\id 1CO - Central Buang NT [big] -Papua New Guinea 2003 (web version -2012 bd) \h 1 KORINT \toc1 Ḳapiya Sën Paulus Kevu Muġinsën Vu Kerisi-yi-alam Vu Korint \toc2 1 Korint \toc3 1 Kr \mt1 Ḳapiya Sën Paulus Kevu Muġinsën Vu Kerisi-yi-alam Vu Korint \c 1 \p \v 1 Sa Paulus sën Anutu tato sa ggovek bë getunġ sa natu Yesu Kerisi yi sinarë lo. Sa nado ving hil arid Sostenes, \v 2 balu ḳevu ḳapiya sënë yök vu ham sën Anutu-yi-alam ham vu Korint aga. Vu ham sën Anutu ggooin ham raḳ in bë ham natu Kerisi Yesu yi alam yohvu lo. Log nenër ham bë ham Kerisi-yi-alam ving alam vu nyëġ pin sën denejom raḳ vu hil Mehöböp Yesu Kerisi lo. In hir Mehöböp yi, gehil Mehöböp yi ving. \v 3 Hil Amad Anutu luho hil Mehöböp Yesu Kerisi degevonġ semusën vu ham beham ayomin gëp revuh. \s1 Paulus Kwa Vesa Vu Anutu \p \v 4 Sa kwaġ vesa in ham raḳ buk vu Anutu in vonġ semusën vu ham degwa raḳ Yesu Kerisi. \v 5 Sa kwaġ vesa vu Anutu rot in vonġ semusemu nġahiseḳë rot vu ham, beham nenër yi ġaġek anon pin ranġah los kwamin, geham raḳ ġaġek pin saga degwa ni. \v 6 In he nër Kerisi yi ġaġek ranġah vu ham wirek, lob ham raḳ ni bë ġaġek anon beham jom ahon. \v 7 Om sën ham neġin hil Mehöböp Yesu Kerisi sën rëḳ duḳ nom lo, geham su neraḳ vu in Anon Vabuung yi semusemu ti rë. \v 8 Gaḳ Yesu Kerisi nejom ham ahon, om ham rëḳ medo niwëëk bena berup doḳ Buk-tamusën, lob ġaġek ti su rëḳ gëp vu ham doḳ buk sën hil Mehöböp Yesu Kerisi duḳ nom lo rë. \v 9 Anutu su mehö kwa luu in bë rëḳ tetuhin ham rë, gaḳ ggooin ham raḳ in bë ham los Nalu Yesu Kerisi sën hil Mehöböp lo medo los ayomin timu. \s1 Kerisi-yi-alam Devasuh Sir \p \v 10 Rëḳ arig lo, hil Mehöböp Yesu Kerisi vo niwëëk vu sa, om sën sa bë ġejiiin ham nabë ham gwevonġ nġaa nabë sënë: Ham pin gwevonġ ġaġek gëp ti, geham su basuh ham. Gaḳ ham medo jevuh ti los kwamin gëp ti, gayomin gëp ti. \v 11 In arig lo, Kloe yi alam denër vu sa bë ham vasuh ham in ġaġek la, beham ahëmin sengën böpata vu ham. \v 12 Sa hanġo bë ham pin ti ti netateḳin ham degwa nebë sënë: La denenër bë, “Paulus yi mehö sa!” Log ham vahi denenër bë, “Apolos yi mehö sa!” Gela denenër bë, “Pita yi mehö sa!” gela denenër bë, “Kerisi yi mehö sa!” \v 13 Ham nenër nebë saga in va? Maḳ Kerisi nevasuh yi? Ma sa Paulus sediiḳ raḳ ḳelepeḳo* in bë sedoḳ vu ham-a? Gemaḳ ham ripek bël raḳ sa Paulus arëġ-a? \v 14 Ma! Sa kwaġ vesa vu Anutu in sën sa su nġo ripek ham rë, gaḳ yiḳ seripek Krispus luho Gayus luho luu mu. \v 15 Om mehöti su yoh vu bë rëḳ nanër nabë ripek raḳ sarëġ rë. \v 16 E, kë, log seripek Stepanas losho venë lo nalu lo ving. Log maḳ seripek mehöti ving ma va, sa kwaġ virek. \v 17 In Kerisi su vonġ sa yam in bë sejipek alam rë! Gaḳ vonġ sa yam in bë sa nanër yi Bengö Nivesa ranġah vu ham. Su vonġ sa yam in bë sa nanër mehönon hir ġaġek los kwaj rë, gaḳ bë nabë sënë, og maḳ Kerisi yö vasap yi raḳ ḳelepeḳo* meris gedegwa main. \s1 Kerisi Tato Anutu Yi Niwëëk Vu Hil \p \v 18 Alam sën bë malaj nama lo, og kwaj nevo ḳelepeḳo* yi ġaġek bë ġaġek jeggin jeggin ganon ma. Rëḳ mu hil sën Anutu nevonġin bë geḳo hil nah lo, og hil naraḳ ni bë ḳelepeḳo* yi ġaġek saga sën tato Anutu yi niwëëk. \v 19 In ġaġek neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya nebë: \q1 “Sëḳ dahun alam los kwaj hir ġaġek, \q2 log sëḳ ḳevoh alam sën deneraḳ ġaġek böp böp degwa ni lo kwaj.” \m \v 20 Maḳ alam los kwaj böpata denedo tena? Galam-horek-yi denedo tena? Log alam-dob-yi sën denenër ġaġek nivesa los kwa in mehönon deġadu jaḳ sir lo denedo tena? Ma! Anutu tato mehönon nebë saga pin bë hir ġaġek los kwa böp böp pin tu ġaġek kwa masën ganon ma. \v 21 In Anutu mehö los kwa beneraḳ ni bë mehönon sën denedo dob lo su deyoh vu bë kwaj bo bedenatöḳ jaḳ aggata sën geḳo sir nah vu yi lo rë gema. Om sën Anutu kwa vo aggata sënë bë he nanër Bengö Nivesa ranġah in geḳo alam sën denevonġ ving lo nah vu yi, rëḳ ma gedelë bë ġaġek kwa masën. \v 22 Nebë sënë, lob alam Yuda nij wëëk rot bë degelë nġaa böp, galam Grik denevonġin bë denatöḳ jaḳ ġaġek böp böp los degwa, og mëm desepa doḳ. \v 23 Log he nanër ġaġek ranġah bë Yesu diiḳ raḳ ḳelepeḳo* in hil, rëḳ alam Yuda denelë bë ġaġek sënë su yoh vu rë om denepesuv nyëj raḳ, log alam Grik denelë bë ġaġek kwa masën gaḳ su anon rë. \v 24 Gaḳ hil sën Anutu ggooin hil raḳ lo, hil Yuda los Grik, hil araḳ ni bë Kerisi tato Anutu niwëëk los kwa vu hil raḳ sën Yesu diiḳ raḳ ḳelepeḳo* agi. \p \v 25 Kë! Vonġ beKerisi diiḳ lob mehönon denekuung bë Anutu og mehö kwa masën, rëḳ mu kwa sënë kesuu mehönon los kwaj böp pin kwaj. Log denekuung bë su niwëëk rë, rëḳ mu niwëëk sënë kesuu mehönon pin nijwëëk. \p \v 26 Kë! Log arig lo, ham kwamin bo rë. Anutu ḳo ham yam lob ham tu Kerisi-yi-alam, rëḳ alam-dob-yi su deneḳo ham nġahi raḳ medenenër ham bë ham alam los kwamin ma, ham ggev ma, ham los bengömin rë. \v 27 Gaḳ alam sën alam vu dob denenër bë alam kwaj masën lo, saga Anutu ggooin raḳ in bë gevonġ balam los kwaj nij namum. Log alam sën alam vu dob denenër sir bë seḳëj masën lo, saga Anutu ggooin sir raḳ in bë dahun mehönon los nijwëëk vu dob. \v 28 Log ggooin alam sën alam-dob-yi denelë sir paya nebë nġaa meris lo raḳ. Neggooin alam sën detu nġaa meris vu dob lo raḳ in bë kevoh alam sën denenër bë sir alam-los-bengöj lo na. \v 29 Vonġ nebë sënë in bë mehöti su geḳo arë jaḳ gëp Anutu mala. \p \v 30 Log Anutu supin ham yah ving Kerisi Yesu in bë bo kwa vu hil. Log vo kwa vu hil in bë hil ġevonġ nġaa pin niröp behil natu yi alam lob rëḳ geḳo hil nah vu yi. \v 31 Nebë sënë, om hil ġevonġ noh vu ġaġek sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë, “Mehöti bë napisek, og napisek in Mehöböp timu.” \c 2 \s1 Paulus Kevu Ḳelepeḳo Yi Ġaġek \p \v 1 Lob arig lo, wirek seyök vu ham besenër Anutu yi ġaġek anon vu ham, lob sa tateḳin ġaġek sepëp sepëp gesa su nër ġaġek nebë mehönon los kwaj ti mevo maggin vu ham rë. \v 2 Sa kwaġ nevo loḳ ayoġ nebë buk sën sa medo geving ham lo, og sa su rëḳ kwaġ bo nġaa ngwë rë, gaḳ sëḳ kwaġ bo Yesu Kerisi yö timu gesëḳ kwaġ bo nabë diiḳ raḳ ḳelepeḳo*. \v 3 Lob seyök nado ving ham, rëḳ sa su yoh vu rë, lom sehönengin ham gesa nehelëk rot. \v 4 Log ġaġek los Bengö Nivesa sën senër ranġah vu ham lo, saga sa su nër nebë mehö los kwa in bë bo bël doḳ ham rë, gaḳ senër los ayoġ ggönengsën rëḳ mëm Anon Vabuung vo niwëëk vu sa ġaġek. \v 5 Sa hevonġ nebë sënë in bë mehönon hir ġaġek los kwa su gërin ham beham ayomin na timu vu Yesu, gaḳ yiḳ Anutu yi niwëëk timu gevonġ beham ayomin na timu vu yi. \s1 Anutu Yi Anon Vabuung Nevo Kwa Vu Hil \p \v 6 Yönon, alam sën deneraḳ Anutu yi ġaġek degwa ni ggovek ya lo, og mëm he nanër ġaġek degwa böp böp vu sir. Gaḳ he su netateḳin degwa raḳ kwa dob yi rë, gehe su netateḳin degwa raḳ alam ggev los bengöj vu dob sënë kwaj rë. In malaj rëḳ nama lo. \v 7 Gaḳ he nanër Anutu kwa ranġah. Wirek ġaġek los kwa sënë neggëp vunsën loḳ buk sën Anutu su tunġ dob rë lo rot. Log yö ggooin ġaġek sënë raḳ in bë semu hil jaḳ behil medo malad-tumsën. \v 8 Alam ggev los bengöj vu dob sënë ti su raḳ ġaġek sënë degwa ni rë. Gaḳ bë dejaḳ ni, og su rëḳ degeḳo Mehöböp los arë böpata sënë bedengis yi jaḳ na ḳelepeḳo* rë. \v 9 Rëḳ mu he nanër nġaa sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë: \q1 “Nġaa sën mehöti su lë raḳ mala los nġo loḳ ya nenga rë lo, \q2 genġaa sën mehönon su kwaj vo loḳ ayoj muġin rë lo, \q1 og nġaa saga Anutu yö nero vorot vu alam sën ayoj neya timu vu yi lo, \q2 om rëḳ natu hir nġaa.” \m \v 10 Ġaġek sënë neggëp vunsën rëḳ Anutu vonġ yi Anon Vabuung yam in bë tateḳin degwa vu he. In Anon Vabuung neraḳ nġaa pin degwa ni venuh generaḳ Anutu ayo los dahis ni ving. \v 11 Mehö re neraḳ ngwë ayo ni? Ma! Mehö sën lo yö anon sën nedo loḳ yi lo, saga sën neraḳ ni. Lob mehöti su raḳ Anutu ayo ni rë nebë saga, gaḳ yiḳ Anutu yi Anon Vabuung yö timu raḳ ni. \v 12 Nġaa dob yi su vo kwa vu he rë, gaḳ Anutu yi Anon Vabuung yam vu he in bë tateḳin ġaġek nivesa vesa pin sën Anutu vonġ vu he lo. \v 13 Tateḳin vu he lom sën he nanër ranġah. Gaḳ he su nanër ġaġek sën he nehaḳo ggëp mehönon kwaj lo rë. Anon Vabuung yö tahu he loḳ ġaġek sën he nanër-ë, behe netateḳin ġaġek raḳ Anutu yi nġaa vu alam sën Anon Vabuung nedo loḳ sir benetateḳin kwaj lo. \v 14 Rëḳ mu alam sën Anon Vabuung su nedo loḳ sir rë lo, og su denebë nengaj vu Anon Vabuung yi ġaġek rë. In kwaj nevo ġaġek sënë bë nġaa meris gesu deyoh vu bë dejaḳ ni rë, gaḳ Anon Vabuung yö timu yoh vu bë tateḳin degwa vu hil. \v 15 Mehöti sën Anon Vabuung nedo loḳ yi lo, og neseggi nġaa pin meneraḳ ni bë nġaa nivesa ma nġaa nipaya, rëḳ mehöti sën Anon Vabuung main yi lo, og su yoh vu bë seggi mehö sënë rë. \v 16 Sagaḳ yönon, in Anutu-yi-ḳapiya nër bë: \q1 “Mehöti su yoh vu bë jaḳ Mehöböp ayo ni \q2 benanërin yi gebo kwa ngwë vu yi rë.” \m Rëḳ mu Kerisi vo kwa vu he behe nesepa loḳ. \c 3 \s1 Alam Sën Detu Hur Medeneloḳ Vu Kerisi-yi-alam Lo Detu Anutu Yi Hur Ving \p \v 1 Lob arig lo, wirek sa su yoh vu bë nanër ġaġek vu ham nabë sën sa nanër vu alam sën Anon Vabuung nedo loḳ sir-ë rë. Gaḳ sa nanër vu ham nebë sën sa nanër vu alam dahis, in ham nġo nahën nedo ngöḳ ngöḳ nebë hurmahen in Kerisi yi ġaġek. \v 2 Sevo rur vu ham mu gesa su vet ham raḳ nos niwëëk rë in ham su yoh vu rë. Log gwëbeng ving, bë sa ġevonġ, og ham nġo nahën geham su yoh vu rë, \v 3 in ham nġo nahën nesepa loḳ nġaa dob yi pin. Ham ayomin nesis yi geham nepemëġin ham, lom ham nevonġ sënë nebë alam sën denesepa loḳ nġaa dob yi lo los alam dahis. \v 4 Ham vahi nenër nebë, “Paulus yi mehö sa!” Log ham vahi nenër nebë, “Apolos yi mehö sa!” Nġaa nebë sënë tato bë ham alam dahis. \v 5 Ham kwamin bo nivesa rë nabë Apolos sënë yi va? Gesa Paulus sënë sa va? Ma! Yiḳ aluu hur meris mu rëḳ Mehöböp vo huk ggelek aluu. Nebë sënë lob alu anër Bengö Nivesa vu ham beham ayomin ya timu vu Anutu. \v 6 Sënë nebë sa nevaroh nos vë, gApolos nepevuh bël loḳ, rëḳ mëm Anutu nevonġ banon neraḳ. \v 7 Om mehö sën nevaroh nos vë lo su los bengö rë. Gemehö sën nepevuh bël loḳ lo bengö ma ving. Gaḳ yiḳ mehö sën nevonġ benos anon neraḳ lo, saga Anutu sën mehö-los-bengö. \v 8 Lob mehö sën nevaroh nos vë lo luho mehö sën nepevuh bël loḳ lo yiḳ deneggëp ti. Lob luhoho rëḳ degeḳo nyëvewen doḳ ti noh vu hir huk sën denevonġ lo. \v 9 In alu naloḳ vu he benehevonġ Anutu yi huk timu, geham nebë Anutu yi huk. Ham nebë begganġ sën Anutu nelev. \s1 Alam Sën Detu Hur Medeneloḳ Vu Kerisi-yi-alam Lo Sir Nebë Kamuda \p \v 10 Anutu vo semusën vu sa bevonġ sa nebë kamuda los kwa, om sën sa varah mudeng degwa luḳ ya ham nyëġ ggovek ya. Loḳ mëm mehö ngwë nelev begganġ raḳ ya mudeng sënë vavunë. Rëḳ mu sa nanër nabë alam sën dedev lo, og degeġin sir nivesa bededev begganġ niröp. \v 11 Ham begganġ yi mudeng soġek sën nare ya vorot lo, saga Yesu Kerisi. Gaḳ mehöti su yoh vu bë dev mudeng ngwë duḳ na geving kesuu ti sënë rë. \v 12 Lob bë mehöti dev begganġ jaḳ mudeng sënë, og maḳ dev jaḳ goor, los seriva, geġelönġ malanġeri, ma ḳele, gesëh, ma ġus, \v 13 og hir huk rëḳ natöḳ ranġah vu Buk-tamusën behil ġalë nabë nivesa ma ma. Anutu rëḳ seggi huk pin nabë sën nengwah loḳ begganġ meseggi nġaa niyes los niwëëk. \v 14 Om nabë mehöti yi huk sën nelev raḳ mudeng agi nivesa, og yi huk sagi yö rëḳ gëp rot, lob natöḳ jaḳ nyëvewen nivesa. \v 15 Rëḳ mu nabë huk sën nelev raḳ mudeng agi lo natu nġaa meris bemala nama na nabë sën nengwah loḳ begganġ begga nġaa niyes pin lo, og su rëḳ geḳo nyëvewen nivesa jaḳ rë. Gaḳ rëḳ medo mala-tumsën mu nabë mehöti sën hil hetah yi vër loḳ nengwah lo. \s1 Kerisi-yi-alam Detu Anutu Yi Dub Vabuung \p \v 16 Om ham jaḳ ni nabë ham tu Anutu yi dub vabuung, lob yi Anon Vabuung nedo loḳ ham. \v 17 Nebë sënë om bë mehöti gevonġ paya vu Anutu yi dub vabuung og Anutu rëḳ kevoh yi. In Anutu yi dub og vabuung, lob ham tu yi dub. \s1 Hil Su Ġaḳo Mehönon Arëj Jaḳ \p \v 18 Ham su gwekuung in ham! Nabë ham ti kwa nevo nebë yi mehö los kwa böp beneraḳ dob sënë yi nġaa pin degwa ni, og gërin yi natu mehö los kwa masën gökin in Anutu bo kwa vu yi bemëm natu mehö los kwa yönon. \v 19 In Anutu nelë kwa dob-sënë-yi nebë nġaa kwa masën. Yoh vu sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo nebë, “Vonġ balam-los-kwaj-böp kwaj los hir nġaa kuungsën aggagga tu jaheng besis sir.” \v 20 Log dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya ving nebë, “Mehöböp raḳ alam-los-kwaj-böp kwaj ni nebë nġaa meris.” \v 21 Om ham su basuh ham menapisek in mehönon ti ti sën detu ggev medeneġin ham lo, in ggev lu nġaa pin og detu ham nġaa. \v 22 Paulus lu Apolos, gePita, gedob sënë, gemala-vesasën, gediiḳsën, genġaa sën nedo gwëbeng agi, genġaa sën rëḳ berup vu tamusën. Nġaa pin sënë detu ham nġaa. \v 23 Log ham tu Kerisi yi nġaa, geKerisi tu Anutu yi nġaa. \c 4 \s1 Mehöböp Yö Neseggi Yi Alam-huk-yi \p \v 1 Ham kwamin bo he nabë Kerisi yi hur huk-yi he los Anutu yi ggev he sën he netateḳin yi ġaġek vunsën degwa. \v 2 Lob alam ggev lo og ġaġek raḳ sir meneggëp bë degevonġ hir mehöböp yi huk niröp rot. \v 3 Rëḳ nabë ham ma, mehönon vahi deseggi sa medenanër nabë sa nehevonġ huk paya, og sagaḳ nġaa meris. Gesa ving, sa su nġo neseggi sa huk benanër nebë sa nehevonġ paya rë. \v 4 Yönon, sa su raḳ ni bë nġaa nipaya ti neggëp vu sa rë, rëḳ mu sa su yoh vu bë nanër nabë sa mehö niġröp rë. Gaḳ Mehöböp yö timu yoh vu bë seggi sa menanër. \v 5 Om ham su nanër mehönon namuġin nabë sir nivesa ma nipaya. Gaḳ gëp rot geMehöböp duḳ nom rë. Duk nom lom mëm rëḳ gevonġ nġaa pin sën neggëp vunsën loḳ malaḳenu lo natöḳ nam ranġah, lob rëḳ alam pin ayoj tato yi nam ranġah. Lob vu buk saga Anutu rëḳ bo nyëvewen vu hil noh vu huk sën hil nehevonġ lo. \s1 Alam Korint Yö Deneḳo Arëj Raḳ \p \v 6 Arig lo, sa tahu ġaġek sënë raḳ alu Apolos mu, in bë ham kwamin bo bejaḳ ni rëḳ mëm ham gwelë mehönon pin nabë saga geving. Om ham su kweyëh ġaġek sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo bë, “Ham ti su geḳo mehö ngwë arë jaḳ gedahun mehö ngwë arë.” \v 7 Re vonġ honġ beġetu mehö los arë? Log honġ va yö neggëp vu honġ vorot gAnutu su vo vu honġ rë? Om nabë ġeneḳo vu Anutu yö timu, loḳ nebë va sën ġeneḳo arëm raḳ bë nġo ġetu nġaa pin sënë ala-ë? \v 8 Ë kë! Ham ahëmin pup ya? Geham tu alam los ayomin ggovek ya? Geham kwesuu he getu Anutu-yi-alam los bengömin ggovek ya? Oga! Nabë ham tu yi alam los bengömin yönon, og mëm nivesa! In mëm he natu yi alam los bengömin geving ham behil ġeġin alam doḳ ti. \v 9 Sa kwaġ nevo nebë Anutu maḳ tunġ he sinarë nado nebë alam sën denedo yah deminë lo, behe tu alam meris meris. Yiḳ nebë sën alam denenër bë he nadiiḳ lo, lob bë dengis he jaḳ alam pin malaj, mehönon gangër geving. \p \v 10 Alam-dob-yi denenër he nebë he alam kwamin masën in he tu Kerisi-yi-alam, gaḳ mëm ham saga nesepa loḳ Kerisi betu alam los kwamin. He su ayoh vu rë, gaḳ hameḳ alam los nimin wëëk. Hameḳ alam los bengömin, gaḳ denelë he bë he alam nimin paya. \v 11 Yönon, he medo nadiiḳahëmin los ayomin nevev in bël, gehe naraḳ vu in tob lu nġaa yö vu buk agu rot beverup gwëbeng. Alam denepesu nemaj gedeneketul he, gehe bömin sën he medo revuh doḳ lo ma. \v 12 Gehe nġo nehevonġ huk böp rot raḳ nemamin in doḳ vu he. Gedenenër pelë raḳ he, rëḳ he najom raḳ in sir bë Anutu semu sir. Denedeġinengin nġaa maggin raḳ he, rëḳ he nehalë sir mu. \v 13 Deneḳo ġaġek nipaya raḳ he, rëḳ he nanër ġaġek ahë yes yah vu sir. Gedenenër he nebë dob sënë yi sengo sengo nipaya he, log denelë he nebë alam hir ḳale ḳale sën denekeḳël ya nedo nenga lo. Rot beverup gwëbeng. \s1 Alam Korint Detahu Paulus Yi Aggata \p \v 14 Sa su ḳevu ḳapiya sënë in bë ġevonġ beham nimin namum rë. Gaḳ sa kwaġ vonġin ham in sa naluġ lo ham, lom sa bë bo horek vu ham. \v 15 Bë hil natevin alam sën detahu ham loḳ Kerisi yi ġaġek lo, og hil rëḳ natevin sir nġahiseḳë rot, rëḳ mu ham amamin su nġahiseḳë nebë saga rë. Gaḳ yiḳ sa sën sa nanër Kerisi Yesu yi Bengö Nivesa vu ham nyëdahis, om sën sa nebë ham amamin soġek. \v 16 Om sën sa nanër vu ham niwëëk bë ham sepa doḳ sa vahaġ. \v 17 Ham nebë sa naluġ lo ham, om yiḳ raḳ degwa saga sën sa hevonġ Timoti yök vu ham. Sa haḳo yi yom vu Kerisi betu sa naluġ, om sën sahëġ neving yi panġsën rot in neggurek Mehöböp babu yönon. Om rëḳ bër ham kwamin in nġaa sën sa nesepa loḳ in setu Kerisi yi hur lo gök nahin. Yiḳ senër nġaa sën sa nanër vu Kerisi-yi-alam pin yoh vu nyëġ pin bë desepa doḳ lo. \v 18 Maḳ ham la denekuung bë maḳ sa su rëḳ nök vu ham rë, lom deneḳo sir raḳ bë sir ġayeheng. \v 19 Rëḳ mu nabë Mehöböp ngoġek, og sëḳ nök vu ham pevis bemëm sejaḳ alam sën deneḳo sir raḳ lo nij wëëk ni, gesa su rëḳ ġöneng in hir ġaġek rë. \v 20 In ġaġek meris meris su netato Anutu yi nyëġ ranġah rë, gaḳ hil sepa doḳ meġevonġ banon jaḳ og mëm. \v 21 Ham vonġin bë sa ġevonġ nabë tena? Ham bë sa ġaḳo beġö benök vu ham-a? Ma ham bë sa kwaġ paya in ham besa nahub nök-a? \c 5 \s1 Alam Korint Ti Vonġ Baggëb \p \v 1 Sa hanġo bë ham ti nevonġ baggëb, lob baggëb sënë og nipaya rot balam dahis deneggönengin gesu deyoh vu bë degevonġ rë. Ġaġek lo nebë mehöti ḳo ama venë.\f + \fr 5:1 \ft Sën Paulus nër bë ama venë lo, og maḳ nër raḳ ama venë ngwë tamusën.\f* \v 2 Om maḳ ham nġo nahën neḳo ham raḳ-a? Maam ham dahun ham genimin namum! Gemaam ham gwetii mehö sën nevonġ nġaa nebë aga na gesu medo geving ham! \v 3 Yönon, sa nado adingnë rëḳ sa kwaġ nevo ham. Lob vonġ bë sa nado ving ham yönon besa hanġo mehö sën nevonġ nġaa agi yi ġaġek ggovek ya. \v 4 Lob sa kwaġ nevo nebë sënë: Ham ngupin ham jaḳ hil Mehöböp Yesu arë, lob ham kwamin bo nabë sa nado ving ham beham nimin wëëk, log Mehöböp Yesu rëḳ bo niwëëk vu ham geving. \v 5 Gemëm ham gwetii mehö sënë na vu Satan in navi gesanġ gedëëin nġaa nipaya na. Hil ġevonġ nabë sënë in mëm gërin yi nom vu Anutu, lob Anutu geḳo anon nom doḳ Mehöböp yi buk vu tamusën. \s1 Alam Korint Degetii Mehö Nipaya Na \p \v 6 Ham neḳo ham raḳ sënë og nġaa nipaya, ma ham su raḳ ni rë? Yiist* og yiḳ mahen teka rëḳ nevonġ brët böpata menerig. \v 7 Om ham gwetë yiist* muġeng na geham natu brët mewis sën yiist* su loḳ nedo rë lo. In Kerisi tu sipsip Buk-ggöksën-yi* bediiḳ in natu hil seriveng. \v 8 Nebë saga om hil ġalë Buk-ggöksën-yi* gehil su najom yiist* muġeng ahon, in yiist* saga og aggata nipaya yi benipaya rot. Gaḳ hil ġaḳo brët sën yiist* main lo natu hil nos Buk-ggöksën-yi*. Brët sënë nebë hil natu alam-ġaġek-niröp-yi los nanër ġaġek anon mu. \p \v 9 Log sa ḳevu loḳ ḳapiya ngwë sën sa ḳevu yök vu ham wirek lo nebë ham su gwa jaḳ alam sën denevonġ baggëb lo. \v 10 Sa su nër bë ham gweruu demimin vu alam pin vu dob sënë sën denevonġ baggëb lo rë, gevu alam sën malaj anonin mehö ngwë hir nġaa lo rë, gevu alam hodeḳ los alam sën denesepa loḳ anutu-kuungsën lo veröḳ yi rë. Nabë ham gwevuu alam nabë sënë na veröḳ yi, og ham rëḳ gwevuu dob sënë gena medo tena? \v 11 Rëḳ ġaġek sën sa ḳevu yök vu ham lo degwa nebë sënë: Nabë Kerisi yi mehö ti gevonġ baggëb ma, mala anonin mehö ngwë hir nġaa ma, nesepa loḳ anutu-kuungsën ma, nenër ġaġek nipaya ma, nenum menekeyevin ma, neḳo mehö ngwë hir nġaa, og ham su bengwënġ geving yi! Gaḳ gëp beham su gwa nos geving yi. \v 12 Sa su tu jaas in bë ġanġo alam dahis hir ġaġek rë gaḳ ma, rëḳ Kerisi-yi-alam og maḳ ham yoh vu bë gwenġo hir ġaġek bejaḳ nij. \v 13 Gaḳ alam sën denedo nenga lo, og Anutu yö rëḳ genġo hir ġaġek. Rëḳ mu ham gwetii mehö nipaya sënë na in ham, nabë sën dekevu meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo. \c 6 \s1 Kerisi-yi-alam Su Degevonġ Kot Vu Arij \p \v 1 Log sa hanġo bë ham alam vahi hir ġaġek neggëp vu arij lo vahi sën Kerisi-yi-alam lo, lob deneya vu alam dahis sën detu jaas lo in bë degenġo hir ġaġek. Sagaḳ su yoh vu rë. In Kerisi-yi-alam teta denedo vu ham bedeyoh vu bë degenġo ġaġek medeseggi, om nebë va sën nij nelëlin sir-ë? \v 2 Hil sën Anutu-yi-alam hil lo hil rëḳ ġanġo alam-dob-yi pin hir ġaġek vu tamusën, ma ham su raḳ saga ni rë? Yönon, ham rëḳ gwenġo mehönon pin hir ġaġek, om maḳ ham yoh vu bë gwenġo ġaġek mahen mahen nabë saga megwero! \v 3 In hil rëḳ ġanġo angër hir ġaġek geving, om hil ayoh vu rot bë ġanġo nġaa dob sënë yi ġaġek meris meris pin. \v 4 Loḳ nebë va sën ham ġaġek neggëp vu ham rëḳ ham neya vu alam sën denedo nenga in Kerisi-yi-alam lo in bë degenġo ham ġaġek-ë? \v 5 Sa ḳevu ġaġek sënë in bë ham nimin namum! Ma ham mehöti su los kwa menedo in bë genġo ham ġaġek rë? \v 6 Om sën ham ti nenër ngwë, lob luho denepevis medeneya vu alam sën su denesepa loḳ Kerisi rë lo in bë degenġo luho hir ġaġek-ë? \p \v 7 Yönon, bë ham gwevonġ ġaġek vu arimin, og saga ham vonġ paya beham vës vorot. Gaḳ bë ham arimin ti gevonġ paya vu ham rëḳ ham nanër nabë, “Ggovek, ġaġek ma!”, og sagaḳ ham nevonġ nivesa. Genabë ham arimin la degekuungin ham medegodeḳ ham nġaa, rëḳ ham gwelë sir mu, og sagaḳ nivesa. \v 8 Rëḳ ma geham nġo nevonġ paya vu nġo arimin sën Kerisi-yi-alam sir lo beham nekuungin sir genehodeḳ hir nġaa! \v 9 Alam sën denevonġ nġaa nipaya lo su rëḳ arëj in Anutu-yi-nyëġ rë. Ma ham su raḳ ġaġek sënë ni rë? Alam sën denevonġ baggëb, galam sën denesepa loḳ anutu-kuungsën lo, galam sën nij nelëlin reggaj los venëj geya denevonġ baggëb vu maluh los avëh ngwë lo, gemaluh sën ahëj neving nġaa nebë avëh bedenevonġ nġaa nimumsën vu maluh ngwë lo, \v 10 galam sën denevonġ hodeḳ lo, galam sën malaj anonin mehö ngwë hir nġaa lo, galam sën denenum medenekeyevin lo, galam sën denenër pelësën lo, galam sën deneḳo mehö ngwë hir nġaa jeggin lo. Ham su gwekuung nabë alam sën rëḳ arëj in Anutu-yi-nyëġ, gaḳ rëḳ nama! \v 11 Lob ham la denevonġ nebë sënë wirek, rëḳ Anutu ripek ham ggovek ya beggooin ham raḳ beḳo ham yah tu yi nġaa, lob nër ham ggovek ya nebë ham alam yohvu. Hil Anutu vonġ nebë sënë raḳ yi Anon Vabuung gedegwa raḳ Mehöböp Yesu Kerisi. \s1 Hil Ġaḳo Anutu Arë Jaḳ Jaḳ Hil Navid \p \v 12 Yönon, nġaa pin og yoh vu bë sa ġevonġ! Rëḳ mu nġaa pin su rëḳ doḳ vu sa rë. Kë’, nġaa pin og yoh vu bë sa ġevonġ! Rëḳ mu sa su rëḳ ġevonġ nġaa ti benatu sa alaġ in geġin sa rë. \v 13 Yönon, noseḳ hil ahëd ḳevus yi nġaa gehil ahëd ḳevus neggëp in bë hil aġa nos, loḳ tum Anutu rëḳ kevoh luhoho na doḳ ti. Rëḳ mu hil navid su neggëp in bë hil ġevonġ baggëb rë, gaḳ yiḳ Mehöböp yi nġaa, geMehöböp tu hil navid ala. \v 14 Anutu nër beMehöböp kedi raḳ bevuu alam-diiḳsën ya, lob niwëëk saga sën rëḳ gevonġ behil rëḳ ḳedi jaḳ geving nabë saga. \v 15 Maḳ ham raḳ ni bë ham navimin tu Kerisi navi len ti ti lo? Om maḳ yoh vu bë sa ḳehe Kerisi navi len ti vër meġevonġ natu avëh baggëb navi len ti? Ma! Su yoh vu rë! \v 16 Ma ham su raḳ ni rë? Mehöti luho avëh baggëb ti bë degodeḳ sir og yiḳ luho detu anon timu nebë saga, in Anutu nër ġaġek menare vorot raḳ maluh los avëh bë, “Bë degehov sir og detu anon timu!” \v 17 Rëḳ mehöti sën ga jaḳ Mehöböp lo og yiḳ luho anon timu. \v 18 Om ham nimin dëlin baggëb gebeya in. Nġaa nipaya vahi pin sën mehönon denevonġ lo, og neggëp nenga in navij, gaḳ mehöti sën gevonġ baggëb lo, og vonġ paya vu yö navi. \v 19 Ham navimin tu Anon Vabuung yi dub vabuung, ma ham su raḳ ni rë? Anutu vonġ yök vu ham ggovek ya benedo loḳ ham ayomin, geham navimin su ala ham rë gaḳ Anutu. \v 20 In baġo ham yom raḳ nġaa böpata rot beham tu yi nġaa, om ham gweḳo Anutu arë jaḳ, jaḳ ham navimin. \c 7 \s1 Maluh Los Avëh Degeḳo Sir Nabë Sënë \p \v 1 Mëm sa bë ḳevu ġaġek doḳ nah tepëḳ sën ham kwevu loḳ ham ḳapiya lo. Nabë mehöti geġin yi gesu geḳo avëh rë, og mëm nivesa. \v 2 Rëḳ mu baggëb neggëp, om alam pin degeḳo venëj natu sir, gavëh pin dejaḳ reggaj natu sir. \v 3 Maluh navi tu venë yi nġaa, om su nanërin yi. Log avëh nebë saga, navi tu regga yi nġaa om su gulin yi. \v 4 Avëh su tu navi ala rë, gaḳ regga tu ala. Gemaluh nebë saga, maluh su tu navi ala rë, gaḳ venë tu ala. \v 5 Melu ḳo ham om ngwë su geruu demi vu ngwë begulin navi. Yönon, nabë melu najoo ġaġek doḳ ti nabë melu ġulin navimin dus ti gemelu medo menajom jaḳ vu Anutu rë, og mëm nivesa. Loḳ mëm tum melu medo doḳ ti gök nahin, in nabë nama og melu su yoh vu bë rëḳ najom ham ahon rë geSatan rëḳ pelëpin meluu. \v 6 Senġo kwaġ nevo ġaġek sënë besa ḳevu yök vu ham, gaḳ su horek soġek ti rë, \v 7 in sa bë alam pin demedo maluh bu los avëh bu nabë sën sa. Rëḳ mu Anutu vo niwëëk ggelek alam yoh vu yö kwa. Ġadu mehö ngwë rot bevo huk vu sir bë demedo avëh bu, ma maluh bu, rëḳ vo huk ngwë vu mehö ngwë om su deyoh vu bë demedo bu rë. \p \v 8 Log sa bë nanër ġaġek ti vu alam sën nahën gesu deneḳo sir rë lo, gevu avëh alov nabë: Bë demedo nabë sa, og mëm nivesa. \v 9 Rëḳ mu nabë su deyoh vu bë denajom sir ahon rë, og maam degeḳo sir. In nabë degeḳo sir og nivesa, in rëḳ ayoj gurekin sir rot begevonġ paya vu sir. \p \v 10 Log sa bë nanër ġaġek ti vu maluh los avëh sën denejom nemaj ggovek lo, rëḳ su senġo sa horek rë gaḳ Mehöböp yi horek. Nabë: Avëh su gevuu regga! \v 11 Gaḳ nabë gevuu regga, og yö medo meris. Gaḳ nabë nama, og luho regga degero ġaġek genah vu yi gökin. Gemaluh su juuk venë nabë saga! \v 12 Log ġaġek vahi sënë og senġo nanër, gaḳ su Mehöböp yi ġaġek rë. Nebë: Nabë hil arid ti venë su ayo neya timu vu Kerisi rë, rëḳ avëh sënë ahë ving bë medo geving yi, og hil arid sënë su juuk yi. \v 13 Log nabë avëh ti regga su ayo neya timu vu Kerisi rë, rëḳ maluh sënë ahë ving bë medo geving yi, og su gevuu regga. \v 14 In ham raḳ ni, mehö sën su ayo neya timu vu yi rë lo tu Anutu yi nġaa, in luho venë detu anon timu, log avëh sën su ayo neya timu vu yi rë lo tu Anutu yi nġaa, in luho regga detu anon timu. Gaḳ bë nama, og naluj lo rëḳ nabë alam dahis, rëḳ ma gedetu vabuung. \v 15 Rëḳ nabë ngwë sën su ayo neya timu vu Yesu rë lo nidëlin ngwë og ggovek. Horek ti su deġinengin hil arid ma avëhnöd sënë benërin rë, gaḳ gevuu gena. Rëḳ mu Anutu vonġin bë ham medo revuh. \v 16 Honġ avëh! Maḳ ġeyoh vu bë ġedoḳ vu reggam benatu Kerisi yi mehö ma ma? Su ġeraḳ ni rë! Gehonġ maluh! Maḳ ġeyoh vu bë ġedoḳ vu venëm benatu Kerisi yi avëh ma ma? Su ġeraḳ ni rë! Om melu su gwetah ham vër pevis rë. \s1 Ham Medo Nabë Sën Ham Nedo GAnutu Ggooin Ham Raḳ Lo \p \v 17 Rëḳ mu nġaa sën Mehöböp vo ggelek ham ti ti lo, gehuk sën ham nedo loḳ bAnutu ggooin ham raḳ beham tu yi nġaa lo, og ham nġo medo nabë saga. Sa nehevonġ horek nebë sënë vu Kerisi-yi-alam yoh vu nyëġ pin. \v 18 Nabë mehöti rah* navi ggovek loḳ mëm Anutu ggooin yi raḳ betu yi nġaa, og saga su gero navi nah bebun. Log nabë mehöti su rah* navi rë rëḳ Anutu ggooin yi raḳ betu yi nġaa, og su gerah* navi, gaḳ medo nabë sën nedo vorot lo. \v 19 In sën hil ġerah* navid lo, og yiḳ nġaa meris. Gesën hil su ġerah* navid rë lo, og yiḳ nġaa meris ving. Gaḳ bë hil sepa doḳ Anutu yi ġaġek og mëm nġaanon. \v 20 Om ham gwevonġ noh vu nġaa sën ham medo nevonġ bAnutu ggooin ham raḳ tu yi nġaa lo. \v 21 Nabë mehöti baġo honġ meġetu yi nġaa in gwevonġ huk vu yi meris, loḳ Anutu ggooin honġ raḳ meġewërin honġ yah vu yi, og yiḳ ggovek gesu kwam paya in honġ, gaḳ malam sepa honġ huk saga megwevonġ. Rëḳ mu nabë ġenatöḳ vu aggata geneggëp meġeyoh vu bë ġebo honġ vër in honġ ala sën deġinengin honġ lo, og mëm nivesa. Ġebo honġ vër in nema benġo gweġin honġ. \v 22 In mehö sën tu mehö ngwë yi nġaa lo, og Mehöböp ggooin yi raḳ in bë natu Mehöböp yi mehö los arë. Log mehö los arë sën Anutu ggooin yi raḳ lo, og ggooin yi raḳ in bë mehö saga su rëḳ geġin yi gökin rë, gaḳ natu Kerisi yi nġaa. \v 23 Anutu baġo ham yom raḳ nġaa böpata, om ham natu yi nġaa geham su natu mehö ngwë hir nġaa mededeġinengin maggin jaḳ ham. \v 24 Arig lo, ham malamin sepa huk sën ham nevonġ wirek gAnutu ggooin ham raḳ tu yi nġaa lo. \s1 Ġaġek Raḳ Maluh Los Avëh Sën Denedo Bu Lo \p \v 25 Log ham loḳ tepëḳ in avëh avö vu sa loḳ ham ḳapiya nebë, “Yoh vu bë dejaḳ maluh ma nama?” Mehöböp su tateḳin nġaa saga vu sa rë, rëḳ mu vo semusën vu sa in bë sa ġevonġ yi huk nivesa, om sa bë nanër senġo sa ġaġek ti jaḳ avëh avö lo. \v 26 Sa kwaġ nevo bë: Vu buk sagi nġaa maggin netöḳ vu hil, om maam ham nġo medo bu nabë sën ham nedo gwëbeng agi. \v 27 Nabë ġeḳo avëh ggovek, og su kwam bo nabë ġejuuk yi. Gaḳ nabë su ġeḳo avëh rë, og su ġesero avëh nabë gweko. \v 28 Rëḳ mu nabë gweḳo avëh, og su ġevonġ nġaa nipaya rë. Genabë avëh avö jaḳ maluh, og su vonġ nġaa nipaya rë. Gaḳ mu maluh los avëh sën deneḳo sir lo, og rëḳ degeḳo maggin vu dob sënë, lob sa bë nġaa nebë sënë su natöḳ vu ham. \p \v 29 Arig lo, sa nanër nebë sënë vu ham in buk dus raḳ. Om alam sën los venëj lo degevonġ huk vu Mehöböp nabë alam sën venëj ma lo. \v 30 Galam sën denesu in hir heljënġ lo degevonġ huk vu Mehöböp nabë alam sën su denesu rë lo. Galam sën denepisek in nġaa nivesa töḳ vu sir lo, degevonġ huk nabë alam sën su denepisek rë lo. Galam sën denebaġo nġaa lo degevonġ huk vu Mehöböp nabë alam sën hej ḳupeḳ ma lo. \v 31 Galam sën denevonġ huk in nġaa dob yi lo, og su degelë nġaa dob yi nabë hir nġaanon. In hil araḳ ni bë dob sënë rëḳ pekwë yi menatu agga ngwë jaḳ yönon. \p \v 32 Sa niġ lël bë ham su kwamin na nġahi. Mehöti sën su neḳo avëh rë lo, og kwa neya vu Mehöböp yi huk timu in bë Mehöböp kwa vesa in yi. \v 33 Gaḳ mehö sën neḳo avëh lo, og kwa neya vu nġaa dob yi in bë venë kwa vesa in yi, \v 34 lob kwa neya luu luu. Gavëh bu ma avëh avö, og yoh vu bë kwa na vu Mehöböp yi huk timu megevonġ huk in bë navi los ayo yö gëp niröp. Gaḳ avëh sën neraḳ maluh lo, og kwa neya vu nġaa dob yi benevonġ huk in bë regga kwa vesa in yi. \v 35 Senër ġaġek sënë in bë doḳ vu ham beham medo nivesa. Sa su hevonġ in bë deġinengin ham rë, gaḳ sa bë ham medo niröp begwevonġ Mehöböp yi huk noh vu buk, genġaa ngwë su geḳo ham kwamin seggi. \p \v 36 Nabë mehöti kwa neya luu luu bë maḳ nevonġ paya vu nalu in nedo rot bavëh bu raḳ, gaḳ ahë ving bë jaḳ maluh rëḳ ma gedenejom yi ahon rot, og maam mehö sënë gevonġ noh vu yö kwa. Nabë gevonġ bavëh avö sënë jaḳ maluh, og ggovek, mehö sënë su nevonġ nġaa nipaya rë. \v 37 Rëḳ mu nabë nġaa ti su vonġ newa newa loḳ yi rë gesu kwa neya luu luu rë, gaḳ ayo niwëëk genër vorot bë nalu yö medo bu, og yiḳ ggovek, nevonġ nivesa. \v 38 Nebë saga om nabë mehöti gevonġ menalu jaḳ maluh og nivesa. Log mehöti bë najom nalu ahon gesu jaḳ maluh rë, og nivesa rot. \v 39 Nabë avëh ti regga yö nahën nedo mala vesa, og mala sepa regga timu. Rëḳ mu nabë regga nadiiḳ gevonġin bë jaḳ maluh ngwë, og jaḳ. Rëḳ mu jaḳ maluh sën nesepa loḳ Mehöböp lo ti. \v 40 Rëḳ mu senġo kwaġ nevo nebë: Nabë medo meris, og rëḳ kwa vesa rot. Lob sa kwaġ nevo nebë Anutu yi Anon Vabuung nedo ving sa bevo kwa vu sa. \c 8 \s1 Reggu Sën Denetunġ Netu Seriveng Vu Anutu-kuungsën Lo \p \v 1 Log ham loḳ tepëḳ in reggu sën denetunġ netu seriveng vu anutu-kuungsën lo loḳ ham ḳapiya. Yönon, “Hil los kwad!” rëḳ mu hil kwad nevonġ mehil nehaḳo hil raḳ, gaḳ bë hil ahëd geving mehönon og saga sën nevonġ behil neḳedi los nid wëëk. \v 2 Nabë mehöti kwa bo nabë yö neraḳ nġaa pin ni ggovek ya, og mehöti saga yö nahën gesu kwa töḳ raḳ yönon rë. \v 3 Gaḳ nabë mehöti ayo ya timu vu Anutu, og Anutu raḳ ni bë yi mehö saga. \v 4 Om sa bë nanër ġaġek jaḳ reggu sën denetunġ netu seriveng vu anutu-kuungsën lo nabë: Hil araḳ ni bë anutu-kuungsën sënë su nġaanon rë. Besu anutu nġahi denedo rë, gaḳ yiḳ Anutu perurek timu nedo. \v 5 Yönon, nġaa nġahiseḳë denedo ggëp yaġek los dob, lob alam dahis denenër sir nebë anutu lo. Kë’, anutu los mehöböp nġahiseḳë nebë sënë denedo, \v 6 rëḳ mu hil naraḳ ni bë Anutu timu nedo, sën hil Amad Anutu soġek. Nġaa pin degwajseḳë yi, gehil degwad yi. Geyiḳ Mehöböp perurek timu nedo, sën Yesu Kerisi, beyö tunġ nġaa pin. Behil nado malad-tumsën raḳ yi. \v 7 Rëḳ Kerisi-yi-alam vahi su deraḳ ġaġek sënë ni rë, om sir la nahën denekuung bë anutu-kuungsën denedo. Om sën nabë dega reggu sën alam dahis denetunġ netu seriveng vu anutu-kuungsën lo, og denelë bë nġaanon, lom ayoj neggönengin gekwaj nevo bë nġaa nipaya neggëp vu sir. \v 8 Yönon, Anutu su nelë nos sën hil naha lo lom nelë hil paya ma nivesa rë. Nabë hil nid dëlin nos vahi, og saga su rëḳ semu hil rë. Log bë hil aġa reggu pin, og hil su rëḳ nid paya jaḳ rë. \v 9 Rëḳ mu ham gweġin ham. Nabë ham nevonġ ving Anutu niwëëk beham yoh vu bë gwa reggu saga, rëḳ mehö sën su nevonġ ving niwëëk rë lo bë gelë ham geham gwa, og ham rëḳ gwevonġ paya vu yi benġaa nipaya rëḳ kepë yi. \p \v 10 Honġ mehö sën ġeraḳ ġaġek ni ggovek-e! Nabë ġena medo ġegwa reggu gëp anutu-kuungsën yi dub, genabë mehöti sën ayo neggönengin lo gelë honġ, og maḳ rëḳ gwevonġ bemehö saga ga anutu-kuungsën yi seriveng geving. \v 11 Gwelë! Honġ mehö los kwam, rëḳ nabë gwevonġ nabë saga, og rëḳ ġebasap mehö sën Kerisi diiḳ in yi lo ti berëḳ mala nama in ayo neggönengin. \v 12 Bë ham gwevonġ nabë saga, lob ham arimin lo vahi sën ayoj neggönengin lo degelë bedegevonġ nġaa sën ayoj neggönengin lo, og ham nevonġ paya vu sir gevu Kerisi ving. \v 13 Om nabë nos los reggu sën sa naha lo nekepë arig lo, og maam sa su rëḳ aġa nah gökin rë rot besa nadiiḳ, in sëḳ ġevonġ benġaa nipaya kepë arig lo. \c 9 \s1 Paulus Kwa Vesa In Su Neḳo Monë Raḳ Huk Sinarë Rë \p \v 1 Maḳ setu mehöti yi nġaa meris-a? Ma sa su sinarë ti rë? Maḳ sa su halë hil Mehöböp Yesu raḳ malaġ rë? Gehuk sën sa nehevonġ vu Mehöböp lo, maḳ su anon ham rë? \v 2 Yönon maḳ mehö la su deraḳ sa niġ bë sa sinarë ti rë, rëḳ mu ham og ham nġo raḳ ni, in ham vonġ ving raḳ sa ġaġek, lob saga tato ranġah bë Mehöböp yi sinarë sa. \p \v 3 Kë’! Loḳ senër yah vu alam sën denenër pelë raḳ sa lo bë: \v 4 Maḳ su yoh vu bë Kerisi-yi-alam dedoḳ vu he medebo nos los bël kul vu he rë genama? \v 5 Ma maḳ su yoh vu bë he ġaḳo Kerisi yi avëh medenatu he venëmin in degeḳo doḳ geving he nabë sën sinarë vahi geMehöböp ari lo losho Pita denevonġ-ë rë? \v 6 Gemaḳ alu Barnabas nġo luu mu, balu su ayoh vu bë ġevuu huk navimin yi geKerisi-yi-alam dedoḳ vu aluu rë? \v 7 Om maḳ alam-beġö-yi tena denebaġo yö hir nos los tob genġaa beġö yi in bë degevonġ beġö jaḳ-a? Ma! Alam-beġö-yi su denevonġ nebë saga rë! Log mehö sën nevaroh huk wain lo, og yö neḳo anon menegga. Log mehö sën neġin burmakau lo, og nepip hir rur menenum. \v 8 Om ġaġek sën sa nanër agi lo, og su mehönon meris yö hir ġaġek rë, gaḳ dekevu meneggëp loḳ Horek ving. \v 9 Moses kevu ġaġek meneggëp loḳ yi horek bë, “Bë burmakau gevonġ huk mebaḳë wit* lu nġaa, og su ġenaduu avi.” Maḳ Anutu yö nër raḳ burmakau mu, \v 10 ma nenër raḳ hil mehönon ving-a? Gaḳ yiḳ nenër ġaġek sënë raḳ hil mehönon ving! In mehö sën nevonġ huk menejeliiin dob lo nevo kwa in nos bë anon doḳ, gemehö sën nepelubin wit* ġahis vër lo medo nevo kwa in in rëḳ ga geving. \v 11 Nebë saga, om he nehevonġ huk in bë adoḳ vu ham anomin, om yiḳ yoh vu bë ham doḳ vu he navimin megwevonġ nos los nġaa dob yi vahi vu he! \v 12 Gaḳ ham neloḳ vu alam vahi nebë saga, om yoh vu bë ham doḳ vu he mekesuu sir. Rëḳ mu he haḳo Bengö Nivesa yök vu ham, log he nado los maggin gehe su nehaḳo nġaa vu ham rë, in he nimin lël bë he su aġërin Kerisi yi Bengö Nivesa in ham. \v 13 Alam sën denevonġ huk loḳ dub-vabuung-böp lo, og deneḳo hir nos los reggu teka vër in jepö medenegga. Ma ham su raḳ sënë ni rë? \v 14 Om sën Mehöböp nër ġaġek nare vorot bë alam sën denevonġ yi huk medenenër Bengö Nivesa ranġah lo, og degeḳo nġaa sën doḳ vu navij lo vu Kerisi-yi-alam sën denanër Bengö Nivesa ranġah vu sir lo. \v 15 Rëḳ sa su haḳo nġaa ti nebë sënë vu ham rë. Log gwëbeng sënë ving og sa su ḳevu ġaġek sënë in bë ġaḳo nġaa nabë sënë vu ham rë, log sa su rëḳ pekwë sa meġaḳo rë, gaḳ sa kwaġ vesa rot in sa su nehaḳo ham nġaa saga rë. Om nabë sa nadiiḳahëġ menadiiḳ na, og ggovek gesa su rëḳ ḳetaġ nos lu nġaa vu ham rë. \v 16 Sa su nehaḳo bengöġ raḳ in sën sa nanër Bengö Nivesa ranġah agi rë, in Anutu vo huk sënë vu sa lob sa su yoh vu bë ġevuu na rë. Gaḳ nabë sa ġevuu na gesa su nanër Bengö Nivesa ranġah rë, og gëp in sa! \v 17 Bë senġo ġevonġ huk sënë noh vu senġo kwaġ, og maḳ sëḳ ġaḳo monë jaḳ. Rëḳ mu sa su kwaġ nevo huk sagi behooin sa raḳ in bë sa ġevonġ rë, gaḳ Anutu yö vo loḳ ya sa nemaġ om sa su yoh vu bë ġevuu na rë. \v 18 Om sa su haḳo nyëvewen ti raḳ rë, gaḳ sa haḳo nyëvewen nebë sënë: Nġaa sën seyoh vu bë ġaḳo jaḳ Bengö Nivesa lo, og yiḳ sa su nehaḳo rë gema. Sa nanër Bengö Nivesa sënë vu alam nyëmasën beyiḳ sa nyëvewen lo ggovek sënë. \s1 Paulus Tu Alam Pin Hir Hur-huk-yi \p \v 19 Su mehöti yi hur sa rë! Rëḳ senġo nehevonġ sa tu alam pin hir hur in bë sa ġaḳo alam nġahiseḳë nom. \v 20 Om sën sa hevonġ sa tu alam Yuda ti raḳ alam Yuda malaj in bë seġërin alam Yuda nom. Rëḳ Moses yi horek sën denesepa loḳ lo su nejom sa ahon niwëëk rë, gaḳ sa nesepa loḳ yi horek raḳ malaj in bë sa ġaḳo sir nom vu Anutu. \v 21 Log sën sa nado ving alam sën su denesepa loḳ Moses yi horek rë lo, og sa nesepa loḳ hir aggata in bë sa ġaḳo alam sën Moses yi horek main sir lo nom vu Anutu. Rëḳ sënë su nebë sa hevuu Anutu yi horek rë, gaḳ sa nesepa loḳ Kerisi yi horek. \v 22 Log sën sa nado ving alam sën ayoj neggönengin nġaa lo, og sa nahönengin nġaa nebë saga ving in bë sa ġaḳo sir nom. Gesa nesepa loḳ alam pin vahaj in bë sa ġaḳo sir vahi nom. \v 23 Sa nehevonġ huk pin sënë in bë Bengö Nivesa na menoh vu nyëġ pin geBengö Nivesa rëḳ semu sa geving. \s1 Hil Seröġ Niwëëk Beġaḳo Madub-kesuusën-yi \p \v 24 Ham raḳ ni bë alam sën deneseröġ in bë dekesuu sir lo, sir pin deneseröġ, rëḳ mu sir timu nekesuu meneḳo ḳupeḳ. Om ham gwevonġ nabë saga! Ham seröġ niwëëk in ham kwesuu megweḳo ḳupeḳ-yaġek-yi. \v 25 Lob alam pin sën denevonġin bë dekesuu sir vahi lo, og denejom sir ahon gemedo denetahu sir raḳ buk. Denevonġ nebë sënë in bë degeḳo madub sën mehönon denero raḳ ḳele ris, berëḳ meran na pevis lo, gaḳ hil og hil nehevonġ in bë ġaḳo madub nivesa sën medo degwata lo. \v 26 Om sa neseröġ, og sa su neseröġ gemalaġ malaġ rë; gesa napëëng mehö ngwë, og sa su nehetë nemaġ meneḳetul nyëġ meris meris rë. \v 27 Senġo netahu sa loḳ nġaa maggin in bë naviġ genġoin. In bë sëḳ nanër balam vahi denam log tum Anutu juuk sa besa medo tamu. \c 10 \s1 Hil Ġeġin Hil In Pelëpinsën Rëḳ Kepë Hil \p \v 1 Arig lo, sa bë nanër vu ham nabë beggob neyoh vavunë meneli hil ḳenud lo ya wirek lob Loo-ḳöḳ ruu yi ya vahi vahi gedeyoh tewit medeya. \v 2 Log sir pin deripek bël raḳ beggob los loo nebë saga benetato bë detu Moses yi alam. \v 3 Lob sir pin degga nos sën Anutu yi Anon Vabuung vonġ yam lo, \v 4 gesir pin denum bël sën Anon Vabuung vonġ yam lo. Denum bël sën Anon Vabuung vonġ meneya ving sir beverup loḳ ġelönġ lo, lob ġelönġ saga yiḳ Kerisi. \v 5 Rëḳ ma gesir nġahiseḳë denevonġ nġaa nipaya bAnutu ahë sengën vu sir, om sën kevoh sir meseḳëj neggëp nyëġ yu meris meris. \v 6 Lob nġaa pin sënë tato vu hil bë hil su malad anon in nġaa nipaya nabë sën malaj anonin agi. \v 7 Geham su sepa doḳ anutu-kuungsën yi nġaa nabë sën sir la denevonġ wirek-ë. In ġaġek nër neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya nebë, “Alam Israel to denedo in bë dega los denanum log mëm dekedi raḳ in bë dedöö medejaḳ sir. \v 8 Log hil su ġevonġ baggëb nabë sën sir la denevonġ wirek besir 23,000 malaj ma hes ti lo. \v 9 Gehil su seggi Mehöböp nabë sën sir la deseggi wirek lob nyël gga sir bemalaj ma lo. \v 10 Geham su gwevonġ ayemin vu Anutu nabë sën alam la denevonġ ayej vu wirek lob Anutu vonġ yi angër ya kevoh sir bemalaj ma lo. \v 11 Nġaa pin sënë töḳ vu alam Israel in bë mehönon pin dejaḳ ni, lob ġaġek sënë neggëp loḳ ḳapiya in bë bo kwa vu hil mehönon sën hil nado gwëbeng gedob vonġin govek na agi. \v 12 Om mehö sën yö kwa nevo yi bë nare niwëëk lo geġin yi nivesa in rëḳ bës. \v 13 Seggisën sën netöḳ vu ham lo, og saga su agga ngwë rë, gaḳ yiḳ luho seggisën sën netöḳ vu alam pin lo neggëp ti. Rëḳ Anutu su mehö kwa luu menetetuhin ham rë, om rëḳ gërin seggisën sën rëḳ kesuu ham nimin wëëk lo in ham. Gaḳ nabë seggisën natöḳ vu ham, og rëḳ Anutu tato aggata in ham noh nenga in geham bare niwëëk gesu nġaa nipaya kepë ham. \s1 Hil Su Ayoh Vu Bë Tamuin Anutu Luho Memö Nipaya Doḳ Ti Rë \p \v 14 Arig lo! Sahëġ neving ham om ham gweruu demimin vu anutu-kuungsën yi nġaa geham beya in. \v 15 Ham alam los kwamin, om senër vu ham geham nġo rëḳ seggi sa ġaġek. \v 16 Kap los semusemu sën hil najom raḳ los ahëd nivesa vu Anutu lo, sënë vo Kerisi niḳöḳ ggelek hil besupin hil loḳ ti ma ma? Log brët sën hil nedebu ggelek hil lo, maḳ sënë vo Kerisi navi ggelek hil besupin hil loḳ ti ma ma? \v 17 Yiḳ brët timu, rëḳ supin hil nġahiseḳë loḳ ti behil atu anon timu, in yiḳ hil pin naha brët timu. \p \v 18 Ham kwamin bo alam Israel rë. Sën denetunġ seriving raḳ ya jepö log denegga vewen lo, og denetunġ in bë ngupin losho Anutu sën yi jepö agi doḳ ti ma ma? \v 19 Ma senër va sënë? Senër bë anutu-kuungsën yi seriveng nġaa anon-a? Ma senër bë anutu-kuungsën yö nġaa anon-a? \v 20 Ma! Senër bë nġaa sën alam dahis denetunġ seriveng vu lo, saga denetunġ vu memö nipaya, gaḳ su denetunġ vu Anutu rë. Lob sa bë ham los memö nipaya saga su ngupin ham doḳ ti. \v 21 In ham su yoh vu bë nanum doḳ Mehöböp yi kap genanum doḳ memö nipaya yi kap geving rë. Log ham su yoh vu bë gwa nos jaḳ Mehöböp yi tevor gegwa jaḳ memö nipaya hir tevor geving rë. \v 22 Maḳ bë hil ġevonġ beMehöböp ahë sengën vu hil-a? Gemaḳ hil nid wëëk kesuu yi? \s1 Hil Ġaḳo Anutu Arë Jaḳ Noh Vu Buk \p \v 23 Yönon! “Nġaa pin og yoh vu bë hil ġevonġ” rëḳ mu nġaa pin su rëḳ doḳ vu hil rë. Kë’! “Nġaa pin yoh vu bë hil ġevonġ”, rëḳ nġaa pin su nevonġ niwëëk vu hil sën Kerisi-yi-alam lo rë. \v 24 Mehöti su kwa bo nabë geġin yi jaḳ nġaa nivesa, gaḳ ham pin kwamin bo alam vahi beham gweġin sir nivesa. \v 25 Reggu sën ham nebaġo ggëp maket lo, og ham gwa. Ham su kwamin na nġahi begwevonġ tepëḳ in nabë, “Anutu-kuungsën hir seriveng ma ma?” \v 26 In hil araḳ ni bë, “Dob sënë los nġaa pin sën nedo dob-ë, yiḳ Mehöböp yö ti yi nġaa pin.” \v 27 Nabë mehöti su vonġ ving Yesu rë, rëḳ tahi ham bë ham na megwa nos geving yi, lob ham kwamin bo nabë na, og ggovek. Ham na megwa nġaa sën gevonġ vu ham lo, geham su kwamin na nġahi begwevonġ tepëḳ in. \v 28 Rëḳ mu nabë mehö ngwë nanër vu ham nabë, “Sënëḳ reggu seriveng anutu-kuungsën yi!”, og ham kwamin bo mehöti sën nër ġaġek vu ham aga beham su gwa, in ayo neggöneng in. \p \v 29 Degwa sën senër bë ham su gwa reggu agi lo su neggëp vu ham rë, gaḳ neggëp vu mehö sën ayo neggöneng in lo. Log nabë sa kwaġ bo anutu-kuungsën yi seriveng nabë nġaa meris, og sa su rëḳ ġa rë, in mehö sën ayo neggöneng in lo rëḳ kwa na nġahi megelë sa paya. \v 30 Rëḳ mu nabë sa najom jaḳ na vu Anutu los ahëġ nivesa in reggu geseġa, og alam sën ayoj neggöneng in lo rëḳ denanër ġaġek nipaya jaḳ sa in va? \v 31 Om doḳ buk sën ham gwa ma ham nanum, ma ham gwevonġ nġaa ti lo, og ham gwevonġ nġaa pin sënë in bë geḳo Anutu arë jaḳ. \v 32 Ham kwamin bo alam pin, alam Yuda los alam Grik, gAnutu-yi-alam, beham su gwevonġ nġaa sën negelu vahaj benġaa nipaya nekepë sir lo. \v 33 Ham gwevonġ nabë sën sa nehevonġ lo. Sa nehevonġ nġaa pin in bë alam pin degelë nivesa. Sa su nehevonġ in bë doḳ vu sa rë, gaḳ sa nehevonġ nġaa pin in bë doḳ vu alam pin bedegërin sir nom vu Anutu. \c 11 \pc \v 1 Ham gwevonġ nġaa mesepa doḳ sa vahaġ nabë sën sa nesepa loḳ Kerisi vaha. \s1 Avëh Degenum Yuj Medenajom Jaḳ \p \v 2 Ham nevonġ nivesa, in ham nġo medo nesepa loḳ ġaġek sën sa haḳo meyök nër vu ham wirek lo menejom ahon. \v 3 Rëḳ sa hevonġin bë ham jaḳ ni nabë Kerisi tu maluh pin alaj, gemaluh detu venëj ala, gAnutu tu Kerisi ala. \v 4 Om nabë maluh ti genum yu in najom jaḳ, ma nanër Anutu yi ġaġek ranġah, og mehö saga ḳo yi raḳ kesuu ala. \v 5 Log nabë avëh ti su genum yu rë genajom jaḳ ma, nanër Anutu yi ġaġek ranġah, og ḳo yi raḳ kesuu regga in nevonġ paya nebë saga, genabë nakër yu mepepaab jaḳ og nevonġ paya nebë saga ving beyiḳ luho neggëp ti. \v 6 Gaḳ nabë avëh ti su genum yu rë, og ham kweping yu viis na. Rëḳ nabë ni nemumin bë su keping yu ma nakër yu na rë, og maam yiḳ genum yu. \v 7 Gaḳ maluh og su degenum yuj in Anutu semu sir nebë yi in tato nabë Anutu mehö los niwëëk, rëḳ avëh og tato nebë maluh los niwëëk bekesuu yi. \v 8 In Anutu su semu maluh raḳ avëh rë, gaḳ semu avëh raḳ maluh. \v 9 Log Anutu su tunġ maluh in bë ġadu avëh rë, gaḳ tunġ avëh in bë ġadu maluh. \v 10 Nebë saga, om avëh yö degenum yuj in tato nabë deneggurek reggaj babuj, bangër lo degelë. \v 11 Rëḳ mu avëh su yoh vu bë yö geġin yi genidëlin maluh rë, log maluh su yoh vu bë yö geġin yi genidëlin avëh rë, gaḳ detu Mehöböp yi alam, om luho dedoḳ vu sir vewen vewen. \v 12 In Anutu semu avëh raḳ maluh kweben, loḳ mëm avëh deneḳo maluh. Rëḳ mu degwa vu Anutu. \p \v 13 Ham nġo nanër rë. Nabë avëh su genum yu rë genajom jaḳ vu Anutu og maḳ sënë nivesa? \v 14 Gaḳ nipaya, in hil maluh gavëh hil aggata tato vu ham nebë: Nabë maluh ti yu viis duḳ ading rot kesuu avëh, og rëḳ ni namum. \v 15 Gaḳ nabë avëh gevonġ beyu viis duḳ ading, og sagaḳ yi vuneḳsën nivesa. In Anutu yö tunġ bë yu viis duḳ ading in genum yu jaḳ. \v 16 Gaḳ nabë mehöti bë mehoo ġaġek sënë menanër ġaġek jaḳ panġsën, og su yoh vu rë, in he los Anutu yi dub pin nehevonġ nebë sënë. \s1 Alam Korint Devasap Pasa \p \v 17 Log sa bë nanër horek vahi vu ham, rëḳ sa su rëḳ ġaḳo ham arëmin jaḳ in nġaa nipaya sën ham nevonġ agi rë. In ham nesupin ham in bë ham najom jaḳ, lob nġaa nipaya neverup loḳ saga kesuu nġaa nivesa sën ham nevonġ lo. \v 18 Sa hanġo bë buk sën ham nesupin ham lo, og ham nevasuh ham ya yu nġahi, lob sa kwaġ nevo bë maḳ sagaḳ yönon. \v 19 Kë’! Maḳ ham nevasuh ham nebë saga in bë tato alam sën denedo nivesa loḳ ham lo medenatöḳ nam ranġah. \v 20 Om nabë ham ngupin ham nabë sënë, og ham su yoh vu bë gwa Pasa niröp rë. \v 21 In ham nesupin ham in bë ham gwa Pasa, rëḳ ma geham nevonġ newa newa meham ti ti nġo newa ham nos loḳ yah ham. Log mehö ngwë medo denediiḳahëj, log ngwë denenum wain panġsën medenekeyevin. \v 22 Ham nevonġ nebë saga in va? Maḳ ham su bömin nedo in bë ham gwa los nanum doḳ rë? Ma maḳ ham kwamin vo Anutu-yi-alam sënë bë nġaa meris, om sën ham nevonġ nimumsën vu sir vahi sën hej nos nemain sir lo? Sëḳ nanër nabë va vu ham-a? Maḳ sa ġaḳo ham arëmin jaḳ-a? Ma rot! Sa su rëḳ ġaḳo ham arëmin jaḳ in nġaa nabë sënë rë. \s1 Mehöböp Yesu Vo Pasa Vu Yi Hur Maluh \p \v 23 In sa haḳo ġaġek sënë vu Mehöböp behaḳo yök vu ham wirek nebë: Loḳ buk sën Yudas nër Yesu ranġah vu alam-beġö-yi lo, lob Yesu ḳo brët rak \v 24 bejom raḳ los kwa vesa ya vu Anutu gedebu, log nër bë, “Sa naviġ sënë! Sa hevonġ in bë doḳ vu ham! Ham gwevonġ nabë sënë in kwamin bo sa.” \v 25 Degga ggovek log ḳo kap raḳ nebë saga benër bë, “Wain sënë tato bë sejoo ġaġek mewis ving ham raḳ sa niġ ḳöḳ meneggëp. Doḳ buk sën bë ham nanum sënë, og ham gwevonġ nabë sënë in kwamin bo sa.” \v 26 Log nabë ham gwa brët los nanum doḳ kap sënë, og sagaḳ ham tato ranġah bë Mehöböp diiḳ in ham. Lob ham gwevonġ nabë sënë rot bena berup doḳ buk sën Yesu duḳ nom gökin lo. \s1 Mehöti Gevonġ Paya Vu Pasa Og Rëḳ Natöḳ Jaḳ Nyëvewen \p \v 27 Om sën nabë mehöti su jaḳ ni nivesa rë geyö ga Mehöböp yi brët sënë los nanum doḳ kap sënë meris mu, og vasap Mehöböp navi los niḳöḳ benġaa nipaya neggëp vu yi. \v 28 Alam pin ti ti yö kwaj bo ayoj medegero rë, loḳ mëm dega brët sënë los denanum doḳ kap sënë. \v 29 In mehöti bë ga los nanum jeggin jeggin gesu geḳo Mehöböp navi jaḳ rë, og nevonġ nġaa nipaya berëḳ natöḳ jaḳ nyëvewen. \v 30 Yiḳ raḳ degwa sënë sën ham vahi seḳëj nema genij neraḳ gevahi denediiḳ. \v 31 Gaḳ bë hil ti ti nġo kwad bo ayod meġero, og Anutu su rëḳ gevonġ nyëvewen natöḳ vu hil rë. \v 32 Gaḳ nabë Mehöböp bo nyëvewen vu hil nabë saga, og nevonġ in bë hil navid gesanġ baġërin hil in hil su malad nama geving alam sën denesepa loḳ aggata-dob-yi lo. \v 33 Nebë saga om arig lo, nabë ham ngup ham in gwa Pasa, og ham gweġin ham vahi rë, loḳ mëm ham gwa doḳ ti. \v 34 Nabë mehöti nadiiḳahë, og yö ga nos gëp yi begganġ borot, in nabë ham ngupin ham og nġaa nipaya su gëp vu ham. Log ġaġek vewen yö nahën neggëp, om senök berup vu ham rë loḳ mëm sa ġero. \c 12 \s1 Anon Vabuung Yi Semusën Aggagga \p \v 1 Log arig lo, sa bë ham su kwetul doḳ in Anon Vabuung yi semusën. \v 2 Ham nġo raḳ ni ggovek bë, wirek sën ham nġo nahën alam dahis lo, og ham ayomin tee yi in anutu-kuungsën sën su yoh vu bë bengwënġ rë lo beham nesepa loḳ sir. \v 3 Om sën sa bë ham jaḳ ni nabë: Bë Anutu yi Anon Vabuung medo doḳ mehöti bedoḳ vu yi in ġaġek, og mehö saga su yoh vu bë nanër nabë Anutu nelë Yesu paya rë. Log alam sën Anon Vabuung su neloḳ vu sir in ġaġek rë lo, og su deyoh vu bë denanër nabë, “Yesu yiḳ yi Mehöböp!” rë. \p \v 4 Log Anon Vabuung yi semusën aggagga neggëp rëḳ yiḳ Anon Vabuung timu nedo. \v 5 Log hil huk aggagga sën hil ġevonġ vu Mehöböp lo neggëp, rëḳ yiḳ Mehöböp perurek timu nedo. \v 6 Log aggata aggagga neggëp in bë hil sepa doḳ meġevonġ yi huk, rëḳ yiḳ Anutu timu sënë sën nevonġ niwëëk vu alam pin bedeyoh vu bë degevonġ. \v 7 Lob Anon Vabuung nevo semusën aggagga ggelek Kerisi-yi-alam pin ti ti in bë doḳ vu sir pin. \v 8 Kë’! Yiḳ Anon Vabuung nevonġ semusën vu mehöti in bë nanër ġaġek los kwa. Log yiḳ Anon Vabuung timu sënë nevonġ semusën ngwë vu mehö ngwë in bë tateḳin ġaġek degwa. \v 9 Log yiḳ Anon Vabuung timu sënë nevonġ bemehö ngwë ayo neya timu vu Yesu niwëëk beyoh vu bë gevonġ huk niwëëk. Geyiḳ Anon Vabuung timu sënë sën nevonġ bemehö ngwë neyoh vu bë gevonġ balam nijraḳsën nijvesa jaḳ. \v 10 Log ngwë ḳo niwëëk vu Anon Vabuung in bë gevonġ nġaa böp böp, gengwë ḳo kwa in bë seggi nġaahur aggagga mejaḳ nij nabë nijvesa ma nijpaya. Log Anon Vabuung vonġ benyëġ ngwë ayej verup mehö ngwë avi, gemehö ngwë ḳo kwa vu bepekwë ayej saga lo yam ranġah. \v 11 Nġaa pin sënë degwa vu Anon Vabuung yö timu rëḳ mëm nevo ggelek alam ti ti yoh vu yö kwa. \s1 Hil Pin Atu Navid Timu Rëḳ Mëm Len Ti Ti Lo \p \v 12 Mehönon navij timu rëḳ mëm navij len ti ti lo neggëp. Loḳ mëm navij len ti ti lo supin yom tu navij timu. Lob yiḳ Kerisi-yi-alam lo pin supin yom tu Yesu anon nebë saga ving. \v 13 In hil pin aripek bël raḳ Anon Vabuung timu sënë behil atu anon timu. Hil Yuda los Grik, hil sën atu alam ngwë hir nġaa meris lo, gehil sën hil nġo neheġin hil lo. Anon Vabuung timu sënë gwanġ ya hil pin ti ti ayod. \v 14 Hil navid su len timu rë, gaḳ yi nġaa los arë arë neggëp. \v 15 Om maḳ vaha rëḳ nanër nabë, “Saḳ su nema rë om su navi len ti sa rë!” Nabë nanër nabë sënë og hen ġaġek anon ma, gaḳ yiḳ navi len ti. \v 16 Log maḳ nenga rëḳ nanër nabë, “Sa su mala rë, om su navi len ti sën sa-ë rë!” Nabë nenga nanër nabë sënë, og hen ġaġek anon ma, gaḳ yiḳ navi len ti. \v 17 Nabë hil navid pin yiḳ hil malad, og hil rëḳ ġanġo ġaġek nabë va? Log nabë hil navid pin yiḳ hil nengad, og hil rëḳ pamu nġaa nabë va? \v 18 Rëḳ hil navid su nebë sënë rë, gaḳ Anutu yö tunġ len ti ti lo nedo raḳ hil navid yoh vu yö kwa. \v 19 Nabë hil navid len ti ti pin neggëp ti, og rëḳ hil navid soġek medo tena? \v 20 Rëḳ su nebë sënë rë! Gaḳ hil navid len nġahiseḳë neggëp log hil navid yiḳ timu. \v 21 Om hil malad su yoh vu bë rëḳ nanër nabë nilëlin hil nemad rë. Log hil yud su yoh vu bë rëḳ nanër nabë nilëlin hil vahad rë. \v 22 Gaḳ hil naraḳ ni bë hil navid len vahi sën su nijwëëk rë lo, og nabë su demedo rë, og hil navid su yoh vu bë medo rë, gaḳ rëḳ nama! \v 23 Log hil navid len vahi sën hil nid nemumin lo, og hil nehaḳo raḳ menaröp tob nivesa vesa loḳ. Log hil navid len vahi sën su malanġeri rë lo, og hil navuneḳ vu panġsën. \v 24 Log hil navid len vahi sën nivesa lo og hil su neḳebu rë. Rëḳ mëm Anutu nesupin hil navid len ti ti pin revuh ti yoh vu kwa, log nevonġ behil nesemu len ti ti sën su malanġeri rë lo menehero. \v 25 Vonġ nebë sënë in bë hil navid len ti ti su debasuh sir rë, gaḳ demedo jevuh ti mededoḳ vu sir nivesa. \v 26 Log nabë hil navid len ti gesanġ, og nesanġ yoh vu hil navid pin. Genabë hil semu len ti, og len ti ti pin kwaj vesa. \v 27 Om yiḳ Kerisi navi ham geham pin tu navi len ti ti lo. \p \v 28 Lob Anutu ggooin Kerisi-yi-alam raḳ in bë degevonġ yi huk. Ggooin sinarë raḳ muġinsën, lob mëm ggooin alam-denenër-ġaġek-ranġahsën raḳ netu luu, log tatovaha netu löö. Log alam sën denevonġ nġaa böp böp lo ggökin, log alam sën denevonġ alam niraḳsën nijvesa neraḳ lo ggökin sënë, lob alam sën deneloḳ vu alam lo, galam ggev sën deneġin huk pin lo, galam sën alam nyëġ ngwë ayej aggagga neverup avij lo. \v 29 Gaḳ sir pin su detu sinarë rë, gesir pin su detu alam-denenër-ġaġek-ranġahsën rë. Gesir pin su detu tatovaha rë. Gesir pin su deḳo niwëëk in bë degevonġ nġaa böp böp rë. \v 30 Gesir pin su deḳo niwëëk in bë degevonġ alam nijraḳsën nijvesa jaḳ rë. Genyëġ ngwë ayej aggagga su neverup sir pin avij rë. Gesir pin su deyoh vu bë depekwë ayej saga lo nam ranġah rë. \v 31 Rëḳ mu ham malamin sepa semusën böp böp sën senër muġin lo panġsën. Log sa bë tato aggata nivesa ti sën kesuu aggata pin lo vu ham. \c 13 \s1 Aggata Sën Hil Ahëd Geving \p \v 1 Nabë sa nanër ġaġek doḳ mehönon ayej ti ti lo, gedoḳ angër ayej geving, rëḳ mu sa su ahëġ neving mehönon rë, og sëḳ ġevonġ dedun meris mu nabë pedideng los ggaġeng nesu. \v 2 Log nabë seyoh vu bë nanër Anutu yi ġaġek ranġah los sejaḳ ġaġek sën neggëp vunsën lo degwa pin ni venuh, genabë sejaḳ nġaa pin ni, genabë sayoġ na timu vu yi niwëëk ata beseyoh vu bë nanër ḳedu meseyesin yi megeto mena, rëḳ mu nabë sa su ahëġ neving mehönon rë, og setu nġaa meris. \v 3 Log nabë sebo sa nġaa pin gelek alam-ḳupeḳ-masën, ma nabë sa ġevonġ naviġ na in nengwah ga besa nadiiḳ, rëḳ mu sa su ahëġ neving mehönon rë, og nġaa pin sënë su yoh vu bë doḳ vu sa rë. \p \v 4 Bë mehöti ahë geving mehönon yönon, og nejom yi ahon gesu nevo loḳ yah nipaya nyëvewen vu alam sën denevonġ vu yi lo rë, gaḳ nevonġ nġaa nivesa mu vu sir. Mehö nebë sënë su ayo nesis yi vu mehö ngwë in hir nġaa nivesa rë, gesu netee yi raḳ menenër ġaġek paanġ paanġ rë, log su neḳo arë raḳ rë. \v 5 Log mehö nebë sënë su nevonġ bemehö ngwë ni nemum rë. Gesu kwa neya vu yi nġaa panġsën rë, gesu yi mehö ahë sengën rë, gesu kwa nevo nġaa nipaya sën denevonġ vu yi lo rë. \v 6 Log mehö nebë sënë su kwa vesa in nġaa nipaya rë, gaḳ kwa vesa in Anutu yi ġaġek anon. \v 7 Su pevis menelë mehö ngwë nebë mehö nipaya rë, gaḳ kwa nevo bë maḳ mehö nivesa berëḳ gërin yi megevonġ nġaa nivesa, lob nejom yi ahon menekerë maggin pin sën netöḳ vu yi lo. \v 8 In ahë vingsën su rëḳ nama na rë, gaḳ yö rëḳ gëp degwata! Gaḳ mëm huk sën hil nanër Anutu yi ġaġek ranġah lo, mu sën rëḳ nama na. Genyëġ ngwë ayej su rëḳ berup hil avid gökin rë, genġaa pin los kwa sën hil naraḳ ni gwëbeng agi rëḳ natu nġaa meris. \v 9 In gwëbeng hil naraḳ nġaa vahi mu ni. Log Anutu su tateḳin kwa pin los dahis vu hil rë, gaḳ vahi yö nahën neggëp vu yi. \v 10 Gaḳ vu tamusën gAnutu gero nġaa pin beniröp jaḳ, og huk pin sën hil nehevonġ teka teka agi rëḳ nama na. \v 11 Wirek senġo nahën hurmahen og vu buk saga sa nanër ġaġek nebë hurmahen. Loḳ mëm sa böp raḳ, lob sa hevuu nġaa hurmahen yi ya. \v 12 Kë! Log gwëbeng hil nehalë nġaa pin paya paya nebë sën hil nehalë malad loḳ dubdub malaḳenu ti, om su neggëp ranġah rot rë. Rëḳ mëm vu tamusën og hil rëḳ ġalë Anutu anon soġek jaḳ malad. Gwëbeng seraḳ ni teka teka, gaḳ nahub rëḳ sëḳ jaḳ ni venuh nabë sën Anutu raḳ sa niġ-ë. \v 13 Om nġaa löö mu sënë neggëp berëḳ gëp degwata: Sën hil ayod neya timu vu Anutu, gesën hil navo kwad in yi, gahë-vingsën. Rëḳ mëm ahë-vingsën netu muġinsën vu luu sënë. \c 14 \s1 Anon Vabuung Yi Semusën Sënë Netu Muġinsën \p \v 1 Om ham malamin sepa ahë-vingsën namuġin, lob ham kwamin bo Anon Vabuung yi semusën geving, rëḳ mu ham kwamin bo semusën ti sënë namuġin, sën nebë ham nanër Anutu yi ġaġek ranġah. \p \v 2 Log mehöti sën alam-nyëġ-ngwë ayej neverup avi lo, og su nenër vu mehönon rë, gaḳ yö nenër vu Anutu timu. In mehöti su raḳ ġaġek sënë ni rë geyö nenër ġaġek vunsën raḳ Anon Vabuung niwëëk. \v 3 Gaḳ mehö sën nenër Anutu yi ġaġek ranġah lo, og nenër vu mehönon meneloḳ vu sir benevo niwëëk vu sir beneġadu sir. \v 4 Rëḳ mehöti sën alam-nyëġ-ngwë ayej neverup avi lo, og yö neloḳ vu yi mu, gaḳ mehöti sën nenër Anutu yi ġaġek ranġah lo, og mëm neloḳ vu Kerisi-yi-alam pin. \v 5 Sa bë alam-nyëġ-ngwë ayej berup ham avimin pin, rëḳ mu sahëġ neving panġsën rot bë ham nanër Anutu yi ġaġek ranġah. Mehö sën bë alam-nyëġ-ngwë ayej berup avi lo, nabë su pekwë ġaġek sënë in bë doḳ vu alam rë, og bengö ma. Gaḳ mehö sën nenër Anutu yi ġaġek ranġah lo, og yi mehö-los-bengö. \v 6 Om arig lo, nabë senök vu ham balam-nyëġ-ngwë ayej berup saviġ, rëḳ sa su nanër ġaġek mewis la sën Anutu tato vu sa lo rë, gesa su tateḳin ġaġek degwa la vu ham rë, gesa su nanër Anutu yi ġaġek begëp ranġah rë, gesa su navo kwa vu ham rë, og saga su rëḳ doḳ vu ham rë. \s1 Hil Nanër Anutu Yi Ġaġek Doḳ Ayej In Dejaḳ Ni \p \v 7 Log yiḳ ġevëëġ los gita nebë sënë! Nabë hil ġevë ġevëëġ ma angis gita jeggin jeggin, og alam su deyoh vu bë desepa doḳ raro rë. \v 8 Log nabë degevë biuka rëḳ su ngu niröp noh vu sën beġö yi lo rë, og alam su rëḳ desemu sir in degevonġ beġö rë. \v 9 Lom ham ġaġek nebë saga. Nabë ham nanër ġaġek jeggin jeggin balam degenġo dedun mu gesu dejaḳ ni rë, og rëḳ dejaḳ ham ġaġek sënë degwa ni nabë va? Ma! Ham ġaġek saga yö ya meris mu. \v 10 Yönon, mehönon ayej nġahiseḳë rot neggëp dob, lob ti su dedun meris mu rë. Gaḳ yö denenġo medeneraḳ degwa ni. \v 11 Log nabë sa su raḳ alam sënë ayej ni rë, og rëḳ degelë sa paya nabë mehö kwa masën ti. Log sëḳ ġalë sir paya nabë sir alam kwaj masën. \v 12 Lob ham nebë saga. Ham ahëmin neving panġsën bë gweḳo Anon Vabuung yi semusën, om ham malamin sepa semusën sën neloḳ vu Kerisi-yi-alam lo namuġin. \p \v 13 Nebë saga, om mehöti sën alam-nyëġ-ngwë ayej neverup avi lo, og najom jaḳ vu Anutu nabë bo niwëëk vu yi in pekwë ġaġek sënë betateḳin degwa geving. \v 14 In nabë sa najom jaḳ vu Anutu doḳ alam-nyëġ-ngwë ayej, og maḳ sanoġ nejom raḳ, rëḳ sa kwaġ su nesepa loḳ rë. \v 15 Om maḳ sa ġevonġ nabë va? Sa kwaġ nevo nebë sënë bë: Sanoġ bë najom jaḳ, log sa kwaġ jaḳ ni geving, og nivesa. Log sanoġ bë gevonġ raro, log sa kwaġ jaḳ degwa ni geving, og nivesa. \v 16 Rëḳ mu nabë anom kwa vesa menajom jaḳ na vu Anutu galam-nyëġ-ngwë ayej berup avim, og mehö meris sën nedo ving honġ lo su yoh vu bë ngoġekin honġ jomraḳsën sënë rë. In nenġo dedun rëḳ su raḳ honġ ġaġek sënë degwa ni rë. \v 17 Yönon, maḳ ġenejom raḳ meġenenër ġaġek nivesa, rëḳ mu su ġetateḳin Anutu yi ġaġek vu mehö ngwë sagi meġeloḳ vu yi rë. \v 18 Sa kwaġ vesa vu Anutu in alam-nyëġ-ngwë ayej neverup saviġ kesuu ham pin. \v 19 Rëḳ mu nabë sa bare Kerisi-yi-alam malaj doḳ dub ayo, og sa bë nanër ġaġek dus nemadvahi mu doḳ ayej geġaġek hus adingseḳë doḳ alam-nyëġ-ngwë ayej nök gëp, in su rëḳ dejaḳ ni rë. \p \v 20 Arig lo, ham su medo los kwamin ngöḳ ngöḳ nabë hurmahen. Gaḳ mëm nabë nġaa nipaya, og mëm ham medo ngöḳ ngöḳ nabë hurmahen. Rëḳ mëm ham kwamin bo nġaa nabë alam böp. \v 21 Loḳ Anutu yi horek, og dekevu meneggëp nebë sënë: \p “Mehöböp nër bë, \q1 ‘Sa hevonġ sa ġaġek vu alam sënë loḳ ayej rëḳ ma, \q2 om tum sëḳ ġevonġ alam sën denevengwënġ nyëġ ngwë ayej lo denök in bë denanër sa ġaġek vu sir. \q1 Log sëḳ ġevonġ sa ġaġek berup alam begganġ-bu ngwë avij geving, \q2 rëḳ mu rëḳ nama gesu rëḳ degevonġ geving sa ġaġek rë.’” \p \v 22 Nebë saga om hil araḳ ni bë Anon Vabuung su nevonġ balam-nyëġ-ngwë ayej neverup hil avid in bë tato niwëëk vu Kerisi-yi-alam rë, gaḳ nevonġ in bë tato niwëëk vu alam dahis. Log su nevonġ behil nanër Anutu yi ġaġek ranġah in tateḳin yi ġaġek degwa vu alam dahis rë, gaḳ nevonġ in bë tateḳin vu Kerisi-yi-alam. \v 23 Om nabë alam dahis la ma alam meris la deduḳ na demedo dub ayo geving ham sën Kerisi-yi-alam lo galam-nyëġ-ngwë ayej berup ham avimin pin, og rëḳ denanër ham nabë ham yumin vonġ paya. \v 24 Gaḳ nabë ham pin nanër Anutu yi ġaġek ranġah, galam dahis ti ma mehö meris ti yam nedo ving ham, og ham ġaġek pin rëḳ gelu ayo geham ġaġek pin rëḳ tato vu nabë nevonġ nġaa nipaya meneggëp vu yi. \v 25 Log ham ġaġek rëḳ baleḳ yi nġaa nipaya pin sën kwa nevo meneggëp kesii loḳ ayo lo, lob rëḳ nadudeḳ gegeḳo Anutu arë jaḳ genanër ranġah nabë, “Yönon rot, Anutu nedo ving ham!” \s1 Hil Su Najom Jaḳ Los Ġevonġ Raro Niḳelap \p \v 26 Om arig lo, ham gwevonġ nabë va? Nabë ham ngupin ham doḳ dub ayo, og huk neggëp vu ham pin. Ti gevonġ raro, gengwë nanër Anutu yi ġaġek vu ham, geti tateḳin ġaġek ti sën Anutu tato vu yi lo, galam-nyëġ-ngwë ayej berup ngwë avi, log ngwë pekwë ġaġek sënë in ham jaḳ ni, beham gwevonġ nġaa pin sënë in bo niwëëk vu Kerisi-yi-alam pin. \p \v 27 Lob nabë alam-nyëġ-ngwë ayej berup mehö la avij, og luu mu degevonġ, ma maḳ löö, og yiḳ ggovek. Gesu denanër ġaġek niḳelap, gaḳ sir ti ti kedi denanër mesepa doḳ, log mehö ngwë pekwë hir ġaġek in alam dejaḳ ni. \v 28 Rëḳ nabë mehöti su nedo in bë pekwë alam-nyëġ-ngwë ayej sagi rë, og mehö sën bë nanër lo najom yi ahon gesu bengwënġ doḳ dub ayo. Gaḳ yö getah yi na loḳ mëm nanër yi ġaġek vu yi geving Anutu. \p \v 29 Log alam sën denanër Anutu yi ġaġek ranġah lo, og sir luu ma löö mu denanër, gesir vahi pin medo degenġo hir ġaġek mekwaj bo. \v 30 Log nabë mehöti ḳööḳ nedo, loḳ Anutu tato ġaġek ti vu yi avuti, og mehö sën vare nenër ġaġek lo aye nama. \v 31 In ham pin ti ti nanër Anutu yi ġaġek ranġah in alam pin dejaḳ ġaġek ni bebo niwëëk vu sir. \v 32 Galam sën denenër Anutu yi ġaġek ranġah lo deyoh vu bë degeġin sir nivesa, gaḳ anoj sën Anutu tunġ loḳ sir lo su rëḳ kehe sir medebengwënġ niḳelap rë. \v 33 In Anutu su ahë ving bë hil ġevonġ nġaa jeggin jeggin rë, gaḳ ahë ving bë hil medo revuh. Log ham gwevonġ nabë sën Anutu-yi-alam pin denevonġ loḳ hir dub lo. \v 34 Avëh ayej nama doḳ dub ayo gesu debengwënġ. Gaḳ dedahun sir nabë sën dekevu meneggëp loḳ Horek lo. \v 35 Genabë sir duġin ġaġek ti degwa bedevonġin bë dejaḳ ni, og sir ti ti yö rëḳ dedoḳ tepëḳ in reggaj gëp bej. Gaḳ nabë avëh denanër ġaġek doḳ dub ayo og su yoh vu rë. \p \v 36 Ma nebë va? Maḳ ham tu Anutu yi ġaġek degwa? Ma ham nġo neḳo Anutu yi ġaġek gesu alam vahi deneḳo ving rë? \v 37 Nabë mehöti nanër nabë yi mehö-nenër-Anutu-yi-ġaġek-ranġahsën ti ma, nanër nabë ḳo Anon Vabuung kwa, om nabë yönon, og rëḳ jaḳ ġaġek sën sa ḳevu vu ham-ë ni nabë Mehöböp yi horek. \v 38 Gaḳ nabë mehöti su raḳ ġaġek sënë ni rë, og maḳ yi su mehö-nenër-ġaġek-ranġahsën ti rë. \v 39 Nebë saga om arig lo, ham malamin sepa nabë ham natu alam sën denenër Anutu yi ġaġek ranġah lo, geham su gwërin alam sën nyëġ ngwë ayej neverup avij lo. \v 40 Rëḳ mu ham jegelin huk pin megwero geham gwevonġ megëp niröp. \c 15 \s1 Kerisi Diiḳ Ggovek Gekedi Raḳ Yah \p \v 1 Log arig lo, sa bë bër ham kwamin gökin nah jaḳ Bengö Nivesa sën senër vu ham lo. Sën ham ḳo raḳ lob ham medo nesepa loḳ lo. \v 2 Nabë ham vonġ ving Bengö Nivesa sën senër ranġah vu ham lo yönon, beham medo nesepa loḳ, og rëḳ geḳo ham nom vu Anutu beham medo malamin-tumsën. \p \v 3 Log senër ġaġek sën sa haḳo wirek lo vu ham muġinsën. Senër bë Kerisi diiḳ in hil nġaa nipaya pin yoh vu sën dekevu wirek meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo. \v 4 Log debë yi loḳ ya bedub. Loḳ buk netu löö, lob kedi raḳ yah ggökin yoh vu sën dekevu wirek meneggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo. \v 5 Lom tato yi vu Pita muġin, loḳ mëm tato yi vu yi hur nemadluho-bevidek-luu lo. \v 6 Log mëm tato yi ggökin vu hil arid lo nġahiseḳë loḳ ti, sir 500 gela sevöḳ. Lob hil arid lo sënë, sir nġahiseḳë rot nahën denedo vesaj gela dediiḳ ggovek ya. \v 7 Lob mëm tato yi vu ari Yakobus, gevu sinarë lo pin. \v 8 Loḳ tum mëm tato yi vu sa nebë hurmahen sën pesuv loḳ atayo, gata su ḳo yi loḳ yi buk niröp rë lo. \v 9 Yönon, sinarë nyëdahis pin lo arëj neggëp, gaḳ saḳ ma! In sa hevonġ paya vu Anutu-yi-alam, om maḳ su yoh vu bë denanër sa nabë sinarë rë. \v 10 Rëḳ mu Anutu vo semusën vu sa, lom setu sinarë nebë sën sa nado gwëbeng-ë, lob yi semusën sagi su tu nġaa meris banon ma rë, gaḳ sa nehevonġ huk böp menekesuu sinarë pin. Rëḳ su senġo ti nehevonġ rë, gaḳ yiḳ Anutu yi semusën sën nevo vu sa lo, sën yö nevonġ. \v 11 Rëḳ mu sa su nanër ġaġek agga ngwë rë, gaḳ yiḳ he sinarë pin nanër ġaġek ranġah neggëp ti, lom ham nevonġ ving ġaġek sagi. \s1 Alam Diiḳsën Rëḳ Dekedi Jaḳ Nah \p \v 12 Lom he nanër ġaġek ranġah raḳ buk bë: Kerisi diiḳ, loḳ Anutu nër mekedi raḳ yah ggökin. Loḳ nebë va sën ham vahi denenër nebë, “Alam sën denediiḳ lo su deyoh vu bë rëḳ dekedi jaḳ nah gökin rë”—ë? \v 13 Nabë alam-diiḳsën su rëḳ dekedi jaḳ nah yönon rë, og Anutu su nër meKerisi kedi raḳ ving rë! \v 14 Log nabë Anutu su nër meKerisi kedi raḳ yah yönon rë, og ġaġek sën he nanër-ë anon ma, geham ayomin neya timu vu yi meris mu. \v 15 Om nabë nebë sënë, og he tu alam-ġaġek-kuungsën menanër ranġah bë Anutu nër meKerisi kedi raḳ yah ggökin, gehe netetuhin ham bë Anutu yi ġaġek. Gaḳ nabë Anutu su rëḳ nanër balam-diiḳsën dekedi jaḳ nah yönon rë, og su nër beKerisi kedi raḳ ggökin yah ving rë! \v 16 Yönon, nabë Anutu su rëḳ nanër balam-diiḳsën dekedi jaḳ gökin nah rë, og Anutu su nër beKerisi kedi raḳ yah ving rë. \p \v 17 Log nabë Anutu su nër beKerisi kedi raḳ yah yönon rë, og ham ayomin neya timu vu yi meris mu, geham nġaa nipaya nahën neggëp vu ham. \v 18 Galam sën ayoj ya timu vu Kerisi wirek rëḳ dediiḳ lo malaj ma ving. \v 19 Log nabë hil ayod neya timu vu Kerisi, rëḳ hil kwad bo nabë neloḳ vu hil ggëp dob sënë mu, gesu rëḳ doḳ vu hil vu tamusën rë, og gëp in hil. Hil nado paya yönon gemehönon pin rëḳ kwaj paya in hil. \v 20 Rëḳ mu su nebë sënë rë! Gaḳ Kerisi diiḳ, loḳ Anutu nër bekedi raḳ yah yönon rot, betu alam-diiḳsën hir mehö muġinsën. \p \v 21 Yönon! Sën hil nadiiḳ lo degwa neggëp vu mehönon timu, log yiḳ sën hil ḳedi jaḳ nah gökin lo, og degwa neggëp vu mehönon ngwë nebë saga. \v 22 In mehönon pin denediiḳ gedegwa neggëp vu Adam, log mehönon pin rëḳ dekedi jaḳ nah gökin gedegwa neggëp vu Kerisi. \v 23 Rëḳ mu hil pin yu ti ti lo nġo rëḳ ḳedi jaḳ nah doḳ hil buk. Kerisi kedi muġinsën gebuk sën duḳ nom lo, og hil sën yi alam hil lo, hil rëḳ ḳedi jaḳ gökin yi. \p \v 24 Lob mëm tum nġaa pin mala nama na, log Kerisi rëḳ gevonġ gavman pin geggev pin los alam niwëëk vahi pin denatu alam meris, log mëm bo yi nyëġ pin doḳ nah Ama Anutu nema. \v 25 In Kerisi tu Mehö-los-bengö berëḳ medo bena berup doḳ buk sën baḳë nġaa sën denevonġ in bë dedahun yi na lo pin geto dedoḳ nah vaha ġebinë. \v 26 Rëḳ kevoh nġaa sën bë dahun yi na lo pin govek, log rëḳ kevoh diiḳsën geving jaḳ gëp hus. \v 27 In Anutu tunġ nġaa pin ggevek Kerisi vaha ġebinë, lob hil araḳ ni vorot bë: Nabë Anutu tunġ nġaa pin ggevek vaha, og yi su ggevek vaha ving rë gema, in yö tu ala metunġ. \v 28 Gemëm nahub genġaa pin degevek Kerisi babu begovek na rë, loḳ mëm tum Anutu Nalu yö rëḳ gurek Mehö sën tunġ nġaa pin deggevek vaha lo babu, in Anutu yö rëḳ natu nġaa pin ala. \p \v 29 Gaḳ nabë mehönon su rëḳ dekedi jaḳ nah gökin vu bedub rë, og alam deneripek bël beron ngwë ggökin in bë dedoḳ vu alam-diiḳsën in degwa va? Nabë alam-diiḳsën su rëḳ dekedi jaḳ nah yönon rë, og alam deneripek bël in bë dedoḳ vu alam-diiḳsën in va? \v 30 Log he ving! He nado loḳ maggin sën bë kevoh he na lo in degwa va? \v 31 Arig lo, sa kwaġ vesa rot in ham in hil atu hil Mehöböp Yesu Kerisi yi alam ggëp ti, om sën sa nanër ranġah vu ham bë: Raḳ buk pin og nġaa maggin nedeġinengin sa benevonġin bë sa malaġ nama. \v 32 Log nabë sa kwaġ nevo bë sa ġaḳo nyëvewen vu dob sënë mu, og sa su rëḳ ngis beġö vu reggu bemën nipaya lo gëp Epesus wirek rë. Nabë alam-diiḳsën su rëḳ dekedi jaḳ nah gökin yönon rë, og maam vayikë: \q1 “Hil nġo medo maġa los nanum \q2 in hil rëḳ nadiiḳ neheng \q2 bemalad nama.” \m \v 33 Om ham su gwebë nengamin vu mehönon hir ġaġek in rëḳ degekuung jaḳ in ham. Nabë hil sepa doḳ alam nij paya, og hil rëḳ nid paya jaḳ geving sir. \v 34 Om ham gwevuu nġaa ngöḳ ngöḳ na geham kwamin bo nġaa niröp. Ham su gwevonġ nġaa nipaya gökin nah. Om ham gwenġo rë! Ham la yö denahën gesu deneraḳ Anutu ni rë. Senër ġaġek sënë in bë ham nimin namum. \s1 Hil Ḳedi Jaḳ Nah, Og Hil Rëḳ Agga Ngwë Jaḳ \p \v 35 Rëḳ mu mehöti maḳ rëḳ doḳ tepëḳ nabë, “Alam diiḳsën rëḳ dekedi jaḳ nah nabë va? Log rëḳ navij nabë va medenom-a?” \v 36 Honġ-e! Kwam ma! Ġahis sën ġenehin lo, bë nakip og navi rëḳ petar na. \v 37 Lob nġaa sën ġenehin lo, saga su ġenevaroh agga los ris los dahis rë. Gaḳ ġenehin ġahis meris mu nebë sën saköm ġahis ma nġaa ġahis vahi. \v 38 Lob mëm nekip beni nebë sën Anutu kwa nevo lo. Log nevonġ nos ġahis pin agga ti ti lo yö denekip lom yö nij neloḳ yah sir. \v 39 Log nġaa mala-tumsën pin sën denedo dob lo, og su nij neggëp ti rë. Gaḳ mehönon yööhu gereggu yööhu. Soḳ yööhu geġël yööhu. \v 40 Log nġaa yaġek yi denedo, genġaa dob yi denedo, rëḳ nġaa yaġek yi malaj nġeri nebë nġaa yaġek yö yi, genġaa dob yi malaj nġeri nebë nġaa dob yö yi. \v 41 Log hes netum benivesa rot rëḳ yööhu, log kwev netum benivesa rot rëḳ yööhu, gebetuheng pin denetum benijvesa rot, rëḳ su nij neggëp ti rë. \v 42 Lob sën alam-diiḳsën dekedi jaḳ nah lo yiḳ nebë saga. Navi sën hil nalev ya lo, saga nepetar ya. Gaḳ navi sën kedi jaḳ nah lo, og su rëḳ petar na rë. \v 43 Navi sën hil nalev ya lo, sagaḳ su nġaa nivesa rë, gaḳ navi sën kedi jaḳ nah gökin lo, og saga sën mëm nġaa anon los arë. Navi sën hil nalev ya lo, og sagaḳ nġaa seḳë masën, gaḳ navi sën kedi jaḳ nah lo, og saga nġaa los niwëëk. \v 44 Navi sën hil nalev ya lo, og sagaḳ nġaa dob yi, gaḳ navi sën kedi jaḳ nah gökin lo, saga anon yö yi. In hil navid dob yi neggëp om sën hil navid anod yi neggëp ving. \p \v 45 Log ġaġek neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya ving nebë, “Adam ngwë muġinsën tu mehönon raḳ menedo vesa”, log tum Adam ngwë tamusën rëḳ gevonġ behil anod medo mala-tumsën. \v 46 Rëḳ mu hil su nado malad-tumsën vu muġinsën rë, gaḳ hil nado vesad mu vu dob sënë vu muġinsën gehil rëḳ medo malad-tumsën yönon vu tamusën. \v 47 Mehö muġinsën navi dob, om sën tu nġaa dob yi, rëḳ mehö tamusën yam vu yaġek. \v 48 Om hil pin vu dob nebë mehö-dob-yi sënë, log hil ana yaġek, og hil pin rëḳ nid nabë mehö-yaġek-yi sagi. \v 49 Gwëbeng hil nid nebë mehö-dob-yi sënë, om rëḳ hil nid nabë sën mehö-yaġek-yi saga. \p \v 50 Arig lo, sa nanër niröp vu ham nabë hil navid dob yi su yoh vu bë doḳ na Anutu-yi-Nyëġ rë, genġaa sën nepetar lo su yoh vu bë doḳ na nġaa sën su nepetar rë lo bej rë. \v 51 Ham gwenġo rë! Sa bë nanër ġaġek vunsën ti ranġah vu ham: Hil pin su rëḳ nadiiḳ rë! Gaḳ hil pin sën nahën nado malad vesa lo nġo rëḳ napöö agga ngwë jak \v 52 pevis avuti doḳ buk sën avuuḳ ngu vu tamusën lo. In avuuḳ rëḳ ngu, log alam-diiḳsën dekedi jaḳ nah gesu rëḳ depetar gökin nah rë. Log hil sën hil nahën nado vesad lo, hil rëḳ pekwë menapöö agga ti jaḳ. \v 53 Yiḳ nebë sënë: Navi sën nepetar lo rëḳ pekwë menatu nġaa sën su rëḳ petar rë lo, genavi sën nediiḳ-ë, rëḳ pekwë bemedo mala-tumsën bemedo degwata. \v 54 Kë! Om nabë hil ġalë nabë navi sën nepetar lo pekwë yi metu nġaa sën su nepetar rë lo, gehil ġalë nabë navi sën nediiḳ lo pekwë yi benedo mala-tumsën, og doḳ buk saga hil rëḳ ajaḳ ni nabë ġaġek sën neggëp loḳ Anutu-yi-ḳapiya lo anon raḳ. Sënë nebë, “Anutu kesuu nġaa pin bekevoh diiḳsën ya veröḳ yi.” \q1 \v 55 “Hil nadiiḳ rëḳ mu diiḳsën su niwëëk rot bedeġinengin hil rë. \q2 Hil nadiiḳ rëḳ mu diiḳsën su rëḳ kevoh hil yönon rë.” \m \v 56 Horek tato bë hil nehevonġ nġaa nipaya, lob hil nġaa nipaya sagi tu diiḳsën yuseḳë. \v 57 Rëḳ ma, om mëm hil kwad vesa vu Anutu in nevonġ behil Mehöböp Yesu Kerisi loḳ yah hil bed bemëm hil rëḳ ḳesuu diiḳsën gemedo malad-tumsën, yiḳ degwa raḳ Kerisi. \v 58 Om arig lo, sahëġ neving ham, om ham medo los nimin wëëk geham su medo los nimin yes yes. Gaḳ ham medo gwevonġ Mehöböp yi huk jaḳ buk pin geham su najom ham ahon, in ham neraḳ ni nebë huk sën ham nevonġ vu Mehöböp lo og ham su nevonġ meris rë. \c 16 \s1 Seriveng Sën Doḳ Vu Anutu-yi-alam Lo \p \v 1 Log seriveng sën ham gwetunġ in doḳ vu Anutu-yi-alam vu Yerusalem lo, og ham semu noh vu ġaġek sën senër vu Kerisi-yi-alam vu Galata bë degevonġ lo. \v 2 Ham pin ti ti kwamin bo noh vu Soda pin nabë ham neḳo monë va la raḳ huk sën Anutu loḳ vu ham meham nevonġ lo, og mëm ham gweḳo ti ti vër in megwetunġ natu seriveng, in senök vu ham og ham su medo sero seriveng. \v 3 Lob ham nġo ġooin ham alam la jaḳ, in senök vu ham og sa ḳevu ḳapiya besebo medegeḳo geving ham seriveng sagi medena Yerusalem. \v 4 Gaḳ nabë seriveng böp besa kwaġ bo nabë maḳ sena geving, og he pin rëḳ ana. \s1 Paulus Bë Na Gelë Alam Korint \p \v 5 Lob sëḳ noh na distrik Masedonia vuheng rë, loḳ mëm senök vu ham. In sa bë na Masedonia namuġin rë. \v 6 Loḳ mëm sëḳ nök berup ham nyëġ, lob sa medo saga teka geving ham. Maḳ sëḳ medo geving ham bena berup doḳ kwev sën loo nesis böp lo benama na rë ma sa duġ. Loḳ mëm sena nyëġ ngwë, og ham yoh vu bë bo nos teka vu sa geham gweḳo sa na aggata. \v 7 In sa su bë nök ġalë ham mu gesena pevis rë, gaḳ nabë Mehöböp ngoġek, og sëḳ medo geving ham hus ading teka rë. \v 8 Rëḳ sa hevonġin bë medo Epesus bebuk vabuung Pentikos govek na rë. \v 9 In sa halë bë sa huk böpata neggëp sënë beyoh vu bë ngis anon nġahiseḳë, rëḳ alam sën denelë sa paya lo denedo ving. \v 10 Genabë Timoti nök berup vu ham, og ham semu yi in medo geving ham los kwa vesa, in yiḳ nevonġ Mehöböp yi huk nebë sa. \v 11 Ham su gwelë yi nabë nġaa meris megweruu demimin vu yi, gaḳ ham nahubin yi rot megweḳo yi nom aggata benom vu sa, in sa medo neheġin losho hil arid lo vahi. \v 12 Gaḳ hil arid Apolos og sejij yi rot bë nök vu ham geving hil arid lo vahi, rëḳ gwëbeng su bë rëḳ nök rë, gaḳ yö rëḳ medo bemëm nabë natöḳ vu aggata og mëm yö rëḳ nök. \s1 Ġaġek Hus La \p \v 13 Ham malamin ham los gweġin ham, geham ayomin na timu vu Yesu meham bare niwëëk nabë maluh. \v 14 Nġaa pin sën ham gwevonġ lo, og ham ahëmin geving mehönon megwevonġ ham huk nivesa los ayomin sepëp. \p \v 15 Arig lo, sa bë nanër ġaġek ngwë vu ham. Ham raḳ Stepanus vu distrik Akaya ni bë losho yi alam detu Kerisi-yi-alam muġin kesuu alam Akaya pin, lob kwaj nevo Anutu-yi-alam panġsën medeneloḳ vu sir. \v 16 Nebë saga, om sa bë ham nengamin yes vu alam nabë saga, gevu alam sën deneloḳ vu sir bedenevonġ huk ving sir lo. \v 17 Sa kwaġ vesa rot in Stepanus luho Potunatus gAkaikus bedeyam vu sa in ham su yoh vu bë nam sënë rë, om deloḳ yah ham bömin medeyam vu sa. \v 18 Sir saga devonġ besa geham behil pin ayod nivesa, om ham gweḳo alam nebë saga arëj jaḳ. \p \v 19 Lob Kerisi-yi-alam vu distrik Asia* pin kwaj nevo ham medenenër. Log Akwila luho Priska losho alam sën denesupin sir bedenejom raḳ vu Anutu loḳ luho hir begganġ lo ahëj neving ham medenenër ġaġek semusën yök vu ham in Mehöböp yi alam ham los sir. \v 20 Hil arid lo pin kwaj nevo ham medenenër. Om ham pin ahëmin nivesa vu ham geham najom* nemamin in Mehöböp yi alam ham. \p \v 21 Log sa Paulus, senġo ḳevu ġaġek dus teka sën neggëp hus agi raḳ nemaġ bë ham medo nivesa. \v 22 Mehöti bë su ahë geving Mehöböp rë, og Anutu gevonġ bemala nama. \it Maranata\it*! (Degwa nebë Mehöböp duḳ nom pevis!) \v 23 Mehöböp Yesu yi semusemu nök gëp geving ham. \v 24 Sahëġ neving ham pin in Kerisi Yesu duu hil pin revuh ti.