\id JHN - Garifuna NT -Honduras 2012 (DBL -2013) \h SAN JUAN \toc1 Ugánu Buíti le Labǘrüjabei Juan luágu Jesúsu \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt1 UGÁNU BUÍTI LE LABǗRÜJABEI JUAN LUÁGU JESÚSU \c 1 \s1 Liábigüle Búngiu Irájü uboúagun queísi Wügǘri Garaǘwarügüti \p \v 1 Dan le lagúmeserunbei sun cátei, níjeinjali meja Dimúrei (le ámu íri lun Búngiu Irájü), lúmañein Búngiu le Dimúreibei, áni Búngiu méme ligía. \v 2 Lídan lubeíti lagúmeserunbei sun cátei, lúmañein Búngiu Úguchili Búngiu Irájü. \v 3 Lídaangiñe ladǘgei Búngiu sun cátei, úati ni cáta adügǘti le máma ladǘga. \v 4 Ligía íchugubei ibágari lun sun cátei, áni ligía arúgoungadagüdübei jáu gürígia. \v 5 Rúti larúgounga queísi lámpu lídan lubúriga, áni lásiñerubei lubúriga lámpu ligía éñegucha. \p \v 6 Ñíñein meja ában wügǘri loúnajan Búngiu, gíriti Juan, le ñǘbinbei lun líchugun fe luágu Búngiu Irájü le lúnbei liábin uboúagun lun larúgoungadágüdün jáu gürígia. \v 7 Juan, lúnti líchugun fe luágu, lun gayáraabei lan jafíñerun sun gürígia luágu cátei le lúnbei laríñaguni dánme le liábin. \v 8 Máma Juan le lúnbei larúgoungadágüdün jáu gürígia, ában wügǘri ligía le oúnajoúbei lun ladímurejaba lan luágu. \v 9 Búngiu Irájü, le queísigubeirügübei ában lámpu le tímatimaati lun larúgoungadágüdün jáu sun gürígia, lachǘlürüña meja uboúagun lídan dan ligía. \p \v 10 Ñǘbinti uboúagun, áni láu sun lídaangiñe lan ladǘgei Búngiu uboú, manǘgün jamúti lirájüñü uboú quei Búngiu Irájü. \v 11 Lageíroun yebe liábin, merésibirun jamúti lílana lageíra. \v 12 Láu sun líra, añájein erésibiruti, ába jafíñerun luágu, ába líchugun ubáfu joun lun lirájüñübaña lan Búngiu. \v 13 Mítaraantiñatia quei jasáanigu agǘbürigu ja gürígiabaña, ja agǘriajoútiña quei furúmierügü gürígia o láu lan lugúndan ában wügǘri, lirájüñü Búngiu jagía. \p \v 14 Ligírati meja le Dimúreibei, le méme Búngiu Irájübei, ñǘbinti lun ítara lúba lan quei furúmierügü gürígia, ába laganoúniwa wádan. Aríja wamúti luweírigun, uweíriguni le ladǘnabei Liraǘ Búngiu le ábanrügüti, le buínbei láu areíni lúma inárüni. \v 15 Adímurejati Juan luágu, ába laríñagun. \p —Niján léñaja uágubei nadímureja jun dan le naríñagunbei luágu le lan ubábei naráanseja ǘma, weírigutima lan sügǘ náu, ladǘga níjeinjali lán meja lubáragiñebei nagǘriajoún. \p \v 16 Sun wagía ibíjaadiwa sarágu abíniruni lídaangiñe luweírin lirísin. \v 17 Lúmagiñe Moisés lerésibirúa lilúrudun Búngiu, ánjeinti ínsiñeni lúma inárüni, lídaangiñe Jesucrístu liábin. \v 18 Úagili ni ában aríjiti Búngiu, Liraǘ le ábanrügübei le yaráfabei tun lanígi, ligía arúfudubalin woun ída líña lan Búngiu. \s1 Ladímurejan Juan le abásteragüdajabei luágu lufúleisein Jesucrístu \r (Mt 3.11-12; Mr 1.7-8; Lc 3.15-17) \p \v 19 Ába joúnajan juríu ja Jerusalénna fádirigu jáma wügǘriña jádaangiñe ladǘgawagun Leví álügüdei Juan cáteiñein lan. \v 20 Ába laríñagun joun furáangu. \p —Máma áu Crístu. \p \v 21 Ábayati jálügüdüni. \p —¿Cátabuti? ¿Proféta Elías amǘrü? \p Laríñaga joun. \p —Uá, máma áu. \p Ábaya jaríñagun lun. \p —¿Amǘrü proféta ligíra le lúnbei liábin? \p Ába laríñagun joun. \p —Máma gíñe áu. \p \v 22 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Cátabuti? Mósutia wanǘgüni boúnabagüle joun ja oúnajabaliwa. ¿Cági gayáraabei baríñagun woun buoúgua? \p \v 23 Ába loúnabuniña láu méme dimúrei lé meja laríñagubei proféta Isaías. \p —Áu ában le agúarajabei lídan fulásu le mageírawati. “Aráanse jumoún janígi lubá liábin Wabúreme queísi ladárarúniwa ǘma surúti.” \p \v 24 Ja ñǘdünbaña adímureja lúma Juan, lánigu jadámurin fariséogu, \v 25 ábati jaríñagun lun. \p —Ánjeinti máma bubeí Crístu, ni Elías, ni proféta ligía, ¿cáti uágu babásteragüdaja? \p \v 26 Ába laríñagun joun. \p —Áu, láu dúna nabásteragüdaja, níjein ában ibídiñeti jun jagánagua, \v 27 liábinba nárigiñe, wügǘri ligía, madǘnatina ni lun jamúga nafáragaduni tagǘrüga ligeídin. \p \v 28 Sun cátei le, lídan fulásu le gíribei Betábara lasúsereda, luágu oúbaü le ñígiñe lubeí láfuara wéyu libíti dúna Jordán, le ñí lubei labásteragüdaja Juan. \s1 Wügǘri le loúnajabei Búngiu lun loúnwen luágu jafígoun gürígia \p \v 29 Larúgan, ába laríjin Juan liábin Jesúsu ayárafadeina lun, ába laríñagun joun lánigu. \p —Niján le loúnajabei Búngiu lun loúnwen luágu jafígoun gürígia queísi meja lafarúniwa mudún lídan dan ligíra luágu jafígoun gürígia. \v 30 Luáguñaja nadímureja dan le naríñagunbei. “Liábinba ában wügǘri nárigiñe le weíriguti sügǘ náu, ladǘga níjeinjali lán meja lubáragiñe nagǘriajoún.” \v 31 Ni áu, ibídiñetí meja wügǘri ligía nun, abásteragüdajádina láu dúna lun jasúbudiruni Israelítagu. \p \v 32 Aríñagati gíñe Juan. \p —Aríja numúti Sífiri Sándu camá ában únjun, larárirun siélugiñe, ába laráramagun lábulugu. \v 33 Ibídiñetí yebe nun cátei lan wügǘri ligía, aríñagarügaali meja le oúnajabalina abásteragüdaja láu dúna, nun. “Dánme le baríjin larárirun Sífiri Sándu ábame laráramun lábulugu ítaga wügǘri, ligía wügǘri ligía le abásteragüdajabei láu Sífiri Sándu.” \v 34 Aríja náaliti, geféen áu luágu ligía lan Liraǘbei Búngiu. \s1 Furúmiñetiña láni Jesúsu disípulugu \p \v 35 Larúgan, ñíñeinya Juan jáma biáma jádaangiñe lánigu. \v 36 Dan le laríjinbei Juan lásügürün Jesúsu, ába laríñagun. \p —Niján wügǘri le lanúadirubei Búngiu lun lagídaruni jafígoun gürígia. \p \v 37 Ába jagáambuni biáma lánigu Juan laríñagun ítara, ába jafálaruni Jesúsu. \v 38 Ábati ladígiragun Jesúsu lárigoún, quei laríjin jafálaruni, ába laríñagun joun. \p —¿Ca jabúseerubei núma? \p Ába jaríñagun lun. \p —Maésturu, ¿jalía bagánawa? \p \v 39 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Jigoúgu jaríjei. \p Ába joúdin, ába jaríjini jalía lan lagánawa, ába jásügürüni líbiri wéyu ligía lúma, ladǘga queíburijali lan gádürü rábounwéyu óra ligía. \p \v 40 Andrés, le lamúlen Simón Pédro, ligía ában jádaangiñe biáma ja agáambubalin le laríñagubei Juan ába jafálaruni Jesúsu. \v 41 Lubáragiñe ámu cátei, ába lídin Andrés álugei Simón Pédro le líbugaña, ába laríñagun lun. \p —Darí wamaali Mesías, le Crístu, le lanúadirubei Búngiu lun lasálbaruniña gürígia lídaangiñe jafígoun. \p \v 42 Ába lanǘgüni Andrés Simón le ñíjin lubeí Jesúsu, ába laríaguni Jesúsu Simón ligíbuagun, ába laríñagun lun. \p —Simón, amǘrü le liraǘ Jonás, guetó Céfasba bíri, míni lan íri le. Pédro, o dǘbü. \s1 Lanúadiruniña Jesúsu Felípe lúma Natanaél lun lánime disípulugu \p \v 43 Larúgan, ába larítagun Jesúsu lídin loúbawagun Galiléa, ába ladúnragun lúma Felípe, ába laríñagun lun. \p —Falábana. \p \v 44 Felípe ligía, Betsáidana le ñí lubei gíñe lagánawa Andrés láu sun Pédro. \v 45 Ábati lídin Felípe áluajei Natanaél, ába laríñagun lun. \p —Aríja wamáali wügǘri le uágubei labǘrüja Moisés tídan líburu to lánina lilúrudun Búngiu, le gíñe uágubei jabǘrüja profétagu—Jesúsu le liraǘ José le Nazarétna. \p \v 46 Ába laríñagun Natanaél. \p —¿Níjein funági Nazarétna buíti? \p Ába laríñagun Felípe lun. \p —Jigábu baríja. \p \v 47 Dan le laríjin Jesúsu layárafadun Natanaél, ába laríñagun. \p —Nitén ában ladǘgawagun Israél le tímatimaati, úati yéguaü lídan. \p \v 48 Ába laríñagun Natanaél lun. \p —¿Ída liñági basúbudirunina? \p Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Aríja numútibu lubáragiñe lagúarun Felípe bun, dan le tábugiñeñadibu lan tídibu ígo. \p \v 49 Ábati laríñagun Natanaél lun. \p —Maésturu, amǘrü Liraǘbei Búngiu, amǘrü jarúeitebei Israelítagu. \p \v 50 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —¿Bafíñerunbei nun ladǘgarügü naríñagun bun luágu aríja nánibu tábugiñe tídibu ígo? Baríjubati cátei weínamutimáati lueí le. \p \v 51 Aríñagati gíñe Jesúsu. \p —Ninárün jáu, luágu jaríjubei lan siélu junréñu, añájame láni Búngiu ánjeligu aweínja lúma arárija noúgiñe, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti. \c 2 \s1 Ában maríei lídan fulásu le gíribei Caná, le lídaanbei Galiléa \p \v 1 Ǘrüwa wéyu lárigiñe, ñíñein ában maríei lídan ában fulásu gíriti Caná, le lídaanbei Galiléa. Ñíñounti lúguchu Jesúsu, \v 2 amísurajoúati gíñeti Jesúsu jáu sun láni disípulugu lídoun maríei ligía. \v 3 Ába tagúmuchun diweín, ába taríñagun lúguchu Jesúsu lun. \p —Gumújatia diweín. \p \v 4 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —¿Cági uágu baríñagei le nun, núguchu? Machǘlügili dan lun nídejan lídan cátei le. \p \v 5 Ába taríñagun joun ja éjeeragubaña. \p —Adǘga jumeí sun le laríñagunbei jun. \p \v 6 Ñíñoun sísi dináa láutu dǘbü tíbe to jayúsuruboun juríu lun jachíbagun joúngua según jagáburi. Ságü ában dináa tugúya, barǘtu wein o darándi gálun dúna. \v 7 Ába laríñagun Jesúsu joun éjeeragutiña. \p —Buíngüda jumoún sun dináa to láu dúna. \p Ába jabuínchagüdünun buídu buídu. \v 8 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Dabú jumati murúsun tídaangiñe, ábame janǘgüni lun le aríjubei láu fédu. \p Ába jadǘgüni ítara. \v 9 Ábati loúchuni le aríjubei láu fédu dúna ligía salígua lun diweínme, ibídiñoun lun jalíagiñeti lan, ja rügǘñanu éjeeragubaña asúbudirei, ladǘga jagía lan adáburubalin dúna. Ábati lagúarun le aríjubei láu fédu lun le amárieidubei, \v 10 ába laríñagun lun. \p —Sun gürígia seríwi jamútu tubuídun-ágei diweín furúmiñe, dánti le guráaña amísurajoútiña gíbe, ligía jéjeeragun diweín to furúmieguarügü, ánjeinti amǘrü, ába bareídunun tubuídun-ágei diweín darí guetó baságaroun. \p \v 11 Cátei le, le ladǘgübei Jesúsu lídan fulásu le gíribei Caná le lídaanbei Galiléa, ligía furúmiñetibei miláguru le áubei larúfudei luweírigun, ába jafíñerun láni disípulugu luágu. \p \v 12 Lárigiñe cátei le, ába lídin lídoun fulásu le gíribei Capernaúm, úara túma lúguchu, lamúlenu, jáma láni disípulugu, ába jeréderun átiri wéyu ñi. \s1 Labúgaguniña Jesúsu alúgurajatiña témpulurugugiñe \r (Mt 21.12-13; Mr 11.15-18; Lc 19.45-46) \p \v 13 Ábati lídin Jesúsu ubúrugu Jerusalén ladǘga yaráfaali lan jafédun juríu le lánina páscua. \v 14 Ñi ladáriraña ja alúgurajabaña bágasu, mudún, únjun, jáma buri ja ñúnbaña lídan jabára le ñí lubei jasáansija seínsu joun gürígia. Lídan tübǘrürü témpulu ladáriraña sun gürígia ja. \v 15 Dan le laríjinbalin Jesúsu cátei le, ába ladǘgün ában labeíjagüle láu gúrudu, ába labúgaguniña sun jagía lídaangiñe tübǘrürü témpulu jáu sun jalǘgüniña mudún jáma bágasu. Chagálei jaseínsun ja asáansijabaña seínsu, garábagualeí jadábulan. \v 16 Ába laríñagun joun ja alúgurajabaña únjun. \p —¡Sagájumei sun cátei le yágiñe! ¡Manǘga jumoún lúban Núguchi lun jalúguraagüleme! \p \v 17 Ábati jarítagun láni disípulugu luágu laríñawagún tídan líburu to Lerérun Búngiu. “Jángitina táu búban táu sun nanígi.” \p \v 18 Ábati jaríñagun juríu lun. \p —¿Ca miláguru barúfudubei woun lun wasúbudiruni ánjein garícha bubeí lun badǘgüni cátei le? \p \v 19 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Güríngua jumoún témpulu to, naráramagüdáyaboun lídan ǘrüwa wéyu. \p \v 20 Ába jaríñagun juríu lun. \p —Bián-wein-sísi irúmu janǘgün adǘgoun témpulu to, ¿lun biyáraaboun lan aráramagüda lídan ǘrüwa wéyu? \p \v 21 Lúgubu guánarü Jesúsu témpulu to uáguboun ladímureja joun. \v 22 Ligía dan lubeí le lásaarun lídaangiñe oúweni, ába jarítagun luágu dimúrei lé meja laríñagubei, ába jafíñerun luágu sun le tídaanbei líburu to Lerérun Búngiu lúma luágu dimúrei buri lé meja laríñagubei joun. \s1 Subúsiti le tídaanbei janígi gürígia lun Jesúsu \p \v 23 Dan le Jerusalén lubeí Jesúsu lídan fédu le lánina páscua, sarágu jáña afíñerutiña luágu dan jaríjinbaalin miláguru buri le ladáagubei lun larúfuduni luágu ligía lan Crístubei. \v 24 Ánjeinti Jesúsu, míchaagunti lúngua jájaburugun ladǘga subúdi lániña cátañañanu lan. \v 25 Mabúseerunti laríñawagúniwa lun ída jáña lan gürígia, ligía lúngua subúdi lumúti cátei lan tídaanbei janígi. \c 3 \s1 Jesúsu lúma Nicodémo \p \v 1 Ñíñein ában wügǘri lánina jadámurin fariséogu, ába jádaangiñe jábutigu juríu, gíriti Nicodémo. \v 2 Ába lídin Nicodémo ayánuja lúma Jesúsu gúñoun, ába laríñagun lun. \p —Maésturu, subúdi wamúti luágu Búngiu lan oúnajabalibu arúfudaja woun, ladǘga úati ni ában lun gayára lan larúfuduni lubáfu láu miláguru quei badǘgüni ánjein úa lubeí Búngiu lúma. \p \v 3 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Ninárün báu luágu le lan magǘriajoúnwayati, siñáti lebélurun lídoun larúeijan Búngiu. \p \v 4 Ába laríñagun Nicodémo lun. \p —¿Ída lubági lagǘriajoúnwaya ában wügǘri weíriyaali? ¿Gayáraati funági lebélurunya turágeirugun lúguchu lúnya tagǘriajani? \p \v 5 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Ninárün báu luágu le lan magǘriajoúnti lídaangiñe dúna lánina abásteruni, lúma lídaangiñe Sífiri Sándu, siñáti lebélurun lídoun larúeijan Búngiu. \v 6 Le agǘriajoúbei jádaangiñe agǘbürigu ja gürígiabaña, ítara líña ligáburi queísi jagáburi gürígia, le agǘriajoúbei lídaangiñe Sífiri Sándu, ítara líña ligáburi queísi ligáburi Sífiri Sándu. \v 7 Maweíridalá banígi luágu naríñagun bun luágu lúnti lánya jagǘriajoúniwa sun gürígia. \v 8 Ítara quei láfurun garábali le ñígiñe lumúti labúseera, agáambabei lamúri, ibídiñeti bun jalíagiñe lan liábin ni jalíñoun lan lídin, ítara jáña gíñe sun ja agǘriajoúbaña lídaangiñe Sífiri Sándu. \p \v 9 Ábayati laríñagun Nicodémo lun. \p —¿Ída lubásan cátei le? \p \v 10 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Ába oúnwenbun maésturu Israélna amǘrü, ¿ibídiñeti cátei le bun? \v 11 Ninárün báu luágu le lan wasúbudirubei, ligía lan wadímurejabei, geféen wagía luágu le aríja wamáalibei, jugúya fariséogu, mafíñetün luágu le waríñagubei jun. \v 12 Ánjein mafíñen jubeí nun dan le nadímurejan jun luágu buri cátei le lánina uboú, ¿ída lubági jafíñera luágu le lánina siélu? \p \v 13 ‘Úagili ni ában amúdeiruti siélun, lárigiñe ába larárirun ñígiñe lun gayára lan geféen lan luágu nueídügüya, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, le gábanbei siélu. \v 14 Ítara queí meja liñúrunun Moisés tiyáwa jéwe luágu wéwe lídan fulásu mageírawati lun jasálbaruba lan sun ja aríjitiña tuágun, ítara liñá giñe niñurúaba lan luágu gurúwa \v 15 lun sun lan le afíñeruti nuágu, mídin lámuga máfiougati, siélun lámuga lídin abágarida ában ibágari le magúmuchaditi. \s1 Lísiñejabu Búngiu joun gürígia \p \v 16 ‘Weíriti jínsiñe gürígia ja uboúagubaña lun Búngiu darí lun loúnajanina, áu le Liraǘ le ábanrügüti, lun noúnwen luágu jafígoun, lun sun lan ja afíñerutiña nuágu, mídin jamámuga máfiougati, siélun lámuga joúdin, abágarida ában ibágari le magúmuchaditi. \v 17 Moúnajan lumútina Búngiu áu le Liraǘ uboúagun lun níchugun jadúnrun gürígia, loúnajanina lun jasálbarun ja uboúagubaña nuágu. \p \v 18 ‘Le afíñeti nuágu, áu le Liraǘ Búngiu, barǘ lumuti Búngiu quéisi madúnrunti, ánjein le mafíñeti, gadúnrunjali ligíbugiñe Búngiu ladǘga mafíñen lan nuágu, áu le Liraǘ Búngiu le ábanrügüti. \v 19 Ja mafíñebaña, gadúnrunjaña ligíbugiñe Búngiu ladǘga dán buga le niábinbei uboúagun lun narúgoungagüdün láu, gúndaatimaatiña lílana ubóu láu lubúriga sügǘ láu larúgounga, ladǘga cátei lan wuríbati jadáagubei. \v 20 Sun ja adǘgübaña cátei wuríbati, iyéreeguti larúgounga joun, ába jadísedun lueí larúgounga ligía, lueí lasúbudirúniwa cátei wuríbati le jadǘgübei. \v 21 Ja adǘgübalin lugúndan Búngiu, jínsiñeti joun lun lídan jamá larúgounga lun larijíniwa luágu jarúma lan le jadǘgübei, láu lubáfu Búngiu. \s1 Ladímurejaanya Juan luágu Jesúsu \p \v 22 Lárigiñe sun cátei le, ába lídin Jesúsu jáu láni disípulugu Judéoun, ába leréderun átiri dan ñi, abásteragüdaja. \v 23 Ñíñein gíñe Juan abásteragüdaja lídan fulásu le gíribei Enón, yaráfa lun Sálim, ladǘga ñíñein lan sarágu dúna, ába buríti jayábingua gürígia, ába jabásterun. \v 24 Lubáragiñe ladaürǘn Juan lasúsereda sun cátei le. \p \v 25 Ábati jagúmeserun jádaangiñe lánigu Juan asígeneja jáma juríu luágu igáburi le lánina arúmaduni. \v 26 Ábati joúdin aríñaga lun Juan. \p —Aríjabásan maésturu, wügǘri lé buga búmabei luágu óubaü le ñígiñe lubeí láfurida wéyu libíti dúna Jordán, le ligíra lé meja uágubei badímureja woun, guetó labásteragüdajaña gürígia áni jafálaruñeíti sun gürígia. \p \v 27 Ába laríñagun Juan joun. \p —Siñáti níjein lan ni cáta lúma ni ában gürígia ánjein máma lubeí líchugun Búngiu lun. \v 28 Agáamba jumúti lubeígia naríñagun jun furáangu luágu máma lan áu Crístubei, luágu áu lan ában le oúnajoúbei lubá. \v 29 Lídan ában maríei, adári ligía táubei ladári. Léti lumáda adári, le ñíbei agáambei, oúnwenbun lugúndan láu lagáambuni ladímurejan. Ítara níña gíñeti, oúnwenbun nugúndan luágu Jesúsu, \v 30 ligía lúnti laweírigudúntima, áu lun nǘnabuduntima. \s1 Le ñǘbinbei siélugiñe \p \v 31 ‘Jesúsu, le ñǘbinbei siélugiñe, joúgiñeñein sun gürígia. Áu, múaruguna áu, áni lérügüñein lánina uboú gunfaráanda nan. Ánjein le ñǘbinbei siélugiñe, joúgiñeñein sun gürígia, \v 32 luágu gíñe le aríja láalibei lúma le agáamba láalibei ladímureja, míbetiña afíñerutiña luágu le laríñagubei. \v 33 Ánjeinti le afíñeruti, lachoúrurubei luágu inárüni lan le laríñagubei Búngiu, láu lafíñerun. \v 34 Le loúnajabei Búngiu, lerérun Búngiu ladímurejabei, ladǘga mébejati líchuguni Búngiu láni Espíritu lun. \v 35 Jínsiñeti Liraǘ Búngiu lun, rúlaali gíñe sun cátei lújaburugun. \v 36 Le afíñebei luágu Liraǘ Búngiu, gabágariti le magúmuchaditi, ánjeinti le májabei lafíñerun luágu Liraǘ Búngiu, mabágaribei líbe ibágari ligía áni mebélurunbei siélun, láburujarügüba ligáñi Búngiu luágu. \c 4 \s1 Jesúsu túma wǘri to Samariána \p \v 1 Aba jagáambun fariséogu luágu gíbetima jamá lánigu Jesúsu sügǘ jáu lánigu Juan, áni gíbetima gürígia ñǘbintiña lun, lun jabásterun, \v 2 láu sun máma lan Jesúsu abásteragüdajabaliña, lánigu abásteragüdajabaña. \v 3 Dan le lasúbudirunbalin Jesúsu cátei le, ába láfuridun Judéagiñe lun lagíribudun Galiléoun. \p \v 4 Lídan weíyaasu ligía lásügürübati loúbawagugiñe Samária. \v 5 Ítara liñáti lachǘlürün lídoun ában fulásu lídan Samária gíriti Sícar, yaráfa lun múa lé meja lígirubei Jacób lun José le liraǘ, le ában jádaangiñe binádu wagǘbürigu. \v 6 Ñíñein wélu le únbei jagúara luwélun Jacób, queíti buchá lan luágu Jesúsu eíbuga, ába lañúurun láru wélu ligía. Queí buri amídirugu óra ligía. \v 7 Tiábijati ában wǘri Samariána adábura dúna lídaangiñe wélu le, ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Rúba dúna nun. \p \v 8 Añángüratí buga láni disípulugu agáñija eígini ubúrugu. \v 9 Ábati taríñagun wǘri Samariána to lun Jesúsu. \p —¿Ída liñági bamúriajanbei dúna núma, lárigiñe juríu ban, nugúya Samariána? \p (Mínsiñeguatiñati juríu joúngua jáma Samariána.) \v 10 Aba laríñagun Jesúsu tun. \p —Lun jamúga subúdi báni edéweejani le líchugubei Búngiu, subúdibeí jamúga cátei lan le amúriajabei dúna búma, bamúriajaña jamúga núma, ába jamúga níchugun ában luwúyeri dúna le gayáraati líchugun ibágari bun, bun. \p \v 11 Ába taríñagun lun. \p —Úagubeíti cába lan áu badábura dúna áni julíliti wélu le, ¿ída lubáti bíchuguni luwúyeri dúna ligía nun? \v 12 Jacób, lé meja binádu wadǘgawagun, ígirubalin wélu le woun, guráti meja dúna lídaangiñe jáu sun lirájüñü jáma lilǘgüniña. ¿Weírigutibu funági sügǘ láu Jacób? \p \v 13 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Sun ja átubaña lídaangiñe dúna le, jamágürabudayaba, \v 14 ánjein le átuti lídaangiñe dúna le níchugubei, mamágürabudundügüyaali, ladǘga dúna le lúnbei níchuguni lun, géseséenbei lídan lun líchugun ibágari magúmuchaditi lun. \p \v 15 Ábati taríñagun lun. \p —Rúbei dúna ligía nun, masándirundügǘyaadina lámuga mágürabu, miábin nugúyame ya wélurugu adábura dúna. \p \v 16 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Beíba oúgei búmari le úmabei bamárieida, ábame biábin. \p \v 17 Ába taríñagun lun. \p —Mámaritina le maríeitina lúma. \p Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —Binárün láu baríñagun luágu mámari ban le maríeiti búma, \v 18 ladǘga seíngüjáña wügǘriña úmatiña bagánawa, áni mamárieiduntibu lúma wügǘri le úmabei bagánawa guetó. Aríñagaadibu inárüni. \p \v 19 Dan tagáambubalin wǘri to cátei le, ába taríñagun lun. \p —Afíñetina luágu proféta ban. \v 20 Binádu wagǘbürigu ja Samariána, judúguatiña meja lun Búngiu ya luágu wǘbü lígita, ánjein jugúya juríu, aríñagatün luágu Jerusalén lan fulásu le lúnbei ñi lan wájuduragua lun Búngiu. \p \v 21 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Afíñebá nun luágu nítebei lan dan lun jájuduragun lun Búngiu mídinga jugúya luágun wǘbü lígita, ni jídin Jerusalén. \v 22 Jugúya Samariána, ibídiñeti jun ca lan un jájuduragua, ánjein wagía, subúdi wamúti ca lan un wájuduragua ladǘga lídaangiñe warásan wagía juríu liábin asálbaruni. \v 23 Lachǘlürüba óra, áni niján óra ligía, lun mebéresenwa lan jalía lan jájuduragua gürígia lun Búngiu. Le lúnbei lebéreserunwa láu, ída líña lan ligáburi jájuduragun lun. lúnti jadǘgüni táu sun janígi lídan ában luwúyeri le áuti lagúndaara Búngiu, según lerérun. Niján luwúyeri ájuduraguni le láluajabei Búngiu jámagiñe gürígia. \v 24 Espíritu Búngiu, ja ájuduragubaña lun, lúnti jadǘgüni láu sun janárün, mebéresenga láu cátei le arijúati. \p \v 25 Ába taríñagun lun. \p —Subúditi nun luágu liábinba lan Mesías le gíribei Crístu, dánmeti liábin, lafúnraanguagüdübei sun cátei woun. \p \v 26 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —Áu Mesías ligía. \p \v 27 Ligíati jachǘlürün láni disípulugu, ába laweíridun janígi láu jadáriruni Jesúsu adímureja túma ában wǘri, úati ni ában ganígiti lun lálügüdajan ca lan tabúseerubei o ca lan uágu layánuja túma. \v 28 Ábati tígirunun wǘri tugúya tidína, ába tídin ubúrugu oúgaña gürígia, ába taríñagun joun. \p \v 29 —Jigoúgu jaríja ában eyéri aríñaguti sun cátei le adǘga náalibei nun. ¿Mámadügü funásan ligía Crístubei? \p \v 30 Ábati joúdingua ubúrugugiñe lun le ñíjin lubeí Jesúsu. \v 31 Añájati buga disípulugu ayúmuragua lun Jesúsu lun leígin. \v 32 Laríñaga joun. \p —Níjein cátei lun neígini le ibídiñeti jun. \p \v 33 Ábati jagúmeserun disípulugu álügüdagua jámagua, ába jaríñagun. \p —¿Máfuna barǘjaña eígini lun? \p \v 34 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Nadǘgüni lugúndan le oúnajabalina, agúmuchei luwádigimari, ligía neíginbei. \v 35 Jugúya aríñagatün. “Níjeingua gádürü játi lubá alúbajani.” Ánjein áu, naríñajare jun. Aríja jumeí nádü, dánjali lun lalúbajoún. \v 36 Le ñadágimeinbei alúbaja, ibíja lumúti lafáyeiruaja, áni cáteiti le lalúbajabei, gürígia, lun jabíjini ibágari le magúmuchaditi siélu, lun lagúndaarun le ábunagubei úara lúma le alúbajabei. \v 37 Quei le lubeíbei laríñawagún. “Ámu le ábunagubei, ámu le alúbajabei.” \v 38 Oúnaja náadün alúbaja le ñí lubei mábunagun jumá, ámu ábunagubaña, jugúya alúbaja. \p \v 39 Sarágu jáña lílana fulásu ligía le láni Samária afíñerutiña luágu Jesúsu láu taríñagun wǘri tugúya joun luágu aríñaga láni sun le adǘga táalibei tun. \v 40 Dánti le jachǘlürünbei Samariána le ñí lubei Jesúsu, ába jayúmuragun lun lun leréderun jáma. Ába leréderun bián wéyu ñi, \v 41 ábaya jafíñerun sarágu gürígia dan le jagáambunbalin le laríñagubei. \v 42 Ábati jaríñagun tun wǘri tugúya. \p —Mámarügaali luágu le baríñagubei woun wafíñera, ladǘga agáamba wamáali gíñe lúmagiñe, áni subúdi wamúti luágu ligía lan Crístubei le lasálbaja ubóu. \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu liraǘ ában ñadágimeinti lúma urúei \p \v 43 Bián wéyu lárigiñe, ába láfuridun Jesúsu Samáriagiñe, ába lasígiruni luweíyasun loúbawagun Galiléa, \v 44 mídinti lageíra quei laríñaguni Jesúsu guánarü luágu madügǘniwa lan gásu láu ában proféta lídan guánarü lageíra. \v 45 Dan lachǘlürünbei Galiléa, resíbi jamúti lílana fulásu buídu, ladǘga ñǘdün jamá gíñe lídan fédu le lánina páscua Jerusalén áni aríja jamúti sun le ladǘgübei lídan fédu ligía. \p \v 46 Ábayati lagíribudun Jesúsu lídoun fulásu le Caná le lídaanbei Galiléa, le ñí lubei lasáliraguagüda dúna lun diweínme. Ñíñeinti ában wügǘri weíriguti, ñadágimeinti lúma urúei, níjein ában liraǘ sánditi lídan fulásu le gíribei Capernaúm. \v 47 Dan lagáambunbei wügǘri ligía luágu ñǘbinjali lan Jesúsu Judéagiñe lun Galiléoun, ába lídin aríjei, ába layúmuragun lun lun lídin lúbiñe lun lareídaguagüdüni liraǘ, ladǘga madíseeli lan lun loúnwen. \v 48 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Jugúya, ánjaün maríjin miláguru, mafíñetün. \p \v 49 Laríñaga wügǘri ligía lun. \p —Queímoun furése lubáragiñe loúnwen niraǘ. \p \v 50 Ábati laríñagun Jesúsu lun. \p —Giríbubá búbiñoun, areídagua biraǘ. \p Ába lafíñerun wügǘri ligía luágu le laríñagubei Jesúsu lun, ába lídin. \v 51 Dan layárafadun tun lúban, ába jayábin lumúsuniña lubároun, ába jaríñagun lun. \p —Magádieeli biraǘ. \p \v 52 Ába lálügüdüniña ca lan óra lagúmesera liraǘ areídagua, ába jaríñagun lun. \p —Gúñaarü ladaǘnrün ában rábounwéyu lagídara abíruaü lueí. \p \v 53 Ába larítaguni luágu ligía lan óra laríñagun Jesúsu lun luágu areídaguaali lan liraǘ, ába lafíñerun luágu Jesúsu jáu sun lufámilian. \p \v 54 Ligía libíaman miláguru le ladǘgübei Jesúsu dan le lagíribudunbei Judéagiñe lun Galiléoun. \c 5 \s1 Lareídaguagüdüni Jesúsu wügǘri adádagaraali le Betésdana \p \v 1 Lárigiñe cátei le, jadǘgüña juríu ában fédu, ába lagíribudun Jesúsu Jerusaléoun luágu fédu ligía. \v 2 Ñi Jerusalén, yaráfa lun béna le gíribei Jabéneri Mudún, níjein ában dúna, Betésda líribei lídan jerérun juríu, seíngüñein lubéneri. \v 3 Sarágu jáña sánditiña roun ñi múarugu, ñíñanu maríjintiña, meíbuguntiña, jáma derégüdaña, jagúrabajañein lánjingichagun dúna. \v 4 Ladǘga níjeinja dan, liábin ában ánjeli siélugiñe, ába lánjingichaguni dúna ligía, léti furúmiñeti sánditi le adáburuti lídoun dúna ligía lárigi lánjingichagun, ába lareídagun furúmieguarügü sándi le luágubei. \v 5 Ñíñeinti ában wügǘri, darándi-wídü irúmu láu láu sándi, \v 6 dan laríjinbalin Jesúsu wügǘri ligía roun, subúdileí átiri lan dan láu ítara, ába laríñagun lun. \p —¿Buséntibu bareídagun? \p \v 7 Ába loúnabun le sándibei. \p —Úati cába lan anǘgana lídoun dúna dan le lánjingichagun. Ságü nálugun nadáburun, dabújali ámu nubáragiñe. \p \v 8 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Sarába, budáboun bubárari, beíba. \p \v 9 Lídan óra ligía, ába lareídagun, ába labúdunun lubárari, ába lagúmeserun eíbuga. Queíti lidáani lubeí eméraaguni wéyu ligía, \v 10 ába jaríñagun juríu lun le areídagubei. \p —Wéyu le eméraaguagülei ugúñe, moún lumuti banǘgünun bubárari buoúgua. \p \v 11 Ába laríñagun joun. \p —Le areídaguagüdübalina aríñagubei nun. “Budáboun bubárari, beíba.” \p \v 12 Ába jaríñagun lun. \p —¿Cáteigi le aríñagubei bun. “Budáboun bubárari, beíba”? \p \v 13 Ibídiñetiti lun ca lan areídaguagüdübalin, ladǘga gíbetiña gürígia ñi áni ñǘdünja bugáti Jesúsu. \v 14 Lárigiñe, ába ladúnragun Jesúsu lúma, témpulurugu, ába laríñagun lun. \p —Guetó, quei areídaguaadibu lubeí, mafígounjadügüyabá lueí ladágarun ámu cátei janárimetimaati buágu. \p \v 15 Ábati lídin, ába lawísaruniña juríu luágu Jesúsu lan areídaguagüdübalin. \v 16 Ligía lébubei jeíbaajani juríu Jesúsu lun jáfaruni jilágubei ladǘga buri ladáaguni cátei líbe le lídan wéyu le eméraaguagülei. \v 17 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ñadágimeinti Núguchi chülǘ lúmoun dan le, áu ñadágimeintina gíñe. \p \v 18 Ligíatimaati jabúseerunbei juríu jáfaruni jilágubei, mámarügü ladǘga lájalachaguni lúrudu le lánina wéyu le eméraaguagülei, ladǘga gíñe líchaagun lúngua quei Búngiu láu laríñagun luágu Lúguchi lan. \s1 Lugúmadin Liraǘ Búngiu \p \v 19 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu, luágu siñá lan nadǘgün, áu le Liraǘ Búngiu, ni cáta láu náni núngua, le rügǘñein naríjubei ladǘgün Núguchi, nadǘga. Sun le ladǘgübei Búngiu Úguchili, adǘga numúti gíñe, áu le Búngiu Irájü, \v 20 ladǘga jínsiñetina lun Búngiu, arúfuda lumúti sun le ladǘgübei nun, áni larúfuduba cátei weínamutimaati nun, le lúnti laweíridun janígi láu. \v 21 Ítara quei lásaaragüdüniña Búngiu Úguchili jiláaña lídaangiñe oúweni ába líchugun ibágari joun, ítara líña gíñe níchugun, áu le Búngiu Irájü, ibágari joun ja nabúseerun. \v 22 Magúseragüdünti Búngiu ni ában, rúrügü lumúti sun ubáfu nun, áu le Liraǘ, lun nadǘgüni, \v 23 lun sun lan gürígia íchigei ában méme inébesei le jíchugubei lun Búngiu Úguchili nun. Le míchuti inébesei nun, áu le Búngiu Irájü, míchuti gíñe inébesei lun Búngiu Úguchili le oúnajabalina. \p \v 24 ‘Ninárün jáu, luágu le lan eténiruti lun le naríñagubei lun, afíñe ligía luágu le oúnajabalina, gabágariti le magúmuchaditi, masíadirúnwabei giñe, sügǘjali lídaangiñe féridi lídoun ibágari le magúmuchaditi. \v 25 Ninárün jáu luágu nítebei lan dan, áni niján dan ligía, dánme le jagáambuni jiláaña numálali, ja ñǘdünbaña láu le nubeíbei, gabágaribaña. \v 26 Ladǘga gabáfuti Búngiu Úguchili lun líchugun ibágari, rújali gíñe ubáfu nun, áu le Búngiu Irájü, lun níchugun ibágari, \v 27 rújali gíñe ubáfu nun lun nagúseragüdüniña gürígia ladǘga Wügǘri Garaǘwarügüti áu. \v 28 Maweíridalá janígi luágu le, ladǘga lachǘlürüba dan lun jagáambuni sun jiláguaaña numálali, \v 29 ábame jáfuridunga lídaangiñe jamúaja. Já meja arúfudubalin luágu nánigu jamá láu jadǘgüni buíti uboúagu, jásaaruba lun jaganoún lúma Búngiu lun sun dan, ánjañati ja arúfudubalin luágu lánigu jamá Máfia láu jadǘgüni wuríbani, jásaaruba lun jasíadirúniwa lun máfiougati lun sun dan. \s1 Larúfuduni Jesúsu lagúmadijan \p \v 30 ‘Siñáti nadǘgün ni cáta láu náni núngua. Quei laríñawagúniwa nun, ítara líña nagúseragüdün, áni buíti ligáburi nagúseragüdün ladǘga moúchun nan lun nadǘgüni le nabúseerubei, lueídügüya le labúseerubei Núguchi le oúnajabalina. \v 31 Ánjein áuba lubeí geféen nuoúgua, moúnti le naríñagubei. \v 32 Níjein ámu le geféenbei luágu náni fuleísei, áni subúditi nun luágu le lan laríñagubei nuágu, gebégiti. \v 33 Jugúya oúnajatün álügüdei Juan nuágu, áni le loúnabagülebei jun, inárüni. \v 34 Áu magúrabuntina ladímurejan ni ában wügǘri luágu nufúleisein, narítaguagüda rügǘñaadün luágu le laríñagubei Juan nuágu lun gayáraabei lan jafíñerun nuágu lun jasálbaruba lan. \v 35 Ítara liñá meja Juan quei ában lámpu le durúnguati, ru ligía larúgounga, áni jugúya aráanseñu jíña méjati lun jerésibiruni larúgounga ligía luágu murúsun dan. \v 36 Níjein ában cátei luágu nufúleisein buítimaati sügǘ láu le laríñagubei Juan. Lé buri cátei le nadǘgübei, le méme buri uágubei laríñaga Núguchi nun lun nadǘgüni, arúfuda lumúti luágu Núguchi lan oúnajabalina le tímatimaati. \v 37 Núguchi le oúnajabalina, arúfuda láali luágu áu lan Liraǘ le oúnajoúbei lun nasálbaruniña gürígia uboúagu, láu sun magáambun jumágili lan lumálali Búngiu, maríjin jumeí. \v 38 Mebélugili lerérun jídoun, ladǘga mafíñetün nuágu, áu le loúnajabei. \v 39 Atúriaja jumútu Lerérun Búngiu láu sarágu goúnigi, ladǘga agúraba jumá jadáriruni ibágari le magúmuchaditi tídan, láu sun líra, líburu tugúya adímurejaboun nuágu, \v 40 áni májatün jiábin númoun lun jibíjini ibágari ligía. \p \v 41 ‘Máluajantina lun janǘgünina gürígia weírigu. \v 42 Gáma lúmoun, subúdi numútün, áni subúdi numúti luágu mísiñen lan Búngiu jun. \v 43 Áu, lueígiñe loúbadina Núguchi niábin, áni jugúya, merésibirun jumútina, ánjein ñǘbin ámu láu láni lúngua, ligíaba jerésibira. \v 44 ¿Ída lubásan jafíñerun nuágu, resíbitünga uweíriguni júmagiñegua, máluajan jumúti uweíriguni le lúmagiñeti Búngiu le ábanrügüti? \v 45 Marítagua jumátia luágu níchuguba lan jidúnrun ligíbugiñe Núguchi, Moisés guánarügüba íchiga jidúnrun, le guánarügü uágubei jíchigei jeménigin. \v 46 Ladǘga, lun jamúga afíñe jumá luágu le laríñagubei Moisés, jafíñeruña jamúga gíñe nun, ladǘga abǘrüjati Moisés nibǘgürü. \v 47 Ánjein mafíñen jubeí luágu le labǘrüjabei, ¿ída lubáti jafíñerun luágu le naríñagubei jun? \c 6 \s1 Leígagüdün Jesúsu seíngü mílu wügǘriña \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Lc 9.10-17) \p \v 1 Lárigiñe, ába lídin Jesúsu loubáfurugun dúna le Galiléa, le méme gíñe dúna le gíribei Tibérias. \v 2 Sarágu jáña gürígia afálarei ladǘga jaríjini buri miláguru le ladáagubei, láu lareídaguagüdüniña sánditiña. \v 3 Ábati laweínrun Jesúsu luágun ában wǘbü, ába lañúurun ñi jáma láni disípulugu. \v 4 Yaráfaaliti páscua, le jafédun juríu. \v 5 Dan laríjinbei Jesúsu luágu sarágu jáña lan gürígia afálaruti, ába laríñagun lun Felípe. \p —¿Jalíabasan wagáñija eígini joun sun gürígia ja? \p \v 6 Laríñagunbalin líra lúnrügü lagáambun cába lan laríñaga Felípe, Jesúsu, subúdi láali cába lan ladǘga. \v 7 Ábati laríñagun Felípe lun. \p —Ni bián-san fiádürü fein loúguaboun lun tafánreinjoúniwa murúsun murúsun jádan sun gürígia ja. \p \v 8 Ábati laríñagun Andrés, ában gíñe jádaangiñe disípulugu, le lamúlen Simón Pédro, lun. \p \v 9 —Niján ában irájü ya, nújein seíngü fein lúma, jáma bián úduraü, loúguabei líra joun sarágu gürígia. \p \v 10 Ábati laríñagun Jesúsu. \p —Aríñaga jumá joun súngubei lun jañúurun. \p Ñíñanuti jawára seíngü mílu wügǘriña boúgudin jaweí würíña jáma irájüñü. Queíti ñíñein lan sarágu sagádi lídan fulásu ligía, ába jañúurun. \v 11 Ábati lanǘgünun Jesúsu fein lújaburugu, lárigiñe líchugun eteíngiruni lun Búngiu, ába líchugunun joun láni disípulugu, ába jafánreinjanun disípulugu jádan sun ja ñúnbaña. Ligía méme ladǘga jáu úduraü, ruínaleí sun le jabúseerubei joun. \v 12 Dan le quimúleña, ába laríñagun Jesúsu joun láni disípulugu. \p —Abúdaja jumeí sun le ígiragubei, mabúlegu lámuga ni cáta. \p \v 13 Ába jabúdajani, ába jabuínchagüdün dúusu faníñe láu tífe fein le ígiragubei tídaangiñe seíngü fein. \v 14 Dánti le jaríjinbalin gürígia miláguru le, le ladǘgübei Jesúsu, ába jaríñagun. \p —Inárüni luágu niján lan proféta lé meja lúnbei liábin uboúagun. \p \v 15 Queíti lasúbudiruni Jesúsu luágu busén jamá janǘgüni láu érei lun jadǘgüni urúeime, ába lídin lábugua luágun wǘbü. \s1 Leíbugun Jesúsu ligíbuagu dúna \r (Mt 14.22-27; Mr 6.45-52) \p \v 16 Dan le lagúñedunbei, ába jarágachun láni Jesúsu disípulugu lárun dúna, \v 17 ába jádinagun tídoun ában ugúnein, ába jagúmeserun ánjiñuragua lun jachǘlürün Capernaúm. Búrigaaliti, machǘlüti Jesúsu jámoun. \v 18 Ába lagúmeserun garábali áfuragua jére, ába lérougadun. \v 19 Dan le awáanseña luára seíngü o sísi quilómetros, ligía jaríjin liábin Jesúsu tuágun ugúnein, eíbugeina ligíbuagu dúna, ába janúfudedagun. \v 20 Ába laríñagun joun. \p —Manúfudeda jumá, áu le. \p \v 21 Ábati jerésibiruni láu ugúndani tídan ugúnein, ába jachǘlürün lídoun fulásu le ñíjin lubeí joúdin lídan murúsun óra. \s1 Jáluajani gürígia Jesúsu \p \v 22 Larúgan, ába jaríjin gürígia ja eréderubaña loubáfurugu luágu ñǘdünja jamá buga disípulugu tídan ugúnein to ñíboun áni tugúya rügǘñoun ñi, áni mídin lan Jesúsu jáma. \v 23 Súnti dan ligía, ába tiábingua ugúnein ubúrugugiñe Tibérias lun lídoun ában fulásu yaráfa lun le ñí lubei jeígoun fein lárigi leteíngirun Jesúsu tuágu. \v 24 Dánti jaríjini gürígia luágu úa lan Jesúsu ñi, ni láni disípulugu, ába jádinagun tídoun ugúnein buri tugúya, ába joúdin Capernaúm áluajei. \s1 Jesúsu, fein to lánina ibágari \p \v 25 Dan le jachǘlürünbei loubáfurugu dúna, ába jadáriruni Jesúsu, ába jaríñagun lun. \p —Maésturu, ¿ída búgasan biábin? \p \v 26 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu luágu ladǘga lan jeígin darí lun jaquímuledun jáluajana, máma ladǘga gunfaráanda jumáni laníchigu buri miláguru. \v 27 Madíjerida jumá luágu eígini le gagúmuchaditi le lúntibei júgubu, áluaja jumeí eígini tun juwáni, le íchugubei ibágari magúmuchaditi. Ligía eígini le lúnbei níchuguni jun, áu Wügǘri Garaǘwarügüti, ladǘga rúlaali Búngiu Úguchili ubáfu nun lun níchuguni ibágari ligía. \p \v 28 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Ída lubásan wadǘga lun woúdin láu le lubeíbei Búngiu? \p \v 29 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Le labúseerubei Búngiu, lun jafíñerun nuágu, áu le loúnajabei. \p \v 30 Jaríñagati lun. \p —¿Cábagi seíni gayára barúfudun woun lun wafíñerun buágu? ¿Cági cátei badǘgübei? \v 31 Binádu wagǘbürigu joútiña meja fein to gíriboun maná lídan fulásu mageírawati, quei taríñaguni Lerérun Búngiu. “Joúgüda lumútiña Búngiu fein to siélugiñetu.” \p \v 32 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu luágu máma lan Moisés íchugubarun fein siélugiñetu tugúya joun, Núguchi íchugubei fein joun áni ligía gíñe íchugubarun fein siélugiñetu jun to tímatimaatu. \v 33 Ladǘga fein to líchuguboun Búngiu, tugúya to aráriruboun siélugiñe áni rúti gíñe ibágari joun lílana uboú. \p \v 34 Ábati jaríñagun lun. \p —Rúboun fein tugúya woun súnwandan. \p \v 35 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Áu fein to íchuguboun ibágari. Le ñǘbinti númoun, malámadügüyaarume luwáni, le afíñeruti nuágu, mamágürabudügüyaaru giñe luwáni. \v 36 Quei le nubeíbei jun, jugúya mafíñetün láu sun aríja jumáadina lan. \v 37 Sun gürígia ja líchugubaña Núguchi nun, ñǘbintiña nun, játi ñǘbintiña númoun mabúgun nubáña. \v 38 Máma niábiña siélugiñe lun nadǘgüni nugúndan, le náni núngua, niábiña lun nadǘgüni lugúndan le oúnajabalina. \v 39 Léti labúseerubei Núguchi le oúnajabalina, lun meféridirun nan ni ában jádaangiñe ja líchugubaña nun, lun sarágüdarügü nániña lídaangiñe oúweni lídaanme lagúmujoún wéyu. \v 40 Le labúseerubei le oúnajabalina, lun sun lan ja anǘgütina quéisi Liraǘ Búngiu, afíñe jagía nuágu, lun gabágari jamá le magúmuchaditi, áni násaaragüdübaña lídaangiñe oúweni lídan lagúmujoún wéyu. \p \v 41 Ába jagúmeserun juríu adímureja wuríba luágu Jesúsu ladǘga laríñagun luágu ligía lan fein to aráriruboun siélugiñe. \v 42 Ába jaríñagun. \p —¿Ma funági Jesúsu le liraǘ José le? Subúdi wamúti lúguchi túma lúguchu. ¿Ída liñáti laríñagunbei luágu siélugiñe lan larárira? \p \v 43 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Madímureja jumá nuágu. \v 44 Siñáti liábin ni ában númoun ánjein máma lubeí lanǘgün Búngiu Úguchili le oúnajabalina, áni násaaragüdübei lídaangiñe oúweni lídan lagúmujoún wéyu. \v 45 Laríñajare tídan líburu to jerérun profétagu. “Larúfudajaba Búngiu joun súngubei.” Sun lubeíti ja agáambubalin Búngiu Úguchili, furéndei jagía lúmagiñe, ñǘbintiña númoun. \p \v 46 ‘Máma jamúgatia luágu níjein lan aríjiti Búngiu Úguchili. Áu le ñǘbinbei lúmagiñe Búngiu, áu rügǘñein aríjei. \v 47 Ninárün jáu luágu le lan afíñeti nuágu, gabágariti le magúmuchaditi. \v 48 Áu fein to íchuguboun ibágari. \v 49 Joútiña binádu jagǘbürigu fein to maná lídan fulásu mageírawati áni láu sun luwúyeri jiláguatiña. \v 50 Áu, tuágu fein to aráriruboun siélugiñe nadímureja, lun ja lan eígitu, lúmounbaña Búngiu. \v 51 Áu méme fein wínwantu tugúya to aráriruboun siélugiñe, le eígiti tídaangiñe fein tugúya, labágariduba le tímatimaati lúma Búngiu lun súnwandan. Fein to lúnboun níchugunun, núgubu guánarü, níchugubei lun gayáraabei lan jabágaridun gürígia lun sun dan lúma Búngiu. \p \v 52 Ábati jeréderun juríu adímureja jámagua, ába jaríñagun. \p —¿Ída lubásan leígagüdüni le lúgubu guánarü woun? \p \v 53 Laríñaga Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu luágu ánjaün lan meígin lídaangiñe núgubu, áu Wügǘri Garaǘwarügüti, mátun jumeíme níta, mabágaribadün. \v 54 Le eígiti núgubu, gurálei níta, gabágariti tímatimaati le magúmuchaditi, áni násaaragüdübei lídaangiñe oúweni lídan lagúmujoún wéyu. \v 55 Ladǘga eígini le tímatimaati núgubu, uníñein le tímatimaati níta. \v 56 Le eígiti núgubu, gurálei níta, lídaañein ában núma, áu lúma. \v 57 Úguchili le oúnajabalina, gabágariti, áni áu, gabágaritina gíñe lídaangiñe, ítara méme líña, le awínwanduti nídaangiñe, gabágaribei nídaangiñe. \v 58 Tuágu fein to aráriruboun siélugiñe nadímureja. Mítaraantu fein to quei maná le jeígubei binádu jagǘbürigu, láu lan sun luwúyeri jiláguatiña, le eígiti tídaangiñe fein to, labágariduba tímatimaati lun sun dan lúma Búngiu. \p \v 59 Lídan adámuridaguni tídan jalígilisin juríu to Capernaúmboun, ñi larúfudajei Jesúsu cátei le. \s1 Dimúrei lánina ibágari magúmuchaditi \p \v 60 Sarágu jáña jádaangiñe ja afálarubalin Jesúsu, dan le jagáambunbalin arúfudajani le, ába jaríñagun. \p —Cátei le laríñagubei, jénreenguti lerésibirúniwa, ¿cábasan adǘga gásu láu? \p \v 61 Ába lasúbudiruni Jesúsu luágu jadímurejaña lan luágu cátei ligía, ába laríñagun joun. \p —¿Wuríbati láburujan líra jun? \v 62 ¿Cába jamúga funáti asúsereda ánjana jamúga jaríja, áu Wügǘri Garaǘwarügüti, awárira nárigoún siélun lé meja ñí nubei furúmiñe? \v 63 Náni Espíritu, ligía íchugubei ibágari tímatimaati, núguburügü, siñáti líderagunün. Áni sún buri cátei le naríñagubei jun, máma luáguti eígini le lúnti jurágeirugu, luáguti eígini le túnti juwáni, le íchugubei ibágari magúmuchaditi. \v 64 Áni añájeingua jídaangiñe, mafíñetiña. \p Ladǘga lúmagiñe furúmiñeti dan, subúdi láña Jesúsu cátaña lan mafíñebaña, lúma cátei lan le lúnbei lalúguruni. \v 65 Ába laríñagun. \p —Ligía naríñagunbei jun luágu siñá lan liábin ni ában númoun ánjein máma lubeí Núguchi Búngiu agúarubei lun. \p \v 66 Lúmagiñe dan ligía, sarágu jáña jádaangiñe ja afálarubalin Jesúsu, ába jígiruni, ába meíbugunjaña lan lúma. \v 67 Ábati laríñagun Jesúsu joun dúusu disípulugu. \p —Ángi jugúya, ¿buséntün gíñe jídin nueí? \p \v 68 Ába loúnabun Simón. \p —¿Cábagi úmoun woúdin? Dimúrei buri le baríñagubei, lánina ibágari tímatimaati le magúmuchaditi. \v 69 Wagía afíñeediwa, áni subúdi wamúti luágu amǘrü lan Crístubei le Liraǘ Búngiu wínwanti. \p \v 70 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —¿Másan áu anúadajabalün dúusugubei jugúya? Láu sun líra, níjein ában jídaangiñe láni Máfia. \p \v 71 Dan laríñagunbalin Jesúsu líra, luáguñein Júdas, le liraǘ Simón Iscarióte, ladǘga ligíaba lan alúgurei, láu sun ában lan jádaangiñe dúusu disípulugu ligía. \c 7 \s1 Mafíñeruntiña lamúlenu Jesúsu luágu \p \v 1 Lárigiñe sun cátei le, ába eíbugañaja lan Jesúsu loúbawagu Galiléa, mabúseerunti leréderun Judéa ladǘga ñi buséntiña juríu jáfaruni jilágubei. \v 2 Queíti yaráfaali lan ában lídaangiñe jafédun juríu le gíribei tufédun dibásein, \v 3 ába jaríñagun lamúlenu lun. \p —Meréderabá ya, beíba Judéoun aríja jamámugei gíñe bánigu ja ñíbaña cátei lé buri badǘgübei. \v 4 Dan le busén lan ában gürígia lasúbudirúniwa, madǘgün lumúti buri cátei arámudaguarügü. Queíti adǘga ban cátei líbeina le, adǘgabeí ligíbugiñe sun uboú. \p \v 5 Ni íbini lamúlenu mafíñetiña luágu. \v 6 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Machǘlügili dan lun nídin Jerusalén luágu fédu ligía, ánjein jun, buíti furúmierügü óra. \v 7 Siñáti jiyéreegudún joun ja lánina uboú le, anáti áu, iyéreegutina joun, ladǘga geféentina luágu wuríba lán buri cátei le jadǘgübei. \v 8 Jeíba lídan fédu, áu mídinbadina guetó, machǘlügili nidáani lun nídin. \p \v 9 Lárigiñe laríñaguni sun le joun, ába leréderun Galiléa. \s1 Jesúsu lídan fédu le tánina dibásein \p \v 10 Lárigiñe joúdin lamúlenu, ligía lídin Jesúsu lídan fédu ligía, mafúnraangunrügü líña, camá jamuga mabúseerunti larijoúniwa. \v 11 Ítara líña jáluajani juríu lídan fédu ligía, ába jaríñagun. \p —¿Jageí funásan wügǘri le? \p \v 12 Sarágu jañáti adímurejatiña luágu jádan gürígia. Ñíñanu aríñagutiña luágu ában lan wügǘri buíti ligía, jíbiri aríñaga. “Mabuídunti, yéegua lumútiña gürígia.” \p \v 13 Úati ni ában adímurejati furáangu luágu, ladǘga janúfude jaweí juríu. \p \v 14 Lamídounjali fédu lúmagua, ligía lebélurun Jesúsu témpulurugun, ába lagúmeserun arúfudaja. \v 15 Ába laweíridun janígi juríu, ába jaríñagun. \p —¿Ída liñásan lasúbudirunbei le sarágu cátei, matúriajaanga ligía? \p \v 16 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Le narúfudajabei, máma nídaangiñeti, lídaangiñeti le oúnajabalina. \v 17 Ánjein níjein lubeí ában le aráanseti lun ladǘgüni le labúseerubei Búngiu, lasúbudirubei ánjein lúmagiñeti lubeí Búngiu le narúfudajabei lúmoun luágu lan náni núngua nadímureja. \v 18 Le adímurejabei luágu láni lúngua, ladǘgüni lun janǘgüni gürígia weíri, le oúchubei lun lanügǘniwa le oúnajabalin weíri, ligía aríñagubalin inárüni, áni máma ligía biángua tigíbu. \p \v 19 ‘¿Ma inárüni luágu rúlaani Moisés lúrudu jun? Láu sun líra, úati ni ában jídaangiñe úaraduti lúma lúrudu ligía. ¿Ca uágu jabúseera jáfarunina jilágubei? \p \v 20 Ába jaríñagun lun. \p —Níjein espíritu wuríbati bídan, ¿ca busénbei láfarunibu jilágubei? \p \v 21 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Luágurügü ában cátei le nadǘgübei lídan wéyu le eméraaguagülei laweírida janígi sun jugúya. \v 22 Arúfudaja lumúti Moisés luáguti jagáburi juríu le circuncisión, (láu sun máma lan ligía agúmeserubalin igáburi ligía, jagúmeserun binádu lagǘbürigu lubáragiñe), ligía lébubei lerésibirun ában irájü circuncisión íbini lídan lan wéyu le eméraaguagülei. \v 23 Ánjein adǘga jubálin líra íbini lídan lan wéyu le eméraaguagülei lueírügü jadǘraaguni lilúrudun Moisés, ¿cáti uágu jagáñida núma lueígiñe nareídaguagüdüni lúgubu ában wügǘri dayárugubei lídan wéyu le eméraaguagülei? \v 24 Masáminara jumá luágu cátei quéisi larijíniwa, samína jumá luágu quéisi lubeí. \s1 Ladímurejan Jesúsu luágu ladǘgawagún \p \v 25 Ábati jagúmeserun jádaangiñe ja aganoúbaña Jerusalén álügüdaja. \p —¿Másan niján le jáluajabei lun jáfaruni jilágubei? \v 26 Nijánga adímureja ligíbugiñe guríriguaü, áni úati ni ában aríñaguti ni cáta lun. ¿Léfunasan afíñe jamá gumádimatiña luágu wügǘri lan le Crístubei? \v 27 Subúditi woun jalíagiñe lan liábin le, ánjeinti dánme le liábin Crístu, ibídiñebei ni ca un jalíagiñe lan liábin. \p \v 28 Dan lagáambubalin Jesúsu cátei le, dan larúfudajaña lubeí témpulurugu, ába laríñagun rein. \p —¡Subúdi jumútina lubeíti, subúdi jumeí jalíagiñe lan niábin! Máma láu náni núngua niábin, ában le inárünibei luágu níjein lan, ligía oúnajabalina, áni ibídiñeti jun. \v 29 Áu, subúdi numúti ladǘga lúmagiñe lan niábin, áni ligía oúnajabalina. \p \v 30 Ába yebéti jabúseerun jadáürüni, úati ni ában agúuruti luágu ladǘga machǘlügili lan dan lun loúnwen. \v 31 Sarágu jáña afíñerutiña luágu, ába jaríñagun. \p —Dánme le liábin Crístu, ¿ladǘgüba funági ámu miláguru sügǘ láu wügǘri le? \s1 Joúnajan fariséogu polisía adáürei Jesúsu \p \v 32 Ába jagáambuni fariséogu le jaríñagubei gürígia luágu Jesúsu, jagía jáma jábutigu fádirigu, ába joúnajan polisía témpulurugugiñe lun jadáürüni. \v 33 Ábati laríñagun Jesúsu. \p —Murúsunrügübei dan neréderun júma ya, ábame nagíribudun lúmoun le oúnajabalina. \v 34 Jáluajabadina, madári jubádina, ladǘga siñábei lan jídin le ñíjinbadina lubeí. \p \v 35 Ábati jagúmeserun juríu álügüdagua jámagua. \p —¿Jalíñounba funásan lídin le siñábei lubeí nege wadáriruni? ¿Leíbuga funa jámoun juríu ja jagánaguabaña gürígia ja güriégu, lun larúfudajan joun güriégu? \v 36 ¿Ca míni lan láu laríñagun woun. “Jáluajabadina, madári jubádina ladǘga siñábei lan jídin le ñíbadina lubeí”? \s1 Líseesen dúna wínwanti \p \v 37 Le lagúmujoún wéyu lídan fédu ligía, ligíatima weírigubei. Lídaanti wéyu ligía, ába laráramun Jesúsu, ába laríñagun láu umálali reínti. \p —Le mágürabutu luwáni, ñǘbinlá númoun, gurála. \v 38 Le afíñeti nuágu, láwiyujaba dúna wínwanti tídaangiñe lanígi, quei taríñaguni Lerérun Búngiu. \p \v 39 Laríñaguña Jesúsu láu líra luágu ja lan afíñerutiña luágu, jerésibirubei lan Sífiri Sándu, dan ligía, miábingili Sífiri Sándu ladǘga magíribudungili lan Jesúsu larigoún siélun lídoun luweírigun. \s1 Fánreinguaü jádan gürígia \p \v 40 Ñíñanu jádaangiñe gürígia, dan le jagáambunbalin cátei le, ába jaríñagun. \p —Inárüni luágu niján lan proféta lé meja lúnbei liábin. \p \v 41 Jaríñaga jíbiri. \p —Niján Crístubei. \p Jaríñaga jíbiri. \p —¿Ída lubásan Galiléanabei lan Crístu? \v 42 Taríñajare Lerérun Búngiu luágu ladǘgawagunbei lan urúei Davíd Crístu, áni Beléngiñetibei lan, fulásu meme le ñígiñeti lubeí Davíd. \p \v 43 Ába lubeíti jafánreinragun gürígia lueígiñe Jesúsu. \v 44 Ñíñanu yebe abúseerutiña jadáürüni, úati ni ában adǘgüti. \s1 Mafíñetiña gumádimatiña luágu Jesúsu \p \v 45 Ába jagíribudun polisía ja tánina témpulu jarigoún jámoun fariséogu jáma jábutigu fádirigu. Ába jaríñagun joun polisía. \p —¿Ca uágu manǘgün jubálin? \p \v 46 Ába jaríñagun polisía. \p —¡Úagili ni ában adímurejati quei ladímurejan wügǘri le! \p \v 47 Ábati jaríñagun fariséogu joun. \p —¿Ígiraguagüdaadün gíñe júngua lun leyéedunün? \v 48 ¿Níjein funági ában jádaangiñe wábutigu o jádaangiñe lan fariséogu afíñeruti luágu? \v 49 Ánjaña gürígia ja, ja afálarubalin wügǘri ligía, ja ibídiñejabubaña lun lúrudu, íñarawagúaaña. \p \v 50 Nicodémo, le ñǘdünbei adímureja lúma Jesúsu gúñoun, ligía ában jádaangiñe fariséogu, ába laríñagun joun. \p \v 51 —Según walúrudun, siñáti wasíadiruni ában wügǘri magáambunga wameí furúmiñe lun wasúbudiruni ca lan lidúnrunbei. \p \v 52 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Galiléana gíñe amǘrü, badímurejaanbei luágu lufúleisein? Atúriajaboún Lerérun Búngiu, basúbudirubei luágu úagili lan ni ában proféta Galiléana. \p \v 53 Ába joúdin cáda ában jábiñoun. \c 8 \s1 Wǘri maríeitu to aganoúboun luma ámu wügǘri \p \v 1 Ánjeinti Jesúsu, ába lídin luágun wǘbü le gíribei Olívos. \v 2 Larúgan bináafin, ába lagíribudun témpulurugun, ába jayábin sun gürígia lubádun, ába lañúurun, ába lagúmeserun arúfudaja joun. \v 3 Ábati janǘgün arúfudajatiña lilúrudun Moisés jáma fariséogu ában wǘri jadáriragun lúma ámu wügǘri lueí túmari. Ába jíchugunun jamídaangua ja ñíbaña jámagua, \v 4 ába jaríñagun lun Jesúsu. \p —Maésturu, nuján wǘri to, wadáriragun lúma ámu wügǘri lueí túmari. \v 5 Laríñajare lilúrudun Moisés jawágu jíbe würíña ja, lun jáfarawagún jilágubei láu dǘbü. ¿Cági baríñagubei? \p \v 6 Jaríñagunbalin líra lun jaríjin lábun, lun gébuna lan jíchugun lidúnrun. Ábati lélemuchun Jesúsu, ába labǘrüjan múarugu láu lújabu. \v 7 Queíti jasígirun álügüdaguei, ába laráramun, ába laríñagun joun. \p —Furúmiñeguarügü jídaangiñe le mafígounti, chǘleí furúmiñeti dǘbü tuágu. \p \v 8 Ábaya lélemuchun, ába lasígirun abǘrüja múarugu. \v 9 Jagía, le jagáambubalin le laríñagubei, ába jasándiragun joúngua luágu gafígoun jamá, ába jáfuridunga ában ában, jagúmesera jámagiñe ja weínamutimáajañabaña. Dánti le furíjaña súngubei, ába ladáriragun Jesúsu lúngua lábugua túma wǘri tugúya quei teréderunbei ñi. \v 10 Ábati liñúraguni Jesúsu lichǘgü, ába laríñagun tun. \p —¿Jagáñasán buga ja íchugubaña bidúnrun? ¿Úati ni ában asíadirutibu lun boúnwen? \p \v 11 Ába taríñagun lun. \p —Uá, úati ni ában. \p —Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —Ni áu, masíadirun nubádibu, beíba, madǘgadügüyabá figoú. \s1 Jesúsu lilámpun uboú \p \v 12 Ábaya ladímurejan Jesúsu joun gürígia, ába laríñagun. \p —Áu lilámpunbei uboú, le afálarutina, libíjubei larúgounga le anǘgübei gürígia lídoun ibágari magúmuchaditi, áni meíbugunbei lídan lubúriga. \p \v 13 Ábati jaríñagun fariséogu lun. \p —Amǘrü, badímurejaña buíti buoúgua, mebégiti líra. \p \v 14 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Le naríñagubei gebégiti, láu sun áu lan adímurejabei buíti nuoúgua. Áu, subúdi numúti jalíagiñe lan niábin lúma jalíñounba lan nídin, ánjein jugúya, ibídiñeti jun jalíagiñe lan niábin ni jalíñounbadina lan. \v 15 Jugúya, jasáminarun nuágu queísi luwúyeri lasáminarun uboú, áu, magúseragüdüntina ni ában. \v 16 Ánjana jamúga agúseragüda, nadǘgüñein jamúga láu úarani, ladǘga mámarügüba áu agúseragüda, Núguchi le oúnajabalina lagúseragüdüba gíñe núma. \v 17 Bürǘwati lídan jilúrudun luágu dan lan geféen jamá bián gürígia luágu ában méme cátei, lúnti lan lafíñerún joun. \v 18 Ítara liñáti áu ában le geféenbei luágu náni fuleísei, Núguchi le oúnajabalina, ligía gíñe ában le geféenbei nuágu. \p \v 19 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Jageígi Búguchi? \p Ába laríñagun joun. \p —Jugúya, ibídiñetina jun, ni Núguchi, ibídiñeti giñe jun, lun jamúga subúdi jumánina, subúditi jamúga giñe Núguchi jun. \p \v 20 Lídan laríñagubalin Jesúsu cátei le, larúfudajaña témpulurugu lídan fulásu le ñí tubeí buri gáfu to lágei seínsu. Madáürün lumúti ni ában ladǘga machǘlügili lan lidáani lun loúnwen. \s1 Laríñajare Jesúsu joun luágu siñá lan jeídin ñíjinba lubeí lídin \p \v 21 Ábaya laríñagun Jesúsu joun. \p —Áu, neíbuga, jugúya jáluajabadina, joúweguba gafígounga, siñáti jídin le ñíjinba lubeí nídin. \p \v 22 Ábati jaríñagun juríu. \p —¿Láfaragua funa lúngua, laríñagunbei luágu siñá lan woúdin le ñíjinba lubeí lídin? \p \v 23 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Jugúya, ǘnabuna jugúya, ánjein áu, yágütana íñu áu. Láni uboú le jugúya, ánjein áu, máma láni uboú le áu. \v 24 Ligía naríñagunbei jun luágu joúweguba lan gafígounga, ladǘga ánjein mafíñen jubeí luágu áu lan áu, joúweguba ítara. \p \v 25 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Cátabuti? \p Ába laríñagun joun. \p —Aríñaga náali jun lúmagiñe binárü. \v 26 Gayáraati jamúga naríñagun gíbeti jun luágu luríban jigáburi lun nadeínjan jun, le oúnajabalina aríñaga lumúti inárüni, áni cáteirügübei le nagáambubei lúmagiñe le oúnajabalina naríñaga joun ja lílana uboú. \p \v 27 Ánjein jagía, úati gunfaráanda jamáni láu luágu lan Búngiu ladímureja Jesúsu joun. \v 28 Ligía laríñagunbei joun. \p —Dánme le jiñúrunina, áu Wügǘri Garaǘwarügüti, ligíame jasúbudiruni luágu áu lan le uágubei naríñaga luágu áu lan, áni madǘgün nan ni cáta luágu náni núngua, lueídügüya le larúfudajabei Núguchi nun. \v 29 Ladǘga númañein le oúnajabalina, mígirun lágidina Núguchi nábugua, ladǘga adǘga náni le áubei lagúndaara súnwandan. \p \v 30 Dan le laríñagunbalin Jesúsu le, ába jafíñerun sarágu luágu. \s1 Lirájüñü Búngiu jáma lidámuniña figoú \p \v 31 Ába laríñagun Jesúsu joun juríu ja ánjarubaña lun lerérun. \p —Ánjaün asígira lun jídin surúñu láu le nubeíbei jun, jiábinba lun náni jumá disípulugu le tímatimaati. \v 32 Ábame jasúbudiruni inárüni, ábame lafúnraanguagüdünün inárüni. \p \v 33 Ába jaríñagun lun. \p —Linébaanfaangu Abrahám wagía, áni merédegidiwa idámunime ni ca un. ¿Ída liñáti baríñagunbei luágu furáangujadiwa lánme? \p \v 34 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu, luágu sun lan ja adáagubaña figoú, lidámun figoú jagía. \v 35 Ában idámuni, máma jádaangiñeti família, ánjeinti ában isáani, jádaangiñeti família súnwandan. \v 36 Ánjaün lubeíti nafúnraanguagüda, áu le Búngiu Irájü, lídaangiñe idámuni lun figoú, furáangubadün le tímatimaati. \v 37 Subúdi náali luágu linébaanfaangu jumá Abrahám, láu sun líra, buséntün jáfarunina, ladǘga mája jumá lun le nubeíbei jun. \v 38 Áu nadímurejan luágu le larúfudubei Núguchi nun, jugúya jadǘgüni le jafúnrendeirubei lúmagiñe júguchi, le Máfia. \p \v 39 Ába jaríñagun lun. \p —Abrahám wáguchibei. \p Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Lun jamúga inárüni lan luágu lirájüñü jumá Abrahám, jadǘgüñein jamúga le ladǘgübei. \v 40 Láu sun aríñaga náali lan inárüni le larúfudajabei Búngiu nun jun, buséntün jáfarunina. ¡Madǘgünti meja Abrahám ni cáta líbe líra! \v 41 Le méme ladǘgübei júguchi, ligía jadǘgübei. \p Ábati jaríñagun lun. \p —Mámatia wagía bástadi, ában rügǘñein wáguchi, Búngiu. \p \v 42 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ánjein jamúga Búngiu lubeí júguchibei, jínsiñetina jamúga jun ladǘga lúmagiñe Búngiu niábin, áni anája ya. Máma láu náni núngua niábin, Búngiu oúnajabalina. \v 43 ¿Ca uágu lásiñerunbei gunfaráanda jumáni le naríñagubei? Ladǘga mabúseerun jumá jagáambuni náni ugánu. \v 44 Máfia júguchibei, lánigu jugúya, áni buséntün jadǘgüni lugúndan. Gáfarajadigubeiñein Máfia lúmagiñe furúmiñeti dan. Márügüdünti lueígiñe inárüni, maríñagunti gíñe inárüni. Lídan le laríñagun iyéeni, ladímurejaña quei ligáburi, ladǘga yéeti áni ligía lúguchibei iyéeni. \v 45 Ánjeinti áu, quei inárüni lubeí naríñagubei, mafíñetün nun. \v 46 ¿Ca jídaangiñe gayáraabei larúfuduni luágu gafígoun nan? Ánjeinti inárüni lubeí naríñagubei, ¿cáti uágu mafíñen jubeí nun? \v 47 Le lánigu Búngiu, agáamba lumúti lerérun Búngiu, ánjeinti jugúya, quei máma jubeí lánigu Búngiu, ligía mája jubeí jagáambuni. \s1 Níjeinjali meja Crístu lubáragiñe Abrahám \p \v 48 Ábati jaríñagun juríu lun. \p —Wanárün láu waríñagun luágu máma ban ámu jaweí jagǘbüri Samariána, luágu gíñe níjein lan ában espíritu wuríbati bídan. \p \v 49 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Úati espíritu wuríbati nídan. Le nadǘgübei, níchuguña inébesei lun Núguchi, jugúya, íchiga minébeni nun. \v 50 Máluajaantina inébesei núngua, láu sun níjein lan ában áluga lumúti ninébese, áni ligía le agúseragüdübei. \v 51 Ninárün jáu luágu le lan adǘgüti gásu láu le nubeíbei, moúnwenbei lan. \p \v 52 Ábati jaríñagun juríu lun. \p —Anáti guetó, choúru wamáali luágu níjein lan espíritu wuríbati bídan. Jiláti Abrahám, jilágua profétagu, áni aríñagagibu luágu le lan adǘgüti gásu láu le bubeíbei, moúnwenbei lan. \v 53 ¿Cátabuñadíbugi lúmoun wáguchi Abrahám? Jiláti Abrahám, jilágua profétagu. ¿Ída liñáti banáangun búngua? \p \v 54 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ánjana íchiga uweíriguni nuoúgua, málabei, ánjeinti Núguchi, le méme uágubei jaríñaga luágu ligía lan Jubúngiutebei, ligía íchugubei uweíriguni nuágu. \v 55 Jugúya, ibídiñeti Búngiu jun, anáti áu, subúditi nun, áni ánjana jamúga aríñaga luágu ibídiñe lan nun, yéetina jamúga gíñe quei jugúya. Subúditi Búngiu nun le tímatimaati, áni adǘga numúti le lubeíbei. \v 56 Abrahám lé meja binádu júguchi, gúndaati meja láu lasúbudiruni luágu lachǘlürüba lan nuwéyuri lun niábin uboúagun queísi asálbaragülei, buin líña láu ugúndani dan laríjini wéyu ligía. \p \v 57 Ábati jaríñagun juríu lun Jesúsu. \p —Úagubeigili ni dimí-san irúmu báu, ¿aríñagatibu luágu aríja báni Abrahám? \p \v 58 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu luágu lubáragiñe lan ñi lan Abrahám, anájeinjadina. \p \v 59 Ába jabúdajan dǘbü lun jachǘraguni luágu, ába larámudagun, ába láfuridun témpulurugugiñe, ába lásügürün jamídaangiñe, ába lídin. \c 9 \s1 Lareídaguagüdün Jesúsu ában wügǘri maríjinti \p \v 1 Lídan le lásügürün Jesúsu lídaangiñe ában fulásu, ába laríjin ában wügǘri maríjinti lúmagiñe lagǘriajoún. \v 2 Ába jaríñagun láni disípulugu lun. \p —Maésturu, ¿cásan uágu lagǘriajoúnbei wügǘri le maríjinga? ¿Ladǘgasan jafígoun lagǘbürigu, o ladǘga lifígoun guánarü? \p \v 3 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Máma ladǘga lifígoun, máma gíñe ladǘga jafígoun lagǘbürigu, lasúseredunbei ítara lun larijoúniwa le luáraabei Búngiu adǘga láu lareídagun wügǘri ligía. \v 4 Lúnti nadǘgüni luwádigimari Búngiu le oúnajabalina sun wínwangidina lan, jiláadina ligíame, siñáme nadǘgüni. \v 5 Sun dan anája lan ligíbuagu uboú le, áu lilámpunbei uboú. \p \v 6 Lárigiñe laríñaguni Jesúsu cátei le, ába lásuerun múarugun, ába ladǘgün murúsun gubégubeti láu larǘre, ába lájuruduni luágu lágu le maríjinbei. \v 7 Ába laríñagun lun. \p —Beíba achíbei bigíbu lídan dúna le gíribei Siloé —míni lan líra, Oúnajoúti. \p Ába lídin maríjinti ligía, ába lachíbuni ligíbu ñi, dan le lagíribudunbei, aríjaali. \v 8 Játi lubésinanigu jáma gürígia já meja aríjubalin amúriaja, ába jaríñagun. \p —¿Másan nijáñaja le añúurubei amúriaja seínsu? \p \v 9 Ñíñanu aríñagutiña. \p —Ánja, ligía. \p Jaríñaga jíbiri. \p —Máma ligía, lenége. \p Ába laríñagun wügǘri ligía. \p —Ánja, áu. \p \v 10 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Ída liñáti aríjaadibu lubeí? \p \v 11 Ába laríñagun joun. \p —Wügǘri le gíribei Jesúsu, ligía adǘgübei murúsun gubégubeti, ába lájuruduni luágu nágu, ába laríñagun nun. “Beíba lídan dúna le gíribei Siloé, ábame bachíbuni bigíbu ñi.” Ábati nídin, lásun nachíbuni nigíbu, ába naríjin. \p \v 12 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Jageígi wügǘri ligía? \p Laríñaga joun. \p —Ibídiñeti nun jageí lan. \s1 Jálügüdaguni fariséogu maríjinti le areídaguagüdǘwalibei \p \v 13 Ábati janǘgüni wügǘri lé meja maríjinbei jagíbugiñoún fariséogu. \v 14 Queíti lídan lan wéyu le eméraaguagülei ladǘgei Jesúsu gubégubeti le áubei lareídaguagüdei maríjinti ligía, \v 15 ába gíñe jálügüdüni fariséogu wügǘri ligía ída líña lan gayáraajali lubeí laríjin. Ába laríñagun joun. \p —Ába líchugun gubégubeti luágu nágu, ába nachíbuni nigíbu, guetó aríjaadina. \p \v 16 Ábati jaríñagun jádaangiñe fariséogu. \p —Le wügǘri le adǘgübalin cátei le, siñáti loúnagüle lan Búngiu ladǘga minébenti wéyu le eméraaguagülei lun. \p Jaríñagati jíbiri. \p —¿Ída liñáti ladáaguni buri miláguru le, ánjein gafígoun lubeí? \p Ába lubeíti ñi lan fánreinguaü jádan. \v 17 Ábaya jálügüdüni lé meja maríjinbei. \p —Ángi bugúya, ¿cági baríñagubei luágu wügǘri le, queísi bugúya lubeí le laríjagüdübei? \p Ába laríñagun. \p —Nugúya, naríñagun luágu ában lan proféta. \p \v 18 Májatiña yebe fariséogu jafíñerun luágu maríjin lán meja wügǘri ligía áni aríjaali lan guetó, darí lun jagúarun joun lagǘbürigu, \v 19 ába jaríñagun joun. \p —¿Nijánsan jiraǘ le uágubei jaríñaga luágu maríjin gubeíñein lan lúmagiñe lagǘriajoún? ¿Ída liñáti aríjaali lubeí guetó? \p \v 20 Ába jaríñagun lagǘbürigu. \p —Subúdi wamúti luágu waraǘ lan le, áni maríjin lan dan le lagǘriajoúnbei, \v 21 ibídiñeti woun ída líña lan aríjaali lubeí, ni ca lan areídaguagüdübalin lágu. Álügüda jumeí, weíriyaali, gayáraati loúnabun lueígiñegua. \p \v 22 Anúfudeiti aríñagagüdübalin líra joun lagǘbürigu wügǘri ligía, ladǘga aríñagaaña lan fariséogu luágu sun lan ja afíñerutiña luágu Jesúsu lan Crístubei, jabugúba lan tídaangiñe jalígilisin juríu. \v 23 Ligía jaríñagunbei lagǘbürigu. “Álügüda jumeí, weíriyaali.” \p \v 24 Ábayati jagúarun juríu lun wügǘri lé meja maríjinbei, ába jaríñagun lun. \p —Aríñagabeí inárüni woun ligíbugiñe Búngiu, wagía, subúditi woun luágu gafígoun lan wügǘri líra. \p \v 25 Ábati laríñagun joun. \p —Ibídiñeti nun ánjein gafígoun lubeí lúmoun mafígoun lan. Le nasúbudirubei, luágu maríjin nán meja, áni guetó aríjaadina. \p \v 26 Ábaya jaríñagun lun. \p —¿Cásan ladǘgübei báu? ¿Ída liñásan ladǘga lun laríjagüdünibu? \p \v 27 Ába laríñagun joun. \p —Aríñaga náali jun, mebéreseguntün náu, ¿cáti uágu jabúseera naríñaguniya jun? ¿Ódi buséntün gíñe jafálaruni? \p \v 28 Ábati janábuni, ába jaríñagun lun. \p —Bugúya, falá bumuti larúfudajan wügǘri ligía, ánjein wagía, larúfudajan Moisés wafálarubei. \v 29 Subúditi woun luágu adímureja lán meja Búngiu lun Moisés, ánjein le, ibídiñegubeíti woun jalíagiñeti lan. \p \v 30 Ábati laríñagun wügǘri ligía joun. \p —¡Ámuti gíñe cátei le! ¡Ibídiñeti jun jalíagiñeti lan, áni aríjagüda lána! \v 31 Subúditi woun luágu magáambun lániña Búngiu gafígountiña, ja rügǘñanu ájuduragubaña lun jáma ja adǘgübalin lugúndan, lagáamba. \v 32 Magáambuñajagili luágu ni ában aríjagüdǘti ában gürígia le agǘriajoúti maríjinga. \v 33 Lun jamúga máma lan lúmagiñe Búngiu liábin wügǘri le, siñáti jamúga ladǘgün ni cáta. \p \v 34 Ábati jaríñagun lun. \p —¿Bugúyasan le agǘriajoúbei buin láu figoú, buséntibu barúfudajan woun? \p Ába jabúguni tídaangiñe jalígilisin. \s1 Ja maríjinbaña luágu cátei lánina Búngiu \p \v 35 Ába lagáambuni Jesúsu luágu bugá jamaani maríjinti meja ligía, dánti le ladúnragun lúma, ába laríñagun lun. \p —¿Afíñetibu luágu Liraǘ Búngiu? \p \v 36 Ába laríñagun wügǘri ligía lun. \p —Aríñagabeí nun cátei lan, afíñe námuga luágu. \p \v 37 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Aríja báali, áu le úmabei badímureja. \p \v 38 Ába lájuduragun ligíbugiñe Jesúsu, ába laríñagun. \p —Afíñetina, Nabúreme. \p \v 39 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Niábinbei ñájoun uboúagun lun néfegechagǘdüni jágu ja ibídiñejabubaña lun cátei lánina Búngiu, lun gíñe narúfuduni luágu ja lan aríñagubaña luágu fegé lan jágu luágu buri cátei lánina Búngiu, maríjin jamá ni cáta. \p \v 40 Dan le jagáambunbalin jádaangiñe fariséogu ja ñíbaña cátei le, ába jaríñagun lun. \p —¿Baríñaguñati luágu darúñu líña lan gíñe wágu lun cátei le luáguti Búngiu? \p \v 41 Laríñaga Jesúsu joun. \p —Lun jamúga ibídiñe lan cátei lánina Búngiu jun, madúnruntün jamúga luágu jifígoun, quei jaríñagun luágu subúdi jumáni, gadúnruntün. \c 10 \s1 Jémpulu luáguti loúnigiruniña Jesúsu lánigu queísi ában oúnigiruti mudún \p \v 1 ‘Ninárün jáu luágu le lan mebéluti lídaangiñe lubéneri jabárierun mudún, lun lebélurun lídaangiñe ámu oúbaü, jíweruti. \v 2 Ánjeinti le ebélurubei lídaangiñe béna, ligía le oúnigirubaliña mudún. \v 3 Ába lánjunrenchuni le oúnigirubalin béna béna lun, lun lebélurun, subúdi jamúti gíñe mudún lumálali. Ába lagúajan joun láu jíri, ába laságaraguniña baríerurugugiñe. \v 4 Lárigiñe laságaraguniña súngubei, ába lídin eíbugeina jabá jabá, ába jafálaruni ladǘga subúdi jamáni lumálali. \v 5 Mídintiña lárigi ában le ibídiñeti joun, anúrajarügütiña lueí ladǘga ibídiñeti jamálali ámu mútu joun. \p \v 6 Rúlumuti Jesúsu jémpulu le joun, úati gunfaráanda jamáni le labúseerubei laríñagun joun. \s1 Jesúsu joúniri mudún buíti \p \v 7 Ábayati laríñagun Jesúsu joun. \p —Ninárün jáu, áu béna le ñígiñe lubeí gayára lan jayábin gürígia lun lánigu jamá Búngiu. \v 8 Ja ñǘbinbaña nubáragiñe, ítara jáña queísi jíwerutiña mudún ladǘga iyéeni lan jarúfudajabei, madǘgütiña lánigu Búngiu gásu jáu. \v 9 Áu bénabei, le ebéluruti nueígiñe, lasálbarúaba. Ítara lúba quei ában mudún le ebéluruti furí ligía baríerurugugiñe, darí ligía sagádi lun leígin. \p \v 10 ‘Jíweruti, liábin rügǘña lun líwerujan, lun láfarajan lúma lun lagǘnrinchagun, ánjein áu, niábiña lun jibíjin ibágari, áni lun jibíjini gíbe. \v 11 Áu, ítara níña queísi ában joúniri mudún le buíti, le gayáraati líchuguni libágari jawágu lilǘgüniña mudún. \v 12 Ánjein le ñadágimeinrügüti luágu fáyeiti, dan le laríjin liábin anímaalu le jabísa mudún, ába lígiruniña mudún, ába leíbaagun, ladǘga máma lan oúnigiruti buíti ligía, máma gíñe lilǘgüniña mudún. Ábati liábin jabísa mudún, ába lawáraüdaguagüdüniña. \v 13 Wügǘri ligía eíbaaguati ladǘga luwádigimariña lan luágurügü fáyeiti, mebéresegúnti jáu mudún. \p \v 14-15 ‘Áu oúnigirutibei buíti. Ítara quei nisúbudin lun Núguchi áni subúdi Núguchi nun, ítara líña gíñe jasúbudin nánigu nun, subúdi jamána gíñe queísi subúdi jamáni mudún joúniri. Rúnumuti nibágari jawágu queísi líchuguni oúnigiruti mudún libágari jawágu lilǘgüniña mudún. \v 16 Añájein gíñe ámu gürígia ja lúnbaña nánigu jamá ja mámabaña juríu, lúnti gíñe nanǘgüniña lun nánigu jamá. Jagáambubadina, ábame jeréderun súngubei lídan ában lúma ában oúnigiruti. \p \v 17 ‘Jínsiñetina lun Núguchi, ladǘga níchugubei nibágari luágu uboú, ligía ábayame nibíjini. \v 18 Magída lubeí ni ában gürígia nibágari, láuba nugúndan níchigei. Garíchatina lun níchuguni lúma lúnya nerésibiruni. Ligía cátei le laríñagubei Núguchi nun. \p \v 19 Dan le jagáambubalin juríu dimúrei buri le, ábaya jafánreinragun. \v 20 Sarágu jáña jádaangiñe aríñagutiña. \p —¿Cásan uágu jadǘga gásu láu, níjeingusan espíritu wuríbati lídan áni lǘlüjali láu? \p \v 21 Jaríñaga jíbiri. \p —Úati ni ában le láuti espíritu wuríbati lun gayára lan ladímurejan ítara. ¿Gayáraati funági laríjagüdün espíritu wuríbati maríjintiña? \s1 Merésibirun jamáni juríu Jesúsu \p \v 22 Dan ligía lidáani luríbouga, ladügǘñati fédu le lánina tedéregerún témpulu Jerusalén lun Búngiu. \v 23 Ñíñeinti Jesúsu eíbugañaja témpulurugu luágu corredór le gíribei Láni Salomón corredór. \v 24 Ába jagúriridagun juríu láu, ába jaríñagun lun. \p —¿Darísan ídaba bígirawa láu machoúruni? Ánjein amǘrü lubeí Crístubei, aríñagabeí furáangu. \p \v 25 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Aríñaga náali, mafíñetün nun. Sún buri cátei le nadáagubei láu lugúmadin Núguchi, arúfuda lumúti furáangu. \v 26 Jugúya, mafíñetün ladǘga máma jumá jádaangiñe nilǘgüniña mudún quei bugája naríñaguni jun. \v 27 Subúdi jamúti nilǘgüniña mudún numálali, subúdi numútiña gíñe, áni falá jamutina. \v 28 Rútina ibágari magúmuchaditi joun áni meféridirubaña, úabei gíñe agídarutiña nújaburugugiñe. \v 29 Núguchi le weíribei jaweí súngubei, ligía íchugubaliña nun, áni úati ni ában lun lagídaruniña lújaburugugiñe. \v 30 Áu lúma Búngiu Úguchili ában méme wagía. \p \v 31 Ábayati jabúdajan juríu dǘbü lun jachǘraguni luágun. \v 32 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Gíbeeli cátei buíti nadǘga jigíbugiñe láu lubáfu Búngiu, ¿cábagi lídaangiñe uágu jíchaagua dǘbü nuágu? \p \v 33 Ába jaríñagun juríu lun. \p —Míchaagunbadiwa dǘbü buágu luágu ni cáta buíti badǘga, ladǘga anába báali lan Búngiu láu berérun. Wügǘri rügǘñadibu, áni bíchaaguña búngua quei Búngiu. \p \v 34 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Bürǘwati lídan jilúrudun luágu aríñaga lan Búngiu. “búngiu buri jugúya”. \v 35 Subúditi woun luágu siñá lan leyéedawagún láu le taríñagubei Lerérun Búngiu, áni aríñagatu líburu tugúya luágu wa lániña Búngiu gürígia ja erésibirubalin lerérun lun jíchuguni joun gürígia, quei búngiugu. \v 36 Ánjeinti anúadaja lubálina Búngiu, ába loúnajanina uboúagun, ¿ída liñáti jaríñagunbei luágu anába náni láu naríñagun luágu Liraǘ nan Búngiu? \v 37 Ánjein madǘgün nan cátei lé buri ladǘgübei Núguchi, mafíñera jumá nun, \v 38 ánjein nadǘga, íbini mafíñerun jumá nun, afíñe jumá luágu buri cátei le nadǘgübei, subúdi jumámugei luágu níjein lan Núguchi nídan, áni anájein lan gíñe lídan Núguchi. \p \v 39 Ábaya jálugun jadáürüni, ába leséfurun jaweí. \p \v 40 Ábati lagíribudun Jesúsu loubáfurugun dúna Jordán, ába leréderun ñi lídan fulásu le ñí lubeí meja labásteragüdaja Juan. \v 41 Sarágu jáña gürígia ñǘdüntiña aríjei, ába buri jaríñagun. \p —Láu sun madǘgün lan Juan ni ában miláguru, inárüni sun le laríñagubei luágu wügǘri le. \p \v 42 Ába jafíñerun sarágu gürígia luágu Jesúsu lídan fulásu ligía. \c 11 \s1 Loúnwen Lázaro \p \v 1 Ñíñein ában wügǘri sánditi, gíriti Lázaro, lílana fulásu le gíribei Betánia, le tageíra María túma Márta to tíbugaña. \v 2 María tugúya, to lítu Lázaro le sándibei, tugúya to éseruboun ibíñei luágun lugúdi Jesúsu, ába tarágajani láu tídiburi. \v 3 Ábati joúnajan bián ítunu ja, aríñaga lun Jesúsu. \p —Jesúsu, sándiñeintia bumáda. \p \v 4 Dan lagáambunbalin Jesúsu cátei le, ába laríñagun. \p —Mámabei oúweni lébeja cátei lídaangiñe sándi le, lúntibei larijíniwa luweírigun Búngiu, lúma gíñe lun larijíniwa luweírigun Liraǘ Búngiu lídaangiñe sándi ligía. \p \v 5 Láu sun weíri lan jínsiñe Márta, María, lúma Lázaro lun Jesúsu, \v 6 dan le jaríñawagúnbei lun luágu sándiñein lan Lázaro, reídeigili bián wéyu lídan fulásu le ñí lubei. \v 7 Lárigiñe, ába laríñagun joun láni disípulugu. \p —Queímounya Judéa. \p \v 8 Ábati jaríñagun lun. \p —Maésturu, málügili lueígiñe jálugun juríu jáfarunibu láu dǘbü ñi, ¿busényadibu bídin ñi? \p \v 9 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —¿Ma dúusuñein óra lídan ában wéyu? Ánjein lubeíti eíbuga ában gürígia wéyuagu, machúgeragúnbei, ladǘga laríjubei lan larúgounga le yábei uboúagu, \v 10 ánjein eíbuga áriebu, lachúgeraguba ladǘga lubúriga. \p \v 11 Lárigiñe, ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Arúmuga wamáda Lázaro, neíbuga agágudajei. \p \v 12 Ábati jaríñagun disípulugu lun. \p —Maésturu, ánjein arúmuga lubeí, lareídaguárügü líña. \p \v 13 Míni lánti Jesúsu luágu jilá lan Lázaro, jarítagunti disípulugu luágu luágu lan furúmieguarügü arúmuguni ladímureja. \v 14 Ábati laríñagun Jesúsu joun, furáangu. \p —Jilá Lázaro. \v 15 Gúndaatina láu úa nan ñi, ladǘga buítimaati ítara jun, afíñe jumámuga. Queímoun waríjei. \p \v 16 Ábati laríñagun Tomás, le únbei jaríñaga Mádou, joun jíbiri disípulugu. \p —Queímoun gíñe, jilá wamámuga úara lúma. \s1 Jesúsu ásaaragüdübei lídaangiñe oúweni, ligía íchiga ibágari \p \v 17 Dan le lachǘlürünbei Jesúsu, gádürüjali wéyu lueígiñe labunún Lázaro. \v 18 Lidíse Betánia lueí Jerusalén quei bián quilómetros dimí. \v 19 Sarágu jáñati jádaangiñe juríu ñǘdüntiña Jerusaléngiñe bisídoun Márta túma María lun jíchugun ñurúguaü joun luágu loúnwen jamúlen. \v 20 Dan tagáambunbei Márta luágu níteeli lan Jesúsu achǘlüreina, ába táfuridun lubároun, ánjoun María, ába teréderun múnada. \v 21 Ába taríñagun Márta lun Jesúsu. \p —Lun jamúga ya ban, moúnwenti jamúga namúlen, \v 22 áni subúditi nun luágu líchugubei lan Búngiu sun le bamúriajan lúma bun. \p \v 23 Laríñaga Jesúsu tun. \p —Labágaridayaba bamúlen. \p \v 24 Taríñaga Márta lun. \p —Ánja, subúditi nun luágu labágaridayaba lan lídaanme jásaarun jiláguaaña lídan lagúmujoún wéyu. \p \v 25 Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —Áu le ásaaragüdübaliña jiláaña, rúneí jabágari joun lárigoún. Le afíñeti nuágu, gayáraati loúnwen, labágaridayaba, \v 26 áni sun le wínwangilibei áni afíñeti nuágu, labágariduba gíñe lúma Búngiu súnwandan. ¿Afíñetibu? \p \v 27 Taríñaga lun. \p —Ánja, Nabúreme, afíñetiña luágu bugúya lan Crístubei le Liraǘ Búngiu, lé meja lúnbei liábin uboúagun. \s1 Layájun Jesúsu lubádu lumúaja Lázaro \p \v 28 Lárigiñe taríñaguni Márta le, ába tídin oúgoun María, ába taríñagun tun joúnguarügü. \p —Níjein Maésturu ya lún nege bídin lun. \p \v 29 Quei tagáambuni María cátei le, ába tásaarun, ába tídin furése aríjei Jesúsu. \v 30 Mebélugiliti Jesúsu ubúrugun, lídaañein fulásu le ñí lubei tadárirei Márta. \v 31 Dan le jaríjinbei juríu ja ñíbaña múnada túma María ámalijoun tásaarun ába táfuridun furésegueina, ába joúdin tárigi, jarítagun luágu teíbuga lán yebe luágu umúajaü ayájua. \p \v 32 Dánti le tachǘlürünbei María le ñíjin lubeí Jesúsu, ába tájuduragun ligíbugiñe, ába taríñagun. \p —Nabúreme, lun jamúga ya ban, moúnwenti jamúga namúlen. \p \v 33 Dan le laríjin Jesúsu tayájun María jáma juríu ja ñǘbinbaña túma, ába lírudagun tídan lanígi, \v 34 ába laríñagun joun. \p —¿Jalíasan jábunei? \p Ába jaríñagun lun. \p —Jigábu baríjei. \p \v 35 Ába layájun Jesúsu. \v 36 Ábati jaríñagun juríu. \p —¡Aríja jumá luweírin meja línsiñe lun! \p \v 37 Ñíñanu jádaangiñe aríñagutiña. \p —Niján le aríjagüdübalin wügǘri le maríjinbei, ¿siñáti jamúga funásan ladǘgün lun moúnwen lan Lázaro? \s1 Lásaarun Lázaro lídaangiñe oúweni \p \v 38 Ábaya tírudagun lanígi Jesúsu, ába layárafadun lun umúajaü. Umúajaü ligía ában júyu luágu dǘbü, ñíñein ában dǘbü lidaǘme. \v 39 Ába laríñagun Jesúsu. \p —Gidájumei dǘbü. \p Ába taríñagun Márta lun. \p —Mósutia jíngiaali lan ladǘga gádürü wéyu lueígiñe loúnwen. \p \v 40 Ába laríñagun Jesúsu tun. \p —¿Másan aríñagatina bun luágu ánjabu lan afíñe nuágu, baríjubei lan luweírigun Búngiu? \p \v 41 Ábati jagídaruni dǘbü, ába laríjin Jesúsu siélun, ába laríñagun. \p —Núguchi, teínqui numútibu luágu bagáambunina. \v 42 Subúdi numúti luágu agáamba bánina súnwandan, naríñaguñein líra jawágu gürígia ja, ja yábaña, lun jafíñerun luágu amǘrü lan oúnajabalina. \p \v 43 Lárigiñe laríñaguni cátei le, ába lagúaragun. \p —¡Lázaro, furíba ñígiñe! \p \v 44 Ába láfuridun jiláali láu lújabu lúma lugúdi gürágu táu gamísa, lúma ligíbu táu ában gamísa. Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Farára jumeí, ígira jumeí lun lídin. \s1 Elédeguni lun lárügüdǘniwa Jesúsu \r (Mt 26.1-5; Mr 14.1-2; Lc 22.1-2) \p \v 45 Láu lasúseredun líra, sarágu jádaangiñe juríu ja ñǘdünbaña túma María, aríja jameí le ladǘgübei Jesúsu, ába jafíñerun luágu. \v 46 Ñíñanu jádaangiñe, ába joúdin jámoun fariséogu, ába jabájüdaguni le ladǘgübei Jesúsu joun. \v 47 Ábati jayábin fariséogu jáma jábutigu fádirigu, ába joúndaragun jáma jíñun-ágei agúmadijatiña, ába jaríñagun. \p —¿Cábasan wadǘga? Ladáaguñatia wügǘri le sarágu miláguru. \v 48 Ánjeinti wígira ítara, jafíñeruba sun gürígia luágu, ábameti jayábin gumádimatiña Rómana, ábame jagúmuchaguagüdünun walígilisin láu sun warásan. \p \v 49 Ñíñein ában jádaangiñe, gíriti Gáifasi, ligía jábutibei fádirigu lídan irúmu ligía, ába laríñagun joun. \p —Ibídiñeti ni cáta jun, \v 50 maríjin jumeí luágu buítima lan woun lun loúnwen ábanrügü wügǘri jawágu jíbiri, máma lun lagǘnrinchawagún sun warásan. \p \v 51 Máma láu láni Gáifasi lúngua laríñagei líra, ladǘga quei ligía lan fádiri le íñutimaabei lídan irúmu ligía, ába laríñagagüdüni Búngiu lun, luágu loúweba lan Jesúsu jawágu juríu, \v 52 áni mámarügü jawágu juríu, lun giñe loúndaruniña sun lirájüñü Búngiu ja díseguabaña jawáriuagua. \v 53 Lúmagiñeti wéyu ligía, ába jagúmeserun agúmadijatiña aráanseja lun jáfaruni Jesúsu jilágubei. \p \v 54 Ligía ába lubeí meíbugunjaali lan Jesúsu furáangu jádan juríu, ába láfuridun Judéagiñe, ába lídin lídoun ában fulásu gíriti Efraín, yaráfa lun fulásu mageírawati. Ába leréderun ñi jáma láni disípulugu. \p \v 55 Yaráfaaliti jafédun juríu le gíribei páscua, sarágu jáña gürÍgia ñǘdün Jerusalén lun jadǘgüni igáburi le lánina jarúmadun lubáragiñe fédu ligía. \v 56 Jáluajañeinti Jesúsu, dánti le témpulurugúñanu lan, ába jálügüdajan jámagua. \p —¿Ca jaríñagubei? ¿Liábinba lídan fédu, ódi miábinbei? \p \v 57 Rújañati fariséogu jáma jábutigu fádirigu dimúrei lun le lan asúbudiruti jalíañein lan Jesúsu, lun lan laríñaguni, barǘ jamámugei adáüra. \c 12 \s1 Tájurudaguni ában wǘri lugúdi Jesúsu \r (Mt 26.6-13; Mr 14.3-9) \p \v 1 Sísi wéyu lubáragiñe páscua, ába lídin Jesúsu Betánia, le ñí lubei lagánawa Lázaro le lásaaragüdübei jádaangiñe jiláaña lúnya labágaridun. \v 2 Ába jadǘgün ában adíneruni ñi luágu láni fuleísei, Márta, tugúya éjeeraguboun, Lázaro ában jádaangiñe ja ñúnbaña luágu dábula lúma Jesúsu. \v 3 Ábati tanǘgün María ában paénti ibíñei le séruti, ába tájurudaguni lugúdi Jesúsu láu, ába tarágajani láu tídiburi, ába lejémougadun ibíñei ligía sun ñi múnada. \v 4 Ába laríñagun Júdas Iscarióte, le liraǘ Simón, ában jádaangiñe láni Jesúsu disípulugu, le méme lúnbei lalúguruni. \p \v 5 —¿Ánsan malúgurún lubeí ibíñei le luágu ǘrüwa-san fiádürü lun jíderawagún gudémetiña? \p \v 6 Laríñagunbei Júdas ítara, máma luágu berése lan jáu gudémetiña, laríñagunbei ítara ladǘga jíweru lan, áni queíti ligía lan gámabarun lágei seínsu, ábaja líwerujan lídaangiñe le íchugúbei tídoun. \v 7 Ábati laríñagun Jesúsu lun. \p —Ígiraboún, taráanseruñadina lubá lachǘlürün luwéyuri nábunúniwa. \v 8 Súnwandan ñíbaña lan gudémetiña jídan, ánjeinti áu, mámaba súnwandan júma nan. \s1 Elédeguni lubá Lázaro \p \v 9 Ába jasúbudiruni sarágu jádaangiñe juríu luágu níjein lan Jesúsu Betánia, ába joúdin ñi, mámarügü lun jaríjini, lun giñe jaríjini Lázaro le lásaaragüdübei Jesúsu jádaangiñe jiláaña. \v 10 Ába giñéti juáradun jábutigu fádirigu lídan ában lun gíñe jáfaruni Lázaro, \v 11 ladǘga sarágu jáña lan juríu adíseduntiña jaweí lun jafíñerun luágu Jesúsu, lídaangiñeti Lázaro. \s1 Lebélurun Jesúsu ubúrugun Jerusalén \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Lc 19.28-40) \p \v 12 Sarágu jáña gürígia ñǘdüntiña Jerusalén lubá fédu le páscua, larúgan, ába jasúbudiruni luágu lachǘlürüba lan Jesúsu ñíjin ubúrugun. \v 13 Ábati játüjan tubána fáluma, ába jáfuridun lubároun Jesúsu agúarajeina. \p —¡Uweíriguni lun Búngiu! ¡Biníwati le ñǘbinbei lídan líri Wabúreme! ¡Biníwati lurúeite Israél! \p \v 14 Ába ladárirun Jesúsu ában burígü, ába laweínruni quei laríñagun tídan Lerérun Búngiu. \q1 \v 15 Manúfudebá, ubúrugu le Sión, \q1 níten burúeite waríñu luágu ában burígü. \p \v 16 Úati yebe gunfaráanda jamáni láni disípulugu cátei le wéyu ligía, lárigiñe, dan le belújali Jesúsu lídoun luweírigun yágüta siélu, ába jarítagun luágu bürǘwa lan sun cátei le luágu, áni ítara líña lan lasúseredun lun. \p \v 17 Ja gürígia ja ñíbaña dan le lagúarun Jesúsu lun Lázaro lídaangiñe lumúaja, ába lásaaragüdüni lídaangiñe oúweni, abájüdagua jamúti le jaríjubei. \v 18 Ligía lébubei jáfuridun gürígia erésibirei Jesúsu, ladǘga jagáambun luágu miláguru le ladǘgübei. \v 19 Ábati jaríñagun fariséogu jámagua. \p —Aríja jumáali luágu, siñá lan ladügǘniwa ni cáta, sun gürígia añágüran lúma. \s1 Jáluajani güriégu Jesúsu \p \v 20 Ñíñanu güriégu jádan gürígia ja ñǘdünbaña Jerusalén lun jájuduragun lun Búngiu, \v 21 ába jayábin güriégu jagía lúmoun Felípe, le Betsáidana, ñi Galiléa, ába jaríñagun lun. \p —Buséntiwa waríjini Jesúsu. \p \v 22 Ába lídin Felípe, ába laríñaguni lun Andrés, ába joúdin biángubei jagía abájüdaguei lun Jesúsu. \v 23 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Chülǘja óra lun líchugúniwa uweíriguni nun, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti. \v 24 Ninárün jáu luágu ánjein lan máburujan ában lágu türígu múarugun lun loúnwen, ában mémebei águu, ánjein oúwe, lalúbajoúba sarágu lídaangiñe. \v 25 Le jínsiñejabuti lun libágari, leféridirubei, ánjein le mebéresenti láu libágari lídan uboú le, lareídubei lubá ibágari le magúmuchaditi, siélu. \v 26 Le busénti lesériwidunina, lúnti lafálarunina, áni le ñí numuti, ñíbei gíñe le esériwidubalina. Le esériwidutina, líchuguba Núguchi uweíriguni lun. \s1 Ladímurejan Jesúsu luágu loúnwen \p \v 27 ‘Níjein ában oúnwenbun líbe samínaü nuágu guetó. ¿Cábasan naríñaga? ¿Naríñaga funa. “Núguchi, sálba bána lídaangiñe le lúnbei lasúseredun nun guetó”? Uá, lun líra niábin. \v 28 Núguchi, iñurúalá bíri nídaangiñe. \p Ábati lagaambúniwa ában umálali siélugiñe le aríñagubei. \p —Iñúra náali níri bídaangiñe, áni niñúruyabei. \p \v 29 Ábati jaríñagun gürígia ja ñíbaña agáambaja luágu wayújururu lan, jíbiri aríñaga. \p —Ában ánjeli adímurejabei lun. \p \v 30 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Mámatia luágu nufúleisein lagaambúa umálali le, luágu jufúleisein. \v 31 Niján dan ligía lun lagúserawagüdǘn uboú, áni guetóba leféridirei Máfia, le agúmadijabei lídan uboú le, lubáfu. \v 32 Dánmeti le niñurúniwa múarugugíñe, nanǘgübaña súngubei númoun. \p \v 33 Láu líra laríñaguñein luágu loúweba lan luágu ában gurúwa. \v 34 Ába jaríñagun gürígia lun. \p —Agáambaadiwa laliijoún tídan walíburun to lánina lilúrudun Moisés luágu labágariduba lan Crístu lun sun dan. ¿Ída liñáti baríñagunbei luágu liñurúaba lan Wügǘri Garaǘwarügüti? ¿Cáteigi Wügǘri Garaǘwarügüti ligía? \p \v 35 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Níchiga mémebei larúgounga jun luágurügü murúsun dan. Eíbuga jumá lídan larúgounga ligía sun anájagua lan júma lun gayáraabei lan jachǘlürün le ñíjin lubeí jabúseera jachǘlürün, márügüdün lámugaün lubúriga, ladǘga le eíbuguti lídan lubúriga, ibídiñeti lun jalíñouñein lan. \v 36 Afíñe jumá lubeíti nuágu sun anájagua lan júma lun lirájüñü jumá larúgounga. \p Lárigiñe laríñaguni Jesúsu sún buri cátei le, ába lídin, ába larámudagun jaweí. \s1 Lébuna mafíñen jamá juríu luágu Jesúsu \p \v 37 Láu sun adǘga lan Jesúsu sarágu miláguru jagíbugiñe, mafíñetiña luágu. \v 38 Láu líra jagúnfulirei le laríñagubei proféta Isaías. \q1 ¿Cásan afíñerubei luágu wáni ugánu? \q1 ¿Ca un larúfudei Wabúreme Búngiu lubáfu? \m \v 39 Quei mafíñerun jabeí, ába lasúseredun le ámu dimúrei le laríñagubei Isaías tídan labǘrüjan, joun. \q1 \v 40 Darú lumuti Búngiu jaríjin, derégüda loun janígi, \q1 lun maríjin jamá láu jágu, \q1 úame gunfaráanda jamá, \q1 mayábin jagíame nun lun nareídaguagüdüniña. \m \v 41 Laríñagunbalin Isaías le luágu Jesúsu ladǘga aríja láali lan luweírigun. \p \v 42 Láu sun líra, sarágu jáña jádaangiñe juríu afíñerutiña luágu Jesúsu ásta jádaangiñe ábutigu, áni maríñagun jamúti boúgudi, le janúfude jaweí fariséogu, lueí jabúguniña tídaangiñe jalígilisin. \v 43 Ladǘga gúndaatimaatiña láu inébesei le jíchugubei gürígia sügǘ láu le líchugubei Búngiu. \s1 Lagúseragüdübaña dimúrei buri le laríñagubei Jesúsu gürígia \p \v 44 Ába laríñagun Jesúsu láu umálali jéreti. \p —Le afíñeti nuágu, máma rügǘñein nuágu lafíñera, afíñeti gíñe luágu Núguchi le oúnajabalina. \v 45 Le gíñe aríjitina, laríjiñein gíñe le oúnajabalina. \v 46 Áu lámpubei, niábinbei uboúagun lun sun lan ja afíñetiña nuágu, merédera jamámuga lídan lubúriga. \v 47 Ánjein le agáambuti nerérun áni madǘgünti gásu láu, máma áu asíadirubalin, ladǘga máma niábiña lun nasíadiruniña gürígia uboúagu, niábiña asálbaraña. \v 48 Le mebéresenti náu, madǘgün ligía gásu láu nerérun, níjein lúnti lasíadiruni. dimúrei buri le aríñaga náalibei, ligíaba asíadirei lídaanme lagúmujoún wéyu. \v 49 Ladǘga madímurejaantina luágu náni núngua, Núguchi le oúnajabalina, ligía aríñagubalin le lúnbei naríñaguni nun lúma le lúnbei narúfudajani. \v 50 Áni subúdi numúti luágu barǘ lan lugúmadin Núguchi ibágari magúmuchaditi joun ja adǘgübalin le lubeíbei. Le lubeíti naríñagubei, naríñaguni quei laríñaguni Núguchi nun. \c 13 \s1 Lachíbuni Jesúsu jagúdi láni disípulugu \p \v 1 Ábanrügaali wéyu lubá fédu le páscua. Subúdi láali Jesúsu luágu chülǘja lan óra lun lígiruni uboú le lun lídin lúmoun Lúguchi. Súnwandan meja jínsiñe jamá lánigu ja uboúagubaña lun, guetó larúfuduñeinti línsiñejabu lídan luweírin-ágei. \p \v 2-4 Dálaalíti Máfia larítagun tídoun lanígi Júdas Iscarióte lun ledéregeruni Jesúsu joun láganiñu. Jesúsu, láu sun subúdi láni luágu lúmagiñe lan Búngiu liábin, luágu lúmounba lan gíñe Búngiu lagíribuda, luágu gíñe rúlaali lan Úguchili sun cátei lújaburugun, ába larúfuduni luweírin-ágei ǘnabuni le luágubei. Dan lubeíti jadíneruña lan, ába lásaarun lueígiñe dábula, ába larágachunun gamísa to tigíbuaguboun ladáüragun, ába lagǘrün ában tuáya liránaagua. \v 5 Ába líchugun dúna lídoun ában dabárasi, ába lachíbuni jagúdi disípulugu, ába larágachuni táu tuáya to liránaaguaboun. \p \v 6 Dán yebe le lachíbaali lan lugúdi Simón Pédro, ába laríñagun lun. \p —Nabúreme, ¿bachíbaalisan nugúdi? \p \v 7 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Guetó, úati gunfaráanda báni le nadǘgübei, gunfaráanda bubeí lárigiñe. \p \v 8 Ába laríñagun Pédro lun. \p —¡Machíbun bubeí nugúdi! \p Laríñaga Jesúsu lun. \p —Ánjein machíbun nan bugúdi, siñábei gafánran ban núma. \p \v 9 Ába laríñagun Simón Pédro lun. \p —Mámarügülá nugúdi bachíba, chibábei gíñe nújabu lúma nigíbu. \p \v 10 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Le sun liñábei lágoun, lugúdi rügǘñein abúseera lachibúniwa, ladǘga jarúmati líbiri lúgubu. Jugúya, jarúmatün, mámarügü líña sun jugúya. \p \v 11 Le laríñagunbei luágu máma lan sun jagía jarúmatiña, ladǘga subúdi láni cába lan edéregerei. \p \v 12 Lásun lachíbuni Jesúsu jagúdi, ábaya ladáürunun gamísa to larágachuboun, ábaya lañúurun luágu dábula, ába laríñagun joun. \p —¿Gunfaráanda jumútisan le nadǘgübei jun? \v 13 Jugúya agúajatün nun Maésturu, lúma Nabúreme, áni richátün ladǘga áu ligía, \v 14 ánjeinti chibá nubálin jugúdi láu sun Jumáesturun nan áni Jabúreme, lúnti gíñe jachíbuni jugúdi júmagua. \v 15 Rújadina ában jémpulu jun lun jadǘgüni líbe méme le nadǘgübei. \v 16 Ninárün jáu luágu míñugun lan ni ában músu lueí liyúbudiri, ni ában le oúnajoúti lueí le oúnajabalin. \v 17 Ánjein gunfaráanda jumá buri cátei le áni adǘga jumeíme, gúndaabadün. \p \v 18 ‘Mámatia nadímurejaña juágu sun jugúya, subúdi numútiña cátaña lan nanúadirubaña lun nánigume le tímatimaati. Áni lúnti lagúnfulirún le tídaanbei Lerérun Búngiu. “Garábagua le eígubei núma, nuágun.” \v 19 Naríñaguñein le jun lubáragiñe lasúseredun, lun dánme lan le lasúseredun, afíñe jumámuga luágu áu lan Crístubei. \v 20 Ninárün jáu luágu le lan erésibiruti le noúnajan, resíbi lumútina gíñe, áni le erésibirutina, resíbi lumúti gíñe le oúnajabalina. \s1 Ladímurejani Jesúsu luágu ledéregerubei lan Júdas \r (Mt 26.20-25; Mr 14.17-21; Lc 22.21-23) \p \v 21 Lásun laríñaguni Jesúsu sun cátei le, ába lasándirun sarágu íruni tídan lanígi, ába laríñagun furáangu. \p —Ninárün jáu luágu ledéregerubadina lan ában jídaangiñe. \p \v 22 Ábati jagúmeserun disípulugu aríagua jawoúguoún, ibídiñounga joun ca lan jádaangiñe uágubei ladímureja Jesúsu. \v 23 Áu Juan, le abǘrüjabarun gárada to, ában jádaangiñe disípulugu, le weíribei ínsiñe lun Jesúsu, loúbagiñeñádina lídan adíneruni, \v 24 ába ladǘgün Simón Pédro seíni nun lun nálügüdüni Jesúsu ca lan jádaangiñe uágubei ladímureja. \v 25 Ábati nayárafaduntima lun Jesúsu, ába naríñagun lun. \p —Nabúreme, ¿cáteisan lúnbei ledéregerunibu? \p \v 26 Ába laríñagun Jesúsu nun. \p —Nadǘdüragüda murúsun fein, le únti níchigoun, ligíaba edéregerana. \p Ábati ladǘdüragüdün murúsun fein, ába líchugunun lun Júdas Iscarióte, le liraǘ Simón. \v 27 Quei lárügüdünun Júdas fein tugúya, ítara lebélurun Máfia tídoun lanígi. Ábati laríñagun Jesúsu lun. \p —Le lúnbei badǘgüni, adǘgabeí furése. \p \v 28 Úati gunfaráanda láni ni ában jádaangiñe ja eígibaña luágu dábula ca lan uágu laríñagei Jesúsu líra lun. \v 29 Quei Júdas lubeí táubei lágei seínsu, sun jaríñagun yebéti laríñaguña Jesúsu lun lun lagáñijani le jabúseerubei lubá fédu, o lun lan líchugun seínsu joun gudémetiña. \v 30 Lárigiñe leíginun Júdas fein, ába láfuridun. Gúñeeli óra ligía. \s1 Iséri gumádi \p \v 31 Lárigiñe láfuridun Júdas, ába laríñagun Jesúsu. \p —Larijúa nuweírigun, áu le Wügǘri Garaǘwarügüti, guetó, arijúame luweírigun Úguchili nuágu. \v 32 Ánjeinti arúfuda nubálin luweírigun Búngiu, larúfudubei gíñe Búngiu nuweírigun, áni ladǘgübei madíse. \v 33 Nirájüñü, úaadináme júma sarágu dan. Jáluajabadina, le méme naríñagubei joun juríu naríñagayaali jun guetó. Siñábei jídin le ñíjinba lubeí nídin. \v 34 Níchigaali iséri gumádi le jun. lun jínsiñegua jumá júngua. Ítara quei jínsiñe nun, lúnti gíñe jínsiñegua jumá júngua. \v 35 Ánjaün jínsiñegua júngua, jasúbudirubei sun gürígia luágu náni jumá disípulugu. \s1 Ladímurejani Jesúsu luágu leyéedaguba lan Pédro luágu \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Lc 22.31-34) \p \v 36 Ába laríñagun Simón Pédro lun Jesúsu. \p —¿Jalíñounbadibusan, Nabúreme? \p Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Siñáti bafálarunina le ñíjinbadina lubeí guetó, lachǘlürüba wéyu lun bafálarubadina lan. \p \v 37 Laríñaga Pédro lun. \p —¿Ca uágu siñá lubei nafálarunibu guetó? Aráanseedina lun níchuguni nibágari buágu. \p \v 38 Laríñaga Jesúsu lun. \p —¿Binárün luágu aráanse ban lun bíchuguni bibágari nuágu? Ninárün báu luágu beyéedaguba lan náu ǘrüwa weíyaasu lubáragiñe layúgurujan gáyu. \c 14 \s1 Jesúsu, ligía ǘmabei lun lúmoun Úguchili \p \v 1 ‘Merédera jumá láu líbe samínaü, afíñe méme jumá luágu Búngiu, afíñe méme jugúyame nuágu. \v 2 Níjein sarágu ubáraü tídan lúban Núguchi lun jaganoún gürígia ñi, lun jamúga máma lan ítara líña, aríñaga náali jamúga jun. Neíbuga lubeíti aráanseja ában ubáraü jubá. \v 3 Lárigiñeme nídin, aráanse neíme ubáraü ligía, ábame nagíribudunya lun nanǘgünün númagua, lun ñi jumá le méme ñí numuti. \v 4 Subúdi jumúti jalíñounbadina lan, subúdi jumúti gíñe ǘma. \p \v 5 Laríñaga Tomás lun. \p —Nabúreme, ibídiñeti woun jalíñounbadibu lan, ¿ída lubáti wasúbudiruni ǘma? \p \v 6 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Lun lachǘlürǘniwa lúmoun Búngiu, áu ǘmabei, áu inárüni, áu ibágari. Nueígiñe rügǘñein gayára lan lachǘlürǘniwa lúmoun Búngiu Úguchili. \v 7 Lun jamúga subúdi nan jun buídu, subúdi jumúti jamúga gíñe Núguchi, subúdi jumáaliti lúmagiñe guetó, ladǘga aríjañaja jumáali láu jaríjinina. \p \v 8 Laríñagati Felípe lun. \p —Arúfudabeí Úguchili woun, buídurügaalime woun. \p \v 9 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Felípe, lǘjadina júma, ¿ibídiñegidina bun? Le aríjitina, laríjiñein gíñe Búngiu Úguchili, ¿cáti uágu baríñaga nun lun narúfuduni Búngiu Úguchili jun? \v 10 ¿Mafíñetibusan luágu anájein lan lídan Búngiu Úguchili, níjein lan gíñe Búngiu Úguchili nídan? Lé buri cátei le naríñagubei jun, máma lan láu náni núngua naríñagei, Búngiu Úguchili le aganoúbei nídan, ligía adǘgübalin luwádigimari guánarü. \v 11 Afíñe jumá nun luágu anájein lan lídan Búngiu Úguchili, áni lan níjein gíñe Búngiu Úguchili nídan, íbini luágurügü cátei lé buri nadǘgübei, afíñe jumá nun. \v 12 Ninárün jáu, luágu le lan afíñeti nuágu, ladǘgübei lan cátei lé buri nadǘgübei, ladǘgüba buri cátei weínamutimaati, ladǘga áu, neíbuga le ñíjin lubeí Núguchi. \v 13 Sun le jamúriajan lídan níri, nadǘgübei, arúfuda námugei luweírigun Núguchi. \v 14 Nadǘgübei furúmieguarügü cátei le jamúriajan lídan níri. \s1 Líchugun Jesúsu dimúrei luágu loúnajabei lan Sífiri Sándu \p \v 15 ‘Ánjein jínsiñe nubeí jun, gúnfuli jumá láu le nubeíbei, \v 16 ábame nayúmuragun lun Núguchi lun loúnajan ámu jun newéñegua lun líderagunün, lun gíñe líchugun gurásu jun. Ligíaba Sífiri Sándu le subúdijabúbei lun sun inárüni, júmabei súnwandan. \v 17 Ja lánigu uboú le, siñáti jerésibiruni Sífiri Sándu ligía, ladǘga siñá lan jaríjini ni jasúbudiruni, ánjein jugúya, subúdi jumáali, ladǘga níjein júma áni leréderuba jídan. \v 18 Mígirun nubádün jábugua, nagíribudayaba lun júma nan. \v 19 Málüjadina ánjana maríjin jamá gürígia, ánjein jugúya, jaríjubadina, áni gabágaribadün ladǘga wínwañu níña lan. \v 20 Lárigiñeme liábin Sífiri Sándu lun júma lan lun sun dan, jasúbudirubei luágu anájein lan lídan Núguchi, jugúya nídan, áu gíñe jídan. \v 21 Le subúdijabuti lun nugúmadin áni úaragu ligía lúma, arúfuda lumúti luágu jínsiñe nan lun le tímatimaati. Áni jínsiñejabúbei Núguchi lun le jínsiñejabuti nun, jínsiñebei gíñe nun, arúfudagua áume núngua lun. \p \v 22 Ába laríñagun Júdas (mámatia le Iscarióte). \p —¿Cásan uágu barúfudaguba lubeí búngua woun, máma joun gürígia ja lánigu uboú le? \p \v 23 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Le jínsiñejabuti nun, adǘgati gásu láu le nubeíbei, áni línsiñeduba lun Núguchi, ábame wayábin, áu lúma Núguchi, agánawa lúma. \v 24 Le mínsiñejabuti nun, madǘgünti gásu láu le nubeíbei. Dimúrei le naríñagubei, máma náni, láni Núguchi le oúnajabalina. \p \v 25 ‘Naríñaguñein sun le jun láu anájagua lan júma, \v 26 Sífiri Sándu le lúnbei loúnajani Núguchi lídan níri lun líderagunün, larúfudajaba jun, larítaguagüdübadün gíñe luágu sun le aríñaga náalibei jun. \p \v 27 ‘Neíbuga júmagiñe, nígiraali ñurúguaü júma—ában luwúyeri ñurúguaü le áurügübei gayára lan níchiguni. Mítaraanti queísi ñurúguaü le líchugubei uboú. Magíbedalá jisáminan, manúfude jugúyame. \v 28 Agáamba jumáali naríñagun luágu neíbuga lan, áni nagíribudayaba lan lun júma nan, lun jamúga jínsiñe nan jun láu jinárün, gúndaatün jamúga láu jasúbudiruni luágu neíbuga lan lúmoun Núguchi, ladǘga ligía íñugutimaati nueí. \v 29 Ligía aríñaga gíñe nubálin le jun, lun dánme lan lasúseredun, afíñe jumámuga. \p \v 30 ‘Madímurejaanjadina sarágu júma, ladǘga níteeli le agúmadijabei lídan uboú le. Láu sun mabáfu lan nuágu, \v 31 lúnti ítara lúba lan lun lasúbudiruni uboú luágu jínsiñe lan Núguchi nun, áni adǘga náni le lubeíbei nun. Sarájuma, queímoun yágiñe. \c 15 \s1 Tídibu beíbei lúma tilímun \p \v 1 Laríñaga Jesúsu. \p —Ítara níña quei ában tídibu beíbei le tímatimaati, Núguchi, ítara líña quei le oúnigirubarun nádü. \v 2 Chaǘn lumuti furúmieguarügü lídaangiñe nilímun le míinti, atírimuja lumúti le gíinbei, jarúmagüdaleí lúntima lagíindun. \v 3 Jugúya, jarúmaadün lárigi narúfudajan jun. \v 4 Lídan méme jumá ában núma quei lídaañadina lan ában júma. Ában límu siñáti lagíindun ánjein mámañein lubeí luágu ídibu, ítara jíña gíñe, siñáti jagíindun ánjein máma lubeí badǘleñu jíña nuágu. \p \v 5 ‘Áu ídibubei, jugúya límu. Le badǘleñuti nuágu, badǘleñu áu luágu, lagíinduba gíbe, siñáti jadǘgün ni cáta úouga áu. \v 6 Le merédeti badǘleñu nuágu, lágurúba boúgudin, ábame lamábeidun queí buri límu le abúdajoúbei lun lagudúniwa. \p \v 7 ‘Ánjaün asígira badǘleñu nuágu, mabúlieidun jumeíme le narúfudajabei, gayáraabei jamúriajani le jabúseerun, áni jibíjubei. \v 8 Ibíjati Núguchi inébesei dan le gíbe lan jagíindun, áni arúfuda jumúti luágu náni jumá disípulugu ja tímatimaatiña láu líra. \v 9 Jínsiñetün nun ítara quei nínsiñe lun Núguchi, ítara méme jumá lubeíti lídan ínsiñeni le nánibei jun. \v 10 Ánjaün ñǘdün láu le nubeíbei, lídan mémebadün ínsiñeni le nánibei jun, ítara quei nídin láu le lubeíbei Núguchi, áni lídan mémeñadina ínsiñeni le lánibei nun. \p \v 11 ‘Nadímurejánbei jun ítara lun gayára lan jasúbusiruni úgundani le níchugubei, le gumúti. \v 12 Niján nugúmadinbei. lun jínsiñegua jumá júngua quei jínsiñe nun. \v 13 Luweírin-ágei ínsiñeni le gayáraabei gáni láni gürígia, lun líchuguni libágari jawágu lumádagu. \v 14 Numádagu jugúya, ánjein jadǘga le nubeíbei. \v 15 Manǘgün náadün quei músu, ladǘga ibídiñeti le ladǘgübei liyúbudiri músu lun, nanǘgünün quei numádagu ladǘga subúdigüda náali sun le laríñagubei Núguchi nun jun. \v 16 Máma jugúya anúadajabalina, áu anúadajabalün, áni rújadina dimúrei jun lun jagíindun gíbe, lun gíñe ladúrarun jin. Ítara lúba líchuguni Núguchi sun le jamúriajan lúma lídan níri jun. \v 17 Ítara líña lubeíti nugúmadin jun lun jínsiñegua jumá júngua. \s1 Iyéreeguti Jesúsu jáu sun lánigu lun uboú \p \v 18 ‘Ánjaün iyéreeguda lun uboú, subúdi jumeí luágu áu lan iyéreegudubei lun furúmiñe. \v 19 Lun jamúga lánigu jumá uboú, jínsiñetün jamúga joun gürígia ja lánigu uboú quei jínsiñe jánigu joun. Anúadaja numútün jádaangiñe ja lánigu uboú, ligía jiyéreegunbei lun uboú ladǘga mámaadün lan láni uboú. \v 20 Jarítagua jumá luágu le naríñagubei jun. “Úati músu íñuguti lueí liyúbudiri.” Ánjein eíbaaja jamáadina lubeí, jeíbaajabadün gíñe, ánjein giñéti madǘgün jabeí gásu láu narúfudajan, madǘgünbaña gíñe gásu jáu. \v 21 Jadǘgübei sun le jun, nueígiñe, ladǘga ibídiñe lan le oúnajabalina joun. \p \v 22 ‘Lun jamúga meja miábin nan adímureja joun, madúnruntiña jamúga luágu jamájarun lun jerésibirunina, queísiti niábin joun, gadúnruntiña lubeíti luágu figoú ligía. \v 23 Ja iyéreejabúbaña nun, iyéreeguti gíñe Núguchi joun. \v 24 Madúnruntiña jamúga lun jamúga madǘgün nan ni cáta le úagili adǘgüti jagánagua, guetó aríja jamáali buri cátei ligía áni láu sun líra iyéreegugidina joun, iyéreegu gíñe Núguchi joun. \v 25 Wel, lasúseredunbei le ladǘga lúnti lan lagúnfulirun dimúrei le bürǘwañubei lídan jalúrudun. “Ába niyéreegudun joun, mébunouga.” \p \v 26 ‘Dánme liábin Sífiri Sándu le lúnbei líderagunün, Espíritu le lánina inárüni le lúnbei noúnajani luágu loúbadina Núguchi, ligíaba adímureja luágu náni fuleísei. \v 27 Jugúya, jadímurejaba gíñe luágu náni fuleísei, ladǘga númañadün lan lúmagiñe furúmiñeti dan. \c 16 \nb \v 1 ‘Naríñaguñein buri cátei le jun lun moúnwen lan jafíñen nuágu. \v 2 Jabúgagubadün tídaangiñe jalígilisin, wuríbabei dan jun daríme lun ánjaün lan láfaragua furúmierügü gürígia jilágubei, larítaguba luágu lesériwiduñein lan Búngiu láu líra. \v 3 Jadǘgübei líra ladǘga masúbudirun jamágili lan Núguchi, masúbudirun jamána. \v 4 Naríñaguñein le jun, lun dánme lan le lachǘlürün dan ligía, lun jarítagun luágu aríñaga náali lán meja jun. \s1 Le ladǘgübei Sífiri Sándu \p ‘Maríñagun numúti meja le jun lúmagiñe binárü ladǘga meja júmañadina lan, \v 5 ánjein guetó, neíbuga lúmoun le oúnajabalina. Málügüdün lumútina ni ában jídaangiñe jalíñounbadina lan, \v 6 jírurügütün luágu naríñaguni cátei lé buri jun. \v 7 Inárüni naríñagubei jun. buítimaati jun lun nídin, ladǘga ánjana mídin, miábinbei Sífiri Sándu júmoun lun líderagunün, áni ánjana ñǘdün, noúnajabei. \v 8 Dánme liábin, ladáriraguagüdübaña gürígia ja uboúagubaña joúngua luágu gafígoun jamá, luágu gíñe níjein lan ában ǘma le lánina úarani, luágu gíñe lagúseragüdübaña lan Búngiu. \v 9 Larúfudubei joun luágu gafígoun jamá láu mafíñen jamá nuágu, \v 10 lasúbudiragüdübei joun luágu úaragua nan, láu larúfuduni joun luágu nídiba lan le ñíjin lubeí Núguchi dánme le nígirunün. \v 11 Líchuguba fe joun luágu lagúseragüdün Búngiu, ladǘga agúseragüda láali Máfia, le agúmadijabei lídan uboú le. \p \v 12 ‘Gíbegili lúnti naríñaguni jun, jásiñerubei gunfaráanda guetó. \v 13 Dánme liábin Sífiri Sándu le lánina inárüni, larúfudajabei sun inárüni jun, ladǘga madímurejanbei luágu láni lúngua, le lagáambubei, ligíaba laríñaga. Lasúbudiragüdübei cátei lé buri lúnbei lasúseredun jun. \v 14 Líchuguba inébesei nun, ladǘga lerésibiruba lídaangiñe ninárün, ábame lasúbudiragüdüni jun. \v 15 Sun le lúmabei Núguchi, náni gíñe, ligía naríñagunbei luágu lerésibiruba lan Sífiri Sándu lídaangiñe ninárün, ábame lasúbudiragüdüni jun. \s1 Lasáansiraguba íruni lun ugúndanime \p \v 16 ‘Málüjadina, ánjana maríjin jumá, múrusunmeya dan lárigiñe, ábayame jaríjinina, ladǘga neíbuga le ñíjin lubeí Núguchi. \p \v 17 Ábati jálügüdagun jádaangiñe láni disípulugu jámagua, ába jaríñagun. \p —¿Cásan míni lan le? Laríñaga woun luágu málüjali lan ánjein maríjin wamá, múrusunya lánme dan lárigiñe, ábayame lan waríjini, ladǘga leíbuga lan le ñíjin lubeí Lúguchi. \v 18 ¿Ca míni lan láu “murúsun dan lárigiñe le”? Úati gunfaráanda wamáni ca lan uágu ladímureja. \p \v 19 Ába lasúbudiruni Jesúsu luágu busén jama jálügüdaguni, ába laríñagun joun. \p —Aríñagatina jun luágu málüjadina lan ánjana maríjin jumá, murúsun lánme dan lárigiñe, ábaya lánme jaríjinina. ¿Ligía le uágubei jálügüdagua júmagua? \v 20 Ninárün jáu luágu jayájuba lan, jírugua jugúyame, ánjañati gürígia ja láni uboú le, jagúndaaruba. Láu sun líra, íbini jíru jumá, lasáansiraguba jírun lun ugúndanime. \v 21 Dan le tagǘriajan lan ában wǘri, súfuritu ladǘga chülǘja lan lórate igári, lásun agǘriajoúaali lan irájü, marítagunjaru luágu igári, ladǘga ugúndani le tasándirubei luágu agǘriajaaru lan ában irájü uboúagu. \v 22 Ítara líña gíñe, jugúya jírutün guetó, naríjayabadün, ábameti tabuínchun janígi láu ugúndani, ában ugúndani le úati gayáraati lagídaruni jueí. \p \v 23 Lídaanme wéyu ligía, málügüdün jumádiname luágu ni cáta. Ninárün jáu luágu líchugubei lan Núguchi sun le jamúriajabei lídan níri lúma, jun. \v 24 Chülǘ lúmoun dan le, mamúriajangidün ni cáta lídan níri, jamúriaja, ábame jibíjin, buin jumámuga láu ugúndani. \s1 Jesucrístu, le ásiiragúbalin uboú \p \v 25 Aríñaga náali buri cátei le jun láu jémpulu, inítebei dan lun madímurejaanjadina lánme jun láu jémpulu, ábame nadímurejan furáangu jun luágu Búngiu Úguchili. \v 26 Lídaanme wéyu ligía, jamúriajaba lúma lídan níri, maríñaguntina luágu nayúmuraguba lan lun Núguchi juágu, \v 27 ladǘga ligía guánarü jínsiñetün lun. Jínsiñetün lun ladǘga jínsiñe nan jun, afíñeedün gíñe luágu lúmagiñe lan Búngiu niábin. \v 28 Lúmagiñe Búngiu Úguchili náfurida, ába niábin lídoun uboú le, guetó nígiraali uboú le, neíbugaya lúmoun Núguchi. \p \v 29 Ába jaríñagun láni disípulugu. \p —Anáti guetó, badímurejaña furáangu, mayúsurunga jémpulu. \v 30 Aríja wamáali guetó luágu subúdi lan sun cátei bun, moún lumuti bálügüdǘn luágu ni cáta ladǘga subúdi báni jarítagun gürígia. Luágu líra wafíñera luágu lúmagiñe lan Búngiu biábin. \p \v 31 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —¿Afíñedünti guetó? \v 32 Iníteeli óra, áni guetó guetó, dánme le jachágaragun sun jugúya, cáda ában luágu loúbadina, ábame jígirunina nábugua, láu sun máma lan nábuguañadina ladǘga níjein Núguchi núma. \v 33 Naríñagunbalin sun le jun, lun jadárirun ñurúguaü lídan jafíñerun nuágu. Jasúfuriruba uboúagu, ganígi jumá, ¡sirígua náali uboú! \c 17 \s1 Layúmuragun Jesúsu jawágu láni disípulugu \p \v 1 Lárigiñe laríñaguni Jesúsu sun cátei le, ába laríjin siélun, ába laríñagun. \p —Núguchi, chülǘja nidáani, rúba inébesei luágu Biraǘ, ru lámuga gíñe Biraǘ inébesei bun. \v 2 Rújadibu ubáfu lun Biraǘ jawágu sun gürígia lun líchugun ibágari magúmuchaditi joun ja bíchugubaña lun. \v 3 Niján lébunabei ibágari le magúmuchaditi, lun jasúbudirunibu gürígia amǘrü le Búngiu ábanrügüti, le inárüti, lúma lun jasúbudirunina, áu Jesucrístu le boúnajabei. \p \v 4 ‘Rújadina uweíriguni bun ya uboúagu, gumú nan gíñe le uágubei boúnajana. \v 5 Guetóti Núguchi, rúbei uweíriguni le méme méja nánibei nun biñǘwarü lubáragiñe meja ñi lan uboú. \p \v 6 ‘Subúdigüda náali joun ja baságarubaña lídaangiñe uboú lun bíchuguniña nun, cátabu lan. Bánigu meja, ába bíchuguniña nun, ñǘdüntiña láu le bubeíbei. \v 7 Guetó, subúdi jamáali luágu sun lan le bíchugubei nun búmagiñe lan liábin, \v 8 rúnaali ugánu le bíchugubei nun joun áni resíbi jamúti, subúdi jamáali luágu inárüni lan luágu búmagiñe lan niábin, afíñeeña gíñe luágu amǘrü lan oúnajabalina. \p \v 9 ‘Ayúmuraguatina bun jawágu, mayúmuraguntina jawágu lánigu uboú, nayúmuragun jawágu ja bíchugubaña nun, ladǘga báni jamá. \v 10 Sun le náni, báni, le báni, náni, arijúati nuweírigun jawágu. \p \v 11 ‘Áu, merédeedina uboúagu, ánjein jagía, jeréderuba. Áu, neíbuga búmoun. Núguchi sánduti, toúnigi báña ja bíchugubaña nun láu bubáfu lueí jeíguadun, lun lídan jamá ában le tímatimaati quei áu búma. \v 12 Dán meja le jáma nan uboúagu, toúnigi numútiña meja ja bíchugubaña nun láu bubáfu, meféridiruntina ni ában jádaangiñe lueídügü Júdas, lun lagúnfulirun le bürǘwañubei tídan Berérun. \p \v 13 ‘Guetó, neíbuga le ñíjin bubeí, luágu anájagua lan uboúagu aríñaga numúti buri cátei le lun jabuínchun láu ugúndani méme le nuágubei. \v 14 Rúnaali berérun joun, ába jeyéreegudún lun uboú, ladǘga máma jamá lánigu uboú ítara queísi máma lan lánigu uboú áu. \v 15 Mamúriajaantina búma lun baságaruniña uboúagugiñe, namúriajan búma lun batoúnigiruniña lueí Máfia. \v 16 Ítara quei máma lan láni uboú áu, máma gíñe láni uboú jagía. \v 17 Derégeguagüda báña joúngua bun, láu lubáfu berérun le inárütibei. \v 18 Quei boúnajanina jádoun lánigu uboú láu ugánu lánina asálbaruni, ítara gíñe noúnajaniña jádoun lánigu uboú láu ugánu ligía. \v 19 Áni derégeguatina núngua bun jawágu, lun gíñe jedéregeragun joúngua bun le tímatimaati. \p \v 20 ‘Máma rügǘñein jawágu namúriaja búma, amúriajatina gíñe jawágu ja lúnbaña jafíñerun nuágu dánme le jagáambuni ugánu lánina asálbaruni jámagiñe. \v 21 Amúriajatina búma lun lídan jamá ában sun jagía, lun ában méme jamá cátei wáma quei áu búma, amǘrü núma, lun lídan jamá ában buídu buídu, lun lafíñerun uboú luágu boúnajan nan. \v 22 Rúnaali uweíriguni le méme bíchugubei nun joun, lun ában méme jamá cátei quei ában méme wamá cátei áu búma, \v 23 áu jádan, amǘrü nídan, lun jayábin lun ában mémebaña lan buídu buídu, subúdi lámugei uboú luágu boúnajan lan áu, áni jínsiñe jamá bun sarágu quei nísiñe bun. \p \v 24 ‘Núguchi, amǘrü íchugubaliña nun, buséntina lun númabaña lan le ñí numuti, lun jaríjini uweíriguni le bíchugubei nun, ladǘga jínsiñegubeiñadina bun lubáragiñe ladügǘniwa uboú. \v 25 Núguchi richáguati, ibídiñetibu lun uboú, subúditibu nun, subúdi jamáali gíñe wügǘriña ja luágu boúnajan lan áu. \v 26 Subúdigüda náali joun cátabu lan, áni nasúbudiragüda mémebadibu, lun ñi lan ínsiñeni le buágubei nun jádan, lun gíñe ñi nan já dan. \c 18 \s1 Janǘgüni Jesúsu adáüra \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Lc 22.47-53) \p \v 1 Lárigiñe laríñaguni Jesúsu cátei le, ába láfuridun jáu láni disípulugu lun joúdin loubáfurugun dúna le cedrón. Ñíñein ában fulásu lé buri ñí lumuti tídibu olívos, ñíjin lubeí lebélura Jesúsu jáu láni disípulugu. \v 2 Subúdi lumúti gíñe Júdas le alúgurubalin Jesúsu, fulásu ligía, ladǘga oúndaraguañajaali Jesúsu ñi jáma láni disípulugu. \v 3 Ába lubeíti lachǘlürün Júdas ñíjin jáu sarágu súdaara jáma polisía ja tánina témpulu, joúnajan jábutigu fádirigu jáma fariséogu. Gárumatetiña, barǘtiña gíñe lámpu lúma tóchi. \v 4 Quei subúdi láali lan Jesúsu le lúnbei lasúseredun lun, ába láfuridun, ába laríñagun joun. \p —¿Ca jáluajabei? \p \v 5 Ába jaríñagun lun. \p —Wáluajañein Jesúsu le Nazarétna. \p Laríñaga Jesúsu joun. \p —Áu Jesúsu ligía le jáluajabei. \p Ñíñeinti Júdas le edéregerubalin jáma. \v 6 Dan laríñagunbei Jesúsu joun luágu ligía lan le jáluajabei, ába jeíguadunga múarugún janagoún. \v 7 Ábaya laríñagun Jesúsu joun. \p —¿Ca jáluajabei? \p Ába jaríñagun lun. \p —Wáluajañein Jesúsu le Nazarétna. \p \v 8 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Aríñagaadinatia jun luágu áu lan. Ánjein áu lubeí jáluajabei, ígira jumáña ja lun joúdin. \p \v 9 Lasúseredunbei líra lun lagúnfulirun le laríñagubei Jesúsu guánarügü. “Meféridirúnti ni ában jádaangiñe ja líchugubaña Núguchi nun.” \v 10 Ábati laságarunun Simón Pédro lefeínte, ába líbuguni larígei ában lumúsun fádiri le íñutimaabei gíriti Málco. \v 11 Ába laríñagun Jesúsu lun Pédro. \p —Dáboun befeínte tárigoún. ¿Jarítaguatibu funági luágu moun lan nasúfuriruni oúchawagúni le líchugubei Núguchi lun nasúfuriruni? \s1 Jesúsu ligíbugiñe fádiri le íñutimaabei \r (Mt 26.57-58; Mr 14.53-54; Lc 22.54) \p \v 12 Ábati janǘgüni súdaara, lúma gumándan, jáma japolisían juríu, Jesúsu adáüra, ába jagǘraguni. \v 13 Lárigiñe, ába janǘgüni lúbiñoun Anás. Anás ligía limédamurubei Gáifasi, fádiri le íñutimaabei lídan irúmu ligía. \v 14 Gáifasi ligía, le méme meja aríñagubei joun juríu luágu buítima lan joun lun loúnwen ában wügǘri jawágu sun mútu. \s1 Leyéedagun Pédro luágu subúdi láni Jesúsu \r (Mt 26.69-70; Mr 14.66-68; Lc 22.55-57) \p \v 15 Ába woúdin, áu Juan lúma Simón Pédro, lárigi lárigi Jesúsu. Áu, subúditina lun fádiri le íñutimaabei, ábati nebélurun lúma Jesúsu lídoun tübǘrürü lúban fádiri, \v 16 ánjeinti Pédro, ába leréderun boúgudi luágu béna. Ligía náfuridunbei, ába nadímurejan túma to oúnigirubalin béna, ába nebélaagüdüni Pédro. \v 17 Ábati tálǘgüdüni oúnigirutu béna Pédro. \p —¿Ma bugúya ában jádaangiñe láni gürígia le disípulugu? \p Laríñaga Pédro. \p —Uá, máma áu. \p \v 18 Queíti dilíga lubeí, fúguatiñati músu jáma polisía wátu, rára jañáti ñi abácharagua. Ñíñein gíñe Pédro jáma, abácharagua larǘgürügü wátu. \s1 Lálügüdaguni fádiri le íñutimaabei Jesúsu \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Lc 22.66-71) \p \v 19 Ába lagúmeserun fádiri le íñutimaabei álügüdaguei Jesúsu cátaña lan lánibaña disípulugu, cátei lan gíñe larúfudajabei. \v 20 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Boúgudi nadímureja ligíbugiñe sun uboú, súnwandan narúfudajan tídan ligílisi lúma témpulurugu le ñí lubei joúndaragua sun juríu, madǘgüngidina lubeíti ni cáta arámudaguati. \v 21 ¿Ca uágu bálügüdana? Álügüda báña ja agáambubalina, jagíalá aríñagei le uágubei nadímureja joun. Subúdi jamúti le naríñagubei joun. \p \v 22 Dan laríñaguni Jesúsu cátei le, ába liábin ában jádaangiñe polisía ja tánina témpulu, ába lagáyuajan ligíbuagun, ába laríñagun lun. \p —¿Ítara lúba boúnabuni fádiri le íñutimaabei? \p \v 23 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Ánjein aríñaga nubeí wuríbati, aríñagabeí jalíañein lan luríban, ánjeinti buídu lubeí le naríñagubei, ¿ca uágu bagáyuaja nuágu? \p \v 24 Ábati loúnajani Anás gürágu lun Gáifasi, fádiri le íñutimaabei lídan irúmu ligía. \s1 Leyéedagunya Pédro luágu Jesúsu \r (Mt 26.71-75; Mr 14.69-72; Lc 22.58-62) \p \v 25 Sun dan le, nijágua Pédro abácharagua larǘgürügü wátu, ába jaríñagun lun. \p —¿Másan amǘrü ában jádaangiñe láni gürígia le disípulugu? \p Ába leyéedagun Pédro, ába laríñagun. \p —Uá, máma áu. \p \v 26 Ábati lálügüdüni ában jádaangiñe lumúsuniña fádiri le íñutimaabei, ában lidúje le líbugubei Pédro arígei. \p —¿Máfunagi aríja numútibu lúma lídan fulásu lé buri ñí lumuti tídibu olívos? \p \v 27 Ábaya leyéedagun Pédro, lídan óra ligía, ába layúgurujan gáyu. \s1 Jesúsu ligíbugiñe Piláto \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Lc 23.1-5) \p \v 28 Ábati janǘgüni Jesúsu lúbiñegiñe Gáifasi lun lúbiñoun gumándan. Arúgadeina liñáti, mebélutiñati juríu palásiurugún lueí marúma jamá, siñáme gádan lániña adíneruni le lánina páscua. \v 29 Ligía láfuridunbei Piláto lun ladímurejan jáma, ába laríñagun joun. \p —¿Cásan lidúnrunbei gürígia le jurúma? \p \v 30 Ába jaríñagun lun. \p —Lun jamúga madǘgün lan wuríbani, medéregerun wamúti jamúga bun. \p \v 31 Ábati laríñagun Piláto joun. \p —Barǘjumei, agúseragüda jumeí quei laríñaguni jilúrudun guánarü. \p Jaríñaga juríu lun. \p —Wagía juríu, maríchatiwa lun wáfarun ni ában jilágubei. \p \v 32 Ítara líña lagúnfulirún le laríñagubei Jesúsu luágu ligáburi ída lúba lan loúnwen. \v 33 Ábaya lebélurun Piláto palásiurugun, ába lagúarun lun Jesúsu, ába laríñagun lun. \p —¿Amǘrü Jarúeitebei Juríu? \p \v 34 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —¿Luágu báni búngua bálügüdaja luágu líra, ódi ladǘga jaríñaguni ámu bun nuágu? \p \v 35 Laríñaga Piláto lun. \p —¿Juríu funági áu? Binásiñun jáma jábutigu fádirigu, jagía edéregerubalibu nun. ¿Cági bidúnrunbei? \p \v 36 Ábati laríñagun Jesúsu lun. \p —Narúeijan máma lánina uboú le, lun jamúga ítara líña lan, jageíndaguña jamúga nánigu lun medéregerúniwa nan joun juríu. Máma yána narúeijan. \p \v 37 Ábati laríñagun Piláto lun. \p —¿Urúei lubeíti amǘrü? \p Laríñaga Jesúsu lun. \p —Urúei áu quei baríñaguni. Agǘriajoúatina, ñǘbin áu lídoun uboú le lun naríñaguni le inárünibei. Sun ja gagáambadibaña lun inárüni, agáamba jamúti le naríñagubei. \p \v 38 Laríñaga Piláto lun. \p —¿Cáteiti inárünibei? \s1 Lasíadirúniwa Jesúsu lun oúweni \r (Mt 27.15-31; Mr 15.6-20; Lc 23.13-25) \p Lárigiñe ladǘgüni Piláto álügüdajani le, ábaya láfuridun adímureja jáma juríu, ába laríñagun joun. \p —Madáritina ni murúsun dúru luágu wügǘri le. \v 39 Quei jéchu jumá lun nígiragüdün ában adaürǘti jun lídan fédu le láni páscua, ¿buséntün lun náfuridagüdüni Jesúsu le jarúeitebei juríu? \p \v 40 Ábaya jagúaragun sun jagía. \p —¡Mígiragüdabeí le! ¡Barabáslá bígiragüda! \p Barabási ligía, ában jíwer uti. \c 19 \nb \v 1 Ábati lanǘgüni Piláto Jesúsu, ába loúnajan abeíchagüdei, \v 2 ába jíchugun ában súdaara ába rídi láuti jíyu leréberugu Jesúsu, ába jadáüraguagüdüni táu ában anáanguni colóru gúchu. \v 3 Ába jayárafadun lubádun dan méme aríñageina. \p —¡Gabágarilá Jarúeite Juríu! \p Ába jagáyuajan ligíbuagun. \p \v 4 Ábayati láfuridun Piláto, ába laríñagun joun juríu. \p —Naságaraali ñájoun lun jasúbudiruni luágu madári nan dúru luágu. \p \v 5 Ába láfuridun Jesúsu láu rídi láuti jíyu lábulugu, táu lanáangun colóru gúchu. Ábati laríñagun Piláto joun. \p —¡Niján wügǘri ligía! \p \v 6 Dan jaríjinbalin jábutigu fádirigu jáu sun polisía, ába jagúmeserun agúaraja. \p —¡Dáguabeí luágu gurúwa! ¡Dáguabeí luágu gurúwa! \p Laríñaga Piláto joun. \p —Barǘjumeiti, dágua jumeí luágu gurúwa, ladǘga áu, madáritina ni murúsun dúru luágu. \p \v 7 Ába jaríñagun juríu lun. \p —Wagía galúruduntiwa áni según walúrudun, lúnti loúnwen ladǘga laríñagun luoúgua luágu Liraǘ lan Búngiu. \p \v 8 Dan lagáambunbalin Piláto le, ábatima lanúfudedun. \v 9 Ábaya lebélurun palásiurugun, ába laríñagun lun Jesúsu. \p —¿Jalíanasan amǘrü? \p Moúnabunti Jesúsu ni cáta. \p \v 10 Ábati laríñagun Piláto lun. \p —¿Moúnabun bumútina? ¿Ibídiñetísan bun luágu gabáfu nan lun nígiragüdünibu, gabáfu áu lun nádaraguagüdünibu luágu gurúwa? \p \v 11 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Úati jamúga ni murúsun ubáfu búma nuágu lun jamúga míchu láni Búngiu bun, ligía weíritima lubeí lidúnrun le edéregerubalina bun sügǘ báu. \p \v 12 Lúmagiñe óra ligía, ába lálugun Piláto ída lúba lan lígiragüdüni Jesúsu. Ába jagúaragun juríu lun. \p —¡Ánjein bígiragüda, máma amǘrü lumáda urúei Rómana! ¡Furúmieguarügü le aríñaguti luoúgua luágu urúei lan, lágani urúei Rómana! \p \v 13 Dan lagáambunbalin Piláto líra, ába loúnajan aságarei Jesúsu, ába lañúurun luágu jalaǘ le agúseragülei, ubáraü le únbei jaríñaga Dǘbü, Gabáta lídan jerérun juríu. \v 14 Queí buri amídirugujaali, le ában wéyu lubá páscua. Ábati laríñagun Piláto joun juríu. \p —¡Niján jurúeite! \p \v 15 Ába jagúaragun. \p —¡Jilála! ¡Jilála! ¡Dáguabeí luágu gurúwa! \p Laríñaga Piláto joun. \p —¿Buséntün nádaraguni jurúeite luágu gurúwa? \p Jaríñaga jábutigu fádirigu lun. \p —Marúeitetiwa ámu lueí urúei Rómana. \p \v 16 Láu líra, aba ledéregeruni Piláto joun lun ládarawagún luágu gurúwa, ába janǘgüni. \s1 Ládarawagún Jesúsu luágu gurúwa \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Lc 23.26-43) \p \v 17 Ábati láfuridun Jesúsu barǘinaleí lugúruwan lun lídin lídoun fulásu le únbei jaríñaga Lufúlasun Lábu Ichǘgü, Gólgota lídan jerérun juríu. \v 18 Ñi jádaraguei luágu gurúwa, dágua jagía bián wügǘriña úara lúma, ában lueígiñe cáda loúba. \v 19 Ába loúnajan Piláto íchigagüda ában abǘrüjoúni luágu gurúwa, laríñaga ñi. “Jesúsu Nazarétna, Jarúeite Juríu”. \v 20 Sarágu jáña jádaangiñe juríu alíijati abǘrüjoúni ligía ladǘga fulásu le ñí lubei jádaraguei Jesúsu luágu gurúwa, madíseti ubúrugugiñe, áni abǘrüjoúati abǘrüjoúni ligía lídan buri dimúrei hebréo, güriégu, lúma latín. \v 21 Ligía jaríñagunbei jábutigu jafádirin juríu lun Piláto. \p —Mabǘrüdabá ñi “Jarúeite Juríu”, bürǘba “Le aríñagubei luágu Jarúeite lan Juríu.” \p \v 22 Ába laríñagun Piláto joun. \p —Le bürǘnaalíbei bürǘnaalíbei, ítara lúba. \p \v 23 Lárigiñe jádaraguni súdaara Jesúsu luágu gurúwa, ába janǘgünun lanáangun, ába jadǘgün gádürü fánreinti táu, ába fánreinti lun cáda súdaara. Ába gíñe janǘgünun lisímisin, quei májüchawagún tubeí, ában rügǘñoun fiésu íñugiñe lun ǘnabun, \v 24 ába jaríñagun súdaara jámagua. \p —Majeíridagua wamoún, ájurera wamá tuágu, aríja wamámuga cába lan agáñiroun. \p Ítara líña lagúnfulirun le taríñagubei Lerérun Búngiu. “Fánreingua jamútu nanáangun jádaangua, ájurera jagía tuágu nisímisin cába lan agáñiroun.” Ítara líña lubeíti jadǘgüni súdaaragu. \p \v 25 Ñíñoun lúguchu Jesúsu yaráfa lun gurúwa túma tamúlelua, María to lúmari Cléofas, túma María Magdaléna. \v 26 Dan laríjinbarun Jesúsu lúguchu rára nubádu, áu le disípulu lé jínsiñebei lun sarágu, ába laríñagun tun lúguchu. \p —Núguchu, nirán biraǘ. \p \v 27 Ába laríñagun nun. \p —Nurán búguchu. \p Lúmagiñe óra ligía, ába nerésibirunun núbiñe. \s1 Loúnwen Jesúsu \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Lc 23.44-49) \p \v 28 Lárigiñe sun cátei le, quei subúdi láni Jesúsu luágu gúnfulijali lan láu sun le lúnbei ladǘgüni luágu wasálbarun, ába laríñagun, lun lagúnfulirún le taríñagubei Lerérun Búngiu. \p —Mágürabujadina. \p \v 29 Ñíñein ában fúdu táu diweín garǘjütu, ába jadǘdüragüdün ában mudúsi tídan diweín tugúya, ába jíchuguni luágu ában wéwe, ába jiñúruni luágun liyúma. \v 30 Ába látunun Jesúsu diweín garǘjütu tugúya, ába laríñagun. \p —Gúnfulija sun cátei. \p Ába larábachun ligíina, ába loúnwen. \s1 Límiruni ában súdaara loúba Jesúsu táu lefeínte \p \v 31 Wéyu ligía, ában wéyu lubá páscua, mabúseeruntiñati juríu lun leréderun jágubu gürígia luágu gurúwa lídan wéyu le eméraaguagülei, ladǘga weíriti wéyu ligía. Ligía jamúriajaanbei lúma Piláto lun loúnajan ájalajei járuna ja dáwaguñubaña luágu gurúwa, lun gíñe lagídarún jágubu ñígiñe. \v 32 Ábati joúdin súdaara, ába jájalachuni lúruna furúmiñeti, jalá jameí lúruna le ában le dáwaguñubei luágu gurúwa úara lúma Jesúsu. \v 33 Dan le jayárafadunbei lun Jesúsu, ába jaríjin luágu jiláali lan, ligía májalachun jamáali lubeí lúruna. \p \v 34 Ába liábin ában súdaara, ába límiruni Jesúsu loúbawagun táu ában efeín, ába láfuridun jítaü lúma dúna ñígiñe. \v 35 Áu Juan, le abǘrüjabalin le, ában le aríjubalin, áni aríñaga numúti inárüni, subúdi numúti luágu aríñaga náni inárüni lun gíñe jafíñerun jugúya. \v 36 Ladǘga lasúseredunbei buri cátei le, lun lagúnfulirun le taríñagubei Lerérun Búngiu. “Májalachúnwabei ni ában ábuu luágu.” \v 37 Aríñagati gíñe tídan Lerérun Búngiu. “Jaríjubei le jímiragubei.” \s1 Lábunajoún Jesúsu \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Lc 23.50-56) \p \v 38 Lárigiñe sun cátei le, ñíñein ában wügǘri Arimatéana, gíriti José, falá lumuti meja wügǘri ligía Jesúsu, láu sun arámudaguarügü lan ladǘga lanúfude jaweí juríu, ába lamúriajani lúgubu Jesúsu lúma Piláto. Ába líchuguni lun, ába lanǘgüni José lúgubu Jesúsu. \v 39 Ába gíñe liábin Nicodémo, lé meja ñǘdünbei ayánuja lúma Jesúsu gúñoun, ába liábin láu sarágu ibíñei. \v 40 Ábati janǘgüni José lúma Nicodémo lúgubu Jesúsu, ába joúburaguni táu gamísa to túaguatu láu ibíñei ligía según jagáburi juríu lubá jábunajan. \v 41 Ñíñein ában fulúri-ágei lídan fulásu le ñí lubei jádaraguei Jesúsu luágu gurúwa, lídaanti fulásu ligía, ñíñein ában umúajaü iséri le mayúsurungili. \v 42 Ñíjin jíchigei lúgubu Jesúsu, ladǘga yaráfa lan umúajaü ligía, ladǘga gíñe agúñeeli lan, gumése wéyu le eméraaguagülei. \c 20 \s1 Lásaarun Jesúsu lídaangiñe oúweni \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Lc 24.1-12) \p \v 1 Wéyu dimáasu, lubá larúgan dan le búrigagili, ába tídin María Magdaléna aríjei umúajaü, dan tachǘlürünbei ñi, úaali dǘbü le lidaǘ umúajaü ñi. \v 2 Ába tídin eíbaagueina le ñíjin wabeí áu lúma Simón Pédro, ába taríñagun woun. \p —Barǘjama Jesúsu lídaangiñe lumúaja, ibídiñeti woun jalía lan jíchigei. \p \v 3 Ábati wáfuridun, ába woúdin luágun umúajaü. \v 4 Úara woúdin biángubei wagía eíbáagueina, furésetina lueí Pédro, ába nachǘlürün furúmiñe luágu umúajaü. \v 5 Ába nélemuchun aríja ñíjin, gamísa rügǘñoun naríja ñi, mebélutina. \v 6 Lárigiñe, ába lachǘlürün Simón Pédro, ába lebélurun lídoun umúajaü. Gamísa to aúboun lagǘrawagua Jesúsu, tugúya rügǘñoun gíñe laríja ñi. \v 7 Gamísati to áuboun loúbarawagúa lichǘgü Jesúsu, máma lídaañoun ában túma tó buri áuboun lagǘrawagúa, joúburagu tíña, tábugua. \v 8 Ába giñéti nebélurun, ába naríjini le asúseredubei, ába nafíñerun luágu saráali lan Jesúsu lídaangiñe oúweni. \v 9 Ligíaaliti gunfaráanda náni le taríñagubei Lerérun Búngiu luágu lásaaruba lan Jesúsu lídaangiñe oúweni. \v 10 Ábati wagíribudun wábiñoun. \s1 Larúfudagun Jesúsu lúngua tun María Magdaléna \r (Mr 16.9-11) \p \v 11 Ánjounti María, ába teréderun boúgudi ayájuaja lubádu umúajaü. Sun nuján lan ayájua, ába télemuchun aríja lídoun umúajaü, \v 12 ába taríjin bián ánjeligu, jarútu jadáüragun, ñun le ñí lubeí buga lúgubu Jesúsu, ában lichǘgügiñe, ában lugúdigiñe. \v 13 Ába jaríñagun ánjeligu jagía tun. \p —¿Ca uágu bayájua? \p Taríñaga joun. \p —Barǘjama Nabúreme, ibídiñeti nun jalía lan jíchigei. \p \v 14 Quei taríñagun ítara, ába tadígiragun, ába taríjini Jesúsu, niján lan ñi, ibídiñeti tun luágu ligía lan. \v 15 Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —¿Ca uágu bayájuaja? ¿Ca báluajabei? \p Sun taríñaguti le oúnigirubalin fulúri-ágei adímurejabei tun, ába taríñagun lun. \p —Ánjein banǘgün lubeí, aríñagabeí nun jalía lan bíchigei, barǘ námugei. \p \v 16 Ábati laríñagun Jesúsu tun. \p —¡María! \p Ába tagáraragun, ába taríñagun lun lídan jerérun juríu. \p —¡Rabóni! —míni lan líra, Maésturu. \p \v 17 Laríñaga Jesúsu tun. \p —Márügüdabá nuágu, ladǘga maweínrungidina le ñíjin lubeí Núguchi. Beíba, baríñagame joun náni disípulugu luágu neíbuga lan le ñíjin lubeí Núguchi, le gíñe Júguchi, Nubúngiute le gíñe Jubúngiute. \p \v 18 Ábati tídin María Magdaléna awísaraña disípulugu luágu aríja táali lan Jesúsu, áni aríñaga láni buri cátei le tun lun taríñaguni joun. \s1 Larúfudagun Jesúsu lúngua joun disípulugu \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Lc 24.36-49) \p \v 19 Wéyu méme ligía gúñoun, oúndaragu jáña disípulugu, darúgu béna jáu ladǘga janúfude jaweí juríu. Ába lebélurun Jesúsu, ába laráramun jamídaangua, ába labúsurun joun ítara. \p —Níjeinlá darángilaü jídan. \p \v 20 Lárigiñe laríñaguni líra, ába larúfuduni lújabu lúma loúba joun. Ába jagúndaaragun disípulugu láu jaríjini Jesúsu. \v 21 Ábaya laríñagun Jesúsu joun. \p —Níjeinlá darángilaü jídan. Ítara quei loúnajanina Núguchi, ítara líña gíñe noúnajanün. \p \v 22 Ábati láfurun jawágun, ába laríñagun joun. \p —Resíbi jumeí Sífiri Sándu. \v 23 Ánjein ferúduna jumá jafígoun ámu, ferúdunawaali, ánjein úa ferúduna jumáni, reídeijali, úouga ferúdunawa lan. \s1 Laríjini Tomás Jesúsu lárigiñe lásaarun lídaangiñe oúweni \p \v 24 Tomás, ában jádaangiñe dúusu disípulugu le únbei jaríñaga Mádou, úatiti jáma dan le liábinbei Jesúsu. \v 25 Lárigiñe, ába jaríñagun ja jíbiri disípulugu lun. \p —Aríja wamáali Wabúreme Jesúsu. \p Ába laríñagun Tomás joun. \p —Ánjein maríjin nan lárigi gürábu luágu lújabu, da neíme liraǘraü nújabu lídoun júyu le lárigi gürábu, da nújabu lídoun loúba, siñábei nafíñerun. \p \v 26 Wídü wéyu lárigiñe, oúndaragu jáñaya disípulugu tídan ában múna, ñíñeinti Tomás jáma dan ligía. Láu sun darúgu líña lan béna jáu, ába lebélurun Jesúsu, ába laráramun jamídaangua, ába labúsurun joun ítara. \p —Níjeinlá darángilaü jídan. \p \v 27 Ába laríñagun lun Tomás. \p —Dábei liraǘraü bújabu ñájoun, aríja beíme nújabu, da beíme bújabu lídoun noúba. Masígirabá láu liloúguan afíñeni, afíñebá luágu áu lan. \p \v 28 Ábati laríñagun Tomás. \p —¡Nabúreme, Nubúngiute gíñe! \p \v 29 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Tomás, afíñeedibu guetó, ladǘga aríja báadina lan, gúndaatiña ja afíñerubaña, maríjinga jamána. \s1 Ca lan lébubei tabǘrüjoún líburu to \p \v 30 Adǘgayati Jesúsu ámu sarágu miláguru jagíbugiñe láni disípulugu, le úabei bürǘñu tídan líburu to. \v 31 Labǘrüdǘnbei buri le lun jafíñerun luágu Jesúsu lan Crístubei, le Liraǘ Búngiu, lun gíñe láu lan jafíñerun, gabágari jumá queísi lánigu. \c 21 \s1 Larúfudagun Jesúsu lúngua joun sédü jádaangiñe láni disípulugu \p \v 1 Lárigiñe, ábaya larúfudagun Jesúsu lúngua joun láni disípulugu láru dúna le gíribei Tibérias. Niján ligáburi ladǘgüni. \v 2 Lídaañanu ában Simón Pédro, Tomás le únbei jaríñaga Mádou, Natanaél, le lílana Caná le láni Galiléa, lirájüñü Zebedéo, jámaya bián jádaangiñe láni Jesúsu disípulugu. \v 3 Ába laríñagun Simón Pédro joun. \p —Neíbuga esénija. \p Ába jaríñagun lun. \p —Weíbuga gíñe búma. \p Ába jádinun tídoun jagúne, ába joúdin, mañúguntiña ni cáta áriebu ligía. \v 4 Dan le arúgadeina lan, ába jaríjini Jesúsu ñi láru dúna, ibídiñetí yebe joun disípulugu luágu Jesúsu lan. \v 5 Ábati laríñagun joun. \p —Numádagu, ¿mañúgungidünsan? \p Jaríñaga lun. \p —Ni cáta. \p \v 6 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Fíjuma lueígiñe toúnwenren ibíti ugúnein, jañúguba. \p Ába jágurun, lárigiñe siñá yebe jacháwarunun séni dúnarugugiñe le jíbe úduraü tídan. \v 7 Ábati naríñagun, aú Juan, lun Pédro. \p —¡Jesúsutia le! \p Quei lagáambun Simón Pédro luágu Jesúsu lan, ába ladáürunun lanáangun, ába lachúbarun dúnarugun. \v 8 Ja jíbiri disípulugu, ába joúdin lárun béya táu ugúnein, adúrujeina jamoún séni buin jáu úduraü, quei ában rügǘñein lan san bádun jadíse lueí béya. \v 9 Dan le jarárirun múarugun, ába jadárirun wátu geméti láu eñéguraü, láu ában úduraü ligíbuagu túma fein. \v 10 Ába laríñagun Jesúsu joun. \p —Barǘjuma fiú jádaangiñe úduraü ja sun liñábei jañúguniña. \p \v 11 Ába ládinun Simón Pédro tídoun ugúnein, ába ladúrujanun séni lárun béya buin jáu úduraü weínamutiña, san dimí-san ǘrüwañanu, láu sun jíbe, majeíridaguntu séni. \v 12 Ábati laríñagun Jesúsu joun. \p —Jigoúgu, játa bacháti. \p Úati ni ában jádaangiñe disípulugu álügüdüti cátei lan, ladǘga subúdi jamáni luágu Jesúsu lan. \v 13 Ába liábin, ába lanǘgünun fein lújaburugu, ába líchugunun joun, ligía méme ladǘga láu úduraü. \p \v 14 Ligía lǘrüwan larúfudagun Jesúsu lúngua joun láni disípulugu lárigi lásaarun lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. \s1 Ladímurejan Jesúsu lúma Simón Pédro \p \v 15 Lárigiñe játun bacháti, ába laríñagun Jesúsu lun Simón Pédro. \p —Simón, Liraǘ Jonás, ¿jínsiñetinasan bun sügǘ jáu ja? \p Laríñaga Pédro lun. \p —Ánja, Nabúreme, subúditi bun luágu jínsiñe ban nun. \p Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Toúnigi báñati nánigu queísi ában joúniri mudún buíti. \p \v 16 Ábaya lálügüdüni luágu libíaman weíyaasu. \p —Simón, liraǘ Jonás, ¿jínsiñetinasan bun le tímatimaati? \p Laríñaga Pédro lun. \p —Ánja, Nabúreme, subúditi bun luágu jínsiñe ban nun. \p Laríñaga lun. \p —Toúnigi báñati nánigu. \p \v 17 Ábaya lálügüdüni luágu lǘrüwan weíyaasu. \p —Simón, liraǘ Jonás, ¿jínsiñetinasan bun? \p Ába lírudagun Pédro ladǘga lálügüdüni Jesúsu luágu lǘrüwan weíyaasu ánjein jínsiñe lubeí lun, ába laríñagun lun. \p —Nabúreme, subúsiti sun cátei bun. Subúsiti bun luágu jínsiñe ban nun. \p Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Toúnigi báñati nánigu queísi ában joúniri mudún buíti. \v 18 Ninárün báu, luágu dan lán meja ñǘraütimagidibu, ábaja badáüragun, ába bídin le ñíjin lumúti babúseera, dánme le weíyaadibu, iñúrarügübalime barǘna, ábame ladáüraguagüdünibu ámu, ábame lanǘgünibu le ñíjin lumúti mabúseerun ban bídin. \p \v 19 Láu laríñaguni Jesúsu cátei le, lasúbudiragüdüñein ída lúba lan ligáburi loúnwen Pédro, lun líchugun uweíriguni lun Búngiu láu. Lárigiñe, ába laríñagun lun. \p —¡Falábana! \s1 Disípulu le jínsiñegubei \p \v 20 Dan ladígiragúnbei Pédro, ába laríjinina, áu Juan, anángüran lan járigi, áu le jínsiñebei sarágu lun Jesúsu, le méme añúurubei loúbagiñe Jesúsu lídan adíneruni, le gíñe álügüdübalin Jesúsu cába lan wádaangiñe edéregerei. \v 21 Dan laríjinbalina Pédro, ába laríñagun lun Jesúsu. \p —Nabúreme, ánsan le, ¿cábasan asúsereda lun? \p \v 22 Laríñaga Jesúsu lun. \p —Ánjana busén labágaridun daríme nagíribudun, ¿cámegi burúma? Amǘrü, falábana. \p \v 23 Ábati leíbaagun dimúrei jádan jíbiri lánigu Jesúsu luágu moúnwenbadina lán nege, maríñagunti Jesúsu luágu moúnwenbadina lan, aríñagarügüti. “Ánjana busén labágaridun darí lúmoun nagíribudun, ¿cámegi burúma?” \p \v 24 Áu méme disípulu le, le achoúrurubalin buri cátei le, abǘrüja náaru gíñe gárada to jalíijaboun guetó. Áni subúdiwati luágu inárüni lan le naríñagubei. \p \v 25 Níjein gíñe sarágu cátei ladǘga Jesúsu, ánjein jamúga abǘrüjoúa ában ában, afíñetina luágu mábara tan jamúga buri líburu to abǘrüjoútu láu lídan sun uboú.