p —Inárüni, amǘrü ában jádaangiñe, ladǘga Galiléana amǘrü, ítara líña badímurejan quei jagía. \p \v 71 Ába líñaragun Pédro lúngua ánjein máma lubeí inárüni le laríñagubei. Ábaya laríñagun. \p —Ibídiñeti gürígia le uágubei jadímureja nun. \p \v 72 Lídan óra ligía, ába layúgurujan gáyu libíaman weíyaasu. Ábati larítagun Pédro luágu le laríñagubei buga Jesúsu lun. “Lubáragiñe layúgurujan gáyu bián weíyaasu, beyéedaguba náu ǘrüwa weíyaasu.” Dánti le larítagun luágu, ába layájun. \c 15 \s1 Jesúsu ligíbugiñe Piláto \r (Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Larúgan bináafin, ába joúndaragun jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma ámu wügǘriña ja weírigutiña lídan jafíñen juríu lúma sun líbiri líñun-ágei lúrudu, aríja cába lan jadǘga lun lasíadirúniwa Jesúsu. Ába janǘgüni gürágu, ába jedéregeruni lun Pilato. \v 2 Ába lálügüdüni Piláto Jesúsu. \p —¿Amǘrü Jarúeitebei Juríu? \p Ába loúnabun Jesúsu. \p —Ánja, ítara líña quei baríñaguni. \p \v 3 Ába buríti jíchugun jábutigu fádirigu sarágu lidúnrun. \v 4 Ábayati lálügüdüni Piláto, ába laríñagun lun. \p —¿Moúnabuntíbusan ni cáta? ¿Aríjabá átiriñein lan bidúnrun íchuguti? \p \v 5 Moúnabun mémeti Jesúsu ni cáta, ába laweíridun lanígi Piláto láu líra. \s1 Lasíadirúniwa Jesúsu lun oúweni \r (Mt 27.15-31; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 6 Jéchutiti Piláto ígiragüda ában adaürǘti ságü fédu le lánina páscua, le jamúriajan gürígia jádaangiñe adaürǘtiña. \v 7 Ñíñeinti ában adaürǘti gíriti Barabási úara jáma ámu ja áfarajabaña gürígia jilágubei lídan iñúraguni luágu gumádi. \v 8 Ábati jayábin gürígia, ába jaríñagun lun Piláto lun ladǘgüni queíñaja ladǘga. \v 9 Ába lálügüdüniña. \p —¿Buséntün lun nígiragüdüni Jarúeite Juríu? \p \v 10 Laríñagubaalin Piláto líra ladǘga busén lán yebe lígiragüdüni Jesúsu, subúdi lumúti luágu ladǘga lan gimúgaü jedéregerei jábutigu fádirigu. \v 11 Fúgüda jamáña jábutigu fádirigu gürígia, jaríñaga joun lun jamúriajan lun lígiragüdüni Barabási, máma Jesúsu. \v 12 Ábati laríñagun Piláto. \p —¿Cáti jabúseerubei nadǘgün láu le uágubei jaríñaga Jarúeite Juríu? \p \v 13 Ába jagúaragun. \p —¡Dáguabeí luágu gurúwa! \p \v 14 Ába laríñagun Piláto joun. \p —¿Cáti wuríbati ladǘgübei? \p Ábaya jagúaragun. \p —¡Dáguabeí luágu gurúwa! \p \v 15 Queíti busúen lan Piláto leréderun buídu jáma gürígia, ába lígiragüdüni Barabási, lárigiñeti loúnajan abeíchei Jesúsu, ába ledéregeruni lun ládarawagún luágu gurúwa. \p \v 16 Ábati janǘgüni súdaara lídoun tübǘrürü lúban urúei, ába joúndarúniwa sun súdaara. \v 17 Ába jadáüraguagüdüni táu ában anáanguni funátu, ába jadǘgün ában rídi láuti jíyu, ába jíchuguni leréberugu. \v 18 Ába jagúmeserun agúaraja lun. \p —¡Gabágarilá Jarúeite Juríu! \p \v 19 Ába jagáyuajan lábulugun láu ában wéwe, ába jásueraguni, ába jájuduragun abúsura lun. \v 20 Lárigiñe jéjerajan láu ítara, ába jarágachunun anáanguni to jadáürüboun luágu lueí, ába jadáürünun lanáangun luágu. Ába jaságaruni lun jádaraguni luágu gurúwa. \s1 Ládarawagún Jesúsu luágu gurúwa \r (Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 21 Ñíñein ában wügǘri Cirénena, gíriti Simón, lúguchi Alejándro lúma Rúfo, liábiña áraabugiñe, dan le lásügürün ñígiñe, ába jafósuruni lun lanǘgüni lugúruwan Jesúsu. \p \v 22 Ába janǘgüni Jesúsu lídoun ában fulásu gíriti Gólgota, míni lan líra, Lufúlasun Lábu Ichǘgü. \v 23 Ába jíchugun diweín láu ában luwúyeri árani gíriti mírra tídoun lun, mátun lumútu. \v 24 Ábati jádaraguni luágu gurúwa, ába jájurerun súdaara ubúnuruni lun jaríjin cába lan jádaangiñe erédera táu lanáangun. \p \v 25 Ladaǘnrün néfu bináafin, ligía jádaraguni luágu gurúwa. \v 26 Ába labǘrüdǘniwa lidúnrun ñi. “Jarúeite Juríu.” \v 27 Dáguatiña gíñe bián jíwerutiña luágu gurúwa úara lúma, ában lueígiñe loúnwenren, ában lueígiñe lubaǘna. \v 28 Láu líra lagúnfulira le taríñagubei Lerérun Búngiu. “Abájüdǘwati jáma wuríbatiña.” \p \v 29 Dan le buríti jásügürün gürígia, ába jájinjani jachǘgü láu, ába janábuni, jaríñaga. \p —¡Bugúya le aríñagubei luágu fíbounme lan témpulu, ábaya lánme baráramagüdünun lídan ǘrüwa wéyu, \v 30 séfuguabá búngua, raríba lueígiñe gurúwa! \p \v 31 Ába gíñe jéjerajan jábutigu fádirigu jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés láu, ába jaríñagun jámagua. \p —¡Séfuti ámu, ánjein ligía, siñáti leséfuragun lúngua! \v 32 ¡Raríla Crístu, Jarúeite Israelítagu, lueígiñe gurúwa guetó wagíbugiñe, afíñe wamámuga luágu! \p Ja dáwaguñubaña luágu gurúwa úara lúma, anába jamúti gíñe. \s1 Loúnwen Jesúsu \r (Mt 27.45-56; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 33 Amídirugu, ába labúrigadun sun uboú darí ladaǘnrün ǘrüwa rábounwéyu. \v 34 Ligía lagúaragun Jesúsu. \p —Eloí, Eloí, ¿láma sabáctani? —míni lan líra. Nubúngiute, Nubúngiute, ¿cásan uágu bígirana? \p \v 35 Ñíñanu jádaangiñe ja ñíbaña agáambuti, ába jaríñagun. \p —Agáamba jumá, lagúajaña lun proféta Elías. \p \v 36 Ába leíbaagun ában jádaangiñe, ába ladǘdüragüdün ában mudúsi táu diweín garǘjütu, ába líchuguni luágu ában wéwe, ába línchuni lun Jesúsu lun lachúurunun, ába laríñagun. \p —Ígira wameí guetó, waríja ánjein ñǘbin Elías aráriragüdei. \p \v 37 Ábati ladǘgün Jesúsu ában agúaraguni jéreti, ába loúnwen. \v 38 Ába tajeíridagun tubélun témpulu lídan bián murúsun íñugiñe lun ǘnabun. \v 39 Dan lagáambuni jábuti súdaara Rómana le rárabei ligíbugiñe Jesúsu lagúaragun, aríjaleí ída líña lan loúnwen, aba laríñagun. \p —Inárüni luágu Liraǘ lan Búngiu wügǘri le. \p \v 40 Ñíñanu gíñe würíña, aríagutiña dísegiñe, ñíñoun María Magdaléna, María to lúguchu Jacóbo le ñǘraütimagilíbei, lúguchu gíñe José, ñíñoun gíñe Salomé. \v 41 Würíña ja, falá jamuti Jesúsu áni íderagua jamúti dán meja le Galiléañein lan. Ñíñanu gíñe sarágu ámu würíña ja ñǘbinbaña Jerusaléoun úara lúma Jesúsu. \s1 Lábunajoún Jesúsu \r (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 42-43 Lubáragiñe lálüdün wéyu, ába liábin José, ában wügǘri inébewati jádaangiñe líñun-ágei lúrudu, le agúrabajabaalin lagúmeserun larúeijan Búngiu táu sun lanígi, lílana fulásu le gíribei Arimatéa. Queíti luwéyuri lubeí lan aráansejani, le ában wéyu lubá wéyu le eméraaguagülei, ába lebélurun le ñíjin lubeí Piláto amúriajei lúgubu Jesúsu, úouga ni murúsun anúfudei lídan. \v 44 Ába laweíridun lanígi Piláto dan le lagáambun luágu jilá lan Jesúsu, ába loúnajan luágu ában jábuti súdaara lun lálügüdüni ánjein inárüni lubeí luágu jilá lan. \v 45 Dan le laríñagunbei lun luágu inárüni lan, ába líchuguni Piláto lúgubu Jesúsu lun José. \v 46 Ábati lagáñijan José ában gamísa fínutu, ába larárigüdüni lúgubu Jesúsu lueígiñe gurúwa, ába loúburaguni táu. Ába líchuguni lídoun ában umúajaü achigíti luágu dǘbü, ába ladáuruni láu ában dǘbü. \v 47 Ába tídin María Magdaléna túma María to lúguchu José aríjei fulásu le ñí lubei labunúa Jesúsu. \c 16 \s1 Lásaarun Jesúsu lídaangiñe oúweni \r (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Dan le lásügürünbei wéyu le eméraaguagülei, ába jagáñijan María Magdaléna, María to lúguchu Jacóbo, túma Salomé ibíñei lun joúdin ájurudei luágu lúgubu Jesúsu. \v 2 Dimáasu, láfunaduña larúgan, ába joúdin luágu lumúaja, \v 3 ábati jaríñagun jámagua. \p —¿Cábasan agídarei dǘbü lueígiñe lubéneri umúajaü? \p \v 4 Dan le jaríjinbei, úaali oúnwenbun dǘbü ligía lídan lilúgaarun. \v 5 Ába jebélurun lídoun umúajaü, ába jaríjin ában wügǘri ñǘraügili ñun ñi lueígiñe loúnwenren táu ában goúnu jarútu. Ába janúfudedagun, \v 6 ába laríñagun joun. \p —Manúfudedagua jumá, jáluajañein Jesúsu le Nazarétna le ádarawagúbei luágu gurúwa, úati ya, sará lídaangiñe oúweni. Aríja jumeísan fulásu le ñí lubei líchugúa. \v 7 Jeíba, jaríñagame joun láni disípulugu, lúntima Pédro, luágu níngiran lan luágu ǘma lun Galiléoun jubáragiñe. Jaríjibei ñi quei laríñaguni jun. \p \v 8 Ába joúdin würíña jagía anúrajeina ñígiñe ladǘga lebélurun ában luweírin anúfudei joun. Maríñaguntiñati ni cáta ni ca un ladǘga janúfude. \s1 Larúfudagun Jesúsu lúngua tun María Magdaléna \r (Jn 20.11-18) \p \v 9 Lárigiñe lásaarun Jesúsu lídaangiñe oúweni, dimáasu bináafin, ába larúfudagun lúngua furúmiñe tun María Magdaléna, to méja ueíboun laságara sédü espíritugu wuríbatiña. \v 10 Ába tídin, ába tawísaruniña ja eíbugubaña meja lúma. Dan le tadárirunbáliña, jayájuajaña ladǘga lanárime íruni jádan luágu loúnwen. \v 11 Dan le jagáambun luágu wínwanya lan, luágu aríja táani, mafíñetiña. \s1 Larúfudagun Jesúsu lúngua joun biáma jádaangiñe disípulugu \r (Lc 24.13-35) \p \v 12 Lárigiñe, ába larúfudagun Jesúsu lúngua joun biáma jádaangiñe já meja eíbugubaña lúma, joúdiña áraabun. Ibídiñetí yebe joun luágu Jesúsu lan. \v 13 Ába joúdin, ába jawísaruniña ja jíbiri, ni jagía, mafíñetiña. \s1 Líchugun Jesúsu jadásin disípulugu \r (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 14 Lárigiñe, ligía larúfudagun Jesúsu lúngua joun únsu disípulugu jagía dan le ñun jamá luágu dábula, ába celadeínjan joun luágu liloúguan jafíñen lúma lidére jachǘgü, ladǘga mafíñen jamá joun ja aríjubalin lárigiñe lásaarun. \v 15 Ába laríñagun joun. \p —Jeíba lídan sun fulásu apúrichija jumeí ugánu le luáguti asálbaruni joun sun gürígia. \v 16 Ja afíñerutiña luágu, badísei jagíame, jasálbaruba, ja mafíñetiña, jeféridiruba lídaanme luwéyuri agúseragüdüni. \v 17 Niján cátei le lúnbei jarúfuduni ja afíñebaña nuágu, lun lasúbudirúniwa luágu Búngiu lan oúnajabaliña. Jaságaruba espíritugu wuríbatiña jaweí gürígia lídan níri, jadímurejaba ámu dimúrei lueí jerérun, \v 18 ánjaña árügüda jéwe jájaburugu o ánjaña lan áta cátei le gáfarajati, madǘgünbei wuríbani joun, lánwoun sun líra, jíchugubei jájabu jawágu sánditiña, ábame jareídagun. \s1 Lamúdeirun Jesúsu siélun \r (Lc 24.50-53) \p \v 19 Lárigiñe ladímurejan joun, ába líñurúniwa Jesúsu siélun, ába lañúurun lueígiñe loúnwenren Búngiu. \v 20 Ába jáfuridun disípulugu, ába japúrichijani ugánu le lánina asálbaruni lídan sun fulásu. Jesúsu méme íderagua lumútiña, áni choúrugüdaleí ugánu le japúrichijabei láu miláguru lé buri jadǘgübei.