\id JON \h Jonás \toc1 Jonás \toc2 Jonás \toc3 Jon. \mt1 Jonás \imt1 Inteꞌ checsuyaj tama e libro de Jonás \is2 ¿Tucꞌa tuaꞌ tzꞌijbꞌabꞌir e jun era? \ip Pues e bꞌijnusiaj xeꞌ más nojta tama e jun era jax tuaꞌ uchecsu ticoit que nojta ucꞌunersiaj e Dios y que e checsuyaj tama e corpesiaj ucꞌani tuaꞌ acꞌotoy tut tin e majax tuobꞌ e Israel ubꞌan. \is2 ¿Chi umen tzꞌijbꞌabꞌir e jun era? \ip Pues tzꞌijbꞌabꞌir e jun era umen e Jonás xeꞌ jax uyunen e Amitay. \is2 ¿Tucꞌa año tzꞌijbꞌabꞌir e jun era? \ip Pues numuy tunor lo que ayan tama e jun era tama e año 785–760 conda merato acuxpa e Cristo. \is2 ¿Chi tuaꞌ tzꞌijbꞌabꞌir e jun era? \ip Pues tzꞌijbꞌabꞌir tuaꞌ eꞌrna lo que numuy taca e Jonás umen tin e tuobꞌ e Israel y umen tin tin xeꞌ war acꞌubꞌseyanobꞌ tama Cawinquirar Dios tic taca tiaꞌ turobꞌ. \ie \c 1 \s1 Conda e Jonás locꞌoy ajni tut Cawinquirar Dios \p \v 1 Pues entonces Cawinquirar Dios uyare e Jonás xeꞌ jax uyunen e Amitay cocha era y che: \v 2 “Pues achpen quiqui esto tama e nuxi chinam Nínive y checsun tut e gente yajaꞌ que nen cꞌani insati tunor uchinam, porque cꞌotoy umbꞌi esto tiaꞌ turen tara tut e qꞌuin que meyra mabꞌambꞌanir war uchiobꞌ,” che Cawinquirar Dios. \fig Conda e Jonás cꞌani oꞌchoy tama inteꞌ barco. (Jonás 1:3)|alt="Jonah and the boat" src="co01407b.TIF" size="span" loc="Jonah 1:1-10" copy="David C. Cook" ref="JONAS 1:2" \fig* \p \v 3 Pero e Jonás machi cꞌani uche lo que arobꞌna umen e Dios cocha machi war ucꞌani tuaꞌ acorpesnobꞌ tin e turobꞌ tama e chinam Nínive cocha mabꞌambꞌan uwirnarobꞌ. Y tamar era ubꞌijnu tuaꞌ alocꞌoy aꞌjni tut Cawinquirar Dios y tuaꞌ axin esto tama e chinam Tarsis xeꞌ aquetpa más innajt tut e chinam Nínive. Entonces ixin esto tama e chinam Jope xeꞌ turu tuyejtzꞌer e nuxi jaꞌ tiaꞌ ayan e sian barco xeꞌ axiobꞌ esto tama inteꞌ inteꞌ lugar. Y conda cꞌotoy e Jonás utajwi que ayan inteꞌ barco xeꞌ turix tuaꞌ alocꞌoy esto tama e lugar Tarsis. Entonces ixin utoyi uboleto y tꞌabꞌay ixin tama e barco. \v 4 Pues entonces chꞌuwan ixin e barco tor e nuxi jaꞌ, conda wacchetaca Cawinquirar Dios uyebꞌta tari inteꞌ nuxi icꞌar xeꞌ jicna numuy tujor e nuxi jaꞌ, y cay cꞌaxi inteꞌ nuxi tormenta y e jaꞌ cay utꞌabꞌse e barco tichan y uyemse e barco ejmar otronyajr este que cꞌanix atajchpa e barco umener. \v 5 Y tamar era tin e war apatnobꞌ tama e barco cay bꞌactobꞌ meyra, y cay ucꞌajtiobꞌ taca udiosobꞌ inteꞌ intiobꞌ, y cay utobꞌsiobꞌ ixin ta jaꞌ tunor lo que war uqꞌuechiobꞌ axin tama e barco tuaꞌ atzꞌupa ubꞌarir. Pero e Jonás yaꞌ turu tama usuy e barco war awayan y machi cꞌani abꞌixcꞌa. \v 6 Y de allí e capitán xeꞌ jax xeꞌ aquetpa tujor e inmojr xeꞌ turobꞌ tama e barco ixin tiaꞌ turu e Jonás y ubꞌixqꞌues y che: \p —¿Tucꞌa war ache tarex ajwaynijet? Achpen y cꞌajtin taca Adios. Bꞌajcꞌat axin ubꞌijnu tuaꞌ uyajta coit tuaꞌ machi cachamay tama e nuxi jaꞌ era, che e capitán. \p \v 7 Pero tin war apatnobꞌ tama e barco cay uyare ubꞌobꞌ y chenobꞌ: \p —Cachic suertiar tuaꞌ canata chi umen que war canumse cabꞌa cocha era, chenobꞌ. \p Entonces cay uchiobꞌ suertiar y tujchꞌa que jax e Jonás que war uche unumse ubꞌobꞌ. \v 8 Y de allí ixin uyareobꞌ e Jonás y chenobꞌ: \p —Arenon, ¿tucꞌa tuaꞌ que war canumse cabꞌa cocha era? Y ¿tucꞌa patnar ache? Y ¿tiaꞌ ajlugaret? Y ¿tiaꞌ ajchinamet? Y ¿tin achꞌajnarir?, che e winicobꞌ era. \p \v 9 Entonces ojron e Jonás y che: \p —Pues nen chꞌajnariren tuaꞌ e Héber, y unjtzꞌi ut Niwinquirar Dios xeꞌ turu tut e qꞌuin y xeꞌ uche tunor e nuxi jaꞌ y xeꞌ uche tunor or e rum, che e Jonás. \p \v 10 Entonces conda tin e apatnobꞌ tama e barco cꞌotoy unatobꞌ chi e Jonás y que war alocꞌoy aꞌjni tut Cawinquirar Dios sutpa uyubꞌiobꞌ tuaꞌ y chenobꞌ: \p —¿Tucꞌa tuaꞌ que ache cocha era? chenobꞌ. \p \v 11 Y cocha uwirobꞌ que war atobꞌoy más meyra e nuxi jaꞌ uyubꞌiobꞌ tuaꞌ e Jonás y chenobꞌ: \p —¿Tucꞌa nic cachic tacaret tuaꞌ achꞌancabꞌa e nuxi jaꞌ? chenobꞌ. \p \v 12 Entonces e Jonás sutpa ojron y che: \p —Yarieniquen tama e nuxi jaꞌ y cꞌani achꞌancabꞌa. Pues war innata que nimener taca que war acꞌaxi e nuxi tormenta era, che e Jonás. \p \v 13 Pero tin e war apatnobꞌ tama e barco machi cꞌani uꞌriobꞌ e Jonás tama e jaꞌ, y tamar era cay ujoqꞌuiobꞌ meyra e jaꞌ taca cora teꞌ lo que ucꞌampesobꞌ tuaꞌ utacsuobꞌ axin e barco tor e jaꞌ tuaꞌ uwirobꞌ jay uyubꞌi asutpa axiobꞌ esto tutiꞌ e nuxi jaꞌ otronyajr. Pero machi obꞌnobꞌ cocha e nuxi jaꞌ war atobꞌoy meyra y war utacsu axin e barco más bꞌana. \v 14 Entonces e ajpatnarobꞌ tama e barco era cocha machi tacarnobꞌ conda ucꞌajtiobꞌ tacar udiosobꞌach, cay ucꞌajtiobꞌ taca Cawinquirar Dios y chenobꞌ: “Uwinquiret e Jonás era, ira achamsion umen que ucꞌani tuaꞌ coyri e Jonás tama e jaꞌ. Y jay jaxir matucꞌa war uche, ira ache acꞌaxi tama cajor non uchamer, porque net xeꞌ Uwinquiret e Jonás war ache bꞌan taca cocha war acꞌani”, che e ajpatnarobꞌ tama e barco. \p \v 15 Entonces utobꞌsiobꞌ ixin e Jonás tama e jaꞌ, y wacchetaca chꞌancabꞌa e nuxi jaꞌ. \v 16 Y bꞌactobꞌ meyra e ajpatnarobꞌ tama e barco conda uwirobꞌ que ayan meyra ucꞌotorer Cawinquirar Dios, cocha wacchetaca corpesnobꞌ umener. Entonces uchamsiobꞌ inteꞌ arac tut Cawinquirar Dios y uputobꞌ y cay uchecsu ubꞌobꞌ que cꞌani acay axanobꞌ tama ubꞌir e Dios. \p \v 17 Pero Cawinquirar Dios ayanto lo que cꞌani uche taca e Jonás, y tamar era usicbꞌa inteꞌ nuxi chay tuaꞌ ubꞌuqꞌui e Jonás. Y jaxir quetpa tama unac e nuxi chay era uxteꞌ día y uxteꞌ acbꞌar. \fig “Entonces utobꞌsiobꞌ ixin e Jonás tama e jaꞌ, y wacchetaca chꞌancabꞌa e nuxi jaꞌ.” (Jonás 1:15)|alt="Whale in water with men in boat" src="co01416b.TIF" size="span" loc="Jonah 1:15-17" copy="David C. Cook" ref="JONAS 1:17" \fig* \c 2 \s1 Conda e Jonás cay ucꞌajti taca e Dios tama unac e nuxi chay \p \v 1 Pues entonces e Jonás cay ucꞌajti taca Cawinquirar Dios tiaꞌ turu macuir unac e nuxi chay, \v 2 y che: \b \q1 “Niwinquiraret Dios, conda cay innumse nibꞌa taca meyra cꞌuxner cay imbꞌijnu tuaꞌ incꞌajti tacaret, \q1 y net oybꞌi ninuc. \q1 Y cay impejquet tiaꞌ turen tujam e chamenobꞌ \q1 y net oybꞌi lo que cay incꞌajti tacaret. \q1 \v 3 Atobꞌsien ixien esto tama utamir e nuxi jaꞌ, \q1 y cay ajni e jaꞌ tamaren. \q1 Y tunor e sian jaꞌ era xeꞌ awebꞌta tari numuy tama nijor \q1 y muctzꞌa ixien macuir e jaꞌ. \q1 \v 4 Y de allí nen cay imbꞌijnu cocha era: ‘Nen loqꞌuesbꞌiren najtir toit net, Niwinquiraret Dios. \q1 ¿Cocha anon tuaꞌ insutpa inwira oꞌtot xeꞌ erach otronyajr?’ Bꞌan cay imbꞌijnu. \q1 \v 5 Pues e nuxi jaꞌ cay uxojyren inyajrer \q1 y cay uyarien esto tiaꞌ más intam e jaꞌ, \q1 y e sian cꞌopot lo que ayan macuir e nuxi jaꞌ cay ubꞌacruꞌ ubꞌa tanior. \q1 \v 6 Y muctzꞌa ixien esto tiaꞌ ayan ucajyesnibꞌir e witzir, \q1 y cay imbꞌijnu que turenix tama e lugar tiaꞌ aquetpobꞌ e sian chamenobꞌ. \q1 Pero net, Niwinquiraret xeꞌ jax Nidiosiret, ixiet acorpesen tama e chamer. \q1 \v 7 Y conda cꞌotoy innata que nicuxtar war alocꞌoy tamaren \q1 sutpa incꞌajpeset otronyajr, Niwinquiraret Dios, \q1 y lo que cay incꞌajti tacaret cꞌotoy toit tiaꞌ turet tama oꞌtot xeꞌ erach, \q1 y acorpesen. \q1 \v 8 Y cay imbꞌijnu tama tin e uyujtzꞌiobꞌ ut e chamen diosobꞌ \q1 y cꞌotoy innata que tunor tin e axin uchiobꞌ cocha era war uxejbꞌiobꞌ ut e cꞌunersiaj lo que erer ani uchꞌamiobꞌ tuaꞌ Cadiosir. \q1 \v 9 Pero nen cꞌanto incꞌaywijres toit taca meyra tzayer \q1 y cꞌani inxin inchamse inteꞌ arac tuaꞌ imputa toit, \q1 y cꞌani acꞌapa inche tunor lo que cay inwaret que bꞌan tuaꞌ inche, Niwinquiraret Dios. \q1 Pues jax taca net xeꞌ uyubꞌiet icorpesian,” che e Jonás. \b \p \v 10 Y de allí Cawinquirar Dios uyare e nuxi chay tuaꞌ uxeꞌ e Jonás esto tama e taquin jiꞌ lo que ayan tutiꞌ e nuxi jaꞌ. \fig E mapa era uchecsu ticoit tiaꞌ cay xana e Jonás tama e barco tama e chinam Jope, y de allí cocha sutpa ixin tama unac e nuxi chay esto tiaꞌ tuaꞌ uwajpi e bꞌir tuaꞌ acꞌotoy esto tama e chinam Nínive.|alt="Map of Jonah's travels" src="Chorti - jonah2.jpg" size="span" loc="Jonah 2:8-10" copy="?" ref="2:10" \fig* \c 3 \s1 Conda e Jonás ixin esto tama e chinam Nínive \p \v 1 Entonces Cawinquirar Dios sutpa ojron taca e Jonás otronyajr y che: \p \v 2 “Jonás, achpen quiqui esto tama e nuxi chinam Nínive, y checsun tut e gente yajaꞌ lo que war inwaret era”, che Cawinquirar Dios. \p \v 3 Entonces e Jonás ixin esto tama e chinam Nínive, bꞌan cocha arobꞌna tuaꞌ uche umen Cawinquirar Dios. Pues e Nínive jax inteꞌ chinam xeꞌ nojta, y tamar era tin e cꞌani axin uwira tunor or e chinam era aquetpa tuaꞌ axana uxteꞌ día tuaꞌ taca uwira tunor. \v 4 Entonces e Jonás ochoy tama e chinam y cay xana tama tunor e día y de allí cay uchecsu tut e gente axin taca inteꞌ nuxi nuc y che: “Pues conda acꞌapa anumuy cuarenta día cꞌani acꞌapa atijresna tunor e nuxi chinam era umen Cawinquirar Dios”, che e Jonás. \p \v 5 Entonces tunor tin e turobꞌ tama e chinam Nínive, cay cꞌubꞌseyanobꞌ tama uyojroner e Dios lo que checsuna umen e Jonás, y cay uyactobꞌ tuaꞌ awiobꞌ, y cay ulapiobꞌ e bꞌujc xeꞌ jarbꞌir taca e succhij tuaꞌ aquetpa chequer que war aquetpobꞌ tzajtaca utobꞌ tamar e mabꞌambꞌanir lo que cay uchiobꞌ. Pues bꞌan cay uchiobꞌ e nucta gente y bꞌan uchiobꞌ e bꞌiqꞌuit maxtac ubꞌan. \v 6 Y conda cꞌotoy unata tama tunor era tin e rey tama e chinam era, ecmay locꞌoy tama uturtar y ulocse ubꞌujc xeꞌ galan atzꞌapruma ut y ulapi e bꞌujc xeꞌ jarbꞌir taca e succhij ubꞌan, y uyari e tan tama ujor tuaꞌ aquetpa chequer que tzajtaca ut tamar e mabꞌambꞌanir lo que cay uche. \v 7 Y nacpat era e rey y tunor uyajcꞌamparobꞌ cay uyebꞌtobꞌ ixin inteꞌ checsuyaj tut tunor e gente tama e chinam y che: “Mamajchi tuaꞌ aweꞌ y matucꞌa tuaꞌ uyuchꞌiobꞌ, y mamajchi tuaꞌ uwese uyaracꞌobꞌ y nien machi tuaꞌ uyajcꞌu e jaꞌ tuaꞌ uyuchꞌiobꞌ, \v 8 sino que lapic e bꞌujc xeꞌ jarbꞌir taca e succhij tuaꞌ aquetpa chequer que tzajtaca iut tamar e mabꞌambꞌanir lo que cay iche upater e Dios, y cꞌajtinic taca e Dios taca tunor iwalma. Y actanic tuaꞌ iche e mabꞌambꞌanir inteꞌ intiox, y actanic tuaꞌ iche e tzꞌojyir upater e inmojr. \v 9 Pues bꞌajcꞌat tamar era e Dios axin acꞌumpa tacaron, y axin asisa uqꞌuijnar capater, y bꞌan cocha era machi tuaꞌ acꞌapa usation.” Bꞌan che e checsuyaj lo que uyebꞌtobꞌ ixin e rey taca uyajcꞌamparobꞌ tut tunor e gente tama e chinam era. \p \v 10 Entonces conda Cawinquirar Dios cay uwira que tunor e gente tama e chinam Nínive cay uyactobꞌ tuaꞌ uchiobꞌ e mabꞌambꞌanir, cꞌunlan uyalma tacarobꞌ y ubꞌijnu que machi ixto tuaꞌ acꞌapa usati tunor e chinam era bꞌan cocha war ani ubꞌijnu tuaꞌ uche. \fig E ocher tama e chinam Nínive. (Jonás 3:3)|alt="Entrance to Niniveh" src="co01417b.TIF" size="span" loc="Jonah 3:1-10" copy="David C. Cook" ref="JONAS 3:10" \fig* \c 4 \s1 Conda e Jonás qꞌuijna umen que incꞌun uwirnar Cadiosir \p \v 1 Pues e Jonás machi tzay tamar lo que uche e Dios, y tamar era qꞌuijna meyra. \v 2 Y war aqꞌuecran cay uyare e Dios cocha era y che: \p —O Niwinquiraret Dios, jax era lo que cay imbꞌijnu que bꞌan tuaꞌ ache conda turento tama nilugar, y tamar era locꞌoy ajnien tuaꞌ inxin esto tama e lugar Tarsis. Pues cocha nen warix innata que net incꞌun awirnar, y que machi iqꞌuijna wacchetaca y que nojta acꞌunersiaj tut tunor e gente tara tor e rum y que tamar era conda aware que cꞌani awebꞌta inteꞌ nuxi jatzꞌuar tama ujor e gente tama e chinam era, innata que cꞌani isutpa abꞌijnu otronyajr tuaꞌ machi acꞌapa asati tunorobꞌ. \v 3 Y tamar era, Niwinquiraret Dios, inwaret tuaꞌ alocse nicuxtar. Taniut nen más ani bueno tuaꞌ intaca inchamay y que machi ixto tuaꞌ inturuan, che e Jonás. \p \v 4 Entonces Cawinquirar Dios sutpa ojron taca e Jonás otronyajr y che: \p —Jonás, pues majax bueno tuaꞌ iqꞌuijna tama tunor era, che Cawinquirar Dios. \p \v 5 Entonces e Jonás locꞌoy tama e chinam y ixin turuan tut e rum tama e lugar tiaꞌ atobꞌoy watar e qꞌuin. Y yajaꞌ taca uche inteꞌ chuchuꞌ champa y turuan tamar, war achꞌujcsan tuaꞌ uwira tucꞌa tuaꞌ anumuy tama e chinam Nínive, jay cꞌanto atijresna umen e Dios conda acꞌapa e cuarenta día era. \p \v 6 Y de allí Cawinquirar Dios uche cuxpa inteꞌ chꞌan xeꞌ nojta uyopor xeꞌ chꞌi wacchetaca tuyejtzꞌer yer uchampa e Jonás, y jaxir cay turuan yebꞌar usombrir e chꞌan tuaꞌ machi apurutna umen e qꞌuin, y tamar era cay tzay meyra e Jonás que chꞌi yer e chꞌan era. \fig E Jonás cay tzay meyra que chꞌi yer e chꞌan era. (Jonás 4:6)|alt="Jonah sitting in the shed" src="co01422b.TIF" size="span" loc="Jonah 4:4-8" copy="David C. Cook" ref="JONAS 4:6" \fig* \p \v 7 Pero conda sacojpa tama otronteꞌ día Cawinquirar Dios uche locꞌoy incojt ubꞌiꞌ xeꞌ cay ucꞌuxi e chꞌan y tamar era taqui. \v 8 Y conda tobꞌoy locꞌoy e qꞌuin e Dios uyebꞌta tari inteꞌ nuxi icꞌar xeꞌ apurutsan xeꞌ tari tiaꞌ atobꞌoy watar e qꞌuin, y cay purutna ujor e Jonás umen e qꞌuin y jaxir cay jayjayran umen e qꞌuin, y tamar era cay ubꞌijnu que cꞌanix achamay otronyajr. Entonces ojron jax taca y che: \p —Pues taniut nen más ani bueno tuaꞌ inchamay, che e Jonás. \p \v 9 Entonces sutpa ojron e Dios otronyajr y che: \p —O ¿war ca iqꞌuijna tamar taca que taqui e chꞌan? che e Dios. Entonces ojron e Jonás otronyajr y che: \p —Bꞌan yaꞌ. War inqꞌuijna meyra este que cꞌanix inchamay, che e Jonás. \p \v 10 Entonces ojron Cawinquirar Dios otronyajr y che: \p —Pues majax net xeꞌ apaqꞌui e chꞌan era, y nien majax net xeꞌ ache aꞌchꞌi. Pues tamar taca inteꞌ acbꞌar cuxpa, y tama otronteꞌ acbꞌar taqui. Pues net war ayajta ut yer e chꞌan xeꞌ taqui, y net abꞌijnu que ucꞌani ani tuaꞌ incorpes. \v 11 Y nen, ¿machi ca erer inyajta ut tin e turobꞌ tama e nuxi chinam Nínive tuaꞌ incorpesobꞌ jay bꞌan imbꞌijnu inche? Pues jax inteꞌ nuxi chinam tiaꞌ ayan más que 120,000 maxtac xeꞌ machito unatobꞌ tin unojcꞌabꞌ y tin utzꞌejcꞌabꞌ. Y ayan meyra aracꞌobꞌ tama e chinam era ubꞌan, che e Dios uyare e Jonás. \p Tara acꞌapa tunor niwojroner, che e Jonás.