\id 1CO - Garifuna NT -Honduras 2012 (DBL -2013) \h 1 CORINTIOS \toc1 Furúmiñetu Ligáradan Páblo joun Coríntona \toc2 1 Corintios \toc3 1 Co \mt1 FURÚMIÑETU LIGÁRADAN PÁBLO JOUN CORÍNTONA \c 1 \s1 Labǘrüjan Páblo joun tílana ligílisi Corínto \p \v 1 Áu Páblo, wálaadina Búngiu láu lugúndan lun ábanbadina la láni Jesucrístu apóstolu, le méme gíribei ában le loúnajan. Nabürüjañoun gárada to, úara lúma wadúje Sóstenes, jun, \v 2 jugúya le wadújeñu lueigiñe Jesucrístu ja tílanabaña lilígilisin Búngiu to ubúruguboun Corínto, ja lánigubaña Búngiu ladǘga lídaañadün lan ában lúma Jesucrístu. Wájali Búngiu jun lun jedéregeragun júngua lun le gumúti, queísi wájali lan joun sun ja agúarubalin líri Wabúreme Jesucrístu lídan sun fulásu lun jedéregeragun joúngua lun. Jesucrístu Jabúremebei, ligía gíñe Wabúremebei. \v 3 Resíbi jumeí abíniruni lúma darángilaü lúmagiñe Wáguchi Búngiu lúma lúmagiñe Wabúreme Jesucrístu. \s1 Abíniruni le wánibei lídaangiñe Jesucrístu \p \v 4 Súnwandan neteíngiruni Búngiu juágu, luágu abíniruni le rúlaalíbei jun láu lareíni, lídaangiñe Jesucrístu. \v 5 Ladǘga lídaañadün lan ában lúma Crístu, rújali Búngiu sun luwúyeri irísini le lánina siélu jun, rújali ában oúnwenbun subúdi jun luoúgua, lun gayáraabei lan jadímurejan luágu láu ában lichú áu. \v 6 Ítara líña geféen jumá luágu inárüni lan le waríñagubei jun luágu Crístu. \v 7 Láu igáburi le, úati ni cáta jemégeirun lídaangiñe le líchugubei Crístu, sun anjǘnja lan agúrabajei wéyu le lúnbei lagíribudun Wabúreme Jesucrístu uboúagun. \v 8 Lágüdajabadün Búngiu derégüdagu lídan jafíñen darí lúmoun lagúmujoún, lun úa lan ni ában íchuguti jidúnrun luágu ni cáta dánme le liábin Wabúreme Jesucrístu. \v 9 Súnwandan lagúnfuliruni Búngiu lerérun, áni ligía agúarubei jun lun lídan jumá ában lúma Jesucrístu, le Liraǘ, le Wabúreme. \s1 Fánreinguaü jádan lánigu Búngiu \p \v 10 Nidújeñu, ayúmuraguatina jun luágu líri Wabúreme Jesucrístu, lun júaradun, lun meréde jumá fánreinguañu. Abágarida jumá lídan úarani le gumúti, láu ában méme luwúyeri asáminaruni lúma ayúmajani. \v 11 Naríñagunbalin le, nidújeñu, lugúndun aríñagaaña ja jádaangiñebaña lufámilian Cloé luágu níjein lán nege múarani jagánagua. \v 12 Ámuñegueinarügü lán nege cátei laríñagun cáda ában jídaangiñe, añájein nege jídaangiñe, aríñagatiña. “Áu, lánigu Páblo áu”, jaríñaga jíbiri. “Áu, lánigu Apólos áu”, jaríñaga jíbiri. “Áu, lánigu Pédro áu”, jaríñaga jíbiri. “Áu, lánigu Crístu áu”. \v 13 ¿Cámegi sun le? ¿Fánreinwaguati funági Crístu? ¿Dáwaguatina funági luágu gurúwa luágu jufúleisein? ¿Ódi lídan níri jabástera? \v 14 Teínqui níña lun Búngiu luágu mabásteragüdün nan ni ában jídaangiñe lueídügüya Críspo lúma Gáyo, \v 15 ítara, úati ni ában lun laríñagun luágu lídan lan níri labástera lun nánigu lan. \v 16 Narítaguñein guetó luágu badíseigüda náani gíñe Estéfanas jáu sun tílana lúban, marítaguntina ánjein badíseigüda nubeí ámu. \v 17 Moúnajan lumútina Crístu abásteragüdaja, loúnajañadina apúrichijei ugánu luáguti lasálbaruniña gürígia, máma láu apúrichijani le weíriguburiti, lueí lagídarun lídaangiñe laníchigu loúnwen Crístu luágu gurúwa. \s1 Arijúati lubáfu Búngiu lúma lichú láu lídan Crístu \p \v 18 Ítara líña ugánu luáguti loúnwen Crístu luágu gurúwa quei libídiouniga áu joun ja lúnbaña jeféridirun, ánjein woun, wagía le lúnbei wasálbarun, subúdi wamúti luágu lídaangiñe lan ugánu luáguti loúnwen Crístu larúfudei Búngiu lubáfu lun lasálbaruniña gürígia. \v 19 Bürǘwati tídan Lerérun Búngiu. \q1 Nagǘrinchagubei lichú áu le lánina uboú le, \q1 nadǘgübei jafúrendei furéndeitiña lun ni cátame ánjein máma lubeí númagiñe liábin. \p \v 20 ¿Cáti un ju lan le chúbei áu, o le arúfudajabei, o le lan gasígenejadibalín buri cátei le lánina uboú le? Úati ju lan lun ni cáta, adǘga láali Búngiu lichú láu uboú le lun libídiounigame áu. \v 21 Láu lichú láu, adǘgati lun masúbudirun jamáni ja lánigubaña uboú láu lichú áu le jawágubei. Láu gíñe lichú láu, ába laráansejan lun lasálbaruniña ja afíñebaña luágu lárigiñe jagáambuni ugánu luágu loúnwen Crístu jawágu, láu sun barǘ jamaani jíbiri gürígia ugánu le quei libídiouniga áu. \p \v 22 Buséntiña juríu jaríjin miláguru lun jafíñerun luágu Crístu, ja mámabaña juríu, buséntiña lun láubei lan lichú áu arúfudajani lun gayáraabei lan jerésibiruni. \v 23 Ánjein wagía, wapúrichija luágu Crístu le ádarawagúbei luágu gurúwa. Jayábiti juríu, siñáti jerésibiruni ában asálbaragülei le oúwebei láu ában luwúyeri oúweni le busíganudünati líbe líra, játi mámabaña juríu, janǘgüni quei libídiouniga áu. \v 24 Láu sun líra, añájein jádaangiñe juríu jáma ja mámabaña juríu ja agáambubalin lagúarun Búngiu joun lun lánigu jamá. Jagía, gayáraati jaríjini lubáfu Búngiu lídan loúnwen Crístu, lúma lichú láu lun lasálbaruníwa ítara. \v 25 Joun lirájüñü uboú, libídiouniga áu laráansejan Búngiu, wel, weíriti lichú láu Búngiu sügǘ láu le chútimaabei áu uboúagu. \v 26 Nidújeñu, lúnti jasúbudiruni luágu wájali lan Búngiu jun, láu sun míbe jamá jídaangiñe chúti jáu según uboú, áni míbetiña gíñe jídaangiñe weírigutiña, o jádaangiñetiña lan família íñugutiña. \v 27 Anúadaja láaña Búngiu ja ibídiouguabaña áu según uboú lun líchugun busíganu joun ja chúbaña áu, láu jaríjini luágu ni cáta lan lichú jáu ligíbugiñe Búngiu. Anúadaja láaña gíñe ja lanǘgübaña uboú quei mabáfutiña lun líchugun busíganu joun ja gabáfubaña, láu jaríjini luágu ni cáta lan jabáfu ligíbugiñe Búngiu. \v 28 Anúadaja láaña Búngiu ja maweírigunbaña uboúagu, ja áubaña mebéresenwa lan, ja ni cátabaña, lun larúfuduni luágu ni cáta lan ja anáangubaña joúngua uboúagu. \v 29 Úati lubeíti ni ában gayáraati lanáangun lúngua ligíbugiñe Búngiu. \v 30 Rúláadün Búngiu guánarügü jugúya afíñetiña lídoun ában lúma Jesucrístu. Ladǘga cátei líra, ibíjatiwa lichú áu lúmagiñe Crístu, gayáraati lerésibiruníwa Búngiu queísi richáguatiña, derégeguañu woúngua lun, sálbañu. \v 31 Ítara líña lubeíti adǘga wameí quei taríñagun Lerérun Búngiu. “Le busénti ladímurejan luágu uweíriguni, adímurejalá luágu luweírin cátei le adǘga láalibei Wabúreme Crístu woun.” \c 2 \s1 Ugánu luáguti Crístu le ádarawagúbei luágu gurúwa \p \v 1 Nidújeñu, dán meja le nídinbei lun nadímurejan jun luágu linárün Búngiu, adǘga numúti mayúsurunga dimúrei buri íñuguti. \v 2 Dan lé meja júma nubeí, máluguntina meja napúrichijan luágu ámu cátei lueídügüya luágu Jesucrístu le ádarawagúbei luágu gurúwa. \v 3 Ába narúfudagun núngua jun queísi ában wügǘri gudémeguti, adádagareina láu anúfudei lueí jamúga níjein lan mégeiti lídan nuwádigimari luágu Wabúreme. \v 4 Dán meja le nadímurejanbei jun, ába napúrichijani Lerérun Búngiu jun, máluajantina nagáñeirunün láu buri dimúrei le jadímurejan wügǘriña chu táu. Lubáragiñe líra, láurügü lubáfu láni Búngiu Espíritu nadímureja jun, ába jasúbudiruni luágu inárüni lan le naríñagubei jun. \v 5 Ítara líña jafíñerun lídaangiñe lubáfu Búngiu, máma lídaangiñe lichú jáu gürígia. \s1 Arúfudaguati Búngiu lúngua lídaangiñe láni Espíritu \p \v 6 Láu sun líra, adímurejatiwa luágu ában luwúyeri lichú áu joun ja weínamujañábaña lídan jafíñen. Ánjeinti lichú áu ligía, máma lánina uboú le, máma gíñe jáni ja agúmadijabaña ya uboúagu, ja madíseelibei ánjañame gumúgua. \v 7 Luágu lichú láu Búngiu wadímureja, le áubei laráanseja lúmagiñe lubáragiñe ladǘgüni uboú lun lasálbaruníwa lun sun dan, gafánran wamámuga lídan sun luweírigun Crístu. Ligía rügǘñein meja asúbudirei aráansejani ligía, guetó, subúdigüda láali woun. \v 8 Játi gumádimatiña lánina uboú le, siñáti gunfaráanda jamáni laráansejan Búngiu lubá wasálbarun, lugúndun lun jamúga gunfaráanda jamáni, mádaragun jamúti jamúga Crístu luágu gurúwa. \v 9 Ítara líña queísi taríñaguni Lerérun Búngiu. \q1 Maríjiñaja jamágili gürígia cátei buíti lé buri laráansejabei Búngiu joun ja jínsiñejabúbaña lun, \q1 magáambuñajagiña gürígia luágu cátei buíti líbeina líra, \q1 marítaguntiña ída lúba lan. \m \v 10 Ába lasúbudiragüdüni láni Búngiu Espíritu, le méme Sífiri Sándu, luáguti buri sun lubuídun cátei ligía woun, wagía afíñetiña. Aríaaja lumúti Sífiri Sándu sun cátei, áni subúdi lumúti lujúlilin-ágei larítagun Búngiu. \p \v 11 ¿Ca jádaangiñe gürígia gayáraabei lasúbudiruni ca lan tídaanbei lanígi ában gürígia, lueídügüya espíritu le lídaanbei gürígia ligía? Ítara líña gíñe, láni rügǘñein Búngiu Espíritu asúbudirei sun cátei le lánina Búngiu. \v 12 Wagía afíñetiña, máma ában espíritu le lánina uboú werésibirubei, Sífiri Sándu le ñǘbinbei lúmagiñe Búngiu, ligía werésibirubei, lun gunfaráanda wamáni le rúlaalíbei Búngiu woun láu lareíni. \v 13 Adímurejatiwa luágu lareíni Búngiu láu buri dimúrei le larúfudajabei Sífiri Sándu woun, máma láu buri dimúrei le wafúnrendeirun láu lichú wáu, le jáni gürígia. Ítara líña, laú lubáfu Sífiri Sándu, wafúnraanguagüdei linárün Búngiu joun gürígia ja ibíjubalin Sífiri Sándu. \p \v 14 Gürígia le mibíjinbalin Sífiri Sándu, májati lun larítagun Búngiu le larúfudajabei láni Búngiu Espíritu jádaangiñe gürígia, lugúndun libídiouniga áu lanǘgüni, siñá lumuti gunfaráanda, lugúndun cátei lán buri le, láu rügǘñein lubáfu Sífiri Sándu gayára lan gunfaráandawa lan. \v 15 Ánjeinti gürígia le gámati Sífiri Sándu, gáma lumúti larúgounga le líchugubei Sífiri Sándu luágu sun cátei, jayábiti ja lirájüñü uboú, siñáti gunfaráanda jamáni cáteiñein lan gürígia le eíbugubei lídan larúgounga le líchugubei Sífiri Sándu. \v 16 Queísi laríñawagun tídan Lerérun Búngiu. “¿Ca gunfaráanda jamáalibei lisáminan Búngiu? ¿Ca gayáraabei larúfudajan lun Búngiu?” Láu sun líra, wagía afíñetiña, níjein lisáminan Crístu wádan ladǘga ibíja wamáali Sífiri Sándu. \c 3 \s1 Luwádigimari Páblo lun Búngiu lídan ában jáma jíbiri \p \v 1 Láu sun líra, nidújeñu, dán meja le júmañadina lan, siñáti méja nadímurejan jun queísi joun gürígia ja lagúmadirubaña Sífiri Sándu, adímurejatina meja jun queísi joun gürígia ja míchaagugiñábaña joúngua lábugiñoun lagúmadijan Sífiri Sándu le gumúti—queísi joun irájüñü—luágu buri cátei le luáguti Crístu. \v 2 Ába níchugun arúfudajani le ménreengunti jun, queísi líchugúniwa úri lun ában irájü le gurágili lewéñegua eígini le deréguati, lugúndun siñágili lan lájuluchun eígini le deréguati. Siñá jumuti meja líla lujúlilin-ágei larítagun Búngiu gunfaráanda, áni chülǘ lúmoun dan le, siñá meme jumágili, \v 3 lugúndun gagáburigidün queísi jagáburi lirájüñü uboú. Níjeingua ligía gimúgaü jídan, gáñiguaü, fánreinguaü, máma jígiraguagüdüña júngua lun labúgurunün Sífiri Sándu, áni jadǘgüñein le jadǘgübei sun mútu. \v 4 Lugúndun láu laríñagun ában. “Lánigu Páblo áu”, laríñagaya ában. “Áu lánigu Apólos”, jadǘgüña queísi gürígia ja lánigu uboú le. \p \v 5 ¿Cátanagi? ¿Cáteigi Apólosbei? Esériwidutiñarügü lun Búngiu wagía, ja ídaangiñébaña jiábin afíñera luágu Crístu. Wadágimanu le líchugubei Wabúreme lun cáda ában wádaangiñe, ligía wadǘgübei. \v 6 Áu ábunagubalin Lerérun Búngiu queísi nádü tídoun janígi, Apólos áturaguei nádü ligía láu larúfudajan méme jun luágu Crístu. Búngiu aweíridagüdübalin nádü, ligía edérebugüdübalin jafíñen. \v 7 Ni lubeíti le ábunagubei, ni le áturagubei, ni cáta jagía, ánjeinti Búngiu, sun cátei ligía, lugúndun ligía aweíridagüdǘbarun nádü. \v 8 Ában jáu ja ábunagubaña jáma ja áturagubaña, láu sun lafáyeirubei lan Búngiu cáda ában según luwúyeri lesériwidun lun. \v 9 Íbirigu wagía lídan wadágimanu esériwida lun Búngiu, jugúya, ítara jíña quei múa le luwádigimaridubei Búngiu. \p Ítara jíña gíñe queísi ában múna to lábunaguñounboun Búngiu. \v 10 Fuleísei láadina Búngiu láu líchugun ubáfu nun lun nuwádigimaridun úara lúma. Niábiti queísi ában wügǘri le subúsijabúbei lun labunún wagábu buídu—áu le íchugubalin ébuu lun jafíñen. Ámuti gürígia ábunagubei ligíbuagu ébuu ligía—jagía maésturugu ja arúfudajabaña luágu Jesucrístu jun, nárigi. Cáda ában, lúnti goúnigi lan ída líña lan lábunagun ligíbuagu ébuu ligía. \v 11 Rúaali ébuu lun jafíñen, áni siñáti líchugúniwa ámu ébuu. Ébuu ligía, Jesucrístu guánarügü. \v 12 Gayáraati lábunagun gürígia ligíbuagu ébuu ligía laú cátei gebégiti le siñábei lágudúniwa, queísi gólu, pláta, lúma dǘbü gebégiti, o gayáraati lábunagun láu cátei le mebégibei sarágu, le gayáraabei lágudúniwa, quei fuláansu, murísi o mabúru. \v 13 Lachǘlürüba wéyu lun loúchuni Búngiu jawádigimari sun gürígia uboúagu lun laríjini ída líña lán meja, ánjein gebégi lubeí lúmoun mebégi lan. Loúchagubei wawádigimaridun quei láu wátu geméti, aríja lámugei ánjein gayára lubeí lawándun, ánjein gebégi lubeí. \v 14 Ánjein buídu lubeí wawádigimaridun luágu Búngiu áni madǘnamati lun lagǘnrinchawagúniwa, queísi siñá lan tagǘnrinchawagúniwa múna to adügǘtu láu cátei derébuguti, werésibirubei wafáyeiruaja lúmagiñe Búngiu. \v 15 Ánjein mabuídun lubeí wawádigimaridun luágu Búngiu, lagǘnrinchawagúba sun wawádigimari, weféridirubei sun cátei, wawánirügüba wasálbara, quei le séfuguarügüti lúngua lídaangiñe wátu geméti. \p \v 16 ¿Ibídiñetísan jun luágu lilígilisin lan Búngiu jugúya, áni agánawa lan Sífiri Sándu jídan? \v 17 Ánjoun lagǘnrinchagua ában gürígia lilígilisin Búngiu tugúya, lagǘnrinchagubei gíñe Búngiu gürígia ligía, lugúndun Búngiu jabúremebei tílana lilígilisin, áni jugúya guánarügü tílanabei ligílisi tugúya. \p \v 18 Mayéeragua jumá júngua. Le arítaguti luágu sábiu lan según lichú áu le lánina uboú le, lúnti labúlieiduni lichú áu ligía, lun lanügǘniwa queísi ában ibídiougua táu según uboú, gayára lámuga lerésibiruni lichú áu le tímatimaati le líchugubei Búngiu. \v 19 Lugúndun lichú áu le lánina uboú le, ában libídiouniga áu lun Búngiu. Taríñajare Lerérun Búngiu. “Áburugüda lumútiña Búngiu ja chúbaña áu según uboú le tídoun lisádaraana jabíbun guánarügü.” \v 20 Aríñagatu gíñe. “Subúdi lumúti Wabúreme Búngiu luágu mála lan jasáminan sábiugu.” \v 21 Ligía moún lubei lun janáangun júngua luágu arúfudajati le jafálarubei, ladǘga gürígia rügǘñadiwa sun wagía, áni rúlaali Búngiu sun cátei jun lun lesériwidun jun. \v 22 Rúlaadina jun láu sun Apólos lúma Pédro, lun warúfudajan jun. Rúlaali gíñe sun cátei le uboúagubei jun lun jayúsuruni. Rúlumuti gíñe ibágari lúma oúweni jun. Sun le asúseredubei jun ugúñe lúma sun le lúnbei lasúseredun jun, jáni. \v 23 Jáni sun cátei ladǘga lánigu Crístu jugúya, áni Crístu láni Búngiu. \c 4 \s1 Jawádigimari apóstolugu \p \v 1 Lúnti lubeíti janǘgüníwa queísirügü esériwidutiña lun Crístu, ja íchugúbaña lun jarúfudajani linárün Búngiu lé meja arámudaguabei jun. \v 2 Le lubeíti ibíjiti ában wadágimanu, lúnti ladǘgüni buídu lun larúfuduni luágu gadǘna lan lun leménigidun liyúbudiri luágu. \v 3 Ánjein luágu noúbadina, maweírinti nebéreserun luágu ída líña lan janǘgüni nesériwidun lun Búngiu, ni jugúya ni furúmieguarügü le uboúaguna. Ni áu guánarügü, siñáti naríñagun ánjein buídu lubeí nesériwidun lun, o ánjein níjein lubeí mégeiti luágu, \v 4 láu sun madúnrun nan luágu ni cáta lurúma narítagun, máma lueígiñe líra lun madúnrunbadina lan, Nabúreme agúseragüdübalina. \v 5 Magúseragüda jumá lubeíti luágu buri cátei lubáragiñe dan, agúra jumá lagíribudun Wabúreme Jesucrístu uboúagun lun laságaruni cátei le arámudaguabei lídoun larúgounga. Lasúbudiragüdübei Wabúreme tarítagun cáda ában anígi, ca lan ueígiñe wadǘgei sun le adǘga wamáalibei. Ábame ladímurejan Búngiu buíti luágu gürígia le buídubei adǘga. \p \v 6 Nidújeñu, adímurejaadina nuoúgua lúma luágu Apólos queísi ában jémpulu jun lun gayáraabei lan jafúnrendeirun lídaangiñe le naríñagubei wawoúgua. Le lúnbei jafúnrendeiruni, lun manǘgün jumá ában gürígia weíri lueí le lúnbei lanügǘniwa, queísi bürǘwañu lan, lun gíñe manáangun lan ni ában lúngua luágu ában arúfudajati le lafálarubei, áni lanǘgeime le ában quei ni cáta. \v 7 ¿Cági adǘgübalibu buídu jaweí jíbiri? ¿Cági cátei búmabei le mámabei líchugun Búngiu bun? Ánjeinti Búngiu lubeí íchugubalin sun cátei bun, ¿cáti uágu banáangua búngua camá jamuga ibíjarügü bumúti le búmabei láu báni búngua? \p \v 8 Jaganoún camá jamuga rísijadün lídan cátei lánina Búngiu, ibíja jumáali sun le gayáraabei jabúseeruni lídaangiñe le líchugubei. Sandíguatün júngua camá jamuga jarúeijaña lúma Crístu, ígira wagía. ¡Buíti jamúga lun urúeigu jumá le tímatimaati lun jamúga gafánran wamá lídan jarúeijan! \v 9 Laganoún nun luágu ígira láadiwa lan Búngiu wagía apóstolugu lídan lagúmujoún ubáraü. Ítara wáña queísi gürígia ja siádiwañabaña lun oúweni, ñǘbinjadiwa lun ábanbadiwa lan aríawasei lun jaríaguniwa sun lílana uboú, dándu ánjeligu queísi gürígia. \v 10 Barǘwatiwa queísi ibídiougua táu lueígiñe wesériwidun lun Crístu, sun jarítaguñu jumá juoúgua luágu chu lan jáu lídan cátei lánina Crístu. Según jugúya, wagía débilitiwa, jugúya jéretün. Barǘ jamutiwa gürígia quei ni cáta, ánjein jugúya, inébetün joun. \v 11 Chülǘ lúmoun wéyu le, áfagaadiwa ilámaü, mágürabu, lúma manáanguni, wuríbati joúseruniwa gürígia, mábantiwa, \v 12 weíriti wawádigimari láu wájabu lun wágüdaagun woúngua darí lun labúcharun wawágu. Anába jamútiwa gürígia, ába woúnabun láu abíniruni. Eíbaajoúatiwa, awánda wamúti. \v 13 Adímurejatiña wuríba wawágu, rútiwa dimúrei buíti joun láu gurásu. Chülǘ lúmoun wéyu le, oúsera jamútiwa camá ífei láni uboú, quei cátei le mabúseerun jamáali gürígia. \p \v 14 Máma nabǘrüjañein le jun lun janǘgün busíganu, nabǘrüjañein jun lun narúfudajan jun queísi joun nisáanigu jínsiñetiña nun. \v 15 Láu sun jamúga añájein lan díisi-mílu maésturugu arúfudajatiña jun luágu Crístu, áu rügǘñein júguchi lídan jafíñen luágu, ladǘga áu lan anǘgübalin ugánu jun luágu Wasálbaragüle lun gayáraabei lan jafíñerun luágu. \v 16 Amúriajatina lubeíti júma lun jáyeijani nigáburi. \p \v 17 Ligía noúnajaanbalin Timotéo lun líderagunün luágu cátei le. Jínsiñeti nun sarágu, ítara líña queísi ában niraǘ lídan Jesucrístu, gayáraati neménigidun luágu. Larítaguagüdübadün luágu ligáburi nabágaridun queísi afíñeti luágu Crístu, lun jáyeijani. Niján luwúyeri igáburi le narúfudajabei tídan sun ligílisi lídan sun fulásu. \v 18 Añájein jídaangiñe, buin jáña láu anáanguni únguaü, jarítaguatiña luágu mídinbadina lan bisídaün ladǘga nanúfudei lun nagágibudagun júma. \v 19 Bulíeiguatiña, agúrabatina nídin aríjaün madíse, ánjein busén Wabúreme. Ábameti naríjini ca lan jayáraabei barǘgua túngua ja adǘga lun jesériwidun lun Búngiu, mámarügü le jaríñagubei. \v 20 Lugúndun dan le larúeijan Búngiu tídan wanígi, máma láurügüti dimúrei, níjein lubáfu wádan lun wadǘgüni lugúndan. \v 21 ¿Cáteiti jímein jubeí. lun nabeíchunün dánme le nachǘlürün, ódi lun nídin aríjaün láu ínsiñeni lúma uálini? \c 5 \s1 Lagúserawagüdǘn ában le adǘgübei figoú \p \v 1 Agaambúaali luágu níjein lan ában jídaangiñe lagámariduñoun lúmari lúguchi. Ában oúnwenbun iwíyei líra, le majoúabei lun ni jádan ja ibídiñejabubaña lun Búngiu. \v 2 ¡Áni laú sun líra, anáanguagidün júngua! ¡Lúntirügü jamúga jírudagun luágu líra! Gürígia le adǘgübalin lanárime iwíyei le, lúnti labugún jídaangiñe. \v 3 Láu sun úa nan júma le ñí jubei, anájein júma narítagunrugu, áni darínaali lidúnrun le adǘgübalin figoú le, camá jamuga ñíñadina júma lun nagúseragüdüni. \v 4 Guetó, le lúnbei jadǘgüni, lun joúndaragun lídan líri Wabúreme Jesucrístu, ñíbadina júma narítagunrugu, ñíbei gíñe lubáfu Wabúreme Jesúsu júma. \v 5 Lúnti lubeíti jedéregeruni wügǘri ligía lun Máfia láu jaságaruni lídaangiñe jidámurin, lun lagǘnrinchawagún lúgubu, sálba támuga luwáni dánme le lagíribudun Wabúreme Jesúsu uboúagun. \p \v 6 Moún lumuti janáangun júngua luágu le jadǘgübei. ¿Magáambun jumágili cátei le. résigüda lumútu murúsun ísi sun fulúwaaru to ídounboun líchugúa? Ítara méme gíñe, murúsun figoú jagánagua gayáraati lagádeirunün súngubei. \v 7 Gidájumei lubeíti sun iwíyei le lánina binádu igáburi le ígirubei jídan, le ítarabei quei ísi le pasáali. Ábame jarúma jumá le tímatimaati. Ítara júba quei fein to eigíboun lídan fédu le páscua, to adügǘboun táu fulúwaaru to sún umuti tañoúndawagún, to magánatu ísi. Jarúmaali wadáriragun woúngua ligíbugiñe Búngiu ladǘga derége láani Búngiu Crístu lun loúnwen luágu wafígoun queí meja ladágaragüdǘniwa mudún lídan fédu le páscua luágu figoú. \v 8 Ítara líña lubeíti, queísi sálbaadiwa lan, lúnti wagáburidun ában igáburi jarúmati, falá wameíme inárüni. Igáburi ligía, ítara líña quei fein to magánatu ísi. Moún lumuti wagáburidun queísi meja wagáburidun furúmiñe, moún lumuti woúserun wuríba, ni lun wasígirun láu tiwíye wanígi. Sun igáburi ligía, ítara líña quei ísi pasáali. \p \v 9 Aríñagatiná meja jun tídan to ában nigáradan luágu moun lan lun jeréderun lídan ában jáma ja abágaridubaña lídan salúfuri. \v 10 Máma meja naríñaguña jun lun jadísedun le gumúti jaweí sun lirájüñü uboú le, ja salúfuribaña, o ja lan meménijabutiña, o jíwerutiña, o ájuduragutiña joun sándu, lugúndun lun jamúga mánbadün lan ni cáta jáma, gásu jamúga jáfuridun uboúagugiñe. \v 11 Le nabúseerubei naríñagun jun, lun meméterun jumá lúmoun ni ában le aríñaguti luágu idújei lan lueígiñe Jesucrístu áni salúfuriti, o meménijabuti, o judúguati joun sándu, o marásualuguti, bachárua o jíweru. Moún lumuti ni lun jeígin lúma idújei le ítarati. \v 12-13 Máma áu lúnbei nagúseragüdüniña ja boúgudibaña lueí Crístu, Búngiuba agúseragüdaña. Wagía, lúnti wagúseragüdüniña wadújeñu lueígiñe Jesucrístu ánjein jadǘgüña lubeí wuríbati. Ligía gidájumei lubeí gafígounti le jagánaguagiñe. \c 6 \s1 Wuríbu buri jagíbugiñe agúseragüdütiña ja máma afíñetiña \p \v 1 Dan le níjein lan cátei lúnti laríñaajan ában jídaangiñe líri ámu, ¿cági uágu jídin jámoun agúseragüdütiña ja ibídiñebei Crístu joun, lubáragiñe jamúga jídin jámoun lánigu Búngiu? \v 2 ¿Ódi ibídiñeti jun luágu jagúseragüdübaña lan lánigu Búngiu lánigu uboú? Ánjeinti jagúseragüdübaña lubeí lánigu uboú, ¿siñá jumuti buri cátei ñǘbüriti le aráansera? \v 3 ¿Ibídiñeti jun luágu wagúseragüdübaña lan gíñe ánjeligu? ¡Gúbuméti gayára lan wagúseragüdün luágu buri cátei lánina ibágari le! \v 4 Ánjein níjein lubeí buri wuríbu jagánagua luágu buri cátei le lánina ibágari le, ¿cámegi jídin aríñaaja joun ja mafíñebaña luágu Jesucrístu, ja málabei lichú áu le jádaanbei ladǘga máma lan lúmagiñeti Búngiu? \v 5 Naríñaguñein le lun janǘgün busíganu. ¿Úati funági íbini ában chu táu jídan le gayáraati laráanseruni ában cátei jádan lidújeñu lueígiñe Jesucrístu? \v 6 ¿Lúnti lídin ában idújei aríñaaja líri lidúje joun agúseragüdütiña ja mafíñetiña luágu Crístu? \p \v 7 Láurügü jawúribujan júmagua, ábanjali mabuíduni le gumúti líra. Buítimaati lun jawánduni maríchaü le adügǘbei jun sügǘ láu jageíndagun ladǘga. Buítimaati lun jígirun lun líwerujoún jueí. \v 8 Ánjein jugúya, lubáragiñe líra, adǘgatün maríchaü, íweruja jugúya, íbini jaweí jidújeñu guánarügü. \p \v 9-10 ¿Ibídiñeti jun luágu ja lan adǘgübaña wuríbani, mafánranbaña lan lídan larúeijan Búngiu? Sun ja agámaridubaña mamárieidunga, ja ájuduragubaña joun sándu, ja agámaridubaña ja maríeitiña, ja wügǘriña ja agámaridutiña wügǘriña jáledi, jíwerutiña, meménijabutiña, bacháruatiña, marásualugutiña, ja anǘgübalin láni ámu láu jabíbun—sun ja adǘgübaña wuríbani líbe buri le, siñábei jebélurun lídoun larúeijan Búngiu siélu. \v 11 Añájein jídaangiñe, ítara jañá meja, ánjein guetó, chibáwaali jifígoun, derégeguaadün júngua lun Búngiu, áni resíbi láadün queísi lánigu ladǘga le ladǘgübei Wabúreme Jesúsu juágu, lúma sun le ladǘgübei láni Búngiu Espíritu juágu. \s1 Wágubu, ában cátei derégewati lun Búngiu \p \v 12 Aríñawagúati. “Gayáraati ladǘgüni gürígia le labúseerun ladǘga.” Inárüni líra, áni máma sun cátei lun buídu lan lanügǘn. Gayáraati ladǘgüni gürígia le labúseerun, wel, moún lumuti lígiraguagüdün lúngua lun lagúmadiruni layúmajan. \v 13 Inárüni le aríñawagúbei luágu ladǘgüni lan Búngiu eígini lun weígini, adǘgaleí warágeirugu lun ladǘgüni wadágimanu láu weígin. Inárüni, áni lagúmuchaguagüdübei Búngiu biángubei cátei le, mamégeirun wamáalime. Ánjeinti wágubu, madügǘnti lun wadǘgün salúfuri láu, ladügǘn wágubu lun Crístu, lun ligíaba lan labúreme, áni ligía íchugubalin ubáfu lun wágubu lun gayáraabei lan wesériwidun lun, láu. \v 14 Ítara quei lásaaragüdüni Búngiu Crístu lídaangiñe oúweni láu sun lúgubu, lásaaragüdübadiwa gíñe láu sun wágubu, láu lubáfu. \p \v 15 ¿Ibídiñetísan jun luágu líbiri lan cátei le únbei wagúara lúgubu Crístu cáda ában jídaangiñe? ¿Nanǘgeiméti núgubu le líbiribei lúgubu Crístu lun nadǘgüni líbirime túgubu ában jóru? ¡Madǘgün nubeí! \v 16 ¿Ódi ibídiñeti jun luágu dan lan le leméterun ában gürígia túmoun ában jóru, biángubei jagía ñǘbintiña lun ítara jabá lan quei ában méme úgubu? Taríñajare Lerérun Búngiu. “Jayábinba biángubei lun ítara jamá quei ábanrügü.” \v 17 Ánjein dan le liábin ában gürígia lun lídan lan ában lúma Crístu, ában liábin láni Crístu Espíritu lun ában lan lúma láni gürígia ligía espíritu lun ábanrügü jamá espíritu. \p \v 18 Anúraja jumá lubeíti lueí salúfuri. Mítaraanti salúfuri queísi ámu figoú, furúmiñeguarügü ámu figoú le jadǘga gürígia, boúgudin lueí jágubu ladǘga dáñu, ánjein le agámariduti mamárieidunga, ladǘgüña figoú luágu lúgubu guánarügü. \v 19 ¿Ibídiñeti jun luágu lúban lan Sífiri Sándu wágubu, le líchugubei Búngiu woun lun laganoún wádan? Máma wagía labúriñabei wágubu, Búngiu labúremebei. \v 20 Agáñija lumútiwa Búngiu séru lun lánigu wamá. Ligía lúnti lubeí wíchugun inébesei lun Búngiu dándu láu wágubu quei láu wáni espíritu lugúndun láni Búngiu biángubei. \c 7 \s1 Dimúrei buri luáguti maríei \p \v 1 Guetó noúnabaali lé buri uágubei jálügüdana tídan jigáradan to jabǘrüjaboun nun. Inárüni luágu buídu lan lun wügǘri lun magámaridun lan, \v 2 quei níjein lubeí sarágu salúfuri, buítimaati lun lagámaridun wügǘri, lun gíñe tagámaridun wǘri, súnwandan láu amárieiduni. \v 3 Lúnti lagúnfulirun wügǘri túma lúmari queísi úmari, lúnti gíñe tagúnfulirun wǘri lúma túmari. \v 4 Máma úmari to wǘri labúremeboun túgubu guánarügü, láni gíñe túmari. Máma gíñe úmari le wügǘri labúremebei lúgubu guánarügü, táni gíñe lúmari. \v 5 Mamájara jumá lun jesériwidagun júniwagua, ánjaün gubeírügü adǘga darádu lun mayúsuragun jumá júngua luágu átiri dan lun jíchaagun júngua lúnrügü jayúmuragun lun Búngiu. Lárigiñe líra, lúntiya jayúsuragun júngua, lueí lásiñerun jágüdaagun júngua, ábame lafígoungüdünün Máfia láu jeméterun jámoun ámu jaweí jámarigu. \p \v 6 Máma naríñaguña luágu lúnti lan jagámaridun, gayáraarügüti jáluajan úmari lun jamárieidun jáma ánjaün busén. \v 7 Áu, buséntina jamúga lun sun lan gürígia gayára lan jágüdaagun joúngua lun magámaridun jamá queísi áu. Subúdi numúti luágu siñá lan ítara, rújali Búngiu ámuñegueinarügü ubáfu lun cáda ában, ában luwúyeri joun jíbiri, ámu joun jíbiri. \p \v 8 Ja mámarigiñabaña, jáma ja jiláañabaña úmari, aríñagatina joun luágu buídu lan jamúga lun jeréderun mámariga queísi áu, \v 9 ánjein siñá lubei jágüdaagun joúngua, buíti lun jagámaridun (súnwandan láu amárieiduni) sügǘ láu lun jeréderun láu ában luweírin ayúmajani le siñábei jawánduni. \p \v 10 Ánjaña ja maríeijañabaña, aríñagatina joun lun mígirun táani wǘri túmari. Gumádi le, lídan lubúdubu máma nugúmadin, lugúmadin Wabúreme. \v 11 Láu sun líra, ánjein tígira wǘri túmari, lúnti teréderun mámariga, o taráandarun lan lúma túmari. Moún lumuti gíñe lígirunun wügǘri lúmari. \p \v 12 Joun jíbiri, aríñagatina queísi dimúrei le náni, máma láni Wabúreme, luágu ánjein lan mafíñen tubeí lúmari ában le afíñeti luágu Crístu, áni gagúndaantu lun tasígirun agánawa lúma, moún lumuti lafánreinragun túma. \v 13 Ánjein gíñe mafíñen lubeí túmari ában wǘri to afíñetu luágu Crístu, áni gagúndaanti lun lasígirun agánawa túma, moún lumuti tafánreinragun lúma. \v 14 Úmari le mafíñebei, derégewaali lun Búngiu láu lídaañein lan ában túma lúmari to afíñetu luágu Crístu, úmariti to mafíñetu, derégewaaru gíñe lun Búngiu láu lídaañoun lan ában lúma túmari le afíñebei luágu Crístu. Lun jamúga máma líña lan, ítara jáña jamúga jisáanigu quei jasáanigu ja mafíñebaña, ítara, derégewañu jáña lun Búngiu. \v 15 Ánjein busén lubeí úmari le mafíñebei luágu Crístu lun lígirunun lúmari, o wǘri to mafíñeboun lun tígiruni túmari, ígiragua jamá. Lídan oúbaü líra, moún lumuti jafósuruniña úmarigu ja afíñebaña úmarigu ja mafíñebaña lun jeréderun jáma, lugúndun wájali Búngiu woun lun wabágaridun lídan darángilaü. \v 16 Ában gíñe cátei, ¿cági basúbudirubei, amǘrü wǘri, ánjeindügü gayára lubeí basálbaruni búmari láu beréderun lúma? ¿O cági basúbudirubei, amǘrü wügǘri, ánjeindügü gayára lubeí basálbarunun búmari láu beréderun túma? \p \v 17 Lídan sun luwúyeri, lúnti labágaridun cáda ában quei líchuguni Wabúreme lun, áni quei lubeí meja gíñe, dan le lagúarunbei Búngiu lun lun lánigu lan. Ítara líña naríñaguni tídan sun ligílisi. \v 18 Ánjein agúara Búngiu lun ában gürígia le resíbi láalibei circuncisión, lé meja liseíni lidáradun Búngiu jáma lánigu, lúnti leréderun ítara, ánjein gíñe agúara lun ában le merésibirungili circuncisión, moún lumuti lerésibiruni. \v 19 Mebéresenwati ánjein resíbi lubeí circuncisión lúmoun merésibirún lán, le busénwabei, lun lagúnfulirúniwa lugúmadin Búngiu. \v 20 Cáda gürígia lúnti leréderun lídan igáburi lé meja gádaanbalin dan le lagúarunbei Búngiu lun lun lánigu lan. \v 21 Ánjein meja idámuni bubeí dan le lagúarunbei Búngiu bun, madíjeribá luágu líra, ánjeinrügü liñáti gayára lubeí báfuridun lídaangiñe idámuni ban, adǘgabeí. \v 22 Lé meja idámunibei lun labúreme ya uboúagu dan le lagúarúnbei lun lun lafíñerun luágu Crístu, gidáali lueí lubáfu figoú lun lesériwidun lun Wabúreme Jesucrístu, ítara méme gíñe, lé meja mámabei idámuni lun ában gürígia uboúagu dan le lagúarúnbei lun, lidámunjali Crístu, ligíajali Labúreme. \v 23 Agáñija láadün Búngiu luágu oúnwenbun ebégi, mígira jumá lun janǘgünün wügǘriña lidámunme jagúndan, lidámun jumá lugúndan Búngiu. \v 24 Ítara líña lubeíti, nidújeñu, madíjeri jumá cátañañadün lan boúgudigiñe jibíti, reídei jumá ligíbugiñe Búngiu lídan méme igáburi lé meja gádaanbalün dan le lagúarunbei jun. \p \v 25 Jawágu gürígia ja mámarigiñabaña, úati ni ában gumádi núma le jamúga lúmagiñeti Wabúreme, naríñagaali le narítagun, áu queísi ában le gadǘnati lun lafíñerúniwa luágu, luágu lareíni Wabúreme le rújalibei murúsun lídaangiñe lichú láu nun. \v 26 Lídan narítagun, lúnti leréderun gürígia quei lubeí, ladǘga buri lidére dan le gádaanbaliwa. \v 27 Ánjein gámari bubeí, málugabá bígiragun, ánjein mámari bubeí, málugabá bagámaridun. \v 28 Ánjabu amárieida, máma figoú, ánjoun gíñe amárieida ában irájü, máma gíñe figoú, láu sun líra, ñíbei asúfuriruni joun ja gámaribaña, áni buséntina jamúga masúseredun lan líra. \p \v 29 Nidújeñu, niján le nabúseerubei naríñagun. Murúsun rügáali dan wabá lun wesériwidun lun Búngiu. Lúmagiñe lubeíti guetó, ja gámaribaña, lúnti jesériwidun lun Búngiu táu sun janígi camá jamuga mámaritiña. \v 30 Moún lumuti wíchugun dan lun íruni o ugúndani le gádaanbaliwa, o lun umégeguni le wámabei, lun lagídaruníwa lueí wadǘgüni le lúnbei wadǘgüni quei esériwidutiña lun Búngiu, ladǘga loúguati dan. \v 31 Masáminara jumá sarágu luágu lubuídun cátei lánina uboú le, le jánibei lun jayúsuruni, ladǘga uboú le, le waríjibei, lagúmuchuña, lúnti jarítagun luágu cátei le magúmuchadibei. \p \v 32 Buséntina lun madíjeri lan jarítagun luágu ni cáta. Dan le mámari lan ában wügǘri, larítagun luágu buri cátei le luáguti Búngiu lúma lun lesériwiduni buídu. \v 33 Ánjeinti dan le gámarijali, larítagun luágu buri cátei le lánina ibágari le, lúma lun lesériwidunun lúmari buídu, \v 34 biánguañein cátei lun leténirun lun—lun lesériwidun lun Búngiu lúma lun latoúnigirunun lúmari. Ámuti gíñe toúserun wǘri maríeitu tueí to mámariboun. To mámariboun, tarítagun luágu buri cátei le luáguti Wabúreme Búngiu, lun derégeguñu tan túngua lun Búngiu dándu láu túgubu queísi táu tanígi. Ánjounti to gámariboun, tarítagun luágu buri berésegu lánina ibágari le, lúma lun tesériwidun buídu lun túmari. \p \v 35 Naríñaguñein le jun luágu jáni fuleísei, máma naríñaguñein lun mamárieidun jumá. Naríñaguñein lun jabágaridun lídan ában igáburi le buíti, esériwideina lun Wabúreme, derégeguñu júngua lun, marítagunga sarágu luágu cátei lánina ibágari le. \p \v 36 Agǘbürigu ja arítagubaña luágu buídutima lan lun tamárieidun jaraǘ lugúndun taweíyaaduña lan, áni ánjein buítima lubeí líra, lúnti jadǘgüni le uágubei jarítagua luágu buídu lan—gayáraati jíchugunun lun tadári lun tamárieidun lúma, máma figoú líra. \v 37 Ánjein añájein lubeí ámu agǘbürigu, derégüdaguatiña lídan jarítagun luágu moún lumuti lan lun tamárieidun jaraǘ, áni memégeiruati lun tíchugúniwa, áni gayáraati jadǘgüni le jabúseerunbei, buíti jadǘga lun míchugun jamánun jaraǘ lun tamárieidun. \v 38 Ja lubeíti íchugutu jaraǘ lun tamárieidun, buíti jadǘga, ja míchuguntu, buítimaati jadǘga. \p \v 39 Wǘri to maríeitu, lábugiñeñoun leréreejan túmari, lurúma lúrudu, sun wínwangili lan, ánjein oúwe túmari, gayáraati tamárieidun lúma le tabúseerun, afíñeti rügáali ligía luágu Crístu. \v 40 Láu sun líra, buítimaabei dan tun ánjounya mamárieidun. Ligía narítagunbei, áni afíñetina luágu ligía lan gíñe larítagunbei láni Búngiu Espíritu. \c 8 \s1 Eígini buri le adágarawagüdǘti joun sándu \p \v 1 Guetó nadímureja luágu eígini le adágarawagüdǘti joun sándu. Inárüni luágu subúdi wamáni luágutí buri cátei le, queísi jaríñaguni, awáansegüda lumútiwa wasúbudin lídan cátei málati, ánjein ínsiñeni, awáansegüda lumútiwa lídan lubuídun igáburi. \v 2 Le arítaguti luágu níjein lan lasúbudirun, ibídiñegilirügü líña ni cáta lun queísi lubúdubu. \v 3 Ánjein le jínsiñejabúbei lun Búngiu, subúdi lumúti Búngiu gürígia ligía queísi lánigu. \p \v 4 Luáguti lubeíti leigín eígini le adágarawagüdǘti joun sándu, inárüni luágu ni cáta jamá sándu uboúagu, máma jamá búngiugu ladǘga subúdi wamúti luágu ában rügǘñein lan Búngiu. \v 5 Añájein mútu uboúagu, jarítaguatiña luágu añájein lan bürǘbünu búngiugu jáma abúremeigu siélu lúma uboúagu, \v 6 ánjeinti woun, wagía le afíñebei luágu Crístu, ában rügǘñein Búngiu, le Wáguchibei. Ligía adǘgübalin sun cátei, áni ligía le únbei wesériwida táu sun tarúman wanígi. Ában rügǘñein gíñe Wabúreme, le Jesucrístu, le ídaangiñebei ladügǘwa sun cátei, áni ligía le ídaangiñebei wibíjei ibágari magúmuchaditi. \p \v 7 Másutiña ja afiñebaña luágu Crístu gayára jafíñerun luágu ni cáta jamá sándu, añájein já meja jéchubaña ájuduragua joun sándu, jou jamágili eígini ligía queísi cátei adágarawagüdǘti joun búngiugu. Queíti loúgua lubeí jafíñen luágu gayára lan jeígini afíñetiña eígini ligía, ába mabuídun lan lasándiraguagüdüniña joúngua ligíbugiñe Búngiu láu jeígini eígini ligía. \v 8 Inárüni le jaríñagubei luágu máma lan cátei le weígibei gayáraagüdübalin lerésibiruníwa Búngiu, mabuíduntimaabadiwa ligíbugiñe Búngiu lueígiñe weígin, maríbaduntima wagíame lueígiñe meígin wáma. \v 9 Gayáraati jeígin eígini le adágarawagüdǘti joun sándu, lúntirügü goúnigi jumá lueí jeíguadagüdüniña jidújeñu lueígiñe Crístu ja loúguabaña jafíñen ánjein buídu lubeí lúmoun mabuídun lan. \v 10 Quei jamúga guetó, amǘrü le subúdijabúbei luágu gayára lan beígin furúmieguarügü eígini, bañúura eíga lídan ában fulásu le joúnti sándu, laríjabu ában idújei le débiliti lafíñen luágu buri cátei le, ñi, lanǘgüba gurásu buágu lun gíñe leígin lídaangiñe eígini le, le adágarawagüdǘti joun sándu. \v 11 Ítara, ladǘga bisúbudin, féridigüda bumúti bidúje le débilibei lídan lafíñen le gíñe ueígiñebei loúwe Crístu. \v 12 Dan lubeíti le jañáwarijani jarítagun idújeñu ja débilibaña lídan jafíñen, jadǘgüña lun jafígounjan jidújeñu, áni jugúya guánarügü jafígounjaña gíñe. \v 13 Ligía, ánjein lubeí náburugüda nidúje lídoun figoú ladǘga cátei le neígibei, buítimaati lun meígindügüya nan úwi lueí nafigounjagüdüni. \c 9 \s1 Lirícha buri ában apóstolu \p \v 1 Áu, furáangutina lun nadǘgüni le nabúseerubei, garíchatina gíñe queísi ában apóstolu, aríja náali Wabúreme Jesúsu, áni jugúya guánarügü asálirubaña lídaangiñe nuwádigimaridun luágu Wabúreme. \v 2 Fágua manǘgün jabádina jíbiri queísi apóstolu, ánjeinti jugúya, gásu janǘgünina queísi apóstolu, lugúndun láu afíñe jumá luágu Crístu, arúfuda lumúti líra luágu inárüni lan luágu ában nan apóstolu. \p \v 3 Niján noúnabagülebei joun ja adímurejabaña nuágu. \v 4 Garíchatina lun nerésibiruni sun le íchugúbei nun lun neígini lúma lun nátuni queísi nafáyeiruaja luágu nuwádigimari luágu jáni fuleísei. \v 5 Garíchatina gíñe lun namárieidun túma ában wǘri to afíñetu luágu Crístu, lun gíñe nanǘgünun númagua luágu nuweíyasun quei ladǘgüni Pédro jáma ja jíbiri apóstolugu, jáma gíñe ja lamúlenu Wabúreme. \v 6 ¿Ódi jarítaguatün luágu áu rügǘñein lan lúma Bernabé marícha lun werésibirun wágüdaja júmagiñe lun gayára lan wígiruni wawádigimaridun láu wájabu lun wapúrichijani Lerérun Búngiu? \v 7 Queísigubeirügü, máma súdaara guánarügü afáyeirubalin cátei lé buri layúsurubei, le ábunagubei beíbei, joúti tídaangiñe, le oúnigirubei bágasu, guráti lídaangiñe míligi le lamíligijabei. \v 8 Áni marítagua jumátia luágu naríñaguñein lan le queísirügü jarítagun gürígia, lugúndun aríñaga lumúti gíñe lilúrudun Moisés. \v 9 Laríñajare tídan lilíburuna lúrudu. “Magǘraguabeí liyúma bágasu le lánina wadágimanu lueí leígin lídaangiñe ílaü le léferejabei.” Máma laríñaguñein Búngiu líra jawágurügü bágasu, \v 10 laríñaguñein gíñe queísi ában jémpulu woun. Luágu wáni fuleísei labǘrüdǘwa lúrudu le, lugúndun dándu le awoújabalin múa, queísi le éferejabalin líla nádü, lúnti jadǘgüni láu eménigini luágu jerésibirubei lan jafánran lídaangiñe alúbajani. \v 11 Queísi bunágua wamáali lubeí Lerérun Búngiu tídan janígi, ¿gíbeti funági larijín jun lun walúbajan murúsun cátei júmagiñe lun wágüdaagun woúngua? \v 12 Ánjein garícha jabeí ámu lun líra júmagiñe, garíchatimáatiwa. \p Mayúsu wamúti iríchaü le wawágubei. Lubáragiñe líra, awánda wamáali sun le wemégeirubei lueí lejénreendun jun agáambei wapúrichijani Lerérun Búngiu, ladǘga wamúriajan wágüdaja júmagiñe. \v 13 Subúdi jumúti luágu ja lan ñadágimeinbaña ligílisirugu, lídaangiñe le ligílisirugubei jawínwanda. Ja eténirubaña lun latárü le ñí lubei líchugúa adágaragüdüni, joútiña úwi jádaangiñe anímaalu ja adágarawagüdǘbaña ñi. \v 14 Ítara líña gíñe laríñaguni Wabúreme Jesúsu lun ja lan apúrichijabalin ugánu luágu, lun gíñe jádaangiñe lan ja agáambubalin ugánu ligía jawínwanda. \v 15 Áu, mayúsugidina ni ában lídaangiñe iríchaü le, máma gíñe nabǘrüjañein le jun lun jíchugun som cátei nun. ¡Jímein numúti noúnwen niláma lubáragiñe neféridiruni ugúndani le nuágubei láu napúrichijani ugánu luáguti asálbaruni, magúburajanga luágu! \p \v 16 Máma cátei lúnti napántajan luágu láu napúrichijani ugánu luáguti asálbaruni jun, lugúndun mósu nadǘgüni. ¡Fugiábu áu ánjein mapúrichijan nan ugánu le! \v 17 Lun jamúga mínsiñe lan nun lun napúrichijan, láu sun luwúyeri mósu nadǘgüni ladǘga ligía lan wadágimanu le líchugubei Búngiu nun. Queísi apúrichija nan láu sun nugúndan, gafáyeiruajatina, \v 18 afáyeiruajaü ligía, lun gayára lan napúrichijan luágu Wasálbaragüle, magúburajanga ni cáta, márügüdünganeí nirícha lun nawínwandun lídaangiñe nuwádigimari queísi apúrichijati. \p \v 19 Láu sun mábuti nan uboúagu lun nagáambuni, rúguaadina núngua jadámunme súngubei, lun nagáñeirun sarágu gürígia lun Crístu. \v 20 Dan le jagánagua nan juríu, ába nadǘgün camá juríu áu, lun nagáñeiruniña lun Crístu. Queísi jabágaridun juríu lábugiñe lilúrudun Moisés, rúguatina núngua lábugiñoun lúrudu ligía lun nagáñeiruniña, láu sun mámañadina lan lábugiñe lúrudu ligía. \v 21 Lun nagáñeiruniña ja mámabaña juríu, ja mabágaridunbaña lábugiñe lilúrudun Moisés, rúguatina núngua quei jagía, láu sun lábugiñeñadina lan lilúrudun Búngiu, quei lábugiñeñadina lubeí lilúrudun Crístu. \v 22 Dan le jáma nan ja loúguabaña afíñe luágu cátei le gayáraabei jadǘgüni afíñetiña, madǘgüntina ni cáta le uágubei jarítagua luágu mabuídun lan ladügǘniwa, lun gayára lan nagáñeiruniña. Rúguaadina núngua queísi cáda jawúyeri gürígia lun añájein lan nasálbarun lídan furúmieguarügü luwúyeri. \v 23 Nadǘgüñein sun le lun lasúbudirúniwa ugánu le lánina asálbaruni, lun gafánraanbadina lan lídan buídu le lanǘgübei ugánu le. \p \v 24 Subúdi jumúti luágu gíbe jamá eíbaagutiña lídan ában eíbaaguni, áni ában rügǘñein jádaangiñe agáñeira. Eíbaagua jumá lubeíti lídan ibágari le lídan ában luwúyeri lun gayáraabei lan jagáñeiruni ledéweejan Búngiu jun. \v 25 Sun ja aráansejabaña lun jebélurun lídoun juráraü, joúchatiña lun madǘgün jamá ni cáta le gayáraabei lásiñeragüdüni jájurerun. Áni jadǘgüni lun jagáñeirun ában rídi le láuti ubánaü. Ánjeinti wagía, wáfaaguña lun wibíjin ában rídi siélu le lúnti ladúrarun lun sun dan. \v 26 Áu, neíbaaguña lídan ibágari le, rúñuneí naríjin luágun ubuíduni le lúnbei líchuguni Búngiu nun, siélu. Mítaraantina queísi ageíndaguti le agáyuajabei garábalirugu, \v 27 lubáragiñe líra, áfara numúti lugúndan núgubu, fósuneí lun lagáambunina, lueí lubeígia neféridiruba lan lárigiñé buga arúfudajadina lan joun ámu luágu lubuídun ǘma lun wachǘlürün lúmoun Búngiu. \c 10 \s1 Dimúrei luágu ájuduraguni joun sándu \p \v 1 Nidújeñu, buséntina lun narítaguagüdünün luágu lé meja asúseredubei joun binádu wagǘbürigu lídan lé meja lídan jamá fulásu mageírawati, luágu ñíñein lán meja Búngiu lídan ában juánriñu joúgiñe lun loúnigiruniña. Séfuti gíñe lanǘgüniña súngubei dan le jájiñuragunbalin Barána Funáti. \v 2 Ítara líña queísi ában abásteruni joun láu jásügürün labádinaguagiñe barána, lúma juánriñu joúgiñe. Lídaañanu ában lúma Moisés lun jafálaruni ladǘga ligía lan abúgurubaliña. \v 3 Joútiña gíñe sun jagía lídaangiñe ában méme eígini le líchugubei Búngiu joun, siélugiñe, \v 4 rúati gíñe dúna joun súngubei lídaangiñe ában dǘbü lun játun. Ñíñein Crístu jáma luágu sun jaweíyasun lun fuleísei lániña láu dúna lun játun. \v 5 Láu sun líra, madǘgün jamúti jíbe-ágei lugúndan Búngiu, ába lamágundarun Búngiu jáma. Ligíati joúwegunbei lídan fulásu mageírawati. \p \v 6 Sun le asúseredubei joun, ában jémpulu woun, lun mayúmajan wamá buri cátei wuríbati, queí meja jadǘgüni. \v 7 Ligía májuduragua jumá lubeí joun sándu queí meja jadǘga jádaangiñe, queísi taríñaguni Lerérun Búngiu luágu jefédujan joun sándu. “Ába jañúurun gürígia eíga lúma áta, lárigiñe, ába jásaarun eféduja.” \v 8 Moún lumuti wadǘgün salúfuri queí meja jadǘga jádaangiñe, ába larúfuduni Búngiu luágu wuríba lan le jadǘgübei láu loúwegüdüniña mílu gürígia jádaangiñe lídan ában wéyu. \v 9 Moún lumuti gíñe wáluajani lében lugúraasun Búngiu woun láu luríban wagáburi, quei jadǘgüni jádaangiñe, ába joúwegun láu lágüragüdüniña joun jéwe. \v 10 Mamágundara jumá gíñe lúma Búngiu quei jadǘga jádaangiñe, ába loúnajani Búngiu ánjeli lun láfaraguniña jilágubei. \p \v 11 Suséreti sun le joun binádu agǘbürigu, ába labǘrüdǘn tídan Lerérun Búngiu queísi jémpulu woun, wagía le wínwanbei lídan lagúmujoún dan le, lun wasúbudiruni buídu luágu mínsiñe lan figoú lun Búngiu. \v 12 Le lubeíti jarítaguabei luágu derégüdagua lan leíbugun lúma Búngiu, toúnigilá, máburujalá lídoun figoú. \v 13 Oúchawaguni buri le jasúfurirubei, ában láu lúma buri le jasúfurirubei ja jíbiri. Gayáraati jeménigidun luágu Búngiu, mígirunbei lun jibíjin oúchawaguni le jásiñerun awánda. Lubáragiñe líra, dánme liábin oúchawagúni, larúfudubei gíñe Búngiu jun ída lúba lan jáfuridun lídaangiñe, ítara lúba gayára lan jawánduni. \p \v 14 Ligía lubeíti, nidújeñu jínsiñetiña nun, mádaragua jumá júngua lídoun cátei le jánina sándu. \v 15 Nadímurejaña jun queísi joun gürígia gunfaráandatiña, samína jumá júngua ánjein buídu lubeí le naríñagubei jun, lúmoun mabuídun lan. \v 16 Dan le werésibirun, dan le wátun lídaangiñe uníñein le uágubei wíchiga eteíngiruni lun Búngiu, arúfuda wamúti luágu lídaañadiwa lan ában lúma Crístu luágu líta le áwiyurubei, dan lé meja loúnwenbei luágu gurúwa wawágu. Dan le weígin tídaangiñe fein to wagúbachaguboun, arúfuda wamúti luágu lídaañadiwa lan ában lúma Crístu luágu lúgubu le ledéregerubei lun oúweni luágu gurúwa ligía. \v 17 Queísi jou wabeí tídaangiñe ában méme fein, arúfuda lumúti líra luágu lídaañadiwa lan ában láu sun gíbe wamá. \p \v 18 Aríja jumá lun násiñun le linásiñun Israél. Ja eígibaña lídaangiñe eígini lé buri adágarawagüdǘti lun Búngiu luágu latárü, lídaañañu lan ában jámagua, lúma lúma Labúreme latárü. \v 19 Máma naríñaguña luágu wínwan jamá sándu, maríñaguntina gíñe luágu weírigutima lan úwi le adágarawagüdǘbei joun sügǘ láu ámu úwi. \v 20 Le naríñagubei, luágu dan lan le jadágaragüdün ja ibídiñejabubaña lun Búngiu joun sándu, joun máfianu jadágaragüda, máma lun Búngiu, áni mabúseerúntina lun lídan jumá ában jáma máfianu. \v 21 Siñáti játun lídaangiñe licópun Wabúreme Jesucrístu úara lúma játun lídaangiñe jacópun máfianu. Siñáti gíñe jeígin luágu lidábulan Wabúreme Jesucrístu úara lúma jeígin luágu jadábulan máfianu. \v 22 ¿Ódi buséntün jeméendügüdüni Wabúreme láu jañúurun luágu jadábulan máfianu? ¿Jéretün funági lueí Búngiu lun manúfudebadün lan lueí ligáñi? \s1 Lúnti jínsiñejabu jamá lánigu Crístu \p \v 23 Inárüni le aríñawagúbei luágu gayára lan jadǘgüni gürígia le jabúseerun, láu sun líra, máma sun cátei buíti láburujan. Gayáraati jadǘgüni gürígia le jabúseerun, láu sun, máma lan sun cátei lun líderaguniña ámu gürígia lun joúdin jabáruaguoún lúma Crístu. \v 24 Lúnti warítagun luágu le buídubei joun ámu gürígia, mámarügü lan wawoúguoun warítagua. \p \v 25 Niján le lúnbei jadǘgüni luágu úwi. Joújuma lídaangiñe sun cátei le alúgurajoúbei mágidirugu, málügüdajanga jugúya ánjein dágüdawa lubeí joun sándu lúmoun madágarawagüdǘn lan, \v 26 maríbadalá jarítagun luágu, gayáraati jeígini, lugúndun láni Wabúreme múa láu sun le lídaanbei. \p \v 27 Ánjaün lamísuraja ában gürígia le mafíñeti luágu Crístu lun jídin eíga lúma, gayáraati jídin ánjaün busén. Joújumei le íchugúti jun, málügüdajanga ni cáta, mebéresen jumá ánjein dágüdawa lubeí eígini ligía joun sándu furúmiñe, lúmoun madágaragüdǘnwa lan. \v 28 Ánjein aríñawagua jun luágu dágüdawaali lan eígini ligía joun sándu, meíga jumeí, lueí jadǘgün dáñu lun le aríñagubalin jun, lueí gíñe laríbadun larítagun. \v 29 Nadímurejañatia luágu larítagun le ában, máma luágu barítagun. \p Gayáraati jamúga funa laríñagun mútu. “¿Cásan uágu lúnti lubeí lafálaruni ában gürígia le larítagun ámu? \v 30 Ánjein gayára lubeí níchugun eteíngiruni lun Búngiu luágu le neígibei, ¿cábagi uágu jadímureja nuágu lueígiñe neígini?” \v 31 Ánjaün lubeíti eíga o áta o jadǘgün furúmieguarügü cátei, adǘga jumeí súngubei lídan ában luwúyeri le íchugubei inébesei lun Búngiu. \v 32 Míchiga jumá lébuna eíguaduni lun ni ában, ni joun juríu, ni joun ja mámabaña juríu, ni joun ja lánigu Búngiu. \v 33 Áu, joúchatina lun nagúndaaragüdǘniña súngubei lídan sun cátei, máma rügǘñein nuoúgua narítagua, jarítaguatina gíñe jawágu jíbiri lun gayáraabei lan jayábin lun jafíñerun luágu Jesucrístu lun jasálbarun. \c 11 \nb \v 1 Áyeija jumeí nigáburi queísi náyeijani ligáburi Crístu. \s1 Würíña lídan joúndaragun afíñetiña \p \v 2 Nidújeñu, gúndaatina jáu luágu súnwandan lan jarítagun nuágu, lúma luágu falá jumani arúfudajani le níchugubei jun. \v 3 Guetó, níjein ámu arúfudajani le nabúseerubei lun gunfaráanda jumáni, luágu Crístu lan lichǘgüdinabei cáda wügǘri, wügǘri tichǘgüdina lúmari, ítara quei Búngiu lan lichǘgüdinabei Crístu. \v 4 Nibúsigarídünati lun ladáuragun ában wügǘri láu lábulugu dan le layúmuragun lun Búngiu, eteíngirei lídan jadámurin afíñetiña, o dan lan le laríñagun ugánu le ladímurejan Búngiu liyúmulugugiñe wügǘri ligía, ladǘga láu líra, larúfuduñein luágu níjein lan ában wügǘri weírigutimaati lanǘgüni lueí lídan adámurini ligía, áni Crístu rügǘñein weírigu jádan sun wügǘriña. \v 5 Nibúsigarídünati gíñe lun madáuragun tan wǘri láu tábulugu dan le tayúmuragun lun Búngiu, eteíngirei lídan jadámurin afíñetiña, o dan lan le ladímurejan Búngiu tiyúmulugugiñe, ladǘga láu líra tarúfuduñein tamájarun lun tanǘgüni wügǘri weírigu sügǘ táu, wuríbati líra, queísigubeirügü jamúga lasarún tídiburi queísi wügǘri. \v 6 Ánjoun madáuragun ában wǘri láu tábulugu, buítimaati lun tásaruni sun tídiburi, áni ánjein busíganudüna lubeí tíbuguni wǘri tídiburi o tásaruni lan tábulugu, darúguatá láu tábulugu. \v 7 Moún lumuti ladáuragun wügǘri láu lábulugu lídan jadámurin afíñetiña lugúndun liyáwa Búngiu ligía, áni arúfuda lumúti luweírigun Búngiu. Ánjounti wǘri, arúfuda tumúti luweírigun wügǘri, \v 8 lugúndun dan le ladǘgünbalin Búngiu wügǘri, máma tídaangiñe wǘri ladǘgei, wǘri ladǘgüboun lídaangiñe wügǘri. \v 9 Adǘga lumútu Búngiu wǘri lun wügǘri, máma wügǘri tun wǘri. \v 10 Ligía lúnti lubeí tadáuragun wǘri láu tábulugu lídan jadámurin afíñetiña queísi liseíni derégüdaguaü lábugiñe lagúmadijan wügǘri, lúma lun jagúndaarun ánjeligu láu tagúfurumadun. \v 11 Láu sun líra, lídan wabágari queísi afíñetiña, mégei lumútu wügǘri wǘri, mégei tumúti gíñe wǘri wügǘri. \v 12 Queísi inárüni lubeí luágu lídaangiñe lan wügǘri tadügǘwa wǘri, ítara líña gíñe inárüni lan luágu wǘri lan íchugubalin wügǘri uboúagu, áni sun cátei lúmagiñe Búngiu liábin. \p \v 13 Ítara líña lubeíti, samína jumá júngua ánjein buídu lubeí lun tayúmuragun wǘri lun Búngiu lídan adámurini madáuragunga láu tábulugu. \v 14 Jéchutiwa wagía gürígia lun warítagun luágu busíganu lan lun migínagu lan lídiburi wügǘri. \v 15 Ánjoun wǘri, ában uwéndeni tun lun migínagu lan tídiburi, ligía líchugúnbei ídiburi migínaguti tun lun tadáuragun láu tábulugu. \v 16 Ánjein níjein lubeí busénti lasígenejan luágu cátei le, lúnti lasúbudiruni luágu ni lan wagía, ni já buri jíbiri tílana lilígilisin Búngiu masúbudiruntiwa ámu igáburi lueí líra. \s1 Luríban jagáburi afíñetiña dan le jeígin luágu lidábulan Wabúreme Jesucrístu \p \v 17 Nabǘrüja jun guetó luágu ában cátei le siñábei naríñagun luágu buídu lan jadǘgüni, lugúndun genége lumúti luágu adǘga lán buri joúndaragun dáñu jun lubáragiñe jamúga ladǘgün buíti. \v 18 Furúmiñeti cátei, aríñawagúati nun luágu dan lan le joúndaragun, níjein lan fánreinguaü jídan, áni afíñetina luágu níjein lan inárüni lídan le aríñawagúbei. \v 19 ¡Fágua lúnti ñi lan fánreinguaü jídan lun lasúbudirúniwa cátaña lan afíñetiñabaña ja tímatimaatiña! \v 20 Láu buri fánreinguaü le, dan le joúndaragun lun jeígin luágu lidábulan Wabúreme Jesucrístu, siñáti jeígin láu ában igáburi le íchugubei inébesei lun, \v 21 lugúndun dan le lachǘlürün óra lun jeígin, meígintǘn nege lídan ában. Lubáragiñe líra, cáda ában, ába loúfudajan eígei eígini le lanǘgübei. Ja siñábei janǘgün gíbeti, ába jeréderun láu jaláma. Jayábiti jídaangiñe, ába játun sarágu darí lun jabácharuadun. \v 22 ¿Mábantün funági lun jeígin lúma lun játun ñi? Láu igáburi le, barǘ jumutiña tílana lilígilisin Búngiu quei ni cáta, rújumaña ja úabei ni cáta jáma lídoun busíganu. ¿Cábagi naríñaga jun luágu líra? ¿Lúnti nagúndaarun jáu? ¡Luágu líra siñáti! \s1 Adíneruni le arítaguagülei luágu loúnwen Wabúreme \p \v 23 Lúmagiñe guánarügü Wabúreme Jesucrístu nerésibirei igáburi le warítaguagüle luágu loúnwen, lé meja níchugubei jun. Queísi le nubeíbei jun, luágu le lan áriebu le lalúgurúnbei Wabúreme, ába lanǘgünun fein lújaburugu, \v 24 lásun líchugun eteíngiruni lun Búngiu tuágu, ába lagúbachagunun lun lafánreinragunun jádan lánigu, ába laríñagun. “Joújuma, núgubu le, le nedéregerubei luágu jufúleisein. Adǘga meme jumeí cátei le, jarítaguagüleme nuágu.” \v 25 Ítara gíñe, lásun jeígin, ába lanǘgüni cópu táu diweín lújaburugu, ába laríñagun. “Cópu le táu diweín to, liseíni iséri lidáradun Búngiu júma, le achoúrurúabei láu níta le lúnbei láwiyurun lídaangiñe núgubu juágu. Ságüme játuni, adǘga jumeí lun jarítagun nuágun.” \v 26 Ítara líña lubeíti, daríme le lagíribudun Wabúreme uboúagun, ságüme jeígin fein, gurá jugúya diweín to jarítaguagüle luágu Jesúsu, jarúfuduñein luáguti loúnwen Jesúsu wawágu. \s1 Ligáburi leigín eígini le arítaguagülei luágu Jesúsu \p \v 27 Furúmieguarügü le eígitu fein tugúya, guráloun diweín to láni Wabúreme Jesucrístu lídan ában igáburi le míchuti inébesei lun Búngiu, ladǘgüña figoú ladǘga líchuguña lan minébesei lun lúgubu Wabúreme lúma líta. \v 28 Ítara líña lubeíti, cáda ában lúnti lasúbudiragun lúngua buídu ánjein jarúma tubeí lanígi lubáragiñe lerésibirun. \v 29 Lugúndun ánjein erésibira marítagunga luágu laníchigu lánina lúgubu Wabúreme, labeíchubei Búngiu. \v 30 Ligía añájein lubeí sarágu jídaangiñe, sánditiña, débilitiña, jilágua jíbiri. \v 31 Ánjawa jamúga asúbudiragua woúngua buídu lubáragiñe werésibirun, mabeíchun lumútiwa jamúga Wabúreme ítara. \v 32 Dan le labeíchuníwa Wabúreme, ladǘgüñein líra lun wasúbudiragun woúngua, gayára lámuga wasáansiraguni wagáburi lueí weféridirunme úara jáma lirájüñü uboú. \p \v 33 Ítara líña lubeíti nidújeñu, dan le joúndaragun lun jerésibirun, agúrabagua jumá júngua. \v 34 Ja lamátiña, joújama jábiñe, mabeíchun lámugaña Búngiu luágu luríban ligáburi joúndaragun. Lé buri líbiri cátei naráanserubei dánme le nídin aríjaün. \c 12 \s1 Ubáfu buri le líchugubei Sífiri Sándu lun cáda afíñeti \p \v 1 Nidújeñu, níjein buri cátei nabúseerun lun jasúbudiruni luágutí buri ubáfu le líchugubei Sífiri Sándu lun cáda afíñeti luágu Jesucrístu. \p \v 2 Subúdi jumúti buídu luágu dan lán meja le mámagidün lánigu Crístu, ádajoúatün meja lun jeíbugun járigi sándu ja maríñagadibaña. \v 3 Ligía nabúseerunbei naríñagun jun guetó lun gayára lan jasúbudiruni ánjein lubáfu lubeí Sífiri Sándu ádajabálin ában gürígia lun ladímurejan lúmoun lubáfu lan espíritu wuríbati. Siñáti ládajani Sífiri Sándu ában gürígia lun lanábaguni Jesúsu láu laríñagun luágu máma lan Liraǘ Búngiu, espíritu wuríbati ádajabalin lun ladǘgüni líra. Áni láu rügǘñein lubáfu Sífiri Sándu gayára lan laríñagun ában gürígia luágu Jesúsu lan Wabúremebei. \p \v 4 Níjein sarágu luwúyerigu ubáfu le gayáraati lerésibiruni gürígia le afíñebei luágu Jesucrístu, áni ában méme Sífiri Sándu íchugubalin. \v 5 Níjein sarágu luwúyeri ligáburi esériwiduni lun Wabúreme Jesucrístu láu ubáfu buri le líchugubei Sífiri Sándu woun, áni lun méme ában Abúremein wesériwida. \v 6 Lídan gíñe sarágu luwúyeri wayúsurei ubáfu buri le rúaalibei woun, áni ában méme Búngiu le íderagubaliwa lun wayúsuruni ubáfu ligía. \v 7 Arúfudaguati Sífiri Sándu lúngua wádaangiñe láu ubáfu le líchugubei woun, lun gayára lan wíderaguniña jíbiri afíñetiña. \v 8 Añájein jíbiri, rúti Sífiri Sándu ubáfu joun lun gayára lan jadímurejan láu lichú áu, añájein úntiña líchiga ubáfu lun jadímurejan láu sarágu subúdi. \v 9 Jíbiri resíbitiña ában afíñeni weíriti lúmagiñe méme Sífiri Sándu ligía, jíbiri resíbitiña ubáfu lun jareídaguagüdün sánditiña. \v 10 Añájein resíbitiña ubáfu lun jadǘgün miláguru, jíbiri resíbitiña ubáfu lun ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe. Joun jíbiri, rúti ubáfu lun jasúbudiruni ánjein Sífiri Sándu lubeí ádajabalin ában gürígia lun ladímurejan o ámu lan luwúyeri espíritu, jíbiri ibíjatiña ubáfu lun jadímurejan ámuñegueinarügü luwúyeri dimúrei lueí jerérun. Añájein ibíjatiña ubáfu lúmagiñe Sífiri Sándu lun jafúnraanguagüdüni le aríñawagúbei lídan buri dimúrei teréncha ligía. \v 11 Sún buri cátei le, ában méme Sífiri Sándu le ábanrügübei, ligía adǘgübalin, le afánreinjabalin ámuñegueinarügü ubáfu ligía lun cáda gürígia queísi labúseerun. \s1 Lánigu ában méme úgubu súngubei \p \v 12 Gíbeti umégeguni lídan wágubu, áni sun umégeguni ligía ában rügǘñein úgubu ladǘga. Ítara líña gíñe le únbei wagúara lúgubu Crístu, cáda ában afíñeti ában lídaangiñe lumégegun lúgubu Crístu. \v 13 Sun wagía afíñetiña—juríu, máma juríu, idámuni, máma idámuni, furúmieguarügü le wawúyeribei—láu wabásterun, ába ladǘgüníwa Sífiri Sándu lun ában wamá jáma sun jíbiri afíñetiña, áni sun wagía, resíbi wamúti méme Sífiri Sándu ligía. \p \v 14 Níchiga ában jémpulu jun luágu wágubu láu sun lumégegun lun jasúbudiruni luágu ítara wáña lan queísi lumégegun lúgubu Crístu. Wágubu, máma rügǘñein ában umégeni luágu, gíbeti umégeguni luágu. \v 15 Ánjein jamúga aríñaga ugúdi. “Máma nugúya líbiri úgubu lugúndun máma nan újabu”, máma lueígiñe líra lun mámabei lan líbiri úgubu, \v 16 ánjein lan jamúga aríñaga arígei. “Máma nugúya líbiri úgubu lugúndun máma nan águu”, máma lueígiñe líra lun mámabei lan líbiri úgubu. \v 17 Lun jamúga águu lan sun úgubu, ¿ída líña jamúgagi wagáambun? O lun jamúga arígeirugu lan sun úgubu, ¿ída líña jamúgagi wirímichun? \v 18 Rúlaali Búngiu cáda lumégegun úgubu le ñí lumuti labúseera. \v 19 Lun jamúga ában rügǘñein lan umégeni luágu úgubu, moústarunti jamúga úgubu ligía. \v 20 Láu sun gíbe lan lumégegun úgubu, ában rügǘñein úgubu. \p \v 21 Siñáti laríñagun águu lun újabu. “Memégeirun numútibu”, siñáti gíñe laríñagun ichǘgü lun ugúdi. “Memégeirun numútibu.” \v 22 Lubáragiñe líra, lé buri lumégegun úgubu le laganoúnbei camá débiliti, ligíatima buri mégeiwabei, \v 23 lé buri lumégegun úgubu le wanǘgübei quei ni cáta, ligíatima wadáüraguagüdübei láu uwéndeni. Le buríti líbiri lumégegun wágubu le arámudaguabei, ligíatima woúserunbei láu goúnigi, \v 24 le madǘgünwabei lún buri líbiri lumégegun wágubu. Ítara líña laráanseruni Búngiu úgubu lun le lán buri líbiri umégeguni le anügǘbei quei ni cáta, ligíatima lan weírigu, \v 25 lun níjein lan ában úarani luágu úgubu lídan le luwádigimaridun sun umégeguni lídan ában, láu ában toúnigi joúniwagua. \v 26 Ánjein asúfurira ában lídaangiñe lumégegun úgubu, súfuriti gíñe buri le líbiri, ánjein gíñe oúserúa ában lídaangiñe buídu, ába lagúndaarun lé buri líbiri lídan ában. \p \v 27 Ítara méme líña gíñe, lúgubu Crístu jugúya, cáda ában jídaangiñe, lumégegun úgubu ligía. \v 28 Rújali Búngiu wadágimanu jun tídan lilígilisin lun juwádigimaridun luágu ában queísi luwádigimaridun lumégegun úgubu. Furúmiñetiña, apóstolugu líchuguniña Búngiu lun jesériwidun joun jíbiri afíñetiña, jabíaman, profétagu, jǘrüwan, arúfudajatiña luágu cátei láni Búngiu, lárigiñe, ja adáagubaña miláguru, lárigiñe, ja areídaguagüdübaña sánditiña, ja ídejabaña, ja láubaña gumádi, jáma ja ibíjubaña ubáfu lun jadímurejan dimúrei buri le teréncha. \v 29 ¿Apóstolugu funági súngubei? ¿Profétagu funági súngubei? ¿Arúfudajatiña súngubei? ¿Ódi sun jagía adáaguatiña miláguru? \v 30 ¿Gabáfutiña súngubei lun jareídaguagüdün sánditiña? ¿Adímurejatiña súngubei dimúrei buri teréncha? ¿Gayára jamúti súngubei míni lán buri dimúrei ligía aríñaga? Uá. \v 31 Buíti lubeíti lun jáfaagun lun jibíjini lubuídun-ágei buri ubáfu lúmagiñe Búngiu, áni níjein ában cátei lun jáfaagun lun jibíjini, buítimaati sügǘ láu sún buri ubáfu ligía, ínsiñeni cátei ligía, narúfudaja jun luágu. \c 13 \s1 Ínsiñeni \p \v 1 Ánjawa jamúga gabáfu lun wadímurejani sun luwúyeri dimúrei le adímurejoúbei uboúagu lúma sun luwúyeri dimúrei le jadímurejabei ánjeligu, áni mínsiñejabutiwa, málati jamúga wadímurejan. Ítara wáña jamúga quei ában garánwoun le adaǘnjati, o quei lan ában asíedu le areínchuti. \v 2 Ánjein jamúga gayára ladímurejan Búngiu wayúmulugugiñe, subúdi wameí sún buri lujúlilin-ágei inárüni arámudaguati áni níjein sun luwúyeri subúdi wáma, áni weíri ligía wafíñen darí jamúga lun gayára lan wagídaruni ában wǘbü lídaangiñe lubára láu afíñeni ligía, sun líra áni mínsiñejabutiwa, ni cáta wagía. \v 3 Ánjein wíchiga sun le wámabei murúsun murúsun joun gudémetiña darí lagúmuchun, madǘgünga wameí láu ínsiñejabuni, mesériwinti woun lun ni cáta. Lun jamúga weíri lan wesériwidun lun Búngiu darí lun wágudúniwa jilágubei luágu, mesériwidunga wagía láu ínsiñejabuni, málati gíñe woun. \p \v 4 Le jínsiñejabúbei gagúraasunti, areídati, áni magímugati, mapántati, manáangun ligía lúngua. \v 5 Manárimeguti, máma rügǘñein luoúgua larítagua, magáñidunti, máguyugüdünti wuríbani luágu wuríbani. \v 6 Magúndaarunti láu jafígoun ámu, lagúndaarun dan le janǘgün gürígia ában ǘma le richábei. \v 7 Awánda lumúti sun cátei, afíñeti buídu jawágu súngubei, afíñeti luágu gayára lan leménigidun jawágun gürígia lun jarúfuduni lubuídun jagáburi, úati ni cáta lun gayára lan lagídaruni línsiñejabu. \p \v 8 Lachǘlürüba dan, dánme le lagíribudun Jesucrístu uboúagun, lun madímurejan lánme Búngiu jayúmulugugiñe gürígia, madímurejoún ligíame dimúrei buri teréncha, memégeirunwalime gíñe subúdi. Ánjeinti ínsiñeni, leréderuba lun sun dan. \v 9 Guetó, murúsun rügǘñein wasúbudirun, murúsun rügǘñein gíñe wafúraanguagüdüni dimúrei le ladímurejabei Búngiu wayúmulugugiñe. \v 10 Ánjeinti dánme le lagíribudun Jesucrístu, wasúbudirubei sun cátei le gumúti. Murúsun ubáfu le wabíjibei guetó, memégeirunwabei, lagúmuchaguba. \p \v 11 Dán meja le irájüñügidiwa, queí meja irájüñü wadímureja, queí meja irájüñü wasáminara, quei gíñe meja irájüñü warítagua, ánjeinti dan le wügǘriñajadiwa, ába wígiruni le jáni irájüñü. \v 12 Guetó, loúguati wasúbudirun luágu Búngiu lúma luágu luwádigimari, waríjini camá buri cátei le marijínti buídu tídan ában isúbusein. Lachǘlürüba wéyu lun waríjini Búngiu furáangu. Guetó, loúguati wasúbudiruni buri cátei, wasúbudirubei Búngiu le gumúti lídanme wéyu ligía queísi lasúbudiruníwa Búngiu guetó. \v 13 Afíñeni, eménigini lúma ínsiñeni ladúraruba lun sun dan, áni ínsiñeni, weíritimaabei lídaangiñe ǘrüwagubei. \c 14 \s1 Ladímurejoún dimúrei teréncha \p \v 1 Ítara líña lubeíti, lubáragiñe sun cátei, áfaagua jumá lun jínsiñejabu jumá, ayúmaja jumá gíñe lun líchugun Búngiu ubáfu le líchugubei joun afíñetiña lídaangiñe Sífiri Sándu jun, létima ubáfu lánina ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe gürígia. \v 2 Buítimaati lun jáluajan ladímurejan Búngiu jiyúmulugugiñe sügǘ láu jáluajan jadímurejan dimúrei teréncha, lugúndun gürígia le adímurejati dimúrei buri teréncha, lun Búngiu ladímureja máma joun gürígia, lugúndun Búngiu rügǘñein asúbudirei líla dimúrei le ladímurejabei. Le laríñagubei, lídaangiñe Sífiri Sándu laríñagei, ánjeinti laníchigu, arámudaguati lueí jasúbudin gürígia. \v 3 Ánjeinti le iyúmulugugiñébei ladímureja Búngiu, adímurejati láu jerérun ja agáambubalin lun lawáanseragüdüniña lídan cátei lánina Búngiu, lun líchugun dǘgüdaguaü joun lúma gurásu. \v 4 Le adímurejati dimúrei teréncha, lúngua rügǘñein líderagua lídan leíbugun lúma Búngiu, ánjeinti le iyúmulugugiñébei ladímureja Búngiu, awáansegüda lumútiña lánigu Búngiu lídan jeíbugun lúma. \p \v 5 Buséntina jamúga lun gabáfu jumá sun jugúya lun jadímurejan dimúrei teréncha, laú sun, buséntimaatina jamúga lun gayára lan ladímurejan Búngiu jiyúmulugugiñe, lugúndun buítimaati líra sügǘ láu ladímurejoún dimúrei teréncha, ánjein gubeírügü aríñawagua ca lan míni lan le aríñawagúbei lídan dimúrei ligía lun gayára lan jawáanserun tílana ligílisi lídan jeíbugun lúma Búngiu. \v 6 Ligía lubeíti nidújeñu, ánjana ñǘdün bisídaün, ábame nadímurejan jun láu dimúrei teréncha, mesériwinbei líra jun lun ni cáta, ánjana gubeírügü gíñe adímureja jun lídan werérun luágu cátei le lasúbudiragüdün Búngiu woun, o níchugun lan ában subúdi luáguti inárüni jun, o ában lan arúfudajani, o ladímurejan lan Búngiu jun niyúmulugugiñe. \p \v 7 Rúwamei jálagu áfarutiña quei ában jémpulu. ílagu buri ligía, mabágariti, queí buri fídu, gidára, ánjein wásiñera asúbudira furáangu ca lan nóta afarúbei, ibídiñebei woun ca lan urému le wagáambajabei. \v 8 Ánjein mínwirun fídu ában ínwiruni furáanguti wuríburugu, úabei ni ában aráanseruti lun lídin ageíndagua. \v 9 Ligía méme gíñe asúseredubei wáma. ánjawa maríñagun dimúrei le gayáraati gunfaráandawa lan, ¿ída lubági lasúbudirúniwa ca lan waríñagubei? ¡Wadímurejaña lun garábali! \v 10 Gíbeti luwúyerigu dimúrei uboúagu, áni sún buri dimúrei ligía richáti joun ja gunfaráandabalin, \v 11 ánjein úa lubeí gunfaráanda náni dimúrei le áubei ladímurejoúa nun, terénchabadina lun gürígia le adímurejabei nun, áni terénchabei gíñe gürígia ligía nun. \v 12 Ligía, quei weíri lubeí jayúmajan lun jibíjin lídaangiñe ubáfu le líchugubei Sífiri Sándu joun afíñetiña, áfaagua jumá jibíjini ubáfu buri le gayáraabei lawáanseragüdüniña tílana ligílisi. \p \v 13 Gürígia lubeíti le adímurejati dimúrei teréncha, lúnti lamúriajan lúma Búngiu lun líchugun ubáfu lun lun lafúnraanguagüdüni le laríñagubei lídan dimúrei ligía. \v 14 Ánjana ayúmuragua lun Búngiu láu dimúrei teréncha, inárüni luágu nayúmuraguña lan láu náni espíritu, líla le naríñagubei, ibídiñeti nun. \v 15 ¿Cáteiti lúnbei wadǘgüni? Lídan adámurini gayáraati wayúmuragun láu dimúrei teréncha, lúnti gíñe wayúmuragun láu dimúrei le gunfaráandawati. Gayáraati werémujan láu dimúrei teréncha, lúnti gíñe werémujan láu dimúrei gunfaráandawati. \v 16 Ánjein badímurejaña lubeí lun Búngiu luágu luweírigun láu dimúrei teréncha, gürígia ǘnabugutiña ja agáambubalibu siñábei júaradun búma, lugúndun úati gunfaráanda jamáni le baríñagubei. \v 17 Gayáraati ában lan eteíngiruni buíti le bíchugubei lun Búngiu láu dimúrei teréncha, míderagun lumútiña jíbiri gürígia láu líra. \v 18 Teínqui numúti Búngiu luágu gayára lan nadímurejan dimúrei teréncha sügǘ jáu sun jugúya, \v 19 áni jímein numúti naríñagun seíngü dimúrei le gunfaráandawati lídan joúndaragun tílana ligílisi, lun gayára lan jafúnrendeirun númagiñe, lubáragiñe naríñagun díisi-mílu dimúrei teréncha le úati gunfaráanda láni ni ában. \p \v 20 Nidújeñu, masáminara jumá quei irájüñü luágu buri cátei le. Ítara jumá quei irájüñü lún buri cátei le wuríbati, ítara jugúyame queísi weínamujaña lídan ligáburi jasáminarun. \v 21 Laríñajare tídan lilíburun lúrudu. “Nadímurejaba joun lílana fulásu le lídan ámu luwúyeri dimúrei, lúma jayúmulugugiñe teréncha, ni ítara, mebéresenbaña náu, líña laríñagun Jabúreme Búngiu.” \v 22 Ubáfu lubeíti lun ladímurejoúniwa ámuñegueinarügü dimúrei, seríwiti liseínime lubáfu Búngiu joun ja mafíñebaña, máma joun ja afíñebaña. Ánjeinti ubáfu lun ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe gürígia, seríwiti liseínime lubáfu Búngiu joun afíñetiña luágu Jesucrístu, máma joun ja mafíñebaña. \v 23 Dan lubeíti le oúndaragua jamá sun tílana ligílisi, ánjein jadímurejaña lubeí sun jugúya dimúrei teréncha, ába jebélurun mafíñetiña jánwoun, o gürígia lan ja ibídiñegilibei luágu ubáfu le joun, ¿ma jaríñaguba luágu lǘlüjali lan jáu? \v 24 Ánjein ladímurejaña lubeí Búngiu jiyúmulugugiñe, ába lebélurun ában le mafíñeti, ladáriraguba lúngua luágu gafígoun lan dánme le lagáambuni le jaríñagubei. \v 25 Ítara lúba lafúnraangudun cátei arámudaguati le tídaanbei lanígi, ábame lájuduragun íchiga inébesei lun Búngiu, aríñaga ligíame luágu níjein lan Búngiu júma le tímatimaati. \s1 Adǘga jumeí sun cátei lídan lubúdubu \p \v 26 Nidújeñu, niján lubeíti igáburi le lúnbei joúseruni lídan jidámurin. Dan le joúndaragun lun jájuduragun lun Búngiu, añájeinbaña jídaangiñe láu urému o arúfudajani, o cátei le lasúbudiragüdün Búngiu jun, o adímurejani lídan dimúrei teréncha, o lafúnraanguagüdǘniwa adímurejani ligía, sun líra adǘga jumeí lun méme jawáanserun tílana ligílisi lídan cátei le luáguti Búngiu. \v 27 Dan le ladímurejoún lídan dimúrei teréncha, biámarügü jamá gürígia adímureja, o ǘrüwa, áni ában ábanlá gíñe jadímurejan, lúnti gíñe níjein lan ában lun lafúnraanguagüdüni le jaríñagubei. \v 28 Ánjein úa lubeí ni ában le gayára lumúti afúnraanguagüda, buítimaati lun madímurejoún lan lídan dimúrei teréncha lídan adámurini, ladímureja cáda ában lúmagua lúma lun Búngiu. \v 29 Ánjein gíñe luáguti lubeí ladímurejan Búngiu jayúmulugugiñe gürígia, biámarügü o ǘrüwa jamá gürígia adímureja, ja jíbiri lun jaríjin ánjein lúmagiñeti lubeí Búngiu le aríñawagúbei lúmoun máma lan lúmagiñeti. \v 30 Ánjein asúbudiragüda Búngiu ában cátei lun ámu gürígia le ñun umúti lun líchuguni lun guríriguaü, lúnti lámanichun le adímurejabei lun líchugun dan lun, lun ladímurejan. \v 31 Ítara, sun jugúya le iyúmulugugiñebei ladímureja Búngiu, gayáraabei jadímurejan ában ában lun jafúrendeirun súngubei, ragǘ jugúyame gurásu. \v 32 Ja iyúmulugugiñebaña ladímureja Búngiu, lúnti jágüdaagun joúngua darí lachǘlürün jadáani lun jadímurejan, \v 33 lugúndun Búngiu le íchugubalin ugánu ligía joun, lánina darángilaü, máma lánina chagáguaü. \p Queísi jagáburi jíbiri wadújeñu lídan wafíñen dan le jadámuridagun, \v 34 moún lumuti jadímurejan würíña lídan jadámurin afíñetiña lugúndun majoúati lun cátei le. Lúnti gagáambadi jamá queísi laríñaguni lilúrudun Búngiu. \v 35 Ánjein busén jabei jasúbudirun ában cátei, álügüda jameí jámari jábiñe, lugúndun mabuídunti laríaajoún lun tadímurejan ában wǘri lídan jadámurin afíñetiña. \p \v 36 Ánjaün magúnda láu nerérun, lúnti jasúbudiruni luágu máma lan júma lagúmesera Lerérun Búngiu, áni mámarügügidün gíñe jugúya erésibirei. \v 37 Le jarítaguabei luágu gabáfu lan lun ladímurejan Búngiu liyúmulugugiñe, o jarítagua lan luágu ru lan Sífiri Sándu ámu ubáfu lun, lúnti lasúbudiruni luágu ában lan lugúmadin Wabúreme Jesucrístu cátei le nabǘrüjabei jun. \v 38 Ánjein manügǘn lan ítara, reídeilá lídan libídiouniga láu. \p \v 39 Ítara líña lubeíti nidújeñu, áfaagua jumá lun gayára lan ladímurejan Búngiu jiyúmulugugiñe, mamájara jumá lun ladímurejoún lídan dimúrei teréncha, \v 40 adǘgarüga jumeí sun cátei lídan lubúdubu. \c 15 \s1 Lásaarun Crístu lídaangiñe oúweni \p \v 1 Guetóti nidújeñu, buséntina lun jarítagun luágu ugánu lé meja apúrichija náalibei jun luágu Jesucrístu le Wasálbaragüle. Niján ugánu ligía le jerésibirubei, le gíñe ídaanbei derégüdagu lan jafíñen. \v 2 Sálbatün gíñe lun sun dan ladǘga jafíñen luágu ugánu le, ánjein jafálara le uágubei napúrichija jun, ánjein gíñe láu lubeí jinárün jafíñera. \p \v 3 Furúmiñeti cátei, arúfudaja náali le furéndei náalibei luágu Wasálbaragüle jun, luágu jilá lan Crístu luágu wafígoun, queísi taríñaguni Lerérun Búngiu luágu lúnti lan lasúseredun. \v 4 Lárigiñe meja loúnwen, ába labunún, ába lásaarun lídaangiñe oúweni luágu lǘrüwan wéyu queísi taríñaguni Lerérun Búngiu luágu le lúnbei lasúseredun. \v 5 Ligía larúfudagun lúngua lun Pédro, lárigiñe, ába larúfudagun lúngua joun jíbiri apóstolugu. \v 6 Lárigiñe, ába larúfudagun lúngua joun sügǘ jáu seíngü-san afíñetiña ja oúndarañubaña lídan ában, áni añájeingua sarágu jádaangiñe, wínwangiña chülǘ lúmoun dán le, ja jíbiri, jilágua. \v 7 Lárigiñe, ában larúfudagun lúngua lun Jacóbo, lárigiñe, joun sun apóstolugu. \p \v 8 Agúmujoúni, járigiñe súngubei, ába gíñe larúfudagun lúngua nun, láu sun ítara níña lan quei ában le agǘriajoúti lídan ában igáburi le múaraanti, \v 9 lugúndun áu lan ni cátatimáabei jádan apóstolugu, madǘnatina ni lun nanügǘn quei apóstolu, lugúndun eíbaaja numútiña méja tílana lilígilisin Búngiu. \v 10 Áu le áubei guetó lugúndun lareídun Búngiu nun, áni merédeti lareíni nun maságarunga ni cáta buíti nídaangiñe, lubáragiñe líra, ñadágimeinjaadina sügǘ jáu jíbiri apóstolugu, láu sun máma lan áu ñadágimeinbei, Búngiu le númabei láu lareíni, ligía ñadágimeinbei nídaangiñe. \v 11 Mebéresentina ca lántima ñadágimeinjañabaña, jagía lan o áu lan, niján ugánu le wapúrichijabei luágu lásaarun Crístu lídaangiñe oúweni, áni niján gíñe uágubei jafíñera. \s1 Jásaarun jiláaña lídaangiñe oúweni \p \v 12 Queísi wapúrichijan luágu saráali lan Jesucrístu lídaangiñe oúweni, ába jerésibiruni, ¿ída liñáti añájein lubeí jídaangiñe aríñagatiña luágu másaarun jamá jíbiri jiláaña? \v 13 Ánjein másaarun jabeí jíbiri jiláaña, másaarunti lubeí gíñe Crístu lídaangiñe oúweni, \v 14 áni ánjeinti másaarun lubeí Crístu lídaangiñe oúweni, málati ugánu le wapúrichijabei luágu asálbaruni, málati gíñe afíñeni le juágubei. \v 15 Ánjein ítara líña lubeí, waríñaguña iyéeni luágu Búngiu, lugúndun aríñagaadiwa lan luágu sarágüda láani Búngiu Crístu lídaangiñe oúweni, ánjein máma lubeí inárüni luágu sará jamá jiláaña, máma gíñe inárüni luágu sarágüda láani Búngiu Crístu lídaangiñe oúweni. \v 16 Lugúndun ánjein másaarun jabeí jiláaña, ni Crístu, másaarunti gíñe lídaangiñe oúweni, \v 17 áni ánjeinti jiláñugili lubeí Crístu, mesériwinti jafíñen lun ni cáta, lídaangidün jifígoun ligíbugiñe Búngiu. \v 18 Áni ánjein ítara líña lubeí, féridiñu jáña gíñe ja oúwegubaña láu jafíñen luágu Crístu. \v 19 ¡Ánjein lúntirügü lubeí ibágari le weménigi luágu Crístu, fugiábu wagía jádaangiñe súngubei! \p \v 20 Le inárünitibei, saráti Crístu lídaangiñe oúweni lúnya labágaridun, ligía furúmiñetibei ásaaruti lídaangiñe oúweni lun moúnwendügǘyaali lan, áni ítara lúba jásaarun sun lánigu. \v 21 Ítara quei lídaangiñe lan ában wügǘri lagúmesera oúweni uboúagu, lídaangiñe gíñe ában wügǘri lagúmesera jásaarun jiláaña. \v 22 Ítara quei joúwegun súngubei ladǘga lídaangiñe lan Adán jayábin, ítara lubá gíñe gabágariya jamá súngubei lárigiñe oúweni ladǘga lánigu jamá Crístu. \v 23 Lúnti lásaarun cáda ában lídan lidáani. furúmiñeti meja ásaaruti, Crístu, lárigiñeme, dánme le lagíribudun Crístu uboúagun, ligíame jásaarun lánigu lídaangiñe oúweni. \v 24 Ligíabati liábin lagúmuchagüle sun cátei, ábame lagǘnrinchaguni Crístu sun líbiri luwúyeri arúeijani, ubáfu, lúma érei le uboúagubei, ábame ledéregeruni arúeijani lun Búngiu Úguchili. \v 25 Larúeijaba Crístu daríme gáñeigüda láali Búngiu wuríbu lun jawágu sun láganiñu, \v 26 oúweni, ligíaba lagúmujoún ágani agǘnrinchawagúti. \v 27 Rúlaali Búngiu sun cátei lábugiñoun lubáfu Crístu, dan le taríñagun Lerérun Búngiu luágu rúa lan sun cátei lábugiñoun lubáfu, subúdiwati luágu úa lan Búngiu lábugiñe lubáfu, lugúndun Búngiu íchugubalin sun cátei lábu lubáfu Crístu. \v 28 Dánmeti le reídeijali sun sun cátei lábugiñe lubáfu Crístu, ábame leréderun Crístu, le Liraǘ Búngiu, lábugiñe lubáfu Búngiu, le íchugubalin sun cátei lábugiñoun lubáfu Crístu. Búngiurügüba urúei, le Súnti Gabáfu. \p \v 29 Añájein jídaangiñe, abásterutiña jewéñegua ja oúwetiña mabásterunga. ¿Cámegi jadǘgei lira? Ánjein másaarun jabeí jiláaña, ¿cámegi ju lan jabásterun jewéñegua? \p \v 30 Ánjein siñá jásaarun jiláaña, málati wapúrichijan súnwandan lúnrügü weíbaajoún lueígiñe. \v 31 Ságü wéyu yaráfa wamá lun woúnwen, inárüniti líra nidújeñu, queísi ugúndani le nasándirubei juágu queísi afíñetiña luágu Wabúreme Jesucrístu. \v 32 Ageíndaguatiña wügǘriña ja ítarabaña quei anímaalugu janárimetiña ya Éfeso núma, ladǘga mínsiñe lan cátei le napúrichijabei joun, ¿cági nagáñeirubei láu líra? Ánjein jamúga inárüni lubeí luágu úabei lan ibágari lárigiñe oúweni, richátiña jamúga ja aríñagubaña. “Joúwama, guráwama, lugúndun jarúga woúwegua.” \p \v 33 Mayeedúa jumá. Aríñawagúati. “Féridigüda jamúti jagǘbüri umádagu lubuídun igáburi.” Inárüni líra. \v 34 Darígua jumá júngua, giríbu jumá lun ában ibágari le surúti, mafígouja jumá. Añájein jídaangiñe, ibídiñeti Búngiu joun. Naríñaguñein le lun janǘgün busíganu. \s1 Ída lúba ligáburi jásaarun jiláaña \p \v 35 Fágua níjeinbei álügüdajati. “¿Ída lúbasan ligáburi jásaarun jiláaña? ¿Cábasan luwúyeri úgubu jawágu?” \v 36 Libídiouniga láu álügüdajani líra. Dan le labunún ában ílaü, gásu lañáladun lábugiñe múa furúmiñe lubá gayára lan laboúchun. \v 37 Máma nádü le lúnbei lájüchün abunúbei, ílaü abunúbei, furúmieguárügü le luwúyeribei. \v 38 Lárigiñe labunúniwa, jilá ligía, ába líchuguni Búngiu úgubu le labúseerubei luágu ílaü ligía, ába líchuguni úgubu le lúnbei cáda ílaü. \v 39 Máma ában lábu sun úgubu, ámu luwúyeri jágubu gürígia, ámu jágubu anímaalu, ámu jágubu dunúru, ámu jágubu úduraü. \v 40 Níjein gíñe buri cátei siéluna queísi wéyu, játi, warúguma, queísigubeirügü níjein lan uboúaguna, ámu lubuídunmeraü buri le siéluna lueí le uboúaguna. \v 41 Ámu larúni wéyu lueí larúni játi, ámu gíñe jarúni warúguma, áni jádaanguanarügü warúguma, ámuñegueinarügü jarúni jawáriuagua. \v 42 Ítara líña gíñe lídan jásaarun jiláaña, ámubei jágubu, labunúa ában úgubu le gañáladaditi, lásaarame le moúnwenjali. \v 43 Labunúa ában úgubu le mabuídunjali, lásaarame ában le buídumeraüti. Labunúa ában úgubu le débiliti, lásaarame ában le jéreti. \v 44 Labunúa ában úgubu le ídaanbei wabágarida ya uboúagu, lásaarame ában úgubu le ídaanbei wabágarida yágüta siélu. Ánjein ibíja wabeí wágubu lánina uboú, wibíjibei gíñe wágubu lánina siélu. \p \v 45 Ítara líña taríñagun Lerérun Búngiu. “Adán le furúmiñeti wügǘri, ában meja wügǘri wínwanti”, ánjeinti Crístu, le gíribei gíñe lagúmujoún Adán, ában espíritu ligía le íchugubei ibágari. \v 46 Furúmiñe ibíja wamúti ibágari le uboúaguna, lárigiñe, ábame wibíjini ibágari le lánina siélu. \v 47 Lé meja furúmiñeti wügǘri le adügǘbei láu múa, uboúaguna meja, libíaman wügǘri le Wabúreme Jesucrístu, siéluna. \v 48 Sun gürígia uboúagu ítara líña jágubu quei lúgubu Adán le adügǘbei láu múa, sun lánigu Crístu, jabíjuba jágubu quei lúgubu Crístu, le siélunabei. \v 49 Wágubu guetó, líbe lúgubu Adán, le lánina uboú, lachǘlürüba wéyu lun wibíjin ámu luwúyeri úgubu líbe lúgubu Crístu, le lánina siélu. \p \v 50 Le naríñagubei, nidújeñu, luágu siñá lan jebélurun gürígia láu jágubu le uboúaguna lídoun larúeijan Búngiu siélu, lugúndun cátei le goúwedadibei siñáti gabára lan lídan fulásu le ñí lubei úa lan oúweni. \v 51 Buséntina lun jasúbudiruni cátei lé meja arámudaguabei le. Máma sun lánigu Crístu lun joúweguba lan, jasáansirawagúba súngubei, ánjein wínwangiña lubeí dánme lagíribudun Jesúsu o jiláaña lan, \v 52 lídan murúsun óra, furése furése quei ában léfegechun lúma lámurudun águu, dánme le lagaambúniwa lumálali fídu, le liseíni lagúmujoún sun cátei. Línwiruba fídu, ábame jásaarun lánigu Crístu ja jiláañabaña lun moúnwendügüyaaña lan, ja moúnwengiñabaña, ábame jasáansirawagún lídan méme óra ligía. \v 53 Wágubu le wawágubei le gayáraabei lañáladun, lasáansiraguba lídoun ában luwúyeri le siñábei lañáladun, wágubu le goúwedadibei, lasáansiraguba lídoun le moúwedadibei. \v 54 Dánme le sáansiguaali wágubu le goúwedadibei lídoun le moúwedadibei, ábameti lagúnfulirun le bürǘwañubei tídan Lerérun Búngiu. “Gumúja lubáfu oúweni, féridilá wuríbu. \v 55 Oúweni, ¿jigeígi bubáfu lun bagúmuchaguagüdüníwa? ¿Jigeígi agáñeiruni lé nege lúnbei badǘgüni?” \v 56 Figoú lébunabei oúweni, áni binádu lilúrudun Moisés, ligía arúfudubalin woun cátei lan figoúbei lun wayúmajani. \v 57 Teínqui wáña lun Búngiu luágu lagáñeiragüdüníwa luágu sún buri cátei le, láu lubáfu Wabúreme Jesucrístu. \p \v 58 Ligía lubeíti nidújeñu jínsiñetiña nun, ítara méme jumá derégüdagu lídan jafíñen, meréderagunga, ñadágimein súnwandan, gánwoun gueínarügü lídan luwádigimari Wabúreme, lugúndun subúdi jumúti luágu máma lan luágu ni cáta jadǘgei wadágimanu le jadǘgübei lídan ában lúma Wabúreme Jesucrístu. \c 16 \s1 Loúndarún seínsu joun idújeñu lueígiñe Jesucrístu \p \v 1 Luágu loúndarún seínsu joun wadújeñu lueígiñe Jesucrístu ja gudémebaña yágüta Jerusalén, adǘga jumeí quei narúfudajani tídan sun ligílisi loúbawagu Galácia. \v 2 Ságü wéyu dimáasu, cáda ában jídaangiñe lúnti ladíreirun murúsun lídaangiñe le lagáñeirubei, ábame lareíduni lun dánme lan nachǘlürün, merédedünme oúndaragua seínsu. \v 3 Dánmeti le nachǘlürün, noúnajabaña gürígia ja janúadajabaña ubúrugu Jerusalén, ábame níchugun gárada joun lun janǘgüni seínsu le joúndarubei joun wadújeñu ja ñíbaña. \v 4 Ánjein gíñe lun lubeí nídin, joúdiba núma. \s1 Laráansejan Páblo lubá luweíyasun \p \v 5 Lídan nuweíyasun, násügürüba loúbawagugiñe Macedónia lun neréderun átiri wéyu ñi, nachǘlürüba lubeíti ubúrugu Corínto lárigiñe. \v 6 Fágua neréderagun júma átiri dan, o násügürüni lan sun juyáabun ñi, gayáraabeiti jíderagunina lídan nuweíyasun léme ñíjin lumúti nídin lárigiñe nebélujan júmoun. \v 7 Mabúseerúntina chülǘguarügü nan aríjaün, buséntina neréderagun átiri dan júma, ánjein busén Wabúreme. \v 8 Neréderuba ya ubúrugu Éfeso darí luwéyuri Pentecostés, \v 9 lugúndun níjein ában oúnwenbun cháansi nuágu lun nadímurejan luágu Wabúreme Jesucrístu ya, áni buídubei lanǘgün. Añájein gíñe gíbetiña gürígia mabúseerúntiña lun nuwádigimaridun luágu Wabúreme ya, ligía siñábei lubeí nígiruni Éfeso guetó. \p \v 10 Dánme le lachǘlürün Timotéo, joúcha jumá lun gúnda lan jagánagua, lun úa lan sarágu samínaü luágu, lugúndun luwádigimariña luágu Wabúreme Jesucrístu queísi áu. \v 11 Manǘga jumeí quei ni cáta. Dánme le gumúlaali lidáani júma, jíderagueime lun gayára lan lagíribudun númoun láu ában ugúndani tídan lanígi luágu lubuídun lidáani júma. Nagúrabajañein ya Éfeso jáu sun jíbiri wadújeñu lueígiñe Jesucrístu ja lúnbaña jayábin úara lúma. \p \v 12 Ayúmuraguatina yebe lun Apólos lun lídin jáma jíbiri wadújeñu aríjaün, jénreenguti lídin guetó, lídiba dánme le gayára lan. \s1 Lagúmujoún buri mábugaü \p \v 13 Ítara méme jumá agágudañu, toúnigiñu lueí cátei le jamúga gayáraabei ladíñurunün lueí lubuídun ǘma le gádaanbalün, derégüdagu jumá lídan jafíñen. Agáburida jumá quei wügǘriña ja awáanserubaña lídan le inárünibei, manúfudeiga, jére jumá, gáñei jumámuga luágu wuríbani. \v 14 Sun cátei le jadǘgübei, adǘga jumeí láu ínsiñejabuni. \p \v 15 Nidújeñu, subúdi jumúti luágu Estéfanas lan jáma sun tílana lúban furúmiñebaña loúbawagua Acáya ígirutiña binádu jagáburi lun jerésibiruni Crístu, luágu gíñe derégeguaaña lan joúngua lun jesériwidun joun wadújeñu lídan afíñeni lídan furúmieguarügü cátei le jayáraati. \v 16 Buséntina lubeíti lun gíñe jíchaagun júngua joun, lúma joun sun ja ídejabaña, ñadágimein jagía ítara. \v 17 Gúndaatina láu jayábin Estéfanas, Fortunáto, lúma Acáico ñájoun. Weíriñajati nisáminan juágu, áni siñáti jiábin sun jugúya, \v 18 ába jíchugun wügǘriña jagía gurásu nun láu janǘgün ugánu nun juágu. Afíñetina luágu janǘgüba lan gíñe gurásu jámagiñe luágu jadímurejan jun nuágu. Lúnti jeteíngiruni Búngiu jawágu gürígia ítaratiña. \p \v 19 Mábuga jáña tílana ligílisi buri to loúbawaguboun Ásia jun. Mábuga jáña gíñe Aquíla túma Priscíla jáma sun ja oúndaragubaña jábiñe jun, queísi afíñetiña luágu Crístu. \v 20 Mábuga jáña sun idújeñu ja yábaña jun. Chúgua jumá júngua lídan líri Wabúreme, arúfuda jumámugei luágu lídaañadiwa lan ában wámagua. \p \v 21 Áu Páblo, noúnajañein mábugaü le jun le nabǘrüjabei láu nújabu lúma nilétüran. \p \v 22 Le mínsiñejabuti lun Wabúreme Jesucrístu, reídeilá lábugiñe líñaragun Búngiu. ¡Giríbubá furése uboúagun, Wabúreme! \p \v 23 Binílaün Wabúreme Jesucrístu. \v 24 Oúnaja numúti nínsiñejabu lídan Jesucrístu jun, sun jugúya. Ítaralá.