\id ACT - Garifuna NT -Honduras 2012 (DBL -2013) \h HECHOS \toc1 Cátei lé buri meja Jadǘgübei Apóstolugu \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 CÁTEI LÉ BURI MEJA JADǗGÜBEI APÓSTOLUGU \c 1 \s1 Loúnajani Búngiu Sífiri Sándu \p \v 1 Lun teófilo. \p Abǘrüjatina bun tídan furúmiñetu nigáradan luágu sun le ladǘgübei Jesúsu, lúma le larúfudajabei, lúmagiñe dan le lagúmeserunbalin luwádigimari \v 2 darí lúmoun wéyu le lamúdeirúnbei siélun. Lubáragiñebei lídin siélun, láu lubáfu Sífiri Sándu aríñaga lumúti cátei lé buri labúseerubei lun jadǘgüni apóstolugu já meja lanúadajabaña, lárigiñe lídin jámagiñe. \v 3 Lídan bián-wein wéyu le láubei uboúagu lárigiñe lásaarun lídaangiñe oúweni, arúfudaguati lúngua furáangu joun sarágu weíyaasu luágu wínwan lan. Ába buríti ladímurejan joun luágu larúeijan Búngiu. \p \v 4 Dán meja le níjeingua lan Jesúsu jáma láni apóstolugu, aríñagati meja joun lun máfuridun jamá lídaangiñe ubúrugu Jerusalén, laríñaga joun. \p —Agúraba jumá lagúnfulirun dimúrei le líchugubei Núguchi jun, le uágubei naríñaga jun. \v 5 Subúdi jumúti luágu badíseigüda lan Juan láu dúna, nasúbudiragüdüñein jun luágu málüjadün lan giñe ánjaün badísei láu Sífiri Sándu. \s1 Lamúdeirun Jesúsu siélun \p \v 6 Dan le oúndaragujaña lubeí lúma Jesúsu, ába jaríñagun lun. \p —Wabúreme, ¿Nijánsan dan le lúnbei bíchuguniya linásiñun Israél lun larúeijan? \p \v 7 Laríñaga Jesúsu joun. \p —Siñáti jasúbudiruni ídame lan o cába lan dan ladǘgei Núguchi cátei le buri, ligía rügǘñein gayára laríñagun ídame lan ladǘgei. \v 8 Ánjein dánme le liábin Sífiri Sándu juágun, jibíjuba ubáfu lun geféen jumá nuágu, dándu Jerusalén quei sun loúbawagu Judéa, Samária, chülǘ lúmoun lidíse-ágei fulásu uboúagu. \p \v 9 Lárigiñe laríñaguni Jesúsu cátei le, sun añája lan aríaguei, ába liñurúniwa lun lanügǘniwa siélun, ába liábin ában juánriñu, ába ladáuragun láu, ába maríjin jamáali lan. \v 10 Ñíñanu aríagua siélun sun amúdeireina lan Jesúsu, ligía jasáliragun bián wügǘriña, jarútu jadáüragun jarúgabu, \v 11 ába jaríñagun joun. \p —Wügǘriña Galiléana, ¿ca uágu jerédera aríagua siélun? Jesúsu méme le, le amúdeirubei siélun júmagiñe, liábiyaba ítara quei jaríjin lídin. \s1 Lanúadirún Matías lewéñeguame Júdas \p \v 12 Ábati jagíribudun disípulugu lueígiñe wǘbü le gíribei Olívos lun ubúrugun Jerusalén, lidíse ában kilómetro. \v 13 Dan le jachǘlürünbei ubúrugun, ába jamúdeirun tídoun rúmu to ñí lubei jagánawa. Ñíñein Pédro jádan, Jacóbo, Juan, Andrés, Felípe, Tomás, Bartolomé, Matéo, Jacóbo le liraǘ Álfeo, Simón le lídaanbei adámurini le gíribei Cananísta, lúma Júdas le lamúlen Jacóbo. \v 14 Oúndaraguátiñaja sun jagía súnwandan lun jayúmuragun lun Búngiu jáma lamúlenu Jesúsu, túma María to lúguchu, jáma ja jíbiri würíña. \p \v 15 Luágu ában wéyu lídan dan ligía, ába laráramun Pédro jagíbugiñe sun afíñetiña ja ñíbaña—jawára san-wein gürígia—ába laríñagun joun. \p \v 16 —Nidújeñu, lúnti buga lagúnfulirun le laríñagubei Sífiri Sándu liyúmulugugiñe Davíd tídan Lerérun Búngiu, lídan le ladímurejánbei luágu Júdas, le adúndejabáliña ja anǘgübalin Jesúsu adáüra. \v 17 Ában meja jádaangiñe wánigu, Júdas, áni seríwiti lun Jesúsu úara wáma. \v 18 Ába lídin, ába lagáñijan ában fulásu láu seínsu le afáyeirúbei lun luágu wuríbani le ladǘgübei. Ába láburujan láu lábulugu ǘnabun, ába lafáünchün, ába láfuridun sun litíripan. \v 19 Dan le jagáambunbalin gürígia ja aganoúbaña Jerusalén, ába jagúajan lun fulásu ligía, Acéldama, míni lan lídan jerérun, Fulásu Láni Jítaü. \p \v 20 Ába lasígirun Pédro aríñaga. \p —Bürǘwañu líña dimúrei buri le luágu Júdas tídan líburu to gíriboun Sálmos. Laríñajare ñi. \q1 Reídeitá lúban málouga, \q1 úa jamá aganoútiña tídan. \m Aríñagati gíñe ñi. \q1 Rúalá lubára lun ámu. \p \v 21 ‘Ítara líña lubeíti, lúnti wanúadajan ában wügǘri wádaangiñe lé meja wámati sun dan le wáma lubeí Jesúsu, \v 22 lúmagiñe dan le labásterágüdünbalin Juan Jesúsu darí lúmoun dan le lamúdeirúnbei siélun, lun lewéñegua lan Júdas. Wügǘri ligía, líchuguba fe úara wáma luágu lásaarun Jesúsu lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. \p \v 23 Ábati jíridun bián jádaangiñe. José, le méme gíribei Barsabási, le méme gíñe gíribei Jústo, lúma Matías. \v 24 Ába jayúmuragun lun Búngiu ítara. \p —Wabúreme, amǘrü le subúdijabúbei tun janígi sun gürígia, arúfudabei woun ca lan jádaangiñe bián wügǘriña ja anúadira báalibei \v 25 lun lesériwidunibu queísi apóstolu lewéñegua Júdas. Ladǘga féridi láali Júdas lubára ladǘga lafígounjan, áni ñǘdünja lídoun fulásu le ladǘnabei. \p \v 26 Ábati jíchaajan ubúnuruni, ába láburujan luágun Matías. Lúmagiñe óra ligía, ába ábanjali lan jádaangiñe apóstolugu. \c 2 \s1 Liábin Sífiri Sándu \p \v 1 Dan lachǘlürünbei luwéyuri fédu le Pentecostés, oúndaragu jáña sun lánigu Jesúsu lídan ában fulásu. \v 2 Sódini ába lagaambún ában ireíni ñǘbinti siélugiñe quei dan le láfurun ában garábali jéreti, ába lagaambún tídan sun múna to ñí jabei. \v 3 Ábati lasáliragún buri cátei joun camá ligémeri wátu, afánreinjoúañu lun ñi lan ában murúsun loúgiñe lábulugu cáda ában jádaangiñe. \v 4 Ába jabuínchun sun jagía láu Sífiri Sándu, ába jagúmeserun adímureja lídan buri ámu luwúyeri dimúrei lueí jerérun quei ladímuregüdüniña Sífiri Sándu. \p \v 5 Lídoun buri dan ligía, ñíburiñanu juríu Jerusalén ja gúnfulitiña lídan jafíñen, ñǘbintiña lídaangiñe sun fulásu uboúagu. \v 6 Dan le jagáambunbalin ireíni ligía, ába joúndaragunga gürígia, ibídiñeja joun cába lan jasáminara ladǘga cáda ában jádaangiñe gürígia jagía, agáamba jamútiña lánigu Jesúsu adímureja lídan jerérun guánarü. \v 7 Ába laweíridun janígi, ába jaríñagun jámagua. \p —¿Ma funági Galiléana ja adímurejabaña? \v 8 ¿Ída liñáti wagáambubaliña adímureja lídan lerérun cáda ában wádaangiñe? \v 9 Añájein gürígia Pártiana ya, Médiana, Elámna, Mesopotámiana, Judéana, Capadóciana, Póntona jáma Ásiana, \v 10 Fríjiana, Panfíliana, Ejíptona lúma lídaangiñe buri fulásu África le yagǘroun mémebei lueí Ciréne. Añájein giñe Rómana aganoútiña ya, añájein jádaangiñe, juríu ladǘga juríu jamá jagǘbürigu, jíbiri, barǘ jamaali ligáburi jafíñen juríu. \v 11 Añájein gíñe gürígia Crétana jáma Arábiana, sun wagía agáamba wamútiña adímureja luágu luweírigun Búngiu lídan werérun guánarü. \p \v 12 Weíriti janígi súngubei, ibídiñeja joun cába lan jasáminara, ába buri jálügüdagun jámagua. \p —¿Cásan míni lan sun le? \p \v 13 Jíbiri, ába jéjerajan jáu lánigu Jesúsu, ába jaríñagun. \p —Bacháruañanúrügü jáña. \s1 Le laríñagubei Pédro joun gürígia ja ñíbaña \p \v 14 Ábati laráramun Pédro jáma ja jíbiri únsu apóstolugu, ába laríñagun láu umálali jéreti. \p —Wügǘriña Judéana jáma sun ja aganoúbaña Jerusalén, agáamba jumeí le lúnbei naríñaguni jun buídu, subúdi jumámugei ca lan lílabei cátei le jaríjubei. \v 15 Mabácharuántiña wügǘriña ja quei jarítagun, néfugubeigili bináafin guetó. \v 16 Cátei le, le jaríjubei, ligía lé meja uágubei ladímureja Joél, le proféta, dan le laríñagunbei. \q1 \v 17 Lídoun buríme lagúmujoun wéyu, líña laríñagun Búngiu, \q1 noúnajabei náni Espíritu jádoun sun gürígia, \q1 nadímurejaba jayúmulugugiñe jisáanigu. \q1 Nayáwadaguba joun irájüñü, \q1 lúma joun weíyaaña mútu. \q1 \v 18 Noúnajabei gíñe náni Espíritu jádoun ja esériwidubaña nun lídoun buri wéyu ligía, wügǘriña jáma würíña, \q1 ábame nadímurejan jayúmulugugiñe. \q1 \v 19 Narúfuduba buri cátei garíyawaseti siélu, \q1 narúfuduba seíni uboúagu. \q1 láubei jítaü seíni buri ligía, láu wátu geméti, lúma láu juánriñu láuti gumúlali. \q1 \v 20 Labúrigaduba wéyu, \q1 láfuarame játi funáti quei jítaü, \q1 lubáragiñe lachǘlürün luwéyuri Wabúreme, \q1 le lúnbei ában lan wéyu weíriti, le marijíngilíbei líbe. \q1 \v 21 Áni sun ja amúriajatiña asálbaruni lúmagiñe Búngiu, jasálbaruba. \p \v 22 ‘Agáamba jumeí lubeíti le lúnbei naríñaguni, jugúya wügǘriña Israelítagu. Jesúsu le Nazarétna, ában meja wügǘri le larúfudubei Búngiu jigíbugiñe quei wügǘri úaraguati láu buri cátei weínamuti, miláguru, lúma buri seíni le ladǘgübei Búngiu jagánagua lídaangiñe, quei le jisúbudin. \v 23 Láu sun líra, dan le ledéregerúnbei jun, quei ligáburi aráansejani le larítagubei Búngiu lúmagiñe furúmiñeti dan, ába jáfaruni jilágubei láu jedéregeruni joun wügǘriña wuríbatiña lun jádaraguni luágu gurúwa. \v 24 Ába leséfuruni Búngiu lídaangiñe lubáfu oúweni, sarágüda lumúti lúnya labágaridun, ladǘga siñá lan gabáfu lan oúweni luágu. \v 25 Laríñajare urúei Davíd, dan le ladímurejan luágu Jesúsu. \q1 Subúdi numúti luágu númabei lan Nabúreme Búngiu súnwandan, \q1 noúbagiñeñein lun úa lan ni cáta lun lebélaagüdün anúfudei nídoun. \q1 \v 26 Ligía lébubei téjerajan nanígi, \q1 ába nadímurejan luágu ugúndani le nídaanbei. \q1 Láu sun wügǘri nan garaǘwarügüti, \q1 jeménigitina buágu luágu nabágaridayaba lan, \q1 \v 27 ladǘga mígirun bubóun nuwáni lídan jabára jiláaña, \q1 mígirun amǘrüme lun lañáladun núgubu, áu le bánigu le jínsiñebei bun. \q1 \v 28 Arúfuda bumúti ǘma le anǘgübei gürígia lídoun ibágari magúmuchaditi nun, \q1 áni babuínchagüdǘbadina láu ugúndani láu abúnja lan nubádu. \p \v 29 ‘Nidújeñu, cátei furáanguti le, luágu jilá lan meja wadúje Davíd, bunáwa ligía, gayáraagili waríjini lumúaja chülǘ lúmoun wéyu le. \v 30 Davíd, ában meja proféta ligía, áni subúdi lumúti meja luágu aríñaga láali lan Búngiu lun luágu jádaangiñeba lan linébaanfan liábin Crístu, le lúnbei lañúurun luágu lála. \v 31 Adímurejati lubeíti Davíd luágu lásaarun Crístu lídaangiñe oúweni, luágu gíñe merédeboun lan luwáni lídan jabára jiláaña, mañáladun ligíame lúgubu. Ítara líña ladímurejan Davíd luágu Crístu camá jamuga aríagu líña lun, áni ítara líña lasúseredun. \v 32 Sarágüda lumúti Búngiu Jesúsu méme le lídaangiñe oúweni, sun wagía geféentiwa luágu líra. \v 33 Ñurúgüda lumúti Búngiu lueígiñe loúnwenren láu sarágu uweíriguni, ába lerésibiruni Sífiri Sándu lúmagiñe Búngiu queísi laríñaguni Búngiu lun, lun gayáraabei lan loúnajani méme Sífiri Sándu ligía joun sun lánigu uboúagu. Ligía cátei le aríja jumáalibei lúma le agáamba jumáalibei guetó. \v 34 Máma Davíd amúdeirubei siélun, aríñagati Davíd guánarügü. \q1 Laríñajare Búngiu lun Nabúreme. \q1 “Ñürǘba lueígiñe noúnwenren, \q1 \v 35 daríme níchuguniña báganiñu lábugiñoun bubáfu.” \p \v 36 ‘Lúnti jasúbudiruni sun jugúya linásiñun Israél luágu Jesúsu méme lan le, le jádaragubei luágu gurúwa, adǘga láali lan Búngiu lun ligíaba lan Wasálbaragüle, ligíame gíñe Wabúreme. \p \v 37 Dan jagáambunbalin cátei le, ába lebélurun igárigu tídoun janígi, ába jaríñagun lun Pédro lúma joun jíbiri apóstolugu. \p —Wadújeñu, ¿cábasan wadǘga? \p \v 38 Ába laríñagun Pédro joun. \p —Sáansi jumeí jigáburi ligíbugiñe Búngiu, badísei jugúyame cáda ában lídan líri Jesucrístu, ferúdunawa lámuga jifígoun, ru lámugei Búngiu Sífiri Sándu jun. \v 39 Ladǘga aríñagaali Búngiu luágu líchugubei lan giñe Sífiri Sándu jun, lúma joun jadǘgawagun, lúma joun ja aganoúbaña díse, lúma joun sun ja lagúarubaña Búngiu lun lánigu jamá. \p \v 40 Láu buri dimúrei le lúma buri ámu, ladímureja Pédro joun, ába laríñagun joun. \p —Séfu jumá lueí asúfuriruni le lúnbei liábin jawágun gürígia wuríbatiña ja. \p \v 41 Ítara liñáti ába jabásterun, ja adǘgübaña gásu láu lerérun, ába jayábin queí buri ǘrüwa mílu gürígia lun jafíñerun luágu Jesucrístu wéyu ligía. \v 42 Ába jedéregeragun joúngua lun jafúnrendeiruni le jarúfudajabei apóstolugu joun, aganoúa jagía lídan úarani jámagua, ayúmuragua jagía buri lun Búngiu, oúndaragua jagía lun jeíginun fein to arítaguagülei luágu loúnwen Jesúsu, queísi meja laríñaguni joun apóstolugu lun jadǘgüni. \s1 Jabágari furúmiñetiña lánigu Crístu \p \v 43 Súngubei láuñanu luweírin anígi luágu buri seíni lúma buri miláguru le ladǘgübei Búngiu jádaangiñe apóstolugu. \v 44 Sun ja afíñerubaña, lídaañanu ában, ába buríti jafánreinjani le jámati jádaangua. \v 45 Jalúgurajeí buri jafúlasun lúma le jámati, ába jafánreinjani lebégi según lemégeirun cáda ában. \v 46 Ságü wéyu joúndaragun témpulurugu lun jájuduragun lun Búngiu. Lárigiñe, ába joúndaragun lúbiñe ában jádaangiñe lun jeíginun fein to arítaguagülei luágu loúnwen Jesúsu, lúma lun jeígin le lánina ságü wéyu, lídan ában láu ugúndani lúma gudémegu. \v 47 Ábaja jadímurejan weírigu luágu Búngiu, ábati jínsiñe jamá joun gürígia, ábatija anáajeina lániña Búngiu ja asálbareinabaña jánwoun. \c 3 \s1 Lareídagun ában meíbugunti \p \v 1 Luágu ában wéyu, ába lídin Pédro lúma Juan témpulurugu ladaǘnrün ǘrüwa rábounwéyu, le lórate ayúmuraguni lun Búngiu. \v 2 Ságü wéyu, ñíñein lan ában wügǘri meíbugunti lúmagiñe lagǘriajoún, barǘwarügütíja añúura lubádu tubéneri témpulu le gíribei “Béna Buídumeraüti” lun lamúriajan seínsu jáma ebélurutiña témpulurugun. \v 3 Dan le laríjinbaliña meíbugunti ligía Pédro lúma Juan jebélura lan témpulurúgun, ába lamúriajan seínsu jáma. \v 4 Ábati jaríjin Pédro lúma Juan luágun, ába laríñagun Pédro lun. \p —Aríjabá wawágun. \p \v 5 Ába laríjin jawágun, agúraba yebe jíchugun seínsu lun. \v 6 Ába laríñagun Pédro lun. \p —Maseínsutina, níchigaali le númati bun. lídan líri Jesucrístu le Nazarétna, sarába, beíbuga. \p \v 7 Ábati lárügüdüni Pédro lueígiñe lújabu le loúnwenren, ába liñúraguni, óra ligía, ába ledérebugudun lugúdi lúma lumúrugute. \v 8 Ábati lachúbarun lun laráramun, ába leíbugun. Ába lebélurun jáma témpulurugun, eíbugeina, achúbajeina, adímurejeina luágu luweírigun Búngiu. \v 9 Ába jaríjini sun gürígia eíbuga lúma adímureja luágu luweírigun Búngiu. \v 10 Weírititi janígi luágu le asúseredubei lun, quei subúdi jabálin wügǘri ligía, subúdi jameí luágu ligía lan léñaja añúurubei amúriaja tubéneri témpulu le gíribei “Béna Buídumeraüti”. \s1 Lapúrichijan Pédro témpulurugu \p \v 11 Mígiragüdün lumútiñati meíbugunti le areídagubei Pédro lúma Juan, súnti gürígia, ába jeíbaagun láu luweírin janígi luágun tubáranda témpulu le gíribei Salomón, le ñí jabei. \v 12 Dan le laríjini Pédro cátei le, ába laríñagun joun gürígia. \p —Jugúya Israelítagu, ¿ca uágu laweírida janígi? ¿Ca uágu jaríaguawa camá jamuga wagía areídaguagüdübalin wügǘri le, eíbugagüdei láu wabáfu o láu lan wagúnfulin lúma Búngiu? \v 13 Máma líña, Búngiu, le Jabúngiute binádu wagǘbürigu Abrahám, Isáac lúma Jacób, ligía areídaguagüdübalin wügǘri le lun líchuguni líñun-ágei uweíriguni lun Jesucrístu le Liraǘ, ligíra lé meja jedéregerubei joun lúrudugu, áni dan lálugan Piláto lígiragüdüni, májatün. \v 14 Lubáragiñe jamúriajan lun lígirawagüdǘn Jesúsu le jarúmabei áni richágua, amúriajarügü jugúya lun lígirawagüdǘn ában gáfarajati. \v 15 Ítara líña jáfaruni le íchugubalin ibágari tímatimaati. Ába lásaaragüdüni Búngiu lídaangiñe oúweni, áni geféentiwa luágu líra. \v 16 Niján wügǘri le jaríjubei áni subúdi jumeí, láu lubáfu méme Jesúsu ligía, lerésibira érei. Wafíñen luágu Jesúsu, ligía areídaguagüdübalin buídu buídu quei jaríjini. \p \v 17 ‘Subúdi náali, nidújeñu, luágu ibídiñe lán meja jun ca lan jadǘgübei dan le jáfarunbálin Jesúsu, jugúya jáma jábutinu. \v 18 Láu sun líra, gúnfuli lumúti Búngiu lé meja laríñagubei jádaangiñe profétagu, luágu lúnti lan lasúfuriruba lan Crístu. \v 19 Ligía lubeíti, ígira jumeí binádu jigáburi, giríbu jumá lun Búngiu, chibáwa lámuga jifígoun. \v 20 Ábameti gayára lan loúnajan Búngiu eméraaguni tun juwáni, oúnajaya leíme Jesúsu le Crístu, le aráanseelibei lubáragiñe furúmiñeti dan woun. \v 21 Láu sun, lúnti lan leréderun Jesucrístu siélu guetó daríme laráanseruni Búngiu sun cátei quei laríñaguni jádaangiñe profétagu ja derégeguaañabaña joúngua lun, lídan meja dan le binádu. \v 22 Ítara líña lubeíti aríñagati meja Moisés joun binádu wagǘbürigu. “Loúnajaba Wabúreme Búngiu ában proféta jídaangiñe guánarügü quei loúnajanina. Ánja jumá lun sun le lúnbei laríñaguni jun, \v 23 ladǘga sun ja amájarutiña lun le laríñagubei proféta ligía, jagídarúba jádaangiñe lánigu Búngiu, ábame jagǘnrinchawagún.” \p \v 24 ‘Ítara líña lubeíti, sun profétagu lúmagiñe Samuél darí lárigiñe, adímurejatiña libǘgürü buri cátei le lúnbei lasúseredun lídoun buri wéyu le. \v 25 Jugúya lúnbei jerésibiruni sun le laríñagubei Búngiu jádaangiñe profétagu, luáguti gíñe jufúleisein darádu lé meja ladǘgübei Búngiu jáma binádu wagǘbürigu dan le laríñagunbei lun Abrahám. “Nabínirubaña sun gürígia ja uboúagubaña láu ában jádaangiñe binébaanfaangu.” \v 26 Ába lanúadajani Búngiu Liraǘ lun loúnajani jun furúmiñe, jugúya juríu, lun labínirunün cáda ában jídaangiñe, láu laságarunün lídaangiñe luríban jigáburi. \c 4 \s1 Pédro lúma Juan jagíbugiñe gumádimatiña \p \v 1 Ñígiña Pedro lúma Juan adímureja joun gürígia, ligía jayábin jafádirigun juríu, jáma jábutigu súdaara ja oúnigirubárun témpulu, jáma ja lídaanbaña jadámurin saduséogu. \v 2 Gáñitiña ladǘga jarúfudajan Pédro lúma Juan joun gürígia, aríñaga jagía luágu arúfudúa lan luágu jásaaruba lan gürígia lídaangiñe oúweni lúnya jabágaridun ladǘga sará lan Jesúsu. \v 3 Ábati janǘgüniña adáüra, ába jádaruniña furísunrugun darí larúgan quei dárüjali lubeí. \v 4 Sarágu jáña jádaangiñe ja agáambubalin ugánu le jíchugubei apóstolugu afíñerutiña luágu. Ja afíñerubaña járügü wügǘriña, queí buri seíngü mílu. \p \v 5 Larúgan, ába joúndaragun jábutigu juríu, wügǘriña weírigutiña lídan jafíñen, jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés, Jerusalén. \v 6 Ñíñein gíñe Anás le fádiri le íñutimaabei, Gáifasi, Juan, Alejándro jáma sun ja jádaangiñebaña lufámilian Anás. \v 7 Ábati joúnajan anǘgei Pédro lúma Juan, ába jíchuguniña lamídan jadámurin, ába jaríñagun joun. \p —¿Ca áu ubáfu, o ca ídan íri jareídaguagüdei wügǘri le? \p \v 8 Buin líña Pédro láu Sífiri Sándu, ába laríñagun joun. \p —Jábutigu juríu jáma wügǘriña weírigutiña lídan wafíñen. \v 9 quei jálügüdüníwa luágu buíti le adügǘbei lun ában wügǘri sánditi, ída líña lan lareídawaguágüdün, \v 10 buséntiwa lun jasúbudiruni, jugúya jáma sun gürígia ja Israelítagu, luágu láu lan lubáfu Jesucrístu le Nazarétna niján lubeí wügǘri le ya jigíbugiñe areídaguañu. Láu lubáfu Jesucrístu, le meme jádaragubei luágu gurúwa, le lásaaragüdübei Búngiu lídaangiñe oúweni, lareídagua. \v 11 Jesúsu le, ligía queísi dǘbü le áubei jíchiga mebéreseni, jugúya le queíbaña ábunagutiña múna, áni ñǘbinjali Jesúsu lun ligíaba lan quei dǘbü le mégeiwatimaabei lídan bunáguaü. \v 12 Úati ámu lun lasálbaruníwa lueídügüya Jesucrístu, ladǘga míchuti Búngiu ámu íri uboúagu lun gayára lan wasálbarun lueígiñe. \p \v 13 Dan jaríjini gumádimatiña luágu adímureja jamá Pédro lúma Juan manúfudeiga ni murúsun, áni subúdi jameí luágu máma jamá gürígia atúriajatiña sarágu, luágu gürígia jamá ja furúmieguarügü, ába laweíridun janígi, ábati jasúbudiruni luágu jádaangiñetiña lan já meja eíbugubaña lúma Jesúsu. \v 14 Queíti ñíñein lubeí wügǘri le areídawaguágüdübei jáma, rára ligía, siñáti jaríñagun lúrudugu ni cáta. \v 15 Ábati joúnajaniña lúrudugu Pédro lúma Juan lúma wügǘri le areídaguaalibei boúgudin lueí jadámurin lun gayáraabei lan jayánujan jámagua. \v 16 Jaríñagati. \p —¿Cábasan wadǘga jáu wügǘriña ja? Sun ja aganoúbaña Jerusalén subúdi jamúti luágu adǘga jamáali lan miláguru le, áni siñáti wayéedagun láu. \v 17 Lun mabúruchagun lan ugánu luágu cátei le lídan sun fulásu, wewéridiraña lun madímurejandügüya jamá ni ca un lídan líri Jesúsu lúmagiñe ugúñe. \p \v 18 Ábati jagúarun joun lun jebélurun, ába jaríñagun joun lun ni lan ca uágu lun madímurejan jamá, marúfudajan jagíame lídan líri Jesúsu. \v 19 Ába jaríñagun Pédro lúma Juan joun. \p —Samína jumá júngua ánjein buídu lubeí ligíbugiñe Búngiu lun ladügǘn le jubeíbei, ígira le lubeíbei Búngiu. \v 20 Wagía, siñáti wámanichun láu cátei le aríja wamáalibei lúma le agáamba wamáalibei. \p \v 21 Ábayati jewéridiruniña gumádimatiña, ába jígiragüdüniña. Madáritiña ída lúba lan jadǘgün ni cáta jáu ladǘga adímurejatiña buri gürígia buíti luágu Búngiu luágu cátei le asúseredubei. \v 22 Wügǘri le areídagubei láu miláguru ligía, sügǘ láu bián-wein irúmu láu. \s1 Jamúriajan afíñetiña manúfudei lúma Búngiu lídan jesériwidun lun \p \v 23 Dan le jáfuridun Pédro lúma Juan furísunrugugiñe, ába joúdin le ñí jabei jíbirigu, ába jabájüdaguni sun le jaríñagubei jábutigu fádirigu jáma wügǘriña weírigutiña joun. \v 24 Dan jagáambubalin, ába jayúmuragun sun jagía lun Búngiu, ába jaríñagun. \p —Wabúreme, amǘrü Búngiubei le adǘgübalin siélu, uboú, barána lúma sun cátei. \v 25 Amǘrü, aríñagatibu láu lubáfu Sífiri Sándu liyúmulugugiñe Davíd lé meja esériwidubei bun. \q1 ¿Ca uágu jagáñida ja mámabaña juríu, \q1 samína jagía lun jadǘgüni cátei le siñábei jadǘgüni? \q1 \v 26 Iñúraguatiña lurúeitegu uboú joúngua, \q1 oúndaraguátiña lábutigu fulásu \q1 lun jadǘgün wuríbani lun Wabúreme Búngiu lúma lun Crístu le lanúadajabei. \p \v 27 ‘Áni suséreti ítara, oúndaraguatiña Heródes luma Póncio Piláto lídan ubúrugu le, jáma ja mámabaña juríu, lúma jáma Israelítagu lun jadǘgün wuríbani lun Biraǘ Jesúsu le sándubei, le banúadajabei. \v 28 Láu líra, adǘga jamúti sun le baráansejabei lun lasúsereduba lan. \v 29 Guetóti, Wabúreme, aríjabeí jasíadiruníwa, rúba anígi woun, wagía le esériwidubalibu, lun wadímurejan buágu manúfudeiga, \v 30 gayára lámuga gíñe wareídaguágüdün sánditiña, adǘga wagíame miláguru lídan líri Biraǘ Jesúsu le sándubei, láu bubáfu wawágu. \p \v 31 Dan le lásurun jayúmuragun, ába lánjingichun fulásu le ñí lubei joúndaragua, ába jabuínchun sun jagía láu lubáfu Sífiri Sándu, ába japúrichijani lerérun Búngiu manúfudeiga. \s1 Sun cátei jáni súngua luágu \p \v 32 Sun ja afíñerubaña, ában lábu jarítagun, ában lábu jabúseerun. Úati ni ában aríñaguti luágu lumégen luágu láni lan lábugua, sun cátei jáni súngua luágu. \v 33 Ába jasígirun apóstolugu adímureja luágu lásaarun Wabúreme Jesúsu lídaangiñe oúweni láu sarágu ubáfu, ábati labíniruniña Búngiu sun jagía sarágu. \v 34 Úati ni ában jádaangiñe emégeiruti ni cáta ladǘga sun ja gafúlasunbaña o gában, ába buri jalúgurunun, ába janǘgüni tebégi, \v 35 ába jadéregeruni joun apóstolugu lun lafánreinjoún jádan ja emégeirutiña. \v 36 Queíburi, ñíñein ában jádaangiñe ladǘgawagun Leví jádan, gíriti José, agǘriajoúti luágu uboúju le gíribei Chípre, ába jáchuni apóstolugu Bernabé, míni lan líra, “Le Íchigubei Gurásu”. \v 37 Wügǘri ligía, ába lalúguruni lufúlasun, ába lanǘgüni seínsu edéregera joun apóstolugu. \c 5 \s1 Jafígoun Ananías túma Safíra \p \v 1 Ñíñein gíñe ában wügǘri gíriti Ananías, túma Safíra, to lúmari, ába gíñe jalúgurun ában fulásu. \v 2 Wügǘri le, ába lanǘgün lídaangiñe seínsu, ába lídin láu líbiri joun apóstolugu, lafámura camá jamuga ligía rügǘñein libíjin luágu fulásu. Áni subúsititi sun cátei tun lúmari. \v 3 Ábati laríñagun Pédro lun. \p —Ananías, ¿ca uágu bígira lun lagáñiruni Máfia barítagun lun layéejagüdǘnibu lun Sífiri Sándu, lun beréderun láu líbiri seínsu le afáyeirúbei bun luágu fulásu? \v 4 ¿Ma funági bufúlasun meja fulásu? Lárigiñe balúguruni, ¿ma biseínsun lun badǘgüni le babúseerunbei láu? ¿Ca uágu basáminara badǘgüni cátei le? Búngiu bálugubei bayéedagun, máma wügǘriña. \p \v 5 Dan lagáambuni Ananías cátei le, ába láburujan oúwe. Súnti ja asúbudirubalin cátei le, ába janúfudedagun. \v 6 Ábati jayábin wügǘriña, ába joúburaguni Ananías, ába janǘgüni ábuna. \p \v 7 Queíburi ǘrüwa óra lárigiñe, ába tebélurun lúmari Ananías, ibídiñoun ni cáta tun luágu le asúseredubei. \v 8 Ába laríñagun Pédro tun. \p —Aríñagabeí nun, ¿luágu ebégi le jaríñagubei jalúgurei fulásu? \p Ába taríñagun. \p —Ánja, luágu ebégi ligía. \p \v 9 Ábati laríñagun Pédro. \p —¿Ca san uágu jebélura lídoun úaraduni lun joúchaguni láni Búngiu Espíritu ítara? Añatén ja anǘgübalin búmari ábuna, janǘgadibu gíñe. \p \v 10 Lídan méme óra ligía, ába táburujan oúwe lubádu lugúdi Pédro. Dan jebélurun wügǘriña, jadáriroun jiláaru, ába jaságarunun, ába jábununun loúbagiñe túmari. \v 11 Súnti gürígia ja afíñebaña luágu Crístu jáma sun ja asúbudirubalin cátei le, ába janúfudedagun sarágu. \s1 Sarágu buri miláguru lúma seíni \p \v 12 Adáaguatiña buri apóstolugu sarágu seíni lúma miláguru jádan gürígia, ábati buri joúndaragun sun afíñetiña lídan fulásu témpulurugu le gíribei “Barandá Salomón”. \v 13 Úati meja ni ában jádaangiñe ja mámabaña afíñetiña lun joúndaragun jáma afíñetiña ladǘga janúfude, láu sun jínsiñe jamá sun afíñetiña joun gürígia, sarágu. \v 14 Eíbu wéyu, eíbu jayábin gürígia lun jafíñerun luágu Jesucrístu, dándu wügǘriña queísi würíña. \v 15 Quei jadǘgüña lan apóstolugu sarágu miláguru, ába jaságaraguniña gürígia sánditiña ǘmadoun tídan jabárari lun dan lan lásügürün Pédro, gayára lan jareídagun láurügü tadágarun liyáwa jawágu. \v 16 Ñǘbintiña gíñe sarágu gürígia lídaangiñe buri fulásu yaráfati lun Jerusaléoun jáu sánditiña jáma ja gawágutiña espíritugu wuríbatiña, sun jagía areídaguátiña. \s1 Jeíbaajoún Pédro lúma Juan \p \v 17 Léti fádiri le íñutimaabei jáma ja jánigu saduséogu ja lúmabaña, ába jabuínchun láu gimúgaü, \v 18 ába janǘgüniña apóstolugu, ába jadáürüniña. \v 19 Ába ladáraruni ában láni Wabúreme Búngiu ánjeli tubéneri furísun áriebu ligía, ába láfuridagüdǘniña, ába laríñagun joun. \p \v 20 —Jeíba, jaráramame témpulurugu, ábame jabájüdagun joun ja ñíbaña luágu iséri ibágari le líchugubei Jesucrístu joun gürígia. \p \v 21 Dan jagáambuni cátei le, ába joúdin témpulurugun bináafingua, ába jagúmeserun arúfudaja. \p Súnti dan le, le fádiri le íñutimaabei jáma ja lúmabaña, ába joúndaruniña líñun-ágei lúrudu, ja súnbaña Israelítagu weírigutiña, ába joúnajan anǘgaña apóstolugu furísunrugugiñe. \v 22 Dan jachǘlürünbei polisía furísunrugu, madári jamútiña ñi. Ába jagíribudun, \v 23 ába jaríñagun. \p —Darúñu líña wadárirunun furísun, ñíñanu súdaara bénabu oúnigira, dan le webélurunbei, madáritiwa ni ában jádaangiñe apóstolugu ñi múnada. \p \v 24 Dan le jagáambunbalin jábutigu fádirigu lúma jábuti súdaara ja oúnigirubarun témpulu cátei le, ába jálügüdagun joúngua cába lánfuna ídan lébeda cátei le. \v 25 Lídan óra ligía, ligía liábin ában wügǘri, ába laríñagun joun. \p —Ja wügǘriña ja jádarubaña furísunrugun, añájein témpulurugu arúfudaja joun gürígia. \p \v 26 Ábati lídin jábuti oúnigirutiña jáu súdaara, ába janǘgüniña láu buídu, ladǘga janúfude lueí jachámuragun gürígia dǘbü jawágun. \v 27 Dan jachǘlürün jáu, ába jíchuguniña ligíbugiñe líñun-ágei lúrudu, ába laríñagun fádiri íñutimaati joun. \p \v 28 —Wéridi wamáadün lun marúfudajandügüya jumá lídan líri Jesúsu, áni ¿ca jadǘga? Buíngüda jumá sun Jerusalén láu le jarúfudajabei, áni buséntün jíchuguni dúru wawágun luágu loúnwen wügǘri ligía. \p \v 29 Ábati loúnabun Pédro jáma ja jíbiri apóstolugu, ába laríñagun. \p —Lúnti wagáambuni Búngiu lun wadǘgüni le lubeíbei lubáragiñe le jabeíbei wügǘriña. \v 30 Le Jabúngiute binádu wagǘbürigu, ligía ásaaragüdǘbalin Jesúsu, le méme jáfarubei láu jádaraguni luágu ában gurúwa. \v 31 Rúlaali Búngiu uweíriguni lun, ñurúgüdaleí lueígiñe loúnwenren, adǘga láali Ábutime lúma Asálbaragülei, gayára lámuga jígiruni Israelítagu binádu jagáburi, lun gíñe ferúdunawa lan jafígoun. \v 32 Geféentiwa luágu líra, geféenti gíñe Sífiri Sándu le líchugubei Búngiu joun ja ñǘdünbaña láu le lubeíbei. \p \v 33 Dan jagáambunbalin líñun-ágei lúrudu cátei le, ába jagáñidun, ába yebe jabúseerun jáfaraguniña jilágubei. \v 34 Ñíñein ában fariséo jádan lúrudugu, gíriti Gamaliél, maésturu lánina lilúrudun Moisés, inébeti joun gürígia sarágu. Ába laráramun, ába laríñagun lun janügǘniwa apóstolugu lídaangiñe adámurini luágu murúsun óra, gayára lámuga ladímurejan jámarügü lúrudu. \v 35 Ába laríñagun joun gumádimatiña. \p —Wügǘriña Israélna, toúnigi jumátia láu le lúnbei jadǘgüni jáu wügǘriña ja. \v 36 Jarítagua jumátia luágu iñúragua lán meja Teudás lúngua aríñaga luágu ában lan wügǘri weíriguti ligía, ába jafálaruni gádürü-san wügǘriña, áni afarúati jilágubei, súnti ja afálarubalin, ába jawáragadagun, ába lagúmuchun sun cátei. \v 37 Lárigiñe, lídan lidáani jabájüdǘniwa gürígia, ligía liñúragun Júdas le Galiléana lúngua, sarágu jáña afálaruti lídan labúseerun yebe lagárabagun luágun gumádi. Áfarúati gíñe, ába gíñe jawáragadagun sun ja afálarubalin. \v 38 Ígira jumáña lubeíti wügǘriña ja, memétera jumá jámoun. Ladǘga ánjein jáni lubeí wügǘriña cátei le jarúfudajabei lúma le jadǘgübei, lagúmuchaguba, \v 39 ánjein láni lubeí Búngiu, siñá jubei agǘnrinchagua. Toúnigi jumá, mageíndagua jumá lúma Búngiu. \p \v 40 Ába jánjanrun súngubei láu le laríñagubei. Ábati jebélaagüdüniña apóstolugu, ába jabeíchuniña, ába jaríñagun joun lun jebé lan jadímurejan lídan líri Jesúsu. Lárigiñe, ába jígiragüdüniña, \v 41 Ába jáfuridun apóstolugu jámagiñe lúrudugu, gúndaañu láu laríjiniña Búngiu queísi gürígia gadǘnamatiña lun jasúfuriruni busíganu luágu líri Jesúsu. \v 42 Merédetiti jarúfudajan témpulurugu lúma tídan buri múna ságü wéyu, aríñaga jagía luágu Jesúsu lan Crístubei le agúrabajoúbei. \c 6 \s1 Jáluajoúniwa sédü ídejatiña \p \v 1 Lídan dan ligía, quei agíbedeina jamátima afíñetiña luágu Jesucrístu, ába jagúmeserun ja adímurejabaña güriégu adárira jadúnrun ja adímurejabalin jerérun juríu, ába jaríñagun luágu mibíjin jamá würíña güriégu ja jiláañabaña úmari eígini dan le lafánreinjoúniwa, ságü wéyu. \v 2 Ábati joúndaruniña dúusu apóstolugu afíñetiña, ába jaríñagun joun. \p —Mabuídunti lun wígiruni wapúrichijani lerérun Búngiu lun wagíaba lan afánreinjei eígini. \v 3 Ligía lubeíti nidújeñu, áluga jumá sédü wügǘriña jídaangiñe ja gafíñerúati jawágu, ja chúbaña áu, ja derégeguatiña joúngua lun Sífiri Sándu le gumúti, lun jadǘgüni wadágimanu le. \v 4 Wagía, wedéregerubei wadáani lun ayúmuraguni lun Búngiu luma lun warúfudajani lerérun. \p \v 5 Ába júaradun súngubei lídan cátei le, ába janúadiruní Estéban, le ában wügǘri buín líña láu afíñeni luágu Jesucrístu áni derégeguañu líña lúngua lun Sífiri Sándu le gumúti, Felípe, Prócoro, Nicanór, Timón, Parménas lúma Nicolás le Antioquíana, lé meja afálarubalin ligáburi jafíñen juríu. \v 6 Ába janǘgüniña le ñíjin jabeí apóstolugu, ába jayúmuragun lun Búngiu jáu, ába jíchuguni jájabu jawágu lun jabíniruniña. \p \v 7 Ába gíbetimaajaña lan agáambuti lerérun Búngiu lídan sun fulásu, agánwoundeina jagía afíñetiña Jerusalén furése, ába giñe jafíñerun sarágu fádirigu juríu luágu Jesucrístu. \s1 Ladáürün Estéban \p \v 8 Adáaguatíja Estéban, le ábanbei wügǘri le buínbei láu ubáfu lúma abíniruni lúmagiñeti Búngiu, miláguru lúma seíni jádan gürígia. \v 9 Ábati jagúmeserun gürígia asígeneja luágu, gürígia jagía, tídaangiñetiña jalígilisin juríu to gíriboun “Idámunigu Joúnguaaña”, jáma Cirénena, Alejandríana, Cilíciana jáma Ásiana. \v 10 Siñáti joun lúma Estéban, ladǘga láu lichú áu le líchugubei Sífiri Sándu lun ladímureja. \v 11 Ábati jafáyeirun wügǘriña lun jaríñagun luágu agáamba jamáani adímureja wuríba luágu Moisés lúma luágu Búngiu. \v 12 Ábati jafúdagüdǘniña gürígia, jáma arúfudajatiña lilúrudun Moisés, jáma wügǘriña weírigutiña lídan jafíñen juríu, ába járügüdüni Estéban, ába janǘgüni ligíbugiñoun líñun-ágei lúrudu. \v 13 Ába giñe jálugun yéetiña lun jaríñagun luágu lerédera lan adímureja wuríba tuágu témpulu sándu lúma luágu lilúrudun Moisés. \v 14 Jaríñaga. \p —Agáamba wamúti laríñagun luágu lagǘnrinchaguboún lan Jesúsu Nazarétna témpulu, sáansi leíme igáburi le lígirubei Moisés woun. \p \v 15 Dánti jaríjini lúrudugu jáma sun ja ñíbaña ligíbu Estéban, ítara líña camá ligíbu ában ánjeli. \c 7 \s1 Ladímurejan Estéban luágu lufúleisein \p \v 1 Ábati laríñagun fádiri le íñutimaabei lun Estéban. \p —¿Inárüni sun cátei le? \p \v 2 Ába loúnabun. \p —Nidújeñu, nagǘbürigu, agáamba jumána. Weíriguti Búngiu, arúfudaguáti meja lúngua lun Wáguchi Abrahám dan le Mesopotámia lan, lubáragiñe lídin agánawa Harán. \v 3 Ába laríñagun lun. “Ígirabeí bageíra jáma bidújeñu, beíba lídoun fulásu le lúnbei narúfuduni bun.” \v 4 Ábati láfuridun Abrahám Caldéagiñe, ába lídin agánawa Harán. Lárigiñe, ába loúnwen lúguchi, ába lanǘgüni Búngiu Abrahám lídoun fulásu le ñí lubei wagánawa guetó. \v 5 Míchuti ni murúsun múa lun lídan fulásu le, aríñagarügüti lun luágu lachǘlürüba lan dan lun lánibei lan ageíraü le jáu sun ladǘgüwagun, láu sún meja marájüñügili lan Abrahám lídan dan ligía. \v 6 Aríñagati Búngiu lun luágu jaganoúba lan ladǘgawagun quei teréncha lídan jageíra ámu, luágu idámunibaña lan ñi, amúdirúa jagíame luágu gádürü-san irúmu. \v 7 Aríñagati gíñe Búngiu lun. “Nagúseragüdübaña lílana fulásu le anǘgübaliña idámunime, lárigiñeme lásügürün gádürü-san irúmu, ábame jáfuridun ñígiñe, ábame jesériwidun nun lídan fulásu le.” \v 8 Adǘgati Búngiu ában darádu lúma Abrahám, ába lerésibiruni Abrahám circuncisión, liseínime darádu ligía. Ligía, dan lubeí lagǘriajoúnbei liraǘ Abrahám le Isáac, ába lerésibiruni circuncisión luágu wídü wéyu láu, ítara gíñe ladǘga Isáac lun Jacób le liraǘ, adǘgaleí Jacób, le méme gíribei Israél, joun dúusu lirájüñü, ja jagǘbürigubaña dúusu türíbu ja gíribaña Israelítagu guetó. \p \v 9 ‘Lirájüñü Jacób ja, ja binádubaña wagǘbürigu, ába jagímugajan lun José le jamúlen, ába jalúguruni lun lanügǘn Ejíptoun quei idámuni. Ñíñein Búngiu lúma José, \v 10 ába leséfuruni lídaangiñe sun lidíjeri láu líchugun gunfaráandaü lun. Ába lagáñeiragǘdüni lufúleisein Faraón, le lurúeite Ejípto lun, ába líchuguni José ábutime ñi Ejípto lúma tídan lúban Faraón. \p \v 11 ‘Ábati ladágarun ában ilámaü lídan fulásu le Ejípto lúma Canaán, deréti meja dan ligía, madáritiñati binádu wagǘbürigu cába lan jeíga. \v 12 Ába lagáambun Jacób luágu níjein lan eígini Ejípto, ába loúnajaniña lirájüñü, ja binádu wagǘbürigu, ñi. Ligía furúmiñetibei jaweíyasun. \v 13 Le libíaman joúdin, ába larúfudagun José lúngua joun líbugañanu lúma lamúlen, ítara líña lasúbudirúniña urúei lidújeñu José. \v 14 Ábati loúnajan José anǘgei Jacób le lúguchi jáu sun lufámilian, Ejíptoun, ǘrüwañanu-wein-queínsi gürígia jagía. \v 15 Ítara líña lídinbei Jacób agánawa Ejípto, le ñí lubei loúwe, ñí lubei giñe joúwegua binádu wagǘbürigu. \v 16 Átiri irúmu lárigiñe, ába lanügǘniwa jábu ñígiñe lídoun fulásu le gíribei Síquem, ába jabunún lídan umúajaü lé meja lagáñijabei Abrahám jámagiñe lirájüñü Hamor ñi Síquem. \p \v 17 ‘Dan le layárafadúnbei dan lun lagúnfulirun dimúrei le líchugubei Búngiu lun Abrahám, gíbeeña ladǘgawagun Israél Ejípto. \v 18 Ábati lagúmeserun ában urúei agúmadija Ejípto le ibídiñejabubei lun José. \v 19 Ába layéeraguniña urúei ligía warásan juríu, amúdiragua láña binádu wagǘbürigu, águragüdáña jasáanigu ja figígiña joun lun joúwegun, gumúgua lámuga warásan. \v 20 Lídan dan ligía, ligía lagǘriajoún Moisés, ában irájü buídumeraüti, ába jagǘriajani lagǘbürigu jábiñe luágu ǘrüwa játi. \v 21 Dan lachǘlürünbei dan lun jáguruni, ába jáguruni, ába tabúduni liraǘ urúei Ejíptona, ába tagǘriajani quei tiraǘ. \v 22 Ligía lafúnrendeirubalin Moisés lichú jáu Ejíptona, áni gabáfutiti lídan le laríñagubei lúma le ladǘgübei. \p \v 23 ‘Dan le bián-weínjali irúmu láu Moisés, ába lálugun lídin aríjaña lirásan ja ladǘgawagun Israél, ja ñíbaña Ejípto. \v 24 Ába laríjin ában Ejíptona amúdiragua ában jádaangiñe, ába lídin Moisés íderaguei lidúje, ába leséfuruni láu láfaruni Ejíptona ligía jilágubei. \v 25 Moisés, jarítaguati luágu jasúbudirúbei lan Israelítagu luágu ligíaba lan layúsura Búngiu lun jésefurún lídaangiñe le gádaanbaliña, jagía, masúbudirun jamúti. \v 26 Larúgan, ába ladúnragun Moisés jáma biáma Israelítagu ageíndagua jámagua, ába yebe labúseerun laráandaragüdüniña jámagua. Ítara líña laríñagunbei joun. “Ában mémetia mútu jugúya, ¿ca uágu jageíndagua júmagua?” \v 27 Ábati ládaruni wügǘri le áluajabei wuríbu lúma le ában, ába laríñagun lun. “¿Ca íchubalibu ábutime lúma agúseragüdütime wádan? \v 28 ¿Buséntibu gíñe báfarunina quei báfaruni Ejíptona ligíra gúñaarü?” \v 29 Dan lagáambuni Moisés cátei le, ába lanúrajan, ába lídin Madiáoun. Ába leréderun agánawa ñi quei teréncha, ába jáguchi lan bián irájüñü ñi. \p \v 30 ‘Bián-wein irúmu lárigiñe, ába lasáliragun ában ánjeli lun lídan fulásu mageírawati, yaráfa lun wǘbü le gíribei Sinaí, liábin lun quei wátu geméti lídan ában búbugati. \v 31 Ába laweíridun lanígi Moisés láu cátei le laríjubei, dánti layárafadun lúntima laríjini buídu, ába lagáambun laríñagun lumálali Wabúreme Búngiu. \v 32 “Áu Jabúngiute binádu bagǘbürigu, Lubúngiute Abrahám, Lubúngiute Isáac lúma Jacób.” Ábati lagúmeserun Moisés adádagara láu anúfudei, májaali ni lun laríjin ñíjin. \v 33 Ába laríñagun Búngiu lun. “Gidáboun bigeídin lueígiñe bugúdi, ladǘga fulásu le ñí bubei rára, fulásu sánduti. \v 34 Aríja náali jasúfurirun numútuniña Ejípto, agáamba náali jagúajan láu igárigu, neséfuraaña lubeíti. Jigábu lubeíti, noúnajadibu Ejípto.” \p \v 35 ‘Láu sun mebéresen jamá láu Moisés, álügüda jameí ca lan íchubalin ábutime lúma agúseragüdütime, oúnaja lumúti Búngiu quei ábuti lúma quei eséfujati, adímurejeina Búngiu lídaangiñe ánjeli le asáliragubei lun lídan búbugati. \v 36 Moisés aságarubaliña binádu wagǘbürigu Ejíptogiñe, adǘga ligía miláguru buri lúma buri cátei weíriguti lídan fulásu ligía, lídan Barána Funáti, lúma lídan fulásu mageírawati, luágu bián-wein irúmu. \v 37 Moisés meme le, ligía aríñagubei joun Israelítagu. “Loúnajaba Búngiu ában proféta jun jádaangiñe guánarügü jibíriña, quei loúnajanina. Adǘga jumá gásu láu.” \v 38 Lídan le añája lubeí Israelítagu adámurigu lídan fulásu mageírawati, Moisés méme le, ába ladímurejan lúma ánjeli luágu wǘbü le Sinaí, ába lásügüragüdüni lerérun ánjeli ligía joun binádu wagǘbürigu. Ligía le erésibirubalin ugánu le adúrarubei lun sun dan lúmagiñe Búngiu lun lásügüragüdüni woun. \p \v 39 ‘Májatiña meja binádu wagǘbürigu jagáambuni Moisés, mebéreseruntiña láu, busénrügü jagía jagíribudun Ejíptoun. \v 40 Ábati jaríñagun lun Aarón. “Buséntiwa lun badǘgün búngiugu woun lun joúdin wabá wabá, ladǘga ibídiñeti woun ca lan susérebei lun Moisés, le aságarubaliwa Ejíptogiñe.” \v 41 Ábati jadǘgün ában tiyáwa bágasu lun jasándunme, ába jáfarun anímaalugu lun jadágaragüdün tun jasándun, ába jadǘgün fédu lun jagúndaarun láu cátei le jadǘgübei láu jájabu. \v 42 Ábati ladíreirun Búngiu jaweí, ába lígiruniña lun jájuduragun joun warúguma ja siélubaña. Ítara líña labǘrüdǘn tídan jalíburun profétagu. \q1 Jugúya Israelítagu, ¿áfaratün funági anímaalugu lun jadágaragüdün nun lídan bián-wein irúmu le jáubei lídan fulásu mageírawati? \q1 \v 43 Madǘgün jumúti líra, lubáragiñe lira, barǘ jumuti jisándun Molóc tídan lágei to jadǘgüboun lun, \q1 túma tiyáwa warúguma to gíriboun Renfán, to gíñe janǘgüboun quei jisándun, \q1 iyáwaü buri ja jadáagun guánarügü lun jájuduragun joun. \q1 Ligía naságarubadǘn lubeí jageíragiñe, noúnajaünme yagǘroun méme lueí Babilónia. \p \v 44 ‘Lídan fulásu mageírawati, ñíñoun méja lúban Búngiu to gadíñurúwadiboun jáma binádu wagǘbürigu, ñí lubei lerédera Búngiu jáma. Adǘga lumútu Moisés lúban Búngiu tugúya queísi larúfuduni Búngiu lun lun ladǘgünun. \v 45 Nújeingua méja múna tugúya jáma jadǘgawagun binádu wagǘbürigu, ába janǘgünun jámawagua lídoun fulásu le ñí lubei wagánawa guetó, dán meja le lagáñeirubalin Josué wuríbu jawágu mútu ja mámabaña juríu já meja aganoúbaña ya. Ítara liña, nújeingua lubeí lúban Búngiu tugúya lídan fulásu le darí lidáani Davíd. \v 46 Daríti urúei Davíd fuleísei ligíbugiñe Búngiu, ába labúseerún yebe ladǘgün ában témpulu lun laganoún Lubúngiute Jacób ñi, \v 47 Salomón adǘgübarun témpulu tugúya, \v 48 láu sun, maganoún lan Búngiu le weírigutimaabei tídan buri ligílisi to jadǘga gürígia, queí meja laríñaguni proféta. \q1 \v 49 Siélu nálabei le ñí lubei nañúura lun narúeijan, \q1 uboú, le ñí lubei neméraaguagüdei nugúdi. \q1 ¿Cába tuwúyeri múna jadǘga nun? líña laríñagun Búngiu. \q1 ¿Cátei fulásu le ñí lubei gayára lan neméraagun? \q1 \v 50 ¿Ma funági nadǘga sun cátei le láu nújabu? \p \v 51 Ába lasígirun Estéban aríñaga joun. \p —Ánjein jugúya, derégubeiñóun janígi, magáambaditün lun lerérun Búngiu, ítára jíña quei ja ibídiñejabúbaña lun Búngiu. Súnwandan májatün lun Sífiri Sándu, ítara jíña quei binádu jagǘbürigu. \v 52 ¿Ca jádaangiñe profétagu moúserun jabáña binádu jagǘbürigu wuríba? Ni ában, áfaragua jamútiña já meja adímurejabaña luágu liábin Crístu le richáguabei, guetóti dan liábin, ába jalúguruni joun láganiñu, ába jáfaruni jilágubei. \v 53 Jugúya le erésibirubálin lilúrudun Búngiu jámagiñe ánjeligu, mídintün láu. \s1 Loúnwen Estéban \p \v 54 Dan jagáambunbalin cátei le, ába jagáñidun buídu, ába lacǘnrinjan jári luágu Estéban, le jagáñi lun. \v 55 Ánjein Estéban, buin líña láu lubáfu Sífiri Sándu, ába laríjin siélun, ába laríjini luweírigun Búngiu, lúma Jesúsu rára lueígiñe loúnwenren Búngiu. \v 56 Ába laríñagun joun. \p —¡Aríja jumá! Aríagu níña lun siélu darágu, lúma Jesúsu le Wügǘri Garaǘwarügüti, lueígiñe loúnwenren Búngiu. \p \v 57 Ába jadáuruni jarígei láu jájabu lueí jagáambuni, ába jayábin sun jagía luágun, agúarajeina. \v 58 Ába jaságaruni ubúrugugiñe, ába jígirunun geféentiña janáangun lábugiñe laríaajan ában wügǘri gíriti Sáulo, ába jachámuragun dǘbü luágun Estéban. \v 59 Súnti añája lan achámuragua dǘbü luágun, ába layúmuragun Estéban lun Jesúsu, ába laríñagun. \p —Nabúreme Jesúsu, resíbiboún nuwáni. \p \v 60 Lárigiñe, ába lájuduragun, ába lagúaragun. \p —Nabúreme, míchigabá dúru jawágun lueígiñe figoú le. \p Lárigiñe laríñaguni le, ába loúnwen. \c 8 \s1 Leíbaajaniña Sáulo ja afíñebaña luágu Crístu \p \v 1 Sáulo, gúndaatiti láu láfarún Estéban. \p Wéyu méme ligía, ába lagúmeserun ában oúnwenbun eíbaajoúni jawágun ja afíñebaña luágu Jesucrístu, Jerusalén. Ába janúragun lídoun buri lirájüñü fulásu Judéa lúma Samária le míbetiña gürígia ñi, apóstolugu rügǘñanu manúrajan. \v 2 Ába jayábin wügǘriña ja derégeguatiña joúngua lun Búngiu, ába jábununi Estéban láu sarágu íruni luágu loúnwen. \v 3 Ábati lasígirun Sáulo eíbaajaña afíñetiña, ábaja lebélurun tídoun sun múna lun laságaruniña wügǘriña jáma würíña adúruujeina, ába loúnajaniña furísunrugun. \s1 Lapúrichijoún ugánu buíti luáguti asálbaruni Samária \p \v 4 Apúrichija jamúti ja anúrajabaña Jerusaléngiñe ugánu buíti luágu chülǘ lan Jesucrístu lun lasálbaruniña sun gürígia, sun le ñí lumuti joúdin. \v 5 Ába lídin ában jádaangiñe, gíriti Felípe, lídoun ában ubúrugu Samária, ába lagúmeserun adímureja joun ja ñíbaña luágu Crístu. \v 6 Ábaja joúndaragun gürígia, ru jagía jarígei lun le ladímurejabei Felípe, aríja jameí buri gíñe miláguru le ladáagubei. \v 7 Ladǘga sarágu buri gürígia ja gawágutiña espíritugu wuríbatiña, areídaguátiña, ába buri jáfuridun espíritugu wuríbatiña jagía agúarajeina jádaangiñe, areídagua jagía sarágu derégüdaaña jamá, meíbuguntiña. \v 8 Súnti gürígia lídan fulásu ligía, gúndaatiña luágu cátei le. \p \v 9 Ñíñein ában wügǘri lídan fulásu ligía, gíriti Simón, gabíñarajati meja, lǘñajaali ayéejaña gürígia Samariána láu laríñagun joun luágu máma lan furúmieguarügü gürígia ligía. \v 10 Agáambaja jamútitíja sun gürígia buídu, jámagiñe ja gudémegutiña dagá jámoun ja weírigutiña, ába jaríñagun. \p —Ibíja lumúti gürígia le oúnwenbun lubáfu Búngiu. \p \v 11 Adǘgatiñatíja gásu láu, ladǘga lǘñajaali ayéejaña láu labíñarajan. \v 12 Dan le jafíñerunbei luágu ugánu le líchugubei Felípe joun luágu larúeijan Búngiu lúma luágu Jesucrístu, dándu wügǘriña quei würíña, ába jabásterún. \v 13 Simón meme ligía ába gíñe lafíñerun, ába gíñe labásterún, ába lagúmeserun afálarei Felípe, le luweírin lanígi láu buri oúnwenbun buri miláguru lúma seíni le ladáagubei Felípe. \p \v 14 Dan le jagáambunbalin apóstolugu ja Jerusalénbaña luágu resíbi jamáali lan Samariána lerérun Búngiu, ába joúnajani Pédro lúma Juan ñi. \v 15 Dan le jachǘlürünbei, ába jayúmuragun jawágu afíñetiña ja Samariána lun liábiba Sífiri Sándu jádoun, \v 16 ladǘga miábingili lan Sífiri Sándu lídoun ni ában jádaangiñe, badíseirügügiña lídan líri Wabúreme Jesúsu. \v 17 Ábati jíchuguni Pédro lúma Juan jájabu jawágu, ába liábin Sífiri Sándu jádoun. \p \v 18 Dan le laríjinbei Simón luágu ñǘbin lan Sífiri Sándu jádoun gürígia dan le jíchuguni apóstolugu jájabu jawágu, ába lálugun lagáñijani ubáfu ligía jámagiñe láu seínsu. \v 19 Ába laríñagun joun. \p —Rújumei gíñe ubáfu le nun, lun dánme lan níchuguni nújabu luágu furúmieguárügü, lun gíñe lerésibiruni Sífiri Sándu. \p \v 20 Ábati laríñagun Pédro lun. \p —Beíba máfiougatin láu sun biseínsun, ladǘga jarítaguatibu luágu gayára lan lagáñijoún cátei le ledéweejan Búngiu. \v 21 Maríchatibu, mafánran bugúya lídan wesériwidun lun Búngiu, ladǘga múaraantu banígi ligíbugiñe Búngiu. \v 22 Ígirabeí buríban le, ayúmuraguabá lun Búngiu, lun ferúduna lánibu luágu luríban barítagun. \v 23 Ladǘga aríja numúti luágu buin tíña lan banígi láu wuríbani, áni ragǘñu liñálibu Máfia. \p \v 24 Ábati laríñagun Simón. \p —Ayúmuragua jumá lun Búngiu nuágu lun masúseredun lan ni cáta nun lídaangiñe le jaríñagubei. \p \v 25 Lárigiñe jíchugun fe luágu Jesucrístu lúma jadímurejani lerérun Búngiu lídan fulásu ligía, ába japúrichijani apóstolugu ugánu buíti luáguti lasálbaruniña Jesucrístu gürígia lídaangiñe jafígoun lídan sarágu lirájüñü fulásu Samária, luágu jaweíyasun járigoún Jerusaléoun. \s1 Felípe lúma wügǘri le Etiopíana \p \v 26 Lárigiñe cátei le, ába laríñagun láni Wabúreme Búngiu ánjeli lun Felípe. \p —Aráansebá, beíba luágun sur lídaangiñe ǘma le arárirubei Jerusaléngiñe lun ubúrugun Gáza. \p Ligía ǘma le ásügürübei lídaangiñe fulásu mageírawati. \v 27 Ába laráanserun Felípe, ába lídin. Luágu leíbuguniwágu, ába ladárirun ában wügǘri Etiopíana lubá lubá. Wügǘri ligía siñáti garaǘ lan, ában wügǘri weíriguti, ligía gíñe gamánijaribei láu sun tiseínsun Candáce to lurúeite Etiopía. Liábiñati wügǘri ligía Jerusaléngiñe lárigi lídin ájuduragua lun Búngiu. \v 28 Lagíribuduñáti lageíroun, ñun tídan ában cárü, alíijeinaloún lilíburun proféta Isaías. \v 29 Ábati laríñagun Sífiri Sándu lun Felípe. \p —Yaráfabá tuágun cárü túra. \p \v 30 Ába leíbaagun tuágun cárü, ába lagáambuni lalíijaña lan tídan lilíburun Isaías, ába laríñagun lun. \p —¿Gunfaráanda bumútisan le balíijabei? \p \v 31 Ába laríñagun wügǘri ligía lun. \p —¿Ída lubági gunfaráanda náani, úaga cába lan afúnraanguágüdei nun? \p Ába laríñagun lun Felípe lun ládinun lúmoun lun lañúurun loúbagiñe. \p \v 32 Niján buri dimúrei le lalíijabei. \q1 Quei mudún, lanügǘwa lun lafarún jilágubei, \q1 ítara quei leréderun mudún maníñu jagíbugiñe ja ásarubalín líyu, \q1 ítara líña gíñe maríñagun lan ni cáta. \q1 \v 33 Ǘnabuti lanügǘn, áni michugúnwati lirícha lun, \q1 siñábei ladímurejoún jawágu ladǘgawagun, \q1 ladǘga gumúja lan labágaridun uboúagu. \p \v 34 Ába laríñagun wügǘri ligía lun Felípe. \p —Adǘgabeí fuleísei nun, aríñagabeí nun, ¿cáteisan le uágubei laríñagei wügǘri le abǘrüjabei dimúrei le, luoúgua, ódi luágu ámu? \p \v 35 Ábati lagúmeserun Felípe arúfudajei Lerérun Búngiu lun, lúmagiñe le ñígiñe lubeí lagúmesera alíija, ába líchuguni ugánu luáguti Jesúsu lun. \v 36 Dánti le jásügürünbei lídaangiñe ában fulásu le ñí lubei dúna, ába laríñagun wügǘri ligía. \p —Nijántia dúna, ¿siñátisan nabásterun? \p \v 37 Laríñaga Felípe lun. \p —Ánjein afíñe bubeí luágu Jesucrístu táu sun banígi, gayáraati babásterun. \p Laríñaga wügǘri ligía lun. \p —Afíñetina luágu Jesucrístu lan Liraǘbei Búngiu. \p \v 38 Ábati laráramagüdǘnun cárü, ába jarárirun biángubei jagía dúnarugún, ába labásterágüdüni Felípe. \v 39 Dan jamúdeirun dúnarugugíñe, ába lanǘgüni láni Búngiu Espíritu Felípe ñígiñe, ába maríjin láali lan wügǘri ligía. Ába lasígiruni leíbugun, gúndaañu. \v 40 Ába ladáriragun Felípe lúngua Azóto, ába lídin lídaangiñeina fulásu apúrichijeinaleí ugánu luáguti Crístu darí lachǘlürün Cesaréa. \c 9 \s1 Lerésibiruni Sáulo Crístu queísi lasálbaragüle \p \v 1 Sun dan ligía, merédeti lasíadiruniña Sáulo afíñetiña luágu Jesucrístu. \v 2 Ligía lídinbei lúmoun fádiri íñutimaati lídan jafíñen juríu amúriaja gárada láutu ubáfu lun lídin tídan buri jalígilisin juríu to Damáscoboun áluajaña ja afálarubalin lémeri Crístu lun lanǘgüniña adáüragua Jerusalén, dándu wügǘriña quei würíña. \v 3 Luágu leíbuguniwágu, dan yaráfaali lun Damásco, sódini ába ladúnraagun ában larúgounga siélugiñe, geyégua láu. \v 4 Ábati láburujan Sáulo múarugún, ába lagáambun laríñagun ában umálali lun. \p —Sáulo, Sáulo, ¿ca uágu beíbaajana? \p \v 5 Ábati laríñagun Sáulo. \p —¿Cátabusan Nabúreme? \p Ába laríñagun umálali ligía. \p —Jesúsu áu, le méme beíbaajabei. \v 6 Sarába, belúba ubúrugun, laríñawagúba bun ñi cába lan badǘga. \p \v 7 Wügǘriña ja úarabaña lúma Sáulo lídan luweíyasun, ába jaráramun láu luweírin janígi ladǘga agáamba jamúti umálali, áni maríjin jamúti le adímurejabei. \v 8 Ába lásaarun Sáulo múarugugíñe, dan le léfegechúnbalin lágu, maríjinjali. Ábati járügüdüni lújabu, ába janǘgüni ubúrugun Damásco. \v 9 Ába leréderun ǘrüwa wéyu ñi maríjinga, meígin líña, mátun ni cáta. \p \v 10 Ñíñein ában afíñeti luágu Jesucrístu ñi Damásco gíriti Ananías, le únbei layáwadagua Wabúreme Jesúsu, ába laríñagun lun. \p —¡Ananías! \p Ába loúnabun. \p —Anája ya, Nabúreme. \p \v 11 Ábati laríñagun Jesúsu lun. \p —Beíba guetó guetó luágu ǘma le gíribei Surúti, danme le bachǘlürün lúbiñe Júdas, bálügüdajame luágu ában wügǘri Társona gíriti Sáulo. Badárirubei ñi ayúmuragua lun Búngiu, \v 12 áni ayáwadaguaali ában wügǘri gíriti Ananías lun, ába líchuguni lújabu luágu lun gayára lan laríjin. \p \v 13 Dan lagáambunbalin Ananías cátei le, ába laríñagun. \p —Nabúreme, gíbeeñátia abájüdagutiña nun luágu wügǘri ligía lúma luágu sun wuríbani le ladáagubei joun ja afíñebaña buágu, Jerusalén. \v 14 Guetó, liábiña ñájoun láu ubáfu jámagiñe jábutigu fádirigu lun ladáüraguniña sun ja bánigubaña. \p \v 15 Ába laríñagun Jesúsu lun. \p —Beíba, ladǘga anúadira náali wügǘri ligía lun ladímurejan nuágu joun gürígia ja mámabaña juríu lúma joun jarúeitegu, lúma gíñe joun Israelítagu. \v 16 Narúfudubei sarágu cátei le lúnbei lasúfuriruni nueígiñe lun. \p \v 17 Ábati lídin Ananías lídoun fulásu le ñí lubei Sáulo. Ába lebélurun múnadoun, ába líchuguni lújabu luágu, ába laríñagun lun. \p —Nidúje Sáulo, loúnajañadina Wabúreme Jesúsu le arúfudagubei lúngua bun luágu ǘma le ñígiñe lubeí biábin, lun gayáraaya lan baríjin, lun gíñe berésibiruni Sífiri Sándu. \p \v 18 Lídan óra ligía, ába leíguadun camá jamuga arúraü lueígiñe lágu, ábaya laríjin. Lídan óra ligía, ába labásterún. \v 19 Lárigiñe, ába leígin, ábaya lejéredun, ába leréderun átiri wéyu jáma afíñetiña ja aganoúbaña Damásco. \s1 Lapúrichijan Sáulo Damásco \p \v 20 Ába lagúmeserun Sáulo apúrichija tídan buri jalígilisin juríu, laríñaga luágu Jesúsu lan Liraǘbei Búngiu. \v 21 Súnti ja agáambubalín, ába laweíridun janígi, jaríñagati. \p —¿Másan niján wügǘri léñaja eíbaajabáliña ja afálarubalin Jesúsu Jerusalén? ¿Ma ligía méme le ñǘbinbei ya lun lanáanguniña adáüra, lun ledéregeruniña joun jábutigu fádirigu juríu? \p \v 22 Ábatimá lapúrichijan Sáulo láu anígi, arúfudei luágu Jesúsu lan Crístubei le lúnbei lasálbaruniña gürígia lídaangiñe jafígoun, darí lun labúlieidaguágüdün jáu juríu buri ja aganoúbaña Damásco. \s1 Leséfurun Sáulo jaweí juríu \p \v 23 Lárigiñe sarágu wéyu, ába jelédegun juríu lun jáfaruni Sáulo jilágubei, \v 24 ába lasúbudirawagüdün le jabúseerubei jadǘgün lun Sáulo. Wéyuagu, áriebu, jagúrabajanja juríu luágu béna le áfuridagülei le láni ubúrugu Damásco lun jáfaruni jilágubei. \v 25 Ába jíchuguni afíñetiña lídoun ában faníñe weíriti, ába jarárigüdǘni áriebu lueígiñe baríeru le geyégubei láu ubúrugu, ába leséfurun. \s1 Sáulo ubúrugu Jerusalén \p \v 26 Dan le lachǘlürünbei Sáulo Jerusalén, ába yebe lálugun ládaragun lúngua jádoun afíñetiña, sun jagía, janúfudetiña lueí, ladǘga mafíñetiñá yebe luágu afíñejali lan luágu Jesucrístu. \v 27 Ába lanǘgüni Bernabé jagíbugiñoun apóstolugu. Ába labájüdagun joun luágu laríjini Sáulo Jesúsu luágu leíbuguniwágu, lúma luágu ladímurejan Jesúsu lun, lúma luágu lapúrichijan Sáulo furáangu luágu Jesúsu ubúrugu Damásco. \v 28 Ábati jerésibiruni Sáulo queísi jánigu, ába leíbugun jáma Jerusalén, \v 29 apúrichijeina luágu Wabúreme Jesúsu furáangu. Lárigiñe ladímurejan luágu Jesúsu jáma juríu ja adímurejabaña güriégu, asígeneja ligía jáma, ába jabúseerun jáfaruni jilágubei. \v 30 Dan le jasúbudirúnbalin afíñetiña cátei le, ába janǘgüni Sáulo ubúrugun Cesaréa, ñígiñe ába joúnajani Társoun. \p \v 31 Lídoun buri dan ligía, buíti joúserúniwa afíñetiña luágu Jesucrístu ja aganoúbaña Judéa, Galiléa, lúma Samária. Ába jedérebugudún lídan jafíñen luágu Jesucrístu, falájamei le lubeíbei, resíbi jagía gurásu lúmagiñe Sífiri Sándu. Ába agánwoundeina jamá afíñerutiña. \s1 Lareídagun Enéas \p \v 32 Dan le lebélujaña lubeí Pédro lídan buri fulásu lun líderaguniña ja afíñeñaabaña luágu Jesucrístu, ába gíñe lídin aríjaña lánigu Búngiu ja ubúrugubaña Lída. \v 33 Ñi ladárira ában wügǘri gíriti Enéas, wídü irúmu láu gabánarugu láu derégüdaü. \v 34 Ába laríñagun Pédro lun. \p —Enéas, areídaguagüda lumútibu Jesucrístu. Sarába, aráanseboún bigábana. \p Ába lásaarun Enéas óra ligía. \v 35 Ába jaríjini sun ja aganoúbaña fulásu buri Lída lúma Sarón, ába jígiruni binádu jafíñen, ába jafíñerun luágu Jesúsu. \s1 Táguyugun Dórcas \p \v 36 Lídan meja dan ligía, ñíñoun meja ában afíñetu aganoútu Jópe, gíritu Tabíta, lídan jerérun güriégu, gíritu Dórcas. Wǘri tugúya, súnwandan táu adǘga buíti, íderagua tugúya gudémetiña. \v 37 Lídoun dan ligía, ába tasándirun Dórcas, ába toúnwen, lárigiñe jágawagüdünun, ába jaríwachaguagüdünun. \v 38 Yaráfati Jópe lun Lída le ñí lubei Pédro, queíti jagáambuni afíñetiña luágu níjein lan ñi, ába joúnajan bián wügǘriña aríñaga lun. \p —Queímoun Jópe, oúfuda. \p \v 39 Ábati lídin Pédro jáma. Dan le lachǘlürünbei, ába janǘgüni tídoun rúmu to ñí tubei jiláaru, ába jagúriridágun sun würíña ja jiláguaañábaña úmari láu, ayájuaja tárigi, arúfudajoún buri dínugu túma simísi tó buri tájüchaguboún Dórcas dán meja moúnwengiru, lun. \v 40 Ába láfuridagüdǘniña Pédro sun ja ñíbaña, ába lájuduragun, ába layúmuragun lun Búngiu. Ábati laríjin tuágun jiláaru, ába laríñagun tun. \p —Tabíta, sarába. \p Ábati téfegechuni tágu, dan taríjini Pédro, ába tiñúragun túngua. \v 41 Ába lárügüdüní tújabu, ába lásaaragüdǘnun. Lárigiñe, ába lagúarun joun würíña jagía jáma jíbiri afíñetiña ja ñíbaña, ába larúfudunun joun, wínwañu. \v 42 Ába lagaambún cátei le lídan sun ubúrugu Jópe, ába sarágu jamá afíñerutiña luágu Jesucrístu. \v 43 Ába leréderun Pédro sarágu dan lídan ubúrugu ligía, lúbiñe Simón le aráansejabei úraü. \c 10 \s1 Loúnajan Cornélio oúgei Pédro \p \v 1 Ñíñein ában wügǘri ubúrugu Cesaréa gíriti Cornélio, gumándan joun súdaara ja Italiána. \v 2 Wügǘri ligía jáu sun lufámilian, derégeguatiña joúngua lun Búngiu, judúguatiña lun Búngiu láu sun máma jamá juríu. Rúti buri gíñe sarágu seínsu lun jíderawagún juríu, áni súnwandan layúmuragun lun Búngiu. \v 3 Luágu ában wéyu, queí buri ladaǘnrün ǘrüwa rábounwéyu, ába lasáliragun ában láni Búngiu ánjeli lun, furáangu, ába laríñagun lun. \p —¡Cornélio! \p \v 4 Ába leréderun Cornélio aríaguei ánjeli ligía láu sarágu anúfudei, ába laríñagun. \p —¿Ca babúseerubei, Nabúreme? \p Ába laríñagun ánjeli ligía lun. \p —Agáamba láali Búngiu bayúmuragun, aríjaleí buri cátei le badǘgübei lun bíderaguniña gudémetiña. \v 5 Oúnajabá lubeíti wügǘriña ubúrugu Jópe lun joúguni Simón, le gíñe gíribei Pédro, lun liábin bun. \v 6 Lúbiñe Simón le aráansejabei úraü, le gábanbei láru barána. \p \v 7 Dan le ñǘdünjali ánjeli le adímurejabei lúma Cornélio, ába lagúarun joun biáma jádaangiñe lumúsuniña lúma ában lisúdaaran, súdaara ligía, ában wügǘri derégeguati lúngua lun Búngiu, leménigira Cornélio. \v 8 Ába labájüdaguni sun cátei joun, ába loúnajaniña ubúrugu Jópe. \p \v 9 Larúgan amídirugu, sun ayárafadeina jamá wügǘriña ja lun Jópe, ába lamúdeirun Pédro luágun tábulugu múna le fadábei, ayúmuragua lun Búngiu. \v 10 Weírijaliti liláma óra ligía, busénjali leígin. Dan le añája lan aráanserei leígin, ába lasáliragun ában cátei lun ítara. \v 11 aríja lumúti lánjunrenchun siélu, ába tiábin ában cátoun camá jamuga gamísa weíritu gürágu lueígiñe gádürü tarígei, tiábin arárireina múarugun. \v 12 Tídan gamísa tugúya, ñíñanu sun jawúyeri anímaalu, gádürügua tugúdi, jéwe, jáma dunúru. \v 13 Ábati lagáambun laríñagun ában umálali lun. \p —Sarába Pédro, áfarabá jádaangiñe anímaalu ja lun beígin. \p \v 14 Ába loúnabun Pédro. \p —Uá, Nabúreme, meígiñajágidina ni cáta le wanǘgübei quei mabuídunti según lilúrudun Moisés. \p \v 15 Ábayati ladímurejan umálali ligía lun, ába laríñagun lun. \p —Le cátei le labuíduragüdün Búngiu, maríñagabá luágu luágu mabuídun lan. \p \v 16 Ǘrüwañein weíyaasu lasúseredun cátei le, lárigiñe, ábaya tamúdeirun gamísa tugúya siélun. \v 17 Súnti niján lan Pédro láu luweírin arítaguni luágu, asáminara ca lan laníchigubei cátei le laríjubei, ligía jachǘlürün luwǘgüriñan Cornélio, álügüdajeína tuágu lúban Simón. \v 18 Dan jachǘlürün tubéneri múna, ába jálügüdajan rein ánjein ñí lubei lagánawa ában gíriti Simón le gíñe únbei jaríñaga Pédro. \v 19 Queíti buga nijágua lan Pédro asáminara luágu cátei le asáliragubei lun, ába laríñagun Sífiri Sándu lun. \p —Añája ǘrüwa wügǘriña álugabu, \v 20 raríba, oúfudabá, beíba jáma láu afíñeni ladǘga áu lan oúnajabalíña. \p \v 21 Ábati larárirun Pédro le ñíjin jabeí wügǘriña ja loúnajabaña Cornélio, ába laríñagun joun. \p —Áu le jáluajabei. ¿Ca gabǘgürübalün? \p \v 22 Ába jaríñagun. \p —Loúnajan gumándan le gíribei Cornélio wagía, ában wügǘri surúti, derégeguati lúngua lun Búngiu, jínsiñeti joun sun juríu. Ñǘbinti ában ánjeli aríñaga lun lun loúnajan oúgabu lun bídin lúbiñe, lun lagáambuni le lúnbei baríñaguni lun. \p \v 23 Ábati lebélaagüdüniña Pédro, ába jeréderun lúma ñi áriebu ligía. Larúgan, ába lídin Pédro jáma, ñǘdüntiña gíñe jádaangiñe afíñetiña ja aganoúbaña Jópe jáma. \p \v 24 Larúgan, ligía jachǘlürün Cesaréa, le ñí lubei Cornélio agúrabajaña jáu lidújeñu jáma jabuídun-ágei lumádagu ja lamísurajabaña. \v 25 Dan lachǘlürün Pédro, ába láfuridun Cornélio erésibirei, ába lájuduragun ligíbugiñe láu sarágu inébesei. \v 26 Ába liñúraguni Pédro, ába laríñagun lun. \p —Ráramabá, wügǘri giñe áu bíledi. \p \v 27 Súnti niján lan adímureja lúma, ába lebélurun, ába ladárirun sarágu gürígia adámuriñu ñi. \v 28 Ábati laríñagun Pédro joun. \p —Subúsi jumúti luágu mája lan wafíñen wagía juríu lun joúndaragun juríu jáma ja mámabaña juríu quei jugúya, ni lun webélurun tídoun jában lueí wasálirun mabuídunga ligíbugiñe Búngiu. Wel, arúfuda láali Búngiu nun luágu mabúseerun lan lun noúseruniña ja mámabaña juríu queísi gürígia mabuíduntiña. \v 29 Ligía nánjanrunbei niábin dan le boúnajanbei nuágu. Buséntina jamúgati nasúbudiruni ca lan lébubei joúnajan nuágu. \p \v 30 Ábati loúnabun Cornélio. \p —Ǘrüwa wéyu guetó, queíburi óra le, ñáñadina núbiñe ayúmuragua lun Búngiu ladaǘrün ǘrüwa rábounwéyu, queísi wéchun, ligía lasáliragun ában wügǘri nun táu ában dáüguaü mirítu. \v 31 Ába laríñagun nun. “Cornélio, agáamba láali Búngiu bayúmuragun, jarítaguaaliti luágu buri cátei le badǘgübei lun bíderaguniña gudémetiña. \v 32 Oúnajabá lubeíti wügǘriña ubúrugu Jópe oúgei Simón le gíñe gíribei Pédro, lúbiñe ábanya Simón aráansejati úraü, le gábanbei láru barána, ñi lagánawa.” \v 33 Ába lubeíti noúnajan oúgabu furése, áni buítiti badǘga biábin. Guetóti awánja sun wagía ya ligíbugiñe Búngiu, buséntiwati wagáambuni le laríñagubei Wabúreme Búngiu bun lun baríñaguni woun. \s1 Lapúrichijan Pédro lúbiñe Cornélio \p \v 34 Ábati lagúmeserun Pédro adímureja, ába laríñagun. \p —Subúdi náali guetó luágu ában lan lábu lanǘgüniña Búngiu sun gürígia. \v 35 Resíbirügü lumútiña sun ja inébejabúbaña lun áni adǘga jameí le buídubei, dándu juríu quei ja mámabaña juríu. \v 36 Adímurejati Búngiu joun ladǘgawagun Israél, adímurejeina ugánu luáguti gayára lan jaráandarun gürígia luma Búngiu lídaangiñe Jesucrístu, le Jabúremebei sun gürígia. \v 37 Jugúya, subúdi jumúti cátei le asúseredubei jageíra juríu buídu, le agúmeserubei Galiléa lárigiñe lapúrichijan Juan, áni abásteragüdaja ligía. \v 38 Subúdi jumúti luágu rúlaani Búngiu lubáfu Sífiri Sándu lun Jesúsu Nazarétna, luágu meja gíñe ladáagun buíti, lúma lareídaguagüdüniña ja asúfurirubaña lábugiñe lubáfu Máfia. Ladǘgünbalin buri meja cátei le, ladǘga ñíñein lan Búngiu lúma. \v 39 Wagía geféentiwa luágu sun cátei le ladǘgübei Jesúsu Jerusalén lúma lídan sun líbiri jageíra juríu. Lárigiñe, ába jáfaruni jilágubei láu jádaraguní luágu ában gurúwa. \v 40 Sarágüda lumúti Búngiu lídaangiñe oúweni luágu lǘrüwan wéyu, ába larúfudaguágüdüni lúngua wínwañu woun. \v 41 Marúfudagúnti lúngua joun sun gürígia, lueídügüya woun, wagía le anúadaja láañabaña Búngiu lúmagiñe binárü quei geféentiña luágu lásaarun lídaangiñe oúweni. Joútiwa lúma, gurá wagía lúma lárigiñe lásaarun lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. \v 42 Ába loúnajaniwa apúrichija joun gürígia luágu, lun giñe waríñaguni luágu rúlaali lan Búngiu Jesúsu méme le lun lagúseragüdüniña ja wínwangiñabaña jáma ja jiláguaañábaña dánme le lagíribudun uboúagun. \v 43 Adímurejaaña meja gíñe sun profétagu luágu Jesúsu lúmagiñe binárü, luágu sun lan ja afíñebaña luágu, resíbi jamáni ferúdun luágu jafígoun. \s1 Jerésibiruni ja mámabaña juríu Sífiri Sándu \p \v 44 Ñígili Pédro adímureja, ligía liábin Sífiri Sándu jádoun ja agáambajabalin ladímurejan. \v 45 Játi juríu ja afíñetiña luágu Jesucrístu ja ñǘbinbaña úara lúma Pédro, ába laweíridun janígi láu liábin Sífiri Sándu jádoun ja mámabaña juríu. \v 46 Agáamba jamútiña adímureja dimúrei le mámabei jerérun, adímureja jagía luágu luweírigun Búngiu. \v 47 Ábati laríñagun Pédro. \p —¿Majoúabei funági lun jabásterún gürígia ja, quei resíbi jamáali lubeí Sífiri Sándu queígubeirügü wagía? \p \v 48 Ába líchugun dimúrei lun jabásterun lídan líri Jesucrístu. Lárigiñe, ába jayúmuragun lun Pédro lun leréderun átiri wéyu jáma. \c 11 \s1 Labájüdagun Pédro joun tílana ligílisi to Jerusalénboun luágu le asúseredubei Jópe \p \v 1 Ába jagáambuni apóstolugu jáma jíbiri afíñetiña ja Judéabaña luágu ánjaaña lan gíñe ja mámabaña juríu lun láni Búngiu ugánu luáguti Wasálbaragüle, Jesucrístu. \v 2 Dánti le lagíribudun Pédro Jerusaléoun, ába jachúrajani juríu ja afíñetiña, \v 3 jaríñaga. \p —¿Cámesan bídin aríjaña ja mámabaña juríu, áni jou amǘrü jáma? \p \v 4 Ábati labájüdaguni Pédro sun le asúseredubei joun lúmagiñe lagúmeseja, ába laríñagun. \p \v 5 —Ubúruguñadina Jópe, ayúmuragua lun Búngiu, ligía naríjin ában cátei lasáliragun nun camá jamuga ában gamísa weíritu tarárirun siélugiñe, gürágu lueígiñe gádürü tarígei, tiábin chülǘ le ñí nubei. \v 6 Dan le naríjin tuágun buídu lun naríjin ca lan tídaanbei, ába naríjin anímaalugu gádürügua tugúdi ñi, anímaalugu gáñitiña, jéwe, jáma dunúru. \v 7 Ába nagáambun laríñagun ában umálali nun. “Sarába Pédro, áfarabá jádaangiñe, joúbei.” \v 8 Ába naríñagun. “Uá, Nabúreme, ladǘga meígiñajágidina ni cáta le wanǘgübei quei mabuídunti según lilúrudun Moisés.” \v 9 Ábayati ladímurejan umálali siélugiñeti ligía nun, laríñaga nun. “Le cátei le labuíduragüdün Búngiu, maríñagabá luágu luágu mabuídun lan.” \v 10 Ǘrüwañein weíyaasu lasúseredun cátei le, lárigiñe, ábaya tamúdeirun siélun. \v 11 Lídan óra ligía, ligía jachǘlürün ǘrüwa wügǘriña tídoun múna to ñí nubei, oúnajoútiña Cesaréagiñe álugana. \v 12 Ába laríñagun Sífiri Sándu nun lun nídin jáma láu afíñeni. Ñǘdüntiñá giñe sísi afíñetiña ja núma. Dan wachǘlürün Cesaréa, ába webélurun sun wagía lúbiñoun ában wügǘri, \v 13 le abájüdagubei woun luágu nege laríjin ában ánjeli rára lúbiñe, ába lán nege laríñagun ánjeli ligía lun. “Oúnajabá wügǘriña lun joúdin ubúrugu Jópe oúgei Simón le gíñe gíribei Pédro, \v 14 laríñagubei bun ída lúba lan gayára lan basálbarun jáu sun bufámilian.” \v 15 Dan nagúmeserúnbei adímureja joun, ába liábin Sífiri Sándu jádoun queí meja liábin wádoun furúmiñe. \v 16 Ábati narítagun luágu lé meja laríñagunbei Wabúreme. “Inárüni luágu badíseigüda lan Juan láu dúna, ánjein Búngiu, labásteragüdübadün láu Sífiri Sándu.” \v 17 Ánjeinti ru lubálin Búngiu líbe le líchubei woun, wagía le afíñeelibei luágu Jesucrístu, joun, ¿cátanañadináti lun neréderubei lan le labúseerubei Búngiu ladǘga? \p \v 18 Dánti le jagáambuni afíñetiña ja Jerusalénbaña cátei le, ába jámanichun. Ába jadímurejan luágu luweírigun Búngiu, ába jaríñagun. \p —¡Rújali lubeí giñéti Búngiu ubáfu joun ja mámabaña juríu lun jasáansiruni jagáburi, lun gayára lan jabíjin ibágari magúmuchaditi! \s1 Ligílisi to Antioquíana \p \v 19 Dan le láfarúnbei Estéban, ába gíñe jagúmeserun eíbaajaña ja jíbiri afíñetiña, ába janúrajan jíbiri chülǘ Fenícia, Chípre, luma Antioquía. Ñi jíchigei ugánu luáguti lasálbaruniña Jesucrístu gürígia lídaangiñe jafígoun joúnrügü juríu, máma joun ámu gürígia. \v 20 Ánjeinti afíñetiña ja Chíprena jáma Cirénena, ába jachǘlürün Antioquía, ába gíñe jadímurejan joun ja mámabaña juríu, ába jíchuguni ugánu luáguti Wabúreme Jesucrístu joun lun jasálbarun. \v 21 Ñíñein lubáfu Búngiu jáma afíñetiña jagía, sarágu ja mámabaña juríu, ába jígiruni binádu jafíñen, ába jafíñerun luágu Jesucrístu. \p \v 22 Dan lachǘlürünbei ugánu le lábun jagáambun afíñetiña ja Jerusalénbaña, ába joúnajani Bernabé Antioquíoun. \v 23 Dan lachǘlürünbei Bernabé, ába laríjini luágu binílaaña lan Búngiu gürígia ja mámabaña juríu, ába lagúndaarun sarágu. Ába labímejaniña súngubei lun jafálaruni Wabúreme Búngiu táu sun janígi. \v 24 Bernabé, ában meja wügǘri buíti, derégeguati lúngua lun Sífiri Sándu le gumúti, buin líña gíñe láu afíñeni luágu Jesucrístu, ítara liña lagáñeirun sarágu gürígia lun Jesucrístu. \p \v 25 Lárigiñe, ába lídin Bernabé Társo áluajei Sáulo, dan ladáriruni, ába lanǘgüni Antioquíoun. \v 26 Ába jeréderun ñi jáma tílana ligílisi ában irúmu, arúfudaja joun sarágu gürígia. Ñí Antioquía lagúarúa joun afíñetiña “Cristiánugu” furúmiñe. \p \v 27 Lídan dan ligía, ába joúdingua já buri profétagu Jerusaléngiñe lun Antioquíoun. \v 28 Ában jádaangiñe, gíriti Ágabo, ába laráramun jádan afíñetiña, ába laríñagun láu le lasúbudirágüdübei Sífiri Sándu lun luágu liábiba lan ában oúnwenbun ilámaü lídan sun uboú, áni suséreti lídan lidáani larúeijan Cláudio. \v 29 Ábati joúndaragun afíñetiña ja Antioquíana lun joúnajan seínsu joun afíñetiña ja Judéabaña según le jayáraati íchiga. \v 30 Ítara líña jadǘgüni, ába joúnajani seínsu ligía lúma Sáulo joun tábutigu jalígilisin afíñetiña Judéana. \c 12 \s1 Loúnwen Jacóbo lúma ladaürǘn Pédro \p \v 1 Lídan dan ligía, ába lagúmeserun urúei Heródes eíbaajaña jádaangiñe afíñetiña. \v 2 Ába láfaragüdǘni Jacóbo le lamúlen Juan táu efeín, \v 3 queíti laríjin láu gúnda jamá juríu láu cátei le, ába gíñe lanǘgüni Pédro adáüra. Lídan buri wéyu le fédu le ídaanbei teigúa fein magánatu ísi lasúsereda cátei le. \v 4 Lárigiñe lanǘgüni Heródes Pédro adaǘra, ába ládaruni furísunrugun jáu díisi-sísi súdaaragu oúnigira gádürü gádürü, larítagun lún yebe laságaruni jagíbugiñe lílana fulásu lárigiñe fédu lun lagúserun. \v 5 Ñíñein lubeíti Pédro furísunrugu toúnigiwañu buídu, merédeti jayúmuragun tílana ligílisi lun Búngiu luágu. \s1 Leséfuruni Búngiu Pédro furísunrugúgiñe \p \v 6 Áriebu le lubáragiñe wéyu lé yebe lúnbei laságaruni Heródes Pédro jagíbugiñoun gürígia, larúmuguña Pédro jamídaangua bián súdaara, gürágu ligía láu bián güríngüri, jámaya bián súdaara luágu béna oúnigira. \v 7 Sódini, ligía lasáliragun ában láni Wabúreme ánjeli, ába larúgoungadún furísunrugu. Ába lagúuruni ánjeli ligía loúbawagu, ába lagáguduni, ába laríñagun lun. \p —Sarába furése. \p Ábati láburujan güríngüri lueígiñe lújabu Pédro, \v 8 ába laríñagun ánjeli ligía lun. \p —Murúbei bubélitin, daǘbounme bigeídin. \p Lárigiñe ladǘgüni Pédro sun líra, ába laríñagun ánjeli ligía lun. \p —Daǘboun babíte, falábana. \p \v 9 Ába láfuridun Pédro lárigi ánjeli ligía, ibídiñoun lun ánjein inárüni lubeí lúmoun máma lan inárüni cátei le ladǘgübei ánjeli ligía. Genégetimáati lun camá gewénediñein. \v 10 Ába jásügürün jáu furúmiñetiña oúnigirutiña, sügǘ jamaña jabíaman, dánti le jachǘlürün luágun béna le gürábu le ǘmadagiñebei, ába lánjunrenchun lúngua. Ába jáfuridun, lárigiñe jánjiñuragún ában ǘma, ába lígiruni ánjeli ligía Pédro lábugua. \v 11 Ligíaali lárügüdagun Pédro lúngua, ába laríñagun. \p —Aná guetó, subúdi náali luágu oúnaja láali lan Búngiu ánjeli lun leséfurunina lueí Heródes lúma lueí sun lé yebe jabúseerubei juríu jadǘgün náu. \p \v 12 Asáminareína ligía Pédro luágu cátei le, ába lídin túbiñoun María to lúguchu Juan Márcos, le ñí jabei sarágu gürígia adámuriñu ayúmuragua lun Búngiu luágu. \v 13 Dan lacaǘjan luágu lubéneri bürǘrü, ába táfuridun ában irájü músu, gíritu Róde, aríja ca lan agúajabei. \v 14 Dan tasúbudiruni luágu Pédro lan luágu lumálali, bulíei tumúti tánjunrenchuni béna, le luweírin tugúndan, ábarüga teíbaagun múnadoun awísaja luágu niján lan Pédro bénabu. \v 15 Ábati jaríñagun tun. \p —¡Lǘlüjaali báu! \p Ába taríñagun joun luágu choúru tan luágu ligía lan. Ába jaríñagun. \p —Máma ligía, fágua láfurugu. \p \v 16 Niján mémeti Pédro acaǘnja luágu béna. Dan jánjunrenchuni, ába laweíridun janígi dan le jaríjini. \v 17 Ába líchugun seíni joun láu lújabu lun jámanichun, ába labájüdaguni joun ída líña lan laságaruni Búngiu furísunrugúgiñe, lárigiñe, ába laríñaga joun. \p —Abájüdagua jumeí cátei le lun Jacóbo lúma joun jíbiri afíñetiña. \p Ábati láfuridun, ába lídin lídoun ámu fulásu. \p \v 18 Dan larúgadunbei, niján luwúyerigu samínaü jádan súdaara, ladǘga ibídiñeti joun ca lan susérebei lun Pédro. \v 19 Ába loúnajan Heródes áluajei, quei madári jamáni, ába lálügüdaguniña súdaara já buga oúnigirubalin, lárigiñe, ába láfaraguágüdüniña jilágubei. Lárigiñe, aba láfuridun Heródes Judéagiñe, ába lídin agánawa Cesaréa. \s1 Loúnwen Heródes \p \v 20 Weíriti ligáñi Heródes jáma gürígia ja aganoúbaña Tíro lúma Sidón, ánjein jagía, ába jebélurun lídoun ában arítaguni lun joúnajan wügǘriña lun jadímurejan lúma luágu jafúleisein. Dan le jachǘlürün, ába jagáñeiruni Blásto, ában wügǘri íñuguti láni Heródes, lun líderaguniña adílijei sun cátei, ladǘga lageíragiñe Heródes jabíja eígini. \v 21 Ába lagúaragüdǘn Heródes jawágu luágu ában wéyu, wéyu ligía, ába ladáürunun lanáangun to lanáangun urúei, ába lañúurun luágu lála le ñígiñe lubeí lagúmadija, ába ladímurejan joun. \v 22 Ábati jagúmeserun gürígia agúaraja. \p —¡Máma wügǘri adímurejabei, búngiu adímurejabei! \p \v 23 Lídan óra ligía, ába lasándiragüdǘni láni Búngiu ánjeli Heródes, ladǘga lanáangun lúngua luágu jerérun gürígia, míchu lumúti linébese Búngiu lun, ába jeígini jéweraü, ába loúnwen. \p \v 24 Abúruchagueínatimá ligíati ugánu le láni Búngiu, apúrichijoúati lídan sun fulásu. \p \v 25 Dan jagúmuchuni Bernabé lúma Sáulo jawádigimari, ába jagíribudun Jerusaléngiñe barüína jameí Juan Márcos jámagua. \c 13 \s1 Jagúmeseruni Bernabé lúma Sáulo jawádigimari apúrichijei Lerérun Búngiu \p \v 1 Tídan ligílisi to Antioquíaboun, ñíñanu profétagu jáma maésturugu. Wügǘriña jagía. Bernabé, Simón, le únbei jaríñaga Wuríti, Lúcio le Cirénena, Manaén le agǘriarúbei úara lúma Heródes le gumádimati Galiléa, lúma Sáulo. \v 2 Luágu ában wéyu dan le jájuduragun lun Búngiu, ayúnara jagía, ába laríñagun Sífiri Sándu joun. \p —Dírei jumeí Bernabé lúma Sáulo nun lun wadágimanu le únbei nanúadiraña. \p \v 3 Lárigiñeti jayúmuragun lúma jayúnarun, ába jíchuguni jájabu jawágu Bernabé lúma Sáulo, ába joúnajaniña luágu jawádigimari. \s1 Japúrichijan Bernabé lúma Sáulo lídan fulásu le Chípre \p \v 4 Ítara líña loúnajaniña Sífiri Sándu Bernabé lúma Sáulo, ába joúdin Seléucia, ñígiñe, jádina lun joúdin luágun uboúju le Chípre. \v 5 Dan jachǘlürün lídan ubúrugu le gíribei Salamína, líbiri méme Chípre, ába jagúmeserun apúrichijei lerérun Búngiu tídan jalígilisin juríu. Ñǘdünti gíñe Juan Márcos jáma, íderaguaaña. \v 6 Eíbuga jamúti sun uboúju ligía chülǘ lúmoun fulásu le gíribei Páfos. Ñi jadárira ában juríu gíriti Barjesús, garíyajati wügǘri ligía, ye ligía, laríñaga luágu proféta lan. \v 7 Garíyajati ligía lúmañein gumádimati le Sérjio Páulo, ában wügǘri janíchiguti. Ába loúnajan gumádimati ligía luágu Bernabé lúma Sáulo ladǘga busén lan lagáambuni lerérun Búngiu. \v 8 Ánjein garíyajati ligía, le méme gíribei Elímas, sigéne lumútiña lueí yebe lafíñerun gumádimati luágu le jaríñagubei lun luágu Jesucrístu. \v 9 Sáuloti, le méme gíribei Páblo, buin líña láu lubáfu Sífiri Sándu, ába laríaguni Elímas, \v 10 ába laríñagun lun. \p —¡Yéetibu, buin bíña láu wuríbani, liraǘ Máfia amǘrü, lágani sun le buídubei! ¿Ca uágu meréde lubeí beyéejan luágu lémeri Búngiu le surúbei? \v 11 Guetó láburuja ligáñi Búngiu buágun, berédera maríjinga luágu átiri dan. \p Lídan óra ligía, ába labúrigadún láu, ába láluajan cába lan árüjei lújabu, ladǘga maríjinjali lan. \v 12 Dan laríjini gumádimati cátei le, ába lafíñerun luágu Jesucrístu, weíriti lanígi láu le jarúfudajabei luágu Wabúreme Jesucrístu. \s1 Páblo lúma Bernabé ubúrugu Antioquía \p \v 13 Ába láfayarun Páblo jáma líbirigu Páfosgiñe lun ubúrugun Pérge, le lídaanbei fulásu gíriti Panfília. Ánjein Juan Márcos, ába lígiruniña, ába lagíribudun Jerusaléoun. \v 14 Lárigiñe, ába jásügürün Pérgegiñe lun ubúrugun Antioquía, le lídaanbei Pisídia. Ába jebélurun lídan wéyu le eméraaguagülei tídoun jalígilisin juríu, ába jañúurun ñi. \v 15 Lárigiñeti taliijoúniwa líburu to lánina lilúrudun Moisés túma buri líburu to jabǘrüjaboun profétagu, ába joúnajan ábutigu aríñaga joun. \p —Wadújeñu, ánjein níjein lubeí dimúrei lun jaríñaguni joun gürígia ja, aríñaga jumeí guetó. \p \v 16 Ábati lásaarun Páblo, ába ladǘgün seíni joun láu lújabu lun jámanichun, ába laríñagun. \p —Agáamba jumá, wügǘriña Israelítagu júma jugúya le ájuduragubei lun Wabúngiute. \v 17 Búngiu le Jabúngiute Israelítagu, anúadaja lumútiña meja binádu wagǘbürigu lun lánigubaña lan, ába ladǘgüniña ábanme oúnwenbun násiñun dán meja le añájagua lan agánawa quei teréncha Ejípto, lárigiñe, ába laságaruniña lídaangiñe fulásu ligía láu lubáfu. \v 18 Awánda lumúti Búngiu luríban jagáburi lídan fulásu mageírawati queí buri bián-wein irúmu. \v 19 Lárigiñe, ába lagúmuchaguagüdüni sédü násiñun ja aganoútiña Canaán lun líchuguni jafúlasun joun binádu wagǘbürigu luára gádürü-san-dimí irúmu. \v 20 Lárigiñe, ába líchugun gürígia lun jagúseragüdüniña darí lúmoun lidáani proféta Samuél. \v 21 Ábati jamúriajan ában urúei lun ligíaba lan agúmadiraña, ába líchuguni Búngiu Saúl joun jarúeiteme luágu bián-wein irúmu, Saúl ligía, liraǘ Cis, ladǘgawagun Benjamín. \v 22 Lárigiñe, ába lagídaruni Búngiu arúeijani lueí Saúl, ába líchuguni lun Davíd, le uágubei laríñaga. “Darína Davíd, liraǘ Isaí, ában wügǘri le áubei nagúndaara, áni ladǘgübei sun le nabúseerubei.” \v 23 Jádaangiñe ladǘgawagun Davíd ligía liábin Jesúsu le loúnajabei Búngiu lun jasálbarun Israelítagu, queí meja laríñaguni. \v 24 Lubáragiñebei liábin Jesúsu uboúagun, apúrichijati Juan joun sun Israelítagu, laríñaga joun luágu lúnti lan jasáansiruni jagáburi, badísei jagíame. \v 25 Dan le layárafadúnbei dan lun loúnwen Juan, ába laríñagun. “Mámatia áu le uágubei jarítagua luágu áu lan, liábiba ában nárigi, ni cáta áu loúbagiñe, madǘnatina ni íbini lun nafáragadunun ligeídin.” \p \v 26 ‘Nidújeñu, jugúya le jarájüñübei ladǘgawagun Abrahám, júma jugúya le mámabei ladǘgawagun Abrahám, inébejabutün lun Búngiu. wagía gürígia ja únbaña loúnajoúa ugánu le luáguti Wasálbaragüle. \v 27 Já meja gürígia ja aganoúbaña Jerusalén jáu sun jábutigu, ibídiñetí yébe joun ca lan Jesúsubei, úa ligía gunfaráanda jamáni jerérun profétagu, láu sun aliijoúa lan jerérun tídan jalígilisin ságü luwéyuri eméraaguni, jagía guánarügüti gúnfuli jamúti le bürǘwañubei láu jasíadiruni Jesúsu lun loúnwen. \v 28 Láu sun madári jamá lidúnrun Jesúsu lun gayára lan jáfaruni jilágubei, amúriajatiña lúma Piláto lun láfaragüdǘni jilágubei. \v 29 Dánti le adǘga jamáali sun le taríñagubei Lerérun Búngiu luágu, ába jarárigüdǘni lueígiñe gurúwa, ába jíchuguni lídoun lumúaja. \v 30 Ába lásaaragüdüni Búngiu lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. \v 31 Arúfudaguati Jesúsu lúngua wínwañu luágu sarágu weíyaasu joun ja ñǘbinbaña lúma luágu luweíyasun Galiléagiñe lun Jerusaléoun, jagíati geféenbaña luágu joun gürígia guetó. \p \v 32 ‘Wíchiguñein lubeíti ugánu le jun, luágu darádu lé meja ladǘgübei Búngiu jáma binádu wagǘbürigu \v 33 gúnfuli láali woun, wagía le jadǘgawagun, láu lásaaragüdüni Jesúsu, quei laríñaguni tídan lilíburun, lídan libíaman Sálmo. “Niraǘ amǘrü, rúnaali ubáraü le bun ugúñe.” \v 34 Aríñaga láali meja Búngiu luágu lásaaragüdüni Jesúsu lídaangiñe oúweni lun mañáladun lan lúgubu, dan laríñagun tídan líburu to Lerérun. “Níchugubei abíniruni le uágubei naríñaga lun Davíd bun, gayáraati beménigidun luágu.” \v 35 Laríñaga gíñe Davíd lídan ábanya Sálmo. “Mígirunbadibu lun lañáladun lúgubu Biraǘ le jínsiñebei bun.” \v 36 Davíd, seríwiti méja joun ja lánina lidáani quei laríñaguni Búngiu lun, lárigiñe, ába loúnwen, ába labunún le ñí lubei jabunúa lagǘbürigu, ába lañáladun lúgubu. \v 37 Ánjeinti Jesúsu, sarágüda lumúti Búngiu lídaangiñe oúweni, mañáladunti lúgubu. \v 38 Nidújeñu, lúnti lubeíti jasúbudiruni luágu lídaangiñe lan Jesúsu ferúdunawa lan wafígoun. Ligía ugánu wanǘgübei jun. \v 39 Lídaangiñeti gíñe, chibáwaali lubeí sun wafígoun, sun wagía le afíñebei luágu, gidáwa ligía wadúnrun ligíbugiñe Búngiu, cátei lé meja siñá lubei lilúrudun Moisés adǘga. \v 40 Toúnigi jumá lubeíti lueí láburujan ligáñi Búngiu juágun queísi jaríñaguni profétagu dan le jaríñagunbei. \q1 \v 41 Jugúya le éjerajabei náu, weírilá janígi, áni gumúgua jumá, \q1 ladǘga áu le Búngiubei, nadǘgüba cátei weínamuburiti, daríme lun mafíñen jumá, íbini jabájüdaguni ámu jun. \p \v 42 Dan le láfuridunbei Páblo jáma lánigu tídaangiñe ligílisi, ába jamúriajan jáma lúnya jadímurejan joun luágu buri cátei le lewéñegua dimáasu. \v 43 Dan lagúmuchun jadámuridagun ligílisirugu, sarágu jádaangiñe juríu jáma buri ja ígirubalin binádu jafíñen lun jafálaruni jafíñen juríu, ába jafálaruni Páblo lúma Bernabé. Ába jadímurejan Páblo lúma Bernabé jáma, ába jaríñagun joun lun jasígirun eménigira luágu lareídun Búngiu. \p \v 44 Lewéñegua dimáasu, le luwéyuri eméraaguni, ába joúndaragun jíbe-ágei lílana fulásu lun jagáambuni lerérun Búngiu. \v 45 Láu jaríjin juríu sarágu gürígia agáambajei lerérun Búngiu, ába jeméendüjan, ába jagúmeserun asígenerei Páblo, anába jameí líri Jesúsu. \v 46 Ábati jadímurejan Páblo lúma Bernabé manúfudeiga, ába jaríñagun. \p —Lúnti yebe wíchuguni ugánu lúmagiñeti Búngiu luágu Wasálbaragüle jun furúmiñe, jugúya le juríu, quei mabúseerun jumá jerésibiruni ugánu ligía, láu líra jarúfuduñein luágu madǘna jumáni ibágari le magúmuchaditi, ítara líña weíbugagubeíti apúrichija joun ja mámabaña juríu. \v 47 Ladǘga ítara líña laríñaguni Wabúreme woun. \q1 Níchuguñadibu lun bíchuguni larúgounga joun ja mámabaña juríu, \q1 lun gayáraabei lan jasálbarun ja aganoúbaña lídan lagúmujoún fulásu uboúagu. \p \v 48 Dan jagáambuni ja mámabaña juríu cátei le, ába jagúndaaragun, ába jagúmeserun aríñaga luágu buídu lan láni Búngiu ugánu, ába jafíñerun sun ja lúnbaña jafíñerun luágu Jesucrístu, ja lúntiñabaña ibágari le magúmuchaditi. \v 49 Ítara liña lapúrichijoún lerérun Búngiu lídan sun fulásu ligía. \v 50 Ába jadímurejan juríu jáma würíña gúnfulitiña, inébewa jagía, lúma jáma wügǘriña weírigutiña ñi ubúrugu, ába jínchajániña lun jeíbaajaniña Páblo lúma Bernabé darí lun jabúguniña lídaangiñe fulásu ligía. \v 51 Ábati jáfuruduní calíqui lueígiñe jagúdi, arúfudei luágu mabuídun lan joúserun lílana fulásu ligía, ába joúdin ubúrugun Icónio. \v 52 Gúndaañu jáña afíñetiña Antioquía luágu jabágari lúma Crístu, weíriti jedéregeragun joúngua lun Sífiri Sándu. \c 14 \s1 Páblo lúma Bernabé ubúrugu Icónio \p \v 1 Ába jebélurun Páblo lúma Bernabé tídoun jalígilisin juríu ubúrugu Icónio, ába japúrichijan, buíti jadímurejan darí lun jafíñerun sarágu, dándu juríu quei máma juríu, luágu Jesucrístu. \v 2 Juríu ja mafíñebaña luágu Jesucrístu, ába jínchajaniña ja mámabaña juríu, amísiñedagǘdaña afíñetiña joun. \v 3 Ligía jeréderunbei Páblo lúma Bernabé sarágu dan ñi, ába jadímurejan furáangu, manúfudeiga, jeménigiñu luágu Búngiu, arúfuda lumúti Wabúreme luágu inárüni lan cátei le japúrichijabei luágu lareídun, láu líchuguni ubáfu joun lun jadáagun seíni lúma miláguru. \v 4 Fánreinguañu jáña lílana ubúrugu ligía, jíbiri jámagiñeñanu juríu, jíbiri jámagiñe apóstolugu. \v 5 Játi juríu jáma ja mámabaña juríu, ába jebélurun lídoun ában arítaguni jáma gumádimatiña lun jeíbaajaniña apóstolugu lúma lun jachámuragun dǘbü jawágun. \v 6 Ánjein Páblo lúma Bernabé, ába jasándiruni, ába joúdin lídoun buri fulásu le gíribei Lístra lúma Dérbe, biáma fulásu le láni méme fulásu le Licaónia, lúma geyégua láu, \v 7 apúrichija jamúti gíñe ugánu luáguti Wasálbaragüle Jesucrístu ñi. \s1 Jachámuragun dǘbü luágu Páblo lídan fulásu le Lístra \p \v 8 Ñíñein ában wügǘri meíbugunti, Lístra, ñun líña ladǘga ítaragubeíñein lan lúmagiñe lagǘriajoún, meíbugungubeíti. \v 9 Lagáambajañein wügǘri ligía le laríñagubei Páblo, láu laríjin Páblo luágun, ába lasúbudiruni luágu afíñe lan wügǘri ligía luágu gayára lan lareídagun. \v 10 Ábati laríñagun Páblo lun láu umálali jéreti. \p —Ráramabá luágu bugúdi. \p Ába lachúbarun wügǘri ligía arárama, ába lagúmeserun eíbuga. \v 11 Dan jaríjini gürígia cátei le ladǘgübei Páblo, ába jagúmeserun agúaraja lídan jerérun Licaóniana, jaríñaga. \p —¡Raríjaña búngiugu quei jagáburi wügǘriña wámoun! \p \v 12 Jaríñaga luágu Bernabé búngiu Júpiter, luágu Páblo búngiu Mercúrio, ladǘga ligía lan adímurejabei. Nújein lúban jabúngiute Júpiter boúgudiñoun lueí ubúrugu, \v 13 ába liábin lufádirin Júpiter ñígiñe barüína wügǘriña bágasu lúma buri fulúri luágun lubéneri ubúrugu, busénti yebéti ligía jáma buri gürígia lun jáfaruniña bágasu jagía lun jadágaragüdǘn joun Páblo lúma Bernabé. \v 14 Dan jasúbudiruni Páblo lúma Bernabé cátei lan jabúseerunbei gürígia ja jadǘgün, ába jajeíridagunun janáangun le luweírin lubéresen cátei le joun, ába jádaragun joúngua jádoun gürígia agúarajeina. \p \v 15 —¡Wügǘriña! ¿cámesan jabúseera jadǘgüni cátei le? Wügǘriña giñétia wagía quei jugúya, wayábiña aríñaga jun lun jígiruni cátei buri le mabuídunbei, lun jafálaruni Búngiu le wínwanbei, le adǘgübalin siélu lúma uboú, barána lúma sun cátei le lídaanbei. \v 16 Lídan meja dan le sügǘjalibei, ígira lumútiña meja Búngiu gürígia lun jadǘgüni le jabúseerubei, \v 17 láu sun, arúfuda láani joun gürígia cáteiñein lan láuja buídu le ladǘgübei joun. Rúti júya woun lúma alúbajani buíti, ru ligía eígini buídurügüti woun, belúgüda lumúti ugúndani tídoun wanígi. \p \v 18 Láu sun aríñaga jamáni Páblo lúma Bernabé sun cátei le joun, jénreengu mémegili jeréderuniña gürígia lueí jáfaruniña bágasu jagía lun jadágaragüdǘn joun. \p \v 19 Ábati jachǘlürün juríu Antioquíagiñe lúma Icóniogiñe, ába jagáñeiruni jarítagun gürígia lun jachámuragun dǘbü luágun Páblo. Lárigiñe, ába jadúruguduní bougudín lueí fulásu, sun jaríñagun luágu jiláali lan. \v 20 Dan le jagúriridágun afíñetiña láu Páblo, ába lásaarun, ábaya lebélurun fulásurugún. Larúgan, ligía lídin lúma Bernabé ubúrugun Dérbe. \p \v 21 Lárigiñe lapúrichijaní ugánu luáguti Wasálbaragüle ñi Dérbe, le ñí jabei sarágu gürígia afíñerutiña luágu Jesucrístu, ába jagíribudun, ába joúdin Lístra, Icónio lúma Antioquía. \v 22 Rútiña gurásu joun afíñetiña ja lídaanbaña buri fulásu ligía, aríñaga jagía joun lun jasígirun derégüdagu lídan jafíñen, aríñageina jagía joun luágu lúnti lan wasúfurirun sarágu lun gayára lan webélurun lídoun larúeijan Búngiu. \v 23 Rútiña gíñe ábutigu lídan cáda jadámurin afíñetiña. Lásunti jayúmuragun lúma jayúnarun, ába jedéregeruniña lábun laríaajan Búngiu le uágubei jafíñera. \s1 Lagíribudun Páblo lúma Bernabé Antioquíoun \p \v 24 Lárigiñe, ába jásügürün Pisídiagiñe, ába jachǘlürün Panfília. \v 25 Ába japúrichijaní ugánu luáguti Jesucrístu ubúrugu Pérge, líbiri méme Panfília, ábati joúdin Atálioun. \v 26 Ñígiñe jádina, ában joúdin Antioquíoun, le fulásu le ñíjin lubeí joúnajoúa lábugiñe laríaajan Búngiu adǘgei wadágimanu le jagúmuchubei guetó. \v 27 Dan jachǘlürün Antioquía, ába joúndaraguniña tánigu jalígilisin afíñetiña, ába jabájüdaguní sun cátei le ladǘgübei Búngiu jáu joun, lúma luágu lánjunrenchuní Búngiu béna joun ja mámabaña juríu lun gíñe gayáraabei lan jafíñerun luágu Jesucrístu lun jasálbarun. \v 28 Ába jeréderun Páblo lúma Bernabé sarágu dan jáma afíñetiña ñi. \c 15 \s1 Adámuridagúni Jerusalén \p \v 1 Ligía jayábin wügǘriña Judéagiñe lun Antioquíoun, ába jagúmeserun arúfudaja joun afíñetiña luágu lun lan jasálbarún, mósu lan jerésibiruni wügǘriña circuncisión, quei laríñaguni lilúrudun Moisés. \v 2 Barǘti Páblo lúma Bernabé ában sigénei weíriti jáma luágu cátei ligía, lagúmujoún óra, ába loúnajoún Páblo, Bernabé, jámaya ámu wügǘriña Jerusaléoun lun joúdin aráanserei cátei le jáma apóstolugu jáma tábutigu ligílisi to ñíboun. \p \v 3 Ja tánigu ligílisi to Antioquíaboun oúnajabaliña, lídaanti jaweíyasun, ába jásügürün loúbawagugiñe Fenícia lúma Samária, abájüdagueina jagía luágu jígiruni ja mámabaña juríu binádu jafíñen lun jafálaruni Crístu. Ába jagúndaaragun sun afíñetiña láu ugánu le. \p \v 4 Dan jachǘlürünbei Páblo lúma Bernabé Jerusalén, ába jerésibiruniña tílana ligílisi, jáma apóstolugu, jáma tábutigu ligílisi, ába jabájüdagun Páblo lúma Bernabé joun luágu sun le adǘga láalibei Búngiu jádaangiñe. \v 5 Ñíñanu jádaangiñe jadámurin fariséogu ja afíñetiña luágu Crístu, ába jaráramun, ába jaríñagun. \p —Lúnti jerésibiruni wügǘriña afíñetiña ja mámabaña juríu circuncisión, lúnti gíñe jagúnfulirun lúma lilúrudun Moisés. \p \v 6 Ábati joúndaragun apóstolugu jáma tábutigu ligílisi lun jatúriajaní cátei le. \v 7 Lárigiñe sarágu dimúrei, ába lásaarun Pédro, ába laríñagun. \p —Nidújeñu, subúdi jumúti luágu binárü lán meja lanúadirana Búngiu jídaangiñe lun níchuguni ugánu le lánina asálbaruni joun ja mámabaña juríu, lun gíñe gayáraabei lan jafíñerun luágu Jesucrístu. \v 8 Búngiuti, le subúdijabúbei tun anígi, arúfuda lumúti luágu resíbi lániña ja mámabaña juríu láu líchuguni Sífiri Sándu joun quei líchuguni woun. \v 9 Manǘgün lumútiwa Búngiu ámu jaweí, jarúmagüda lumútu gíñe janígi láu jafíñen luágu Jesucrístu. \v 10 ¿Cáti uágu laloúguada jafíñen guetó luágu le adǘga láalibei Búngiu, ru jugúya ában ijǘrügu jawágun afíñetiña ja, le wásiñerubei wagía guánarügü anǘga—ni wagía ni binádu wagǘbürigu? \v 11 Afíñetiwa luágu sálbaadiwa lan láurügü wafíñerun luágu Jesucrístu, madǘgünga wagía ni ámu cátei lun wabíjini, sálbaadiwa láu lareíni Wabúreme Jesucrístu. Ítara méme líña gíñe jasálbarun ja mámabaña juríu. \p \v 12 Ábati jámanichúnga, ába jagáambuni sun le jaríñagubei Bernabé lúma Páblo joun luágu buri seíni lúma miláguru le ladǘgübei Búngiu jádaangiñe, jagánagua ja mámabaña juríu. \v 13 Dan le lásurun jadímurejan, ába laríñagun Jacóbo. \p —Nidújeñu, agáamba jumána. \v 14 Abájüdaguaali Simón Pédro woun ída líña lan fuleísei lániña Búngiu ja mámabaña juríu, láu lanúadajan jádaangiñe lun lánigume. \v 15 Ítara líña cátei le quei lé meja jabǘrüjabei profétagu tídan Lerérun Búngiu. \q1 \v 16 Gumúguaali jarúeijan ladǘgawagun Davíd, queísigubeirügü tagúmuchagun ában múna eíguadutu. \q1 Lachǘlürüba wéyu nun, áu le Búngiu, lúnyame naríjin jawágun ladǘgawagun Davíd, \q1 ábame níchuguni ubáfu lun ában jádaangiñe lun larúeijan jádan. \q1 \v 17 Nadǘgübei líra lun gayáraabei lan jayábin sun jíbiri gürígia lun jáluajanina queísi Jabúreme, \q1 lun jayábin sun ja mámabaña juríu nun, ja anúadaja náñabaña lun nánigume. \q1 \v 18 Ítara líña naríñagun, áu le Búngiu, le asúbudirágüdübalin cátei le lúmagiñe buga binádu dan. \p \v 19 ‘Ligía naríñagunbei luágu moun láni wíchugun sarágu lúrudu jawágun ja mámabaña juríu, ja ígirubalín binádu jafíñen lun jafálaruni Búngiu, \v 20 buídurügüti láu labǘrüjoún joun lun jebé lan jeígin eígini le adágarawagüdǘti joun sándu, madáagun jagíame cátei buri jáma ja úmatiña mamárieidun jamá, meígin jagíame jágürügü anímaalu ja tigíwarügütiña lugúndun máfuridunti játa jádaangiñe, meígin jagíame játa anímaalu. \v 21 Buíti lun jagúnfulirun lúma buri cátei le lun jíchugun inébesei joun juríu, ladǘga lúmagiñe bugája binádu dan, añájein gürígia apúrichijati lilúrudun Moisés lídan ságü fulásu, aliijoúati lúrudu luágu tídan buri jalígilisin juríu ságü luwéyuri eméraaguni. \p \v 22 Ábati jarítagun apóstolugu jáma tábutigu ligílisi jáma sun tílana ligílisi janúadajan wügǘriña jádaangiñe, lun joúnajaniña Antioquía úara lúma Páblo lúma Bernabé. Ába janúadiruni Júdas, le gíribei Barsabási, lúma Sílas, bián wügǘriña weírigutiña jádan afíñetiña. \v 23 Ába joúnajan ában gárada jáma, láriñajare tídan gárada tugúya. \p “Wagía le apóstolugu, tábutigu ligílisi, jáma sun jíbiri afíñetiña, mábuga wáña joun wadújeñu lueígiñe Jesucrístu ja mámabaña juríu ja aganoúbaña Antioquía, Síria, lúma Cilícia. \v 24 Agáambaadiwa luágu añájein lan gürígia ñǘdüntiña yágiñe ibídiñoun woun ebéreseja jun láu jadímurejan, áni dájaña ámu arítaguni jídoun láu jaríñagun jun luágu mósu lan jerésibiruni wügǘriña circuncisión, queísi laríñaguni lilúrudun Moisés. \v 25 Ligía wúwaradúnbei lídan warítagun lun wanúadajan gürígia wádaangiñe lun joúdin aríjaün úara jáma wadújeñu Bernabé lúma Páblo ja jínsiñebaña woun sarágu, \v 26 ja rújamaalíbei jabágari lídoun pelíguru lueígiñe Wabúreme Jesucrístu. \v 27 Woúnajañanu lubeíti Júdas lúma Sílas jun, jadímurejaba júma lun jafúnraanguagüdüni sun cátei le tídaanbei gárada to woúnajaboun jun, jun. \v 28 Maríbaanti larijín lun Sífiri Sándu lúma woun, míchugúniwa lan ámu ijǘrügu jun lueídügüya murúsun cátei le, le lunbei jadǘgüni. \v 29 lun meígin jumá úwi le jáni anímaalu ja adágarawagüdǘtiña joun sándu, meígin jugúyame jítaü, ni úwi le jáni anímaalu ja tigíwarügütiña, madáagun jugúyame cátei buri jama gürígia ja mamárieidúntiña júma. Ánjaün areídagua júngua lueí buri cátei le, buídubei jadǘga. Buídu lámuga lídin jun.” \p \v 30 Lárigiñeti joúnajoún luágu jaweíyasun, ába joúdin Antioquía. Dan le jachǘlürünbei ñi, ába joúndaraguniña afíñetiña, ába jíchugunun gárada joun. \v 31 Dánti le jalíijanbarun afíñetiña, ába jagúndaarun sarágu luágu gurásu le tíchugubei joun. \v 32 Quei gíñeti gabáfu jamá Júdas lúma Sílas lun ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe, ába jíchugun gurásu joun afíñetiña láu jadímurejan joun, ru jagía idérebugu lun jafíñen. \v 33 Lárigiñe jásügürün átiri dan ñi, ába jayoúragun afíñetiña joun lubá jagíribudun jámoun já meja oúnajabaliña Jerusalén. \v 34 Ánjeinti Sílas, ába leréderun. \v 35 Reídeitiña gíñe Páblo lúma Bernabé Antioquía, ába jasígirun arúfudajei lúma apúrichijei ugánu luáguti Crístu, jagía jáma sarágu ámu. \s1 Lagúmeseruni Páblo libíaman luweíyasun apúrichija \p \v 36 Átiri dan lárigiñe, ába laríñagun Páblo lun Bernabé. \p —Queímounya aríjaña afíñetiña lídan sun ubúrugu buri le ñí lubei apúrichija wamáali lan ugánu luágu Crístu, aríja wamámuga ída jáña lan. \p \v 37 Busénti yebe Bernabé janǘgüni Juan Márcos jámagua, \v 38 májati Páblo janǘgüni ladǘga meja ígira láaña lan Panfília, masígiti jáma lídan wadágimanu. \v 39 Lárigiñe sarágu sigénei, múaradúntiña luágu cátei le darí lun jafánreinragun jawáriuagua. Ába lanǘgüni Bernabé Márcos, ába joúdin Chípre, \v 40 ába lanǘgüni Páblo Sílas. Lárigiñe jedéregeruni afíñetiña Páblo lúma Sílas lújaburugun Búngiu, ába joúdin, \v 41 ába jásügürün Síriagiñe lúma Cilíciagiñe, íchaajeina gurásu joun afíñetiña ligílisirugu. \c 16 \s1 Lídin Timoteo úara jáma Páblo lúma Sílas \p \v 1 Ába jachǘlürün Páblo lúma Sílas lídoun buri fulásu le Dérbe lúma Lístra, le ñí lubei jadárira ában afíñeti gíriti Timotéo, tiraǘ ában wǘri juríu afíñetu luágu Jesucrístu, güriégu lúguchi. \v 2 Afíñetiña ja aganoúbaña Lístra lúma Icónio, buíti jadímurejan luágu. \v 3 Busénti Páblo lun lídiba lan Timotéo jáma, íchigeina ugánu luáguti Crístu, ába lerésibiruni Timotéo circuncisión lueí wuríba lan joun juríu ja aganoúbaña lídan buri fulásu ligía, quei subúdi jamáni luágu merésibirun láani circuncisión ladǘga güriégu lan lúguchi. \v 4 Súnti fulásu le ñígiñe lumúti jásügüra, jasúbudirágüdüni cátei le jaríñagubei apóstolugu jáma tábutigu ligílisi ja Jerusalénbaña joun afíñetiña, ába jéredun jawágu lun jagúnfulirun lúma jagúmadin. \v 5 Ába lubeíti jedéraagüdǘn tílana ligílisi lídan jafíñen, ába jagánwoundun afíñetiña ságü wéyu. \s1 Lasáliragun ában wügǘri Macedóniana lun Páblo \p \v 6 Májati Sífiri Sándu lun jíchugubei lan ugánu luágu Crístu Ásia. Ábati jásügürün labádinaguagiñe Fríjia luma Galácia, \v 7 ába jachǘlürün luágu fadáguaü le Mísia. Ñígiñe yebe jarítagua lun jebélurun loúbawagun Bitínia, májati láni Jesúsu Espíritu le méme Sífiri Sándu lun jadǘgüni. \v 8 Ábati joúdin surúrugu Mísioun, ába jarárirun Tróas. \v 9 Ñi lasáliragua ában wügǘri Macedóniana lun Páblo, áriebu, rára ayúmuragua lun, laríñaga lun. “Queímoun Macedónia íderagua bámugawa.” \v 10 Lárigiñe lasáliragun wügǘri ligía lun Páblo, ába waráansejan lun woúdin Macedónia láu wafíñen luágu lagúajaña lan Búngiu woun lun wíchuguni ugánu luágu Crístu le Wasálbaragüle joun Macedóniana. \s1 Páblo lúma Sílas ubúrugu Filípos \p \v 11 Ábati wáfayarun Tróasgiñe, ába woúdin sügǘlügü luágun uboúju le Samotrácia, larúgan, ligía wachǘlürün Neápolis. \v 12 Ñígiñe ába woúdin Filípos, Filípos lábugiñeñein lagúmadijan Róma, ligía gíñe ubúrugu le weírigutimáabei luágu loúba Macedónia. Reídeitiwa átiri wéyu ñi. \v 13 Luágu ában wéyu le luwéyuri eméraaguni, ába wáfuridun boúgudin lueí ubúrugu, lárun dúna, lídan ában fulásu le ñi lubeíja layúmurawagúa lun Búngiu. Ába wañúurun ñi, ába wíchuguni ugánu luáguti Crístu joun würíña ja oúndaragubáña ñi. \v 14 Ñíñoun ában jádaangiñe, gíritu Lídia, ubúruguna Tiatíra, tifísiute alúguraja gamísa fínutu to gúchu tágu. Judúguatu wǘri tugúya lun Búngiu, tagáambajañádiwa, ába lánjunrenchunun Búngiu tanígi lun tadǘgün gásu láu le laríñagubei Páblo. \v 15 Ába tabásterun jáu sun tílana túban, lárigiñe, ába tayúmuragun woun ítara. \p —Ánjein afíñe jubeí luágu afíñe nan le tímatimaati luágu Wabúreme Crístu, reídei jumá ya núbiñe. \p Jéretu wawágu, ába weréderun. \p \v 16 Luágu ában dan, dan le woúdiña lan lídoun fulásu le ñi lubeíñaja layúmurawagúa lun Búngiu, ába wadúnragun túma ában irájü gawágutu ában espíritu wuríbati le íchugubei ubáfu tun lun tasábiujan. Ában idámuni irájü tugúya, ibíjatutíja sarágu seínsu joun tabúriña láu tasábiujan. \v 17 Ába tagúmeserun irájü to afálarawa, wagía lúma Páblo, agúarajeina tugúya ítara. \p —Gürígia ja, jesériwiduña lun Búngiu le íñubei, jadímurejaña luágu ǘma lánina asálbaruni lídaangiñe figoú jun. \p \v 18 Gíbeti wéyu táu adǘgei cátei le darí lun tebéresedun lun Páblo, ába lagáraragun, ába laríñagun lun espíritu le tídaanbei. \p —Lídan líri Jesucrístu, gumádi numútibu lun báfuridun tídaangiñe. \p Ába láfuridun espíritu ligía tídaangiñe lídan méme óra ligía. \p \v 19 Dan le jaríjin tabúriña luágu siñáali lan jagáñeirun seínsu tueígiñe, ába járügüdüni Páblo lúma Sílas, ába janǘgüniña jagíbugiñoún ábutigu lamídaangua ubúrugu. \v 20 Ába jarúfuduniña jagíbugiñe gumádimatiña, ába jaríñagun. \p —Wügǘriña juríu ja, jachágaraguñein wabúrugute, \v 21 jarúfudajaña igáburi le wásiñerubei erésibira ni adǘga ladǘga Rómana wagía. \p \v 22 Ábati jiñúragun gürígia joúngua jawágu, ába jarágachaguágüdüniña gumádimatiña, ába jíchugun dimúrei lun jabeichúniwa láu wéwe. \v 23 Lárigiñe sarágu abeichúni, ába jádaruniña furísunrugún, ába jaríñagun lun oúnigiruti adaürǘtiña lun goúnigi lániña buídu. \v 24 Dan libíjini oúnigiruti lúrudu le, ába ládaruniña lídoun lagúmujoún tarígeirugu furísun, ába legélenchuni jagúdi. \p \v 25 Queí buri luágun amídi áriebu, ñíñanu Páblo lúma Sílas ayúmuragua lúma erémuja urému lun Búngiu, ja jíbiri, agáambaja. \v 26 Sódini, ába liábin ában oúnwenbun járabaganáli, ába lánjingichuni tuágaburi furísun. Lídan óra ligía, ába lánjunrenchun sun béna, safá ligía sun güríngüri le jawágubei adaürǘtiña. \v 27 Ába lagágudun oúnigiruti, dan laríjin luágu júnren líña lan sun tubéneri furísun, ába laságarunun lefeínte lún yebe láfaragun lúngua, sún yebe laríñagun luágu ñǘdüngua jamá adaürǘtiña. \v 28 Ába lagúaragun Páblo lun. \p —Máfaraguabá búngua, awánja ya sun wagía. \p \v 29 Ábati lamúriajan oúnigiruti lámpu, ába lebélurun eíbaagueina, adádagareina láu anúfudei, ába láguragun lúngua lubádu jagúdi Páblo lúma Sílas. \v 30 Ába laságaruniña furísunrugugiñe, ába laríñagun joun. \p —Wügǘriña, ¿ca cátei lúnbei nadǘgüni lun nasálbarun? \p \v 31 Ába jaríñagun lun. \p —Afíñebá luágu Wabúreme Jesucrístu, ábame basálbarun jáu sun tílana búban. \p \v 32 Ába jíchuguni ugánu luáguti Crístu lun jáu sun ja lúbiñebaña. \v 33 Lídan méme óra ligía, láu sun áriebujali lan buídu, ába lachíbuni bíti buri le jawágubei, ábati labásterun jáu sun lufámilian. \v 34 Lárigiñe, ába lanǘgüniña lúbiñoun, ába líchugun eígini joun, ¡máti lugúndan jáu sun lufámilian láu jafíñerun luágu Búngiu! \p \v 35 Larúgan bináafin, ába joúnajan gumádimatiña polisía aríñaga lun oúnigiruti lun lígiragüdǘniña Páblo lúma Sílas. \v 36 Ábati laríñagun oúnigiruti lun Páblo. \p —Oúnajaaña gumádimatiña aríñaga nun lun nígiragüdünün, gayáraajali lubeíti jídin darángilañu. \p \v 37 Ába laríñagun Páblo joun polisía. \p —Láu sun Rómana wamá, beíjamutiwa jagíbugiñe gürígia, míchigunga dan woun lun wadímurejan waweígiñegua, dágua jamáwa furísunrugun, ¿guetó buséntiña jígiragüdǘniwa arámudaguárügü? ¡Máfuridunbadiwa! Nǘbin jamá aságarawa. \p \v 38 Ába jabájüdaguni polisía cátei le joun gumádimatiña, ába janúfudedagún gumádimatiña dan le jasúbudiruni luágu Rómana jamá Páblo lúma Sílas. \v 39 Ábati joúdin amúriaja ferúdun jáma, ába jaságaruniña, ába jayúmuragun joun lun jáfuridun ñígiñe ubúrugugiñe. \v 40 Dan le jáfuridunbei furísunrugugiñe, ába joúdin túbiñe Lídia, lárigiñe jaríjiniña afíñetiña lúma jíchugun idérebugu joun, ába jasígiruni jaweíyasun. \c 17 \s1 Chagáguaü ubúrugu Tesalónica \p \v 1 Lídan jaweíyasun Páblo lúma Sílas, sügǘtiña Anfípolisgiñe lúma Apolóniagiñe, ñígiñe, ába jachǘlürün ubúrugun Tesalónica le ñí tubei ában jalígilisin juríu. \v 2 Quei léchun Páblo, ñǘdünti tídan ligílisi tugúya, adímurejati jáma ǘrüwa dimáasu, ságü luwéyuri eméraaguni. \v 3 Arúfudajati joun quei taríñaguni Lerérun Búngiu luágu lúnti lán meja lasúfurirun Crístu, lárigiñeme lan loúnwen, aba lánme lásaarun lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. Laríñaga buri joun. \p —Jesúsu méme le uágubei nadímureja jun, ligía Crístubei le lúnbei liábin asálbaraña gürígia. \p \v 4 Ábati jafíñerun jádaangiñe juríu, ába júaradun lúma Páblo lúma Sílas. Afíñetiña gíñe sarágu ja mámabaña juríu ja judúguatiña lun Búngiu, jáma sarágu würíña weírigutiña. \v 5 Juríu ja mafíñebaña luágu Jesúsu lan Crístubei le lunbei liábin, magúndaantiña láu cátei le, ába joúndaragun wügǘriña wuríbatiña ja eíbugañajádügübaña ǘmada, ába jachágaraguágüdüniña gürígia ñi ubúrugu. Ába jaságarajanun lúban Jasón, áluajaña Páblo lúma Sílas lun jaságaruniña lun jedéregeruniña jájaburugún gürígia. \v 6 Queíti madári jamániña ñi, ába janǘgüni Jasón jáma átiri jádaangiñe afíñetiña jagíbugiñoún gumádimatiña lídan ubúrugu ligía, ába jagúaragun aríñaga. \p —Wügǘriña ja, ja ebéresejabaña lídan sun fulásu, chülǘjaña gíñe ñájoun, \v 7 resíbi láaña Jáson lúbiñe. Sun jagía dürǘgua jamúti lilúrudun Urúei César, ladǘga aríñagatiña luágu níjein lan ámu urúei, ában nege gíriti Jesúsu. \p \v 8 Dan jagáambuni gumádimatiña jáma sun jíbiri gürígia cátei le, ába jachágaragun. \v 9 Jáson jáma ja jíbiri, ába jafáyeijan, ába jígirawagüdǘniwa. \s1 Páblo lúma Sílas ubúrugu Beréa \p \v 10 Furése furése, dan le labúrigadun, ába joúnajaniña afíñetiña Páblo lúma Sílas ubúrugun Beréa. Quei jachǘlürün ñi, ába joúdin tídoun jalígilisin juríu. \v 11 Juríu ja ñíbaña, buítimaati jagáburi jaweí ja Tesalónicabaña, resíbi jamúti ugánu luáguti Crístu láu ugúndani, ságüti wéyu jalíijanun Lerérun Búngiu lun jaríjini ánjein inárüni lubeí le aríñawagúbei joun. \v 12 Sarágu jáña lubeíti afíñerutiña jádaangiñe, afíñe jagía gíñe sarágu ja mámabaña juríu, dándu würíña weírigutiña quei wügǘriña. \v 13 Dan le jasúbudirunbalin juríu ja Tesalónicabaña luágu lapúrichijañein lan gíñe Páblo Lerérun Búngiu Beréa, ába joudin achágaraguágüdaña gürígia ñi. \v 14 Ába joúnajani afíñetiña Páblo furése lun lídin lacóstoun, leréderame Sílas lúma Timotéo Beréa. \v 15 Ja ñǘdünbaña láu Páblo, ába jáfayajan lúma chülǘ ubúrugu Aténas. Lárigiñe, ába jagíribudun barüína jagía dimúrei lun Sílas lúma Timotéo lun joúdin lárigi Páblo lídan lufúresen. \s1 Páblo ubúrugu Aténas \p \v 16 Sun niján lan Páblo Aténas agúrabajei Sílas lúma Timotéo, medéraaguágüdünti larítagun láu laríjini ubúrugu ligía buin jáu bürǘbün sándu. \v 17 Ligíaja ladímurejaanbei tídan jalígilisin juríu lúma jáma ja mámabaña juríu ja ájuduragubaña lun Búngiu, adímureja ligía buri ságü wéyu jáma gürígia ja ǘmadarugubaña, ñí lubei jadámuridagua. \v 18 Ñíñanu jádaangiñe wügǘriña ja atúriajabalin jarúfudajan epicúreogu, jáma ja atúriajabalin jarúfudajan estóicogu, ába jadímurejan lúma. Jaríñaga jíbiri. \p —¿Cáfunasan laríñagubei wügǘri le woun, líbebei ladímurejan? \p Jaríñaga jíbiri. \p —Camátia ladímurejaña jawágu ámu búngiugu. \p Jaríñagunbeiti ítara ladǘga lapúrichijan Páblo joun luágu Jesúsu lúma luágu ásaaruni lídaangiñe oúweni. \v 19 Ábati janǘgüni lídoun ában fulásu gíriti Areópago, le ñi lubeíja joúndaragua lun jagáambagun joúngua, ába jaríñagun lun. \p —¿Gayáraati wasúbudiruni cátei lan iséri cátei le barúfudajabei? \v 20 Cátei lé buri baríñagubei woun, terénchati woun, buséntiwati wasúbudiruni ca lan laníchigubei. \p \v 21 Sun Aténasna, jáma teréncha ja aganoúbaña ñi, marítaguntiña luágu ámu cátei lueídügüya luágu jaríñagun lúma jagáambun cátei iséri. \p \v 22 Ábati laráramun Páblo jamídaangua ñi Areópago, ába laríñagun. \p —Wügǘriña Aténasna, aríja numúti luágu afíñe jumá jawágu jisándun, \v 23 ladǘga dan le aríaajeina nubálin fulásu buri le ñí lubei jájuduragua joun jisándun, darítina ában latárü le ñí lubei bürǘwañu lan dimúrei le. “Lun Búngiu le ibídiñewabei”. Búngiu le, le únbei jájuduragua, le ibídiñebei jun, ligía Búngiu le uágubei nadímureja jun. \p \v 24 ‘Ligía Búngiu le adǘgübalin uboú lúma sun cátei le uboúagubei, ligía labúremebei siélu luma uboú. Maganoúnti tídan ligílisi to jadǘga gürígia, \v 25 memégeirun lumúti gíñe le gayáraabei jadǘgüni gürígia luágu lufúleisein, ligía guánarügü íchugubei ibágari lúma garábali, lúma sun cátei woun, sun wagía. \p \v 26 ‘Lídaangiñe ábanrügü wügǘri ladǘgaña sun néchaanigu lun jaganoún lídan sun fulásu, aráanseleí dan le lúnbei jabágariduni lúma fulásu le lúnbei ñíba lan jagánawa. \v 27 Adǘga lumúti Búngiu sun líra lun gayáraabei lan jáluajani gürígia, gayára lámuga jadáriruni láu jáluajani, láu sun inárüni lan luágu madíse lan Búngiu lueí cáda ában wádaangiñe. \v 28 Ladǘga lídaangiñeti Búngiu awánjein lubeí, gabágari wagía, eíbuga wagía ligíbuagu uboú le, quei jaríñaguni poétagu jídaangiñe. “Lirájüñü Búngiu wagía.” \v 29 Queíti lirájüñü wabeí Búngiu, moún lumuti wanǘgüni Búngiu quei ában sándu le gólu, o pláta o dǘbü le jadǘga wügǘriña quei jarítagun luágu ítara líña lan Búngiu. \v 30 Mebéresegúnti méja Búngiu láu cátei le jadǘgübei gürígia lábugiñe libídiñe joun, ánjein guetó, aríñagati joun sun gürígia lídan sun fulásu lun jasáansiruni joúserun. \v 31 Ladǘga anúadajaali Búngiu ában wéyu lun ligíaba lan wéyu lagúseragüdüniña gürígia ja uboúagubaña láu ísuruni láu ában wügǘri le anúadaja láalibei, wügǘri ligía, ligía Jesucrístubei, arúfuda lumúti woun láu lásaaragüdüni Jesúsu lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun. \p \v 32 Dan le jagáambubei luágu ásaaruni lídaangiñe oúweni, ñíñanu jádaangiñe, ába jéjerajan láu, jíbiri ába jaríñagun. \p —Lídaanbagúbei ámu dan wagáambei badímurejan luágu buri cátei le. \p \v 33 Ábati lígiruniña Páblo. \v 34 Ába jafíñerun jádaangiñe luágu Jesucrístu, ába jafálaruni. Ñíñein Dionísio jádan, lé meja ában jádaangiñe ábutigu lídan fulásu le gíribei Areópago, túma gíñe ában wǘri gíritu Dámaris, jámaya ámu gürígia. \c 18 \s1 Páblo ubúrugu Corínto \p \v 1 Lárigiñe cátei le, ába láfuridun Páblo Aténasgiñe, ába lídin ubúrugu Corínto. \v 2 Ñi ladárira ában juríu gíritu Aquíla, túma lúmari to gíriboun Priscíla, Póntona jagía. Málügili lueígiñe jayábin Itáliagiñe, jayábinbei ñígiñe ladǘga líchugun urúei Cláudio dimúrei lun jáfuridun sun juríu Rómagiñe. Ába lídin Páblo aríjaña, \v 3 queíti ában lan lifísiute jáma—tadáawagun quiámpu—ába leréderun jáma lun jawádigimaridun lídan ában. \v 4 Ságüti wéyu le lidáani eméraaguni, lídin Páblo tídan jalígilisin juríu adímureja, áni gáñei láaña buri dándu juríu quei ja mámabaña juríu lun jafíñerun luágu Jesucrístu. \p \v 5 Dan jachǘlürün Sílas lúma Timotéo Macedóniagiñe, ába líchaagun Páblo lúngua le gumúti apúrichijei Lerérun Búngiu. Aríñagati joun juríu furáangu luágu Jesúsu lan Crístubei le jagúrabajabei lun lasálbaruniña lídaangiñe jafígoun. \v 6 Ánjaña juríu, ába jasígeneruni le lubeíbei, anábagua buri jameí. Ábati láfurudunun Páblo labíte jawágun, arúfudei joun luágu mínsiñe lan jagáburi lun, ába laríñagun joun. \p —Ánjaünme eféridira jídaangiñe, mámaalime nídaangiñeti. Lúmagiñe guetó, neíbuga apúrichija joun ja mámabaña juríu. \p \v 7 Ába láfuridun tídaangiñe jalígilisin juríu, ába lídin lúbiñoun ában wügǘri gíriti Jústo, wügǘri ligía, judúguati lun Búngiu, ñi toúbagiñe ligílisi lagánawa. \v 8 Críspo, le tábuti jalígilisin juríu, ába lafíñerun luágu Wabúreme Jesucrístu, jáu sun tílana lúban. Sarágu gíñe jádaangiñe Coríntona, dan jagáambunbalin ugánu luáguti Jesúsu, ába jafíñerun, ába jabásterún. \v 9 Ábati lasáliragun Wabúreme Jesúsu lun Páblo luágu ában áriebu, ába laríñagun lun. \p —Manúfudebá, bapúrichija méme, mámanichabá, \v 10 ladǘga anájein búma, úabei ni ában agúruruti buágu lun ladǘgün wuríbani bun. Añájein sarágu gürígia lídan ubúrugu le ja lúnbaña nánigubaña lan. \p \v 11 Reídeiti lubeíti Páblo ában irúmu dimí ñi Corínto arúfudajei Lerérun Búngiu joun lílana fulásu. \p \v 12 Lídan dan le Galión lan gumándanbei Acáya, ába joúndaragun juríu lun járügüdüni Páblo. Ába janǘgüni ligíbugiñoun lúrudu lun lagúserawagüdǘn. \v 13 Ába jaríñagun lun gumándan. \p —Wügǘri le, leréde arúfudaja joun gürígia lun jájuduragun lun Búngiu láu ában igáburi le múaraanbei lúma lúrudu. \p \v 14 Dán yebe ladímureja lan Páblo, ligía laríñagun Galión joun juríu. \p —Lun jamúga ában lan wuríbani o dúru jǘrüti ladǘgübei wügǘri le, níchaaguña jamúga núngua lun nagáambunün, jugúya juríu, \v 15 quei luágu lan dimúrei buri, lúma íri, lúma jilúrudun, aráanse jumeí júngua, ladǘga mabúseeruntina nagúseragüdün luágu buri cátei le. \p \v 16 Ába labúgaguniña ñígiñe. \v 17 Ábati járügüdüni sun güriégugu Sóstenes le tábuti jalígilisin juríu, ába jabúleiseiruni ñi guánarügü ligíbugiñe gumándan. Mebéresegúnti Galión láu líra. \s1 Lagíribudun Páblo Antioquíoun, lagúmeseruni lǘrüwan luweíyasun apúrichija \p \v 18 Lárigiñe líra, ába leréderun Páblo átiri dan ñi Corínto. Lárigiñe, ába layoúragun joun afíñetiña, ába lídin Síria úara túma Priscíla lúma Aquíla. Ába lásaruni lídiburi lídan ubúrugu Céncrea lubáragiñe ládinun, lun lagúnfulirun láu ában méja darádu le ladǘgübei lúma Búngiu. \v 19 Dan le jachǘlürün ubúrugu Éfeso, ába lígiruniña Páblo Priscíla lúma Aquíla lun jeréderun ñi lídan ubúrugu ligía. Lubáragiñe lígiruni Páblo Éfeso, ába lídin ligílisirugu adímureja jáma juríu. \v 20 Ába jamúriajan lúma lun leréderun méme ñi jáma, májati. \v 21 Ábati layoúragun joun, laríñaga joun. \p —Mósu ñi nan Jerusalén lubá fédu le lúnbei ladügǘn, nagíribudayaba aríjaün ánjein busén Búngiu. \p Ába ládinun, ába lídin Éfesogiñe. \v 22 Türǘti Cesaréa, ñígiñe ába lídin Jerusalén abúsura joun tílana ligílisi, lárigiñe, ába larágachun Antioquíoun. \v 23 Lárigiñe lásügürün átiri dan ñi, ábaya láfuridun, ába leíbuguni sun fulásu Galácia lúma Fríjia ában ában, íchaajeina dǘgüdaguaü joun afíñetiña. \s1 Lapúrichijan Apólos ubúrugu Éfeso \p \v 24 Lídan dan ligía, ába lachǘlürün ában juríu gíriti Apólos ubúrugun Éfeso, Alejandríana juríu ligía. Gapúrichijati, áni subúdi lumúti gíñe Lerérun Búngiu buídu buídu. \v 25 Subúditi luáguti Asálbaragülei le lúnbei liábin lun, áni apúrichijati luágu Asálbaragülei ligía táu sun tarúman lanígi. Sun le larúfudajabei luágu Jesúsu, inárüni, láu sun loúgua lan lasúbudirun luágu, le rügǘñein larúfudajabei Juan le abásteragüdajabei luágu Jesúsu le lúnbei liábin lárigiñe, lasúbudira. \v 26 Luágu ában wéyu, dan le ladímurejaña lan Apólos tídan jalígilisin juríu láu sarágu ichoúruni, ába jagáambuni Priscíla lúma Aquíla. Dan lagúmuchun lapúrichijan, ába janǘgüni Priscíla luma Aquíla jábiñoun lun jafúnraanguagüdünitima luáguti Jesúsu le Wasálbaragülebei lun, luma luáguti cátei le larúfudajabei. \v 27 Dánti le labúseerunbei Apólos lídin loúbawagun Acáya, lúmagiñeñanu afíñetiña Éfeso lun lídin, ába joúnajan ában gárada joun afíñetiña ja ñíbaña Acáya lun jerésibiruni buídu. Dan lachǘlürünbei Apólos Acáya, íderagua lumútiña ja lafíñeragüdǘbaña Búngiu luágu Jesúsu, láu lareíni, \v 28 arúfuda lumúti joun gürígia láu richaǘ le siñá jamuti asígenera, luágu marícha lan le jarúfudajabei juríu, arúfudaleí joun tídaangiñe Lerérun Búngiu luágu Jesúsu lan Crístu le jagúrabubei lun lasálbaruniña. \c 19 \s1 Páblo ubúrugu Éfeso \p \v 1 Sun niján lan Apólos ubúrugu Corínto, ligía lásügürün Páblo labádinaguagiñe buri fulásu, ába lachǘlürün Éfesoun ñi lubeí ladárira sarágu afíñetiña. \v 2 Ába laríñagun joun. \p —¿Resíbi jumútisan Sífiri Sándu dan le jafíñerunbei luágu Jesucrístu? \p Jaríñaga lun. \p —Uá, magáambungubeígidiwa yebe luágu níjein lan Sífiri Sándu. \p \v 3 Ábati laríñagun joun. \p —¿Cáti luwúyeri badísei jerésibirubei? \p Jaríñaga lun. \p —Le labásterágüdün Juan. \p \v 4 Laríñaga Páblo joun. \p —Labásterágüdüniña méja Juan gürígia, arúfudei luágu sáansi jamáali lan joúserun, aríñagati gíñe joun luágu lúnti lan jafíñerun luágu le lúnbei liábin lárigiñe—luágu Jesúsu le Crístubei, le Jasálbaragüle. \p \v 5 Dan jagáambuni cátei le, ába jabásterun lídan líri Wabúreme Jesúsu. \v 6 Dánti le líchugunbalin Páblo lújabu jawágu, ába liábin Sífiri Sándu jawágun, ában jadímurejan dimúrei buri teréncha, ába buri ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe. \v 7 Jawáraañanu dúusu wügǘriña jádan súngubei. \p \v 8 Ǘrüwañein játi láu Páblo abásija tídoun jalígilisin juríu le ñi lubeíja lapúrichija, adímureja ligíaja furáangu luágu larúeijan Búngiu, afíñegüda láña gürígia luágu. \v 9 Ñíñanu gíñe, edéreragüdütu janígi, májatiña jafíñerun, adímurejarǘgü jagía wuríba luágu lémeri Crístu jagíbugiñe gürígia. Ábati ladíreirun Páblo jaweí, ába lanǘgüniña ja afíñebaña luágu Jesucrístu tídoun ában lescuéla to ñí lubei larúfudaja ában wügǘri gíriti Tiránno, ábaja ladímurejan ságü wéyu joun, ñi. \v 10 Ítara líña lasígirun luágu bián irúmu, súnti ja aganoúbaña loúbawagu Ásia, agáamba jamúti ugánu luáguti Wabúreme Jesúsu, dándu juríu quei ja mámabaña juríu. \v 11 Adǘgati buríti Búngiu oúnwenbun buri miláguru lídaangiñe Páblo, \v 12 darí lun tánügǘniwa buri músue o anáanguni to dagáaru luágu lúra joun sánditiña, ábaja jareídagun, furí jagíaja espíritugu wuríbatiña jádaangiñe. \p \v 13 Ñíñanu juríu eíbugañajádügütiña, aságajatiña gíñe espíritugu wuríbatiña jaweí gürígia, álugatiñá yebe jayúsuruni líri Wabúreme Jesúsu lun jaságajaniña, jaríñaga buri joun espíritugu. \p —Gumádi numútibu lídan líri Jesúsu, le uágubei lapúrichija Páblo, lun báfuridun. \p \v 14 Ñíñanu sédü lirájüñü ában juríu gíriti Escéva, jábuti méja fádirigu, jádan ja adǘgübalin buri cátei le. \v 15 Níjein ában jadǘgüni, ába loúnabuniña espíritu wuríbati ligía. \p —Subúdi numúti Jesúsu, subúditi gíñe nun cátei lan Páblobei, ánjein jugúya, ¿cátaün? \p \v 16 Ába lachǘragun wügǘri le láubei espíritu wuríbati lúngua jawágun, gabáfuti sügǘ jáu súngubei, ába labúleiseiruniña buídu, ába jeíbaagun ñígiñe surúsu lúma láu buri bíti jawágu. \v 17 Agáamba jamúti sun ja aganoúbaña Éfeso cátei le, juríu jáma máma juríu, ába janúfudedagun, weíriti linébedun líri Wabúreme Jesúsu joun. \p \v 18 Sarágu gíñe buri jádaangiñe ja afíñerubaña, ába jayábin agúfeserei buri cátei wuríbati lé meja jadǘgübei, \v 19 sarágu gíñe buri jádaangiñe já meja gabíñarajadibaña, ába janǘgünun jalíburun buri, ába jágudunun jagíbugiñe súngubei. Dan jabájüdünbalin tebégi líburu buri tugúya, gebégitu queí buri dimí-san mílu murúsun seínsu le pláta. \v 20 Ítara líña abúruchagueína lan ugánu luáguti Jesúsu, arúfudeinaleí lubáfu lun lasáansiragüdüni jagáburi gürígia. \p \v 21 Lárigiñe sun cátei le, ába laráanserun Páblo lun lídin aríjaña afíñetiña Macedónia luma Acáya, lubá lasígiruni luweíyasun Jerusaléoun. Aríñagati gíñe luágu lárigiñe lanme lídin Jerusalén, lídiba lan gíñe Róma. \v 22 Ábati loúnajan biáma jádaangiñe ja íderagubalin lubá, Macedónia, wügǘriña jagía, Timotéo luma Erásto, ligía, ába leréderun átiriraüya dan Ásia. \s1 Chagáguaü ubúrugu Éfeso \p \v 23 Lídan dan ligía, ñíñein ában oúnwenbun achágaraguní Éfeso jaweígiñeti ja afálarubalin lémeri Crístu, \v 24 lídaangiñeti ában wügǘri gíriti Demétrio, ladáawagun cátei láuti pláta lifísiutebei. Wügǘri ligía, adáaguati tirájüñü ligílisi láu pláta to tilígilisin sándu to gíriboun Diána, belútiti sarágu seínsu joun ja ñadágimeinbaña lúma. \v 25 Ábati loúndaruniña ja ñadágimeinbaña lúma úara jáma ámu ja ñadágimeintiña ámu físiu le lenége jafísiute, ába laríñagun joun. \p —Wügǘriña, subúdi jumúti luágu ñulú lan wabágari láu físiu le, \v 26 agáamba jumáali, aríja jumeí ída líña lan lídin Páblo aríñaga luágu máma jamá búngiugu sándu ja jadǘgübaña wügǘriña, áni gíbeeña gürígia jafíñeragüdǘn, mámarügü ya Éfeso, lídan gíñe líbe-ágei Ásia. \v 27 Ñoúnguati cátei le, ladǘga gayáraabei weféridiruni wabísinisin, gayáraabei gíñe teféridiruni tilígilisin búngiu Diána tuweírigun, ábame tanügǘn búngiu Diána to únboun jájuduragua sun gürígia Ásia lúma lídan sun uboú quei ni cáta. \p \v 28 Dan le jagáambunbalin cátei le, ába jagáñidun buídu, ába jagúaragun. \p —¡Weírigutu Diána to jabúngiute Éfesona! \p \v 29 Ñíñeinti ában oúnwenbun achágaraguní lídan sun ubúrugu ligía. Ába járügüdüni Gáyo lúma Aristárco, biáma wügǘriña Macedóniana ja úarabaña lúma Páblo, ába jadúruguduniña chülǘ tuágun múna to ñi lubeíja joúndaragua. \v 30 Álugatí yebe Páblo lebélurun lun ladímurejan joun gürígia ñi lun ladílirun sun cátei, mígirun jamúti afíñetiña lun lebélurun. \v 31 Ñíñanu gíñe jádaangiñe ábutigu ñi Ásia lumádagu Páblo, oúnajatiña gíñe dimúrei lun lun mebélurun lan ñíjin. \v 32 Ñíti lídan adámurini, jíbiri agúaragua ában cátei, jíbiri agúaragua ámu, ladǘga chagágujaña gürígia, jíbe-ágei, ibídiñeti joun ca lan lébubei jadámuridagun. \v 33 Ñíñanu jádaangiñe gürígia, ába jafúnraanguágüdüni cátei le lun Alejándro, le jádajabei juríu ligíbugiñoún guríriguaü lun ladímurejan luágu jafúleisein. Ába ladǘgün Alejándro seíni láu lújabu lun jámanichun, lun ladímurejan luágu jafúleisein jagíbugiñe gürígia. \v 34 Dan jasúbudirunbalin luágu juríu lan, ába jagúarajan sun jagía lídan ában, yaráfa lun bián óra. \p —¡Weírigutu Diána to jabúngiute Éfesona! \p \v 35 Dánti le gálumagüda láaña abǘrüjati le láni ubúrugu ligía gürígia, ába laríñagun. \p —Gürígia Éfesona, sun gürígia subúdi jamúti luágu Éfesona lan oúnigirubárun tilígilisin búngiu Diána, túma tiyáwa to áburujaboun siélugiñe. \v 36 Quei úa lan ni ában lun lasígeneruni cátei le, gáluma jumá, madǘga jumá ni cáta masáminarunga jumeí buídu. \v 37 Wügǘriña ja, ja janǘgübaña ñájoun, míwerujan jamágiru jilígilisin, madímurejan jagía wuríbati tuágu jubúngiute. \v 38 Ánjein níjein lubeí cátei uáguti labúseera Demétrio jáma ja ñadágimeinbaña lúma líchugun jadúnrun, ligía níjein lubeí agúseragüdüti lúma agúseragülei, gayáraati jídin ligíbugiñoun lúrudu lun ladímurejan cáda ában lueígiñegua. \v 39 Ánjein ámu lubeí cátei jamúriajabei, lúnti laráanserún lídan ában adámurini le richáti, \v 40 ladǘga gayáraabei laríñawagúniwa luágu wagúbujaña lan wuríbani ladǘga cátei le asúseredubei ugúñe, ibídiñebei woun cába lan woúnabagüle ánjawa álügüdǘwa luágu chagáguaü le. \p \v 41 Lárigiñe laríñaguni cátei le, ába lagúmuchaguagüdüni adámuridaguni. \c 20 \s1 Luweíyasun Páblo Macedónioun lúma Grécioun \p \v 1 Dan le lagúmuchunbei chagáguaü Éfeso, ába loúnajan Páblo jawágu afíñetiña lun jayábin lun, gayára lámuga líchugun gurásu joun, ábati loúburuniña, ába layoúragun joun, ába lídin Macedónioun. \v 2 Luágu luweíyasun, chülǘgueina líña jámagiñe afíñetiña lídan buri fulásu le ídaangiñebei lásügüra, ru ligía sarágu dǘgüdaguaü joun láu lerérun. Ítara líña lachǘlürün lídoun ageíraü le Grécia. \v 3 Reídeiti ǘrüwa játi ñi Grécia, ládina yébe ugúnein lun lídin Síria, ligía lagáambun luágu jelédeguña lan juríu lubá. Ábagubeíti laráanserun lun lagíribudun múarugugíñe, sügüína ligíaya Macedóniagiñe. \v 4 Gíbetiña wügǘriña ñǘdüntiña úara lúma. Sópater, le liraǘ Pyrrhus, Beréagiñe, Aristárco lúma Segúndo, Tesalónicagiñe, Gáyo, Dérbegiñe, Timotéo gíñe, lúma gíñe Tíquico lúma Trófimo, Ásiana. \v 5 Afíñetiña ja, ába joúdin wabá, ába jagúrabuníwa ubúrugu Tróas. \v 6 Wagía, lárigiñe fédu le teigín fein to magánaboun ísi, ába wáfuridun Filíposgiñe tídan ugúnein, seíngü wéyu lárigiñe, ligía wátürün Tróas, le ñí lubei wúwarada jáma ja ñǘdünbaña wabáragiñe, ába weréderun ñi sédü wéyu. \s1 Bisída láni Páblo ubúrugu Tróas \p \v 7 Samúdi gúñoun, ába joúndaragun afíñetiña lun jeígin fein le jarítaguagüle luágu loúnwen Crístu, Páblo arúfudajabei joun. Queíti gaweíyasúnbei lan larúgan, ába lasígirun adímureja joun darí lúmoun amídi áriebu. \v 8 Íñuñanu lídan lǘrüwan túbanana múna to ñí lubei joúndaragua, ñíñein sarágu lámpu durúngu. \v 9 Ñíñein ában irájü agáambaja, ñun líña luágu funédere, Eútico líribei. Queíti lílübei lapúrichijan Páblo áriebu ligía, ába ladábudun lágu irájü ligía, ába larúmugun ñi, ába leíguadun lídaangiñe lǘrüwan túbanana múna, múarugun. Dan le jarárirunbei lun jiñúraguni, jiláali. \v 10 Ábati larárirun Páblo, ába laroúnrun ligíbuagu irájü ligía, ába loúburuni. Ába laríñagun joun afíñetiña. \p —Madíjeri jumá, gabágariyaali. \p \v 11 Ábayati lawárirun Páblo, ába jafánreinragunun fein, ába jeígin. Ábati lasígirun adímureja darí larúgadun, ligíaali lídin. \v 12 Irájüti buga ligía, ába janǘgüni águyu wínwañu, sun jagía láu ugúndani láu. \s1 Weíyaasu lúmagiñe Tróasgiñe lun Milétoun \p \v 13 Ába gíñe woúdin, ába wádinun tídoun ugúnein, ába woúdin chülǘ Asón, le ñí lubei lúnti lan wabúduni Páblo quei wadáradun, ladǘga busén lan lídin Asón múarugugíñe. \v 14 Dan le wadúnragun lúma ñi Asón, ába ládinun wáma, ába woúdin Mitiléne. \v 15 Larúgan, ába wáfuridun ñígiñe, sügüína wagía ligíbugiñe uboúju Quío, ában wéyu lárigiñe, ligía wachǘlürün uboúju Sámos. Ába weméraagun ubúrugu Trojílio, larúgan, ligía wachǘlürün ubúrugu Miléto. \v 16 Mátürüntiwa ubúrugu Éfeso luágu waweíyasun ladǘga mabúseerun lan Páblo leréderun sarágu dan ageíraü Ásia, busénti lachǘlürün Jerusalén furése lun ñi lan lubá fédu le Pentecostés ánjein gayára. \s1 Lapúrichijan Páblo joun tábutigu ligílisi, Éfeso \p \v 17 Dánti le Milétojadiwa, ába loúnajan Páblo jawágu tábutigu ligílisi Éfeso lun jayábin Miléto aríjei, \v 18 dan le jachǘlürünbei, ába laríñagun joun. \p —Subúdi jumúti ída líña lan nigáburi lúmagiñe furúmiñeti wéyu nachǘlürün Ásioun. \v 19 Sun dan le jagánaguañadina lubeí, seríwitina lun Búngiu láu ǘnabuni, láu sarágu águiraü, súfuri áu sarágu láu cátei lé buri jabúseerubei juríu jadǘgün nun. \v 20 Merédeti napúrichijan jun luágu cátei le lúnbei buídubei lan jun, arúfudaja áu jun furáangu lídan guríriguaü lúma júbiñe. \v 21 Dándu joun juríu quei joun ja mámabaña juríu, aríñagaadina luágu lúnti lan jasáansiruní joúserun ligíbugiñe Búngiu, lúma lun jafíñerun luágu Wabúreme Jesucrístu. \v 22 Guetó lubeíti neíbuga Jerusalén, loúnajan Sífiri Sándu. Ibídiñeti nun cába lan asúsereda nun ñi, \v 23 lé rügǘñein nasúbudirubei, luágu sun lan ubúrugu le ñí lumuti nídin, aríñagati Sífiri Sándu nun luágu nadaürǘba lan, nasúfuriruba sarágu, Jerusalén. \v 24 Úati ni cáta lídaangiñe áuti nebéresera, ni nibágari guánarügü, mebégiti ni cáta nun, adǘgarügü náali ligía le uágubei loúnajana Búngiu láu ugúndani darí lúmoun lagúmujoún, lun nadímurejani ugánu buíti luágu línsiñejabu Búngiu. \p \v 25 ‘Guetó, choúru numúti luágu maríjindügüya láadina lan ni ában jídaangiñe, jugúya lé meja únbei napúrichija luágu larúeijan Búngiu. \v 26 Ligía naríñagunbei jun ugúñe luágu masándiragun nan núngua láu dúru lueígiñe ni ában jídaangiñe, \v 27 ladǘga subúdigüda náali sun laráansejan Búngiu jun, marámuduntina ni cáta jueí. \v 28 Toúnigigua jumá lubeíti júngua, toúnigi jumáñame afíñetiña ja líchugubaña Sífiri Sándu lun joúnigiruniña, ja tánigu lilígilisin Búngiu, ja lagáñijabaña láu líta Liraǘ guánarügü. \v 29 Subúdi numúti luágu dánme lan nídin, jayábinba lan ámu áluga jagǘnrinchaguni jafíñen, quei lebélurun geígusi jádoun mudún áfaraguaña. \v 30 Ñíbaña jídaangiñe guánarügü, lubáragiñe jamúga jarúfudajani inárüni, jarúfudajabei iyéeni lun jafálaruniña afíñetiña. \v 31 Toúnigi jumá lubeíti, jarítagua jumeí luágu ǘrüwa lan irúmu náu ewéridijaün wéyuagu áriebu, ayájua buri áu. \p \v 32 ‘Guetóti, nidújeñu, derége numútün lun Búngiu lúma lun ugánu le luáguti línsiñejabu, le gabáfubei lun léredagüdüni jafíñen lúma lun líchugun ubáraü jun siélu jádan ja derégeguáañabaña joúngua lun. \v 33 Mabúseerun nágili ni liseínsun ni ában, ni lanáangun, \v 34 lubáragiñe líra, subúdi jumúti luágu ñadágimein nan lun nibíjini le nemégeirubei lúma le jemégeirubei ja númabaña. \v 35 Súnwandan narúfudajan jun luágu ítara líña lan luwádigimariniwa lun jíderawagún ja níjeinbei jemégeirun, luágu gíñe lúnti lan larítawagún luágu dimúrei le laríñagubei Wabúreme Jesúsu dan le laríñagunbei. “Gúndaatimáati le íchugubei sügǘ láu le erésibirubei.” \p \v 36 Lárigiñe laríñaguni Páblo cátei le, ába lájuduragun, ába layúmuragun lun Búngiu jáma súngubei. \v 37 Ába jayájun súngubei láu igárigu, ába joúburuni Páblo, ába jachúuruni. \v 38 Jírutiñati ladǘga laríñagun joun luágu maríjindügüya jamáali lánme. Ába joúdin íchaajei tuágu ugúnein. \c 21 \s1 Luweiyasun Páblo ubúrugun Jerusalén \p \v 1 Dan le wígiruniña afíñetiña, ába woúdin sügǘlügü lídoun fulásu le gíribei Cos, larúgan, ában woúdin Ródas, ñígiñe Ródasgiñe woúdin lun Pátara. \v 2 Ñi Pátara wadárira ában ugúnein teíbuga Fenícia, ába wádinun tídoun, ába woúdin. \v 3 Dan wásügürün, ába waríjini uboúju le Chípre, ába wígiruni lueígiñe wabaǘna, ába wasígirun darí wachǘlürün Síria. Queíti taráriguágüdüba lan ugúnein lídan ubúrugu le gíribei Tíro, ába warárirun ñi. \v 4 Áluaja wamútiña afíñetiña ja ñíbaña, ába weréderun sédü wéyu jáma ñi. Ába lawísaruniña Sífiri Sándu luágu lasúfuriruba lan Páblo Jerusalén, ába jaríñagun lun lun mídin lan. \v 5 Dan lásügürün sédü wéyu ligía, ába woúdin. Sun afíñetiña jáu jámarigu jáma jasáanigu, ñǘdüntiña íchaajawa chülǘ boúgudi lueí ubúrugu, ñi béyabu ába wájuduragun ayúmuragua lun Búngiu. \v 6 Ábati woúburagun woúngua jáma, ába wádinun tídoun ugúnein, jagía, ába jagíribudun jábiñoun. \p \v 7 Ába wagúmuchuni waweíyasun baránaja lúmagiñe ubúrugugiñe Tíro darí Tolemáida, le ñí lubei wabúsura joun afíñetiña, ába weréderun ában wéyu jáma ñi. \v 8 Larúgan, ába láfuridun Páblo wáma, wagía le lúmabei, ába wachǘlürün ubúrugu Cesaréa. Ñi woúdin lúbiñe Felípe le apúrichijabalin ugánu luáguti Jesucrístu, ába gíñe jádaangiñe sédü wügǘriña já meja anúadajoúbaña Jerusalén lun jeténirun lun le jemégeirubei afíñetiña, ába weréderun lúma. \v 9 Gasáaniguti Felípe gádürü würíña irájüñü ja máfuridungiña, ibíja jamúti ubáfu lúmagiñe Búngiu lun ladímurejan jayúmulugugiñe. \v 10 Átiri wéyu wáu ñi, ligía lachǘlürün ában proféta Judéagiñe, gíriti Ágabo, \v 11 liábiña aríjawa. Ába lanǘgüni lubélitin Páblo, ába lagǘraguni lugúdi guánarü lúma lújabu láu, ába laríñagun. \p —Laríñajare Sífiri Sándu luágu ítara lúba lan jagǘraguni juríu labúreme béliti le ubúrugu Jerusalén, ábame jedéregeruní joun ja mámabaña juríu. \p \v 12 Dan wagáambuni cátei le, wagía jáma Cesaréana, ába wayúmuragun lun Páblo lun mídin lan Jerusalén. \v 13 Ába laríñagun Páblo. \p —¿Ca uágu jayájua, írudagüdána? Aráansetina mámarügü lun nagǘrawagún Jerusalén, aráansetina darí lun noúnwen lueígiñe Nabúreme Jesúsu. \p \v 14 Quei siñá wamani larítagun agáñeira, ába wígiruni, ába waríñagun lun ladügǘniwa lugúndan Búngiu. \p \v 15 Dan le gumújali webélujan ñi, ába waráanserun, ába woúdin Jerusalén. \v 16 Ñǘdütiña jádaangiñe afíñetiña wáma Cesaréagiñe, ñíñein ában Chíprena jádan, gíriti Mnasón, lǘjali lueígiñe lafíñerun luágu Jesucrístu, lúbiñeba wagánawa. \s1 Bisída láani Páblo Jacóbo \p \v 17 Dan wachǘlürün Jerusalén, ába jerésibiruníwa afíñetiña láu ugúndani. \v 18 Larúgan, ába woúdin lúma Páblo aríjei Jacóbo, ñíñanu gíñe sun tábutigu ligílisi Jerusalén. \v 19 Ába labúsurun Páblo joun, ába labájüdaguni sun cátei le ladǘgübei Búngiu lídaangiñe joun, jádan ja mámabaña juríu. \v 20 Dan le jagáambunbalin ugánu le, ába jadímurejan luágu luweírigun Búngiu. Ábati jaríñagun lun Páblo. \p —Wadúje, aríjabásan, añájein sarágu mílu juríu afíñerutiña luágu Jesucrístu, áni sun jagía, aríñagatiña luágu lúnti lan lasígirúniwa lilúrudun Moisés. \v 21 Aríñawagúaali joun luágu arúfudaja ban joun sun juríu ja aganoúbaña lídan jageíra ja mámabaña juríu lun madǘgün jamá gásu luágu lé meja laríñagubei Moisés, áni aríñaga bán nege joun lun merésibirun jamá jasáanigu circuncisión, mafála jameíme wagáburi, wagía juríu. \v 22 ¿Cábasan wadǘga? Joúndaragubátia juríu dánme le jasúbudiruni luágu chülǘjadibu lan, lun jadǘgün wuríbani bun. \v 23 Niján cátei le lúnbei badǘgüni. Añájein gádürü wügǘriña ya wádan, gásu jagúnfulirun ában darádu lúma Búngiu. \v 24 Barǘbaña búmagua, ábame barúmadaguágüdün búngua jáma ligíbugiñe Búngiu según wagáburi, wagía juríu, fáyeibeíme le jagástarubei lun jagúnfulirun lúma jadáradun, lárigiñeme gayáraajalíme jásaragüdüni jádiburi. Ítara lúba jaríjini sun juríu luágu iyéeni lan le aríñawagúbei joun buágu, gúnfulirügütibu lan gíñe lúma lilúrudun Moisés quei lubúdubu. \v 25 Ánjeinti jawágu ja mámabaña juríu áni afíñejaña luágu Búngiu, abǘrüjaadiwa joun lun madíjeri jamá luágu buri cátei le, lúnrügü meígin jamá úwi le dagágüdawaali joun sándu, ni jítaü, ni anímaalu le tigíwarügüti, lun gíñe úa lan ni ában agámariduti wǘri to mamárieiduntu lúma. \s1 Járügüdüni Páblo adáüra tídan témpulu \p \v 26 Ábati lanǘgüniña Páblo gádürü wügǘriña jagía, larúgan, ába larúmadaguagüdün lúngua jáma, ába lebélurun témpulurugun awísaja ídaba lan lagúmucha jawéyuri gádürü wügǘriña jagía lun jarúmadun, léme lidáani jadágaragüdün cáda ában jádaangiñe lun Búngiu. \p \v 27 Dan lé yebe yaráfaali lun lagúmuchun sédü wéyu ligía lubá lagúmuchun jarúmadun ligíbugiñe Búngiu, ába jaríjini jádaangiñe juríu Ásiana Páblo témpulurugu, ába jachágaraguágüdüniña gürígia. Ába járügüdüni Páblo, \v 28 ába jagúaragun. \p —¡Wügǘriña Israelítagu, íderagua jumáwa! Niján wügǘri le eíbugubalin sun fulásu arúfudaja joun sun gürígia wuríba luágu wanásiñun, luágu lilúrudun Moisés, lúma tuágu témpulu to, belúgüdaali gíñe gürígia ja mámabaña juríu témpulurugun awíyedei fulásu sándu le ligíbugiñe Búngiu. \p \v 29 Jaríñagunbei ítara ladǘga meja jaríjini Páblo ubúrugu lúma Trófimo le Éfesona, jarítaguatíñati luágu barǘlaani témpulurúgun. \p \v 30 Ába jachágaragun sun lílana fulásu, ába jayábin gürígia eíbaagueina. Ábati járügüdüni Páblo, ába jadúruguduní boúgudin tueí témpulu, ába jadáuraguni béna furése. \v 31 Busénjaña yebe jáfaruni jilágubei, ligía lachǘlürün ugánu lun gumándan luágu chagágujaña lan sun lílana ubúrugu Jerusalén. \v 32 Ábati loúndaraguniña gumándan lisúdaaranigu jáma jábutigu, ába lachǘlürün eíbaagueina le ñíjin jabeí gürígia. Dan jaríjini gumándan jáma súdaaragu, ába lásurun jabeíchuni Páblo. \v 33 Ábati layárafadun gumándan, ába lárügüdüni Páblo, ába lagǘraguágüdüni láu bián güríngüri, lárigiñe, ába lálügüdajan cátei lan, lúma ca lan lidúnrunbei. \v 34 Ámuñegueinarügüti cátei jaríñagun gürígia, siñátiti gunfaráanda lan gumándan ni cáta ladǘga ireíni le jadǘgübei, ába lanǘgagüdüni jábiñoun súdaara. \v 35 Dan le jachǘlürünbei luágu testépute múna, ába janǘgüni súdaara Páblo oúyuajeina lueí jáfaruni gürígia jilágubei, \v 36 ladǘga jayábiña súngubei járigi agúarajeina. \p —¡Jilála! \s1 Ladímurejan Páblo lueígiñegua \p \v 37 Dan lé yebe jádaraali lan Páblo múnadoun, ába laríñagun lun gumándan le jáubei súdaara. \p —¿Gayáraati nadímurejan búma? \p Ába laríñagun gumándan lun. \p —¿Geréngaditibu güriégu? \v 38 ¿Máma lubeí bugúya Ejíptona lé meja adǘgübei ában mabúchajaü luágu ában dan, ába lanǘgün gádürü mílu wügǘriña gáfarajatiña lídoun fulásu mageírawaguti? \p \v 39 Laríñagati Páblo lun. \p —Máma áu, juríu áu, Társona, ában fulásu weíriguti Cilícia. Adǘgabá fuleísei nun lun bígirunina lun nadímurejan joun gürígia. \p \v 40 Ába líchugun gumándan ǘma lun, ába laráramun Páblo luágu estépu, ába líchugun seíni láu lújabu joun gürígia lun jámanichun. Dan le manígaali, ába ladímurejan joun lídan hebréo, le jerérun juríu, ába laríñagun. \c 22 \p \v 1 —Nidújeñu jáma jagǘbürigu, agáamba jumeí le lúnbei naríñaguni jun nueígiñegua. \p \v 2 Dan jagáambun ladímurejan joun lídan jerérun, ábatima jámanichaguágüdün. Ábati laríñagun joun. \p \v 3 —Juríu áu, le gumúti, ubúrugu Társo loúbawagu Cilícia nagǘriajoúa, ya Jerusalén naweírida. Lábugiñe larúfudajan Gamáliel natúriaja, úarati larúfudajan lúma jalúrudun binádu wagǘbürigu. Joúchatina súnwandan lun nesériwidun lun Búngiu táu sun nanígi, queígubeirügü ligáburi jadǘgüni jugúya ugúñe wéyu. \v 4 Áu, eíbaaja numútiña meja lánigu Crístu darí náfaraguniña jilágubei, barǘgua áu wügǘriña furísunrugun. \v 5 Geféenti fádiri íñutimaati jáu sun jábutigu juríu luágu rújama gárada nun joun wapaísanu ja Damáscobaña. Ñǘdüntina ñi áluajaña afíñetiña luágu Crístu lun nanǘgüniña ñájoun lun nasúfuriragüdǘniña. \s1 Labájüdaguní Páblo luáguti lasáansiragun ligáburi \p \v 6 ‘Dan luáguñadina lubeí ǘma, yaráfaadina lun nachǘlürün Damásco, queíburi amídirugu, sódini ligía ladúnraagun ában oúnwenbun larúgounga siélugiñe náu, \v 7 ába náburujan múarugun. Ába nagáambun laríñagun ában umálali nun. “Sáulo, Sáulo, ¿ca uágu beíbaajanina?” \v 8 Ábati naríñagun. “¿Cátabusan Nabúreme?” Laríñaga nun. “Jesúsu le Nazarétna áu, le méme beíbaajabei.” \v 9 Aríja jamúti ja úarabaña núma larúgounga ligía, ába janúfudedagun, magáambun jamúti lumálali le adímurejabei nun. \v 10 Ábati naríñagun. “¿Cábagi nadǘga, Nabúreme?” Ába laríñagun nun. “Sarába, beíba luágu buweíyasun Damáscoun, ñíba laríñawagúa sun le lúnbei badǘgüni bun.” \v 11 Queíti maríjingüda láadina lubeí buga larúgounga ligíra, ába járügüdüni ja númabaña nújabu darí wachǘlürün Damásco. \p \v 12 ‘Ñiñein ában wügǘri Damásco gíriti Ananías, gúnfuliti buídu lúma lilúrudun Moisés, sun juríu ja aganoúbaña Damásco adímurejatiña buídu luágu wügǘri ligía. \v 13 Ába liábin Ananías aríjana, dan lachǘlürün, ába laráramun nubádu, ába laríñagun nun. “Nidúje Sáulo, ibíjayabeí baríjin lárigoún.” Lídan méme óra ligía, ába léfegechun nágu, ába naríjini. \v 14 Ábati laríñagun nun. “Anúadaja láadibu Jabúngiute binádu wagǘbürigu lúmagiñe binárü lun basúbudiruni lugúndan, lúma lun baríjini Jesúsu le richáguabei, lun bagáambuni lumálali, \v 15 ladǘga bíchuguba lan fe luágu Jesúsu joun sun gürígia, abájüdaguabeíme le aríja báalibei lúma le agáamba báalibei. \v 16 Guetóti, ¿ca uágu badárasaja? Sarába, badíseibá jeménigiñu luágu Wabúreme lun lachíbun bifígoun.” \s1 Labájüdagun Páblo luágu loúnajoún apúrichija joun ja mámabaña juríu \p \v 17 ‘Dan nagíribudun ubúrugun Jerusalén, luágu ában wéyu dan le nídin témpulurugu ayúmuragua, ába lasáliragun Nabúreme Jesúsu nun, \v 18 ába laríñagun nun. “Furíba yágiñe Jerusaléngiñe, oúfuda, ladǘga madǘgünbaña juríu gásu láu le baríñagunbei nuágu lídan fulásu le.” \v 19 Ábati naríñagun lun. “Nabúreme, subúdi jamúti luágu ñǘdü nán buri méja tídan sun jalígilisin afíñetiña anáajaña ja afíñebaña buágu furísunurugun, beí buri náña. \v 20 Dan le láfarúnbei Estéban jilágubei, le bánigu lé meja adímurejabei buágu, ñíñadina, gúndaatina láu jáfaruni, áu oúnigirubárun janáangun ja áfarubalín.” \v 21 Ába laríñagun Nabúreme nun. “Beíba, ladǘga noúnajadibu díse, apúrichija joun ja mámabaña juríu.” \s1 Páblo lújaburugu gumándan \p \v 22 Agáamba jamúti chülǘ lúmoun ladímurejan luágu lídin apúrichija joun ja mámabaña juríu, ába jagúmeserun agúaraja. \p —¡Áfara jumeí jilágubei! ¡Maríchati lun labágaridun! \p \v 23 Queíti jasígirun agúaraja, achǘjoun buri janáangun, achǘja calíqui íñun le jagáñi, \v 24 ába laríñagun gumándan lun ladarúniwa Páblo jábiñoun súdaara, ába loúnajan abeíchei lun ladímurejan, lun lasúbudirúniwa ca lan uágu jagúaraja gürígia luágu ítara. \v 25 Dan le gürágua jamáali lun jabeíchuni, ába laríñagun Páblo lun jábuti súdaara le ñíbei. \p —¿Garíchatünsan lun jabeíchun ában wügǘri Rómana, magúserunga ligía? \p \v 26 Dan le lagáambuni jábuti súdaara cátei le, ába lídin aríñaga lun gumándan. \p —Toúnigibátia láu le lúnbei badǘgüni, Rómanatia wügǘri le. \p \v 27 Ábati lídin gumándan luágun Páblo, ába laríñagun lun. \p —¿Inárüni luágu Rómana ban? \p Laríñaga Páblo lun. \p —Ánja. \p \v 28 Ábati laríñagun gumándan. \p —Fáyeitina sarágu seínsu lun Rómana nan. \p Laríñaga Páblo. \p —Ánjein áu, ñi nagǘriajoúa. \p \v 29 Ába jígiruni já yebe lúnbei jabeíchuni furése, liábin gíñe gumándan, dan le lasúbudiruni luágu Rómana lan Páblo, ába lanúfudedagun lueígiñe lagǘraguni. \s1 Páblo jagíbugiñe lúrudugu juríu ja íñutimáabaña \p \v 30 Larúgan, busénti gumándan lasúbudiruni ca lan lidúnrunbei Páblo jarúma juríu, ába lagídaruni güríngüri lueí, ába loúndaraguágüdüniña jábutigu fádirigu jáma lúrudugu juríu ja íñutimáabaña, ábati laságaruni Páblo, ába líchuguni jagíbugiñe. \c 23 \p \v 1 Ába laríjin Páblo jawágun lúrudugu jagía, ába laríñagun joun. \p —Nidújeñu, jarúmati nasándiragun núngua ligíbugiñe Búngiu chülǘ lúmoun wéyu le. \p \v 2 Ábati loúnajan Ananías, fádiri le íñutimaabei, lun jagáyuajan ja yaráfabaña ñi luágun liyúma Páblo. \v 3 Ába laríñagun Páblo lun. \p —¡Lagáyuajaba Búngiu buágu, biángua tigíbu bugúya le! Ñun bíña ñi lun bagúseragüdünina quei laríñaguni lúrudu, ¿cáti uágu bagáyuagüda nuágu, adǘraaguei lúrudu? \p \v 4 Ába jaríñagun ja ñíbaña lun. \p —¿Ítara liñásan banábuni fádiri le íñutimaabei le láni Búngiu? \p \v 5 Ába laríñagun Páblo. \p —Nidújeñu, ibídiñetí yebe nun luágu fádiri lan le íñutimaabei, ladǘga taríñajare Lerérun Búngiu. “Madímurejaanbadibu wuríba luágu ában agúmadijati bageíra.” \p \v 6 Subúdi lumúti Páblo luágu jánigu lan saduséogu jíbiri ja ñíbaña, jíbiri, jánigu fariséogu, ába laríñagun láu umálali jéreti. \p —Nidújeñu, fariséo áu, jádaangiñetiña fariséogu nagǘbürigu, áni jagúseragüdǘñadina ladǘga afíñe nan luágu jásaaruba lan jiláaña lídaangiñe oúweni lúnya jabágaridun. \p \v 7 Dan le laríñagunbálin cátei le, ába jagúmeserun fariséogu jáma saduséogu asígeneja jámagua, ába lafánreinragun adámurini. \v 8 Ladǘga jaríñajare saduséogu luágu másaarunbaña lan jiláaña lídaangiñe oúweni, úatiña nege gíñe ánjeligu, ni espíritugu, ánjañati fariséogu, afíñetiña luágu sun cátei le. \v 9 Jareínchati súngubei, ába jásaarun jádaangiñe arúfudajatiña lilúrudun Moisés ja ñíbaña, áni fariséogu gíñe jagía, ába jaríñagun. \p —Wügǘri le, úati ni cáta wuríbati ladǘga, áni ánjeindügü ában lubeí espíritu adímurejabei lun o ában lan ánjeli, toúnigi wamátia lueí wadárirún oúcha weréderuni luwádigimari Búngiu. \p \v 10 Weírijali sigénei darí lun lanúfudedun gumándan lueí jáfaruni Páblo jilágubei. Ábati loúnajaniña lisúdaaranigu lun jaságaruni Páblo lídaangiñe adámurini lúnya janǘgüni jábiñoun súdaara. \p \v 11 Le ában áriebu, ába lasáliragun Wabúreme Jesúsu lun Páblo, ába laríñagun lun. \p —Manúfudebá, Páblo, ladǘga ítara quei rújadibu lan fe nuágu ya Jerusalén, bíchuguba gíñe fe nuágu, Róma. \s1 Aráansejaní lun láfarúniwa Páblo jilágubei \p \v 12 Larúgan, ába jebélurun juríu lídoun úarani lun jáfaruni Páblo jilágubei, ába jaríñagun láu íñaraguni ligíbugiñe Búngiu luágu meíginbaña lan, mátun jagíame ni cáta darí jáfaruni. \v 13 Joúgiñe bián-wein wügǘriña ja aríñagubalin cátei le. \v 14 Ábati joúdin jámoun jábutigu fádirigu lúma jámoun wügǘriña weírigutiña jádan juríu, ába jaríñagun. \p —Aríñagaadiwa láu íñaraguni luágu meíginbadiwa lan ni cáta darí wáfaruni Páblo jilágubei. \v 15 Guetóti, jugúya jáma ja jíbiri lúrudugu íñutimaatiña amúriaja jumá lúma gumándan lun lanǘgüni jun jarúga, jaríñagame lun luágu lun lántima jálügüdüni luágu dúru le rúwaalíbei luágu jabúseera jaríjini. Wagía, aráanseñu wába lun wáfaruni lubáragiñe lachǘlürün. \p \v 16 Ába lachǘlürün cátei le lábun lagáambun tiraǘ lítu Páblo, ába lídin jábiñoun súdaara asúbudiragüdei lun Páblo. \v 17 Ábati lagúarun Páblo lun ában jádaangiñe jábutigu súdaara, ába laríñagun lun. \p —Barǘbei irájü le lúmoun gumándan, níjein cátei lun laríñaguni lun. \p \v 18 Ába lanǘgüni jábuti súdaara lúmoun gumándan, ába laríñagun lun. \p —Wáti adaürǘti Páblo nun, ába lamúriajan núma lun nanǘgüni irájü le bun ñájoun, níjein nege cátei lun laríñaguni bun. \p \v 19 Ába lárügüdüni gumándan lújabu irájü ligía, ába lanǘgüni lun jábugua jamá, ába laríñagun lun. \p —¿Ca babúseerubei baríñagun nun? \p \v 20 Ábati laríñagun irájü ligía lun. \p —Belújaña juríu lídoun úarani lun jamúriajan búma lun banǘgüni Páblo jagíbugiñoun lúrudugu íñutimaatiña lún nege jálügüdünitima luágu lidúnrun. \v 21 Mafíñerabá joun, añájein joúgiñe bián-wein jawǘgüriña arámudagu jabá ǘmada agúrabajei lun jáfaruni jilágubei. Aríñagaaña láu íñaraguni ligíbugiñe Búngiu luágu meíginbaña lan, mátun darí jáfaruni Páblo, guetó aráanseñu jáña, jagúraba rügǘñein boúnabagüle. \p \v 22 Ábati loúnajani gumándan irájü ligía águyu, aríñageina ligía lun lun maríñagun lan ni ca un luágu abájüdagua láali lan cátei le lun. \s1 Loúnajoún Páblo lun gumádimati le Félix \p \v 23 Ába lagúarun gumándan joun bián jádaangiñe jábutigu súdaara, ába laríñagun joun lun jaráanserun bián-san súdaara lun joúdin Cesaréa eíbu, úara jáma ǘrüwa-wein-díisi ja jawágutiña gabáyu, jáma bián-san ja táutiña efeín, lun joúdin ladaǘnrün néfu gúñoun. \v 24 Aráansegüdáti gíñe gabáyu lun laweínjaniña Páblo, ru ligía dimúrei lun jachǘlüragüdǘni Páblo lúmoun gumádimati Félix láu magádiei. \v 25 Oúnajati ában gárada jáma, laríñajare tídan gárada tugúya. \p \v 26 “Lúmagiñetu Cláudio Lisías lun gumádimati Félix le weírigubei, mábuga níña bun. \v 27 Niján wügǘri le, le noúnajabei bun, daǘjamaali yebe juríu áni jáfaraali yebe jilágubei, dan le nasúbudirúnbalin luágu Rómana lan, ába nídin jáu nisúdaaranigu, ába neséfuruni. \v 28 Queíti nabúseerun nasúbudiruni ca lan lidúnrunbei jarúma, ába nanǘgüni jagíbugiñoun lúrudugu juríu íñutimaatiña. \v 29 Lidúnrun jarúma luáguti buri cátei le luáguti jalúrudun, úati iríchaü lun láfarún jilágubei, ni íbini lun ladaürǘn. \v 30 Quei lachǘlürün lábun nagáambun luágu jaráansejaña lan juríu lun jáfaruni jilágubei, ligía lébubei noúnajani bun madárasajaanga. Aríñagaadina gíñe joun ja íchugubaña lidúnrun lun búma lan jaráanserei le jánibei lúma.” \p \v 31 Ábati janǘgüni súdaara Páblo quei laríñawagúniwa joun, áriebu, chülǘ Antípatris. \v 32 Larúgan, ligía jagíribudun súdaara ja eíbubaña, súdaara ja jawágubaña gabáyu, ába jasígiruni jaweíyasun láu Páblo. \v 33 Dan le jachǘlürünbei Cesaréa, ába jedéregerunun gárada lun gumádimati, derége jameí gíñe Páblo. \v 34 Lárigiñe lalíijanun gumádimati gárada, ába lálügüdajan jalíana lan Páblo, dánti le lasúbudirúnbalin luágu Cilíciana lan, \v 35 ába laríñagun lun. \p —Nagáambubadibu dánme le jayábin ja íchugubaña bidúnrun. \p Ábati líchugun dimúrei lun líchugúniwa Páblo tídoun palásiu tó meja lábunaguboun Heródes, jáu oúniri. \c 24 \s1 Ladímurejan Páblo lueígiñegua ligíbugiñe Félix \p \v 1 Seíngü wéyu lárigiñe, ába lachǘlürün Ananías, fádiri le íñutimaabei, ubúrugun Cesaréa jáu wügǘriña jádaangiñe juríu weírigutiña, lúma ában wügǘri le subúdijabuti lun lúrudu, gíriti Tértulo. Ába jayábin lúmoun gumádimati lun jíchugun lidúnrun Páblo. \v 2 Dan le lanügǘniwa Páblo jagíbugiñoún, ába lagúmeserun Tértulo íchiga lidúnrun, laríñaga. \p —Luágu bareíni, gumádimati, lǘjadiwa láu darángilaü ya wageíra, buíti leíbugun sun cátei ya fulásurugu súnwandan lábugiñe lichú báu. \v 3 Ibíja wamúti sun le, áni teínqui wamútibu luágu. \v 4 Lun magídarun wamáni bidáani sarágu, amúriajatina búma lun badǘgün murúsun fuleísei woun lun bagáambuníwa luágu murúsun óra. \v 5 Niján wügǘri le Páblo, beréseti, lerédera afánreinraguagüdaña juríu lídan sun fulásu, ligía gíñe ában jádaangiñe lichǘgüdinabei jadámurin nazarénugu. \v 6 Álugati gíñe lawíyedagüdünun témpulu ligíbugiñe Búngiu láu lebélaagüdün ában wügǘri le mámabei juríu tídoun. Ába wárügüdüni, ába yebe wabúseerun wagúseragüdǘni láu ligáburi walúrudun, \v 7 ába leméterun gumándan Lísias ñíjin, ába lagídaruni waweí láu érei, \v 8 ába laríñagun luágu ja lan íchugubaña lidúnrun lúnti lan jayábin búmoun. Gayáraati bálügüdaguni Páblo, subúdi bámugei inárüni luágu sun cátei le, le waríñagubei luágu. \p \v 9 Juríu buri ja ñíbaña, aríñagatiña gíñe luágu inárüni lan sun le laríñagubei Tértulo. \v 10 Ába ladǘgün gumádimati seíni lun Páblo lun ladímurejan, ában laríñagun Páblo. \p —Lau sun nugúndan nadímureja nueígiñegua bigíbugiñe ladǘga subúdi náani luágu lúmagiñe lan sarágu irúmu bagúseragüdajan lídan fulásu le. \v 11 Gayáraati bálügüdajan ánjein inárüni lubeí le lúnbei naríñaguni bun. Dúusurügügili wéyu lueígiñe nachǘlürün ubúrugun Jerusalén lun nájuduragun lun Búngiu, \v 12 madárirúnwatina asígeneja ni ca úma, ni achágaraguágüdaña gürígia témpulurugu, ni tídan buri tíbiri jalígilisin juríu, ni lídan buri ámu fulásu ubúrugu. \v 13 Gürígia ja, siñáti jarúfuduni luágu inárüni lan ni ában lídaangiñe sun cátei le jaríñagubei nuágu. \v 14 Ában cátei naríñagubei bun, luágu nesériwiduña lan lun Jabúngiute nagǘbürigu quei larúfudajani Jesucrístu, le uágubei jaríñaga luágu marícha lan. Afíñetina luágu sun le bürǘwañubei tídan buri líburu to lánina lilúrudun Moisés lúma lé meja jabǘrüjabei profétagu. \v 15 Níjein gíñe eménigini le jawágubei nuágu luágu Búngiu, luágu lásaaragüdübaña lan jiláaña, dándu ja buídubaña quei ja wuríbabaña. \v 16 Ligía náfaagunbei súnwandan lun madúnrun nan ligíbugiñe Búngiu lúma jagíbugiñe gürígia. \p \v 17 ‘Lárigiñe átiri dan náu eíbugei ámu buri fulásu, ába nagíribudun nageíroun lun nedéregerun seínsu joun gudémetiña Jerusalén lúma lun nadágaragüdün lun Búngiu. \v 18 Nadǘgüñein yebe cátei le témpulurugu lárigiñe narúmudaguagüdün núngua quei le igáburi, ligía jadárirunina átiri juríu loúbawaguna Ásia ñi témpulurugu, úatiña sarágu gürígia ñi, ni chagáguaü. \v 19 Jagía lúnbaña jayábin arúfudagua joúngua ya lun jaríñaguni le lúnbei jaríñaguni ánjein níjein lubeí lúnti jaríñaguni nuágu, \v 20 jaríñaguni lan ja yábaña ánjein darí jabei nidúnrun dan le ligíbugiñe nubeí líñun-ágei lúrudu juríu. \v 21 Siñáti jaríñagun ni cáta nuágu, lueídügüya luágu lan ában wéyu dan le jádaañadina lubeí, ába nagúaragun aríñaga. “Jagúseragüdüñadina ugúñe lueígiñe afíñe nan luágu jásaaruba lan jiláaña lídaangiñe oúweni lúnya jabágaridun.” \p \v 22 Subúsiti sarágu luágu larúfudajan Jesúsu lun gumádimati Félix, ítara líña, dan le lagáambunbalin le laríñagunbei Páblo luágu jásaarun jiláaña, ába lagúmuchaguagüdüni adámurini, aríñageina ligía. \p —Nagúseragüdübei wügǘri le dánme le lachǘlürün gumándan Lisías. \p \v 23 Ábati laríñagun Félix lun jábuti súdaara lun lasígirun Páblo daǘwañu, lun furáangu lan lun gayára lan joúdin lumádagu aríjei, eténira lun. \p \v 24 Átiri wéyu lárigiñe, ábaya lachǘlürün Félix túma Drusíla to lúmari, to juríu, ubúrugun Cesaréa, ába lagúaragüdün luágu Páblo lun ladímurejan lun luágu Jesucrístu. \v 25 Dan le ladímurejaanbei Páblo lun luágu ibágari le surúbei, lúma luágu ágüdaagúni únguaü lueí le wuríbabei, lúma luáguti wéyu le lúnbei lagúseragüdüniña Búngiu sun gürígia, ába lanúfudedagun Félix, ába laríñagun lun. \p —Beíba yebe, dánme le gadáani nan, nagúarayaba bun. \p \v 26 Agúrabatí yebe giñe Félix lun líchugun Páblo seínsu lun lun lígiragüdüni, ligía, dan méme lubeí wájali luágu lun layánujan lúma. \v 27 Sügǘti bián irúmu ítara, ábati lagúmuchun lagúmadijan Félix, ába lárügüdüni Pórcio Fésto lufúlasun. Queíti busén lan Félix leréderun buídu jáma juríu, ába lígiruni Páblo daǘwañu. \c 25 \s1 Páblo ligíbugiñe Fésto \p \v 1 Ábati lachǘlürün Fésto lun lárügüdüní lufúlasun queísi gumádimati, ǘrüwa wéyu lueígiñe, ába lamúdeirun Cesaréagiñe lun ubúrugun Jerusalén. \v 2 Ába jachǘlürün jábutigu fádirigu ñíjin jáma juríu ja weírigutimaabaña íchiga lidúnrun Páblo ligíbugiñe Fésto. \v 3 Ába jamúriajan fuleísei lúma lun loúnajan anǘgei Páblo Jerusalén. Le jaráansejanbei, lún yebe jáfaruni jilágubei luágu ǘma. \v 4 Ába loúnabun Fésto luágu Cesaréa lan ladaürǘwa Páblo, áni jarítagua lan lídin ñi madíse. \v 5 Ába laríñagun joun. \p —Ligía lúnti lubeí joúdin ja weírigutimaabaña jídaangiñe Cesaréa úara núma, áni ánjein adǘgaali lubeí wügǘri ligía dúru, gayáraabei jaríñaguni. \p \v 6 Wídü rügǘñein o díisi lan wéyu láu Fésto Jerusalén, ába lagíribudun ubúrugun Cesaréa. Larúgan, ába lárügüdüní lufúlasun lun lagúseragüdün, ába loúnajan luágu Páblo. \v 7 Dan le lebélurunbei Páblo, ába jagúriridágun juríu ja ñǘbinbaña Jerusaléngiñe láu, ába jíchugun sarágu lidúnrun le jǘrüti, áni siñáti jarúfuduni luágu inárüni lan ni cáta lídaangiñe le jaríñagunbei. \v 8 Ábati laríñagun Páblo lídan ladímurejan lueígiñegua. \p —Madǘgüngidina ni murúsun dúru ni lun jalúrudun juríu, ni tun témpulu, ni lun urúei César. \p \v 9 Queíti busén lan Fésto leréderun buídu jáma juríu, ába laríñagun lun Páblo. \p —¿Buséntibu bídin Jerusalén lun nagúseragüdünibu ñi? \p \v 10 Ába loúnabun Páblo. \p —Ligíbugiñeñadina lagúseragüle urúei César, le ñí lubei lúnti lan nagúserún. Queísi basúbudiruni buídu, madǘgüngidina dúru joun juríu. \v 11 Ánjein adǘgaadina lubeí dúru le garíchati lun nafarún jilágubei lueígiñe, mebéresegúntina noúnwen, ánjein úa lubeí ni cáta lánina inárüni lídan sun le aríñawagúbei nuágu, úati ni ában garíchati lun ledéregerunina joun juríu. Amúriajatina lun César lan agúseragüdána. \p \v 12 Lárigiñeti layánujan Fésto jáma lánigu cába lan ladǘga láu Páblo, ába laríñagun lun. \p —Amúriajaadibu lubeígia lun César lan agúseragüdabu, beíbugati lun César. \s1 Páblo ligíbugiñe urúei Agrípa \p \v 13 Átiri wéyu lárigiñe, ába lídin urúei Agrípa túma Bereníce Cesaréa aríjei Fésto. \v 14 Quei reídei jabeí átiri wéyu ñi, ába labájüdaguni Fésto luáguti lagúserun Páblo lun urúei Agrípa, laríñaga lun. \p —Níjein ában wügǘri lígirun Félix dáüwañu ya. \v 15 Dan le Jerusalén nubeí, rútiña jábutigu fádirigu jáma wügǘriña juríu weírigutiña lidúnrun nigíbugiñe, amúriajatiña núma lun nasíadiruni. \v 16 Ába naríñagun joun luágu magáburi láani lúrudu Rómana lun lasíadirun ában gürígia lun oúweni maríjinga láña ja íchugubaña lidúnrun ligíbugiñe, lun gayára lan ladímurejan lueígiñegua. \v 17 Ligía, lídan lubeí le jayábinbei ya úara núma, meféridirúntina dan, larúgan, ába nárügüdüni nufúlasun lídan agúseragülei, ába noúnajan luágu wügǘri ligía. \v 18 Ja ñǘbinbaña lun jíchugun lidúnrun, maríñaguntiña ni cátei luágu lídaangiñe lé yebe uágubei narítagua. \v 19 Lé buri cátei le jaríñagubei luágu, luágu múaradun lán nege jáma luágu ligáburi jafíñen, lúma luágu ában nege wügǘri gíriti Jesúsu—jiláti nege, laríñajare Páblo luágu wínwanya lán nege. \v 20 Queíti ibídiñe lan nun cába lan nadǘga lídan ában cátei líbe le, ába nálügüdüni Páblo ánjein busén lubei lídin Jerusalén lun lagúserún luágu cátei le ñi. \v 21 Quei lamúriajan lun urúeiba lan Augústo César agúseragüdeí, ába naríñagun lun lasígirun dáüwañu daríme gayára lan noúnajani lun Augústo César. \p \v 22 Ábati laríñagun Agrípa lun Fésto. \p —Buséntina gíñe nagáambuni wügǘri ligía. \p Ába laríñagun Fésto lun. \p —Bagáambubei jarúga. \p \v 23 Larúgan, dan le jachǘlürünbei Agrípa túma Bereníce, ába jebélurun láu oúnwenbun uweíriguni múnadoun, jáma jábutigu súdaara jáma wügǘriña weírigutiña ñi ubúrugu. Ába loúnajan Fésto luágu Páblo, \v 24 ába laríñagun. \p —Urúei Agrípa, jáma wügǘriña ja adámurigubaña wáma ya, niján wügǘri le. adímurejaaña sarágu jádaangiñe juríu wuríba nun luágu, dándu Jerusalén quei ya Cesaréa, áni añájagua aríñaga nun láu sarágu éregu luágu lúnti lan loúnwen. \v 25 Laganoún nun camá madǘgüngili ni cáta le lúnti lafarún jilágubei lueígiñe, áni queíti ligía guánarügü lan amúriajabei lun urúeiba lan Augústo César agúseragüdei, noúnajaali lun. \v 26 Queíti úa lan cába lan cátei uágu nabǘrüja lun Augústo luágu wügǘri le, ligía nanǘgübalin jigíbugiñoún, bigíbugiñountimá urúei Agrípa, lun bálügüdaguni, níjein lámuga cába lan nabǘrüja. \v 27 Ladǘga garábaguati nun lun noúnajan ában adaürǘti, mawísajaanga áu ca lan lidúnrunbei. \c 26 \s1 Ladímurejan Páblo lueígiñegua ligíbugiñe urúei Agrípa \p \v 1 Ábati laríñagun Agrípa lun Páblo. \p —Gayáraati badímurejan bueígiñegua. \p Ába liñúruni Páblo lújabu lun jagáambuni, ába lagúmeserun adímureja, ába laríñagun. \p \v 2 —Oúnwenbun nugúndan gayára lan nadímurejan nueígiñegua bigíbugiñe, urúei Agrípa, luágu sun cátei le aríñaga jamáalibei juríu nuágu, \v 3 gúndaatimáatina ladǘga subúdi báni jagáburi juríu lúma cátei lé buri uágubei jasígeneja. Ligía namúriajanbei búma lun gagúraasun ban lun bagáambunina. \s1 Labájüdaguni Páblo binádu libágari \p \v 4 ‘Subúdi jamúti sun juríu ligáburi meja nabágaridun jádan, nageíra lúma ubúrugu Jerusalén, lúmagiñe irájügídina. \v 5 Lǘja jasúbudirunina, áni gayáraati jamúga jaríñaguni ánjaña jamúga busén luágu fariséo lan nugúya lúmagiñe niñǘraü, adámurini létima derégüdabei lídan luwúyeri wafíñen, wagía juríu. \v 6 Guetóti, jagúseragüdǘñadina luágu eménigini le nuágubei, luágu lásaaragüdübaña lan Búngiu jiláaña lídaangiñe oúweni lúnya jabágaridun, queí meja laríñaguni joun binádu wagǘbürigu. \v 7 Dúusugubei família le jadǘgawagunbei lirájüñü Israél agúrabatiña jaríjini lagúnfulirun dimúrei le, ligía jájuduragunbei lun Búngiu, seríwi jameí wéyuagu, áriebu. Lueígiñe méme eménigini le, jadárira juríu nidúnrun, urúei Agrípa. \v 8 ¿Mafíñetün funági luágu gayára lan lásaaragüdüniña Búngiu jiláaña? \s1 Labájüdagun Páblo luágu meja leíbaajaniña afíñetiña \p \v 9 ‘Nugúya guánarügü, jarítaguatina méja luágu lúnti lan neíbaajaniña ja afálarunbalin Jesúsu Nazarétna, \v 10 áni ítara líña nadǘgüni ubúrugu Jerusalén. Láu ubáfu le jíchugubei jábutigu fádirigu nun, dátina sarágu jádaangiñe lánigu Búngiu furísunrugun, áni dan lé buri jasíadirúniwa lun joúnwen, nugúya ában jádaangiñe ja abúdujabaña lun ítara lúba lan. \v 11 Níjeinja dan, súfurigüda numútiña lún yebe jeyéedagun luágu jafíñen luágu Jesucrístu. Adáagua numúti meja cátei le tídan sun jalígilisin afíñetiña, áni weíriti meja nigáñi joun darí lun neíbaajaniña chülǘ lídoun buri ubúrugu le díseti. \s1 Labájüdagunya Páblo luágu lasálbarun \p \v 12 ‘Ligía yebe cátei le gabǘgürübalina ubúrugun Damásco ában dan, joúnajan jábutigu fádirigu. \v 13 Luágu ǘma, nurúeite, amídirugu, ába naríjin ában larúgounga siélugiñeti, jéreti sügǘ lau larúgounga wéyu, ába ladúnraagun geyégua náu jáu sun ja úarabaña núma. \v 14 Súngubei wagía, ába wáburujan múarugun, ába nagáambun ában umálali aríñaguti nun lídan hebréo, le jerérun juríu. “Sáulo, Sáulo, ¿ca uágu beíbaajana? Basúfuriraguagüdüñatia búngua láu bamánjarun nun quei ladǘga bágasu dan le líchaagun quíqui luágun cátei gágiriti.” \v 15 Ábati naríñagun. “¿Cátabusan, Nabúreme?” Ába laríñagun nun. “Jesúsu áu, le guánarügü beíbaajabei. \v 16 Sarába, ráramabá, ladǘga narúfudagunbei núngua bun lun besériwidun nun, lun geféen ban luágu le aríja báalibei guetó lúma le lúnbei narúfuduni bun. \v 17 Neséfurubadibu jaweí juríu lúma jaweí ja mámabaña juríu, ja únbaña noúnajabu guetó. \v 18 Noúnajañadibu jámoun lun béfegechagüdüni jágu nuágu, lun jebé lan jeíbugun lídan lubúriga, lun jeíbugun lídan larúgounga, lun gíñe meréde méme jamá lábugiñe lubáfu Máfia, lun lábugiñe jamá lubáfu Búngiu. Noúnajañadibu joun, afíñe jamámuga nuágu, ferúdunawa lámuga jafígoun, ibíja jamámuga alágan jádan ja jarúmagüda láañabaña Búngiu láu jafíñerun nuágu.” \s1 Labájüdagun Páblo luágu luwádigimari \p \v 19 ‘Ítara líña lubeíti, urúei Agrípa, ába nadǘgüni le laríñagunbei Jesúsu nun lídan le lasáliragunbei nun. \v 20 Furúmiñe, ába napúrichijan joun ja Damáscobaña, aríñagatina joun lun jaságürijan luágu jafígoun, lun jagíribudun lun Búngiu, lun jadǘgün cátei buíti, arijúa lámuga luágu sáansiguaali lan jagáburi. Lárigiñe, ába napúrichijani cátei méme le joun ja Jerusalénbaña, ja mámabaña juríu. \v 21 Ligía lébubei járügüdünina juríu témpulurugu, ába jálugun jáfarunina jilágubei. \v 22 Ába líderagunina Búngiu, ítara líña gayára lan nasígirun íchiga fe luágu Jesúsu lan Crístubei joun sun gürígia, dándu ja weírigubaña queísi ja ǘnabugubaña, chülǘ lúmoun óra le. Maríñaguntina ni cáta joun gürígia boúgudin lueí le uágubei jaríñaga Moisés jáma profétagu luágu lasúsereduba lan— \v 23 luágu lúnti lán meja lasúfuriruba lan Crístu, luágu lárigiñe lánme loúnwen, ligíaba lan furúmiñeti ásaaruti jádaangiñe jiláaña láu ibágari magúmuchaditi, luágu gíñe líchugubei lan larúgounga luáguti asálbaruni dándu joun juríu quei joun ja mámabaña juríu. \s1 Láfaagun Páblo lun lafíñeragüdüni Agrípa luágu Jesucrístu \p \v 24 Lídan le laríñagunbalin Páblo cátei le buri lídan ladímurejan lueígiñegua, ába lagúaragun Fésto. \p —¡Lǘlüjaali báu, Páblo! Lǘlügüdá sarágu atúriajani báu. \p \v 25 Ába loúnabun Páblo, ába laríñagun. \p —Málülünti náu, gumádimati, inárüni le naríñagunbei. \v 26 Niján urúei Agrípa le subúdijabúbei lún buri cátei le buídu, ligía gayára lubeí nadímurejan ligíbugiñe, furáangu, ladǘga choúru náni luágu subúdi láani gíñe sun cátei le asúseredubei lun Jesúsu, ladǘga máma cátei le adügǘti arámudaguarügü. \v 27 ¿Afíñetibu luágu le jaríñagubei profétagu, urúei Agrípa? Subúdi numúti luágu afíñe ban. \p \v 28 Ába laríñagun Agrípa lun. \p —¿Jarítaguatibusan luágu bafíñeragüdǘbadina lan luágu Jesucrístu ítara ufúresen? \p \v 29 —Furése yébe, o darása yébe, amúriajatina lúma Búngiu, mámarügü buágu, jawágu gíñe sun ja añájabaña agáambana ugúñe, lun jayábin lun jafíñerun quei nugúya, úouga güríngüri jawágu. \p \v 30 Lárigiñe laríñaguni Páblo cátei le, ába lásaarun urúei, sará gíñe gumádimati úara túma Bereníce jáma sun ja ñúnbaña ñi, \v 31 ába jadíñurun ñígiñe lun jadímurejan luágu cátei le. Jaríñagatí buri jámagua. \p —Wügǘri le, madǘgünti ni cáta le lúnti lafarún jilágubei lueígiñe, moún lumuti ni íbini leréderun furísunrugu. \p \v 32 Ába laríñagun Agrípa lun Fésto. \p —Lun jamúga mamúriajan lan wügǘri le lun lagúseragüdüni Augústo César, gayáraati jamúga lígirawagüdǘn. \c 27 \s1 Loúnajoún Páblo ubúrugun Róma \p \v 1 Lídan le jaráanserunbei lun joúnajaníwa Itálioun, ába ledéregerún Páblo jáma ja jíbiri adaürǘtiña lábu laríjin ában súdaara gíriti Júlio, ligía gumándanbei lun jadámurin súdaara le gíribei “lisúdaaranigu Urúei Augústo.” \v 2 Ába wádinagun tídoun ában ugúnein ñǘbintu Adramítiogiñe lun Ásioun. Ñíñein gíñe Aristárco wáma, le Tesalónicana, Tesalónica ában ubúrugu láni Macedónia. \v 3 Larúgan, ligía wachǘlürün Sidón, lídan fulásu ligía, buíti loúseruni Júlio, le gumándan, Páblo, ígira lumúti lun bisída lániña lumádagu lúma lun jeténirun lun. \v 4 Lídan wáfuridun Sidóngiñe, ába woúdin ǘnabugiñe libíti uboúju Chípre ladǘga wabánrouñein lan garábali. \v 5 Ába wájiñuraguni barána ligíbugiñe lubéyaari Cilícia lúma Panfília, ába wachǘlürün lídoun fulásu le gíribei Míra, ában ubúrugu láni Lícia. \p \v 6 Ñi ladárira gumándan ában ugúnein Alejandríana teíbuga Itália, ába ládinagüdüniwa lun wasígiruni waweíyasun. \v 7 Áfayajatiwa jámaru luágu sarágu wéyu, láu lénreengun wachǘlüra ligíbugiñe ubúrugu le gíribei Gnído. Queíti wabánroun mémegili lubeí garábali, ába wáfayajan ǘnabugiñe libíti uboúju Créta, sügüína wagía ligíbugiñe Salmón, \v 8 wasígira láu méme lénreengun láru láru, ába wachǘlürün lídoun ában ubúrugu gíriti Buíti Fulásu, yaráfa lun ubúrugu Laséa. \p \v 9 Féridijadiwa sarágu dan, dénchajaliti áfayajani baránaja ladǘga yaráfaali lidáani luríbouga, sügǘjali jafédun juríu le lánina ferúdun figoú. Ligía lewéridirunbaliña Páblo, laríñaga joun. \p \v 10 —Aríja numúti luágu denchábei lan weíyaasu le, áni weféridiruboun ugúnein, féridime sun tíla, gayáraabei gíñe weféridiruni wabágari. \p \v 11 Lubáragiñe ladǘgün gumándan gásu láu le laríñagunbei Páblo, ába lídin láu le lubeíbei tabúreme ugúnein lúma le abúgajabei. \v 12 Queíti mabuídun lubeí fulásu ligía lun lásügürǘn luríba dan ñi, ába jarítagun jíbe-ágei luágu buídutima lán yebe lun wáfuridun ñígiñe, lun waríjin ánjein gayára wachǘlürün Feníce, ában fulásu láni uboúju Créta, lun wásügürüni luríbaniga ñi. Ñi Feníce, níjein barána lueígiñe núru lúma suédi. \s1 Luríba dan baránaja \p \v 13 Queíti lagúmeserun suédi jámaru, ába jarítagun luágu gayáraabei lan jasígiruni weíyaasu, ábati joudin, ába jasígirun láru láru Créta. \v 14 Málüti lueígiñe jáfayarun, ába láfurun ában nodísi jéreti, \v 15 ába lagúmeserun abánrenjoun ugúnein. Queíti siñá lan wawáanserun lubároun garábali, ába wígiraguágüdün woúngua lun lanǘgüniwa. \v 16 Ába wásügürün ǘnabugiñe libíti ában liraǘraü uboúju gíriti Cláuda, le ñí lubei mére lan láfujan garábali, ába wádinagüdünun tisálufun wagúne to atoújeina waboún, láu ában lénreengun. \v 17 Lárigiñe wiñúrunun ugúneirugun, ába lásügüragüdǘniwa gúrudu tábugiñegiñe ugúnein lun jagǘragunun, derébugu támuga. Queíti janúfudebei lueí joúdin adágara luágu sándala le gíribei Sírte, ába jagídaraguní bíra, ába jígiraguagüdün joúngua lun lanǘgüniwa garábali. \v 18 Larúgan, quei jére mémegili lubeí dan, ába jagúmeserun achágajei tíla ugúnein baránajoún, \v 19 luágu lǘrüwan wéyu, ába jachágajani lídaangiñe tumégegun ugúnein baránajoún láu jájabu guánarügü. \v 20 Maríjintiwa wéyu ni warúguma lídan sarágu wéyu, láuti oúnwenbun luríban dan le, féridi wamáali wafíñen luágu weséfuruba lan. \p \v 21 Queíti sügǘjadiwa lubeí sarágu dan meíginga, ába laráramun Páblo wádan, ába laríñagun. \p —Wügǘriña, aríñagatiná yebe jun lun mayábin wamá Crétagiñe, buídutimaati jamúga lueí wasúfuriruni dáñu le, áni féridi wameí wálagu. \v 22 Gagúraasun jumá, úabei ni ában jídaangiñe oúweti, láu sun teféridiruba lan ugúnein. \v 23 Chülǘjali ában láni Búngiu ánjeli númoun áriebu to, loúnagüle Búngiu le Nabúreme le gíñe únbei nesériwida, \v 24 laríñajare ánjeli ligía nun. “Manúfudedabá, Páblo, ladǘga barúfudaguba búngua ligíbugiñe urúei César Augústo, áni badǘgaba leséfuraña Búngiu sun ja tídaanbaña ugúnein búma lueí oúweni.” \v 25 Gagúraasun jumá lubeíti, ladǘga jeménigitina luágu Búngiu, áni choúru numúti luágu ítara lúba lan quei laríñaguni ánjeli luágu nun, \v 26 láu sun, wadágaruba lan luágun ában uboúju. \p \v 27 Bián dimáasu wáu luágu waweíyasun, lubáranarugúñadiwa Ádria, labánreinja mémeñadiwa garábali, ligía, amídi áriebu, ába jasándirun mádulungu luágu achǘlüreina wáña lan luágun múa. \v 28 Ába jamísurajani lujúlilin dúna, san-wein ugúdi lujúlilin, ábaya jamísurajan jabáruaguoún mémeraü, gádürü-wein-díisi ugúdi. \v 29 Léti janúfude lueí jabúguchun luágu dǘbü, ába jágurun gádürü oúnguru tiyúnagiñe ugúnein, ába jagúrabajan larúgadun láu idíjeri. \v 30 Súnti dan le, añája mádulungu asáminara lun jeséfuragun joúngua láu jeíbaagun tídaangiñe ugúnein, ába jagúmeserun aráriragüdoún salúfu dúnarugun, jadǘga camá jágura oúnguru tígirigiñe ugúnein. \v 31 Ába lawísaruni Páblo gumándan jáma lisúdaaranígu, laríñaga joun. \p —Ánjaña meréde ja tídan ugúnein, jugúya siñábei jeséfurun. \p \v 32 Ábati jíbuguni súdaara tugúrudun salúfu, ába jígiragüdünun dúnarugun. \p \v 33 Lubá larúgan, ába laríñagun Páblo joun súngubei lun jeígin, laríñaga joun. \p —Bián dimáasu guetó lueígiñe marúmugun jumá buídu, meígin sarágu, ladǘga idíjeri le juágubei. \v 34 Ayúmuraguatina jun lun jeígin, líchuguba érei jun lun jeséfurun. Choúru numúti jun luágu úabei lan ni ában eféridiruti libágari. \p \v 35 Lárigiñe laríñaguni Páblo cátei le, ába lanǘgün ában fein lújaburugu, ába líchugun eteíngiruni lun Búngiu jagíbugiñe súngubei. Ábati lagúbachagunun, ába leígin. \v 36 Ába járügüdün ja jíbiri gurásu, ába gíñe jeígin. \v 37 Bián-sáñadiwa ǘrüwa-wein-díisi-sísi gürígia tídan ugúnein. \v 38 Dánti le joújáña quimúle, ába jáguruni türígu baránajoun lúntima tawálidagun ugúnein. \s1 Tabúluchun ugúnein \p \v 39 Dan le larúgadunbei, ibídiñeti fulásu le ñí jabei mádulungu joun, ába jaríjin ában beídi gebéyaariti, ába joúchun lun janǘgünun ugúnein ñíjin. \v 40 Ába jíbuguni lagǘrüga oúnguru, ába jígiruni baránaja, ába jasílacürüni fágaayu le esériwidubei lun jabúgurunun ugúnein. Ábati jaweínragüdüni lúgubu bíra, ába tagúmeserun ugúnein ayárafajoúa lun láru béya. \v 41 Ába tídin lídoun ában fulásu le ñí lubei biángua lan ébeeni, ába tadágarun, siñá lánjingichun tígiri ni murúsun, ába tagúmeserun aboúchagua tiyúnagiñe, le lére lugúdi barána. \v 42 Ába yebe jabúseerun súdaara jáfaraguniña adaürǘtiña jilágubei lueí janúrajan áfulijeina. \v 43 Ánjein le gumándan, quei busén lubei leséfuruni Páblo, mígirunti lun jadǘgüni súdaara le jarítagubei. Ábati laríñagun lun lan jachúbaragun ja gáfulijadíbaña baránajoun furúmiñe lun jachǘlürün múarugun, \v 44 jáme jíbiri, joúdinme ligíbuagu buri fuláansu lúma buri tífe ugúnein. Ítara líña jachǘlürün súngubei múarugun séfuñu. \c 28 \s1 Páblo luágu uboúju le gíribei Málta \p \v 1 Dan le séfujadiwa sun wagía láru béya, ligía wasúbudiruni luágu Málta lan líribei uboúju ligía. \v 2 Buíti joúseruniwa gürígia ja aganoúbaña ñi, ába jáfuragun ában oúnwenbun wátu quei dilíga lubeí áni niján júya ájuya, ába jamísurajaniwa sun wagía lun wabácharagun. \v 3 Ábati labúdajan Páblo wátu mábeiti, líchuguñein yebe wáturugun, ligía táfuridun ában jéwe tanúrajaña lueí lára wátu, ába tárügüdün luágu lújabu, ába tágürüni. \v 4 Dan le jaríjinbarun lílana fulásu jéwe to dawágu luágu lújabu Páblo, ába jaríñagun jámagua. \p —Mósu ában lan wügǘri gáfarajati wügǘri le, láu sun leséfurun baránajagiñe, mabúseerunti Búngiu lun labágaridun. \p \v 5 Ába láfuridunun Páblo jéwe wáturugun, masúseredunti ni cáta lun. \v 6 Agúrabatiñá yebe súngubei láludun lújabu, o láburujan lan oúwe. Lílüwagu jagúrabajan, dan le jaríjinbei luágu masúseredun lan ni cáta lun, ába lasáansirun jarítagun, ába jagúmeserun aríñaga luágu ában lan búngiu Páblo. \p \v 7 Yaráfa lun fulásu ligía, ñíñein lufúlasun ában wügǘri le weírigutimaabei lídan sun uboúju ligía, Públio líribei, resíbi lumútiwa lúbiñe, seríwi láwa buídu luágu ǘrüwa wéyu. \v 8 Roun liñáti lúguchi Públio láu sándi, abíruaü, lúma denési. Ába lídin Páblo aríjei, lásun layúmuragun lun Búngiu luágu, ába líchuguni lújabu luágu, ába lareídagun. \v 9 Lárigiñe lira, ába gíñe jayábingua jíbiri sánditiña ja lídaanbaña fulásu ligía, ába jareídagun. \v 10 Ába jarúfuduni lubuídun jagáburi woun, edéweejatiña sarágu cátei woun, lárigiñe, dan le lachǘlürün dan lúnya wádinagun lun wasígiruni waweíyasun, ába jíchuguni sun le wemégeirubei woun lun waweíyasun. \s1 Lachǘlürün Páblo ubúrugun Róma \p \v 11 Lárigiñe ǘrüwa játi wáu luágu uboúju ligía, ába wádinagun tídoun ában ugúnein to eréderuboun ásügürei luríbouga ñi luágu uboúju ligía. Alejandríana ugúnein tugúya, ñíñanu jayáwa bián sándu luágu tigíbu ugúnein tugúya, Cástor lúma Pólux. \v 12 Ába wachǘlürün ubúrugu Siracúsa, ába weréderun ǘrüwa wéyu ñi, \v 13 ñígiñe wasígira láru láru darí wachǘlürün ubúrugu Régio. Larúgan, ába láfujan suédi, luágu libíaman wéyu ába wachǘlürün lídoun liraǘraü aǘdü le gíribei Puteóli. \v 14 Ñi wadárira átiri afíñetiña, ába jamísurajaniwa lun weréderun ában dimáasu jáma, lárigiñe, ába wígiragüdün lun ubúrugun Róma. \v 15 Agáambaña afíñetiña ja Rómabaña wawágu luágu awánte lan, ába joúdin wabároun, jíbiri chülǘ lúmoun fulásu le gíribei Fóro, le luágubei ǘma gíriti Ápio, jíbiri, dúnguatiña wáma lídan fulásu le gíribei Ǘrüwa Jában Chülǘdügütiña. Dan le laríjinbaliña Páblo, ába líchugun eteíngiruni lun Búngiu, ába lárügüdün gurásu. \v 16 Dan le wachǘlürünbei Róma, ába ledéregeruniña gumándan adaürǘtiña lun jábuti oúnigirutiña, ánjeinti Páblo, ígira lumúti lun leréderun lábugua láu ában súdaara oúnigirei. \s1 Lapúrichijan Páblo Róma \p \v 17 Ǘrüwa wéyu lárigiñe lachǘlürün Páblo, ába loúnajan jawágu juríu weírigutiña ja Rómabaña, dan le adámuriguaaña, ába laríñagun joun. \p —Nidújeñu, láu sun madǘgün nan ni cáta wuríbati joun juríu, ni lun le uágubei jéchuda binádu wagǘbürigu, derégawatina dáüwañu joun Rómana ubúrugu Jerusalén. \v 18 Lárigiñe jálügüdagúnina, álugatiñá yebe jígiragüdünina ladǘga madári jamá nidúnrun le lúnti náfarúniwa jilágubei lueígiñe, \v 19 májatiña juríu lun nígirawagüdǘn, ába namúriajan lun urúeiba lan César agúseragüdána, láu sun madúnrun jamá ninásiñun nun. \v 20 Ligía lubeíti lébubei noúnajan juágu lun naríjinün lúma lun nadímurejan jun, ladǘga lueígiñe cátei le uágubei weménigida wagía Israelítagu anája lubeí gürágu láu güríngüri le. \p \v 21 Ábati jaríñagun lun. \p —Wagía, merésibirúngidiwa ni ában gárada buágu Judéagiñe, úagili gíñe ni ában wapaísanu jádaangiñe ja nǘbinbaña ñígiñe aríñaguti wuríbati woun buágu. \v 22 Buséntiwa jamúga wagáambuni ca lan barítagubei, ladǘga subúdi wamúti luágu adímurejoúa lan wuríba luágu iséri adámurini le, le lánina lémeri Jesúsu, lídan sun fulásu. \p \v 23 Ábati jíridun ában wéyu lun, ába jachǘlürün sarágu gürígia le ñí lubei lagánawa Páblo. Ába ladímurejan joun lúmagiñe bináafin darí gúñoun luágu larúeijan Búngiu. Loúchun lun lafíñeragüdüniña luágu Jesúsu lan asálbaragüleibei le jagúrabajabei láu layúsuruni lilúrudun Moisés lúma le jabǘrüjabei profétagu. \v 24 Jíbiri, afíñetiña luágu le laríñagubei Páblo, jíbiri mafíñetiña. \v 25 Queíti múaradun jamá jámagua luágu jarítagun, ába jagúmeserun ñǘdüngua, ábati laríñagun Páblo joun. \p —Ligía laríñagunbei Sífiri Sándu joun binádu wagǘbürigu lídaangiñe proféta Isaías. \q1 \v 26 Beíba, baríñagame joun gürígia ja juríubaña. \q1 Jugúya, jagáambuba ában ugánu sarágu dan, úabei gunfaráanda jumáni laníchigu dimúrei le jagáambubei. \q1 Jaríjuba sarágu cátei, meféenbadün luágu, \q1 \v 27 ladǘga deréeru janígi gürígia ja, áni wuríbati jagáambun, \q1 darú jamuti jágu, lueí jaríjini laníchigu cátei le jaríjubei, \q1 úati gíñe gunfaráanda jamáni cátei le jagáambubei, \q1 derétu gíñe janígi, \q1 máluajan jamútina lun nareídaguagüdünun jawáni. \m \v 28 Subúdi jumeí luágu oúnaja láali lan Búngiu ugánu luáguti Jesúsu le méme Wasálbaragülebei joun ja mámabaña juríu, áni jagía, jánjaruba lun. \p \v 29 Dan le laríñagunbei Páblo ítara, ába joúdingua juríu, adímurejeina jámagua luágu cátei le. \p \v 30 Reídeiti Páblo bián irúmu dayáruti tídan lúban ájayajoútu, resíbi lumútiña sun ja ñǘdünbaña aríjei. \v 31 Apúrichijati luágu larúeijan Búngiu láu furáangu, arúfudaja ligía luágu Wabúreme Jesucrístu, mebéresejanga ni ában lun.