\id JHN - Central Buang NT [big] -Papua New Guinea 2003 (web version -2012 bd) \h JON \toc1 Yesu Kerisi Yi Bengö Nivesa Sën Jon Kevu \toc2 Jon \toc3 Jn \mt1 Yesu Kerisi Yi Bengö Nivesa Sën Jon Kevu \c 1 \s1 Ġaġek Mala-tumsën-yi Saga Netu Mehönon Yesu \p \v 1 Vu muġinsën Ġaġek nedo. Ġaġek nedo ving Anutu, lob Ġaġek yiḳ yi Anutu. \v 2 Vu muġinsën rot Ġaġek yö nedo ving Anutu. \v 3 Yö tunġ nġaa pin. Genġaa ti su verup ggëp aggata ngwë rë. Ma. Nġaa pin sën anon raḳ menedo agi, og pum raḳ yi yö timu. \v 4 Mala-tumsën degwa neggëp vu yi, lob mala-tumsën saga sën mehönon hir Ranġah. \v 5 Lob Ranġah sënë netum raḳ malaḳenu, lob malaḳenu su yoh vu bë gërin rë. \p \v 6 Anutu vonġ mehöti arë nebë Jon yam. \v 7 Yam in bë nanër ġaġek ranġah. Benanër ġaġek jaḳ Ranġah sënë in alam pin degenġo yi ġaġek bayoj na timu vu. \v 8 Jon saga og yi su Ranġah rë. Gaḳ yam in bë nanër ġaġek jaḳ Ranġah sënë mu. \p \v 9 Ranġah soġek sën netum raḳ mehönon pin lo yam dob. \v 10 Yi yö tunġ dob, rëḳ luḳ yam nedo dob, rëḳ mehönon vu dob su deraḳ ni rë. \v 11 Yam yi nyëġ, rëḳ yi alam su deḳo yi raḳ rë. \v 12 Gaḳ alam sën deneḳo yi raḳ bayoj neya timu vu yi lo, og nër sir bë detu Anutu nalu. \v 13 Lob degwa sën detu Anutu nalu lo su neggëp vu amaj lu ataj nij ḳöḳ rë, gesu neggëp vu mehönon yö ayoj neggurekin sir rë, gesu neggëp vu mehönon yö kwaj bë denatu rë. Gaḳ degwa yö neggëp vu Anutu. \p \v 14 Lob Ġaġek sënë netu mehönon raḳ benedo ving hil, behe halë niwëëk los vuneḳ vuneḳ yaġek yi. Niwëëk los vuneḳ vuneḳ yaġek yi in yiḳ Ama Nalu timu, lob semusën degwa yi beyam los ġaġek anon pin. \v 15 Jon nër yi ranġah genër bë. “Yiḳ mehö sënë sën senër vu ham wirek lo bë, ‘Mehö sën netamuin sa, og kesuu sa in yö nedo wirek, gaḳ saḳ nahën neverup.’” \p \v 16 Hil pin haḳo nġaa nivesa vesa ggëp yiyi. Vonġ semusën sënë vu hil, geyiḳ vonġ semusën ggök ggökin rot vu hil. \v 17 Moses vo Anutu yi horek vu hil, rëḳ Yesu Kerisi vo semusën vu hil rot beyam los ġaġek anon pin. \v 18 Mehöti su mala raḳ Anutu rë. Yö ma rot. Yiḳ Anutu Nalu timu sënë, sën nedo loḳ Ama babu lo, om sën tateḳin Anutu yi degwa vu hil. \s1 Mehö-neripek-alam Jon Nër Ġaġek \r (Mt 3:1-12; Mk 1:7-8; Lk 3:15-17) \p \v 19 Alam Yuda hir ggev devonġ alam-deneḳo-seriveng la ving alam Levi* la vu Yerusalem beya deloḳ tepëḳ in Jon bë, “Honġ re?” Lob Jon nër ġaġek ranġah nebë sënë. \v 20 Su lah ġaġek vun rë, gaḳ nër ranġah bë, “Sa su Mehö sën Anutu ggooin raḳ in bë geḳo hil nah lo rë!” \v 21 Loḳ deloḳ tepëḳ in yi ggökin bë, “Gaḳ honġ re? Maḳ honġ Elia ma re?” Rëḳ bë, “Ma!” Loḳ sireḳ deloḳ tepëḳ yah bë, “Maḳ honġ mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën sën hil neheġin lo?” Rëḳ nër yah bë, “Ma!” \v 22 Nebë saga lom deloḳ tepëḳ bë, “Gaḳ honġ re? Ġenanër in he nah nanër vu alam sën devonġ he yam lo!” \v 23 Loḳ Jon nër bë, “Sa mehö sën mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën Yesaya nër ġaġek raḳ sa wirek lo nebë: \q1 ‘Mehöti aye neraḳ loḳ nyëġ-yumeris bë, “Ham bolinin Mehöböp yi aggata!” ’” \p \v 24 Alam Parisai* devonġ alam saga yam, \v 25 lob deloḳ tepëḳ in yi bë, “Su honġ Kerisi* rë, gesu honġ Elia rë, gesu honġ mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën sënë lo rë, loḳ nebë va sën ġeneripek alam-ë?” \v 26 Rëḳ Jon nër ġaġek yah vu sir bë, “Sa naripek alam raḳ bël. Gaḳ mehöti nare loḳ ham vuheng, geham su raḳ ni rë. \v 27 Mehö saga sën rëḳ tamuin sa menam. Yi mehö nivesa kesuu sa, gesa mehö niġ paya besesu yohvu in bë natu yi hur meḳevelekin aggis in vaha suu rë.” \v 28 Denër ġaġek sënë vu Betania\f + \fr 1:28 \ft Betania sën neggëp loḳ Jn 1:28 agi og yö ngwë, gaḳ su nyëġ mahen ti sën Lasarus lööho avëhnö luho hir nyëġ lo rë.\f* ggëp bël Yordan nenga vahi vu nyëġ sën Jon neripek alam lo. \s1 Anutu Yi Sipsip Nalu Yesu \p \v 29 Heng to lom Jon lë bë Yesu to neya lom nër bë, “Kë! Yi sën Anutu yi sipsip nalu sën rëḳ natu seriveng mekevoh alam dob pin hir nipaya na lo sagu. \v 30 Yiḳ mehö saga sën sa nanër wirek lo bë, ‘Mehöti rëḳ nam tamuin sa, yi og kesuu sa in yö nedo muġin, gesaḳ ma!’ \v 31 Sa og su seraḳ ni rë. Rëḳ seyam ripek alam raḳ bël in bë mehö saga rëḳ natöḳ nam ranġah balam Israel dejaḳ ni.” \p \v 32 Lob Jon nër ggökin bë, “Sa halë Anon Vabuung vu yaġek geluḳ yam nebë soḳ nuung ti meyam nedo raḳ yi. \v 33 Sa og su seraḳ ni rë, rëḳ Mehö sën vonġ sa yam in bë sejipek alam jaḳ bël lo nër vu sa bë, ‘Gwelë nabë Anon Vabuung duḳ nam medo jaḳ mehöti, og mehö saga sën rëḳ getunġ Anon Vabuung jaḳ ham nabë sën nġo ġenetunġ bël raḳ sir lo.’ \v 34 Lob sa halë ggovek besenër ġaġek ranġah bë Anutu nalu yi saga.” \s1 Yesu Ḳo Yi Hur Maluh Löö \p \v 35 Loḳ monbuk lob Jon yah nare ggökin beyi hur maluh luu denare ving yi. \v 36 Loḳ Yesu to neya, lom mala sepa menër bë, “Kë! Anutu yi sipsip nalu yi sagu!” \v 37 Beyi hur maluh luu sënë denġo nebë sënë, lob ya detamuin Yesu. \v 38 Lob Yesu ggërin yom melë bë luho denetamuin yi lob nër vu luho bë, “Melu nesero va?” Rëḳ luho denër yah vu yi bë, “Rabai! (Sën hil ayed nebë Tatovaha). Böm tena?” \v 39 Rëḳ bë, “Melu nam rëḳ gwelë!” Lob luho ya delë begganġ sën neggëp loḳ lo. Yiḳ loḳ 10 krök monbuk, lob luho denedo ving yi loḳ buk saga. \p \v 40 Luho sën denġo Mehö-neripek-alam Jon aye meya detamuin Yesu lo ngwë\f + \fr 1:40 \ft Mehö-neripek-alam Jon yi hur maluh luu desepa Yesu medeya. Jon nër ngwë arë ranġah bë Andreas gelah ngwë vun, lob ngwë sagi og maḳ yiḳ yi Jon, rëḳ yö kevu ḳapiya sënë om maḳ ggöneng in arë besu kevu ranġah rë.\f* Andreas sën Simon Pita ari. \v 41 Lom ya metöḳ vu ari Simon muġin menër vu yi bë, “He töḳ vu Mesia!” (Hil pekwë arë Mesia sënë doḳ nah Grik ayej nabë Kerisi*.) \v 42 Lob Andreas ḳo yi ya vu Yesu, lob Yesu mala nelë yi rëḳ bë, “Honġ Simon, Jon* nalu. Hil rëḳ nanër arëm nabë Kepas!” (Arë sënë degwa nebë Ġelönġ.) \s1 Yesu Tahi Pilip Luho Natanael \p \v 43 Loḳ tum heng to lob Yesu bë na distrik Galilea. Lom töḳ vu Pilip benër vu yi bë, “Ġetamuin sa!” \v 44 Pilip sënë yi Betsaida ti, yiḳ lööho Andreas lu Pita begganġ-bu timu. \v 45 Lob Pilip ya metöḳ vu Natanael, lom nër vu yi bë, “Mehö sën Moses kevu ġaġek raḳ loḳ horek wirek galam-denenër-ġaġek-ranġahsën dekevu ġaġek raḳ ving lo sën he töḳ raḳ ggovek ya. Yi Yesu Nasaret, Yosep nalu.” \v 46 Lob Natanael nër vu yi bë, “Maḳ nġaa nivesa ti rëḳ berup gëp Nasaret-a?” Rëḳ Pilip nër yah vu yi bë, “Ġenam rëḳ gwelë!” \p \v 47 Yesu lë Natanael neyam vu yi, lom nër yi bë, “Ham gwelë! Israel anon soġek yi saga! Ġaġek kuungsën ti su neggëp vu yi rë!” \v 48 Loḳ Natanael loḳ tepëḳ vu yi bë, “Nebë va sën ġeraḳ sa niġ-ë?” Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Pilip su tahi honġ rë genġo nahën ġëdo loḳ ḳele pik* degwa, log sa halë honġ muġin ggëp sagu.” \v 49 Lob Natanael nër yah vu bë, “Tatovaha! Anutu nalu honġ! Alam Israel hir Mehö-los-bengö honġ!” \v 50 Rëḳ Yesu nër yah vu bë, “Ġevonġ ving saga in senër vu honġ bë sa halë honġ loḳ ḳele pik* degwa? Nahub rë, lob rëḳ gwelë nġaa böpata rot kesuu sënë!” \v 51 Loḳ Yesu nër vu yi ggökin bë, “Sa nanër vu ham yönon nabë nahub rëḳ ham rëḳ gwelë yaġek rëḳ tateḳin yi geham gwelë Anutu yi angër dejaḳ gededuḳ vu Mehönon Nalu.” \c 2 \s1 Mehöti Ḳo Venë Vu Kana \p \v 1 Log buk netu löö lob mehöti ḳo venë ggëp Kana vu distrik Galilea, lom denegga nos böp geYesu ata nedo ving sir. \v 2 Log devonġ ġaġek yah in Yesu losho yi hurmaluh bedeyam ving. \v 3 Lob wain maya, lob Yesu ata nër vu yi bë, “Hej wain maya!” \v 4 Lom Yesu nër yah bë, “Ataġ! Alu su nemad loḳ ti in nġaa rë! In sa buk yö nahën!” \v 5 Rëḳ ata nër vu hur sën denevo nos ggelek lo bë, “Nabë nanër ġaġek ti vu ham, og ham gwevonġ noh vu!” \p \v 6 Lob dëg nemadvahi-bevidek-ti nedo in bë vatëveḳ dejipek nemaj doḳ noh vu sën alam Yuda hir ġaġek muġeng lo. Dëg sënë böpata beyoh vu bë hil ḳeseh bël ḳetuḳ nemadluho ma nemadluho-menemadvahi doḳ na ti ti. \p \v 7 Lob Yesu nër vu sir bë, “Ham gweḳo bël mekweseh doḳ na dëg sagu!” Lob deḳo meya dekeseh luḳ ya bepin pup. \v 8 Lob nër vu sir bë, “Mëm ham jeḳoov begweḳo mena vu mehö-neġin-nos!” \v 9 Lob deḳo medeya. Lob mehö-neġin-nos lo num bël menġo bë tu wain raḳ, rëḳ su raḳ ni bë deḳo vu tena rë. Gaḳ hur sën deneḳo bël lo mëm deraḳ ni. Lob mehö-neġin-nos tahi mehö sën ḳo avëh lo yam benër vu yi bë, \v 10 “Alam pin og denevo wain nivesa ggelek muġin, balam denenum nġahiseḳë ggovek rë, loḳ denevo wain nipaya teka tamu. Gaḳ honġ og ġejom wain nivesa ahon bemëm nahën ġevo yam gwëbengko!” \p \v 11 Yesu vonġ yi nġaa böp nyëmuġinsën sënë ggëp Kana vu distrik Galilea. Tato niwëëk vu sir nebë sënë, lob yi hur maluh ayoj neya timu vu yi. \p \v 12 Saga ggovek log Yesu luḳ meyah Kapernaum ving ata gari lo, geyi hur maluh lo. Beya denedo buk la ggëp sagu. \s1 Yesu Tii Alam Sën Denebaġo Nġaa Loḳ Dub Vabuung Böp Ayo \r (Mt 21:12-13; Mk 11:15-19; Lk 19:45-46) \p \v 13 Yuda hir Buk-ggöksën-yi* dus raḳ, lob Yesu raḳ meya Yerusalem. \v 14 Lom töḳ raḳ alam sën denedo loḳ dub-vabuung-böp ḳatum ayo medenetunġ burmakau los sipsip gesoḳ nuung in bë alam debaġo lo. Gelë alam sën denepekwë* alam Yuda hir monë loḳ yah alam Rom hir monë lo denedo hir tevor medenevonġ huk. \v 15 Lob ḳo aggis bejoo tu beġö betii mehönon ving sipsip los burmakau pin vu dub ayo beto deyah dobnë. Gekeseh alam sën denepekwë* monë lo, hir monë los tevor ya. \v 16 Log nër vu alam sën denevonġ huk baġosën raḳ soḳ lo bë, “Ham gweḳo nġaa saga mena! Ham su gwevonġ Amaġ yi begganġ sënë natu nyëġ-baġosën-yi.” \v 17 Lob yi hur maluh kwaj vo yah ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë: “Sa nehevonġ niwëëk in bë ġevonġ honġ begganġ gëp nivesa.” \p \v 18 Rëḳ alam Yuda delë sënë lom deloḳ tepëḳ in yi bë, “Ġetii he, om rëḳ ġetateḳin honġ jaḳ nġaa böp tena in he jaḳ nim nabë honġ mehö-los-arëm-a?” \v 19 Rëḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Ham rëḳ kwevoh dub vabuung sënë na, gebuk natu löö rëḳ sedev nah gökin!” \v 20 Lob alam Yuda denër bë, “Denelev dub-vabuung-böp sënë yoh vu ta mehödahis luu menenadvahi-videk-ti, log ġekuung bë ġedev jaḳ nah noh vu buk löö mu?” \p \v 21 Rëḳ dub sën Yesu nër lo, saga yö nër raḳ navi. \v 22 Nebë saga, loḳ nahub geYesu kedi raḳ yah vu bedub rë, lob yi hur maluh kwaj nevo yah yi ġaġek sën nër wirek lo, lom devonġ ving ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo los ġaġek sën Yesu nër lo. \s1 Yesu Raḳ Alam Pin Nij \p \v 23 Yesu nedo Yerusalem loḳ Buk-ggöksën-yi*, lob alam nġahiseḳë delë nġaa böp sën nevonġ lo, lom ayoj ya timu vu yi. \v 24 Rëḳ mu Yesu raḳ sir pin ayoj ni om su vonġ yi loḳ ya nemaj rë. \v 25 In raḳ alam pin ayoj ni. Mehöti su yoh vu bë nanër mehö ngwë ayo vu yi rë, gaḳ neraḳ mehönon pin ayoj ni ggovek ya. \c 3 \s1 Yesu Luho Nikodemus Devengwënġ \p \v 1 Parisai* ti nedo, arë nebë Nikodemus, balam Yuda hir ggev ti. \v 2 Mehö sënë yam vu Yesu buk benër vu yi bë, “Tatovaha! He raḳ nim bë honġ tatovaha ti, bAnutu vonġ honġ yam. Bë Anutu su medo geving mehöti rë, og su yoh vu bë rëḳ gevonġ nġaa böp böp nabë sën ġenevonġ-ë rë.” \p \v 3 Rëḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Sa nanër vu honġ yönon nabë: Mehöti bë su natu mewis gökin nah rë, og su rëḳ doḳ na Anutu-yi-nyëġ rë.” \p \v 4 Lom Nikodemus loḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Alam atov rëḳ natu mewis nah nabë va? Maḳ yoh vu bë rëḳ doḳ nah atayo megeḳo yi nom-a?” \p \v 5 Rëḳ Yesu nër yah vu bë, “Sa nanër vu honġ yönon nabë: Bë mehönon su denatu mewis jaḳ bël los Anon Vabuung rë, og su deyoh vu bë rëḳ dedoḳ na Anutu-yi-nyëġ rë. \v 6 Nġaa navim yi, og sagaḳ navim yö yi. Gaḳ nġaa sën anom yi, og sagaḳ anom yö yi nġaa. \v 7 Su kwam na nġahiseḳë in sën senër vu honġ bë ġenatu mewis gökin-ë! \v 8 Gaḳ kwam bo sanġ rë. Sanġ yö neya jeggin jeggin benevë ya ya. Ġenġo dedun rëḳ su ġeraḳ ni bë ya neverup tena ma ya neyoh tena rë. Og alam pin sën detu mewis raḳ Anon Vabuung lo, sir nebë sënë.” \p \v 9 Loḳ Nikodemus loḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Nġaa sënë rëḳ anon jaḳ nabë va?” \p \v 10 Rëḳ Yesu nër bë, “Alam Israel hir tatovaha ti honġ rëḳ su ġeraḳ nġaa sënë ni rë? \v 11 Sa nanër vu honġ yönon nabë: Nġaa sën he naraḳ ni lo sën he nanër. Gehe nanër nġaa sën he nehalë ggovek lo. Rëḳ ham neruu demimin vu ġaġek sën he nanër lo. \v 12 Sa nanër nġaa-dob-yi vu ham, rëḳ ham su nevonġ ving rë. Om nabë sa nanër nġaa-yaġek-yi vu ham, og ham rëḳ gwevonġ geving nabë va? \v 13 Mehönon ti su raḳ ya melë yaġek rë, gema. Yiḳ Mehönon Nalu yö timu vu yaġek meluḳ yam. \v 14 Wirek Moses varah nyël ḳenu raḳ nare ḳele vu nyëġ-yumeris, lob rëḳ debarah Mehönon Nalu jaḳ nabë saga, \v 15 in alam pin sën ayoj na timu vu yi lo demedo malaj-tumsën degwata los degwata. \p \v 16 In Anutu kwa pesivin mehönon rot, lob vonġ nalu perurek timu sënë yam dob in bë alam sën ayoj na timu vu yi lo su malaj nama. Gaḳ demedo malaj-tumsën degwata. \v 17 Anutu su vonġ Nalu yam dob in bë bo nyëvewen doḳ nah mehönon hir nġaa nipaya rë. Gaḳ vonġ yi yam in bë geḳo sir nah vu yi. \v 18 Mehönon sën ayoj neya timu vu yi lo su rëḳ degeḳo nyëvewen rë. Gaḳ mehönon sën su ayoj neya timu vu yi rë lo, og Anutu nër vorot bë rëḳ degeḳo nyëvewen doḳ nah hir nġaa nipaya, in su ayoj neya timu vu Anutu Nalu timu sënë rë. \v 19 Ranġah yam dob ggovek, rëḳ mehönon ahëj ving malaḳenu. Su ahëj ving ranġah rë, in hir huk nipaya, om rëḳ degeḳo nyëvewen doḳ nah. \v 20 Alam pin sën denevonġ nġaa nipaya lo, og denesis beġö vu Ranġah gesu detöḳ yam vu rë, in nij nelël bë su hir nġaa nipaya natöḳ ranġah. \v 21 Gaḳ mehönon sën denesepa loḳ nġaa nivesa lo, og detöḳ yam ranġah, in bë mehönon degelë medejaḳ ni nabë denevonġ hir huk raḳ Anutu niwëëk.” \s1 Mehö-neripek-alam Jon Nër Yesu Yi Degwa Ranġah \p \v 22 Sënë ggovek ya, log Yesu losho yi hur maluh deyah distrik Yudea belosho ya denedo sagu, beneripek alam. \v 23 GeJon neripek alam vahi ving ggëp Ainon, dus vu Salim. In bël nġahiseḳë neggëp vu nyëġ sagu, lob alam deneya vu yi beneripek sir. \v 24 Vu buk saga su deduu Jon ya ḳarabus rë geyö nahën. \p \v 25 Lob ġaġek ti verup vuheng loḳ Jon yi hur maluh losho Yuda ti, lob demehoo sir in ġaġek sën alam nij veseek jaḳ lo. \v 26 Lob Jon yi hur maluh ahëj sengën medeya vu Jon bedenër bë, “Tatovaha! Mehö sën nedo ving honġ wirek vu bël Yordan nenga vahi agu, beġenenër ġaġek raḳ yi lo, neripek alam lob alam pin deneya vu yi!” \v 27 Rëḳ Jon tateḳin vu sir bë, “Bë Anutu vu yaġek su bo nġaa ti vu mehöti rë, og su rëḳ gevonġ rë. \v 28 Ham nġo nenġo ġaġek sën senër wirek lo bë sa su Kerisi* rë, rëḳ Anutu vonġ sa yam muġin. \v 29 Bë avëh ti jaḳ maluh, og avëh saga tu maluh sën raḳ vu yi lo yö timu venë. Lob bë regga sënë yi mehöti medo geving yi begenġo aye, og su rëḳ gelë avëh regga paya rë, gaḳ rëḳ kwa vesa rot in yi. Lom gwëbeng sa kwaġ vesa rot nebë saga. \v 30 Arë rëḳ böp jaḳ, gesarëġ gëp ahu. \p \v 31 Mehö sën yam vu vavunë kesuu nġaa pin. Mehö sën ata ḳo yi vu dob lo, og yi vu dob, beyö nër ġaġek raḳ nġaa-dob-yi mu. Gaḳ mehö sën yam vu yaġek lo, og kesuu nġaa pin. \v 32 Mehö saga nër ġaġek raḳ nġaa sën lë los nġo ggovek lo, rëḳ su mehöti vonġ ving yi ġaġek saga rë. \v 33 Gaḳ bë mehöti gevonġ geving yi ġaġek, og yiḳ yoġekin Anutu nebë saga nebë yi mehö ġaġek anon degwa. \v 34 Mehö sën Anutu vonġ yi yam lo, og nenër Anutu yi ġaġek, in Anutu vonġ yi Anon Vabuung los dahis loḳ yam ggërin ayo. \v 35 Ama ahë ving Nalu, bevo nġaa pin loḳ ya nema. \v 36 Mehönon sën ayoj na timu vu Anutu Nalu lo, og rëḳ demedo malaj-tumsën degwata los degwata. Gaḳ mehönon sën su desepa doḳ Anutu Nalu aye rë lo, og su rëḳ demedo malaj-tumsën rë. Gaḳ Anutu ahë sengën neggëp vu sir.” \c 4 \s1 Yesu Vengwënġ Vu Samaria* Avëh Ti \p \v 1 Yesu nġo bë alam Parisai* deraḳ ni bë neripek hur maluh nġahiseḳë kesuu Jon. \v 2 (Rëḳ Yesu su neripek sir rë, gaḳ yi hur maluh mu sën deneripek.) \v 3 Nġo nebë saga lom vuu distrik Yudea geyah meya distrik Galilea ggökin. \v 4 Lob aggata sën yoh meya lo, og yoh ya distrik Samaria vuheng meya. \p \v 5 Lob ya metöḳ ya Samaria nyëġ böp ti arë nebë Sukar, dus vu dob len ti sën wirek Yakop vo vu nalu Yosep lo. \v 6 Lob asoreng sën wirek Yakop lev medeneḳo bël loḳ lo neggëp dus vu nyëġ saga. Yesu yoh meya verup, lom vaha ma beto nedo dus vu asoreng-bël-yi sënë avi. Raḳ siks krök sehuksën. \p \v 7 Lom Samaria* avëh ti verup in bë geḳo bël, lob Yesu nër vu yi bë, “Bël nam sa nanum!” \v 8 In yi hur maluh deya nyëġ böp Sukar in bë debaġo nos. \v 9 Rëḳ Samaria* avëh nër yah vu bë, “Honġ Yuda, gesa Samaria* avëh, rëḳ nebë va sën ġenër vu sa bë ‘Bël nam sa nanum’—ë?” Nër nebë sënë in alam Yuda denelë alam Samaria* paya besu denevengwënġ vu sir rë. \v 10 Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Bë ġejaḳ nġaa sën Anutu vonġ vu honġ ni, beġejaḳ mehöti sën nër vu honġ bë ‘Bël nam sa nanum’ ni, og rëḳ kwetaġ vu yi lob bo bël-mala-tumsën-yi vu honġ.” \v 11 Rëḳ avëh nër yah vu yi bë, “Mehöböp, höm ḳetuḳ ma, log asoreng-bël-yi sënë adingseḳë rot, om rëḳ gweḳo bël-mala-tumsën-yi sënë vu tena? \v 12 Hil ḳenud Yakop num bël sënë ving nalu lo wirek, geyi reggu lo denum ving, log vo asoreng-bël-yi ti sënë vu he behe nanum. Rëḳ maḳ ġekuung bë ġekwesuu yi?” \v 13 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Alam pin sën denenum bël sënë rëḳ ayoj bev nah gökin in bël. \v 14 Gaḳ mehöti bë nanum bël sën sebo vu yi lo, og rëḳ nabë sën bël nebenguv loḳ yi. Log bël sënë rëḳ berup jaḳ buk, bebo mala-tumsën vu yi bemedo degwata los degwata.” \p \v 15 Lom avëh nër bë, “Mehöböp, ġebo bël sënë vu sa in sa su ayoġ bev in bël, gesa su medo menom ġaḳo bël vu sënë gök gökin!” \p \v 16 Loḳ Yesu nër vu yi bë, “Ġena ġetahi reggam bemelu nom sënë rë!” \v 17 Rëḳ bë, “Sa reggaġ ma!” Lom Yesu nër yah vu bë, “Ġenër bë reggam ma, saga ġenër yönon rot. \v 18 In wirek ġeraḳ maluh nemadvahi. Gaḳ mehö sën ġenewëp ving yi loḳ yi begganġ gwëbeng lo, og sagaḳ su reggam anon rë! Om ġenër yönon!” \v 19 Rëḳ avëh nër bë, “Mehöböp, gwëbeng seraḳ ni bë mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën ti honġ! \v 20 He ḳenumin lo denesupin sir vu ḳedu Gerisim sënë medenejom raḳ vu Anutu, rëḳ ham Yuda nenër bë hil najom jaḳ gëp Yerusalem yö timu.” \p \v 21 Lom Yesu nër vu yi bë, “Avëh, gwevonġ geving sa ġaġek nabë buk ti vonġin berup, lob ham su rëḳ najom jaḳ vu hil Amad vu ḳedu sënë rë, beham su rëḳ najom jaḳ gëp Yerusalem yö timu geving rë. \v 22 Ham nejom raḳ vu nġaa sën ham duġin lo, rëḳ he og he najom raḳ vu nġaa sën he naraḳ ni lo. In mehö sën rëḳ geḳo mehönon nah vu Anutu lo rëḳ berup gëp Yuda. \v 23 Lob buk sën Anutu ggooin raḳ bë berup lo vonġin berup. Yönon, lob verup ggovek ya, om doḳ buk sënë og alam pin sën degevonġin nabë denajom jaḳ yönon lo, og rëḳ degetunġ ḳenuj los dahis vu hil Amad medenajom jaḳ los ayoj timu. Kë’, hil Amad Anutu nesero alam nebë saga in bë denadudeḳ vu yi. \v 24 Anutu yiḳ nebë Anon Vabuung. Om nabë alam degeḳo yi jaḳ, og degetunġ ḳenuj los dahis vu yi, medenajom jaḳ los ayoj timu.” \p \v 25 Rëḳ avëh nër bë, “Seraḳ ni bë Mesia rëḳ nam. Sën denenër yi bë Mehö sën Anutu ggooin raḳ in bë geḳo hil nah lo. Bë nam, og rëḳ nanër nġaa pin degwa ranġah vu hil.” \v 26 Lom Yesu nër vu yi bë, “Yiḳ sa lo sën sa nevengwënġ ving honġ agi!” \p \v 27 Nenër nebë saga log yi hur maluh yom deverup. Lob kwaj ya nġahi in nevengwënġ ving avëh nyëġ ngwë ti sënë, rëḳ mehöti su loḳ tepëḳ in luho bë, “Bë bo va vu honġ-a?”, ma, “Nebë va sën genevengwënġ ving avëh-ë?” rë. \v 28 Lob avëh sënë vuu yi ḳetuḳ menedo, geyah meya begganġnë beyah nër vu yi alam bë, \v 29 “Ham nam gwelë mehöti! Yi sënë og nër nġaa pin sën sa nehevonġ wirek lo ranġah vu sa. Maḳ yi Kerisi* ma va?” \v 30 Lob to deya medeya vu Yesu. \p \v 31 Nahën medo deneyam, log yi hur maluh denenër vu yi bë, “Tatovaha, ġegwa nos rë!” \v 32 Rëḳ nër yah vu sir bë, “Sa nos sën sa naha lo nedo, geham su raḳ ni rë.” \v 33 Lom yi hur maluh lo yö deloḳ tepëḳ vu sir bë, “Maḳ mehöti ḳo nos yam vu yi?” \v 34 Rëḳ Yesu nër bë, “Sa nos nebë sënë: Sa bë sepa doḳ yi sën vonġ sa meseyam lo yi ġaġek. Besa bë semu yi huk begovek na. Ham nenër nebë sënë, ‘Kwev lubeluu govek na log nos nabunġ!’, rëḳ sa nanër vu ham nabë ham malamin jaḳ megeḳo doḳ megwelë huk rë. Nos anon loḳ beveroo raḳ beyoh vu bë hil ḳetöv bangupin. \v 35 Mehö sën nevo nos lo neḳo yi nyëvewen raḳ yi huk menedo, genesupin nos sën gwëbeng agi in medo mala-tumsën degwata los degwata, lob rëḳ mehö sën nevaroh nos lo gemehö sën nevo nos anon lo, luhoho rëḳ kwaj vesa doḳ ti. \v 36 Wirek alam hib denenër nebë, ‘Mehö ngwë nevaroh nos loḳ huk gengwë neḳo anon.’ \v 37 Ġaġek saga yönon, om sën sa hevonġ ham ya in bë ham gweḳo nos anon doḳ huk sën ham su vonġ huk in rë lo. \v 38 Alam ngwë yö devonġ huk in huk saga, rëḳ ham na gweḳo nos anon sën devonġ huk in bepum raḳ nemaj lo.” \p \v 39 Lob Samaria* nġahiseḳë vu nyëġ saga denġo avëh sënë yi ġaġek, lom ayoj ya timu vu Yesu. In avëh sënë nër bë, “Nër nġaa pin sën sa hevonġ wirek lo ranġah vu sa!” \v 40 Lob alam Samaria* deyam vu yi bedeketaġ bë medo geving sir, lob nedo saga buk luu ving sir. \v 41 Lob alam vahi denġo yi ġaġek besir nġahiseḳë ayoj ya timu vu yi ving. \v 42 Lob denër vu avëh sënë bë, “Gwëbeng he su ayomin neya timu vu yi raḳ honġ ġaġek rë, gaḳ he nġo hanġo yi ġaġek behe raḳ ni bë yiḳ Mehö sënë, sën yam in bë doḳ vu mehönon megeḳo sir nah vu Anutu lo yönon.” \s1 Yesu Vonġ Mehö-los-bengö Herot* Yi Ggev Nalu Nivesa Raḳ \p \v 43 Buk luu saga ggovek ya, lob Yesu vuu nyëġ sënë ya geyah meya distrik Galilea. \v 44 In Yesu yö nër ġaġek vorot bë, “Su rëḳ degeḳo mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën ti arë jaḳ gëp yö yi begganġ degwa rë!” \v 45 Loḳ ya metöḳ ya distrik Galilea, lob alam Galilea kwaj vesa in ya vu sir, in ya delë buk-vabuung-ggöksën-yi ving, lom delë nġaa pin sën vonġ vu Yerusalem lo. \p \v 46 Log yah meya verup Kana vu distrik Galilea ggökin,—nyëġ sën vonġ bël tu wain lo. Lom mehö-los-bengö Herot* yi ggev ti nedo Kapernaum, lob nalu maluh niraḳ. \v 47 Mehö sënë nġo ġaġek bë Yesu vu distrik Yudea meyah verup distrik Galilea, lom ya ketaġ vu yi bë duḳ mena gevonġ benalu nivesa jaḳ, in dus raḳ bë nadiiḳ. \v 48 Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Bë ham su gwelë nġaa böp aggagga rë, og ham su rëḳ gwevonġ geving rë!” \v 49 Rëḳ mehö-los-bengö yi ggev nër bë, “Mehöböp, ġenam alu aduḳ manah pevis in sa naluġ vonġin nadiiḳ!” \v 50 Rëḳ Yesu nër vu yi bë, “Ġenah meġena! Nalum rëḳ vesa doḳ.” Lob mehö sënë vonġ ving Yesu yi ġaġek meyah. \v 51 Nahën neyök aggata log yi hur detöḳ verup vu yi bedenër vu yi bë, “Nalum vesa lok!” \v 52 Lob loḳ tepëḳ vu sir bë, “Hes mala va lom vesa loḳ-a?” Rëḳ denër bë, “Nikul veseveng loḳ seven krök buk.” \v 53 Lom ama raḳ ni bë yiḳ veseveng raḳ hes mala sën Yesu nër vu yi bë nalu rëḳ vesa doḳ lo. Lom losho yi alam pin ayoj ya timu vu Yesu. \v 54 Yesu vu distrik Yudea meyah verup distrik Galilea lo, lob vonġ nġaa böp sënë netu luu. \c 5 \s1 Yesu Vonġ Mehö Seḳë Selönġin Vu Nġaggee Betesda Benivesa Raḳ \p \v 1 Saga ggovek, log Yuda hir buk vabuung ti verup, lob Yesu raḳ meya Yerusalem. \p \v 2 Lob nġaggee mahen teka nedo Yerusalem dus vu sipsip hir aggata avi. Denenër arë loḳ Hibru ayej nebë Betesda. Log delev begganġ ti ggërin nġaggee sënë, geyi nyëḳetu los veluung avi nemadvahi. \v 3 Lob alam niraḳsën nġahiseḳë losho alam malaj ḳenod los vahaj nipaya, galam sën seḳëj neselönġin lo deneloḳ ya begganġ-ayööng-yi teka sënë beggëp [deneġin nġaggee sënë sën bë gee lo. \v 4 In Mehöböp yi angër ti neluḳ ya nġaggee sënë buk ti ti meneggee loḳ. Lob ggeesën nemaya log mehöti sën pevis meduḳ na namuġin lo, og yi niraḳsën rëḳ nama na pevis.] \v 5 Lob mehöti nedo loḳ begganġ-ayööng-yi sënë, niraḳ yoh vu ta mehödahis ti benemadluho benemadvahi bevidek löö (38). \v 6 Yesu lë mehö sënë neggëp lom raḳ ni bë niraḳ hus ading rot, lom loḳ tepëḳ vu yi bë, “Ġevonġin bë nim vesa jaḳ-a?” \p \v 7 Lob mehö niraḳsën nër yah vu bë, “Mehö böp, buk sën nġaggee neggee lo, lom sehöġ mehönon sën geḳo sa mena getunġ duḳ na nġaggee lo ma! Senġo bë rëḳ duḳ na, loḳ sa nahën navimengin log denemuġin medeneluḳ ya in sa.” \v 8 Lob Yesu nër vu yi bë, “Om kwedi ġebare begweḳo honġ ḳanyë jaḳ beġena!” \v 9 Lom pevis bemehö sënë nivesa raḳ geḳo yi ḳanyë raḳ beya. Gebuk saga og Buk-sewahsën-yi* ti. \v 10 Lom alam Yuda denër vu mehö sën nivesa raḳ lo bë, “Buk-sewahsën-yi* gwëbeng sënë, behorek nërin bë su gweḳo honġ ḳanyë dok!” \v 11 Rëḳ nër yah vu sir bë, “Mehö sën vonġ sa mesa niġ vesa raḳ lo nër vu sa bë, ‘Gweḳo honġ ḳanyë jaḳ meġena!’” \v 12 Loḳ deloḳ tepëḳ in yi bë, “Mehö re nër vu honġ bë gweḳo honġ ḳanyë jaḳ meġena?” \v 13 Rëḳ mehö sën nivesa raḳ lo duġin, in alam nġahiseḳë vu nyëġ saga lob Yesu loḳ ya sir vuheng. \p \v 14 Nahub rëḳ Yesu töḳ vu yi ggökin loḳ dub-vabuung-böp ḳatum ayo lob nër vu yi bë, “Gwenġo? Gwëbeng nim vesa raḳ, om su gwevonġ nġaa nipaya gök nahin, in rëḳ maggin böpata natöḳ vu honġ kesuu muġinsën.” \v 15 Lob mehö sënë yah nër vu alam Yuda bë, “Mehö sën vonġ besa niġ vesa raḳ lo, yiḳ Yesu.” \p \v 16 Lob yiḳ alam Yuda ahëj sengën vu Yesu medenelë yi paya in nevonġ nġaa nebë sënë loḳ Buk-sewahsën-yi*. \v 17 Rëḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Amaġ nevonġ nġaa nebë sënë yoh vu buk pin, om sën sa nesepa loḳ yah vaha.” \v 18 Nebë saga lom alam Yuda devonġ raḳ raḳ rot in bë dengis Yesu menadiiḳ. In su keyëh horek Buk-sewahsën-yi* mu rë, gaḳ nër bë Ama Anutu yönon. Lob yiḳ sënë nebë luho Anutu neggëp ti. \s1 Anutu Nalu Mehö Los Niwëëk \p \v 19 Lob Yesu nër yah vu sir bë, “Sa nanër vu ham yönon nabë: Nalu su rëḳ gevonġ nġaa ti noh vu yö kwa rë. Gaḳ nevonġ nġaa sën nelë gAma nevonġ lo. Nġaa pin sën Ama nevonġ lo, og Nalu nesepa loḳ menevonġ nebë saga ving. \v 20 In Ama ahë ving Nalu rot, lob tato nġaa pin sën nevonġ lo vu yi. Gerëḳ tato huk böp la geving kesuu sënë, lob ham rëḳ ḳenumin na. \v 21 Ama nenër balam-diiḳsën denekedi raḳ yah genevonġ medenedo malaj-tumsën. Log Nalu nesepa loḳ meneggooin alam raḳ yoh vu yö kwa, in bë demedo malaj-tumsën nabë saga. \v 22 Ama su rëḳ genġo mehöti yi ġaġek degwa rë. Gaḳ vo huk saga pin loḳ yah Nalu nema ggovek ya. \v 23 Nebë saga in alam pin rëḳ degeḳo Nalu jaḳ, nabë sën deneḳo Ama raḳ lo. Alam sën su deneḳo Nalu raḳ rë lo, og su deneḳo Ama sën vonġ yi yam lo raḳ ving rë. \p \v 24 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Mehöti bë genġo sa ġaġek bayo na timu vu Amaġ sën vonġ sa meseyam lo, og rëḳ medo mala-tumsën degwata los degwata. Su rëḳ natöḳ jaḳ nyëvewen rë, gaḳ kesuu diiḳsën ggovek ya genedo mala-tumsën vorot. \p \v 25 Log sa nanër vu ham yönon nabë: Buk ti vonġin berup, balam-diiḳsën degenġo Anutu Nalu aye, lob buk saga verup ggovek ya. Lob alam sën degenġo aye lo, rëḳ demedo malaj-tumsën. \v 26 Mala-tumsën degwa neggëp vu Ama yö timu, lom vo niwëëk vu Nalu gemala-tumsën degwa neggëp vu yi ving. \v 27 Mehönon Nalu yi, om sën Ama ggooin yi raḳ in bë genġo mehönon hir ġaġek. \v 28 Ham su gwelëk in ġaġek sënë. Gaḳ buk vonġin berup, lob alam-diiḳsën pin sën deneggëp bedub lo, rëḳ degenġo aye medekedi jaḳ medenam. \v 29 Alam sën denevonġ nġaa nivesa lo, rëḳ dekedi jaḳ medemedo malaj-tumsën. Galam sën denevonġ nġaa nipaya lo, rëḳ dekedi jaḳ nah medenatöḳ jaḳ hir nipaya nyëvewen. \s1 Nġaa Nebë Sënë Tateḳin Yesu Degwa Rëḳ Su Devonġ Ving Rë \p \v 30 Sa su yoh vu bë ġevonġ nġaa ti noh vu senġo kwaġ rë. Gaḳ sa nesepa loḳ ġaġek sën sa nehanġo vu Amaġ lo menesesor alam hir ġaġek raḳ. Lob sa ġaġek neya niröp in sa su kwaġ nevo bë sepa doḳ nġo kwaġ rë, gaḳ sa nesepa loḳ yi sën vonġ sa meseyam lo kwa. \p \v 31 Bë senġo tateḳin sa degwa og su yoh vu rë. \v 32 Rëḳ mehö ngwë nedo metateḳin sa degwa, lob seraḳ ni bë netateḳin yoh vu. \p \v 33 Wirek ham vonġ alam deya vu Mehö-neripek-alam Jon in bë degenġo yi ġaġek, lob tateḳin ġaġek anon vu sir ggovek ya. \v 34 Rëḳ mu sa su nesero mehöti in bë doḳ vu sa metateḳin sa degwa rë. Gaḳ sa nanër sënë in bë ham gwërin ham bAnutu geḳo ham nom. \v 35 Mehö-neripek-alam Jon nebë ranġah sën nejëh raḳ nyëġ lo, om ham kwamin vesa dus teka in ranġah saga. \p \v 36 Yönon, Jon tateḳin sa degwa vu ham, rëḳ mu nġaa böp sën sa nehevonġ lo tateḳin sa degwa rot bekesuu Jon yi ġaġek. Sa nehevonġ huk pin sën Amaġ vo vu sa in bë sa ġevonġ begovek na lo. Lob huk pin sën sa nehevonġ lo netato vu mehönon in bë dejaḳ ni nabë Amaġ vonġ sa beseyam. \v 37 Lob Amaġ sën vonġ sa beseyam lo, yi yö nër sa degwa ranġah. Ham su nenġo aye rë, geham su malamin neraḳ yi rë. \v 38 Geyi ġaġek sënë su neggëp loḳ ham ayomin rë. In ham su vonġ ving mehö sën Anutu vonġ yi yam lo rë. \v 39 Ham nesero ġaġek loḳ Anutu-yi-ḳapiya, in ham kwamin nevo bë mala-tumsën degwa loḳ neggëp beham rëḳ natöḳ jaḳ bemedo malamin-tumsën degwata. Rëḳ ḳapiya saga sën tateḳin sa degwa. \v 40 Rëḳ ham nimin lël geham su neyam vu sa in bë ham medo malamin-tumsën rë. \p \v 41 Sa su yam in bë alam degeḳo sarëġ jaḳ rë! \v 42 Rëḳ seraḳ ham nimin bë ham su ahëmin ving Anutu neggëp ham ayomin rë. \v 43 Seyam raḳ Amaġ niwëëk, rëḳ ham su ḳo sa raḳ rë. Bë mehöti nam jaḳ yö yi niwëëk, og ham rëḳ gweḳo yi jaḳ. \v 44 Ham ahëmin neving bë mehönon degeḳo ham arëmin jaḳ, rëḳ ham su nevonġin bë Anutu timu geḳo ham arëmin jaḳ rë, om ham rëḳ gwevonġ geving yi nabë va? \v 45 Ham su kwamin bo nabë serëḳ ġevonġ ġaġek vu ham vu Amaġ. Gaḳ mehö sën mëm rëḳ gevonġ ġaġek vu ham lo, og Moses. Yi sën ham kuung bë rëḳ doḳ vu ham lo! \v 46 Bë ham gwevonġ geving Moses yi ġaġek, og rëḳ ham gwevonġ geving sa ġaġek geving. In kevu ġaġek raḳ sa. \v 47 Gaḳ bë ham su gwevonġ geving nġaa sën Moses kevu lo rë, og ham rëḳ gwevonġ geving sa ġaġek nabë va?” \c 6 \s1 Yesu Vet Alam 5,000 \r (Mt 14:13-21; Mk 6:30-34; Lk 9:10-17) \p \v 1 Ġaġek sënë maya, log buk ti lob Yesu ya nġaggee böp Galilea nenga vahi-sën denenër arë ngwë nebë Nġaggee-böp Tiberias* lo. \v 2 Lob alam yu böpata delë nġaa böp sën vonġ vu alam niraḳsën lo, lob denetamuin yi. \v 3 Lob Yesu raḳ meya ḳedu beya nedo ving yi hur maluh lo, \v 4 log alam Yuda hir Buk-ggöksën-yi* dus raḳ. \v 5 Loḳ Yesu mala neḳo loḳ nyëġ, lob lë bë alam yu böpata verup deneyam vu yi, lob loḳ tepëḳ vu Pilip bë, “Hil rëḳ baġo nos vu tena balam sënë dega?” Nër nebë sënë meseggi Pilip, \v 6 gaḳ yö raḳ nġaa sën bë gevonġ lo ni ggovek ya. \p \v 7 Loḳ Pilip nër yah vu yi bë, “Bë hil baġo nos jaḳ monë K200, og sagaḳ su rëḳ noh vu sir pin bedega teka teka rë!” \v 8 Rëḳ yi hur maluh ngwë Andreas, sën Simon Pita ari lo, nër vu yi bë, \v 9 “Hurmahen ti ḳo brët nemadvahi geġël luu menedo sënë. Rëḳ mu sagaḳ su yoh vu alam yu böpata sënë rë!” \v 10 Lom Yesu nër bë, “Ham nanër vu sir nabë degeto demedo.” Lob pahup nġahiseḳë taya menedo, lom to denedo raḳ, lob sir maluh 5,000. \p \v 11 Log Yesu ḳo nos raḳ bejom raḳ in los kwa vesa ya vu Anutu, log vo ggelek sir. Log vonġ ġël luu lo ving nebë saga. Vo vu sir medejom ggelek sir yoh vu kwaj. \v 12 Degga ggovek meyoh vu sir, log Yesu nër vu yi hur maluh bë, “Ham ngupin nos vahi sën nahën nedoga. In hil su basap na meris.” \v 13 Lob desupin bedevasu loḳ sap nemadluho-bevidek-luu, yiḳ degga brët nemadvahi sën meyoh vu sir gevewen nedo. \p \v 14 Alam delë nġaa böp sën vonġ-ë, lob denër bë, “Yönon rot, mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën sën denenër bë rëḳ nam dob lo yiḳ sënë.” \v 15 Lob Yesu raḳ ni bë vonġin denajom yi ahon bedegetunġ yi natu hir mehö-los-bengö, lom yö ti tah yi meyah los ḳedu. \s1 Yesu Vare Neya Raḳ Nġaggee Vavunë \r (Mt 14:22-33; Mk 6:45-52) \p \v 16 Log sehuksën lob Yesu yi hur maluh deluḳ medeya nġaggee nenga \v 17 bederaḳ ya yaġ in bë denah Kapernaum. Lob buk loḳ in sir geYesu yö nahën nedo ḳedu, \v 18 log sanġ yam niwëëk benġaggee tëë böp. \v 19 Log detee yaġ meto deya nġaggee vuheng rot, (yoh vu 5 ma 6 kilomita), lom delë Yesu raḳ nare nġaggee vavunë meverup dus vu yaġ, lob deggöneng rot. \v 20 Rëḳ Yesu nër ya vu sir bë, “Yiḳ sa sën verup agi, om ham su ġöneng!” \v 21 Lob devonġin bë degeḳo yi jaḳ na yaġ rëḳ pevis metöḳ ya nġaggee nenga sën bë dena lo. \s1 Alam Desero Yesu \p \v 22 Log heng to lob alam yö nahën denedo nġaggee nenga vahi, gederaḳ ni bë su yaġ nġahi nedo veseveng rë. Gaḳ yiḳ timu nedo, geYesu su raḳ ya yaġ sënë ving yi hur maluh rë gema. Gaḳ yi hur maluh meris yö deraḳ ya yaġ saga medeya. \v 23 Rëḳ yaġ la vu nyëġ böp Tiberias* deverup monbuk anon medenedo roneḳnë vu nyëġ sën Yesu jom raḳ nos gedegga lo. \v 24 Lom delë bë Yesu losho yi hur maluh su denedo rë, lom deraḳ ya yaġ saga beya desero Yesu vu Kapernaum. \s1 Yesu Yö Nër Yi Bë Nos Mala-tumsën-yi \p \v 25 Desero yi meya detöḳ vu yi ggëp nġaggee nenga vahi, lob deloḳ tepëḳ vu yi bë, “Tatovaha! Ġeyoh bë tena meġeyam-a?” \v 26 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Ham su kwamin nevo nġaa böp sën sa hevonġ lo beham yam nesero sa rë, gaḳ ham wa nos bahëmin pup, om sën ham yam nesero sa. \v 27 Ham su gwevonġ huk in nos sën rëḳ petar agi! Gaḳ ham gwevonġ huk in nos sën rëḳ medo degwata geyoh vu bë gevonġ beham medo malamin-tumsën lo. Mehönon Nalu rëḳ bo nos sënë vu ham, in Ama Anutu tato yi ggovek ya bevonġ yi yam.” \p \v 28 Lob denër yah vu yi bë, “He ġevonġ nabë va in he ġevonġ Anutu yi huk-a?” \v 29 Rëḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Anutu yi huk nebë sënë: Ham ayomin na timu vu Mehö sën Anutu vonġ yam lo.” \v 30 Loḳ denër yah bë, “Rëḳ gwevonġ nġaa böp va ti mehe ġalë loḳ mëm he rëḳ ġevonġ geving honġ-a? Ġeyoh vu bë rëḳ gwevonġ va? \v 31 He ḳenumin lo degga mana* ggëp nyëġ-yumeris wirek, nebë sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë: Vo nos-yaġek-yi vu sir medegga.” \p \v 32 Lom Yesu nër vu sir bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Moses su vo nos-yaġek-yi vu ham rë, gaḳ mëm Amaġ nevonġ nos-yaġek-yi soġek vu ham. \v 33 Nos sën Anutu nevonġ lo, og luḳ yam vu yaġek in bë gevonġ bemehönon demedo malaj-tumsën.” \v 34 Rëḳ denër yah vu yi bë, “Om Mehöböp, ġebo nos sënë vu he noh vu buk!” \v 35 Rëḳ Yesu nër bë, “Senġo ti nos-mala-tumsën-yi. Mehöti bë nam vu sa, og su rëḳ nadiiḳahë gökin nah rë. Log bë mehöti ayo na timu vu sa, og su rëḳ ayo bev in bël gökin rë. \v 36 Rëḳ senër vu ham vorot bë ham nelë sa rëḳ ham su ayomin neyam timu vu sa rë. \v 37 Mehönon pin sën Amaġ vo sir vu sa lo, og rëḳ denam vu sa. Lob mehöti bë nam vu sa, og sa su rëḳ juuk yi rë. \v 38 In sa su vu yaġek meyam in bë nġo sepa kwaġ rë. Gaḳ seluḳ yam in bë ġevonġ noh vu Mehö sën vonġ sa meseyam lo kwa. \v 39 Lob Mehö sën vonġ sa meseyam lo kwa nebë sënë bë: Alam sën vonġ vu sa ggovek lo, saga sa su rëḳ ġevuu sir ti bemala nama rë, gaḳ senġo rëḳ nanër bedekedi jaḳ nah vu Buk-tamusën. \v 40 Kë! Amaġ kwa nebë sënë bë: Alam pin sën degelë Nalu mayoj na timu vu yi lo, og rëḳ demedo malaj-tumsën degwata. Gesëḳ nanër bedekedi jaḳ nah vu Buk-tamusën.” \p \v 41 Log nër bë, “Senġo ti nos sën luḳ yam vu yaġek!” Nër bë sënë lob alam Yuda devonġ ayej vu medenër ġaġek nġahiseḳë raḳ yi. \v 42 Denër bë, “Mehö sënëḳ maḳ Yesu sën Yosep nalu yi lo? Behil araḳ ama lu ata nij. Ma nebë va sën nër bë yi vu yaġek meluḳ yam-ë?” \p \v 43 Lom Yesu nër yah vu sir bë, “Ham su nanër ġaġek nġahiseḳë vu ham! \v 44 Mehöti su yoh vu bë nam vu sa meris rë. Gaḳ Amaġ sën vonġ sa meseyam lo, bë geḳo mehöti nam, og mehö saga rëḳ nam vu sa. Lob sëḳ nanër bekedi jaḳ nah vu Buk-tamusën. \v 45 Alam-denenër-ġaġek-ranġahsën dekevu ġaġek meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya nebë: Anutu yö rëḳ tateḳin ġaġek vu sir pin. Lob alam pin sën denenġo Amaġ yi ġaġek venuh lo, og rëḳ denam vu sa. \v 46 Mehöti su lë Amaġ rë. Mehö timu sën nedo ving Anutu beyam lo, yiḳ mehö timu saga sën lë Ama. \v 47 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Bë mehöti ayo nam timu vu sa, og rëḳ medo mala-tumsën degwata los degwata. \v 48 Senġo ti nos-mala-tumsën-yi. \v 49 Wirek ham ḳenumin lo degga mana* vu nyëġ-yumeris medenedo, loḳ dediiḳ. \v 50 Gaḳ bë mehöti ga nos sën luḳ yam vu yaġek agi, og su rëḳ nadiiḳ rë. \v 51 Nos-mala-tumsën-yi sën luḳ meyam vu yaġek lo, yiḳ sa. Bë mehöti ga nos sënë, og rëḳ medo mala-tumsën degwata. Nos sën sebo vu yi lo, yiḳ sa reggos. Sëḳ bo vu alam vu dob in demedo malaj-tumsën.” \p \v 52 Lob alam Yuda yö yah denër vu sir bë, “Nebë va sën mehö sënë bo yi reggos mehil aġa-ë?” \p \v 53 Loḳ Yesu nër vu sir bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Nabë ham su gwa Mehönon Nalu reggos los nanum yi ḳöḳ rë, og ham su rëḳ medo malamin-tumsën rë. \v 54 Alam sën dega sa reggos los denanum sa ḳöḳ lo, og rëḳ demedo malaj-tumsën degwata los degwata, om sëḳ nanër bedekedi jaḳ nah vu Buk-tamusën. \v 55 In sa reggos saga og nos soġek, gesa ḳöḳ saga sën tu bël soġek. \v 56 Mehöti bë ga sa reggos los nanum sa ḳöḳ, og rëḳ medo doḳ sa, gesa medo doḳ yi. \v 57 Amaġ sën mala-tumsën degwa lo vonġ sa beseyam, lob sa nado malaġ-tumsën raḳ Amaġ yi niwëëk. Nebë saga, om mehöti bë ga sa, og rëḳ medo mala-tumsën jaḳ sa niġ wëëk. \v 58 Nos sagi sën luḳ vu yaġek meyam. Su nebë nos sën ham ḳenumin lo degga loḳ dediiḳ lo rë. Gaḳ mehöti bë ga nos sënë, og rëḳ medo mala-tumsën degwata los degwata.” \v 59 Yesu nër ġaġek sënë vu sir loḳ dub-supinsën-yi vu Kapernaum. \s1 Ġaġek Mala-tumsën Degwa Yesu \p \v 60 Lob yi hur maluh nġahiseḳë denġo ġaġek sënë, lom denër bë, “Ġaġek sënë su yoh vu rë! Re yoh vu bë rëḳ jaḳ degwa ni?” \v 61 Rëḳ Yesu raḳ ni bë yi hur maluh denër ġaġek nġahiseḳë raḳ ġaġek sënë, lom nër vu sir bë, “Ġaġek sënë vonġ beham ahëmin sengën-a? \v 62 Om nabë ham gwelë Mehönon Nalu jaḳ menah nyëġ sën nedo wirek meyam lo, og ham rëḳ nanër nabë va? \v 63 Anon Vabuung yö ti nevonġ bemehönon denedo malaj-tumsën. Hil navid su yoh vu bë doḳ vu hil rë, gaḳ ġaġek sën senër vu ham gwëbeng agi, og yoh vu bë doḳ vu ham anomin begevonġ beham medo malamin-tumsën. \v 64 Rëḳ ham la su devonġ ving rë.” Alam sën su devonġ ving rë lo, og Yesu yö raḳ nij muġin. Geraḳ mehö sën rëḳ nanër yi ranġah vu alam-beġö-yi lo ni ving. \v 65 Lob nër ggökin bë, “Ham la su devonġ ving sa ġaġek rë, om yiḳ raḳ degwa saga sën senër vu ham nebë: Bë Amaġ su geḳo mehöti nam rë, og su yoh vu bë yö rëḳ nam vu sa rë.” \p \v 66 Denġo Yesu yi ġaġek saga, lob yi hur maluh vahi devuu yi gedeyah medeya, gesu deneya ving yi ggökin rë. \v 67 Lom Yesu loḳ tepëḳ vu sir nemadluho-bevidek-luu bë, “Maḳ ham rëḳ kwehe ham in sa nabë saga geving mena?” \p \v 68 Loḳ Simon Pita nër yah vu yi bë, “Mehöböp, rëḳ he na vu re? Ma. Honġ timu ġaġek mala-tumsën degwa honġ! \v 69 Behe ayomin yök timu vu honġ ggovek ya, behe raḳ nim bë Anutu yi Mehö Vabuung honġ!” \p \v 70 Lob Yesu nër ġaġek yah vu sir bë, “Sehooin ham nemadluho-bevidek-luu raḳ, rëḳ ham tiḳ memö!” \v 71 Nër nebë saga raḳ Yudas sën Simon Iskariot nalu. Hur maluh nemadluho-bevidek-luu hir ti yi sën rëḳ nanër Yesu ranġah medengis yi nadiiḳ lo. \c 7 \s1 Yesu Ari Lo Su Devonġ Ving Yi Rë \p \v 1 Sënë ggovek log Yesu tah yi meyah nedo distrik Galilea. Gesu ya neḳo loḳ distrik Yudea rë, in alam Yuda denevonġin bë dengis yi menadiiḳ. \v 2 Lob alam Yuda hir buk vabuung ngwë sën denenër bë Buk-vabuung-numeng-yi lo dus raḳ, (in wirek ḳenuj lo delev numeng mahen mahen medeggëp loḳ vu nyëġ-yumeris, om sën denetahu bedenesepa loḳ yoh vu ta). \v 3 Lob ari lo denër vu yi bë, “Gwevuu nyëġ sënë geġena Yudea in honġ hur maluh degelë honġ huk sën ġenevonġ lo. \v 4 Bë mehöti kwa bo nabë gevonġ bengö jaḳ, og su nevun yi huk meneggëp vunsën rë. Ġenevonġ nġaa nebë sënë, om ġena ġetato honġ vu mehönon pin medegelë honġ.” \v 5 Ari lo sën su denevonġ ving yi bë Anutu nalu rë, om sën denër nebë sënë. \v 6 Lob Yesu nër yah vu sir bë, “Sa buk yö nahën! Gaḳ buk pin sënëḳ ham nġo ham buk. \v 7 Alam sën denesepa loḳ aggata dob yi lo su deyoh vu bë degelë ham paya rë. Gaḳ denelë sa paya in sa nanër hir nġaa nipaya sën denevonġ lo ranġah. \v 8 Ham nġo na gwelë buk vabuung saga! Gaḳ saḳ su rëḳ na doḳ buk vabuung sënë rë in sa buk yö nahën.” \v 9 Nër bë sënë vu sir genedo Galilea. \s1 Yesu Ya Melë Buk-vabuung-numeng-yi \p \v 10 Loḳ ari lo demuġin meya denelë buk vabuung geyö ti rëḳ tamuin sir meraḳ meya. Su ya ranġah rë, gaḳ vun yi meya. \v 11 Rëḳ alam Yuda desero yi loḳ buk vabuung saga bedenër bë, “Mehö sënë lo nedo tena?” \v 12 Lob alam depatereng medenër ġaġek nġahiseḳë raḳ yi. Vahi denenër bë, “Yi mehö nivesa!” Gevahi denenër bë, “Ma! Nekuungin alam!” \v 13 Rëḳ deneggöneng in hir ggev, om sir ti su nër ġaġek raḳ yi ya ranġah rë. \p \v 14 Denelë buk vabuung saga beyi buk vahi ggovek ya meya verup vuheng atov, lom Yesu ya verup meluḳ ya dub-vabuung-böp ḳatum ayo metateḳin ġaġek vu alam. \v 15 Lom alam Yuda deranġa nemaj gedenër bë, “Maḳ re rëḳ tahu mehö sënë loḳ ġaġek sënë om sën nenër-ë? Mehöti su tateḳin vu yi rë!” \v 16 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Ġaġek sën senër vu ham lo, saga su senġo ti sa nġaa rë. Gaḳ Anutu sën nevonġ sa meseyam lo yi nġaa. \v 17 Genabë mehöti ahë geving nabë gevonġ Anutu yi ġaġek banon jaḳ, og rëḳ jaḳ ġaġek sën sa nanër agi degwa ni nabë neyam vu Anutu, ma, senġo nanër yoh vu kwaġ. \v 18 Mehöti bë nanër ġaġek noh vu yö kwa, og sagaḳ nevonġin bë yö geḳo arë jaḳ mu. Gaḳ mehöti bë geḳo mehö sën vonġ yi meyam lo arë jaḳ, og mehö saga rëḳ nanër ġaġek los anon gesu gekuung jaḳ rë. \v 19 Wirek Moses vonġ horek vu ham, rëḳ ham ti su nesepa loḳ yi horek saga rë. Ma ham bë ngis sa nadiiḳ in degwa va?” \v 20 Rëḳ alam saga denër yah vu bë, “Memö nipaya ti negwanġ ya ayom! Re bë ngis honġ nadiiḳ-a?” \v 21 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Sa hevonġ nġaa böp ti lob ham pin kwamin ya nġahi. \v 22 Moses vo ġaġek vu ham bë ham gwerah* navimin. Yönon, rëḳ mu ġaġek sënë su verup nyëdahis vu Moses rë, gaḳ yö verup wirek vu ham dobahë lo. Rëḳ ham nerah* nalumin navij loḳ Buk-sewahsën-yi*. \v 23 Ham nerah* hurmahen navij loḳ Buk-sewahsën-yi* in bë ham su kweyëh Moses yi horek. Loḳ nebë va sën ham ahëmin sengën vu sa in sën sa hevonġ bemehöti nivesa raḳ los dahis loḳ Buk-sewahsën-yi*-ë? \v 24 Ham su nanër ġaġek jeggin jeggin jaḳ alam, gaḳ ham jaḳ degwa ni meseggi rë loḳ mëm ham nanër sir niröp.” \s1 Denër Bë Maḳ Mehö Sënëḳ Yi Mehö Sën Anutu Ggooin Raḳ In Bë Geḳo Hil Nah \p \v 25 Log alam Yerusalem la denër kwaj luu luu bë, “Maḳ yiḳ mehö sën denesero yi in bë dengis yi menadiiḳ lo saga? \v 26 Ham lë! Nare ranġah menenër ġaġek rëḳ su denenër ġaġek ti raḳ yi rë! In maḳ alam ggev deraḳ ni bë yi Kerisi* yönon ma va? \v 27 Rëḳ mu hil araḳ mehö sënë yi nyëġ ni, gaḳ bë Kerisi* berup, og hil su rëḳ ajaḳ yi nyëġ ni rë!” \p \v 28 Lob Yesu nedo dub-vabuung-böp ḳatum ayo metateḳin ġaġek vu alam, genër ranġah bë, “Ham raḳ sa niġ, beham raḳ sa nyëġ ni! Rëḳ sa su yam yoh vu senġo kwaġ rë. Gaḳ mehö sën vonġ sa meseyam lo, og ġaġek anon pin degwa yi, rëḳ ham su raḳ ni rë. \v 29 Gaḳ saḳ seraḳ ni. In sa nado ving yi bevonġ sa meseyam.” \p \v 30 Nebë saga lob sir bë denaduu yi na ḳarabus, rëḳ su dejom yi ahon rë in yi buk yö nahën. \v 31 Alam nġahiseḳë ayoj ya timu vu yi medenër bë, “Mesia sën bë rëḳ nam lo maḳ yiḳ yi sënë! Gaḳ mehö ngwë su yoh vu bë rëḳ berup megevonġ nġaa böp böp kesuu nġaa sën mehö agi nevonġ-ë rë.” \s1 Devonġ Ahëvavu Deya In Bë Denaduu Yesu \p \v 32 Alam Parisai* denġo alam denenër ġaġek aggagga nebë sënë raḳ Yesu, lom losho alam-deneḳo-seriveng hir ggev lo devonġ ahëvavu la deya in bë denaduu na ḳarabus. \v 33 Lob Yesu nër bë, “Yiḳ sa medo buk dus teka geving ham, log sëḳ nah mena vu yi sën vonġ sa meseyam lo. \v 34 Ham rëḳ sero sa, rëḳ ham su rëḳ natöḳ jaḳ sa rë. Lob ham su yoh vu bë na nyëġ sën sena medo lo rë.” \p \v 35 Lob alam Yuda yö denër vu sir bë, “Rëḳ na tena gehil su ayoh vu bë rëḳ natöḳ vu yi rë? Maḳ rëḳ na vu hil alam vu alam Grik hir nyëġ betahu alam Grik-a? \v 36 Om sën nër bë, ‘Ham rëḳ sero sa, rëḳ ham su rëḳ natöḳ vu sa rë’—ë? Log nër ving bë, ‘Ham su yoh vu bë rëḳ na nyëġ sën sena medo lo rë’. Ma maḳ ġaġek sënë degwa nebë va?” \s1 Bël Mala-tumsën-yi \p \v 37 Dus raḳ bë Buk-vabuung saga yi buk govek na, lob yi buk böpata sën deneseggi hus lo verup, lob Yesu kedi nare getahi bë, “Bë mehöti ayo bev in bël, og nam nanum vu sa! \v 38 Saga yoh vu sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë: Bël-mala-tumsën-yi rëḳ benguv doḳ mehöti sën ayo nam timu vu sa lo ayo rot megeto mena.” \v 39 Nër raḳ Anon Vabuung sën bë rëḳ bo vu alam sën ayoj na timu vu yi lo. In vu buk saga Anon Vabuung su yam rë, in Anutu nahën gesu ḳo Yesu raḳ yah vu yi rë. \s1 Alam Denesap Sir Raḳ Mesia Ggökin \p \v 40 Alam la denġo ġaġek saga, lob denër bë, “Maḳ mehö sënë, yi Mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën ti sën hil neheġin-ë lo yönon.” \v 41 Gesir vahi denenër ngwë nebë, “Yi Mehö sën Anutu ggooin raḳ in bë geḳo hil nah lo.” Loḳ vahi denenër bë, “Mu maḳ Kerisi* su rëḳ berup gëp Galilea rë! \v 42 In dekevu ġaġek raḳ Kerisi* meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya bë Davit* yi mewis, om yö rëḳ berup gëp nyëġ Betlehem sën Davit yi nyëġ lo.” \v 43 Nebë saga lob alam devasuh sir ya yu luu in Yesu. \v 44 Vahi bë degeḳo yi na ḳarabus, rëḳ ti su jom yi ahon rë. \s1 Alam Yuda Hir Ggev Su Devonġ Ving Yesu Rë \p \v 45 Nebë saga lob ahëvavu deyah medeya vu alam-deneḳo-seriveng hir ggev losho alam Parisai* ggökin. Lob alam Parisai* deloḳ tepëḳ vu sir bë, “Ham su ḳo yi yam rë in va?” \v 46 Rëḳ ahëvavu denër yah bë, “Mehöti su nenër ġaġek nebë sën mehö agi nenër-ë wirek rë!” \v 47 Loḳ alam Parisai* denër yah vu sir nebë, “Kuungin ham ving-a? \v 48 Maḳ ham lë bë he ggev los Parisai* ti ayo ya timu vu yi? Ma! \v 49 Rëḳ alam meris sënë desepa loḳ yi in su deraḳ horek ni rë, om Anutu rëḳ gevonġ bemalaj nama.” \p \v 50 Loḳ sir ti sën Nikodemus, sën wirek ya vu Yesu buk lo, nër vu sir bë, \v 51 “Maḳ hil horek nër bë hil ġevonġ ġaġek vu mehöti meris mu? Ma! Hil ġanġo yi ġaġek namuġin, behil ajaḳ nġaa sën vonġ lo ni nivesa rë, loḳ mëm.” \v 52 Rëḳ denër ġaġek yah vu yi bë, “Maḳ honġ Galilea ti ving-a? Bë ġenatevin Anutu-yi-ḳapiya nivesa, og rëḳ ġejaḳ ni nabë alam-denenër-ġaġek-ranġahsën ti su rëḳ berup gëp distrik Galilea rë.” \v 53 Log deketëḳin sir medeyah medeya bej. \c 8 \s1 Avëh Sën Nevonġ Baggëb \p \v 1 [Log Yesu yah meya Ḳedu Ḳele-oliv. \v 2 Log kedi monbuk anon meyah dub-vabuung-böp ḳatum ayo ggökin. Lob alam pin deya vu yi, lom to nedo getateḳin ġaġek vu sir. \v 3 Lob alam-horek-yi los alam Parisai* delë bë avëh ti vonġ baggëb, lom deḳo medevarah ya alam pin malaj \v 4 gedenër vu Yesu bë, “Tatovaha! Avëh sënë vonġ baggëb lom alam detöḳ vu yi. \v 5 Moses vo horek vu hil bë hil tengwa avëh nabë sënë jaḳ ġelönġ menadiiḳ. Ma honġ og rëḳ ġenanër nabë va?” \v 6 Denër bë saga in bë deseggi yi, bedenatöḳ vu ġaġek ti berup avi bedegevonġ ġaġek vu yi. Rëḳ Yesu dudeḳ bemedo neseröö dob raḳ nema deggis. \p \v 7 Deloḳ tepëḳ panġsën rot, lob mëm vër yu raḳ benër vu sir bë, “Bë ham ti su nevonġ nġaa nipaya rë, og mëm namuġin betengwa avëh sënë jaḳ ġelönġ ti.” \v 8 Log dudeḳ yah bemedo neseröö dob ggökin. \v 9 Denġo nebë sënë, lom sir ti ti to medo deneya dobnë vër vër. Alam ggev to deya muġin, log sir vahi detamu. Devuu Yesu geyö ti nedo gavëh nahën nare loḳ mala. \p \v 10 Lob Yesu vër mala raḳ benër vu avëh bë, “Avëh, sir tena? Maḳ mehöti su vonġin bë ngis honġ rë?” \v 11 Rëḳ bë, “Mehöböp, ma-o!” Lob Yesu nër bë, “Sa ving, sa su hevonġin bë ngis honġ rë. Om ġena, gesu gwevonġ nġaa nipaya gökin nah!”] \s1 Yesu Tu Dob Yi Ranġah \p \v 12 Lob Yesu nër vu sir ggökin yah bë, “Sa og setu dob yi ranġah. Mehöti bë tamuin sa, og su rëḳ ketul doḳ in aggata rë, gaḳ rëḳ nama. In ranġah rëḳ geli yi mena medo mala-tumsën.” \v 13 Nebë saga lob alam Parisai* denër yah vu yi bë, “Nġo ġenetateḳin honġ degwa, om honġ ġaġek saga su anon rë.” \p \v 14 Loḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Yönon, senġo netateḳin sa degwa. Rëḳ sa ġaġek saga yönon, in seraḳ nyëġ sën sa nado meseyam gesëḳ nah lo ni. Rëḳ ham duġin sa nyëġ sën sa nado meseyam gesëḳ nah mena medo lo. \v 15 Ham nġo nevo nyëvewen loḳ yah vu mehönon yoh vu ham alam-dob-yi nġo kwamin, rëḳ sa, og sa su navo nyëvewen loḳ yah vu mehöti rë. \v 16 Gaḳ nabë sa ġevonġ nyëvewen vu mehöti, og sëḳ ġevonġ noh vu, in su senġo ti rë. Gaḳ Mehö sën vonġ sa meseyam lo neloḳ vu sa, om sëḳ ġevonġ niröp. \v 17 Yönon, ham horek ti neggëp nebë sënë: Bë mehö luu denanër ġaġek gëp ti, og luho hir ġaġek saga yönon. \v 18 Log yiḳ sa, og senġo netateḳin sa degwa ranġah, gAmaġ sën vonġ sa meseyam lo netateḳin sa degwa ranġah ving.” \p \v 19 Nër nebë saga lob deloḳ tepëḳ in bë, “Amam tena?” Loḳ Yesu nër yah bë, “Ham su raḳ sa niġ rë, geham su raḳ Amaġ ni rë. Bë ham jaḳ sa niġ, og ham rëḳ jaḳ Amaġ ni geving.” \p \v 20 Netateḳin ġaġek sënë vu alam loḳ dub-vabuung-böp ḳatum ayo, genenër vu sir loḳ dub ayo ti sën monë ben lo rëḳ mehöti su jom yi ahon rë, in yi buk yö nahën. \s1 Yesu Nër Bë, “Ham Su Rëḳ Na Nyëġ Sën Sëḳ Na Lo Rë” \p \v 21 Log Yesu nër yah vu sir ggökin bë, “Sëḳ na geham rëḳ sero sa, rëḳ nama beham nadiiḳ los ham nipaya. Geham su yoh vu bë rëḳ nök nyëġ sën sena-ë rë.” \p \v 22 Lob alam Yuda denër bë, “Nër bë hil su ayoh vu bë rëḳ ana nyëġ sën na lo rë! Maḳ nër sënë in bë yö rëḳ ngis yi menadiiḳ-a?” \v 23 Loḳ nër yah vu sir bë, “Ham vu dob sënë, gesa vu vavunë. Om ham nesepa loḳ aggata-dob-yi, gaḳ saḳ su nesepa loḳ aggata-dob-yi rë. \v 24 Om sën senër vu ham ggovek bë ham rëḳ nadiiḳ los ham nipaya. Bë ham su gwevonġ geving nabë sa Mehö sënë lo rë, og ham nġaa nipaya rëḳ gëp vu ham, beham nadiiḳ los.” \p \v 25 Lom deloḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Honġ re?” Loḳ Yesu tateḳin yah vu sir bë, “Yiḳ sa Mehö lo sënë, nebë sën sa nanër vu ham wirek wirek lo. \v 26 Sa ġaġek nġahiseḳë nahën neggëp besa bë nanër jaḳ ham beseggi ham. Rëḳ Mehö sën vonġ sa meseyam lo yi Mehö ġaġek anon degwa, om ġaġek pin sën sa nehanġo vu yi lo, yiḳ sën sa nanër vu alam pin vu dob.” \v 27 Nenër Ama Anutu vu sir rëḳ su deraḳ ni rë. \p \v 28 Log Yesu nër vu sir ggökin bë, “Nahub rëḳ ham ngis Mehönon Nalu jaḳ ḳelepeḳo*, lob mëm ham rëḳ jaḳ ni doḳ buk saga nabë yiḳ sa Mehö lo sënë. Lob ham rëḳ jaḳ ni nabë sa su nehevonġ nġaa ti yoh vu senġo kwaġ rë. Gaḳ sa nanër ġaġek yoh vu sën Amaġ tato vu sa lo. Log Mehö sën vonġ sa meseyam lo neloḳ vu sa. \v 29 Su nevuu sa besenġo ti nado rë. In sa nehevonġ nġaa sën ahë neving lo yoh vu buk pin.” \p \v 30 Nër nebë sënë lob alam nġahiseḳë ayoj ya timu vu yi. \s1 Yesu Nër Bë Ġaġek Anon Rëḳ Gevonġ Behil Medo Malad-Tumsën \p \v 31 Lob Yesu nër vu alam Yuda sën ayoj neya timu vu yi ggovek lo bë, “Bë ham medo doḳ sa ġaġek, og ham rëḳ natu sa alam yönon, \v 32 beham rëḳ jaḳ ġaġek anon ni, lob ġaġek anon saga rëḳ geḳo ham vër.” \p \v 33 Loḳ denër yah vu yi bë, “Abraham yi mewis he, om he su nado loḳ mehö ngwë nema benehevonġ huk ḳarabus vu yi rë! Rëḳ nebë va sën ġenër bë honġ ġaġek rëḳ geḳo he vër-ë?” \p \v 34 Loḳ mëm Yesu tateḳin yi ġaġek vu sir bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Alam pin sën denevonġ nġaa nipaya lo, og denedo loḳ nġaa nipaya, benġaa nipaya neġin sir. \v 35 Alam sën denedo loḳ mehö ngwë nema meneġin sir lo, og su rëḳ demedo degwata geving yi rë. Gaḳ yi yö nalu og mëm rëḳ medo doḳ yi begganġ degwata geving yi. \v 36 Om Nalu bë geḳo ham vër in nġaa nipaya, og rëḳ geḳo ham vër yönon, beham medo nivesa anon. \v 37 Seraḳ ni bë Abraham yi mewis ham! Rëḳ sa ġaġek su nedo loḳ ham ayomin rë, om sën ham bë ngis sa mesa nadiiḳ. \v 38 Sa nanër ġaġek raḳ nġaa sën Amaġ tato vu sa ggovek lo, rëḳ ham nesepa loḳ nġaa sën ham amamin netato vu ham lo!” \s1 Yesu Nër Alam Yuda Bë Satan Nalu Sir \p \v 39 Lom denër yah bë, “He degwa vu Abraham!” Rëḳ Yesu nër vu sir bë, “Bë ham degwa vu Abraham yönon, og ham rëḳ gwevonġ nġaa nabë sën Abraham nevonġ lo. \v 40 Senër ġaġek anon pin sën sa hanġo vu Anutu lo vu ham, lom ham bë ngis sa mesa nadiiḳ, rëḳ Abraham su vonġ nebë sënë rë. \v 41 Gaḳ ham nġo nesepa loḳ amamin vaha!” Loḳ denër yah bë, “He atamin su deḳo he duum rë! He amamin Anutu timu.” \p \v 42 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Bë ham amamin Anutu yönon, og rëḳ ham ahëmin geving sa, in sa nado ving Anutu besën seyam. Sa su yam yoh vu senġo kwaġ rë, gaḳ Anutu vonġ sa meseyam. \v 43 Ma nebë va sën ham su raḳ sa ġaġek degwa ni rë-ë? Sënë degwa nebë ham ayomin nilëlin sa ġaġek. \v 44 Ham amamin Satan genalu ham, om ham nimin wëëk panġsën bë ham sepa doḳ amamin kwa. Vu muġinsën yi mehö beġö degwa menesis alam medenediiḳ. Rot begwëbeng. Gesu nesepa loḳ ġaġek anon rë, in ġaġek anon su neggëp vu yi rë. Bë nanër ġaġek ti, og rëḳ nanër ġaġek kuungsën, in yö yi nġaa nebë saga. Yi mehö ġaġek kuungsën, lob ġaġek kuungsën ala los degwa yi. \v 45 Gaḳ saḳ nanër ġaġek anon mu, om sën ham su nevonġ ving sa rë. \v 46 Ham ti tena yoh vu bë rëḳ natöḳ vu nġaa nipaya ti gegëp vu sa? Ma! Sa nanër ġaġek anon mu, rëḳ nebë va sën ham su nevonġ ving rë-ë? \v 47 Anutu nalu lo, og denebë nengaj vu Anutu yi ġaġek. Gaḳ su Anutu nalu ham rë, om sën ham su nebë nengamin vu yi ġaġek rë.” \s1 Ġaġek Raḳ Yesu Lu Abraham \p \v 48 Lob alam Yuda denër yah vu yi bë, “He raḳ nim bë honġ Samaria* ti, rëḳ memö nipaya ti gwanġ ya ayom. Sagaḳ yönon!” \v 49 Rëḳ Yesu nër yah bë, “Su memö nipaya gwanġ yam sayoġ rë. Gaḳ sa nehaḳo Amaġ raḳ, rëḳ ham nedahun sa. \v 50 Sa su nehevonġin bë ġaḳo arëġ jaḳ rë. Gaḳ Mehöti nedo beyö rëḳ kwa bo meseggi sa ġaġek begeḳo sarëġ jaḳ. \v 51 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Bë mehöti sepa doḳ sa ġaġek, og su rëḳ mala nama na veröḳ yi rë.” \p \v 52 Lob alam Yuda denër bë, “Gwëbeng he raḳ ni ggovek ya bë memö nipaya ti gwanġ ya ayom meneloḳ vu honġ. Abraham diiḳ ggovek, galam-denenër-ġaġek-ranġahsën dediiḳ bemaya, loḳ ġenër bë, ‘Bë mehöti sepa doḳ sa ġaġek, og su rëḳ mala nama na veröḳ yi rë.’ \v 53 In ġekuung bë kwesuu hil dobahë Abraham sën diiḳ wirek lo? Ġekwesuu alam-denenër-ġaġek-ranġahsën sën dediiḳ wirek lo ving-a? Log bë gweḳo honġ jaḳ meġenatu re?” \p \v 54 Lob Yesu nër yah bë, “Bë senġo ġaḳo arëġ jaḳ, og serëḳ natu nġaa meris. Rëḳ Amaġ neḳo sarëġ raḳ, Mehö sën ham nër bë ham amamin yi lo. \v 55 Rëḳ ma geham su raḳ ni rë. Gaḳ sa, og seraḳ ni. Bë sa nanër nabë sa duġin yi, og rëḳ sa mehö ġaġek kuungsën nabë ham. Rëḳ seraḳ ni ggovek ya besa nesepa loḳ yi ġaġek nivesa rot. \v 56 Ham dobahë Abraham sën kwa vesa anon rot in bë gelë sa huk sënë, lob lë ggovek ya, lob ayo nivesa rot.” \p \v 57 Lob alam Yuda denër bë, “Su honġ ta mehödahis luu menemadluho rë geyö nahën, log maḳ ġelë Abraham-a?” \v 58 Rëḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Vu muġinsën gAbraham su nedo rë, vu buk saga sa nado.” \v 59 Denġo ġaġek saga lom deḳo ġelönġ raḳ in bë detengwa yi menadiiḳ, rëḳ Yesu vun yi loḳ alam ggëp dub ayo, beto meyah dobnë. \c 9 \s1 Ġaġek Raḳ Mehö Mala Ḳenod \p \v 1 Yesu tetuu aggata meya, loḳ töḳ raḳ mehö mala ḳenod ti. Yiḳ yö mala ḳenod loḳ buk sën ata ḳo yi lo. \v 2 Lob Yesu yi hur maluh deloḳ tepëḳ in yi bë, “Tatovaha! Re vonġ nġaa nipaya lom sën ata ḳo yi to los mala ḳenod-a? Degwa neggëp vu mehö sënë yö yi nġaa nipaya, ma vu ama lu ata hir nġaa nipaya?” \p \v 3 Lob Yesu nër yah vu sir bë, “Degwa su neggëp vu mehö sënë yi nġaa nipaya ma, vu ama lu ata hir nġaa nipaya rë! Gaḳ nġaa sënë yö raḳ yi in bë Anutu yi niwëëk natöḳ nam ranġah. \v 4 Gwëbeng hes yö nahën netum, gehil ġevonġ Mehö sën vonġ sa meseyam lo yi huk. In rëḳ buk doḳ in hil, lob mehöti su yoh vu bë rëḳ gevonġ huk rë. \v 5 Buk sën sa nado dob agi, og setu dob sënë yi Ranġah.” \p \v 6 Yesu nër nebë sënë log pesuv nyë ḳos loḳ dob, log sarömin los, gejegwi loḳ mehö mala ḳenod mala ġahis, \v 7 log nër vu yi bë, “Ġena ġejipek duḳ nġaggee Siloam!” (Arë sënë degwa nebë ‘Vonġ ya’). Lom ya meripek luḳ, lob mala tum, log yom. \p \v 8 Lob yi alam begganġnë ving alam sën denelë yi wirek loḳ buk sën neketaġ monë lu nġaa vu alam lo delë medeloḳ tepëḳ bë, “Maḳ yiḳ mehö sën medo neketaġ alam in monë lu nġaa wirek lo sënë?” \v 9 Lom la deyoġek bë, “Ëë-ë! Yiḳ mehö lo sënë!” Log la denenër bë, “Oo sagaḳ mehö ngwë, rëḳ ni nebë mehö saga!” Rëḳ mehö sënë yi yö nër raḳ avi bë, “Yiḳ sa lo sënë!” \p \v 10 Lom deloḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Rëḳ malam nivesa raḳ nebë va?” \v 11 Loḳ nër yah bë, “Mehö sën denenër arë nebë Yesu lo sarömin dob ving nyë ḳos gejegwi loḳ sa malaġ, log nër vu sa bë, ‘Ġena ġejipek duḳ nġaggee Siloam!’ Lom seya meripek luḳ, lob sa malaġ nivesa raḳ besa halë nyëġ.” \v 12 Lob denër vu yi bë, “Mehö saga nedo tena?” Rëḳ nër yah bë, “Sa duġin!” \p \v 13 Lob deḳo mehö sën mala ḳenod wirek lo, bedeya vu alam Parisai*. \v 14 In Yesu sarömin dob los nyë ḳos sënë betateḳin mehö sënë mala loḳ Buk-sewahsën-yi* ti. \v 15 Lom mëm Parisai* deloḳ tepëḳ in mehö saga ggökin bë, “Malam nivesa raḳ nebë va?” Loḳ nër yah vu sir bë, “Mehö saga jegwi dob rumengsën loḳ sa malaġ, log seripek, lob sa malaġ tum.” \v 16 Lob Parisai* la denër bë, “Mehö saga keyëh horek Buk-sewahsën-yi*, om maḳ Anutu su vonġ yi yam rë.” Rëḳ la denër bë, “Bë mehö nipaya ti, og su yoh vu bë rëḳ gevonġ nġaa böp nabë sënë rë!” Lob devasuh sir ya yu luu. \p \v 17 Lom denër yah vu mehö mala ḳenod bë, “Mehö sën vonġ malam nivesa raḳ lo, rëḳ ġenanër yi nabë va?” Loḳ nër yah bë, “Yi mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën ti!” \p \v 18 Wirek mehö sënë mala ḳenod, rëḳ gwëbeng mala netum, rëḳ alam Yuda su devonġ ving sënë rë. \v 19 Lob detahi mehö mala ḳenod sënë ama lu ata yam, bedeloḳ tepëḳ in luho bë, “Maḳ melu nalumin sënë sën melu nër bë ata ḳo yi to los mala ḳenod lo? Rëḳ nebë va sën gwëbeng nelë nyëġ-ë?” \p \v 20 Lom ama lu ata denër yah bë, “Alu araḳ ni bë alu nalumin sënë, balu araḳ ni bë ata ḳo yi to los mala ḳenod. \v 21 Rëḳ alu su araḳ ni bë mala netum nebë va rë! Galu duġin mehö sën tateḳin mala lo. Om ham nġo doḳ tepëḳ vu yi rë. Yi böp raḳ ggovek ya, om yö nanër yi ġaġek!” \v 22 Ama lu ata deggöneng in alam Yuda lom denër nebë sënë. In alam Yuda hir ggev denër ġaġek venuh bë: Bë mehöti nanër Yesu nabë yi Mesia, og rëḳ degetii yi na in dub-supinsën-yi. \v 23 Yiḳ raḳ degwa sënë sën ama lu ata denër bë, “Yi böp raḳ ggovek ya, om ham nġo doḳ tepëḳ vu yi.” \p \v 24 Lob detahi mehö sën mala ḳenod lo beron ngwë ggökin bedenër vu yi bë, “Ġenanër ġaġek sënë gëp Anutu mala nabë ġenenër yönon! In he og he raḳ ni bë yi mehö nipaya.” \p \v 25 Lob nër yah vu sir bë, “Maḳ yi mehö nipaya ma ma? Sa duġin. Gaḳ yiḳ seraḳ nġaa timu ni. Wirek sa malaġ ḳenod, rëḳ gwëbeng sa malaġ netum.” \p \v 26 Loḳ deloḳ tepëḳ yah bë, “Vonġ nebë va vu honġ-a? Tateḳin malam nebë va?” \v 27 Rëḳ nër yah vu sir bë, “Senër vu ham ggovek, ma ham su nġo rë? Ma nebë va sën ham bë gwenġo nah gökin-ë? Maḳ ham bë natu yi hur maluh geving-a?” \p \v 28 Lom deggoo yi medenër bë, “Yiḳ yi hur maluh honġ saga! Gaḳ he, og Moses yi hur maluh he! \v 29 He raḳ ni ggovek ya bë Anutu vengwënġ ving Moses, gaḳ maḳ mehö saga yam vu tena? He duġin yi degwa.” \p \v 30 Lom mehö sënë nër yah vu sir bë, “Alam-e! Nġaa sënë yö agga ti! Ham su raḳ degwa ni rë, rëḳ vonġ besa malaġ netum! \v 31 Hil araḳ ni bë Anutu su nenġo alam nijpaya hir ġaġek rë, gaḳ bë mehöti geḳo Anutu arë jaḳ los sepa doḳ yi ġaġek lo, og mëm Anutu rëḳ genġo aye. \v 32 Vu buk muġinsën sën Anutu tunġ yaġek los dob lo rot beyam töḳ gwëbeng, og su denër bë mehöti ata ḳo yi to los mala ḳenod rëḳ mehö ngwë tateḳin mala rë. \v 33 Bë Anutu su gevonġ mehö sënë nam rë, og su yoh vu bë rëḳ gevonġ nġaa nabë sënë rë.” \v 34 Rëḳ denër yah vu yi bë, “Atam avëh nipaya meḳo honġ los nġaa nipaya, lob ġerig los nġaa nipaya, loḳ bë ġetateḳin ġaġek vu he?” Denër bë sënë gedetii vu dub ayo meto meyah dobnë. \s1 Yesu Nër Ġaġek Peggirinsën Raḳ Alam Malaj Ḳenod \p \v 35 Yesu nġo bë deruuk mehö sënë, lob sero menër vu bë, “Ayom neya timu vu Mehönon Nalu, ma ma?” \v 36 Loḳ nër yah bë, “O mehö böp, Mehönon Nalu sënëḳ re? Ġenanër tato vu sa rë, loḳ mëm sëḳ ayoġ na timu vu yi.” \v 37 Lom Yesu nër vu yi bë, “Ġelë yi ggovek ya, mehö sënë sën gwëbeng yiḳ nevengwënġ ving honġ-ë!” \p \v 38 Lob mehö sënë nër bë, “Mehöböp, sayoġ neyök timu vu honġ!” Log yun lus vu Yesu. \p \v 39 Lob Yesu nër bë, “Seyam dob sënë in mehönon hir ġaġek natöḳ ranġah. Alam malaj ḳenod rëḳ malaj natum, galam sën denekuung bë malaj netum lo, og malaj ḳenod doḳ.” \v 40 Lob Parisai* la denedo medenġo yi ġaġek sënë, lob deloḳ tepëḳ vu yi bë, “Maḳ he malamin ḳenod ving-a?” \v 41 Rëḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Bë ham malamin ḳenod, og ham nġaa nipaya su rëḳ gëp vu ham rë. Rëḳ ham nenër bë ham malamin netum, om ham nġaa nipaya nahën neggëp vu ham!” \c 10 \s1 Yesu Nër Ġaġek Peggirinsën Raḳ Tete-sipsip-yi \p \v 1 “Sa nanër vu ham yönon rot nabë mehöti sën su neyoh ya sipsip hir tete avi rë genepesönġ ggök tete yu meneluḳ ya lo, og yi mehö-hodeḳ-ata los beġö-yi. \v 2 Gaḳ mehö sën neyoh ya tete avi lo, og sipsip alaj yi. \v 3 Mehö sën neġin tete avi lo, og netahinin tete avi in bë sipsip alaj doḳ na geḳo sir. Nelem yi sipsip lo arëj ti ti, geyi sipsip denenġo aye medeneyam beneḳo sir to deneya dobnë. \v 4 Neḳo yi sipsip meto deneya dobnë ggovek, log nemuġin geyi sipsip lo denetamuin yi, in deneraḳ aye ni. \v 5 Su rëḳ desepa mehö ngwë rë. Gaḳ rëḳ debeya in mehö ngwë in su deraḳ ayej ni rë.” \v 6 Yesu nër ġaġek peggirinsën sënë vu sir, rëḳ su deraḳ degwa ni rë. \s1 Yesu Tu Sipsip Alaj \p \v 7 Nebë saga lom Yesu nër yah ggökin bë, “Sa nanër vu ham yönon rot nabë senġo ti tu sipsip hir tete avi. \v 8 Alam pin sën demuġin meyam denër bë Anutu vonġ sir yam lo, og sir alam-hodeḳ-ata los beġö-yi. Rëḳ sipsip su denġo ayej rë. \v 9 Gaḳ senġo ti tu tete avi. Bë mehöti nam vu sa in bë doḳ na tete ayo, og rëḳ medo nivesa, lob doḳ na tete ayo gegeto mena mega nos benah genom noh vu buk pin. \p \v 10 Mehö-hodeḳ-ata su neyam in nġaa ngwë rë. Gaḳ neyam in bë godeḳ sipsip gengis sir nadiiḳ megevonġ rii jaḳ sir. Gaḳ sa, og seyam in bë demedo malaj-tumsën medemedo los kwaj vesa. \v 11 Sipsip alaj nivesa sa. Sipsip alaj nivesa, og nediiḳ in doḳ vu yi sipsip lo. Gaḳ hur sën denebaġo yi lo, og su neġin sipsip nivesa rë. \v 12 In su sipsip alaj yi soġek rë, om nelë bë anöö bemën neyam, og nevuu sipsip geneveya meneya, ganöö bemën negga sipsip genetii sir ya denepalët loḳ. \v 13 In mehö sënë nevonġ huk in baġosën mu gesu kwa nevo sipsip lo rë. \p \v 14 Gaḳ sa, og sa sipsip alaj nivesa. Sa naraḳ sa sipsip lo nij, gesa sipsip lo deneraḳ sa niġ, \v 15 nebë sën Amaġ raḳ sa niġ geseraḳ Amaġ ni. Om sa nadiiḳ in sedoḳ vu sipsip lo. \v 16 Log sa sipsip vahi denedo ving, rëḳ su denedo dob Yudea sënë rë. Om sëḳ ġaḳo sir saga geving lom degenġo sayeġ medesepa doḳ. Lob rëḳ sipsip pin denatu yu timu, galaj timu. \v 17 Amaġ ahë neving sa in sëḳ nadiiḳ in sir. Sëḳ nadiiḳ gesëḳ vesaġ doḳ nah gökin. \v 18 Nabë sa su ngoġekin nabë sa nadiiḳ rë, og mehöti su yoh vu bë rëḳ ngis sa rë. Gaḳ senġo yoġekin bë sëḳ nadiiḳ. Sa niġ wëëk yoh vu bë sa nadiiḳ, gesa niġ wëëk yoh vu bë sëḳ vesaġ doḳ nah gökin. Ġaġek sënë rëḳ anon jaḳ noh vu sën Amaġ nër vu sa lo.” \p \v 19 Alam Yuda denġo ġaġek sënë lob devasuh sir ya yu luu ggökin. \v 20 Balam nġahiseḳë denenër bë, “Memö nipaya gwanġ ya yi, om sën nenër ġaġek jeggin jeggin. Ma nebë va sën ham nebë nengamin vu yi ġaġek-ë?” \v 21 Gela denenër bë, “Nabë memö nipaya nevonġ yi, og su rëḳ nanër ġaġek nabë sënë rë! Bë memö nipaya, og su yoh vu bë gevonġ bemehö mala ḳenod sënë nivesa jaḳ rë!” \s1 Alam Yuda Desis Beġö Raḳ Avij Vu Yesu \p \v 22 Neloḳ buk-ayööng-yi og kwaj nevo buk sën dejom raḳ dub-vabuung-böp vu Yerusalem wirek lo bedenegga nos böp neyoh vu ta pin. \v 23 Nebë saga lob Yesu vare neggök dub nenga-gelusën sën denenër bë Solomon yi yi lo, \v 24 lob alam Yuda ya denare tetup yi, gedeloḳ tepëḳ vu yi bë, “Rëḳ medo gwevonġ behe ayomin ketul doḳ noh vu buk va la? Bë honġ Kerisi*, og ġenanër ranġah vu he.” \p \v 25 Lob Yesu nër yah vu sir bë, “Senër vu ham ggovek ya, rëḳ ham su nevonġ ving rë. Huk pin sën sa nehevonġ raḳ Amaġ niwëëk lo, og saga netato sa ranġah. \v 26 Ham su ayomin neyam timu vu sa rë, in su sa sipsip ham rë. \v 27 Sa sipsip lo, og denenġo sayeġ, gesa naraḳ nij, gedenetamuin sa. \v 28 Gesëḳ ġevonġ bedemedo malaj-tumsën degwata los degwata gesu rëḳ malaj nama rë. Gemehöti su yoh vu bë rëḳ geḳo sir vër in sa nemaġ rë. \v 29 Amaġ vonġ sir vu sa, log Amaġ niwëëk rot bekesuu nġaa pin, om mehöti su yoh vu bë rëḳ geḳo sir vër in nema rë. \v 30 In alu Amaġ og yiḳ aluu timu.” \p \v 31 Lom alam Yuda dejom ġelönġ raḳ in bë detengwa yi menadiiḳ. \v 32 Loḳ Yesu nër vu sir bë, “Sa tato Amaġ yi huk nivesa vesa nġahiseḳë vu ham, rëḳ ham kwamin nevo sa huk ti tena besën ham bë ngis sa jaḳ ġelönġ-ë?” \p \v 33 Loḳ alam Yuda denër yah vu yi bë, “He su kwamin vo huk nivesa ti behe bë angis honġ jaḳ ġelönġ rë! Gaḳ ġenenër ġaġek jeggin jeggin. Honġ mehö dob yi mu, rëḳ ġenër honġ bë honġ Anutu. \p \v 34 Lom Yesu nër yah vu sir bë, “Maḳ ġaġek neggëp loḳ horek sën Anutu vo vu ham lo bë, ‘Senër ham bë ham anutu’ ma ma? \v 35 Anutu nër alam sën vonġ yi ġaġek ya vu sir wirek lo bë sir anutu, om hil su ayoh vu bë mehoo Anutu yi ġaġek sënë rë. \v 36 Rëḳ ham nër vu Mehö sën Ama ggooin raḳ bevonġ yam dob lo bë nenër ġaġek jeggin jeggin in nër bë Anutu nalu yi! \v 37 Nabë sa su nehevonġ Amaġ yi huk rë, og mëm ham su ayomin nam timu vu sa beyiḳ ggovek. \v 38 Rëḳ mu sa nehevonġ yi huk, om nabë ham su ayomin nam timu vu sa rë, og ham gwelë huk sën sa nehevonġ-ë lo, lob ham jaḳ ni nabë Amaġ nedo loḳ sa, gesa nado loḳ yi.” \p \v 39 Lob devonġ beron ngwë in bë degeḳo na ḳarabus, rëḳ ma geruu sir geto meya. \v 40 Bemëm yah meya vaseḳ bël Yordan beyah töḳ ya nyëġ sën Jon neripek alam loḳ nyëdahis lo, benedo nyëġ sagu. \v 41 Lob alam nġahiseḳë deyam vu yi bedenër bë, “Mehö-neripek-alam Jon su vonġ nġaa böp rë, gaḳ ġaġek pin sën nenër raḳ mehö agi, sën anon raḳ.” \v 42 Lob sir nġahiseḳë ayoj neya timu vu Yesu vu sagu. \c 11 \s1 Lasarus Diiḳ \p \v 1 Mehöti arë nebë Lasarus nedo Betania lob niraḳ meneggëp. Betania sën Maria luho ari Marta hir nyëġ lo. \v 2 Lob Maria sën keseh nġaa reggu nivesa raḳ Yesu vaha gerevu raḳ yu viis lo sën maluhnö Lasarus niraḳ. \v 3 Nebë saga, lob avëhnö luho devonġ ġaġek ya vu Yesu bë, “Mehöböp, mehö sën ahëm neving rot lo, niraḳ!” \v 4 Yesu nġo bë niraḳ rëḳ nër bë, “Niraḳ, rëḳ mu niraḳsën saga su rëḳ gevonġ menadiiḳ rë! Gaḳ niraḳ in bë tato Anutu niwëëk nam ranġah bAnutu Nalu niwëëk natöḳ nam ranġah geving.” \p \v 5 Yesu ahë ving Marta lööho ari Maria lu maluhnö Lasarus rot. \v 6 Rëḳ nġo bë Lasarus niraḳ lob nedo buk luu ving vu nyëġ sën nedo lo, \v 7 loḳ nër vu yi hur maluh bë, “Hil anah mana distrik Yudea.” \p \v 8 Lom yi hur maluh denër vu yi bë, “Tatovaha! Alam Yuda nahën denevonġ in bë detengwa honġ jaḳ ġelönġ, log bë ġenah meġena gökin-a?” \p \v 9 Lom Yesu nër yah bë, “Hes mala nemadluho-mevidek-luu neggëp yoh vu buk pin, lob bë mehöti na jaḳ ranġah, og su rëḳ taleḳ rë, in nelë nyëġ. \v 10 Ma bë mehöti na doḳ buk, og rëḳ taleḳ in nyëġ malaḳenu.” \p \v 11 Nër nebë sënë ggovek, loḳ nër vu sir ggökin bë, “Hil mehö Lasarus neggëp yiing rëḳ sëḳ na megee vu yi.” \v 12 Lob yi hur maluh denër bë, “Mehöböp, nabë neggëp yiing, og rëḳ nivesa jaḳ nah pevis!” \v 13 In dekuung bë neggëp yiing mu, gaḳ mu Yesu nër bë Lasarus diiḳ. \p \v 14 Lom mëm Yesu tateḳin vu sir bë, “Lasarus diiḳ! \v 15 Lob sa kwaġ vesa in ham in sa su nado ving yi vu buk saga rë. Nebë saga om ham rëḳ ayomin nam timu vu sa, om hil ana vu yi.” \p \v 16 Lom Tomas sën denenër yi nebë Pepid lo, nër vu hur maluh vahi bë, “Maam ham na behil ana, gedengis hil behil nadiiḳ geving yi.” \s1 Mehönon Dekedi Jaḳ Nah Vu Bedub Bedemedo Malaj-Tumsën Degwa Yesu \p \v 17 Log mëm Yesu ya beya verup, lob denër vu bë Lasarus ya neggëp bedub yoh vu buk lubeluu ggovek. \v 18 Lob Betania neggëp dus vu Yerusalem (ading yoh vu kilomita löö). \v 19 Lob alam Yuda nġahi vu Yerusalem bedeyam vu Marta luho Maria in bë degevonġ beluho ayoj nivesa jaḳ doḳ buk sën luho maluhnöj diiḳ lo. \v 20 Nebë saga lom Marta nġo Yesu bengö bë neyam, lob ya nebuu aggata. GeMaria nedo begganġ. \p \v 21 Lob Marta nër vu Yesu bë, “Mehöböp, bë ġemedo sënë, og sa maluhnög su rëḳ nadiiḳ rë. \v 22 Rëḳ seraḳ ni, bë ġekwetaġ nġaa ti vu Anutu og rëḳ bo vu honġ.” \p \v 23 Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Maluhnöm rëḳ kedi jaḳ nah!” \v 24 Rëḳ Marta nër yah vu bë, “Seraḳ ni bë rëḳ kedi jaḳ nah vu Buk-tamusën, sën alam pin rëḳ dekedi jaḳ nah lo.” \v 25 Rëḳ Yesu nër bë, “Mehönon dekedi jaḳ nah los demedo malaj-tumsën degwa sa. Mehöti sën ayo nam timu vu sa lo, nabë nadiiḳ, og rëḳ medo mala-tumsën. \v 26 Galam sën denedo malaj vesa gayoj neyam timu vu sa lo, su rëḳ denadiiḳ bemalaj nama na veröḳ yi rë. Gaḳ rëḳ demedo malaj-tumsën degwata los degwata. Ġevonġ ving ġaġek sënë ma ma?” \p \v 27 Lob Marta nër yah vu Yesu bë, “Ëë-ë Mehöböp! Sa hevonġ ving honġ ggovek ya bë Mesia honġ! Anutu Nalu honġ! Mehö sën Anutu nër wirek bë rëḳ duḳ nam dob lo.” \s1 Yesu Su \p \v 28 Marta nër bë sënë, log yah tahi ari Maria. Log ya patereng vu yi loḳ begganġ ayo bë, “Tatovaha verup nedo betahi honġ.” \v 29 Maria nġo lob kedi raḳ pevis meya vu Yesu. \v 30 Yesu su verup begganġ rë, geyö nahën nedo nyëġ len ti sën Marta ya metöḳ vu yi loḳ lo. \v 31 Lom alam Yuda sën denedo ving Maria ggëp begganġ ayo lo, delë bë kedi raḳ pevis meya dobnë, lob detamuin yi, in dekuung bë neya in bë ngu jaḳ bedub avi. \p \v 32 Loḳ Maria töḳ ya nyëġ sën Yesu nedo lo belë yi, lob petev meneggëp loḳ vaha genër vu yi bë, “Mehöböp, bë ġemedo sënë, og sa maluhnög su rëḳ nadiiḳ rë!” \v 33 Yesu lë bë nesu, gelë alam Yuda deyam ving yi, medenesu ving. Lob kwa paya gayo maggin rot lom loḳ tepëḳ bë, “Ham bë meneggëp tena?” \v 34 Loḳ denër bë, “Mehöböp, ġenam rëḳ gwelë!” \v 35 Lob Yesu su. \p \v 36 Lob alam Yuda delë medenër bë, “Ham gwelë! Ahë neving mehö sënë rot!” \v 37 Rëḳ la denenër bë, “Mehö sënë vonġ bemehö mala ḳenod mala nivesa raḳ, om bë berup og maḳ yoh vu bë rëḳ gevonġ beyi mehö sënë medo vesa geving gesu rëḳ nadiiḳ rë, ma su yoh vu rë?” \s1 Yesu Nër BeLasarus Vesa Loḳ Yah \p \v 38 Yesu ayo maggin rot beya meto bedub. Bedub saga yiḳ waaḳ ti gedepeḳa ġelönġ böpata ti ggërin avi. \v 39 Lob Yesu nër bë, “Ham kwehe ġelönġ saga na!” Loḳ mehö sën diiḳ lo avëhnö Marta nër bë, “Mehöböp! Diiḳ mebuk lubeluu ya ggovek benivë raḳ!” \v 40 Rëḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Senër vu honġ gwëbeng lo bë, nabë gwevonġ geving, og rëḳ gwelë Anutu niwëëk!” \p \v 41 Lob mëm dekehe ġelönġ ya, log Yesu vër mala raḳ ya yaġek genër bë, “O Amaġ! Sa ḳetaġ vu honġ beġenġo sa jom-raḳsën ggovek ya. \v 42 Seraḳ ni bë ġenenġo sa jom-raḳsën yoh vu buk, rëḳ sa kwaġ nevo alam sën denare agi, gesa nanër sënë in bë dejaḳ ni nabë ġevonġ sa yam.” \p \v 43 Nër bë sënë log tahi niwëëk bë, “Lasarus! Gweto ġenam dob!” \v 44 Lob mehö diiḳsën Lasarus tur to meyam los tob sën debom yi loḳ lo. Devevir yi loḳ tob ggëp vaha beya metöḳ baġë, gengwë ggërin mala. Lob Yesu nër vu sir bë, “Ham gwepuh tob vër in yi!” \s1 Alam Devengwënġ Raḳ Yesu Medenër Bë Dengis Menadiiḳ \r (Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lk 22:1-2) \p \v 45 Alam Yuda nġahiseḳë sën deyam vu Maria lo, delë nġaa sën Yesu vonġ, lob ayoj ya timu vu yi. \v 46 Rëḳ sir la yah denër nġaa sën Yesu vonġ agi ranġah vu alam Parisai*. \p \v 47 Lob alam-deneḳo-seriveng hir ggev losho Parisai* desupin sir ving Kaunsor medenër bë, “Hil rëḳ ġevonġ nabë tena? In mehö sënë nevonġ nġaa böp böp nġahiseḳë. \v 48 Bë hil aġöneng in yi gegevonġ nabë sënë rot, og rëḳ alam pin ayoj na timu vu yi. Lob alam Rom rëḳ nam dekevoh hil hed dub-vabuung-böp los alam pin.” \p \v 49 Loḳ hir mehöti arë nebë Kayapas nedo. Tu alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp loḳ ta saga, lob nër vu sir bë, “Ham su neraḳ nġaa ti ni rë. \v 50 Om sën ham su kwamin töḳ raḳ bë: Nabë mehö timu nadiiḳ doḳ nah alam pin bej, og mëm nivesa rë. In mëm alam pin su malaj nama.” \v 51 Rëḳ su nër sënë yoh vu yö kwa rë. Gaḳ tu alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp loḳ ta ti saga, om yiḳ netu mehö-nenër-ranġahsën ti ving menër ġaġek ranġah raḳ sën Yesu rëḳ nadiiḳ doḳ nah alam Yuda bej lo. \v 52 Rëḳ mu su rëḳ nadiiḳ in alam Yuda mu rë, gaḳ rëḳ nadiiḳ in ngupin Anutu nalu lo pin sën denedo ya ya, bedenatu degwa timu. \p \v 53 Lob dejoo ġaġek venuh loḳ buk sënë bë dengis yi menadiiḳ. \v 54 Lom Yesu su vare neyoh ranġah loḳ alam Yuda malaj ggökin rë, gaḳ tah meya begganġ-bu ti arë nebë Epraim, sën neggëp dus vu nyëġ-yumeris. Belosho yi hur maluh ya denedo sagu. \p \v 55 Lob alam Yuda hir Buk-ggöksën-yi* dus raḳ, lob alam nġahiseḳë vu nyëġ pin deraḳ medeya Yerusalem in bë desemu sir in dega nos-ggöksën-yi. \v 56 Gedenesero Yesu. Denare dub-vabuung-böp yi ḳatum ayo, gedenenër vu sir bë, “Ham kwamin nevo nebë va? Maḳ Yesu su rëḳ nam gelë buk vabuung sënë rë?” \v 57 Galam-deneḳo-seriveng hir ggev losho alam Parisai* denër ggovek bë, “Bë mehöti raḳ ni bë nedo bë tena, og nanër tato vu he, mehe najom yi ahon.” \c 12 \s1 Maria Keseh Nġaa Reggu Nivesa Raḳ Yesu Vaha \r (Mt 26:6-13; Mk 14:3-9) \p \v 1 Yesu ya metöḳ ya Betania sën nër bemehö diiḳsën Lasarus kedi raḳ vu bedub lo, gebuk nemadvahi-videk-ti nahën neggëp in bë mëm degelë Buk-ggöksën-yi*. \v 2 Lom devonġ nos böp vu Yesu vu nyëġ sënë, lob Marta neruu nos geLasarus losho vatëveḳ medo denegga nos ving Yesu. \v 3 Lob Maria ḳo nġaa reggu nivesa buayo böp ti yam. Alam Yuda denerikin nġaa reggu nivesa saga raḳ heljënġ. Arë nebë nart beyi monë böpata rot. Lom Maria rikin raḳ Yesu vaha, gerevu raḳ yu viis, lob nġaa reggu nivesa saga reggu ya tagwaveḳ loḳ begganġ ayo pin. \v 4 Rëḳ yi hur maluh ti arë nebë Yudas Iskariot, mehö sën rëḳ nanër Yesu ranġah vu alam-beġö-yi lo, nër bë, \v 5 “Hil su bë ġevonġ balam debaġo nġaa reggu nivesa sënë jaḳ K300 in hil adoḳ vu alam-ḳupeḳ-masën jaḳ-a?” \v 6 Rëḳ su kwa vo alam-ḳupeḳ-masën lo yönon benër rë. Gaḳ mehö-hodeḳ-ata! In neġin Yesu losho yi hur maluh lo hir jej-monë-yi, lom neggodeḳ monë sën denetunġ loḳ lo. \p \v 7 Rëḳ Yesu nër bë, “Ham naḳööḳ! Genevonġ tahutahu raḳ sa buk sën dedev sa na lo. \v 8 Alam-ḳupeḳ-masën rëḳ demedo geving ham gesu rëḳ nama na rë, gaḳ saḳ su rëḳ medo geving ham hus ading rë!” \s1 Alam-deneḳo-seriveng Devengwënġ Raḳ Bë Dengis Lasarus Nadiiḳ \p \v 9 Lob alam Yuda nġahiseḳë deraḳ ni bë Yesu nedo Betania lom deyam vu yi. Rëḳ su deyam in bë degelë Yesu yö ti rë, gaḳ deyam in bë degelë Lasarus sën Yesu nër bekedi raḳ vu bedub lo geving. \v 10 Lom alam-deneḳo-seriveng hir ggev dejoo ġaġek revuh ti bë dengis Lasarus nadiiḳ geving. \v 11 In alam Yuda nġahiseḳë kwaj nevo Lasarus bayoj ya timu vu Yesu gedevuu alam-deneḳo-seriveng ya. \s1 Yesu Loḳ Ya Yerusalem Nebë Mehö-los-bengö \r (Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-40) \p \v 12 Alam nġahiseḳë yam denedo ggovek ya in bë dega nos böp ggöksën-yi, loḳ heng to lom denġo Yesu bengö bë vonġin berup Yerusalem. \v 13 Lom deḳo ḳapah meya denebuu yi vu aggata, lob depisek in yi bë: \q1 “Hosana! \q1 Anutu gevonġ semusemu vu Mehö sën neyam los Mehöböp niwëëk lo! \q1 Alam Israel hir mehö-los-bengö!” \m \v 14 Lob Yesu töḳ vu dogi meraḳ nedo. Yoh vu sën Anutu-yi-ḳapiya nër lo bë: \q1 \v 15 “Alam Sion*-e! Ham su ġöneng in ham rë! \q1 Ham gwelë rë! \q2 Ham mehö-los-bengö neyök vu ham. \q2 Nedo raḳ dogi nalu meneyök!” \p \v 16 Vu muġinsën yi hur maluh su deraḳ nġaa sënë degwa ni rë, rëḳ nahub geYesu kedi raḳ garë böp raḳ ggovek, loḳ mëm kwaj vo yah ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo, lom deraḳ ni bë anon raḳ yoh vu. \p \v 17 Lob alam nġahiseḳë sën denare ving Yesu genër beLasarus kedi raḳ betah yi in waaḳ geto meyom lo, denër bengö ya meya. \v 18 Lob alam pin ya denebuu yi loḳ aggata, in denġo bengö bë vonġ nġaa böp sënë. \v 19 Lob Parisai* yah denër vu sir bë, “Kë’! Ham lë! Hil hed ġaġek su rëḳ anon jaḳ rë, in alam pin yah detamuin yi.” \s1 Alam Grik* La Bë Degelë Yesu \p \v 20 Log alam nġahi deraḳ medeya Yerusalem loḳ buk vabuung sënë in bë degeḳo Anutu arë jaḳ gedega nos Buk-ggöksën-yi*. Balam Grik\f + \fr 12:20 \ft Jon kevu bë alam Grik la deyam in bë degelë Yesu. Alam Grik sënë su alam Yuda rë. Rëḳ mu denġo Anutu bengö bekwaj vo bë yiḳ Anutu soġek, lom denesepa loḳ yi horek medenejom raḳ vu yi. Lob deneya ving alam Yuda, lob sir sënë deya Yerusalem in bë degelë dub-vabuung-böp medenajom jaḳ doḳ. Loḳ tum denġo Yesu bengö bedeya vu yi in bë degelë. Alam-yu-ngwë pin og su denesepa loḳ Anutu rë, gaḳ yiḳ sir ti ti nebë sënë.\f* la deya ving, \v 21 lob deya vu Pilip sën yi nyëġ Betsaida vu distrik Galilea lo bedeloḳ tepëḳ vu yi bë, “Mehö böp, he bë ġalë Yesu.” \v 22 Lob Pilip ya menër vu Andreas, lob Andreas luho Pilip ya denër vu Yesu. \p \v 23 Loḳ Yesu nër yah vu luho bë, “Buk sën Mehönon Nalu niwëëk los arë böp natöḳ nam ranġah lo dus raḳ. \v 24 Sa nanër vu ham yönon nabë: Bë hil su ġehin saköm ġahis ti duḳ na dob bemengëḳ na rë, og yiḳ saköm ġahis timu saga beyö rëḳ medo. Rëḳ mu nabë duḳ na dob bemengëḳ na, og rëḳ nakip banon nġahiseḳë berup jaḳ. \v 25 Mehöti bë ahë geving navi vu dob sënë, og rëḳ anon mala nama. Gaḳ mehöti bë nidëlin navi vu dob sënë, og rëḳ medo mala-tumsën degwata. \v 26 Bë mehöti gevonġin nabë natu sa hur ti, og sepa doḳ sa vahaġ. Lob nyëġ sën sa medo lo, og sa hur lo rëḳ demedo nyëġ saga geving sa. Mehöti bë natu sa hur ti, og rëḳ Anutu geḳo yi jaḳ.” \s1 Yesu Nër Bë Rëḳ Dejekö Yi Jaḳ Ḳelepeḳo \p \v 27 “Sayoġ maggin rot, om sëḳ nanër nabë va? Maḳ sëḳ nanër nabë, ‘Amaġ, gweḳo sa vër in nġaa sën vonġin natöḳ vu sa agi’? Ma! Sa su rëḳ nanër nabë sënë rë. Gaḳ seyam sënë in bë sa ġaḳo maggin nabë sënë. \v 28 Om Amaġ, ġetato nim wëëk los arëm böp na ranġah!” Yesu nër nebë sënë log ġaġek ti yam vu yaġek bë, “Sa tato niġ wëëk los arëġ böp ya ranġah vorot, gesëḳ ġevonġ gökin nah!” \v 29 Loḳ alam sën denare dus vu lo, denġo lob denër bë, “Vaḳuvek veröp!” Gela denër bë, “Angër ti nër ġaġek vu yi!” \p \v 30 Lom Yesu nër vu sir bë, “Ġaġek sënagi su yam in bë bo niwëëk vu sa rë, gaḳ yam in ham. \v 31 Gwëbeng og Anutu joo alam dob sënë hir ġaġek venuh ggovek ya bë rëḳ bo nyëvewen doḳ nah vu sir yönon. Log gwëbeng vonġin juuk dob ala nipaya sën lo na. \v 32 Dejekö sa jaḳ na vavunë, loḳ mëm sëḳ ġetah alam doḳ mehönon pin medenam vu sa.” \p \v 33 Yesu nër ġaġek sënë in bë tato nabë rëḳ dengis yi jaḳ ḳelepeḳo* menadiiḳ. \p \v 34 Loḳ alam denër yah vu bë, “He hanġo ġaġek nebë sënë loḳ horek bë Mesia rëḳ medo degwata los degwata. Rëḳ nebë va sën ġenër bë dejekö Mehönon Nalu jaḳ na ḳelepeḳo*-ë? Maḳ Mehönon Nalu sagaḳ re?” \p \v 35 Loḳ Yesu nër yah vu sir bë, “Yiḳ Ranġah rëḳ medo geving ham dus teka geving. Lob ham medo mena jaḳ Ranġah sënë doḳ buk sën nahën nedo ving ham agi, in malaḳenu rëḳ gërin ham. Mehöti bë na doḳ malaḳenu, og rëḳ duġin nyëġ sën neyoh lo. \v 36 Om ham ayomin na timu vu Ranġah sënë doḳ buk sën nahën nedo ving ham agi, log mëm ham nġo rëḳ natu alam dob sënë hir ranġah.” \p Yesu nër nebë saga ggovek log vuu sir geya mevun yi. \s1 Alam Yuda Nġahiseḳë Su Devonġ Ving Yesu Rë \p \v 37 Yesu vonġ nġaa böp nġahiseḳë medenelë, rëḳ su ayoj ya timu vu yi rë, \v 38 lob mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën Yesaya yi ġaġek anon raḳ nebë sënë. Sën kevu meneggëp nebë: \q1 “Mehöböp, alam tena devonġ ving alu hed ġaġek-a? \q2 Log Mehöböp, re raḳ nim wëëk ni?” \m \v 39 Su deyoh vu bë ayoj na timu vu Yesu rë, in ġaġek ngwë sën Yesaya kevu meneggëp lo anon jaḳ geving. Sën nebë: \q1 \v 40 “Anutu kebu malaj, \q2 gevonġ kwaj ma in sir, \q1 in bë su rëḳ degelë nġaa jaḳ malaj los kwaj bo bedejaḳ ni rë, \q2 log su deyoh vu bë degërin ayoj nom vu sa, \q2 besa ġevonġ nijvesa jaḳ rë. Gerëḳ nama!” \m \v 41 Yesaya lë Yesu niwëëk los vuneḳ vuneḳ yaġek yi wirek, lom nër ġaġek saga raḳ yi. \v 42 Rëḳ mu alam nġahiseḳë ayoj ya timu vu yi, geggev la ving. Rëḳ deneggönengin alam Parisai*, lom su denër ranġah rë, in kwaj nevo bë rëḳ dejuuk sir in dub-supinsën-yi. \v 43 Om su ahëj ving panġsën bë Anutu geḳo arëj jaḳ rë. Gaḳ mëm ahëj ving panġsën rot bë mehönon yö degeḳo arëj jaḳ. \s1 Ġaġek Raḳ Sën Yesu Genġo Alam Hir Ġaġek Degwa \p \v 44 Lom Yesu tahi ya ranġah bë, “Mehöti sën ayo nam timu vu sa lo, og su ayo neyam timu vu senġo ti rë. Gaḳ ayo neya timu vu Mehö sën vonġ sa meseyam lo ving. \v 45 Gemehöti sën gelë sa lo, og nelë Mehö sën vonġ sa meseyam lo ving. \v 46 Seluḳ yam dob sënë nebë ranġah in bë alam pin sën ayoj nam timu vu sa lo su demedo doḳ malaḳenu. \v 47 Bë mehöti genġo sa ġaġek rëḳ su gevonġ banon jaḳ rë, og sa su rëḳ ġevonġ nyëvewen doḳ nah vu yi rë. In sa su yam dob in bë ġevonġ nyëvewen vu mehönon rë gaḳ seyam in bë ġaḳo sir nom. \v 48 Mehöti bë geruu demi vu sa gesu gebë nenga vu sa ġaġek rë, og nġaa sën rëḳ seggi yi betateḳin nabë vonġ paya lo nedo. Yiḳ ġaġek sën sa nanër lo. Rëḳ seggi yi menanër nabë geḳo nyëvewen nipaya doḳ nah vu Buk-tamusën. \v 49 In sa su nehevonġ ġaġek yoh vu senġo kwaġ rë. Gaḳ Amaġ sën vonġ sa meseyam lo, yö nër ġaġek pin sënë vu sa bë sa ġevonġ los nanër. \v 50 Nër vu sa bë sa nanër yi ġaġek vu ham in ham medo malamin-tumsën degwata, geseraḳ ni bë yi ġaġek saga yönon om sën senër.” \c 13 \s1 Yesu Ripek Yi Hur Maluh Vahaj \p \v 1 Alam Yuda hir Buk-vabuung-ggöksën-yi yö nahën geYesu raḳ ni bë buk dus raḳ ggovek ya bë gevuu dob sënë genah vu Ama. Ahë neving yö yi alam sën denedo dob sënë vu muġinsën rot meya verup loḳ buk sën diiḳ lo. \p \v 2 Medo denegga nos sehuksën loḳ Satan loḳ ya Yudas Iskariot sën Simon nalu lo ayo ggovek ya bë gevonġ Yesu doḳ na alam Yuda nemaj. \v 3 Rëḳ Yesu yö raḳ ni ggovek ya bë Ama lëëin nġaa pin loḳ ya nema, beraḳ ni ving bë Anutu vonġ yi yam, gerëḳ nah mena vu Anutu gökin. \v 4 Lom Yesu kedi raḳ vu tevor mekah yi röpröp ngwë sën neröp ggök vavunë lo ya, log ḳo taor ti bevëh neggëp balo, \v 5 log keseh bël loḳ ya perë böp ti betunġ ya, generipek yi hur maluh vahaj, generevu raḳ taor sën vëh neggëp balo lo. \p \v 6 Lob neripek vahaj meverup loḳ Simon Pita. Lom Pita nër vu yi bë, “Mehöböp, bë ġejipek sa vahaġ-a?” \p \v 7 Lob Yesu nër yah vu bë, “Gwëbeng og su ġeraḳ nġaa sën sa nehevonġ agi ni rë. Gaḳ nahub rëḳ rëḳ gejaḳ ni.” \p \v 8 Loḳ Pita nër yah vu bë, “Su rëḳ ġejipek sa vahaġ rë! Gaḳ rëḳ nama!” Rëḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Bë sa su jipek vaham rë, og alu su rëḳ nemad doḳ ti in huk rë.” \v 9 Lob Simon Pita nër yah bë, “Om Mehöböp, su ġejipek sa vahaġ mu, gaḳ ġejipek sa nemaġ los sa yuġ geving!” \v 10 Rëḳ Yesu nër bë, “Mehöti sën ripek yi ggovek lo, og yiḳ rëḳ jipek vaha mu gökin, gaḳ anon pin niveseek raḳ ggovek ya, rëḳ mu su ham pin rë.” \v 11 In Yesu raḳ ni ggovek ya bë mehö saga rëḳ nanër yi ranġah vu alam Yuda hir ggev, lom mëm nër bë, “Ham pin su nimin veseek raḳ rë!” \p \v 12 Yesu ripek vahaj ggovek, log röp yi röpröp yah geto nedo. Log nër vu sir bë, “Maḳ ham raḳ nġaa sën sa hevonġ vu ham-ë ni? \v 13 Ham nenër sa nebë Tatovaha los Mehöböp, lob ham nër yoh vu in sa nebë saga. \v 14 Ham Mehöböp los Tatovaha sa, rëḳ seripek ham vahamin. Om ham jipek arimin lo vahaj geving nabë saga. \v 15 In gwëbeng sa tato tahutahu vu ham, om ham gwevonġ nabë sën sa hevonġ vu ham-ë. \v 16 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Hur ti su kesuu ala rë. Genabë mehöti gevonġ ngwë geḳo ġaġek mena, og ngwë sën ḳo ġaġek meneya lo, su kesuu mehö sën vonġ yi ya lo rë. \v 17 Bë ham jaḳ nġaa saga ni, beham gwevonġ nabë saga, og rëḳ ham kwamin vesa. \v 18 Sa su nanër raḳ ham pin rë, gaḳ senġo raḳ alam sën sehooin sir raḳ tu sa alam ggovek lo nij. Rëḳ ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo anon jaḳ. Ġaġek sën nër nebë: Mehö sën negga nos ving sa, vër vaha raḳ in baḳë sa. \v 19 Ġaġek sën sa nanër vu ham lo su anon raḳ rë geyö nahën, rëḳ sa nanër vu ham namuġin in bë nahub rëḳ natöḳ ranġah, lob ham rëḳ gwevonġ geving sa nabë yiḳ Mehö lo sënë. \v 20 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Mehöti bë gevonġ nivesa vu mehö sën sa ġevonġ nök lo, og mehö saga vonġ nivesa vu sa nebë saga. Log mehöti bë gevonġ nivesa vu sa, og vonġ nivesa vu Mehö sën vonġ sa meseyam lo ving.” \s1 Yesu Tato Mehö Sën Bë Rëḳ Nanër Yi Ranġah Lo \r (Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lk 22:21-23) \p \v 21 Yesu nër nebë saga ggovek, log ayo maggin genër bë, “Sa nanër vu ham yönon nabë ham sënë ti rëḳ gevonġ sa doḳ na alam sën denelë sa paya lo nemaj.” \v 22 Lom yi hur maluh degët sir meyah meyom in sir duġin mehö sën Yesu nër ġaġek raḳ yi lo. \v 23 Log hur maluh ti sën Yesu ahë neving yi lo\f + \fr 13:23 \ft Mehö sën Yesu ahë neving yi lo og maḳ yiḳ yi Jon, rëḳ mu yö kevu ḳapiya om sën lah yi vun bekevu meneggëp vunsën.\f* nedo dus vu Yesu. \v 24 Lob Simon Pita të kwa in genër vu bë, “Ġedoḳ tepëḳ vu yi nabë nenër re!” \p \v 25 Lob kepë yi yah dus vu Yesu genër vu bë, “Mehöböp, ġenenër re saga?” \v 26 Lob Yesu nër yah vu bë, “Rëḳ sa daġoo nos teka sënë doḳ ġabum besebo vu yi. Og yiḳ mehö lo sënë.” Lob daġoo nos ḳemu teka loḳ ġabum bevo vu Yudas sën Simon Iskariot nalu. \v 27 Yudas vo nos vër ggovek log pevis geSatan loḳ ya ayo. Yesu nër vu bë, “Nġaa sën bë gwevonġ lo, og gwevonġ pevis.” \v 28 Lom sir pin sën medo denegga nos los reggu saga lo sir ti su raḳ ġaġek sën Yesu nër agi degwa ni rë. \v 29 Deraḳ ni bë Yudas neġin jej-monë-yi, lom vahi kwaj nevo bë maḳ Yesu nër vu bë na baġo nos-buk-vabuung-yi borot. Ma, maḳ nër vu bë bo nġaa vu alam sën deneraḳ vu in nġaa lo. \v 30 Log Yudas gga nos teka saga ggovek, log pevis meto meyah dobnë. To meyah log buk loḳ. \s1 Horek Mewis Ti \p \v 31 Yudas to meyah dobnë ggovek, log Yesu nër bë, “Gwëbeng Mehönon Nalu niwëëk los arë böp töḳ yam ranġah ggovek ya, log Mehönon Nalu vonġ bAnutu niwëëk los arë böp töḳ yam ranġah ving. \v 32 Yönon, vonġ bAnutu niwëëk los arë böp töḳ yam ranġah, om Anutu rëḳ gevonġ beMehönon Nalu niwëëk los arë böp natöḳ nam ranġah geving, om vonġin gevonġ pevis. \v 33 Naluġ lo! Sa medo geving ham teka rë, loḳ ham rëḳ sero sa nabë sën senër vu alam Yuda wirek lo nebë, ‘Ham su yoh vu bë rëḳ na nyëġ sën sëḳ na-ë rë.’ \v 34 Sa bë bo horek mewis ti vu ham nabë: Ham ahëmin geving ham. Ham ahëmin geving ham nabë sën sahëġ neving ham lo. \v 35 Bë ham ahëmin geving ham nabë sënë, og rëḳ alam pin dejaḳ ni nabë sa hur ham.” \s1 Yesu Nër Vu Pita Bë Rëḳ Dah Yi Vun \r (Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lk 22:31-34) \p \v 36 Loḳ Simon Pita loḳ tepëḳ vu yi bë, “Mehöböp, rëḳ ġena tena?” Lom Yesu nër yah vu bë, “Su ġeyoh vu bë rëḳ ġesepa sa meġenam nyëġ sën sena-ë rë. Gaḳ nahub rë, loḳ rëḳ ġetamuin sa.” \v 37 Rëḳ Pita nër bë, “Mehöböp! Sa su rëḳ sepa honġ mena pehi rë in va? Sëḳ nadiiḳ in honġ!” \p \v 38 Lob Yesu nër yah bë, “Rëḳ ġenadiiḳ in sa yönon-a? Sa nanër vu honġ yönon rot nabë pehi sënë og ḳöḳrëëh su rëḳ ngu rë, log rëḳ ġedah sa vun beron löö!” \c 14 \s1 Yesu Neli Hil Ya Vu Anutu \p \v 1 “Ham su ġöneng in ham. Ham ayomin na timu vu Anutu, gayomin nam timu vu sa geving. \v 2 Amaġ yi begganġ los ayo nġahiseḳë neggëp. Bë nama, og sa su rëḳ nanër vu ham wirek nabë sena ġero nyëġ vu ham rë. \v 3 Rëḳ nyëġ neggëp, om sën sena ġero vu ham govek rë, loḳ mëm senom meġaḳo ham jaḳ geving sa in nyëġ sën sa medo lo, og ham rëḳ medo geving. \v 4 Log nyëġ sën sa bë na lo, og ham raḳ yi aggata ni ggovek.” \p \v 5 Rëḳ Tomas nër yah vu yi bë, “Mehöböp, ġena tena? He duġin! Lob he rëḳ ajaḳ aggata saga ni nabë va?” \p \v 6 Lom Yesu nër vu yi bë, “Aggata sa, geġaġek anon los mala-tumsën degwa sa. Mehöti su rëḳ noh aggata ngwë mena vu Amaġ rë, gaḳ rëḳ nama! Gaḳ yiḳ senġo timu. \v 7 Bë ham jaḳ sa niġ, og ham raḳ Amaġ ni ving. Gwëbeng ham raḳ ni, in ham lë yi ggovek.” \p \v 8 Rëḳ Pilip nër yah vu bë, “Mehöböp, ġetato Amam vu he, loḳ mëm he kwamin vesa.” \p \v 9 Rëḳ Yesu nër yah vu bë, “Pilip! Sa nado hus adingseḳë rot ving ham, rëḳ nġo ġenahën gesu ġeraḳ sa niġ rë? Alam sën delë sa lo, og yiḳ nebë delë Amaġ. Ma ġenër bë ‘Ġetato Amam vu he’ in va? \v 10 Ma su ġevonġ ving bë Amaġ nedo loḳ sa gesa nado loḳ Amaġ rë? Ġaġek sën sa nanër vu ham lo, og sa su nehevonġ yoh vu senġo kwaġ rë, gaḳ Amaġ sën nedo loḳ sa lo yö nevonġ yi huk. \v 11 Ham gwevonġ geving sa ġaġek sënë nabë sa nado loḳ Amaġ, gAmaġ nedo loḳ sa! Bë nama, og ham kwamin bo huk pin sën sa nehevonġ lo, lom ham gwevonġ geving saga. \v 12 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Bë mehöti ayo nam timu vu sa, og yiḳ rëḳ gevonġ huk pin nabë sën sa nehevonġ agi geving. Log rëḳ gevonġ huk böpata rot kesuu sehöġ, in sa nayah vu Amaġ. \v 13 Log nġaa pin sën ham kwetaġ in jaḳ sarëġ lo, og sëḳ ġevonġ vu ham, in sa ġevonġ bAmaġ niwëëk los arë böp natöḳ nam ranġah nabë saga. \v 14 Bë ham kwetaġ in nġaa jaḳ sarëġ, og sëḳ ġevonġ vu ham.” \s1 Yesu Nër Bë Rëḳ Gevonġ Anon Vabuung Nam \p \v 15 “Bë ham ahëmin geving sa, og rëḳ ham sepa doḳ sa horek. \v 16 Lob sëḳ ḳetaġ na vu Amaġ, lob rëḳ gevonġ ham Mehö ngwë nam in ġadu ham los gevonġ niwëëk vu ham, gerëḳ medo geving ham degwata los degwata. Mehö sënë yiḳ yi Anon Vabuung beġaġek anon ala yi. \v 17 Alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo, og su deyoh vu bë degeḳo yi rë, in su delë yi bederaḳ ni rë. Rëḳ hameḳ ham raḳ ni. In nedo ving ham, geloḳ nedo ham ayomin. \v 18 Sa su rëḳ ġevuu ham meham medo kwetul doḳ nabë hur meten rë. Gaḳ sëḳ nom vu ham. \v 19 Buk su hus ading rë galam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo pin su rëḳ degelë sa gökin rë, gaḳ hameḳ rëḳ gwelë sa. Sa nado malaġ-tumsën, om ham rëḳ medo malamin-tumsën geving. \v 20 Doḳ buk saga og ham rëḳ jaḳ ni nabë sa nado loḳ Amaġ, geham nedo loḳ sa, gesa nado loḳ ham. \v 21 Mehöti sën geḳo sa horek mesepa doḳ nivesa lo, og mehö sënë ahë neving sa. Lom bë mehöti ahë geving sa, og Amaġ rëḳ ahë geving yi, gesahëġ geving yi geving, gesëḳ tateḳin sa vu yi bejaḳ sa niġ.” \p \v 22 Yesu nër nebë sënë, lom mehö ngwë arë nebë Yudas, saga su Iskariot rë, nër vu Yesu bë, “Mehöböp, ġenër va saga? Sën bë ġetato honġ ranġah vu he gesu rëḳ ġetato honġ vu alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo rë-ë? Saga nabë va?” \p \v 23 Loḳ Yesu nër yah vu bë, “Bë mehöti ahë geving sa, og rëḳ sepa doḳ sa ġaġek megero, lob mëm Amaġ rëḳ ahë geving yi, galu rëḳ anam medo geving yi. \v 24 Mehöti bë su ahë geving sa rë, og su rëḳ sepa doḳ sa ġaġek rë. Ġaġek sën ham nenġo lo, og su senġo ti sa nġaa rë, gaḳ yam ggëp Amaġ sën vonġ sa meseyam lo. \v 25 Sa nahën nado ving ham gesenër ġaġek sënë vu ham. \v 26 Gaḳ Mehö sën doḳ vu ham anon lo, sagaḳ Anon Vabuung sën Amaġ rëḳ gevonġ nom los sa niġ wëëk doḳ nah sa böġ lo, og rëḳ tateḳin nġaa pin vu ham los bër ham kwamin jaḳ beham kwamin bo nġaa pin sën senër vu ham. \v 27 Sa bë na jaḳ om sa ġevonġ beham ayomin geto revuh. Sa nehevonġ beham ayomin neto revuh nebë sën sayoġ neggëp revuh lo. Alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo, og su deyoh vu bë degevonġ beham ayomin geto revuh rë, gaḳ saḳ seyoh vu om sa nehevonġ. Om mëm ham su newamin jaḳ, geham su ġöneng in ham. \v 28 Ham nġo sa ġaġek sën senër vu ham bë sa ġevuu ham gesena rëḳ sëḳ nom vu ham. Bë ham ahëmin neving sa, og ham kwamin vesa in sa naya vu Amaġ, in Amaġ og böp bekesuu sa. \v 29 Ġaġek sënë yö nahën gesa nanër vu ham namuġin, in nabë anon jaḳ og ham jaḳ ni. \p \v 30 Sa su rëḳ nanër ġaġek panġsën rot vu ham rë, in dob sënë ala nipaya vonġin berup, rëḳ mu su yoh vu bë rëḳ kepë sa rë. \v 31 Sa bë alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo dejaḳ ni nabë sahëġ neving Amaġ, gesa nehevonġ nġaa yoh vu ġaġek sën Amaġ vonġ vu sa meseyam in lo. Om ham kwedi jaḳ mehil ana!” \c 15 \s1 Yesu Nër Bë Tu Wain Jes Degwa \p \v 1 “Wain jes degwaseḳë soġek sa, gAmaġ tu wain ala. \v 2 Sa nemaġ pin sën su denesis anoj rë lo, og Amaġ neketöv vër menetë ya, gesa nemaġ nivesa pin sën denesis anoj lo, og neketöv dus genetonġin, in bë dengis anoj nġahiseḳë rot. \v 3 Lob ġaġek sën senër vu ham ggovek lo, tonġin ham ggovek ya nebë saga. \v 4 Ham medo doḳ sa, loḳ mëm sëḳ medo doḳ ham. Bë ham su medo doḳ sa rë, og ham su rëḳ ngis anomin rë. Sa tahu raḳ nema sën su raḳ nare jes rë lo, in saga su yoh vu bë ngis anon rë. \v 5 Wain jes sa, genema ham. Mehöti sën nedo loḳ sa gesa nado loḳ yi lo, og rëḳ ngis anon nġahiseḳë rot. Bë sa su medo geving ham rë, og ham su yoh vu bë rëḳ gwevonġ nġaa ti niröp rë. \v 6 Mehöti bë su medo doḳ sa rë, og rëḳ mala nama nabë wain nema sën deneketöv vër benebebov ya lob denesupin beya denevesi raḳ ya nengwah lo. \p \v 7 Nabë ham medo doḳ sa gesa ġaġek medo doḳ ham yönon, lom nabë ham ahëmin geving nġaa ti bekwetaġ, og rëḳ ham gweko. \v 8 Bë ham ngis anomin nġahiseḳë, og saga rëḳ geḳo Amaġ arë jaḳ los tato niwëëk, lob ham rëḳ natu sa hur. \v 9 Sahëġ neving ham nebë sën Amaġ ahë neving sa, om ham su gwetah ham vër in sa ahëġ-vingsën saga. \v 10 Bë ham sepa doḳ sa horek, og sëḳ ahëġ geving ham panġsën, nabë sën sa nesepa loḳ Amaġ yi horek, gahë neving sa panġsën lo. \v 11 Senër ġaġek pin sënagi yök vu ham, in bë ham kwamin vesa nabë sa, beham kwamin-vesasën gërin ham ayomin los dahis. \p \v 12 Sa horek nebë: Ham ahëmin geving ham nabë sën sahëġ neving ham. \v 13 Mehöti bë nadiiḳ doḳ nah yi alam lo bej, og ahë neving sir kesuu sën mehönon pin ahëj neving hir alam lo. \v 14 Log nabë ham sepa doḳ sa horek sën sevo vu ham lo, og ham tu salam yönon. \v 15 Om sa su rëḳ nanër ham gökin nah nabë sa hur meris ham rë, in hur meris og sir duġin huk sën alaj kwa nevo bë gevonġ lo. Gaḳ senër ham bë ham tu sa alam soġek, in nġaa pin sën sa nehanġo ggëp Amaġ lo, og senër ranġah vu ham ggovek ya. \v 16 Ham su hooin sa raḳ rë, gaḳ sehooin ham raḳ mehevonġ ham ya in bë ham ngis anomin nġahiseḳë beham anomin saga medo degwata. Lom nabë ham kwetaġ nġaa ti jaḳ sarëġ vu Amaġ, og rëḳ bo vu ham. \v 17 Lob sa horek nebë sënë: Ham ahëmin geving ham!” \s1 Yesu Nër Bë Alam Sën Denesepa Loḳ Aggata-dob-yi Lo Rëḳ Degevonġ Beġö Vu Yesu Yi Alam \p \v 18 “Alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo, bë ahëj sengën vu ham, og ham jaḳ ni nabë ahëj sengën vu sa nebë saga muġin. \v 19 Bë ham degwa vu dob, og rëḳ alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo ahëj geving ham, in ham los degwa timu. Rëḳ ma geham su degwa vu dob rë. Sehooin ham raḳ loḳ alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo, om sën ahëj sengën vu ham. \v 20 Ham kwamin bo ġaġek sën senër vu ham lo bë: Hur ti su kesuu ala rë. Dedeġinengin sa raḳ nġaa maggin, om rëḳ dedeġinengin ham jaḳ nġaa maggin nabë saga geving. Gaḳ bë desepa doḳ sa ġaġek, og rëḳ desepa doḳ ham ġaġek geving. \v 21 Rëḳ mu mehönon rëḳ degevonġ nij paya vu ham in salam ham, in su deraḳ Mehö sën vonġ sa meseyam lo ni rë. \v 22 Bë sa su nam nanër ġaġek ranġah vu sir rë, og su rëḳ degeruu demij vu sa benġaa nipaya gëp vu sir rë. Rëḳ seyam nër vu sir, om gwëbeng sënë su yoh vu bë dedahun jaḳ hir nġaa nipaya rë. \v 23 Mehöti bë gelë sa paya, og nelë Amaġ paya ving nebë saga. \v 24 Nġaa böp böp sën mehöti su vonġ wirek rë lo, bë sa su nam ġevonġ medegelë rë, og su rëḳ degeruu demij vu sa benġaa nipaya gëp vu sir rë. Rëḳ delë bë sa nehevonġ nġaa böp nġahiseḳë nebë sënë, lom nahën denelë alu Amaġ paya. \v 25 Nebë saga in bë ġaġek sën dekevu meneggëp loḳ hir horek lo anon jaḳ nabë: Denelë sa paya meris mu gedegwa ma. \v 26 Lob Mehö-dok-vu-ham, Anon Vabuung ġaġek-anon-yi sën yam vu Amaġ lo, sën sëḳ ġevonġ vu Amaġ menom vu ham lo, og rëḳ tateḳin sa degwa. \v 27 Geham rëḳ tateḳin sa degwa ranġah nabë saga geving, in ham nedo ving sa vu muġinsën mejom ahon menedo. \c 16 \p \v 1 Senër ġaġek sënë vu ham in bë ham su bës bemalamin nama. \v 2 Alam rëḳ dejuuk ham in hir dub-supinsën-yi, gebuk rëḳ berup lob dengis ham beham nadiiḳ, gerëḳ degekuung nabë sagaḳ denevonġ Anutu yi huk. \v 3 Rëḳ degevonġ nġaa saga pin in su deraḳ Amaġ ni rë, besu deraḳ sa niġ rë. \v 4 Om senër ġaġek saga vu ham vorot, in nabë buk saga natöḳ vu ham, og ham kwamin bo nah ġaġek sën senër vu ham lo.” \s1 Yesu Tateḳin Anon Vabuung Yi Huk \p \v 5 “Vu muġinsën sa su nër ġaġek nebë sënë vu ham rë, in sa nahën nado ving ham. Log gwëbeng sa bë nah mena vu Mehö sën vonġ sa meseyam lo, rëḳ ham ti su loḳ tepëḳ in sa bë, ‘Ġëya tena?’ rë, gema. \v 6 Senër ġaġek saga vu ham gwëbeng, lob ham ayomin maggin rot. \v 7 Rëḳ sa nanër ġaġek anon sënë vu ham bë sa nayah in bë doḳ vu ham. Bë sa su nah rë, og ham Mehö sën doḳ vu ham lo su rëḳ nom vu ham rë. Gaḳ senah loḳ mëm sëḳ ġevonġ nom vu ham. \v 8 Mehö saga rëḳ nam, lob rëḳ tateḳin vu alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo nabë nġaa nipaya neggëp vu sir, genġaa nivesa neggëp vu sa, lob rëḳ tateḳin nabë nyëvewen rëḳ natöḳ vu sir. \v 9 Rëḳ tateḳin nabë nġaa nipaya neggëp vu sir in su ayoj neyam timu vu sa rë. \v 10 Gerëḳ tateḳin nabë nġaa nivesa neggëp vu sa, in seyah meya vu Amaġ geham su nelë sa ggökin yah rë. \v 11 Gerëḳ tateḳin nabë denatöḳ vu nyëvewen in Anutu nër ggovek bë dob sënë ala nipaya rëḳ natöḳ vu yi nġaa nipaya nyëvewen. \v 12 Sa ġaġek nġahiseḳë rot sën sa bë nanër vu ham lo neggëp, rëḳ ham nahën gesu yoh vu bë ham jaḳ ni venuh rë. \v 13 Gaḳ mëm Anon Vabuung ġaġek-anon-yi nam lo, lob mëm rëḳ tateḳin ġaġek anon los dahis vu ham beham jaḳ ni. In su rëḳ nanër yö yi ġaġek rë. Gaḳ ġaġek sën nġo lo, sën rëḳ nanër, gerëḳ nanër ġaġek sën nahën gesu anon raḳ rë lo ranġah vu ham borot. \v 14 Rëḳ geḳo sarëġ jaḳ, in rëḳ geḳo ġaġek vu sa benom nanër ranġah vu ham. \v 15 Amaġ yi nġaa pin tu sa nġaa, om sën senër raḳ Mehö saga bë rëḳ geḳo ġaġek vu sa menom nanër ranġah vu ham.” \s1 Yesu Nër Bë Ayoj Maggin Rëḳ Gërin Natu Kwaj Vesa \p \v 16 “Buk su rëḳ hus ading rë lob ham su yoh vu bë rëḳ gwelë sa rë, log buk su rëḳ hus ading rë gaḳ ham rëḳ gwelë sa gökin.” \p \v 17 Lob yi hur maluh lo yö deloḳ tepëḳ vu sir bë, “Nenër ġaġek va sënë? Bë, ‘Buk su rëḳ hus ading rë lob hil su ayoh vu bë rëḳ ġalë yi rë, log buk su rëḳ hus ading rë lob hil rëḳ ġalë yi gökin-ë.’ Log nër ving bë neya vu Ama-ë? \v 18 Nër bë buk su rëḳ hus ading rë sënë degwa nebë va? Hil duġin yi ġaġek saga!” \p \v 19 Lom Yesu raḳ ni bë denevonġin bë dedoḳ tepëḳ in yi, lom nër vu sir bë, “Ham neloḳ tepëḳ in ham in sa ġaġek saga sën senër bë buk su rëḳ hus ading rë lob ham su yoh vu bë rëḳ gwelë sa rë, log buk su rëḳ hus ading rë lob ham rëḳ gwelë sa gökin. \v 20 Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Ham rëḳ ngu böpata, gekwamin paya paya, galam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo rëḳ kwaj vesa. Ham rëḳ kwamin paya, rëḳ mu ham kwamin paya saga rëḳ gërin natu kwamin vesa. \v 21 Avëh ti bë bimeng in geḳo nalu, og ayo maggin rot in vanë töḳ vu yi, loḳ nabë mëm geḳo nalu govek lo, og mëm su rëḳ kwa bo vanë lo gökin nah rë, gaḳ kwa vesa in ḳo nalu metu yi nġaa ggovek ya. \v 22 Lob ham nebë saga. Ham ayomin maggin gwëbeng, rëḳ sëḳ ġalë ham gökin, lob mëm ham rëḳ kwamin vesa rot gemehönon su deyoh vu bë degevonġ beham kwamin paya gökin nah rë. \v 23 Vu buk agu ham su rëḳ doḳ tepëḳ in nġaa ti nah vu sa rë. Sa nanër vu ham yönon rot nabë: Bë ham kwetaġ nġaa ti vu Amaġ jaḳ sarëġ, og rëḳ gevonġ vu ham. \v 24 Wirek ham su kwetaġ nġaa ti raḳ sarëġ rë. Bë ham kwetaġ, og ham rëḳ gweḳo lom ham kwamin vesa rot.” \s1 Yesu Kesuu Nġaa-dob-yi Pin \p \v 25 “Senër ġaġek pin sënë vu ham raḳ ġaġek peggirinsën mu. Gaḳ buk vonġin berup, lob sa su rëḳ nanër vu ham jaḳ ġaġek peggirinsën gökin rë, gaḳ sëḳ nanër Amaġ degwa gëp ranġah vu ham. \v 26 Lob buk saga bë berup, og rëḳ ham kwetaġ nġaa vu yi jaḳ sarëġ. Sa su nër bë sëḳ ḳetaġ vu Amaġ in ham rë, \v 27 in Amaġ yö kwa pesivin ham, in ham ahëmin neving sa geham vonġ ving bë sa nado vu Anutu beseyam. \v 28 Sa nado ving Amaġ beseluḳ yam dob. Log sa hevonġin ġevuu dob sënë, gesenah mena vu Amaġ gökin.” \p \v 29 Lob yi hur maluh denër yah vu yi bë, “Kë! Mëm gwëbeng ġenër neggëp ranġah, gesu ġenër raḳ ġaġek peggirinsën rë. \v 30 Gwëbeng he raḳ ni ggovek bë ġeraḳ nġaa pin ni meġenedo. Su honġ duġin mehönon hir tepëḳ rëḳ mehö la denër vu honġ rë. Sënë vonġ behe hevonġ ving bë Anutu vonġ honġ yam.” \p \v 31 Lom Yesu nër yah vu sir bë, “Gwëbeng ham vonġ ving sa? \v 32 Om ham gwenġo rë! Buk dus raḳ, lob töḳ yam ggovek ya, geham rëḳ kwetëḳin beham ti ti nah mena bömin, gesenġo perurek timu rëḳ medo. Rëḳ sa su perurek timu nġo rëḳ medo rë, in Amaġ nedo ving sa. \v 33 Senër ġaġek pin sënë vu ham in bë ham kwamin bo sa gemëm ayomin geto revuh. Vu dob sënë nġaa maggin rëḳ deġinengin ham, rëḳ mu ham su newamin jaḳ, in sa ḳepë dob sënë ala nipaya ya ggovek ya.” \c 17 \s1 Yesu Jom Raḳ In Yi Hur Maluh \p \v 1 Yesu nër saga ggovek log varah mala raḳ yaġek gejom raḳ bë: \pi1 “Amaġ, buk verup ggovek ya, om ġetato nalum niwëëk los arë böp natöḳ nam ranġah in lob mëm nalum gevonġ benim wëëk los arëm böp natöḳ nam ranġah. \v 2 Ġevonġ besetu mehönon pin alaj in bë sa ġevonġ balam pin sën ġevonġ sir vu sa lo demedo malaj-tumsën degwata los degwata. \v 3 Log nabë dejaḳ nim nabë Anutu anon perurek timu honġ, los dejaḳ Yesu Kerisi sën ġevonġ yam lo ni, og saga rëḳ gevonġ bedemedo malaj-tumsën degwata los degwata. \v 4 Sa hevonġ benim wëëk los arëm böp töḳ yam ranġah vu dob, gesa semu huk sën ġevonġ vu sa bë sa ġevonġ lo ggovek ya. \pi1 \v 5 O Amaġ, gwevonġ besa niġ wëëk los arëġ böp natöḳ nam ranġah gökin nabë sën neggëp ranġah wirek loḳ buk sën sa nado ving honġ gedob yö nahën lo. \pi1 \v 6 Sa tateḳin honġ degwa ranġah vu mehönon sën ġehooin sir raḳ vu sa vu dob lo. Honġ alam saga, loḳ ġevonġ sir vu sa, lom desepa loḳ honġ ġaġek. \v 7 Lob gwëbeng deraḳ ni ggovek ya bë nġaa pin sën ġevonġ vu sa lo, og yö yam vu honġ timu. \v 8 In ġaġek sën ġevo vu sa lo, og sevo vu sir bedeḳo raḳ bedevonġ ving rot bë sa vu honġ meseyam. Bedevonġ ving bë ġevonġ sa yam. \v 9 Sejom raḳ in sir sënë. Sa su jom raḳ in alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo rë, gaḳ sejom raḳ in sir sën ġevo vu sa lo, in honġ alam sir. \v 10 Salam pin tu honġ nġaa, gehonġ alam pin tu sa nġaa, lob sir pin sënë detato sa niġ wëëk los arëġ böp ranġah. \pi1 \v 11 Sa su rëḳ medo dob rë, gaḳ sir yö rëḳ demedo gesenök vu honġ. O Amaġ Vabuung! Gweġin alam sën ġevonġ vu sa lo jaḳ nim wëëk, in demedo jevuh ti nabë sën alu nado revuh ti agi. \v 12 Sën sa nahën nado ving sir lo, og sa neheġin sir sën ġevonġ vu sa lo raḳ nim wëëk. Sa neheġin sir rot gesir ti su mala ma rë, gaḳ yiḳ mehö nipaya timu sën vonġin mala nama lo, saga mala maya veröḳ yi, in ġaġek sën neggëp loḳ honġ ḳapiya lo anon jaḳ. \v 13 Gwëbeng sënë sa bë nök vu honġ, rëḳ sa nanër ġaġek sënë vu dob in sir pin kwaj vesa rot nabë sa. \v 14 Sevo honġ ġaġek vu sir, lob alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo delë sir paya in su denesepa loḳ aggata-dob-yi rë nebë sën sa su nesepa loḳ aggata-dob-yi rë lo. \v 15 Sa su ḳetaġ vu honġ bë gweḳo sir vër in dob rë, gaḳ sa ḳetaġ vu honġ bë gweġin sir vu Mehö Nipaya. \v 16 Sir og su denesepa loḳ aggata-dob-yi rë, nebë sën sa su nesepa loḳ aggata-dob-yi rë lo. \v 17 Gwevonġ bedejaḳ ġaġek anon ni venuh, loḳ mëm rëḳ denatu honġ hur niröp jaḳ saga, in honġ ġaġek og ġaġek anon. \v 18 Sa hevonġ sir medeneya vu alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo, nebë sën ġevonġ sa meseyam vu alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi agi. \v 19 Sa dahun sa besetu honġ hur niröp in bë sedoḳ vu sir bedejaḳ ġaġek anon ni venuh medenatu honġ hur niröp nabë saga geving. \v 20 Sa su ḳetaġ in sir sënë mu rë, gaḳ sa ḳetaġ in alam sën rëḳ degenġo hir ġaġek bayoj nam timu vu sa lo ving. \pi1 \v 21 O Amaġ! Gwevonġ sir pin demedo jevuh ti nabë sën ġenedo loḳ sa, gesa nado loḳ honġ lo, lob hil pin medo jevuh ti, in alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo dejaḳ ni medegevonġ geving nabë ġevonġ sa meseyam. \v 22 Log nim wëëk sën ġevo vu sa lo, og sevo vu sir in demedo jevuh ti nabë sën alu nado revuh ti agi. \v 23 Sa nado loḳ ayoj nebë sën ġenedo loḳ sayoġ lo, in bë demedo jevuh ti borot, galam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo dejaḳ ni nabë ġevonġ sa meseyam, los dejaḳ ni nabë ahëm neving sir nebë sën ahëm neving sa. \pi1 \v 24 O Amaġ! Ahëm neving sa wirek loḳ buk sën dob yö nahën gesu ġetunġ rë lo rot, lob ġevonġ nim wëëk los arëm böp vu sa, om sa bë salam sën ġevonġ vu sa lo demedo geving sa doḳ nyëġ sën sëḳ medo doḳ lo in degelë sa niġ wëëk los arëġ böp saga. \pi1 \v 25 O Amaġ, Mehö yohvu! Alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo su deraḳ nim rë, gaḳ sa og seraḳ nim gesir sënë deraḳ ni bë ġevonġ sa meseyam. \v 26 Senër honġ degwa vu sir, gesëḳ medo nanër. In ahëvingsën na menoh vu sir geving nabë sën ahëm neving sa lo, log sa medo doḳ ayoj.” \c 18 \s1 Yudas Nër Yesu Ranġah Vu Alam-beġö-yi \r (Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lk 22:47-53) \p \v 1 Yesu jom raḳ ggovek log to meya ving yi hur maluh meya devaseḳ bël Kidron, meya deto huk oliv* yi ti ggëp nyëġ saga. Lob Yesu losho yi hur maluh ya deluḳ ya. \v 2 Log Yudas sën nër yi ranġah lo, yö raḳ huk saga ni vorot, in Yesu losho yi hur maluh denesupin sir ggëp saga buk nġahi. \v 3 Lob ḳo alam-beġö-yi yu ti ving alam-deneḳo-seriveng hir ggev lo hir hur los Parisai* lo hir hur la bedeya huk saga. Detaggi nengwah los ram bedeḳo nġaa-beġö-yi sepa. \v 4 Yesu raḳ nġaa pin sën vonġin natöḳ vu yi lo ni vorot, lom ya vu sir meloḳ tepëḳ bë, “Ham nesero re?” \v 5 Rëḳ denër yah vu bë, “Yesu Nasaret!” \p \v 6 Lom Yesu nër yah vu sir bë, “Sa lo sënë!” Lob Yudas sën tato yi ranġah lo nare ving sir. Yesu nër vu sir bë, “Sa lo sënë!”, lom deyah raḳ demij medekepë meya deneggëp dob. \v 7 Lom Yesu loḳ tepëḳ in sir ggökin bë, “Ham nesero re?” Loḳ denër yah bë, “Yesu Nasaret!” \v 8 Loḳ Yesu nër yah bë, “Senër vu ham ggovek ya bë yiḳ sa lo sënë! Nabë ham nesero sa, og ham gwevonġ alam sënë geto dena.” \v 9 Nër bë saga in yi ġaġek sën nër vorot lo anon jaḳ nabë, “Sir sën ġevonġ sir vu sa lo, og sir ti su rëḳ mala nama rë.” \p \v 10 Lom Simon Pita neḳo paëp-yu-anil ti sepa, lob tur vër besap alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp yi hur maluh ti nenga ris vesa ya. \v 11 Hur maluh saga arë nebë Malkus. Rëḳ Yesu nër vu Pita bë, “Ġejöp honġ paëp doḳ nah newis. Ma ġekuung bë sëḳ noh nenga in nġaa maggin sën Amaġ vonġ sa yam in lo?” \s1 Deḳo Yesu Ya Vu Anas \p \v 12 Log alam-beġö-yi yu ti saga losho alaj, galam Yuda hir hur lo, medejom Yesu ahon gededuu yi. \v 13 Lob deḳo ya vu Anas atov muġin. In alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp wirek, rëḳ ggen Kayapas loḳ yah ben benedo loḳ nġebek sagi. \v 14 Lob yiḳ Kayapas sënë sën nër vu alam Yuda wirek lo bë, “Bë mehö timu nadiiḳ doḳ nah alam pin bej, og mëm nivesa.” \s1 Pita Lah Yi Vun \r (Mt 26:69-70; Mk 14:66-68; Lk 22:55-57) \p \v 15 Simon Pita luho hur maluh ngwë detamuin Yesu medeya. Loḳ alam-deneḳo-seriveng hir ggev raḳ hur maluh ngwë saga ni, in mewa ma nġaa ti, lom loḳ ya alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp saga yi begganġ tete ayo ving Yesu. \v 16 GePita nare dobnë. Loḳ hur maluh ngwë sën alam-deneḳo-seriveng hir ggev raḳ ni lo to meyah menër vu avëh sën neġin veluung avi lo, log ḳo Pita meluho deloḳ ya. \v 17 Lob avëh sën neġin veluung avi lo loḳ tepëḳ vu Pita bë, “Maḳ mehö saga yi hur maluh ti honġ-a?” Rëḳ bë, “Saḳ ma!” \p \v 18 Log nyëġ ayööng, om alam-deneḳo-seriveng hir hur losho alam ahëvavu sën denemalajin nyëġ lo devev nengwah medetetup mevare denevenguh. Lom Pita ya nare menevenguh ving sir. \s1 Alam-deneḳo-seriveng Hir Ggev Böp Loḳ Tepëḳ In Yesu \r (Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Lk 22:66-71) \p \v 19 Log alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp loḳ tepëḳ in Yesu yi hur maluh los yi ġaġek sën nenër vu mehönon lo. \v 20 Rëḳ Yesu nër yah vu bë, “Sa nanër ġaġek vu mehönon pin menado ranġah, gesa nanër loḳ dub-supinsën-yi pin, geloḳ dub-vabuung-böp sën alam Yuda denesupin sir loḳ lo. Sa su nanër ġaġek menalah vun in ham rë. \v 21 Om su ġedoḳ tepëḳ in sa, gaḳ ġedoḳ tepëḳ in sa ġaġek vu alam sën denenġo sa ġaġek lo rë, in denġo mederaḳ ni.” \p \v 22 Vare nenër ġaġek saga, lob ahëvavu sën denevonġ huk medenare lo ti petap Yesu nenga genër bë, “Su ġenanër ġaġek nabë saga vu alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp!” \v 23 Rëḳ Yesu nër yah vu bë, “Nabë senër ġaġek ti paya, og ġenanër ranġah nabë senër tena paya. Ma nabë senër yoh vu, rëḳ nebë va sën ġesis sa meris mu-ë?” \p \v 24 Deduu Yesu ggovek benahën nare los aggis, log Anas vonġ yah vu alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp Kayapas. \s1 Pita Lah Yi Vun Ggökin \r (Mt 26:71-75; Mk 14:69-72; Lk 22:58-62) \p \v 25 Log Simon Pita vare nevenguh nengwah lom denër vu yi bë, “Maḳ yi hur maluh ti sën honġ-ë?” Rëḳ Pita lah yi vun bë, “Saḳ ma!” \p \v 26 Lob alam-deneḳo-seriveng hir ggev böp yi hur ti sën Pita sap nenga ris ya lo ġadë ma nġaa ti verup nër bë, “Maḳ sa halë honġ sënë. Sën ġenare ving yi loḳ huk anon agu lo?” \v 27 Rëḳ Pita lah yi vun ggökin yah bë, “Saḳ ma!”, lob pevis beḳöḳrëëh su. \s1 Deḳo Yesu Ya Vu Pilatus \r (Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lk 23:1-5) \p \v 28 Loḳ heng to, lom deḳo Yesu ggëp Kayapas yi begganġ beto deya Prëtoryam (sën nebë kiap böp yi begganġ). Rëḳ alam Yuda su deloḳ ya Prëtoryam ving Yesu rë, in deneggöneng in alam Rom hir begganġ saga in bë rëḳ gevonġ benij paya jaḳ, lob su deyoh vu bë dega nos-ggöksën-yi rë. \v 29 Nebë saga lom Pilatus to meya dobnë vu sir menare malaj genër bë, “Ham nër ġaġek va raḳ mehö sënë?” \p \v 30 Lom denër yah vu bë, “Mehö saga bë su yi mehö nipaya rë, og he su rëḳ ġaḳo yi manam vu honġ rë!” \v 31 Rëḳ Pilatus nër yah bë, “Maam ham gweḳo nök megwenġo yi ġaġek noh vu ham horek!” Rëḳ denër bë, “Ham alam Rom ham horek nërin he bë he su ayoh vu bë rëḳ angis mehönon bedenadiiḳ rë.” \v 32 Nebë saga in bë Yesu yi ġaġek sën nër bë rëḳ nadiiḳ jaḳ ḳelepeḳo* lo anon jaḳ. \p \v 33 Lom Pilatus loḳ yah Prëtoryam ggökin metahi Yesu yah meloḳ tepëḳ in bë, “Alam Yuda hir mehö-los-bengö honġ-a?” \p \v 34 Loḳ Yesu loḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Nġo kwam nevo ġaġek saga, ma mehö la denër vu honġ-a?” \p \v 35 Loḳ Pilatus nër yah vu yi bë, “O! Sa su Yuda ti rë! Honġ alam losho hir alam-deneḳo-seriveng lo hir ggev yö deḳo honġ yam vu sa. Ma ġevonġ va paya?” \p \v 36 Loḳ Yesu nër bë, “Su sa nyëġ neggëp dob sënë rë. Bë sa nyëġ gëp vu dob sënë, og rëḳ salam sën detamuin sa lo degevonġ beġö jaḳ sa, lom alam Yuda su deyoh vu bë rëḳ denajom sa ahon rë.” \p \v 37 Lom mëm Pilatus nër yah bë, “Om maḳ honġ mehö-los-bengöm ti yönon-a?” Rëḳ Yesu nër yah bë, “Ġenër yoh vu! Sa mehö-los-bengöġ ti, rëḳ setu mehönon meluḳ yam dob in bë sa nanër ġaġek anon ranġah. Mehöti bë ġaġek anon gëp doḳ ayo, og rëḳ genġo sayeġ.” \v 38 Rëḳ Pilatus loḳ tepëḳ yah vu yi bë, “Ġaġek anon sagaḳ va?” \s1 Pilatus Nër Bë Denatul Brëm Na Yesu Betii Ḳelepeḳo \r (Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lk 23:13-25) \p Pilatus nër ġaġek saga ggovek, log to meyah dobnë menër vu alam Yuda bë, “Sa su töḳ vu ġaġek ti geneggëp vu mehö sënë rë. \v 39 Rëḳ mu ham nġo ham aggata neggëp bë sa ġaḳo mehöti bër in ḳarabus doḳ Buk-ggöksën-yi* benök vu ham. Om ham nanër rë, nabë ham vonġin bë sa ġaḳo ham alam Yuda ham mehö-los-bengö vër vu ham ma ma?” \v 40 Rëḳ detahi yah niḳelap vu bë, “Yiḳ ma! Gaḳ Barabas!” Barabas og mehö sën nesis alam geneggodeḳ hir nġaa lo. \c 19 \p \v 1 Lob Pilatus nër medejom Yesu ahon medeḳo meya deveek yi raḳ aggis. \v 2 Gemëm alam-beġö-yi detahu mehö-yurëmeḳ raḳ yi. Bededuu aggis niggin ggin tahu alam-los-bengöj hir madub gedetunġ raḳ yu, log deröp tob mala saġap loḳ yi, \v 3 log ya denare mala gedevonġ kewësën vu bë, “Alam Yuda hir mehö-yurëmeḳ! He haḳo honġ raḳ!” Log depetap yi. \p \v 4 Lob Pilatus to meyah dobnë ggökin menër bë, “Ham lë, sa hevonġin ġaḳo yi geto menam vu ham, in mëm ham nġo jaḳ ġaġek sën senër vu ham lo ni nabë sa su töḳ vu nipaya ti geneggëp vu yi rë.” \v 5 Lob mëm Pilatus ḳo Yesu los madub niggin ggin, betob mala saġap sën beto meya vu sir genër bë, “Ham lë! Mehö lo sënë!” \p \v 6 Lob alam-deneḳo-seriveng hir ggev los ahëvavu sën denemalajin nyëġ lo, delë yi lom detahi bë, “Ġengis yi jaḳ na ḳelepeḳo*! Ġengis yi jaḳ na ḳelepeḳo*!” Lom Pilatus nër yah vu sir bë, “Om ham nġo gweḳo yi nök mengis yi jaḳ na ḳelepeḳo*. In sa su töḳ vu nipaya ti geneggëp vu yi rë.” \p \v 7 Loḳ alam Yuda denër yah vu bë, “He horek neggëp lom horek saga sën nër bë nadiiḳ in ḳo yi raḳ benër yi nebë Anutu Nalu yi.” \p \v 8 Pilatus nġo ġaġek saga, lob ggöneng in yi panġsën rot, \v 9 lom loḳ yah Prëtoryam meloḳ tepëḳ in Yesu ggökin bë, “Ġeyam vu tena?” Rëḳ Yesu aye ma. \v 10 Lom Pilatus nër vu yi bë, “Su ġevengwënġ in sa rë? Ġeraḳ ni bë setu ala! Seyoh vu bë ġaḳo honġ vër, geseyoh vu bë ġevonġ honġ vu sir medengis honġ jaḳ na ḳelepeḳo*!” \p \v 11 Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Bë Anutu vu vavunë su ngoġek rë, og su rëḳ ġenatu ala rë. Nebë saga, om mehö sën vonġ sa loḳ yök nemam lo, saga sën vonġ nġaa nipaya sevöḳ honġ.” \p \v 12 Pilatus nġo ġaġek saga, lom tum kwa vo bë geḳo Yesu vër, rëḳ alam Yuda detahi ya niḳelap bë, “Bë gweḳo mehö saga vër, og su mehö-los-bengö Sisar* yi mehö honġ rë! Mehöti bë yö gooin yi jaḳ natu mehö-los-bengö, og neḳo yi raḳ bë kesuu Sisar*.” \v 13 Pilatus nġo hir ġaġek saga ggovek, lob ḳo Yesu meto meya geraḳ nedo sëa-ġaġek-yi ggëp nyëġ sën denenër bë Telig Ġelönġ lo. (Denenër ggëp Hibru ayej bë Gabata.) \p \v 14 Lob loḳ buk saga alam Yuda denesemu sir in bë dega nos Buk-ggöksën-yi*, gemëm siks krök monbuk lob Pilatus nër vu alam Yuda bë, “Ham gwelë ham mehö-los-bengö sënë!” \v 15 Rëḳ detahi yah niḳelap bë, “Gweḳo na! Gweḳo na! Ġengis yi jaḳ na ḳelepeḳo*!” Loḳ Pilatus loḳ tepëḳ in sir bë, “Ham vonġin bë sengis ham mehö-los-bengö jaḳ na ḳelepeḳo*?” Lob alam-deneḳo-seriveng hir ggev denër yah bë, “He hömin mehö-los-bengö ma, gaḳ yiḳ mehö-los-bengö Sisar* yö timu!” \v 16 Denër nebë saga, lob tum Pilatus lëëin Yesu loḳ yah nemaj in dengis yi jaḳ na ḳelepeḳo*. \s1 Desis Brëm Ya Yesu Vetii Ḳelepeḳo \r (Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lk 23:26-43) \p \v 17 Lom Yesu yö kerë yi ḳelepeḳo* raḳ gedeḳo yi medeya nyëġ sën denenër arë nebë Nyëġ Yuseḳë lo, (Hibru ayej nebë Golgota). \v 18 Lom ya desis yi raḳ ḳelepeḳo* ggëp sagu, bedesis mehö luu denare vahi vahi, geYesu nare vuheng. \p \v 19 Log Pilatus nër medekevu yi ġaġek raḳ neggëp ḳelepeḳo* yu nebë: \it YESU NASARET, ALAM YUDA HIR MEHÖ-LOS-BENGÖ\it*. \v 20 Lom nyëġ sën desis Yesu raḳ ya ḳelepeḳo* lo, neggëp dus vu nyëġ böp Yerusalem nenga, lom Yuda nġahiseḳë detevin ġaġek saga in dekevu loḳ ayej löö pin. Dekevu loḳ alam Yuda ayej, geloḳ alam Rom ayej, geloḳ alam Grik ayej. \v 21 Lom Yuda hir alam-deneḳo-seriveng hir ggev denër vu Pilatus bë, “Su ġekwevu nabë alam Yuda hir mehö-los-bengö, gaḳ kwevu nabë yö nenër yi nebë alam Yuda hir mehö-los-bengö.” \p \v 22 Loḳ Pilatus nër yah vu sir bë, “Ġaġek sën sa ḳevu aga lo, yö gëp jaḳ!” \p \v 23 Lob alam-beġö-yi desis Yesu raḳ ya ḳelepeḳo* ggovek, loḳ mëm yom devonġ yi tob ggelek sir ya yu lubeluu yoh vu sir. Rëḳ yi röpröp ading sën neröp ya ġebinë lo nahën neggëp, rëḳ devasu los ayo dahis vu kwa beya meto vaha. \v 24 Delë bë devasu nebë saga, om denër bë, “Hil su nakweeḳ, gaḳ hil ġetë ġelönġ mahen in nabë mehöti sën sevöḳ hil lo, og geḳo los dahis.” Devonġ nebë saga lob ġaġek sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo anon raḳ. Ġaġek sënë nebë: \q1 “Devonġ sa tob ggelek sir. \q2 Gedetë ġelönġ mahen in bë gooin mehöti jaḳ megeḳo sa röpröp.” \p \v 25 Lob Maria sën Yesu ata lo luho ari, geKlopas venë Maria, geMaria vu Magdala, beya denare dus vu Yesu yi ḳelepeḳo*. \v 26 Lob Yesu lë bë ata luho hur maluh* ti sën ahë neving yi panġsën lo denare, lom nër vu ata bë, “Avëh-e! Gwelë nalum saga!” \v 27 Log nër vu hur maluh saga bë, “Gwelë atam saga!” Lom loḳ buk saga hur maluh saga ḳo Yesu ata raḳ meya nedo ving yi ggëp ben. \s1 Yesu Diiḳ \r (Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Lk 23:44-49) \p \v 28 Lom mëm Yesu raḳ ni bë semu nġaa pin ggovek ya, lom nër bë, “Sayoġ nevev in bël!” in ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo anon jaḳ. \v 29 Lob wain ahëggin sën arë nebë vinegga lo nedo loḳ ġabum ti. Lom deḳo nġaa-ayo-sovinsën sën nedo loḳ loo lo ti, bededuu vetii nġesinġ ti mededaġoo luḳ gedevo ya verup loḳ avi. \v 30 Lob Yesu sesuvin log nër bë, “Sa semu nġaa pin ggovek ya!” Log kwa yun luḳ gelëëin anon ya. \s1 Alam-beġö-yi Depejëh Yesu Kweben \p \v 31 Loḳ buk saga alam Yuda denesemu sir in bë monbuk lob dega nos Buk-ggöksën-yi*, lom deketaġ vu Pilatus bë gevonġ alam-beġö-yi na dekeyëh lööho vahaj in denadiiḳ pevis, log dejuh navij geto. In bë mehönon navij su bare jaḳ ḳelepeḳo* doḳ Buk-sewahsën-yi*, in Buk-sewahsën-yi* saga böpata rot kesuu. \p \v 32 Lom alam-beġö-yi ya dekeyëh mehö luu sën lo ngwë vaha muġin, log devonġ ngwë sën nare vahi lo ving nebë saga. \v 33 Log deloḳ ya Yesu, rëḳ delë bë diiḳ ggovek ya, lom su desis vaha mekeyëh rë. \v 34 Rëḳ alam-beġö-yi ti pejëh Yesu kweben raḳ jeggevek lom ḳöḳ los bël keseh yam pevis. \v 35 Lom mehö sën lë nġaa agi raḳ mala lo, sën kevu, om yi ġaġek sagi yönon. Yö raḳ ni benenër ġaġek yönon in ham jaḳ ni geving begwevonġ geving. \v 36 Devonġ nebë sënë lob ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo anon raḳ. Sën nenër bë: \q1 “Seḳë ti su rëḳ keyëh rë.” \m \v 37 Gengwë neggëp bë: \q1 “Alam rëḳ malaj jaḳ mehö sën depejëh lo.” \s1 Debë Yesu Loḳ Ġelönġ Len \r (Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56) \p \v 38 Saga ggovek log Yesu yi hur maluh ti sën Yosep vu Arimatea, sën vonġ ving Yesu rëḳ mu neggöneng in alam Yuda hir ggev lom su nesepa loḳ Yesu ya ranġah rë lo. Yi saga sën ya ketaġ vu Pilatus bë juh Yesu nihel vër in ḳelepeḳo*, lom yoġekin beya meruh vër. \v 39 Lob Nikodemus ya ving, sën wirek ya vu Yesu loḳ buk lo. Lom ḳo nġaa reggu nivesa luu sepa, mesarömin luho revuh ti (denenër arëj nebë mur* los alos),\f + \fr 19:39 \ft Alos og vos reggu nivesa ti sën deneḳo medenerikin raḳ heljënġ in bë su nivë na.\f* bemaggin yoh vu 50 kilo. \v 40 Lob luho ya deruh Yesu vër lob desepa loḳ alam Yuda vahaj medebom nihel los nġaa reggu nivesa saga loḳ tob veroo. \v 41 Lob huk ti neggëp dus vu nyëġ sën desis Yesu raḳ ḳelepeḳo* lo, lom waaḳ ti neggëp loḳ, rëḳ su debë heljënġ ti loḳ rë, geyö nahën neggëp mewis. \v 42 Lom debë Yesu loḳ, in neggëp dus, galam Yuda hir buk sën desemu sir lo ggovek ya. \c 20 \s1 Yesu Kedi Raḳ Ggökin \r (Mt 28:1-8; Mk 16:1-8; Lk 24:1-12) \p \v 1 Alam Yuda hir Buk-sewahsën-yi* ggovek ya geSoda monbuk anon. Nyëġ su heng to rë geyö nahën, log Maria Magdala ya verup bedub, lom lë bë ġelönġ tetolin ya in waaḳ avi. \v 2 Lom seröġ meya menër vu Simon Pita luho hur maluh* ngwë sën Yesu ahë neving yi panġsën lo, benër vu luho bë, “Deḳo Mehöböp vër in bedub gehe duġin sën ya debë lo!” \p \v 3 Lom Pita luho hur maluh ngwë sën lo deseröġ pevis medeya bedub. \v 4 Luho deseröġ loḳ ti, loḳ hur maluh ngwë sënë lo seröġ niwëëk mekesuu Pita betöḳ ya muġin. \v 5 Ya verup bë mala melë waaḳ ayo, loḳ lë bë tob gam veroo sën lo neggëp, rëḳ su luḳ ya waaḳ ayo rë. \v 6 Loḳ Simon Pita tamu beverup, lom sesor meluḳ ya waaḳ ayo melë bë tob gam veroo sënë nahën neggëp vevirsën, \v 7 getob ngwë sën debun yu loḳ lo su nedo ving tob veroo saga rë, gaḳ yö ya nedo los vahininsën ya tahsën. \v 8 Lom hur maluh ngwë sën ya verup bedub avi muġinsën lo luḳ ya waaḳ ayo melë nebë sënë ving, lom vonġ ving bë Yesu kedi raḳ yah. \v 9 In wirek luho su deraḳ ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo degwa ni rë. Sën neggëp nebë rëḳ kedi jaḳ nah vu bedub lo. \v 10 Ggovek, log luho deyah medeya begganġ. \s1 Maria Vu Magdala Lë Yesu \r (Mk 16:9-11) \p \v 11 Rëḳ Maria vare nesu loḳ waaḳ sën debë Yesu loḳ lo nenga. \v 12 Nahën vare nesu, log bë mala in waaḳ ayo loḳ lë gangër luu deröp tob veroo meris bedenedo loḳ nyëġ len ti sën debë Yesu loḳ lo. Ngwë nedo ya los sën yu neya lo, gengwë nedo yom sën vaha neyom lo. \p \v 13 Lob luho denër vu yi bë, “Avëh, ġenesu in va?” Loḳ nër yah vu luho bë, “Deḳo sa Mehöböp meya debë la, gesa duġin nyëġ sën debë loḳ lo!” \v 14 Nër bë saga ggovek gepeggirin yi yom, lob lë Yesu genare, rëḳ su raḳ ni rë. \p \v 15 Lom Yesu nër vu yi bë, “Avëh! Ġësu in va? Ġenesero re?” Rëḳ Maria kuung bë mehö sën neġin huk saga, lom nër yah vu yi bë, “Mehö böp, bë gweḳo yi meġeya, og ġenanër nyëġ sën ġebë yi loḳ lo tato vu sa, in senah ġaḳo yi!” \p \v 16 Lom Yesu nër yom bë, “Maria!” Loḳ Maria raḳ ni pevis lom peggirin menër vu yi loḳ Hibru ayej bë, “Raboni!” (Arë sënë nebë Tatovaha.) \p \v 17 Lob Yesu nër vu yi bë, “Ġedëëin sa! In sa nahën gesa su raḳ meyah vu Amaġ rë. Om ġenah meġena ġenanër vu arig lo nabë, ‘Sëḳ jaḳ menah vu Amaġ geham Amamin, vu sa Anutu geham Anutu.’” \p \v 18 Lob Maria Magdala ya menër ranġah vu hur maluh bë, “Sa halë Mehöböp!”, log nër Yesu yi ġaġek pin ranġah vu sir. \s1 Yesu Tato Yi Vu Yi Hur Maluh \r (Mk 16:14-18; Lk 24:36-49) \p \v 19 Soda saga ggovek ya gehes luḳ ya bebuk loḳ, lom Yesu yi hur maluh deneggöneng in alam Yuda, lom devehii repinġ in sir gedenedo. Lob Yesu yam nare ranġah loḳ sir vuheng genër bë, “Ham ayomin gëp revuh!” \p \v 20 Log mëm tato nema los kweben vu sir, lom kwaj vesa raḳ in delë Mehöböp. \v 21 Log Yesu nër vu sir ggökin bë, “Ham ayomin gëp revuh! Sëḳ ġevonġ ham na nabë sën Amaġ vonġ sa meseyam.” \p \v 22 Nër nebë saga, log rov saheng raḳ sir genër bë, “Ham gweḳo Anon Vabuung nök! \v 23 Nabë ham dahun alam hir nġaa nipaya na, og rëḳ nama na, ma nabë ham su dahun hir nġaa nipaya na rë, og rëḳ nahën gëp vu sir rot.” \s1 Tomas Töḳ Vu Yesu \p \v 24 Rëḳ sir nemadluho-mevidek-luu sënë lo ti sën Tomas (sën denenër yi bë Pepid lo), su nedo ving sir loḳ buk sën Yesu tato yi vu sir lo rë. \p \v 25 Lob Yesu yi hur maluh denër vu Tomas bë, “He halë Mehöböp!” Loḳ Tomas nër yah vu sir bë, “Bë sa su ġalë brëm len sën neggëp loḳ nema lo rë, besa su jöp nemaġ doḳ brëm len rë, gesa su jöp nemaġ doḳ ḳele len sën neggëp loḳ kweben lo rë, og sa su rëḳ ġevonġ geving rë, gerëḳ nama!” \p \v 26 Lob soda ti ya ggovek rë, loḳ yi hur maluh denedo loḳ begganġ saga ggökin yah beTomas nedo ving sir. Devehii repinġ in sir gedenedo, loḳ Yesu yam nare ranġah loḳ sir vuheng atov genër bë, “Ham ayomin gëp revuh!” \v 27 Log nër vu Tomas bë, “Ġenam gwebë nemam deggis jaḳ sënë, gegwelë sa nemaġ. Geġejöp nemam doḳ sa kwebeġ. Su kweyëh ġaġek, gaḳ gwevonġ geving!” \p \v 28 Lom Tomas nër yah vu yi bë, “O sa Mehöböp los sa Anutu honġ!” \p \v 29 Lom Yesu nër yah vu yi bë, “Ġelë sa om ġevonġ ving-a? Rëḳ mu alam sën su delë sa rë, rëḳ degevonġ geving lo, og rëḳ kwaj vesa rot.” \s1 Jon Kevu Ḳapiya Sënë In Va? \p \v 30 Yesu vonġ nġaa böp nġahiseḳë meyi hur maluh delë, rëḳ sa su ḳevu los dahis meneggëp loḳ ḳapiya sënë rë. \v 31 Yiḳ sa ḳevu dus ti ti sënë in bë ham jaḳ ni begwevonġ geving nabë Yesu yi Kerisi* sën Anutu Nalu. Ham gwevonġ geving nabë saga benatu yi alam lob ham rëḳ medo malamin-tumsën jaḳ arë. \c 21 \s1 Yesu Tato Yi Vu Yi Hur Maluh \p \v 1 Nahub rë loḳ Yesu tato yi ggökin vu yi hur maluh vu nġaggee böp Tiberias* nenga. Tato yi nebë sënë: \v 2 Simon luho Tomas (sën denenër yi nebë Pepid lo), geNatanael (vu Kana ggëp distrik Galilea), log Sebedi nalu luho ving hur maluh luu bedenedo loḳ ti. \v 3 Lom Simon Pita nër vu sir bë, “Sena ġaḳo ġël!” Lom denër vu yi bë, “He nök geving honġ.” Lom ya deraḳ ya yaġ ti rëḳ su deḳo ġël ti loḳ buk saga rë gema rot. \v 4 Benyëġ heng lom Yesu nare nġaggee nenga rëḳ yi hur maluh duġin yi. \p \v 5 Lom tahi ya vu sir bë, “Hur maġëm-e! Ham ḳo ġël la?” Rëḳ detahi yah vu yi bë, “Ma rot-o!” \v 6 Lob tahi vu sir bë, “Maam hameḳ gwetë leḳ nah los yaġ nenga vesa rë, loḳ mëm ham rëḳ gweko.” Lom detë leḳ luḳ yah yoh vu sën nër-ë gededadii raḳ yom, rëḳ devimengin in ġël nġahiseḳë vevii besu deyoh vu rë. \p \v 7 Lob hur maluh* ngwë sën Yesu ahë neving panġsen lo, nër vu Pita bë, “Sagiḳ Mehöböp!” Lom Simon Pita nġo bë Mehöböp, lom kebu yi raḳ röpröp ti, in kah yi tob ya genare navi meris, lom pesönġ ya bël beya vu Yesu. \v 8 Gehur maluh vahi sën denedo raḳ yaġ lo, deḳo yaġ mededadii leḳ los ġël medeyam nġaggee nenga, in denedo dus vu roneḳ (yoh vu mita 100 mu). \p \v 9 Ya deraḳ ya roneḳ lom delë bë nengwah medo netum beġël medo nenöḳ raḳ gebrët la nedo ving. \v 10 Lob Yesu nër vu sir bë, “Ham gweḳo ġël sën gwëbeng ham ḳo aga lo la nam.” \v 11 Lom Simon Pita raḳ yah yaġ medadii leḳ los ġël böp böp raḳ yam roneḳ. Beġël 153 pup rëḳ leḳ su vepul rë. \p \v 12 Lob Yesu nër vu sir bë, “Ham nam gwa nos!” Lom hur maluh pin deggöneng in sir gesir ti su loḳ tepëḳ in yi rë, in deraḳ ni bë Mehöböp. \v 13 Lob Yesu ḳo brët beyam vo vu sir, bevo ġël ggelek sir ving. \p \v 14 Yesu kedi raḳ vu bedub lob tato yi beron netu löö sënë vu yi hur maluh lo. \s1 Yesu Luho Pita \p \v 15 Log denedo medegga nos ggovek ya, loḳ Yesu loḳ tepëḳ vu Simon Pita bë, “Jon* nalu Simon, maḳ ahëm neving sa rot kesuu alam saga pin ma ma?” Loḳ Simon yoġek bë, “Ëë-ë, Mehöböp! Nġo ġeraḳ ni bë honġ mehö sa!” Lom Yesu nër vu yi bë, “Om ġebet sa sipsip nalu lo!” \p \v 16 Loḳ Yesu loḳ tepëḳ in yi beron ngwë ggökin bë, “Jon* nalu Simon, maḳ ahëm neving sa yönon ma ma?” Rëḳ Simon nër yah bë, “Ëë-ë, Mehöböp! Nġo ġeraḳ ni bë honġ mehö sa!” Lom Yesu nër vu yi bë, “Om gweġin sa sipsip lo!” \p \v 17 Loḳ loḳ tepëḳ in yi netu beron löö bë, “Jon* nalu Simon, maḳ sa mehö honġ yönon-a?” Nebë saga, lom Pita ayo maggin raḳ in loḳ tepëḳ in yi tu beron löö benër bë, “Maḳ sa mehö honġ yönon-a?”, loḳ nër yah bë, “Mehöböp, nġo ġeraḳ nġaa pin ni, om ġeraḳ ni bë honġ mehö sa!” Lom Yesu nër yah vu yi bë, “Om ġebet sa sipsip! \v 18 Gesa nanër vu honġ yönon nabë nġo ġenahën maġëm lom ġenevëh honġ ḳabi meġeneḳo loḳ nyëġ yoh vu sën ahëm neving lo. Rëḳ mu nabë honġ atov jaḳ, og rëḳ ġetelë nemam gemehöti naduu honġ ḳabi ahon megeli honġ na nyëġ sën su ahëm neving rë lo.” \p \v 19 Yesu nër ġaġek saga raḳ Pita in bë tato sën rëḳ nadiiḳ begeḳo Anutu arë jaḳ lo. Nër ġaġek saga ggovek log nër vu Pita bë, “Ġesepa doḳ sa!” \s1 Hur Maluh* Sën Yesu Ahë Neving Lo \p \v 20 Loḳ Pita ggërin yi yah lom lë hur maluh ti sën Yesu ahë neving yi panġsën lo.\f + \fr 21:20 \ft Mehö sën Yesu ahë neving yi panġsën lo og maḳ yiḳ yi Jon, rëḳ mu yö kevu ḳapiya om sën lah yi vun bekevu meneggëp vunsën.\f* Mehö sënë sën medo denegga nos wirek lo, loḳ kepë yi yah neggëp loḳ Yesu babu geloḳ tepëḳ vu bë, “Mehöböp, re rëḳ nanër honġ ranġah-a?” \v 21 Pita lë bë netamuin luho, lob loḳ tepëḳ in vu Yesu bë, “Mehöböp, gaḳ mehö saguḳ rëḳ nabë va?” \v 22 Loḳ Yesu nër yah vu yi bë, “Ġeloḳ tepëḳ in va? Senġo sa nġaa! Om nabë sa kwaġ bo nabë yö medo rot gesenom geto rë, og yö rëḳ medo rot. Gaḳ honġ og nġo ġesepa doḳ sa!” \p \v 23 Lob mëm ġaġek lo ya meyoh vu ari lo vahi nebë hur maluh sagu su rëḳ nadiiḳ rë. Rëḳ mu Yesu su nër bë su rëḳ nadiiḳ rë, gaḳ nër bë, “Bë sa kwaġ bo nabë medo rot gesenom geto rë, og yö rëḳ medo rot.” \p \v 24 Yiḳ hur maluh sënë sën nër ġaġek lo pin degwa ranġah gekevu los dahis, lom he raḳ ni bë yönon. \v 25 Genġaa vahi sën Yesu nevonġ lo nahën neggëp. Rëḳ bë sa kwaġ bo mesepa doḳ los dahis meḳevu doḳ na ḳapiya, og maḳ rëḳ ḳapiya sënë na megërin dob pin.