\id EPH - Bribri NT + OT portions (Gen, Ex(portions) Jona) -Costa Rica 2009 (DBL -2013) \h Efesios \toc1 Yëkkuö kit Pablo tö Éfeso wakpa a̱ \toc2 Efesios \toc3 Ef \mt1 Yëkkuö kit Pablo tö Éfeso wakpa a̱ \mt2 Efesios \ip Pablo tö yëkkuö i' kit mik ie' bak Roma wötëulewa̱ s'wöto wé a̱ Jesús tté buaë pakè kue̱ki̱ e' ta̱. Ì bak ie' ta̱ e' tso' kitule yëkkuö Hechos 28.17-31 e' ki̱. Pablo tö yëkkuö i' kit Jesús mik e̱rblökwakpa tso' Éfeso ena ipamik e'pa a̱. E' ké̱wö ska' ta̱ Éfeso dör ká̱ bua'ie ena ee̱ tai̱ë u tso' ì dalöieke ie'pa tö Skëköl skéie e' dalöioie. E' bua'ie dör ie'pa këköl eköl kiè Artemisa e' dalöioie (Hechos 19.23-31). Mik Pablo shka' Jesús tté buaë pakök, eta̱ ie' dë'mi Éfeso (Hechos 18.18-21). Erë ee̱ ie' se̱né bërbër ë̀ ta̱ iminea̱. E' ukuöki̱ ta̱ iskà mineane ta̱ ise̱né ee̱ duas mañal Skëköl tté kkachök. E' tso' kitule Hechos 19 ki̱. \ip Jesús mik e̱rblökwakpa kë̀ wa̱ kabene ku̱' tai̱ë. E' kue̱ki̱ Pablo kë̀ wa̱ ì kite̱ tai̱ë e' ki̱. E' skéie ì buaë tsa̱ki̱ë o̱' Skëköl tö se' a̱, ie̱r buaë yë' sia̱ e' batamik, e' ki̱ ie' tö ikit kibiie. Ie' tö ichè tö e' kue̱ki̱ se' ka̱wöta̱ se̱nuk Skëköl ki̱koka̱ie. E' kit ie' tö yëkkuö i' ki̱. \ip Jesucristo wa Skëköl tö se' ulitane tsa̱tkë' Israel aleripa ena pë' ulitane, ñies e'pa e̱r bua'wé̱itö ñì ki̱. \c 1 \s1 Shke̱'wè̱ \p \v 1 Ye' dör Pablo. Skëköl wák e̱r wa ye' dör Jesús ttekölpa tsá̱, e'pa eköl. Ye' tso' yëkkuö i' shtök s'batse'rpa e̱' tkëulewa̱ darërë Cristo Jesús mik se̱rke Éfeso, e'pa a̱. \v 2 Skëköl dör S'yë́ ena Skëkëpa Jesucristo a̱s e'pa e̱r buaë chö̀ ena se̱ne bë̀rë mù a' a̱. \s1 Skëköl tö se' tsa̱tké Jesucristo batamik \p \v 3 Skëköl dör Skëkëpa Jesucristo yë́, e' ki̱köka̱sö tai̱ë. Se' batsulewa̱ Cristo mik, e' kue̱ki̱ Skëköl e̱r buaë ché se' a̱ ì ko̱s buaë tso' ie' wa̱ ká̱ jaì a̱ e' wa. \v 4 Ka̱m ie' tö ká̱ i' yuö̀, e' yöki̱ se' shu̱kitbakitö a̱s se' dö̀ batse'r, kë̀ ki̱ ì sulu ta̱' yës ie' wöa̱, se' batsulewa̱ Cristo mik e' batamik. Ie' é̱na se' dalër tai̱ë, \v 5 e' kue̱ki̱ ie' tö ibikeitsbak tö se' tse̱ratköitö ila'rie Jesucristo batamik, e' kiane ie' wák ki̱, ñies e' tö ie' ttsë'we̱ke buaë. \v 6 Ie' tö iwé̱ es a̱s se' tö ie' ki̱kö̀ka̱ michoë ie' e̱r buaë ché se' a̱ tai̱ë shu̱te̱ e' kue̱ki̱. E' ko̱s wé̱ ie' tö ilà dalër tai̱ë ie' é̱na, e' batamik. \v 7-8 Cristo köte̱wa̱ se' skéie, ie' pë́ tëne, e' wa se' yënettsa̱ se̱ne sulu ulà a̱ ena se' nuì̱ olo'yé Skëköl tö se' ki̱. E' wa se' isué̱ tö ie' e̱r buaë ché tai̱ë shu̱te̱ se' a̱. Ñies ie' tö e̱rbikè buaë mé se' a̱ a̱s ì we̱ke ie' tö e' wà a̱r se' a̱. \v 9 Ì bikeitsbak ie' tö wè̱, e' wawé̱itö ì o̱' Cristo tö e' batamik. Kuaë ta̱ iblë'wa̱itö sulitane yöki̱, erë iwà kkachéitö se' a̱. \v 10 Ie' ibikeitsbak tö mik iké̱wö de, eta̱ ie' tö Cristo tkeraka̱ íyi ulitane tso' ká̱ jaì a̱ ena ká̱ i' a̱ e' wökirie. \p \v 11 Ì ko̱s we̱ke Skëköl tö, e' we̱ke ie' tö iwák e̱r wa we̱s ie' ki̱ ikiane es, we̱s ie' tö ibikeitseke es. Es sa' dör judiowak e'pa shu̱kitbak ie' tö a̱s sa' dö̀ ie' ichaie, sa' batsulewa̱ Cristo mik e' batamik we̱s ie' tö ibikeitsbak es. \v 12 Ie' tö iwé̱ es a̱s sa' e̱rblë' ke̱we Cristo mik e'pa tö ie' olo tai̱ë e' ki̱kö̀ka̱. \v 13 Es a' ñies, mik a' tö s'tsa̱tkè tté buaë moki̱ e' ttsé ta̱ a' e̱rblé imik, eta̱ a' bàtse̱wa̱ Cristo mik ena Wiköl Batse'r muk ikablë' e' méitö a' a̱ iwà kkachoie tö a' dör ie' icha. \v 14 Wiköl Batse'r tso' se' a̱, e' dör iwà kkachoie tö ì ko̱s yë' Skëköl tö tö imeke, se' dör ie' icha, e'pa a̱ aishkuö ta̱, e' meraëitö se' a̱. E' kue̱ki̱ se' wa̱ ijche̱r tö ie' tö se' tsa̱tkeraë da'a̱. E' kue̱ki̱ ie' olo ta̱' tai̱ë, e' ki̱köka̱sö. \s1 Pablo tté Skëköl ta̱ Éfeso wakpa ki̱ \p \v 15 E' kue̱ki̱, mik ye' tö a' tté ttsé tö a' e̱rblöke moki̱ë Skëkëpa Jesús mik, ñies mik ye' ittsé tö s'batse'r male̱pa ko̱s dalëritseke a' tö tai̱ë, \v 16 e'ta̱mi wëstela yë'miyö Skëköl a̱ a' dalërmik ke̱kraë mik ye' ttöke ie' ta̱ eta̱. \v 17 Ie' dör Skëkëpa Jesucristo e' Këköl. Ie' dör S'yë́ olo ta̱' tai̱ë e'. Ie' a̱ ye' tso'ie ikiök tö ie' tö a' ki̱mè iWiköl wa a̱s ie' íyi wà a̱r buaë a' é̱na, ñies a̱s a' wa̱ ijche̱r bua'iewa̱ tö yi dör ie'. \v 18 Ie' tö se' klöo̱' ikablë' se' a̱ e' wà panuk kröröë. E' tso' ie' wa̱ mè se' dör ie' icha batse'rpa esepa a̱. Ye' tso'ie ie' a̱ ikiök tö a' e̱r ñi'ú̱itö a̱s ko̱s kablè ñe' bua' dör ena olo dör e' wà a̱r a' é̱na. \v 19 Ie' diché ta̱' tai̱ë íyi ulitane tsa̱ta̱. Ì ko̱s o̱rmi ie' a̱. Idiché e' wa ie' tso' se' e̱rblöke Cristo mik, e'pa ki̱muk. Ye' tso'ie ikiök ie' a̱ tö a' e̱r ñi'ú̱itö a̱s e' ko̱s wà a̱r bua'ie a' é̱na. Diché e' dör tai̱ë shu̱te̱, \v 20 e' wa Cristo köte̱wa̱, e' shke̱o̱'ka̱ne ie' tö. Diché e' wa ie' tö Cristo tkéka̱ ká̱ jaì a̱ iulà bua'kka íyi ulitane wökirie. \v 21 Ee̱ Cristo tkërka̱ diché ta̱' tai̱ë íyi wökir, íyi wák, íyi këköl wa̱ diché ta̱', ese ko̱s tsa̱ta̱. Ie' tkëneka̱ íyi ulitane tsa̱ta̱. Ie' dör ì ko̱s tso' i̱'ñe ta̱ ena aishkuö ta̱ e' tsa̱ta̱. \v 22 Skëköl tö ì ko̱s méwa̱ ie' klö̀ diki̱a̱. Ñies ie' tö iméka̱ se' dör ie' icha e'pa ko̱s wökirie. \v 23 Se' dör we̱s Cristo wák chkà es, ta̱ ie' dör we̱s s'wökir es. Ie' tö se' wëttse̱ke ì ko̱s kiane ie' ki̱ wè̱ ká̱ i' ki̱, e' u̱k. Ie' tso' ká̱ wa'ñe, kë̀ ì a̱ ie' wöklönuk. \c 2 \s1 Skëköl e̱r buaë ché se' a̱ se' tsa̱tkoie \p \v 1 Ka̱m a' e̱rblö̀ Cristo mik, e' yöki̱ a' bak e̱' wamblök suluë, e' kue̱ki̱ a' bak we̱s s'duulewa̱ es Skëköl a̱. \v 2 E' ké̱wö ska' ta̱ a' bak se̱nuk suluë we̱s wé̱pa kë̀ tö Skëköl dalöiè esepa se̱r es. Wimblu sulusi dör ì sulu ko̱s tso' ká̱ i' a̱ e' wökir e' ttö̀ iu̱tök a' bak. Ie' tso' Skëköl ttè dalöse̱u̱kwa̱ wakpa esepa wörieikök. \v 3 Se' ko̱s bak se̱nuk we̱s ie'pa es. Ì sulu ko̱s kiane s'wák dër suluë e' ki̱ wamblè, ese wamblök se' bak. Se' e̱rbikè sulu, e' ë̀ wà wamblök se' bak s'wák ttsë'wo̱ie buaë. Se' bak wömeulettsa̱ weinuk Skëköl ulà a̱ we̱s pë' male̱pa es. \v 4-5 Se' bak duulewa̱ se' nuì̱ ki̱, erë Skëköl tö se' suè̱ e̱r sia̱rë wa tai̱ë. Ie' tö se' dalëritsé tai̱ë. E' kue̱ki̱ ie' tö se̱ne michoë mé se' a̱. E' dör we̱s ie' tö se' shke̱'wé̱ka̱ne Cristo ta̱ es. Ie' e̱r buaë ché se' a̱ tai̱ë, e' kue̱ki̱ se' tsa̱tkëne. \v 6 Se' batsulewa̱ Cristo Jesús mik, e' kue̱ki̱ e' dör we̱s Skëköl tö se' shke̱'wé̱ka̱ne Cristo ta̱ ñita̱ es. Ñies ie' tö se' tkéka̱ Cristo ta̱ ñita̱ ká̱ jaì a̱. \v 7 E' ko̱s wé̱ ie' tö es iwà kkachoie aishkuö ta̱ tö ko̱s ie' e̱r buaë ché se' a̱ ì wé̱ Cristo Jesús tö se' dalërmik e' batamik. E' dör tai̱ë shu̱te̱ kë̀ wöet ta̱' ekkë. \v 8-9 Skëköl e̱r buaë ché a' a̱, e' batamik a' tsa̱tkëne, a' e̱rblöke Jesucristo mik e' kue̱ki̱. E' kë̀ dör ì buaë wé̱ a' tö ie' wörki̱ ese skéie. Ie' tö a' a̱ imé ë́me we̱s íyi kakmè es. Ie' tö iwé̱ es a̱s kë̀ yi e̱' ttsö̀ka̱ tö ie̱' tsa̱tkée ì buaë wé̱itö ese batamik. \v 10 Ie' tö se' e̱r mane'wé̱ pa̱'a̱li̱ se' batsulewa̱ Cristo Jesús mik e' batamik. Ie' tö iwé̱ es a̱s se' tö ì buaë ko̱s ese ù̱. E' ko̱s bikeitsbakitö a̱s se' se̱r we̱s ie' ki̱ ikiane es. \s1 Judiowak ena wé̱pa kë̀ dör es, esepa de we̱s wák eköl ë̀ es Cristo batamik \p \v 11 A' wé̱pa kë̀ dör judiowak, kë̀ a' é̱na ichökwa tö we̱s a' bak ka̱m a' e̱rblö̀ Cristo mik e' yöki̱. Judiowak wëpa ko̱s esepa tottola kkuölit tëule tsir iwà kkachoie tö ie'pa dör Skëköl icha. Pë' kë̀ dör judiowak, esepa kiè ie'pa tö tottola kkuölit kë̀ tëule ese wakpa. Es ie'pa tö a' cheke suluë. Ie'pa a̱ a' dör ñá. \v 12 A' é̱na ia̱nú tö a' bak e̱' butsulettsa̱ bánet Cristo yöki̱. A' kë̀ bak Israel aleripa shu̱a̱. Ì u̱k Skëköl kablë' ie'pa a̱ ena ttè mène ie'pa a̱ tsa̱ki̱ë e' shu̱a̱ a' kë̀ bak. A' bak se̱nuk ká̱ i' a̱ Skëköl chö́k kë̀ ta̱', kë̀ a̱ ì paneta̱'. \v 13 Erë i̱'ñe ta̱ a' batsulewa̱ Jesucristo mik. E' kue̱ki̱ a' dewa̱ Skëköl ska' buaë, Cristo Jesús köte̱wa̱ a' skéie, ie' pë́ tëne a' tsa̱tkoie, e' batamik. \p \v 14 Cristo tö judiowak ena pë' kë̀ dör judiowak, esepa e̱r bua'wé̱ ñì ki̱. Se' bak ñì bolökpaie, erë Cristo tö se' e̱r bua'wé̱ ñì ki̱. Ie' tö se' wöiéwa̱ ká̱ etkë̀ wakpaie. Ì tö se' wé̱ ñì bolökpaie ese shu̱lé ie' tö iköte̱wa̱ krus mik se' skéie e' wa. \v 15 Ttè me'a̱tbak Skëköl tö judiowak a̱ dalöiëno, e' tö se' me'ka̱ ñì bolökpaie. Erë Cristo köte̱wa̱ se' skéie e' kue̱ki̱ ttè e' ko̱s kë̀ diché ta̱'ia̱. Skëköl tö iwé̱ es a̱s sa' dör judiowak ena a' kë̀ dör judiowak, e'pa dö̀ ñì yamipaie batsulewa̱ Cristo mik we̱s wák eköl ë̀ es. Es ie' tö se' e̱r bua'wé̱ ñì ki̱. \v 16 Ì tö se' wé̱ ñì bolökpaie, ese shu̱lé Cristo tö. Ie' köte̱wa̱ krus mik se' skéie, e' wa ie' tö Skëköl e̱r bua'wé̱ judiowak ki̱ ena pë' kë̀ dör judiowak esepa ki̱. Es se' de we̱s wák eköl ë̀ es Skëköl a̱. \v 17 Se̱ne bë̀rë Skëköl ta̱, e' tté buaë pakök Cristo de, pë' kë̀ dör judiowak e̱' butsulettsa̱ bánet Skëköl yöki̱, esepa a̱, ñies judiowak kë̀ e̱' butsulettsa̱ bánet esepa a̱. \v 18 Cristo batamik se' ko̱s döwa̱mi buaë S'yë́ ska', iWiköl dör eköl ë̀, e' wa. \v 19 E' kue̱ki̱ i̱'ñe ta̱ a' kë̀ dör we̱s ká̱ kua̱'ki̱ wakpa es. A' de s'batse'rpa kí̱ie. Ñies a' de Skëköl ala'rie. \v 20 Se' dör we̱s u es. Jesús ttekölpa tsá̱ ena Skëköl ttekölpa, e'pa dör we̱s u kukulëwö es. Jesucristo wák dör we̱s u chkí es. \v 21 Cristo dör u wöklö'u̱kwak. Se' ko̱s dör u e' yese alè. Cristo batamik u e' yörmir dö̀ ide u etkue batse'r Skëkëpa a̱ ekkë. \v 22 Se' batsulewa̱ Cristo mik, ñies se' batsulewa̱ ñì mik, es se' ko̱s dö̀ we̱s Skëköl wé es, e' a̱ Skëköl se̱rke iWiköl wa. \c 3 \s1 Pablo klöne Cristo tté pakök pë' kë̀ dör judiowak esepa a̱ \p \v 1 Ye' wák tso' wötëulewa̱ s'wöto wé a̱ Cristo Jesús tté pakè kue̱ki̱ a' kë̀ dör judiowak esepa ki̱moie. Skëköl e̱r buaë ché a' a̱ tai̱ë, e' kue̱ki̱ ie' a̱ ye' tso' ikiök a' ki̱. \v 2 Ye' wa̱ ijche̱r tö a' wa̱ ittsëule tö Skëköl e̱r buaë ché ye' a̱, e' kue̱ki̱ ie' tö kanè i' me' ye' a̱ Jesús tté pakök a' kë̀ dör judiowak esepa a̱. \v 3 Ibikeitsbak Skëköl tö wè̱, e' blë'wa̱itö erë iwà kkayë'itö ye' a̱. E' wà shtétke ye' tö a' a̱ yëkkuö i' ki̱ böt mañat. \v 4 Yëkkuö i' sué̱ a' tö, eta̱ a' é̱na iwà a̱rmi tö Cristo tté blëulewa̱ se' yöki̱ kuaë, e' wà a̱ne ye' é̱na buaë. \v 5 Ibikeitsbak Skëköl tö wè̱ Cristo batamik, e' blëulewa̱ kuaë. Erë i̱'ñe ta̱ ie' tö iwà kkaché iWiköl wa sa' dör Cristo ttekölpa tsá̱ e'pa a̱, ñies Skëköl ttekölpa batse'r e'pa a̱. \v 6 Ttè e' blëulewa̱ se' yöki̱ kuaë, e' wà dör i' es: A' kë̀ dör judiowak, esepa kieke Skëköl tö Jesús tté buaë e' wa a̱s ì ko̱s tso' ie' wa̱ mè sa' a̱, e' mùitö a' a̱ ñies, a̱s a' döñak sa' ta̱ ñita̱ we̱s wák eköl ë̀ es, a̱s ì ko̱s muk Skëköl kablë' sa' a̱ e' dö̀ a' ulà a̱ ñies, a' batsulewa̱ Cristo Jesús mik e' kue̱ki̱. \v 7 Skëköl e̱r buaë ché ye' a̱, e' kue̱ki̱ ie' diché wa ie' tö ye' me'ka̱ ttè buaë ñe' wakanéu̱k. \p \v 8 S'batse'rpa ko̱s, e' sulula ye' dör. Erë Skëköl e̱r buaë ché ye' a̱, ie' tö ye' shu̱shté Cristo tté buaë e' pakök pë' kë̀ dör judiowak esepa a̱. Ì tso' Skëköl wa̱ ie'pa a̱ Cristo batamik, e' dör buaë shu̱te̱, kë̀ se' a̱ iwà bikeitsu̱k ekkë. \v 9 Ñies ì bikeitsbak Skëköl tö wè̱ Cristo wa, e' wà pakök sulitane a̱ ie' tö ye' patké. Ttè e' bak blëulewa̱ ká̱ ia̱ia̱ë, ie' dör íyi ulitane yuökwak e' wa̱. \v 10 Ie' kë̀ wa̱ ikkayëne yi a̱ ká̱ ia̱ia̱ë ta̱, ie' tso' se' dör Skëkëpa Jesús icha e'pa panuk e' kue̱ki̱. Se' wa ie' tö iwà kkaché i̱'ñe ta̱ íyi wökir ena íyi wák tso' kë̀ wërta̱'wa̱ ese ko̱s a̱ a̱s ie'pa é̱na ia̱r tö ie' siwa̱' dör i̱ski̱ë tsa̱ki̱ë íyi ulitane tsa̱ta̱. \v 11 E' ko̱s wé̱ ie' tö Cristo Jesús dör Skëkëpa e' wa, we̱s ie' tö iwà yöbië e' bikeitsbak es. \v 12 Se' batsulewa̱ Cristo mik, se' e̱rblöke ie' mik, e' kue̱ki̱ se' dömiwa̱ buaë ttök ie' ta̱ kë̀ suarta̱', kë̀ wöklör ì a̱. \v 13 Ye' weirke ko̱s a' dalërmik, e' wa a' ké e̱' ttsökka̱. E' kue̱ki̱ ye' tö a' a̱ ichè tö kë̀ a' e̱' sia̱u̱kwa̱. \s1 Pablo tténe Skëköl ta̱ Éfeso wakpa ki̱ \p \v 14 Íyi ekkë ko̱s kue̱ki̱ ye' e̱' tkéwa̱ kuchë ki̱ S'yë́ wörki̱ ttök ie' ta̱. \v 15 Ì ko̱s dör ttsë'ka ká̱ jaì a̱ ena ká̱ i' a̱, e' tso' ie' ë̀ batamik. \v 16 Ie' olo ta̱' tai̱ë shu̱te̱, e' a̱ ye' tö ikieke tö ie' tö a' e̱r diché iö̀ iWiköl wa. \v 17 Ñies ye' tö ikieke ie' a̱ tö Cristo mú se̱r a' e̱r a̱, a' e̱rblöke ie' mik e' kue̱ki̱. Ye' tö ie' a̱ ikieke tö a' e̱' tkö̀wa̱ darërëë ñì dalëritsök ñies Skëköl dalëritsök. \v 18 Ye' tö ikieke ie' a̱ es a̱s a' ena s'batse'r male̱pa, e'pa ko̱s é̱na iwà a̱r tö ko̱s Cristo é̱na se' dalër, e' dör tai̱ë, shoë, batsì̱ë, ka̱kke̱ë, i̱ski̱ë, kë̀ e̱nukwa. \v 19 Ye' ki̱ ikiane tö a' é̱na iwà a̱nù buaë tö ko̱s Cristo é̱na se' dalër, e' tkö̀ka̱ ko̱s se' ka̱bikeitsö̀ e' tsa̱ta̱. Es ye' ki̱ ikiane a̱s a' se̱r buaë yësyësë, ka̱bikeitsö̀ buaë moki̱ë we̱s Skëköl wák es. \p \v 20 Skëköl diché ta̱' tai̱ë, e' tso' iwakanéu̱k se' e̱r a̱. Ie' tö ì buaë wè̱mi se' a̱, ì ko̱s kiekesö ena ì ko̱s bikeitsekesö e' tsa̱ta̱, e' kue̱ki̱ ie' ki̱köka̱sö. \v 21 A̱s Skëköl ki̱kö̀ka̱ se' dör Skëkëpa Jesús icha e'pa tö. Ñies iki̱köka̱sö Cristo Jesús kue̱ki̱ ke̱kraë. Es e' idir. \c 4 \s1 Se' dör we̱s ñì yamipa es Wiköl Batse'r wa \p \v 1 Ye' tso' wötëulewa̱ Skëkëpa Jesús ttè kue̱ki̱. Skëköl e̱r buaë ché a' a̱ tai̱ë Cristo batamik, e' kue̱ki̱ ye' kköchö̀ a' a̱ tö a' se̱nú buaë yësyësë we̱s Skëköl tö a' klöo̱'bak se̱nuk es. \v 2 A' e̱' wöö́wa bë̀rë, a' se̱nú buaë ñita̱ kë̀ kësik wa. A' ñì dalëritsö́, ñies a' ñì dalë'ttsö́ e̱r bua' wa. \v 3 A' ko̱s dör we̱s ñì yamipa es Skëköl Wiköl wa. A' e̱' chö́ darërë a̱s a' kë̀ ñì blabatsö̀lor ñì yöki̱. A' se̱nú bë̀rë ñita̱. \v 4 Se' ko̱s dör we̱s wák eköl ë̀ es. Skëköl Wiköl tso' se' ta̱ e' dör eköl ë̀. Skëköl tö se' ko̱s klöo̱' a̱s se' se̱r michoë ie' ta̱, e' wà paneke se' ko̱s tö ñita̱ ttsë'ne buaë wa. \v 5 Se' Këköl dör eköl ë̀, ttè mik se' e̱rblöke e' dör etkë̀. S'wöskuè etkë̀ a̱ se' ulitane wösune. \v 6 Skëköl dör eköl ë̀, e' dör se' ulitane yë́. Ie' dör se' ulitane wökir. Ie' tso' iwakanéu̱k se' ulitane wa, ñies ie' tso' se' ulitane ta̱. \p \v 7 Se' ko̱s dör we̱s wák eköl ë̀ es, erë Cristo tö imé se' a̱ eköl eköl kanebloie ie' a̱ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ we̱s ie' ki̱ ikiane es. \v 8 E' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: \q1 “Mik ie' e̱' aléka̱ ibolökpa ki̱ \q1 eta̱ ie' míka̱ne ká̱ jaì a̱. \q1 Ibolökpa klö'wé̱wa̱itö tai̱ë, e'pa mítse̱r iwa̱ e̱' ta̱, \q1 ñies ì buaë méitö iwakpa a̱.”\f + \fr 4:8 \ft Salmo 68.18\f* \m Es Skëköl yëkkuö tö ichè. \p \v 9 Wé̱ ichéitö tö “ie' míka̱ne ká̱kke̱”, eta̱ ¿i̱ma e' wà dör? E' wà dör tö ie' dë'rö ke̱we ká̱ dià ka̱ska'. \v 10 E' wà kiane chè tö ie' dë'rö ká̱ dià ka̱ska', e' ë̀ mine'ka̱ne ká̱ jaì a̱ íyi ulitane tsa̱ta̱ ká̱ ko̱s wà ioie ie' olo tai̱ë e' wa. \p \v 11 Cristo tö diché mé se' a̱ eköl eköl kanebloie ie' a̱. Se' we̱lepa shu̱shté ie' tö kaneblök ie' a̱ ittekölpa tsá̱ie. Se' we̱lepa skà shu̱shté ie' tö Skëköl ttekölpaie. Se' we̱lepa skà shu̱shté ie' tö ittè buaë pakökwakpaie. Se' we̱lepa skà shu̱shté ie' tö ittè klö'u̱kwakpa wökirpaie ena s'wöbla'u̱kwakpaie ittè wa. \v 12 Esepa kanè dör s'batse'r male̱pa ko̱s wöbla'u̱k kaneblök buaë ie' a̱ ena ñì ki̱muk buaë. Se' se̱rke we̱s ie' ki̱ ikiane es, e' ta̱ se' ko̱s dör we̱s Cristo chkà es, e'pa e̱r diché kí̱ iërdaë Cristo tté a̱. \v 13 Es se' ko̱s döraë e̱rblök ñikkëë Jesús dör Skëköl Alà, e' mik. Ñies se' ko̱s wa̱ ijche̱rdaë ñikkëë se' e̱r a̱ tö we̱s ie' dör. Se' döraë we̱s wëm kibineo̱ne es. Se' se̱rdaë buaë yësyësë we̱s Cristo es. \v 14 Es se' kë̀ döpaia̱ we̱s alala es ki̱tër tottola ttè ulitane wa. Esepa dör we̱s dichàwö ppé siwa̱' tö es. S'wöbla'u̱kwakpa ka̱che tté wa, e'pa e̱rbikö̀ tai̱ë, ie'pa tö ttè pa̱'a̱li̱ yuémi s'ki̱tö'wo̱ie. Mik se' kibine Cristo ttè a̱, eta̱ esepa kë̀ ki̱töo̱nukia̱ yi a̱. \v 15 Kë̀ se' e̱' muktsa̱ ki̱tö'wè̱ ka̱che tté wa. E' skéie ttè moki̱, ese chekesö ñì a̱ se' ñì dalëritsö̀ e' kue̱ki̱. Se' tö iwé̱ es, eta̱ se' diché iërke buaë Cristo dör s'wökir, e' ttè ko̱s a̱. \v 16 Cristo batamik se' ko̱s dör we̱s s'chkà es. S'chkà a̱ s'dichéwö tso', s'kicha tso' ena s'yese skà tso' tsa̱ki̱ë, e' ko̱s tso' iëulewa̱ buaë ñikkëë, kaneblöke buaë ñikkëë ñita̱. Es se' dör tai̱ë, e'pa kaneblöke Cristo a̱ eköl eköl kanè dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱, erë Cristo batamik se' dör we̱s chkà etkë̀ es, iëulewa̱ buaë ñita̱, kaneblöke buaë ñita̱. Es se' mir buaë, ñì kí̱ diché iöke buaë ñikkëë ñì dalër wa. \s1 Kë̀ se' se̱nukia̱ we̱s pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè es \p \v 17 Skëkëpa Jesucristo ttö̀ wa ye' tö a' a̱ ichè tö kë̀ se' se̱ria̱ we̱s pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè se̱r es. Ì ko̱s bikeitseke ie'pa tö, e' wà kë̀ dör ìie bua'. \v 18 Ie'pa e̱rbikè ttsenewa̱tke. Skëköl ttè moki̱, e' wà kë̀ a̱ne ie'pa é̱na yës. Ie'pa e̱r darërëë, e' kue̱ki̱ se̱ne moki̱ meke Skëköl tö se' a̱, e' kë̀ dë' ie'pa ulà a̱. \v 19 Ie'pa e̱r burinewa̱. Ie'pa e̱' mettsa̱ ì sulu kukuétökwa̱ darërëë. Ie'pa e̱' ia'u̱ke se̱ne sulusi wa, kë̀ e̱' wöklö'u̱ta̱' yës. \p \v 20 Erë Cristo ttè kë̀ wa se' wöblane se̱nuk es. \v 21 Moki̱ a' tö ie' ttè ttsé, a' e̱' yué ie' ttè moki̱ wa. \v 22 E' kue̱ki̱ se' bak se̱nuk suluë, ese ko̱s olo'yö̀sö. Ñies se' wák dër suluë, e' olo'yö̀sö. E' tö se' ki̱tö'we̱ke ì sulu wamblök. Se' tö iu̱té es, e' ta̱ se' e̱r sulurdawa̱. \v 23 Erë se' e̱rbikö̀ne kua̱'ki̱ buaë yësyësë. \v 24 Skëköl tö se' wák dër suluë, e' mane'wé̱ttsa̱ pa̱'a̱li̱ we̱s ie' wák es, e' kue̱ki̱ se' se̱nù yësyësë ena batse'r we̱s ttè moki̱ tö ichè es. \p \v 25 E' kue̱ki̱ a' kë̀ ka̱chökia̱ ñì ki̱. Se' ko̱s dör we̱s wák eköl ë̀ es, e' kue̱ki̱ ì cheke a' tö ñì a̱, e' chö́ ttè moki̱ wa. \p \v 26 A' ulune, e' ta̱ kë̀ iwà wamblar. A' e̱r buanúne ka̱m ka̱tuirwa̱ e' yöki̱. \v 27 Kë̀ ka̱wö mar bë́ a̱ a̱s ie' tö a' kö̀ ì sulu wamblök. \p \v 28 Yi bak akblök, e' kë̀ akblökia̱. E' skéie ese kaneblö́ iwák ulà wa a̱s iulà a̱ iwà dö̀ ta̱ ikakmèitö s'sia̱rëpa a̱. \p \v 29 Ttè sulusi kë̀ charia̱. E' skéie a' tö ttè buaë ese ë̀ chö́ s'male̱pa kukua a̱s ie'pa kí̱ e̱r tö̀wa̱ Skëköl mik darërëë. Es a' tö ie'pa ki̱mèmi buaë mik ie'pa ki̱ ikiane eta̱. \v 30 Skëköl tö iWiköl me' se' a̱ iwà kkachoie tö se' dör ie' icha. Es se' wa̱ ijche̱r moki̱ tö Skëköl tö se' bleraë buaë dö̀ mik se' tsa̱tkërdattsa̱ aishkuö ta̱, e' ké̱wö ska' ta̱. E' kue̱ki̱ kë̀ ì sulu wamblaria̱ a̱s Wiköl Batse'r kë̀ e̱riar. \v 31 Kë̀ a' kësik blökia̱ ñì ki̱. Kë̀ a' ñì sa̱u̱kia̱ suluë. Kë̀ a' ulunukia̱ ñì ki̱. Kë̀ a' wöñanukia̱ ñì ki̱. Kë̀ a' ñì chökia̱ suluë. Ese ko̱s olo'yö́. \v 32 E' skéie ì buaë ë̀ ú̱ ñì a̱. A' ñì sa̱ú̱ e̱r sia̱rë wa. Ì sulu wambleke a' tö ñì ki̱, ese nuí̱ olo'yö́ ñì ki̱ we̱s a' nuì̱ olo'yé Skëköl tö a' ki̱ Cristo batamik es. \c 5 \p \v 1 A' dör Skëköl ala'r dalër tai̱ë ie' é̱na, e' kue̱ki̱ a' se̱nú buaë yësyësë we̱s ie' se̱r es. \v 2 A' ñì dalëritsö́ ke̱kraë we̱s Cristo tö se' dalëritsé es. Ie' e̱' mettsa̱ ttèwa̱ se' skéie. E' wër buaë Skëköl wa we̱s íyi mekesö ie' a̱ ala'r buaë masmas es. \v 3 A' se̱nú we̱s s'batse'rpa ké se̱nuk es. Kë̀ a' kàne trënuk. Kë̀ a' kàne e̱' ia'u̱kka̱ se̱ne sulusi wa. Kë̀ a' kàne íyi kkechök. Íyi ese yöki̱ a' e̱' kkö'nú bua'iewa̱ a̱s kë̀ yi tö a' kkatö̀ iki̱. \v 4 Ttè sulusi ko̱s, ttè kë̀ wà ta̱' ko̱s, ttè tsuleie ku̱lu̱ie ko̱s, ese kë̀ char. E' skéie Skëköl ë̀ ki̱kö́ka̱. \v 5 A' wa̱ ijche̱nú buaë tö wé̱pa trërke ena wé̱pa tö íyi sulusi wambleke, ñies wé̱pa tö íyi kkecheke (e' dör we̱s íyi diököl dalöiè skëkölie es), esepa ko̱s kë̀ dö̀pa ì blúie Cristo ena Skëköl e'pa tso' e' a̱. \s1 Se̱ne buaë yësyësë \p \v 6 Íyi sulu ekkë ko̱s kue̱ki̱ wé̱pa tö Skëköl ttè dalöse̱wé̱wa̱, esepa ki̱ Skëköl kësik a̱rdaë. E' kue̱ki̱ kë̀ a' e̱' muktsa̱ yi a̱ ki̱tö'wè̱ ttè kë̀ wà ta̱' ese wa. \v 7 Kë̀ a' e̱' tiu̱k ie'pa esepa ta̱, a' e̱' skö́ ie'pa yöki̱ bánet. \v 8 A' bak se̱nuk suluë, e' dör we̱s a' bak se̱nuk ká̱ ttsettseë a̱ es. Erë i̱'ñe ta̱ a' tso' batsulewa̱ Skëkëpa Jesús mik, e' dör we̱s a' se̱rke ká̱ ñí a̱ es. E' kue̱ki̱ a' se̱nú we̱s s'se̱r ká̱ ñí a̱ es. \v 9 S'se̱rke we̱s ká̱ ñí a̱ es, esepa e̱r buaë, se̱r yësyësë ena ttö̀ moki̱ë. \v 10 A' e̱' chö́ e̱' wöbla'u̱k ì wër buaë Skëkëpa wa ese wa. \v 11-12 Ì sulu wambleke wé̱pa se̱r we̱s ká̱ ttsettseë a̱ es, esepa tö, ese kë̀ dör ìie bua'. Ì sulu wambleke ie'pa tö akirie, ese pakè tö s'jaëwè̱ ekkë. E' kue̱ki̱ kë̀ ì sulu wamblaria̱ yës we̱s ie'pa es. E' skéie ì buaë kí̱ ú̱ ke̱kraë. E' tö ie'pa a̱ ikkachèmi tö ì wambleke ie'pa tö e' dör suluë. \v 13-14 Erë ká̱ ñiwe tö íyi ulitane kkachèwa̱ buaë mía̱ ñiweie. E' kue̱ki̱ mik ì sulu wambleke ie'pa tö e' kkachésö ie'pa a̱, e' ta̱ ie'pa we̱lepa é̱na ia̱rmi tö e' dör suluë ta̱ ie̱r mane'u̱mi ta̱ imía̱ se̱r buaë we̱s ká̱ ñiwe wakpa es. E' kue̱ki̱ ttè tö ichè i' es: \q1 “A' dör we̱s s'kapötkëte̱r es, esepa ti̱'nú, \q1 a' dör we̱s s'duulewa̱ es, esepa shke̱núka̱ne, \q1 eta̱ Cristo tö a' e̱r ñi'we̱raë.” \p \v 15 E' kue̱ki̱ a' se̱r kkö'nú a' tö. Kë̀ a' se̱nukia̱ we̱s wé̱pa kë̀ e̱r ta̱' esepa se̱r es. E' skéie a' se̱nú yësyësë. \v 16 Tai̱ë pë' tö íyi sulu wambleke i̱'ñe ta̱, e' kue̱ki̱ ì buaë o̱rmi se' a̱, e' ta̱ iù̱sö ko̱s se' a̱ io̱rmi ekkë. \v 17 Kë̀ a' se̱nuk we̱s kë̀ se' e̱rbiköta̱' buaë es. Erë ì kiane Skëkëpa Jesús ki̱ tö se' tö iwè̱, ese wà a̱nú a' é̱na. \v 18 Kë̀ a' e̱' ttökka̱ia̱ blo' wa yës. E' tö s'sulu'we̱kewa̱ da'a̱. E' skéie a' se̱nú buaë yësyësë ke̱kraë Wiköl Batse'r diché wa. \v 19 Mik a' ñì dapa'u̱ke, eta̱ a' ttsö́ ñita̱ Salmo wa ena Skëköl ttsé wa, ñies ttsé meke iWiköl tö a' a̱ ese wa. A' ttsö́ Skëköl a̱ iki̱koka̱ie a' e̱r ko̱s wa. \v 20 Wëstela chö́ ke̱kraë Skëköl dör S'yë́ e' a̱ Skëkëpa Jesucristo ttö̀ wa. \s1 We̱s se' ké se̱nuk ñita̱ \p \v 21 Cristo dalöieke a' tö, e' kue̱ki̱ a' ñì dalöiö́. \v 22 Alakölpa ké iwëpa dalöiök we̱s ie'pa tö Skëkëpa dalöieke es. \v 23 Alaköl wëm dör ie' wökir we̱s Cristo dör ie' ichapa wökir es. Ie' dör ie'pa tsa̱tkökwak. Ie'pa dör we̱s ie' chkà es. \v 24 E' kue̱ki̱ alakölpa ké iwëpa dalöiök ì ko̱s a̱ we̱s wé̱pa dör Cristo icha esepa tö ie' dalöieke es. \p \v 25 A wëpa, a' alakölpa dalëritsö́ we̱s Cristo tö se' dör ie' icha esepa dalëritseke es. Ie' e̱' mettsa̱ ttèwa̱ se' skéie. \v 26 Ie' tö iwé̱ es se' batse'wo̱ie. Ie' tö se' paiklé ittè wa a̱s se' dö̀ maneneë Skëköl wöa̱. E' wà sue̱kesö mik se' wösune eta̱. \v 27 Ie' tö iwé̱ es a̱s se' dö̀ ie' wák wörki̱ batse'r, kë̀ ki̱ ì sulu ta̱' yës, olo ta̱' tai̱ë we̱s alaköl ulabatsöketke es, ese paiëule buaë, kë̀ iauleka̱, idatsi' kë̀ wöklio̱uleka̱. \v 28-30 Es ñies wëpa ké ilakölpa dalëritsök we̱s ie'pa e̱' dalëritsö̀ es. Kë̀ yi e̱' sa̱u̱ta̱' suluë. E' skéie se' e̱' kkö'nù buaë, e̱' tiö̀ buaë. E' kue̱ki̱ wëm tö ilaköl dalëritseke, e' wa ie' wák e̱' dalëritsö̀. Es ñies se' dör Cristo icha, e'pa dör we̱s ie' chkà es, e' kue̱ki̱ ie' tö se' kkö'neke buaë. \v 31 Itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ i' es: “Wëm kë̀ se̱rpaia̱ iyë́ ena imì e'pa dapömik, e' skéie ise̱rdawa̱ ilaköl ta̱. Ie'pa böl se̱rdaë ñita̱ ta̱ ie'pa mía̱ we̱s wák eköl ë̀ es.”\f + \fr 5:31 \ft Génesis 2.24\f* \v 32 Ttè e' dör tai̱ë i̱ski̱ë, kë̀ se' é̱na iwà a̱r bet. Erë ye' a̱ ta̱, ttè e' tso' Cristo ena se' dör ie' ichapa e'pa chök. \v 33 Erë ñies ttè e' tso' se' a̱ ichök tö wëpa ko̱s ké ilakölpa dalëritsök we̱s iwákpa e̱' dalëritsö̀ es. Ñies alakölpa ko̱s ké iwëpa dalöiök. \c 6 \p \v 1 A ala'rla, a' yë́ ena a' mì, e'pa ttö̀ dalöiö́ Skëkëpa Jesús dalërmik, e' dör buaë yësyësë e' kue̱ki̱. \v 2-3 Ttè dalöiëno me'a̱tbak Skëköl tö e' et tö ichè: “A' yë́ ena a' mì e'pa dalöiö́. A' tö iwé̱ es, e' ta̱ a' ka̱wö tköraë buaë ena a' se̱rdaë ká̱ tai̱ë ká̱ i' ki̱.”\f + \fr 6:2-3 \ft Deuteronomio 5.16\f* Ttè e' dör ttè dalöiëno tsá̱ kablé se' a̱ ilè u̱k iiu̱tè skéie e'. \p \v 4 A' dör ala'rla yë́wöpa ena imiwöpa, kë̀ a' tö a' ala'r uluu̱kka̱. E' skéie ie'pa tala'ú̱ buaë, ie'pa shu̱lö́ e̱r bua' wa. Ñies ie'pa wöbla'ú̱ Skëkëpa Jesús ttè wa. \p \v 5 A' klöulewa̱ kanè mésoie, a' wökirpa tso' ká̱ i' ki̱, e'pa ttö̀ iu̱tö́ e̱r moki̱ wa. Ie'pa dalöiö́ suane wa painè wa. A' kaneblö́ ie'pa a̱ buaë we̱s a' chö́pa kaneblök Cristo a̱ es. \v 6 A' kaneblö́ buaë ie'pa a̱ ke̱kraë, kë̀ dör mik ie'pa tö a' sue̱ke e' ë̀ ta̱ ie'pa wökatoie tö a' dör kanè mésopa buaë ese. Moki̱ a' dör Cristo kanè mésopa, e' kue̱ki̱ a' kaneblö́ ie'pa a̱ kaneë we̱s Skëköl ki̱ ikiane es. \v 7 A' kaneblö́ ie'pa a̱ kaneë we̱s Skëkëpa Jesús wák a̱ s'kaneblö̀ es, kë̀ dör we̱s s'kaneblö̀ s'ditsö a̱ es. \v 8 A' wa̱ ijche̱r tö wé̱pa tso' klöulewa̱ kanè mésoie ena wé̱pa kë̀ dör es, esepa ko̱s a̱ Skëkëpa Jesús tö iské meraë eköl eköl we̱s ì buaë wé̱sö es. \p \v 9 A' dör kanè wökirpa, a' kanè mésopa dalöiö́ ñies. Kë̀ ie'pa pau̱ñar. A' é̱na ia̱nú tö a' ena ie'pa, e'pa ko̱s wökir dör Skëköl tso' ká̱ jaì a̱ e'. Se' ko̱s ka̱wöta̱ ie' ttè dalöiök. Se' dör kanè wökirpa ö se' dör kanè mésopa ësepa, esepa ko̱s dör ñies ë̀me ie' a̱. \s1 Se' e̱' tsa̱tkö̀ bë́ yöki̱ \p \v 10 A yamipa, ibataie ta̱ ye' tö a' a̱ icheke tö a' e̱' diché iö́ ke̱kraë a' batsulewa̱ Skëkëpa Jesús ta̱ e' wa, ñies ie' diché tai̱ë e' wa. \v 11 Ì ko̱s mé Skëköl tö a' a̱ e̱' tsa̱tkoie ì sulu yöki̱, e' dör we̱s ì ko̱s tso' ñippökwakpa wa̱ e̱' tsa̱tkoie es. E' iö́ a' tö a̱s a' e̱' tsa̱tkö̀, e' wa a' e̱' tkö́wa̱ darërë bë́ é̱na se' ki̱tö'wa̱k e' yöki̱. \v 12 Kë̀ se' ñippöku̱' s'ditsö ta̱. E' skéie se' ñippöke íyi sulusi diché ta̱' kë̀ wërta̱'wa̱ esepa ta̱. E'pa dör íyi wökir ena íyi wák tso' ì sulu ko̱s tso' s'pamik we̱s stui a̱ es ese wëttsu̱k. \v 13 E' kue̱ki̱ ì ko̱s mé Skëköl tö a' a̱ e̱' tsa̱tkoie, e' iö́ a' tö, e' klö'ú̱ a̱s mik ì sulu datse̱ a' e̱rkiöu̱k ì sulu wamblök, eta̱ a' a̱ iwöklör. A' tö iwé̱ es ke̱kraë, e' ta̱ a' e̱' alöraka̱ ì sulu ki̱ ta̱ a' a̱ e̱' tkërdawa̱ darërë moki̱ë. \p \v 14 E' kue̱ki̱ a' tso' e̱rki̱ ñippök ì sulu ta̱. Skëköl ttè moki̱ e' klö'ú̱ a' tö, e' dör we̱s ñippökwakpa kipamo es. A' se̱nú yësyësë Skëköl a̱, e' tö a' ki̱meraë we̱s íyi daloie ieke ñippökwakpa tö ibatsi̱' ki̱ e̱' tsa̱tkoie es. \v 15 Skëköl tö a' e̱r bua'wé̱ne ie' ki̱ Cristo batamik, e' ttè buaë klö'wé̱ a' tö, e' dör a' a̱ we̱s ñippökwakpa klökkuö iö̀ka̱ a̱s kë̀ iku̱li̱rttsa̱ es. \v 16 Ñies a' e̱rblö̀ ke̱kraë Skëkëpa Jesús mik, e' dör we̱s ì tso' klöule ñippökwakpa wa̱ iulà a̱ shoë e̱' tsa̱tkoie es. E' wa a' tö ì sulu ko̱s patkeke bë́ tö a' ki̱ ese ko̱s wöklö'we̱raë. E' dör we̱s kuaböt wöñarke bö'ie u̱yeke ñippökwakpa ki̱, e' wöklö'we̱ke wöshteke ì tso' ie'pa wa̱ iulà a̱ e' wa es. \v 17 Skëköl tö a' tsa̱tkeraë, e' bikeitsö́ a' tö ke̱kraë, e' dör we̱s íyi daloie tkekeka̱ ñippökwakpa tö iwökir ki̱ e̱' tsa̱tkoie es. Ñies a' e̱r múwa̱ ie' ttè ki̱, e' dör we̱s ie' Wiköl tabè es. \fig |src="1 LB00196b.tif" size="col" ref="Ef 6.17" \fig* \v 18 Ì ko̱s a̱ ta̱ ikiö́ ie' a̱ tö ie' tö a' ki̱mè. Ie' ta̱ a' ttö́ ke̱kraë iWiköl wa, kë̀ ilo'yar yës. Ñies ie' a̱ ikiö́ s'batse'r male̱pa ko̱s ki̱. \v 19 Ñies ikiö́ ie' a̱ tö ye' a̱ ttè mèitö wà pakè a̱s ye' tö Jesús tté buaë blëulewa̱ ká̱ ia̱ia̱ë, e' wà pakö̀ kë̀ suarta̱'. \v 20 Ye' patkëule ttè buaë e' pakök, erë i̱'ñe ta̱ ye' tso' wötëulewa̱ s'wöto wé a̱ ttè e' kue̱ki̱. A' ikiö́ Skëköl a̱ ye' ki̱ a̱s ye' tö iwà pakö̀ buaë kë̀ suarta̱'. \s1 Pablo e̱' chéa̱t \p \v 21-22 Ye' ki̱ ikiane tö a' wa̱ ijche̱r tö is ye' tso' ena ì we̱ke ye' tö. E' kue̱ki̱ ye' tö yëkkuö i' patkeke Tíquico ulà a̱. Ie' dör s'yami dalër tai̱ë sa' é̱na. Ie' dör Skëkëpa Jesús kanè méso yësyësë ese. Ie' tö a' a̱ ichèmi tö is ye' tso'. Ñies ie' tö a' e̱r diché ièmi. \p \v 23 Skëköl dör S'yë́ ena Skëkëpa Jesucristo a̱s e'pa tö se̱ne bë̀rë mù s'yamipa ko̱s a̱. Ñies a̱s Skëköl tö ie'pa ki̱mù ñì dalëritsök buaë. Ñies a̱s ie'pa e̱rblö̀ Skëköl mik ke̱kraë. \v 24 A̱s Skëköl e̱r buaë chö̀ wé̱pa é̱na Skëkëpa Jesucristo dalër ke̱kraë kë̀ manerta̱'ttsa̱ esepa ko̱s a̱.