\id 1CO - Bribri NT + OT portions (Gen, Ex(portions) Jona) -Costa Rica 2009 (DBL -2013) \h 1 Corintios \toc1 Yëkkuö tsá̱ kit Pablo tö Corinto wakpa a̱ \toc2 1 Corintios \toc3 1 Co \mt1 Yëkkuö tsá̱ kit Pablo tö Corinto wakpa a̱ \mt2 1 Corintios \ip Mik Pablo bak kaneblök Éfeso eta̱ ie' tö yëkkuö i' kit Jesús mik e̱rblökwakpa se̱rke Corinto e'pa a̱. Pablo ké̱wö ska' ta̱ Corinto dör Grecia ká̱ bua'ie. Pë' bak se̱nuk iki̱ döka̱ 650.000. E'pa shu̱a̱ 400.000 klöulewa̱ kaneblök ë́. Pablo wák tö tsa̱we Corinto wakpa a̱ Jesús tté buaë paka'. E' tté tso' kitule Hechos 18.1-17 e' ki̱. \ip Alaköl eköl kiè Cloe e' yami we̱le de Pablo pakök ie' tso' Éfeso ee̱. E' tö ie' a̱ iyë' tö Jesús mik e̱rblökwakpa tso' Corinto e'pa ñippöke tai̱ë ena we̱lepa tso' íyi sulusi wamblök tai̱ë, e' kue̱ki̱ ie' tö yëkkuö i' kit. Ñies ie' tö ikit ilè chaki' ie'pa tö ie' a̱ e' iu̱toie ie'pa ki̱moie ena ipattoie. \ip Ka̱m Corinto wakpa e̱rblö̀ Jesús mik eta̱ ie'pa tö íyi tai̱ë dalöieke Skëköl skéie, e' dör kabene et. Ì dalöieke ie'pa tö e' a̱ ie'pa tö iyiwak jcheke e' chkà katekerakitö iyamipa ta̱ ì dalöiekerakitö e' dalöioie. E' cheke Pablo tö yëkkuö i' ki̱. \ip Ñies ì dalöieke ie'pa tö e' wé ko̱s a̱ alakölpa sulusi datse̱ ta̱ wëpa se̱rkerak ita̱. Erë mik wëpa ñekkëpa e̱rblë' Jesús mik eta̱ ie'pa kë̀ é̱na ia̱ne tö we̱s ie'pa ké se̱nuk. E' kue̱ki̱ Pablo tö ikkaché tö we̱s wëpa alaköl ta̱' ena alaköl kë̀ ta̱' e'pa ka̱wöta̱ se̱nuk. \ip Kí̱ie ta̱ pë' we̱le bak ñì dapa'u̱k Jesús mik e̱rblökwakpa ta̱, e'pa tö ie'pa wöbla'we̱ke ka̱che tté wa. Ese ché Pablo tö yëkkuö i' ki̱. \c 1 \s1 Shke̱'wè̱ \p \v 1 Ye' dör Pablo. Skëköl tö ye' klöo̱'bak iwák e̱r wa Cristo Jesús ttekölpa tsá̱, e'pa ekölie. S'yami kiè Sóstenes tso' ye' ta̱. \v 2 A' dör Skëköl icha erule se̱rke Corinto, e'pa a̱ sa' tso' yëkkuö i' shtök. A' batse'o̱ule a' batsulewa̱ Cristo Jesús mik e' wa. A' klöo̱' Skëköl tö ie' icha batse'rpaie wé̱pa ko̱s tso' ká̱ wa'ñe tö e̱' tsa̱tkè kié Skëkëpa Jesucristo a̱ e'pa ta̱ ñita̱. Jesucristo dör ie'pa ena se', e' Këköl. \v 3 Skëköl dör S'yë́ ena Skëkëpa Jesucristo, a̱s e'pa e̱r buaë chö̀ ena se̱ne bë̀rë mù a' a̱. \s1 Pablo tö wëstela ché Skëköl a̱ \p \v 4 Skëköl e̱r buaë ché tai̱ë a' a̱ Cristo Jesús batamik, e' kue̱ki̱ ye' tso' wëstela chök ie' a̱ ke̱kraë. \v 5 A' batsulewa̱ Cristo mik, e' wa ì ko̱s kiane a' ki̱ wakanewè̱ Skëköl a̱, e' mène a' a̱ tai̱ë. Skëköl tö ie̱ri mé a' a̱ iwà pakoie buaë, ñies iwà jche̱nowa̱ buaë. \v 6 E' wa iwënewa̱ a' shu̱a̱ tö moki̱ a' tö Cristo tté klö'wé̱ buaë. \v 7 Es ì ko̱s kiane a' ki̱ kanebloie Skëköl a̱, ese métke ie' tö a' a̱ iWiköl wa. E' wakanewe̱ke a' tö a' tso' Skëkëpa Jesucristo datskene e' panuk, e' dalewa. \v 8 Ñies ie' tö a' ki̱meraë buaë a̱s a' e̱' tkö̀wa̱ darërëë ie' mik dö̀ bata ekkë. Es a' kë̀ ki̱ ì nuí̱ ta̱' ie' wöa̱ mik Skëkëpa Jesucristo datskene e' ké̱wö ska'. \v 9 Skëköl ttö̀ moki̱ë e' tö a' klöo̱'bak a̱s a' se̱r batsulewa̱ ie' alà Jesucristo dör Skëkëpa e' mik. \s1 Jesús mik e̱rblökwakpa ñì blabatsélor \p \v 10 A yamipa, ye' tö a' a̱ ichè Skëkëpa Jesucristo ttö̀ wa tö a' ko̱s e̱rbikö́ ñikkëë. Kë̀ a' ñì blabatsök. A' se̱nú buaë ñita̱. A' ka̱bikeitsö́ ñikkëë we̱s wák eköl ë̀ es. \v 11 A yamipa, tayë kiè Cloe, e' yamipa we̱lepa tö ibiyö́ ché ye' a̱ tö a' tso' ñippök ttè ki̱. E' kue̱ki̱ ye' tso' a' a̱ ichök es. \v 12 Ie'pa tö ye' a̱ iché tö a' ko̱s ñippöke ñita̱ i' es: A' we̱lepa tö icheke: “Ye' dör Pablo klé.” We̱lepa skà tö icheke: “Ye' dör Apolo klé.” Iëkölpa tö icheke: “Ye' dör Cefas\f + \fr 1:12 \fk Cefas: \ft E' ë̀ kiè ñies Pedro.\f* klé.” A' skà tö icheke: “Ye' dör Cristo klé.” \v 13 ¿I̱ma a' ibikeitsè tö Cristo tso' blabutsule? Au, kë̀ idör es. ¿Ye' köte̱wa̱ krus mik a' skéie? Au. ¿A' wösune ye' ttö̀ wa? Au. \v 14 Wëstela chekeyö Skëköl a̱ tö ye' kë̀ wa̱ a' wösune tai̱ë. Wëpa kiè Crispo ena Gayo, e'pa ë̀ wösuk ye' tö. \v 15 Kë̀ yi a̱ iyënuk tö ye' tö a' wösuk ye' ttö̀ wa. \v 16 Ye' é̱na ia̱newa̱ i' ta̱ tö ñies ye' tö wëm kiè Estéfanas e' wösuk ena ie' yamipa e̱kka. Kë̀ ye' é̱na ia̱ne tö yi skà wösuk ye' tö. \v 17 Cristo kë̀ wa̱ ye' patkëne s'wöskuök, ie' tö ye' patké ie' tté buaë pakök. Ye' kë̀ tö ttè e' paketa̱' ttè i̱ski̱ë wa we̱s s'yöule tai̱ë esepa ka̱pakö̀ es. Ye' tö ipakeke ttè wösha̱kla wa a̱s Cristo köte̱wa̱ krus mik e' tté diché kë̀ chöwa. \s1 Skëköl diché tai̱ë ena ie' siwé̱ i̱ski̱ë, e' wà dör Cristo \p \v 18 Wé̱pa weirdaë aishkuö ta̱, esepa a̱ Cristo köte̱wa̱ krus mik, e' tté dör a̱li̱pa ttèie. Erë se' tsa̱tkërke, esepa a̱ Skëköl diché tai̱ë, e' tté idir. \v 19 E' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: \q1 “Skëköl tö ichè: Wé̱pa wa̱ siwa̱' jche̱r i̱ski̱ë, \q1 esepa meraa̱työ we̱s kë̀ wa̱ ì jche̱r es. \q1 Wé̱pa ka̱bikeitsö̀ tai̱ë, \q1 esepa é̱na ká̱ chöwe̱rawayö.”\f + \fr 1:19 \ft Isaías 29.14\f* \m Es Skëköl yëkkuö tö ichè. \p \v 20 Es idir e' kue̱ki̱ s'ditsö wa̱ siwa̱' jche̱r i̱ski̱ë, ¿we̱s esepa de? S'wöbla'u̱k ttè dalöiëno wa wakpa, ¿we̱s esepa de? Wé̱pa a̱ s'ditsö íyi tté wà pakar ñì a̱ buaë ¿we̱s esepa de? Skëköl a̱ ta̱ siwa̱' i̱ski̱ë jche̱r s'ditsö wa̱, e' kë̀ wà ta̱', e' dör we̱s a̱li̱pa ttè es. \v 21 Ttè e' wà dör i' es: Skëköl wa̱ íyi jche̱r i̱ski̱ë, e' kue̱ki̱ ie' kë̀ wa̱ imenea̱t tö se' tsa̱tkër ì jche̱r s'ditsö wa̱ i̱ski̱ë ese wa. E' skéie ie' tö ime'a̱t tö wé̱pa e̱rblé Cristo mik itté pakarke e' wa, esepa ë̀ tsa̱tkërdaë erë́ ittsër a̱li̱pa ttèie. \p \v 22 Ì kë̀ o̱r yi a̱ ese kiane suè̱ judiowak ki̱ ttè klö'wo̱ie. Griegowak tö siwa̱' i̱ski̱ë ese yuleke tai̱ë. \v 23 Erë Cristo köte̱wa̱ krus mik, e' tté pakeke sa' tö. Ttè e' sulune judiowak yöki̱. Pë' kë̀ dör judiowak, esepa a̱ ta̱ e' dör a̱li̱pa ttè. \v 24 Erë wé̱pa ko̱s klöo̱'bak Skëköl tö iwák a̱, judiowak ö pë' kë̀ dör judiowak, esepa a̱ Cristo dör Skëköl diché tai̱ë ena ie' siwé̱ i̱ski̱ë e'. \v 25 Ì wé̱ ie' tö e' wër we̱s ì wè̱ a̱li̱wakpa tö es. Ñermata ie' wa̱ siwa̱' jche̱r i̱ski̱ë tkö̀ka̱ sulitane tsa̱ta̱. Iwër wësua tö ie' kë̀ diché ta̱', ñermata ie' diché ta̱' tai̱ë tkö̀ka̱ sulitane tsa̱ta̱. \p \v 26 A yamipa, mik Skëköl tö a' klöo̱'bak, eta̱ ¿we̱s a' dör? E' a̱nú a' é̱na. Ká̱ i' wakpa a̱ ta̱ a' kibiiepa kë̀ wa̱ siwa̱' i̱ski̱ë jche̱r. A' kibiiepa kë̀ ttö̀ dalöiërta̱'. A' kibiiepa kë̀ dör këkëpa tai̱ë ese ditséwö. \v 27 Erë wé̱pa cheke ká̱ i' wakpa tö tö kë̀ iwa̱ ì jche̱r, esepa shu̱kit Skëköl tö wöbla wa, wé̱pa wa̱ siwa̱' jche̱r i̱ski̱ë, esepa jaëwo̱ie. Wé̱pa kë̀ dör këkëpa tai̱ë ká̱ i' wakpa a̱, esepa shu̱kit ie' tö wöbla wa, wé̱pa dör këkëpa tai̱ë, esepa jaëwo̱ie. \v 28 Wé̱pa watëulettsa̱, wé̱pa bikeitseke ká̱ i' wakpa tö tö kë̀ idör ìie bua', wé̱pa kë̀ dör ì, esepa shu̱kit ie' tö, wé̱pa dalöiërta̱' tai̱ë ká̱ i' ki̱, esepa wöowaie diöshe̱t. \v 29 Es kë̀ yi a̱ e̱' ttsënukka̱ Skëköl wörki̱. \v 30 Erë Skëköl wák tö a' bátswa̱ Cristo Jesús mik. Cristo batamik ie' tö se' ké siwa̱' moki̱ jche̱nukwa̱ i̱ski̱ë. Ñies Cristo batamik ie' tö se' klö'wé̱ we̱s pë' buaë yësyësë es, ñies se' de ie' wák ichaie batse'r yënettsa̱ se̱ne sulu ulà a̱. \v 31 E' kue̱ki̱ s'ka̱wöta̱ se̱nuk we̱s Skëköl yëkkuö tö ichè es, e' tö ichè: “Yi e̱' ttsakka̱ a̱s ese e̱' ttsö̀ka̱ ì wé̱ Skëköl tö ese wa.”\f + \fr 1:31 \ft Jeremías 9.24\f* \c 2 \s1 Cristo köte̱wa̱ wötëulewa̱ krus mik, e' tté paké Pablo tö \p \v 1 A yamipa, mik ye' dë' ke̱we Skëköl tté buaë pakök a' a̱, eta̱ kë̀ ye' wa̱ iwà pakane siwa̱' i̱ski̱ë ese wa we̱s a' wakpa yöule tai̱ë esepa tö s'wöbla'we̱ke es. \v 2 Mik ye' bak a' shu̱a̱, eta̱ ye' kë̀ ki̱ ì bár tté kianeia̱. Ye' ibikeitsétke Jesucristo köte̱wa̱ wötëulewa̱ krus mik e' tté ë̀ pakök. \v 3 Mik ye' dë'bitu̱ a' ska', eta̱ ye' ttsë'rke alabëbë kë̀ diché ta̱' tai̱ë, ye' suarke tai̱ë painuke tai̱ë. \v 4 Ye' tö Skëköl tté buaë e' paké a' a̱, erë kë̀ ye' wa̱ ipakane siwa̱' i̱ski̱ë s'ditsö a̱ ese wa a' dakiñoie. E' skéie ì pakéyö a' a̱, e' wà kkaché a' a̱ Skëköl Wiköl tö idiché wa tö moki̱ë idir. \v 5 Skëköl tö iwé̱ es a̱s a' kë̀ e̱rblö̀ siwa̱' i̱ski̱ë ese mik, e' skéie a̱s a' e̱rblö̀ ie' diché mik. \s1 Se' wa̱ Skëköl siwé̱ jche̱r iWiköl wa \p \v 6 Erë wé̱pa tkëulewa̱tke darërë Cristo mik, esepa je' é̱na ia̱ne tö ttè pakeke sa' tö, e' dör siwa̱' i̱ski̱ë chökle. Erë e' kë̀ dör s'ditsö ena iwökirpa siwa̱' ese; esepa diché e̱rkewatke. \v 7 Siwa̱' pakeke sa' tö, e' dör Skëköl siwa̱' bak blëulewa̱ s'ditsö yöki̱ e'. Ká̱ ia̱ia̱ë ka̱m ká̱ i' yör, e' yöki̱ ie' tö ibikeitsbak tö se̱ne michoë olo ta̱' tai̱ë, e' meraëitö se' a̱ ie' siwa̱' wa. \v 8 Siwa̱' e' kë̀ a̱ne s'ditsö wökirpa é̱na. Ie'pa é̱na ia̱núpa, e̱'ma ie'pa kë̀ wa̱ Skëkëpa Jesús olo ta̱' tai̱ë e' köte̱wa̱. \v 9 Erë e' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: \q1 “Ì buaë kë̀ su̱ule yi wa̱, \q1 ì buaë kë̀ ttsëule yi wa̱, \q1 ì buaë kë̀ bikeitsule yi wa̱, \q1 ese tso' Skëköl wa̱ mè wé̱pa é̱na ie' dalër esepa a̱.”\f + \fr 2:9 \ft Isaías 64.4\f* \m \v 10 Erë e' ko̱s wà kkachéitö se' a̱ iWiköl wa. Iwiköl tö íyi ulitane shu̱yulekettsa̱ se̱kka̱ dö̀ Skëköl e̱rbikö̀ i̱ski̱ë eseë. \p \v 11 Se' wiköl tso' se' a̱, e' ë̀ wa̱ ijche̱r ì tso' se' e̱r a̱. Es ñies Skëköl Wiköl ë̀ wa̱ ijche̱r ì tso' ie' e̱r a̱. \v 12 Ie' tö iWiköl mé se' a̱, e' kue̱ki̱ kë̀ se' ka̱bikeitsö̀ia̱ we̱s s'ditsö ka̱bikeitsö̀ es. Ie' tö iWiköl mé se' a̱ a̱s ì buaë ko̱s méitö se' a̱ e̱r bua' wa e' wà a̱r se' é̱na. \v 13 E' kue̱ki̱ kë̀ sa' tö s'wöbla'we̱ku̱' ká̱ i' a̱ siwa̱' tso' ese wa. S'wöbla'we̱ke sa' tö ttè kkaché Skëköl Wiköl tö sa' a̱ e' wa. Es sa' tö Skëköl Wiköl íyi e' wà pakeke ttè méitö sa' a̱ ese wa. \p \v 14 Wé̱pa kë̀ a̱ Skëköl Wiköl ku̱', esepa a̱ ie' íyi e' dör a̱li̱pa íyi, e' kue̱ki̱ ie'pa kë̀ ki̱ ikiane. Ñies ie'pa kë̀ é̱na iwà a̱r, ttè e' wà a̱rke se' é̱na Skëköl Wiköl ë̀ wa e' kue̱ki̱. \v 15 Erë wé̱pa a̱ Skëköl Wiköl tso', esepa é̱na ie' íyi ulitane wà a̱rmi buaë. Erë ì we̱ke ie' tö ie'pa a̱ e' kë̀ wà a̱nuk yi é̱na. \v 16 E' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: “Skëköl e̱rbikö̀ e' kë̀ jche̱r yi wa̱. Kë̀ yi a̱ ie' pautu̱k.”\f + \fr 2:16 \ft Isaías 40.13\f* Erë se' ëltëpa wa̱ Cristo e̱rbikè tso'. \c 3 \s1 Se' ko̱s dör Skëköl kanè mésopa \p \v 1 A yamipa, mik ye' bak a' shu̱a̱, eta̱ ye' kë̀ a̱ ka̱pakar a' ta̱ we̱s s'wëttse̱ke Skëköl Wiköl tö esepa ta̱ ka̱pakè es. E' skéie ye' ka̱wöta̱ ka̱pakök a' ta̱ we̱s ye' ku̱núpa ka̱pakök s'tso'ia̱ s'wák dër sulu diki̱a̱ ö ala'r tsitsirla kë̀ yöule buaë Cristo ttè wa esepa ta̱ ka̱pakè es. \v 2 Ttè wa ye' tö a' wöblao̱' e' dör tottola we̱s tsu'diö mè ala'rla a̱ es, ka̱m a' a̱ chkè darërë katar e' kue̱ki̱. ¡Erë ikkë ta̱ ka̱m a' a̱ chkè darërëë katar, \v 3 a' se̱rkeia̱ we̱s s'wák dër sulu ki̱ ikiane es e' kue̱ki̱! A' ñippöke, a' ukyërke ñì ki̱ tai̱ë, e' wà kiane chè tö a' se̱ria̱ we̱s s'wák dër sulu ki̱ ikiane es, we̱s pë' kë̀ a̱ Wiköl Batse'r ku̱' es. \v 4 A' we̱lepa tö icheke: “ye' dör Pablo klé.” A' we̱lepa skà tö icheke: “ye' dör Apolo klé.” A' ttökeia̱ es, e' wa iwënewa̱ tö a' dör we̱s pë' kë̀ a̱ Wiköl Batse'r ku̱' es. \p \v 5 Eta̱ ichö́ ye' a̱ tö ¿Apolo dör yi? ¿Pablo dör yi? Sa' dör Skëköl kanè mésopa ë̀. Sa' tö Jesús tté buaë paka' a' a̱, e' batamik a' de e̱rblök Jesús mik. Kanè me' ie' tö sa' böl a̱ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱, e' wakanewé̱ sa' tö. \v 6 Jesús tté buaë e' tsá̱ tkéyö a' e̱r a̱, we̱s íyi kuatkè es. Apolo tö ikkö'né a̱s italar, erë Skëköl wák tö iwà tala'we̱ke. \v 7 Yi tö íyi kuatkeke, ñies yi tö ikkö'neke, esepa kë̀ dör ì. Skëköl tö iwà tala'we̱ke, e' dör ibua'ie. \v 8 Yi tö íyi kuatkeke, ñies yi tö ikkö'neke, esepa dör ñies ë̀me ie' a̱. Ie' tö iské meraë ie'pa a̱ eköl eköl we̱s iwakanewe̱kerakitö es. \v 9 A' dör we̱s ie' të es, e' a̱ sa' böl kaneblöke ie' a̱. Ñies a' dör we̱s u yörke ie' a̱ es. \v 10-11 Ie' e̱r buaë ché ye' a̱, e' wa ime'itö ye' a̱ ichkí tkökwa̱ we̱s u yuökwak bua'bua es. E' ukuöki̱ ta̱ u yuökwakpa skà de ikí̱ yuökmi. U yörke Skëköl a̱ e' chkí tkënewa̱tke e' dör eköl ë̀, e' dör Jesucristo. Kë̀ yi a̱ ichkí kua̱'ki̱ tkënukwa̱ne. E' kue̱ki̱ se' ulitane eköl eköl ka̱wöta̱ e̱' kkö'nuk buaë tö we̱s iwà kí̱ yuekemisö. \v 12 Se' tö iwà yuèmi orochka wa, inukölchka wa ena ák bua'bua wa ö iwà yuèmisö kaltak wa, ka̱kö wa ena kuaköl wa. \v 13 Mik Jesucristo datskene, eta̱ iwërdaë tö is iwà yuésö. E' ké̱wö ska' ta̱ se' kanè ma'o̱rdaë bö' wa isuo̱ie tö is idir. \v 14 U chkí tulunewa̱, e' ki̱ se' tö iwà yué, e' ta̱ e' kë̀ ñanewa̱ bö' a̱ ta̱ esepa a̱ iské merdaë. \v 15 Erë ì yuésö e' ñanewa̱, e' ta̱ kanè e' weirdawa. Erë esepa tsa̱tkërdaë bö' yöki̱, erë kë̀ ì a̱te̱ ie'pa ulà a̱ we̱s s'tkö̀shkar u ñarkewa yöki̱ es. \p \v 16 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö a' wákpa dör Skëköl wé, ie' Wiköl se̱rke a' shu̱a̱ e' kue̱ki̱? \v 17 Ie' wé dör batse'r, e' dör a' wákpa. E' kue̱ki̱ e' olo'yéwa̱ yi isie tö, e' ta̱ ese olo'yerawa̱ ie' tö. \p \v 18 Kë̀ a' e̱' ki̱tö'u̱kia̱. A' we̱lepa e̱' bikeitsö̀ tö a' wa̱ siwa̱' i̱ski̱ë jche̱r we̱s s'ditsö tö ibikeitseke es, e' ta̱ esepa ka̱wöta̱ e̱' ökwa a̱li̱ie a̱s siwa̱' moki̱ jche̱rwa̱ iwa̱. \v 19 Ì dör siwa̱' i̱ski̱ë s'ditsö a̱, ese dör a̱li̱pa ttè Skëköl a̱. E' dör we̱s ie' yëkkuö tö ichè es: “Wé̱pa wa̱ siwa̱' i̱ski̱ë jche̱r tai̱ë, esepa klö'we̱rawa̱ Skëköl tö iwákpa e̱rbikö̀ s'daki̱ñoie e' wa we̱s iyiwak klö'wè̱wa̱sö sho̱' wa es.” \v 20 Ñies ichéitö i' es: “Skëköl wa̱ ijche̱r buaë tö ì tso' ká̱ i' a̱, ese siwé̱ jche̱rmi s'wa̱ tai̱ë, e' kë̀ dör ìie bua'.” \v 21-23 Erë a' dör Cristo icha ena Cristo dör Skëköl icha. E' wà kiane chè tö íyi ulitane mé Skëköl tö a' a̱ a' ki̱moie. Ye' ena Apolo ena Pedro, e'pa tso' a' ki̱muk. E' kí̱ie ta̱ ì ko̱s tköke i̱'ñe ta̱, ñies aishkuö ta̱, s'se̱r ena s'duö̀wa̱, ekkë ko̱s tso' a' ki̱muk. E' kue̱ki̱ kë̀ a' kàne s'ditsö we̱le kkeökka̱ tai̱ë tö e' dör ibua'ie a̱s s'mi' ikléie. \c 4 \s1 Jesucristo ttekölpa tsá̱, e'pa kanè \p \v 1 Sa' bikeitsö́ tö sa' dör Cristo kanè mésopa. Skëköl ttè bak blëulewa̱ e' wà pakè wërke sa' wöki̱ we̱s íyi kue̱blu es. \v 2 Íyi kue̱blu ka̱wöta̱ iwakanéu̱k yësyësë we̱s iwökir tö iu̱k patké es. \v 3 Es idir, e' kue̱ki̱ i̱ma a' tö ö yile skà tö is ye' kaneblöke Cristo a̱ e' bikeitseke, e' kë̀ ki̱ ye' tkine. E' kí̱ie ta̱ i̱ma ye' wák tö ye' kanè bikeitseke, e' kë̀ ki̱ ye' tkine. \v 4 Ye' e̱r kë̀ wa̱ ye' kkatëne, erë kë̀ e' wa yö ichepa tö kë̀ ì sulu ku̱' ye' ki̱. Skëkëpa Jesucristo tö ye' shu̱leraë, i̱ma e' tö ye' bikeitseke, e' ë̀ ki̱ ye' tkirke. \v 5 Mik ie' dene eta̱ sulitane shu̱leraëitö. Ì ko̱s tso' blëulewa̱ se' e̱r a̱, ñies ì dalërmik se' se̱rke, ese ko̱s kkacheraëitö wösha̱k sulitane wörki̱. E' ké̱wö ska' ta̱ se' ko̱s kaneblöke buaë ie' a̱, e'pa ki̱keraka̱ ie' tö. E' kue̱ki̱ kë̀ s'kkatar, ka̱m s'shu̱lir ké̱wö döka̱ e' yöki̱. \p \v 6 A yamipa, ye' tö ye' wák ena Apolo ché a' a̱ a' ki̱moie a̱s e' wa a' tö iwà sa̱ù̱ tö kë̀ a' kàne ì tso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ chétkeyö ñe' dalöse̱u̱kwa̱. Kë̀ a' kàne e̱' ttsö̀ka̱ tai̱ë sa' eköl wa ena sa' ëköl wöökwa diöshe̱t. \v 7 ¿We̱s a' tö ichèmi tö a' dör s'male̱pa tsa̱ta̱? Ì ko̱s tso' a' wa̱, ì buaë e̱ri ta̱' a' wa̱, we̱s a' ka̱bikeitsö̀, e' ko̱s me' Skëköl tö a' a̱. ¿Iö́k a' e̱' ttsö̀ka̱ tai̱ë tö wësua íyi ko̱s e' dë'bitu̱ a' wákpa wa̱, a' wákpa e̱r wa? \p \v 8 Wësua a' ibikeitseke tö Skëköl siwa̱' jche̱r tai̱ë a' wa̱, e' dör wë', kë̀ ì kí̱ kianeia̱ a' ki̱. A' e̱' ttsö̀ tö a' s'wëttsé̱mitke blu'paie, erë ka̱m sa' döka̱ ekkë. Moki̱ a' mú s'wëttsé̱mitke blu'paie, e̱'ma sa' detke a' ta̱ ñita̱ s'wëttsu̱k. \v 9 Erë ye' a̱ ta̱, wësua sa' dör Jesús ttekölpa tsá̱ e'pa méa̱t Skëköl tö s'ditsö male̱pa bataie. Ye' ittsé tö ká̱ ulitane wakpa ñies Skëköl biyöchökwakpa ulitane e'pa tso' sa' weirke e' weblök. Sa' dör we̱s s'bolökpa tö s'klö'wé̱wa̱ tsè̱mi sulitane wörki̱ ttèwa̱ es. \v 10 Cristo tté kue̱ki̱ sa' wër a̱li̱ie, erë a' e̱' bikeitsö̀ tö a' wa̱ siwa̱' i̱ski̱ë jche̱r buaë a' batsulewa̱ Cristo mik e' kue̱ki̱. Iyërke tö sa' kë̀ diché ta̱', erë a' diché ta̱' tai̱ë. A' dalöiërta̱' tai̱ë, erë sa' kë̀ dalöiërta̱'. \v 11 Dö̀ ikkë ta̱ sa' tekeia̱ bli tö e̱rsir tö; kë̀ sa' datsi' ta̱' buaë; pë' tö sa' we'ikeke sia̱rë; sa' wákpa kë̀ wa̱ u ta̱' se̱noie; \v 12 sa' kaneblöke darërëë sa' wák ulà wa dö̀ sa' shtrinewa̱ da'a̱ ekkë. Mik pë' alibchöke sa' ki̱, eta̱ e'pa a̱ sa' e̱r buaë chöke. Mik ie'pa tö sa' we'ikeke, eta̱ e' dalë'ttseke sa' tö e̱r bua' wa. \v 13 Mik pë' tö sa' cheke suluë, eta̱ e' iu̱tekene sa' tö ttè bua' wa. Dö̀ ikkë ta̱ ká̱ i' wakpa wa sulu sa' wër. Ie'pa a̱ sa' dör we̱s ushña u̱yanettsa̱ u'rki̱ es. \p \v 14 Ye' kë̀ wa̱ ttè i' kite̱ a' a̱ a' jaëwo̱ie, ë́ ye' tso' a' pattök we̱s iyë́ é̱na ila'r dalër ese pattèitö es. \v 15 Cristo Jesús tté buaë paka' ye' tö a' a̱ ke̱we, e' wa a' bàtse̱wa̱ ie' mik. E' kue̱ki̱ moki̱ ye' dör we̱s a' yë́ es. A' mú wa̱ s'wöbla'u̱kwakpa Cristo tté wa tso' döka̱ 10.000, erë ye' eköl ë̀ dör we̱s a' yë́ es. \v 16 E' kue̱ki̱ ye' tö a' pattè tö a' se̱nú we̱s ye' se̱rke es. \v 17 E' kue̱ki̱ ye' tö Timoteo patkémi a' ska'. Ie' dör we̱s ye' wák alà es Skëkëpa wa. Ie' dör ye' ttökata yësyësë dalër tai̱ë ye' é̱na. We̱s ye' dör Cristo Jesús mik e̱rblökwak e' se̱r, e' ttè wa ye' tö ie' icha ko̱s tso' erule erule ká̱ wa'ñe, e'pa wöbla'we̱ke. Ttè e' ska' Timoteo tö a' e̱r erane. \p \v 18 A' we̱lepa e̱' ttséka̱ tai̱ë tö ibikeitseke tö ye' kë̀ dö̀pa a' ska'. \v 19 Erë Skëkëpa ki̱ ikiane, e' ta̱ ye' mi'ke a' pakök bet. Mik ye' de eta̱ ye' tö isue̱raë tö a' wé̱pa e̱' ttséka̱ tai̱ë, esepa wa̱ Skëköl diché ta̱' ö ie'pa kaberke ë̀. \v 20 Ì blúie Skëköl tso' e' wà wënewa̱ idiché tai̱ë e' ki̱, kë̀ dör ttè ë̀ wa. \v 21 ¿Ì kiane a' ki̱? ¿A' ki̱ ikiane tö ye' dö̀ kësik wa a' uñuk? ö ¿a' ki̱ ikiane tö ye' dö̀ a' ska' e̱r bua' wa, a' dalëritsè wa? \c 5 \s1 Se̱ne sulu watö̀ttsa̱sö \p \v 1 Ye' itté ttsé tö a' shu̱a̱ wëm tso' eköl e' trërke suluë tkö̀ka̱ pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè, esepa tsa̱ta̱. Ie' wa̱ iyë́ alaköl tso'. \v 2 Ì sulu e' tköke a' shu̱a̱, erë e' wa a' e̱' ttsökeka̱ia̱ tai̱ë. E' skéie ¿we̱s e' kë̀ wa̱ a' jaëne? ¿We̱s e' kë̀ wa̱ a' e̱riane? Warma wëm ñe' u̱ya'ttsa̱bak a' tö a' shu̱a̱. \v 3-4 Erë́ ye' wák kë̀ ku̱' a' ta̱, erë ye' ttöke we̱s ye' wák tso' a' ta̱ es. Wëm ñe' shu̱létke ye' tö Skëkëpa Jesús ttö̀ wa we̱s ye' wák tso' a' ta̱ es. Mik a' ñì dapa'u̱ke eta̱ ee̱ ye' tso'ñak a' ta̱ Wiköl Batse'r wa. Ñies Skëkëpa Jesucristo diché tso' a' ta̱. \v 5 E' wösha̱ ta̱ wëm ñe' wömúttsa̱ a' tö Satanás ulà a̱ a̱s iwák dër suluë e' wöklör ta̱ iwák tsa̱tkër mik Skëkëpa datskene e' ké̱wö ska'. \p \v 6 A' e̱' ttsö̀ka̱ tai̱ë se̱ne sulu wa, e' kë̀ dör buaë. ¿Kë̀ a' wa̱ ijche̱r tö pan wölöwo̱ka̱ elkela tö harinachka ko̱s wölöwé̱ka̱? \v 7 Se̱ne sulu e' dör we̱s pan wölöwo̱ka̱ këchke\f + \fr 5:7 \fk pan wölöwo̱ka̱ këchke: \ft Judiowak wöblar pan wölöwo̱ka̱ tso' ie'pa u a̱ e' ko̱s u̱yöktsa̱ Ie'pa Yë́pa Yërulune Egipto e' ké̱wö tkö'we̱ketke ie'pa tö e' yöki̱.\f* es, e' tö a' sulu'we̱kewa̱. E' kue̱ki̱ ese ko̱s u̱yö́ttsa̱ a' shu̱a̱. Es a' döraë buaë yësyësë kë̀ a̱ ì sulu ta̱'ia̱ we̱s pan yöule kë̀ a̱ iwölöwo̱ka̱ iëne es. Cristo köte̱wa̱ se' nuì̱ skéie. Ie' dör we̱s obeja jcheke Judiowak Yë́pa Yërulune Egipto, e' ké̱wö tkö'wo̱ie es. E' kue̱ki̱ ñermata a' batse'o̱ule Skëköl wöa̱ Cristo batamik. \v 8 Es kë̀ se' kàne Cristo köte̱wa̱ se' skéie, e' ké̱wö tkö'u̱k pan yöule iwölöwo̱ka̱ wa ese wa. Itkö'ù̱sö pan kë̀ yöule iwölöwo̱ka̱ wa ese wa. E' wà kiane chè tö itkö'ù̱sö ke̱kraë se̱ne moki̱ yësyësë ese wa. Kë̀ se' kàne itkö'u̱k se̱ne sulu tö s'sulu'we̱kewa̱ ese wa. \p \v 9 Yëkkuö iët patkë' ye' tö a' a̱, e' ki̱ ye' iyë' tö a' kë̀ kàne e̱' batsök trër wakpa ta̱. \v 10 Erë pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè dör trër wakpa ö íyi kkechök tai̱ë ese wakpa ö akblökwakpa ö íyi diököl dalöiökwakpa, esepa kë̀ chök ye' ku̱' a' a̱. Esepa chö́pa ye' tö, e̱'ma a' ka̱wöta̱ duökwa̱ a̱s kë̀ a' e̱' batsö̀ esepa ta̱. \v 11 Wé̱pa yë' ye' tö a' a̱ yëkkuö ki̱, esepa dör wé̱pa e̱' chö̀ tö ie'pa e̱rblöke Jesús mik esepa. Erë ie'pa dör trënukwakpa ö íyi kkechök tai̱ë wakpa ö íyi diököl dalöiökwakpa ö s'chök suluë wakpa ö bloblopa ö akblökwakpa. Kë̀ a' e̱' batsök esepa ta̱, ñies kë̀ a' chkök esepa ta̱. \v 12-13 Wé̱pa kë̀ dör Skëkëpa Jesús icha ¿we̱s esepa shu̱lèmi ye' tö? Skëköl wák tö ie'pa shu̱leraë. Erë wé̱pa dör Skëkëpa icha ñì dapa'u̱ke a' ta̱, esepa ka̱wöta̱ shu̱lè a' tö. E' kue̱ki̱ a' tö iú̱ we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: “Yi tö ì sulu wamblé, e' u̱yö́ttsa̱ a' shu̱a̱.” \c 6 \s1 A' ñippöke e' shu̱lö́ a' wákpa tö \p \v 1 Mik a' we̱le tö ì sulu wamblé iyami eköl ki̱, eta̱ ¿we̱s ese mi'ke ie' wa̱ kkatè s'shu̱lökwakpa kë̀ tö Skëköl dalöiè, esepa ska'? ¿Iö́k e' kë̀ shu̱lè a' wákpa dör batse'r e'pa tö? \v 2 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö se' batse'r, e'pa tö ká̱ i' wakpa shu̱leraë aishkuö ta̱? E' dör es, e' ta̱ ¿we̱s i̱'ñe ta̱ íyi tsitsirla ese ë̀ kë̀ shu̱lir a' a̱? \v 3 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö ñies Skëköl biyöchökwakpa shu̱leraësö? Ie'pa shu̱leraësö, e' ta̱ ¿we̱s a' kë̀ a̱ ñippè tso' ká̱ i' ki̱ ese shu̱lir? \v 4 E' kue̱ki̱ a' we̱lepa ñippöke ñita̱, e' ta̱ ¿we̱s ese mi'ke a' wa̱ shu̱lè pë' bánet ska'? \v 5 I' chéyö a' jaëwo̱ie. Yi a̱ a' shu̱lirmi ¿ese kë̀ ku̱' a' shu̱a̱ da'a̱? \v 6 Erë e' skéie a' mi'ke ñì kkatök s'shu̱lökwakpa kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik esepa ska'. \p \v 7 A' ñì kkatöke s'shu̱lökwakpa ska', e' ë̀ wa iwënewa̱ tö se̱ne sulu e̱' aléka̱tke a' ki̱. Idalë'ttsök bë̀rë ¿e' kë̀ dör ibua'ie? ¡A̱s itö se' íyi ekiblö̀! \v 8 Erë e' skéie a' wákpa tö ì sulu ñe' wambleke ñì ta̱ dö̀ s'yamipa e̱rblöke Cristo mik esepa íyi ekibleke a' tö. \p \v 9 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö wé̱pa dör ì sulu wamblökwakpa, esepa kë̀ dö̀pa ì blúie Skëköl tso' e' a̱? Kë̀ a' e̱' ki̱tö'u̱k. Wé̱pa dör trënukwakpa, wé̱pa dör íyi diököl dalöiökwakpa, s'se̱newa̱bak dalöse̱u̱kwa̱ wakpa, wëpa trër wëpa ta̱, alakölpa trër alakölpa ta̱, esepa ko̱s kë̀ dö̀pa ì blúie Skëköl tso' e' a̱. \v 10 Ñies wé̱pa dör akblökwakpa, wé̱pa dör íyi kkechök tai̱ë wakpa, bloblopa, s'chök suluë wakpa, esepa ko̱s kë̀ dö̀pa ì blúie Skëköl tso' e' a̱. \v 11 A' we̱lepa bak se̱nuk íyi ekkë wamblök, erë Skëköl tö a' paköa'bak, a' batseo̱'bak, a' klöo̱'bak we̱s pë' buaë yësyësë es iWiköl wa Skëkëpa Jesucristo ttö̀ wa. \s1 Skëköl kë̀ wa̱ se' tsa̱tkëne a̱s se' tö ì sulu wamblö̀ia̱ \p \v 12 A' we̱lepa tö icheke: “se' wa̱ ka̱wö tso', ì ko̱s kiane wè̱ se' ki̱, ese wo̱ie.” Erë ye' ichè tö kë̀ ì ulitane dör buaë se' a̱ wè̱. Ye' wa̱ ka̱wö ta̱' ì ulitane wo̱ie, erë kë̀ ye' e̱' mùpattsa̱ a̱s ilè e̱' alö̀ka̱ ye' ki̱. \v 13-14 A' we̱lepa tö icheke: “chkè dör s'ñawi a̱, ñies s'ñawi dör chkè a̱.” E' yëne erë aishkuö ta̱ íyi böt ñe' e̱we̱rawa Skëköl tö. Erë s'chkà kë̀ dör trënoie. Skëköl tö s'chkà shke̱'we̱raka̱ne aishkuö ta̱ idiché tai̱ë wa we̱s ie' tö Skëkëpa Jesús shke̱o̱'ka̱ne es. E' kue̱ki̱ s'chkà kë̀ menea̱t trënoie we̱s a' tö ibikeitseke es, imenea̱t ì buaë wo̱ie Skëkëpa a̱, ñies ie' tö s'chkà kkö'neke. \p \v 15 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö se' batsulewa̱ Cristo mik, e' kue̱ki̱ se' chkà dör etkë̀ ie' chkà ta̱? E' dör es, e' ta̱ ¿we̱s se' tö s'chkà dör Cristo icha e' ia'wè̱mika̱ se̱nukka̱ alaköl sulusi ta̱ ese wa? ¡Kë̀ se' kàne e̱' ia'u̱kka̱ yës! \v 16 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö mik yi se̱né alaköl sulusi ta̱, e' ta̱ ie'pa böl mía̱ we̱s wák eköl ë̀ es? E' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es. E' tö wëm ena ilaköl e' chè i' es: “Ie'pa böl se̱rdaë ñita̱ ta̱ ie'pa mía̱ we̱s wák eköl ë̀ es.”\f + \fr 6:16 \ft Génesis 2.24\f* \v 17 Erë yi batsulewa̱ Skëkëpa Jesús mik, ese dör we̱s wák eköl ë̀ es ie' ta̱. \p \v 18 E' kue̱ki̱ a' tkö́shkar trë yöki̱. Se̱ne sulu skà ko̱s, e' kë̀ tö s'chkà dalöse̱wè̱wa̱ we̱s trë es. Mik se' trërke, eta̱ s'chkà dör Cristo icha, e' méttsa̱sö o̱'ka kë̀ dör Cristo icha, ese a̱. E' wa s'wák chkà dalöse̱wé̱wa̱sö. \v 19-20 ¿A' kë̀ wa̱ ijche̱r tö a' chkà dör Wiköl Batse'r e' wé? Skëköl tö iWiköl mé a' a̱, e' tso' a' a̱. Ie' tö a' to̱'ttsa̱bak, e' ské dör darërëë. A' kë̀ dör a' wákpa icha, a' dör ie' icha. E' kue̱ki̱ a' ké se̱nuk yësyësë a̱s ie' ki̱karka̱. \c 7 \s1 Se' se̱rwa̱ ñita̱ e' pakè \p \v 1 Ì chaki' a' tö ye' a̱ yëkkuö ki̱, e' wà iu̱teke ye' tö i̱'ñe. A' tö ye' a̱ ichaki' tö ¿buaë idör tö se' kë̀ se̱rwa̱ alakölpa ta̱? \v 2 Erë ye' ichè a' a̱ tö tai̱ë trë tso', e' yöki̱ a' ko̱s maso tsú̱wa̱ eköl eköl. \v 3 A' wëpa ko̱s ka̱wöta̱ se̱nuk ilaköl ta̱, es ñies a' alakölpa ko̱s ka̱wöta̱ se̱nuk iwëm ta̱. \v 4 Alaköl chkà kë̀ menea̱t ie' wák ë̀ a̱, e' menea̱t ñies iwëm a̱. Es ñies iwëm chkà kë̀ menea̱t ie' wák ë̀ a̱, e' menea̱t ñies ilaköl a̱. \v 5 Ie'pa kë̀ kàne ichkà kkëu̱k ñì yöki̱. Erë ie'pa ka̱wö mé ñì a̱ e̱' batsöktsa̱ ñì yöki̱ ekuölö ë̀ ttoie S'yë́ ta̱, e' ta̱ e' ë̀ dalewa kë̀ ie'pa ñì köpawa̱. Mik ká̱ e' tka, eta̱ ie'pa ñì kö́wa̱ne dö' Satanás tö ie'pa e̱rkiöwè̱ trënuk, kë̀ ie'pa diché dë'ka̱ e̱' kkö'nuk e' kue̱ki̱. \v 6 Erë ye' kë̀ ku̱' a' a̱ ichök tö a' ka̱wöta̱ ñì batsöktsa̱ ñì yöki̱ es, a' ki̱ ikiane, e' ta̱ a' tö iwè̱mi es. \v 7 Ye' a̱ ta̱ sulitane mú dör we̱s ye' es, kë̀ alaköl ta̱'. Erë Skëköl tö imé sulitane a̱ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ ñì ki̱moie. \p \v 8 A' wé̱pa tso'ia̱ ekörla ñies a' wé̱pa dör schö́, esepa a̱ ye' ichè tö buaë idör tö ie'pa mú se̱r ke̱kraë ekörla we̱s ye' es. \v 9 Erë ie'pa kë̀ e̱' kkö'nuku̱' trë yöki̱, e' ta̱ ie'pa mú maso yulö̀ne se̱nowa̱ie. S'se̱rwa̱ e' dör bua'ie maso kkechekesö ñië e' tsa̱ta̱. \p \v 10 A' wé̱pa se̱newa̱bak, esepa a̱ ye' tö ttè dalöiëno i' meke: a' kë̀ kàne ñì ökwa. Ttè e' kë̀ dör ye' ttè, e' mé Skëkëpa Jesús tö se' a̱. Alakölpa kë̀ kàne iwëm ökwa. \v 11 Erë ie' tö iéwa̱, e' ta̱ ie' kë̀ kàne se̱nukwa̱ wëm o̱'ka ta̱, ie' ka̱wöta̱ se̱nuk ekörla kë̀ wëm ta̱'. Ie' kë̀ se̱nak es, e' ta̱ ie' ké e̱r bua'u̱kne iwëm ki̱. Ñies wëpa alaköl ta̱', esepa kë̀ kàne ilaköl ökwa. \p \v 12-14 A' male̱pa se̱newa̱bak, erë e' maso kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik, esepa a̱ ttè dalöiëno kë̀ menea̱t Skëkëpa Jesús wa̱. Erë esepa a̱ ye' ichè tö a' masopa kë̀ arwa. Iwëm kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik, isalema e' tsa̱tkërmi ilaköl olomik. Ñies alaköl kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik, isalema e' tsa̱tkërmi iwëm olomik. Ie'pa ñì éwa, e' ta̱ ie'pa ala'r dör we̱s pë' kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik esepa ala'r es, ie'pa tsa̱tkè e' dör darërë. Erë iyë́ ena imì se̱rke ñita̱, kë̀ ñì anewa, e' ta̱ isalema ie'pa tsa̱tkërmi iyë́ ö imì olomik. E' kue̱ki̱ ye' ichè tö a' maso se̱nakia̱ a' ta̱, e' ta̱ kë̀ iarwa. \v 15 Erë a' maso kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik, e' é̱na a' akwa krö́ wa, e' ta̱ kë̀ iwöklö'wa̱r a' kë̀ klöulewa̱ iulà a̱. Erë Skëköl tö se' klöo̱'bak se̱nuk bë̀rë ñita̱. \v 16 E' kue̱ki̱ ibua'ie dör tö a' se̱rmiia̱ bë̀rë ñita̱. A wëm ¿ì tö be' a̱ ichök tö be' alaköl kë̀ tsa̱tkërpa be' olomik? A alaköl ¿ì tö be' a̱ ichök tö be' wëm kë̀ tsa̱tkërpa be' olomik? \p \v 17 E' dör we̱s ttè wa ye' tö Skëkëpa Jesús icha erule erule e'pa ulitane wöbla'we̱ke ká̱ wa'ñe es. Ye' tö ie'pa a̱ ichè tö we̱s a' ku̱' Skëköl tö mik a' klöo̱'itö iwák a̱ eta̱, es a' a̱tú̱ bër. Ie' tö ie̱ri mé a' a̱ se̱no eköl eköl es. \v 18 Wëpa tottola kkuölit tëule tsir, mik ie'pa klöo̱' Skëköl tö iwák a̱ eta̱, esepa kë̀ kàne e' mane'u̱kne we̱s. Es ñies wëpa kë̀ wakyöule es, mik Skëköl tö ie'pa klöo̱' eta̱, esepa kë̀ kàne e̱' wakyuök. \v 19 Se' wakyöule ö kë̀ se' wakyöule e' ska' Skëköl kë̀ tkine yës. Ie' ttè dalöiëno, e' dalöiekesö, e' je' ki̱ ie' tkirke. \v 20 A' ko̱s e̱' tsú̱a̱t we̱s a' dör mik ie' tö a' klöo̱' iwák a̱ eta̱ es. \v 21 Mik ie' tö a' klöo̱', eta̱ ¿a' klöulewa̱ kanè mésoie? e' ta̱ kë̀ a' tkinuk e' ki̱. Erë a' a̱ ka̱wö tso'ia̱ e̱' yöktsa̱ e' ulà a̱, e' ta̱ a' e̱' yö́ttsa̱. \v 22 Mik ie' tö a' klöo̱', eta̱ a' klöulewa̱ kanè mésoie, e' ta̱ e' yë'ttsa̱ ie' tö se̱ne sulu ulà a̱ kanebloie Skëkëpa Jesús a̱. Es ñies mik Skëköl tö a' klöo̱', eta̱ a' kë̀ dör kanè méso ñe'se, e' ta̱ e' klöo̱' Cristo tö ie' wák kanè mésopaie. E' kue̱ki̱ a' klöulewa̱ kanè mésoie, e' ta̱ kë̀ a' tkinuk e' ki̱. \v 23 Skëköl tö a' to̱'ttsa̱bak, e' kue̱ki̱ kë̀ a' e̱' tiu̱kne yile skà ttè diki̱a̱. \v 24 A yamipa, we̱s a' ku̱' Skëköl tö mik a' klöo̱'itö eta̱, es a' a̱tú̱ bër. A' se̱nú buaë yësyësë ie' a̱, se̱ne me'itö a' a̱ e' a̱. \p \v 25 I̱ma a' tö ye' chaki' yëkkuö ki̱ wé̱pa tso'ia̱ ekörla, esepa ki̱, e' iu̱teke ye' tö i̱'ñe. Ese tté kë̀ mène ye' a̱ Skëkëpa Jesús wa̱. Erë i̱ma ibikeitsèyö, e' chekeyö a' a̱. Skëköl ye' sué̱ e̱r sia̱rë wa e' wa ie̱ri méitö ye' a̱ iwà jche̱nowa̱ buaë. E' kue̱ki̱ ì chekeyö e' mik a' e̱rblö̀mi. \v 26 I̱'ñe ta̱ se' se̱rke ka̱wö darërë a̱, e' kue̱ki̱ ye' a̱ ta̱ buaë idir tö se' ko̱s e̱' tsù̱a̱t we̱s s'tso' es. \v 27 Wëm se̱newa̱bak, ese kë̀ tö ilaköl ökwa. Wëm duria̱ ekörla, ese tayë kë̀ yular. \v 28 Erë wëm se̱néwa̱, e' ta̱ buaë idir. E' wa ie' kë̀ wa̱ ì sulu wamblëne. Ñies alaköl ka̱m se̱rwa̱, ese se̱néwa̱, e' ta̱ e' dör buaë. E' wa ie' kë̀ wa̱ ì sulu wamblëne. Erë wé̱pa se̱newa̱bak, esepa we'ikèmi ká̱ i' ki̱ s'weirke ese tö tkö̀ka̱ wé̱pa kë̀ se̱newa̱bak esepa tsa̱ta̱. E' yöki̱ ye' é̱na a' tsa̱tkak, e' ë̀ kue̱ki̱ ye' ichè tö buaë idir tö a' se̱r ekörla. \p \v 29-31 A yamipa, ye' ichè tö kë̀ se' a̱ ka̱wö ta̱'ia̱ tai̱ë. We̱s ká̱ i' dör i̱'ñe ta̱ e' e̱rkewatke. E' kue̱ki̱ i̱'ñe ta̱ ena ke̱kraë kë̀ se' kàne se̱nukia̱ e̱r me'rie ì tso' ká̱ i' ki̱ ese ki̱. Se' se̱newa̱bak, esepa kë̀ e̱r mukwa̱ e' ki̱. Se' i̱u̱ke sia̱rë, esepa kë̀ e̱r mukwa̱ e' ki̱. Ñies se' ttsë'rke buaë, esepa kë̀ e̱r mukwa̱ e' ki̱. Se' tö ì tuè̱ ta̱', esepa kë̀ e̱r mukwa̱ ì tso'rak iwa̱ ese ki̱. Se' se̱rke buaë ì tso' ká̱ i' ki̱ ese mik, esepa kë̀ e̱r mukwa̱ ese ki̱. \p \v 32 Ye' ki̱ ikiane tö a' mú ttsë'r buaë, kë̀ tkir ì ki̱. Wëpa se̱rke ekörla, esepa wa̱ ka̱wö tso' kibiie Skëköl íyi sa̱u̱k ena ì wër buaë ie' wa ese u̱k. \v 33 Erë wëpa se̱newa̱bak, esepa ka̱wöta̱ ì tso' ká̱ i' ki̱ ese sa̱u̱k a̱s iwër buaë itayë wa. \v 34 Es ie'pa ki̱ íyi böt kané tso'. Es ñies alakölpa dör schö́ ena busipa wëm kë̀ ta̱', esepa wa̱ ka̱wö tso' kibiie Skëköl íyi sa̱u̱k. Ie'pa e̱' mumittsa̱ se̱nuk batse'r. Erë alakölpa se̱newa̱bak, esepa ka̱wöta̱ ì tso' ká̱ i' ki̱ ese sa̱u̱k a̱s iwër buaë iwëm wa. \v 35 Ttè ekkë chéyö a' ki̱moie, kë̀ dör a' wöklö'wo̱ie. Ye' ki̱ ikiane tö a' se̱r buaë yësyësë Skëköl ë̀ a̱, kë̀ wötkeku̱' ì tö. \p \v 36 Wëpa ttè meuletke tayë a̱ se̱nukwa̱, esepa we̱le tö ibikeitsè: “Tayë duéswö detke se̱nowa̱, ñies ye' kë̀ a̱ se̱neia̱ ekörla. Bua' idir ye' a̱ se̱nukwa̱ ie' ta̱”, e' ta̱ esepa a̱ ye' ichè tö a' se̱nakwa̱, e' ta̱ a' se̱núwa̱, e' kë̀ dör suluë. A' se̱núwa̱. \v 37 Erë wëpa ttè meuletke tayë a̱ se̱nukwa̱, erë esepa kë̀ é̱na se̱nakwa̱ia̱, e' ta̱ esepa a̱ ye' ichè tö e' dör buaë tö a' kë̀ se̱rwa̱. Erë a' ka̱wöta̱ ibikeitsökwa̱ bua'iewa̱ ke̱we tö a' wákpa e̱r wa a' kë̀ se̱nakwa̱. Ñies a' ka̱wöta̱ isa̱u̱k buaë tö kë̀ yi ku̱' a' a̱ ichök tö kë̀ a' se̱nukwa̱. A' tö ibikeitsétke tö a' se̱nak ekörla ke̱kraë, e' ta̱ bua' idir tö a' kë̀ se̱rwa̱. \v 38 Es ye' tö ichè tö wé̱pa se̱néwa̱, esepa tö iwé̱ buaë. Erë wé̱pa kë̀ se̱ne'wa̱, esepa tö iwé̱ bua'ie. \p \v 39 Alaköl se̱newa̱bak, e' ka̱wöta̱ se̱nuk iwëm ë̀ ta̱ dö̀ mik iwëm blënewa̱ eta̱. Iwëm blënewa̱ e' ta̱ ie' se̱rwa̱mine wëm o̱'ka ta̱. Erë ie' ka̱wöta̱ se̱nukwa̱ wëm e̱rblé Skëkëpa mik ese ë̀ ta̱. \v 40 Erë ye' ichè tö bua' idir ie' a̱ tö ie' mú se̱r ekörla, kë̀ se̱newa̱ne. E' tö ie' ttsë'we̱raë buaë shu̱te̱. Ye' tö iklö'wé̱ tö ye' a̱ Skëköl Wiköl tso' ñies, e' kue̱ki̱ ye' tö a' a̱ ichè es. \c 8 \s1 Iyiwak jchëule íyi diököl tso' dalöiè ese a̱, e' pakè \p \v 1 Chkè meule íyi diököl tso' dalöiè ese a̱, ese ki̱ a' tö ye' a̱ ichaki' yëkkuö ki̱, e' iu̱tekeyö i̱'ñe. \p I̱ma a' tö íyi diököl ñe'se ché, e' dör moki̱ e' jche̱r se' wa̱. Erë kë̀ a' é̱na ichökwa tö se' wa̱ íyi jche̱r, e' tö se' kèmi e̱' ttsökka̱ tai̱ë s'male̱pa ki̱. Erë s'male̱pa dalëritsekesö, e' tö ie'pa diché kí̱ ieraë. \v 2 Yi e̱' bikeitsö̀ tö ie' wa̱ íyi jche̱rtke tai̱ë, e' wa iwënewa̱ tö ka̱m ie' wa̱ ijche̱r we̱s ika̱wöta̱ jche̱nuk es. \v 3 Erë yi tö Skëköl dalëritseke, ese mik ie' bàtse̱ buaë. \p \v 4 Chkè meule íyi diököl tso' dalöiè ese a̱ ese katèsö, e' ki̱ a' tö ye' a̱ ichaki'. Se' wa̱ ijche̱r buaë tö íyi diököl ñe'se wák kë̀ ta̱', e' kue̱ki̱ kë̀ idör ìie bua'. Skëköl chökle, e' dör eköl ë̀. \v 5 Pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè, esepa tö iklö'wé̱ tö ì dalöiekerakitö, esepa tso' tai̱ë se̱rke ká̱ jaì a̱ ö ká̱ i' a̱. Esepa kiérakitö këköl ö skëkëpa. Moki̱ esepa tso', \v 6 erë Skëköl dalöieke se' tö, e' dör Skëköl eköl ë̀me e'. Ie' dör S'yë́. Ie' dör íyi ulitane wì, ñies se' tso' ie' ë̀ a̱. Ñies Skëkëpa dör eköl ë̀, e' dör Jesucristo. Íyi ulitane tso' ie' mik, ñies se' tso' ie' mik. \p \v 7 Erë kë̀ s'yamipa ulitane é̱na iwà a̱ne buaë tö íyi diököl tso' dalöiè, ese ko̱s kë̀ wà ta̱'. Ie'pa bak íyi diököl ñe'se dalöiök, e' kue̱ki̱ e' tso'ia̱ ie'pa e̱r a̱ dö̀ ikkë ta̱. Mik ie'pa tö chkè meule íyi diököl a̱, ese katé, eta̱ e' ki̱ ie̱r tö ikkaté. Ie'pa diché kë̀ dë'ka̱ ie̱rbikö̀ es, ese wöklö'wo̱ie. E' kue̱ki̱ ie'pa tö ittsé tö iianeka̱ne ñáie. \v 8 Se' bats Skëköl mik e' kë̀ dör chkè wa. Ì katekesö ö ì kë̀ katèsö e' kë̀ a̱ se' o̱nuk buaë ö suluë ie' wöa̱. \v 9 E' jche̱r a' wa̱, e' kue̱ki̱ a' tö iklö'wé̱ tö chkè ko̱s katèmi a' tö. E' yëne, erë a' e̱' kkö'nú a̱s kë̀ a' ukuömik s'yamipa ka̱m é̱na iwà a̱r buaë, esepa a̱rdöne se̱ne sulu a̱. \v 10 Ichö̀sö tö be' é̱na ia̱ne buaë, e' mía̱ e̱' tkése̱r chkè meule íyi diököl a̱, ese katök iwé a̱. Erë e' dalewa s'yami ka̱m é̱na iwà a̱r buaë ese eköl tö be' sué̱ chkök ta̱ e' tö ie' e̱rkiöwé̱ka̱ ta̱ imía̱ ta̱ ikatéitö ñies. \v 11 Be' tö iwé̱ es, e' ta̱ e' wa be' tö se' yami, kë̀ diché dë'ka̱ wë', e' émine se̱ne sulu a̱ ta̱ isulurdawa̱ be' ukuömik. Ie' dör s'yami, ñies Cristo e̱' mettsa̱ ttèwa̱ ie' skéie. Be' tö iwé̱ es, e' ta̱ be' tö ì sulu wamblé s'yami ki̱. \v 12 Se' tö s'yamipa ka̱m é̱na iwà a̱r buaë, esepa ki̱ ì sulu wamblé es, e' ta̱ ñies se' tso' ì sulu wamblök Cristo ki̱. \v 13 E' kue̱ki̱ ye' ichè tö s'yami we̱le a̱rmine se̱ne sulu a̱ ye' ukuömik, iyiwak chkà katéyö e' kue̱ki̱, e' ta̱ kë̀ ye' tö ikatepaia̱ne. \c 9 \s1 Pablo tö ikanè tsa̱tké \p \v 1 ¿We̱s a' tö ibikeitsèmi tö ye' kë̀ a̱ ka̱wö ta̱' ì wo̱ie we̱s ye' ki̱ ikiane es? Wësua a' tö ibikeitseke tö ye' kë̀ dör Jesús ttekölpa tsá̱ e'pa eköl. Erë ye' tö Skëkëpa Jesús su̱' ye' wák wöbla wa, e' kue̱ki̱ moki̱ ye' dör ie'pa eköl. A' dör ye' kaneblöke Skëkëpa a̱ e' wà. \v 2 A' wakpa ki̱ iwënewa̱ tö moki̱ ye' dör Jesús ttekölpa tsá̱ e'pa eköl. O̱'kapa tö ichèmi tö ye' kë̀ dör es, erë e' kë̀ yënuk a' a̱. \p \v 3 Wé̱pa tö ye' ché es, esepa yöki̱ ye' e̱' tsa̱tköke i' es. \v 4 ¿We̱s a' ibikeitsèmi tö wé̱pa wöbla'we̱keyö, esepa kë̀ ka̱wöta̱ ye' ki̱muk inuköl wa chkoie di' yoie? \v 5 Ñies ¿i̱ma a' ibikeitsè tö ye' kë̀ a̱ ka̱wö ta̱' se̱nukwa̱ tayë e̱rblöke Jesús mik ese ta̱ tsè̱mi e̱' ta̱ we̱s Jesús ttekölpa male̱pa ena Jesús ëlpa ena Pedro e'pa tö iwe̱ke es? \v 6 ¿I̱ma a' ibikeitsè tö ye' ena Bernabé, sa' böl ë̀ ka̱wöta̱ kaneblök sa' wákpa ulà wa e̱' kkö'noie? \v 7 ¿Wé̱ a' wa̱ isu̱ule tö ñippökwakpa mi'ke, erë iwákpa e̱' kkö'nuke ichkè wa idi'yè wa? ¿Wé̱ a' wa̱ isu̱ule tö iyiwö tkèsö, erë kë̀ sö iwà katepa? ¿Wé̱ a' wa̱ isu̱ule tö yi tso' chibo kkö'nuk, erë ese kë̀ tö chibo tsu'diö yepa? \v 8-9 Ì chök ye' tso' a' a̱, e' kë̀ bikeitse̱ s'ditsö ë̀ wa̱, ñies itso' kitule Moisés ttè dalöiëno ki̱, e' tö ichè i' es: “Baka wë'ñe tso' kanebloie trigo wöttsoie, e' kë̀ ka̱wö ta̱' kkö̀ payuèwa̱ itso' kaneblök e' dalewa a̱s trigowö katö̀itö.” ¿I̱ma a' ibikeitsè? ¿Ttè dalöiëno e' me'a̱t Skëköl tö baka wë'ñe ë̀ kkö'noie? \v 10 Au, ie' tö ime'a̱t se' a̱ ñies. Wé̱pa tö iyiwö tkeke ena wé̱pa tö ishteke, esepa tö iwakanewe̱ke ie'pa tö iwö kak paneke e' kue̱ki̱. \v 11 Es ñies sa' tö Wiköl Batse'r íyi tsá̱ paka' a' a̱, e' dör we̱s iyiwö tkèsö es, e' kue̱ki̱ kë̀ idör suluë tö a' tö sa' ki̱mù ì tso' a' wa̱ ese wa, e' dör we̱s iyiwö shtekesö es. \v 12 A' wöbla'u̱kwakpa skà e' kkö'nuk a' ka̱wöta̱, e' yita̱ buaë a' ka̱wöta̱ sa' kkö'nuk. \p Erë e' wà kë̀ kine sa' wa̱ a' a̱. Mik sa' bak a' ska', eta̱ sa' kë̀ wa̱ a' íyi kàne e̱' kkö'noie. Sa' kaneblë' sa' wákpa ulà wa e̱' kkö'noie. E' dör darërë sa' a̱, erë e' ko̱s dalë'ttsë' sa' tö a̱s kë̀ ì tö a' wöklö'ù̱ Cristo tté buaë e' klö'u̱k. \v 13 A' wa̱ ijche̱r tö wé̱pa kaneblöke Skëköl wé tso' Jerusalén e' a̱, esepa se̱rke ì kanewe̱ke ie'pa tö ese mik. E' wà dö̀ tö iyiwak jcheke ie'pa tö ka̱' tso' imoka̱ Skëköl a̱ e' ki̱, ese chkà kak tse̱kea̱t ie'pa tö katè. \v 14 Es ñies Skëkëpa Jesús tö iyë'a̱t tö wé̱pa kaneblöke ie' a̱ ittè buaë pakök, esepa se̱rdaë kanè e' mik. \v 15 Erë ye' kë̀ wa̱ íyi ikkë kine a' a̱ yës. Ñies ye' kë̀ ku̱' i' chök a' a̱ a̱s a' tö ye' a̱ imù. Ye' tö Jesús tté buaë pakeke ë́me, e' tö ye' ttsë'we̱ke buaë shu̱te̱. E' kë̀ yepattsa̱ yi tö ye' ulà a̱. Ye' a̱ ta̱ buaë idir tö ye' duö̀wa̱, erë ye' kë̀ tö a' ulà a̱ ì klö'we̱pa. \p \v 16 Erë ye' patkëule Jesús tté buaë pakök, e' kue̱ki̱ e' wa ye' kë̀ a̱ e̱' ttsënukka̱ yës. Ye' ka̱wöta̱ iwà pakök. Ye' kë̀ tö ipakè, e' ta̱ ¡wëstela i̱na ye' ta̱! \v 17 Ipakö́payö ye' wák e̱r wa, e̱'ma ye' wa̱ ka̱wö ta̱' s'ña'wo̱ie iki̱. Erë kanè e' me'a̱t Skëköl tö ye' ulà a̱, e' kue̱ki̱ ye' ka̱wöta̱ ipakök. \v 18 E' dör es e̱'ma ¿ì dör iské ye' a̱? Ye' ttsë'ne buaë ipakök ë́me e' dör iské ye' a̱. E' wà kiane chè tö erë́ ye' wa̱ ka̱wö ta̱' se̱nuk ye' kanè e' wa, erë e' kë̀ ki̱ ye' s'ña'we̱ku̱' yës. E' tö ye' ttsë'we̱ke buaë shu̱te̱. \p \v 19 Erë́ ye' kë̀ dör yi kanè méso, erë ye' e̱' mettsa̱ sulitane kanè mésoie a̱s ko̱s ie'pa e̱rblö̀mi Jesús mik, ekkëpa dö̀ e̱rblök imik. \v 20 Mik ye' tso' judiowak shu̱a̱, eta̱ ye' se̱rke we̱s sa' judiowak se̱r Moisés ttè dalöiëno diki̱a̱ es a̱s ie'pa e̱rblö̀ Jesús mik. Erë́ ye' kë̀ ku̱'ia̱ Moisés ttè dalöiëno e' diki̱a̱, erë mik ye' tso' ie'pa shu̱a̱, eta̱ idalöiekeyö a̱s ie'pa e̱rblö̀ Jesús mik. \v 21 Es ñies mik ye' tso' pë' kë̀ dör judiowak esepa shu̱a̱, eta̱ ye' se̱rke we̱s ie'pa se̱r es a̱s ie'pa e̱rblö̀ Jesús mik. (Erë kë̀ ì sulu wambleku̱'yö. E' wà dör tö erë́ ye' kë̀ ku̱'ia̱ Moisés ttè dalöiëno e' diki̱a̱, erë ye' tso'ia̱ Skëköl ttè dalöiëno e' diki̱a̱, ye' tso' Cristo ttè diki̱a̱ e' kue̱ki̱.) \v 22 Mik ye' tso' s'yamipa ka̱m é̱na Jesús tté wà a̱r buaë, esepa shu̱a̱, eta̱ ye' se̱rke we̱s ie'pa se̱r es, a̱s ye' a̱ ie'pa ki̱mer a̱s ie'pa é̱na iwà a̱r buaë. Es mik ye' tso' pë' shu̱a̱ eta̱ ye' se̱rke we̱s ie'pa es a̱s we̱s alè ie'pa we̱lepa tsa̱tkër. \v 23 Ì ko̱s we̱keyö e' dör Jesús tté buaë kí̱ shköwo̱ie a̱s iwà döñak ye' ulà a̱. \p \v 24 A' wa̱ ijche̱r tö mik se' tu̱rke tseë isuo̱ie tö wé̱ e̱' alö̀mi, eta̱ itu̱rkerak se̱raa̱, erë eköl ë̀ e̱' alö̀mi, ese ulà a̱ iské döraë. E' sù̱ a' se̱nú Skëköl a̱ buaë a̱s iské dö̀ a' ulà a̱ we̱s wé̱ e̱' alé ese ulà a̱ iské de es. \v 25 Tu̱nukwakpa ulitane e̱' kkö'nuke, e̱' yuöke ke̱kraë e̱' aloka̱ imale̱pa ki̱. Ì ko̱s tö ie'pa wöklö'wè̱mi, e' olo'yeke ie'pa tö. E' ko̱s we̱ke ie'pa tö a̱s kal kö̀ yuekerakitö wöshkiie\f + \fr 9:25 \fk kal kö̀ yöule wöshkiie: \ft E' merke tu̱nukwakpa e̱' alé esepa a̱, e' kkecheke ie'pa tö tai̱ë. Wé̱ ki̱ itkëneka̱ ese wák dalöiërta̱' tai̱ë.\f* tkèka̱ iwökir ki̱, ese dö̀ ie'pa ulà a̱ ie̱' alérak e' skéie. Iské e' chklörta̱'wa̱, erë se' iyuleke, e' dör yöbië kë̀ chklörta̱'wa̱. \fig |src="1 BK00157b.tif" size="col" ref="1 Co 9.25" \fig* \v 26 Ye' se̱rke Skëköl a̱ we̱s yi tu̱r e̱' aloka̱ ese es, kë̀ dör we̱s tu̱nukwak tu̱rke ëanas ese es. Ye' kë̀ dör we̱s ñippökwak tö iulà tsiní u̱yeke ë́ siwa̱' ki̱, kë̀ wà ta̱' ese es. \v 27 Ye' e̱' wöklö'u̱ke darërë, ye' chkà kekeyö kësik wa a̱s tö iù̱ we̱s Skëköl ki̱ ikiane es. E' we̱keyö es dö' ye' s'patté tai̱ë Skëkëpa ttè wa, erë ye' wák kë̀ ulà a̱ iské dö̀. \c 10 \s1 Kë̀ a' minuk íyi diököl dalöiè ese wé a̱ \p \v 1 A yamipa, ye' kë̀ ki̱ ikiane tö a' é̱na ichö̀wa tö ì bak se' yamipa bak ká̱ ia̱ia̱ë Moisés ké̱wö ska' e'pa ta̱. Ie'pa ko̱s wëttse̱' Skëköl tö mò àr tai̱ë e' wa. Ñies Skëköl diché wa ie'pa ko̱s baktsa̱ klö̀ wa dayë kiè Dayë Mat, e' shu̱a̱ kë̀ nune'ka̱ dayë wa̱. \v 2 E' dör we̱s ie'pa wösunerak mò a̱ ena dayë a̱ es iwà kkachoie tö ie'pa batsulewa̱ Moisés mik. \v 3 Es ñies chkè mé Skëköl wák tö ie'pa a̱, e' ë̀ ñé ie'pa ulitane tö. \v 4 Ñies di' mé ie' wák tö ie'pa a̱, e' ë̀ yé ie'pa ulitane tö. Di' e' döwé̱ttsa̱itö ákkuö a̱. Ákkuö e' tö Cristo wà ché, e' mir ie'pa ta̱ ke̱kraë iki̱mukrak. \v 5 Erë ie'pa kibiiepa kë̀ wër Skëköl wa buaë. E' kue̱ki̱ ie'pa kibiiepa durulune, nu a̱te̱ tkëte̱r ká̱ wa'ñe ká̱ sir poë e' ki̱. \p \v 6 E' ko̱s tka ie'pa ta̱ se' a̱ iwà kkachoie tö kë̀ se' kàne ì sulu kkechök we̱s ie'pa tö ikkeyë' es. \v 7 Se' kë̀ kàne íyi diököl dalöiök we̱s ie'pa we̱lepa tö idalöië' es. Ì wamblë' ie'pa tö e' tso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱. E' tö ichè: “Ie'pa e̱' tuléwa̱ chkök di'yök tai̱ë buaë íyi diököl dalöioie. E' ukuöki̱ ta̱ ie̱' kéka̱rak klötök trënuk ì sulu wamblök tai̱ë e̱' ttsë'wo̱ka̱rak buaë.”\f + \fr 10:7 \ft Éxodo 32.6\f* \v 8 Kë̀ se' kàne trënuk we̱s ie'pa we̱lepa trënerak es, e' nuí̱ ki̱ ie'pa tai̱ë e'pa durulune ká̱ etkë̀ a̱ döka̱ 23,000. \v 9 Kë̀ se' kàne Cristo wöñatkök ì sulu wa we̱s ie'pa we̱lepa iwöñatkë' es, e' nuí̱ ki̱ ie'pa kötulur tkabë̀ wa. \v 10 Kë̀ se' kàne kköchökka̱ Skëköl wöa̱ we̱s ie'pa we̱lepa kköyë'ka̱ es, e' nuí̱ ki̱ S'ttökulurwak tö ie'pa kötulur. \p \v 11 Íyi ekkë ko̱s tka s'yamipa bak ká̱ ia̱ia̱ë, e'pa ta̱ iwà kkachoie se' a̱ tö se' kë̀ kàne ì sulu wamblök we̱s ie'pa es. E' ko̱s kite̱a̱t Skëköl yëkkuö ki̱ se' se̱rke i̱'ñe ta̱ ká̱ i' e̱rkewatke e' ké̱wö ska', esepa a̱ ikkachoie tö wé̱pa tö Skëköl watéttsa̱, esepa weirdaë inuí̱ ki̱. \p \v 12 A' we̱lepa e̱' bikeitsö̀ tö “ye' e̱' tkéwa̱ darërë Jesús mik, kë̀ ye' a̱rpamine ì sulu a̱.” Ese wakpa ka̱wöta̱ se̱nuk e̱rki̱ a̱s kë̀ ia̱rmine ì sulu a̱. \v 13 Se' e̱rkirke ì sulu wamblök, ese ko̱s tköke sulitane ta̱. Erë Skëköl ttö̀ moki̱ë, ie' kë̀ tö se' mepattsa̱ tö ì sulu tö se' e̱rkiöwè̱ tai̱ë shu̱te̱ kë̀ se' a̱ iwöklör ekkë. Mik se' e̱rkiöwe̱ke ì sulu tö, eta̱ ie' tö se' a̱ ikkacheraë we̱s se' tkö̀shkarmi iulà a̱ a̱s se' a̱ iwöklör. \p \v 14 A yamipa, a' dalër tai̱ë ye' é̱na, íyi diököl tso' dalöiè ese ko̱s yöki̱ a' tkö́shkar bánet. \v 15 A' ka̱bikeitsö̀ buaë, e' kue̱ki̱ ì chekeyö a' a̱, e' bikeitsö́ ta̱ a' isue̱raë tö moki̱ë idir. \v 16 Mik se' ñì dapa'u̱ke Cristo köte̱wa̱ e' ké̱wö tkö'u̱k, eta̱ wëstela chèsö Skëköl a̱ vino yekesö ñita̱ tka̱' etkë̀ a̱ e' ki̱. Vino ñe' tö ie' pë́ tëne tai̱ë s'tsa̱tkoie e' wà chè. E' wa se' ko̱s tso' batsulewa̱ ie' mik. Ñies pan etö ë̀ blatekesö ñì a̱ e' ñekesö ñita̱. E' tö ie' chkà wà chè. E' wa se' ko̱s tso' batsulewa̱ ie' mik. \v 17 Se' dör tai̱ë, e' ko̱s tö pan etö ë̀ e' ñeke, e' kue̱ki̱ se' ko̱s dör we̱s wák eköl ë̀ es. \p \v 18 Ì we̱ke Israel aleripa tö e' wà bikeitsö́. Mik ie'pa tö iyiwak jcheke ka̱' tso' imoka̱ Skëköl a̱ e' ki̱, eta̱ wé̱pa tö ese chkà kak kateke, esepa ko̱s tso' ie' dalöiök ñita̱. Es ñies a' mi'ke íyi diököl dalöio wé a̱, ta̱ chkè meule íyi diököl a̱, ese kak katé a' tö, e' ta̱ a' tso' idalöiök ie'pa ta̱ ñita̱. \v 19 E' wa ye' kë̀ ku̱' ichök tö íyi diököl ese ena chkè meule ia̱ ese diché ta̱'. \v 20 Au, kë̀ idör es. Ye' tso' ichök tö pë' kë̀ tö Skëköl dalöiè esepa tö iyiwak jcheke mè íyi diököl a̱, ñermata e' meule aknamapa a̱, kë̀ meule Skëköl ichö́k e' a̱. Ye' kë̀ ki̱ ikiane tö a' e̱' tiù̱ aknamapa íyi shu̱a̱ yës. \v 21 A' kë̀ a̱ Skëkëpa Jesús tka̱' ena aknamapa tka̱' e' wà yanuk ñita̱. A' kë̀ a̱ Skëkëpa chkè ena aknamapa chkè katanuk ñita̱. \v 22 Iwé̱sö es, e' ta̱ s'tso' Skëkëpa tsiriu̱k a̱s isibirka̱ s'ki̱. Ie' uluneka̱ s'ki̱, e' ta̱ ¿we̱s e' dalë'ttsërmi sia̱? \s1 Ì ko̱s ú̱ Skëköl ë̀ ki̱koka̱ \p \v 23 A' we̱lepa tö icheke tö “se' wa̱ ka̱wö tso', ì ko̱s kiane se' ki̱ wè̱, ese wo̱ie.” E' yëne erë kë̀ ì ulitane e' dör buaë se' a̱ wè̱. Ì ko̱s kiane se' ki̱ wè̱, e' wè̱misö, erë kë̀ ì ulitane a̱ s'yamipa e̱r diché iënuk. \v 24 Se' kë̀ kàne tkinuk se' wák ë̀ ki̱. Ñies s'ka̱wöta̱ tkinuk s'male̱pa ki̱. \p \v 25-26 Skëköl yëkkuö tö ichè: “Ká̱ i' ena íyi ko̱s tso' iki̱, e' dör Skëköl icha.”\f + \fr 10:25-26 \ft Salmo 24.1\f* E' kue̱ki̱ iyiwak chkà wato̱rke iwé a̱, ese ko̱s katèmisö. Kë̀ iwà chakar tö imeule íyi diököl a̱ ö au a̱s s'e̱r kë̀ tö s'kkatö̀ iki̱. \p \v 27 Yi kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik, ese eköl tö a' we̱le kié chkök ie' ta̱, ta̱ a' shkak, e' ta̱ a' yú. Ì ko̱s wà a' dëne e' katö́ bë̀rë kë̀ ichakar a̱s a' e̱r kë̀ tö a' kkatö̀ iki̱. \v 28 Erë o̱'ka tö a' a̱ iché: “Iyiwak chkà se̱ meule íyi diököl a̱”, e' ta̱ kë̀ ikatar ie' dalërmik, ñies e̱rbikè dalërmik. \v 29 Ye' tso' ie' e̱rbikè chök, ye' kë̀ ku̱' a' e̱rbikè chök. \p Ye' a̱ ka̱wö ta̱' iyiwak chkà ulitane katök, ¿we̱s e' kë̀ katepayö, imène sulu o̱'ka ki̱ e' ë̀ kue̱ki̱? \v 30 Ì kateke ye' tö, ese ki̱ ye' tö wëstela cheke Skëköl a̱, e' ta̱ ¿we̱s e' sulurmi o̱'ka yöki̱? ¿We̱s e' ki̱ ie' tö ye' chèmi suluë? \p \v 31 E' kue̱ki̱ ì ko̱s yekesö, ñekesö, ñies ì ko̱s we̱kesö, e' ù̱sö a̱s Skëköl ki̱karka̱. \v 32 A' se̱nú wösh wa a̱s kë̀ yi wöklör a' ukuömik. Judiowak idir ö kë̀ idör judiowak ö wé̱pa dör Skëköl icha ese idir, ese ko̱s kë̀ wöklö'wa̱r. \v 33 A' se̱nú we̱s ye' se̱rke es. Ye' wák e̱' ché se̱nuk ke̱kraë a̱s e' wër buaë sulitane wa. Ye' kë̀ tkirku̱' ye' wák ki̱. Ye' tkirke sulitane ki̱ ie'pa ki̱moie a̱s itsa̱tkërdak. \c 11 \nb \v 1 A' se̱nú we̱s ye' se̱rke es. Ye' se̱rke we̱s Cristo se̱r es. \s1 We̱s alakölpa ka̱wöta̱ e̱' u̱k mik se' ñì dapa'u̱ke eta̱ \p \v 2 Ke̱kraë a' e̱r a̱rke ye' ska'. Ñies ì ko̱s wa ye' tö a' wöblao̱', e' we̱keia̱ a' tö. E' kue̱ki̱ ye' tso' a' ki̱kökka̱. \v 3 Erë ye' ki̱ ikiane tö a' wa̱ ijche̱r tö Cristo dör wëpa dör ie' icha esepa ko̱s wökir. Ñies wëm dör alaköl wökir. Ñies Skëköl dör Cristo wökir. \v 4 Mik a' ñì dapa'u̱ke ttök Skëköl ta̱, eta̱ a' wëpa we̱lepa ttöke ie' ta̱ ö ilè chekerakitö ie' ttekölie ta̱ iwökir pabakekewa̱itö, e' ta̱ e' wa yi dör iwökir e' dalöse̱we̱kewa̱itö. \v 5 E' skéie kë̀ dör es alakölpa a̱. Ie'pa ttöke Skëköl ta̱ ö ilè chekerakitö ie' ttekölie, kë̀ wökir pabakulewa̱, e' ta̱ e' wa ie'pa tö yi dör iwökir e' dalöse̱wé̱wa̱. Ie'pa dör we̱s alakölpa tsà̱ tö̀ dabebe esepa es. \v 6 Alaköl we̱le kë̀ é̱na iwökir pabakakwa̱, e' ta̱ ese mú tö itsà̱ tèe we̱s wëm es. Erë e' dör jaë tai̱ë ie' a̱. E' kue̱ki̱ buaë idir ie' a̱ tö iwökir pabakö̀wa̱. \v 7-9 Skëköl tö wëm yö' we̱s ie' wák es, e' kue̱ki̱ we̱s ie' dör e' wërke wëm ki̱. E' kue̱ki̱ wëpa kë̀ kàne iwökir pabakökwa̱ mik ittöke ie' ta̱ e' dalewa. Erë alaköl dë'ka̱ wëm wa, e' kë̀ dör tö wëm dë'ka̱ alaköl wa. Ñies alaköl yöne wëm kue̱ki̱ iki̱moie, e' kë̀ dör tö wëm yöne alaköl kue̱ki̱. E' kue̱ki̱ we̱s wëm dör e' wërke alaköl ki̱. \v 10 E' kue̱ki̱ alakölpa ké e' wà kkachök iwökir pabakèwa̱ wa. Ñies ie'pa ké e' u̱k Skëköl biyöchökwakpa kue̱ki̱. \v 11 Erë alakölpa ena wëpa batsulewa̱ Skëkëpa mik esepa kë̀ menea̱t ulawa ulawa ñì yöki̱. E' skéie imenea̱t ñì ki̱muk ñì dalöiök. \v 12 Moki̱ tö alaköl tsá̱ dë'ka̱ wëm tsá̱ wa. Erë ñies e' ukuöki̱ ta̱ wëpa ulitane ku̱rke alaköl wa. Erë se' ko̱s ena íyi ko̱s, e' dë'ka̱ Skëköl wa. \p \v 13 A' wakpa tö ibikeitsö́. ¿Buaë idir tö alakölpa ttöke Skëköl ta̱ wökir kë̀ pabakule? \v 14 Sulitane wa̱ ijche̱r tö iwake' menea̱tbak tö wëm tsà̱ batsì̱, e' dör jaë. \v 15 Erë alaköl tsà̱ batsì̱, e' mène ie' a̱ iwökir pabakoie, e' kue̱ki̱ e' mène buaë ie' ki̱ iki̱koka̱. \v 16 Yile kë̀ wa̱ ye' sini'ku̱ne, e' ta̱ ese é̱na ia̱nú tö se' dör Skëköl icha erule erule ñì dapa'u̱ke ká̱ wa'ñe, e'pa ko̱s wöblar tö alakölpa ttöke Skëköl ta̱ wökir pabakulewa̱. \s1 We̱s se' ké Skëkëpa köte̱wa̱ e' ké̱wö tkö'u̱k \p \v 17 Ì cheke ye' tö a' a̱ i' ta̱, e' kë̀ ki̱ ye' a̱ a' peñanuk. Mik a' ñì dapa'u̱ke, eta̱ e' wà dettsa̱ suluë ichö́k ì buaë tsa̱ta̱. \v 18 Ke̱weie yö ichè tö ye' wa̱ ibiyö́ jche̱r tö mik a' ñì dapa'u̱ke, eta̱ a' ñì blabatsélor. We̱le ta̱ ye' iklö'wé̱ tö e' dör moki̱. \v 19 Moki̱ e' dör buaë tö a' ñì blabatsö̀ a̱s iwërwa̱ a' shu̱a̱ tö a' wé̱pa wër moki̱ Skëköl wa buaë. \v 20-21 Mik a' ñì dapa'u̱ke Skëkëpa köte̱wa̱ e' ké̱wö tkö'wo̱ie chkè wa di'yè wa, eta̱ a' wákpa tö a' chkè ñéwa̱ kë̀ wa̱ iyamipa kë̀ wa̱ ì ta̱' esepa bikeitse̱. Bataie ta̱ a' we̱lepa a̱te̱ kë̀ chkaule we̱lepa e̱' ttéka̱ tai̱ë blo' wa. E' wa ì ché a' tö tö iké̱wö tkö'we̱ke a' tö e' dalöse̱wé̱wa̱ a' tö. \v 22 Wësua a' kë̀ u ta̱' chkoie di'yoie. Wësua se' dör Skëköl icha e'pa dalöse̱we̱kewa̱ a' tö. Wësua a' é̱na s'yamipa dör sia̱rë, esepa jaëwa̱kka̱. ¿Ì chèmiyö a' a̱ íyi ekkë kue̱ki̱? ¿A' ki̱ ikiane tö ye' tö a' peñè iki̱? Au, ye' kë̀ tö iwe̱pa. \p \v 23 Skëkëpa Jesús tté menea̱t ye' a̱ paka'neyö a' a̱, e' dör i' es: Nañewe ka̱m ie' merttsa̱, e' yöki̱ ie' tö pan klö'wé̱. \v 24 E' ki̱ wëstela chéitö Skëköl a̱. E' ukuöki̱ ta̱ iblatéitö ta̱ iché: “Pan i' dör ye' chkà merdattsa̱ a' tsa̱tkoie e'. I' ú̱ ke̱kraë a̱s a' e̱r a̱rne ye' ska'.” \v 25 Es ñies mik ie'pa chké o̱ne ta̱ tka̱' a̱ vino tkër, e' klö'wé̱itö ta̱ iché: “Vino i' dör ye' pë́. Ye' tterawa̱ e' pë́ tërdaë, e' wa ttè pa̱'a̱li̱ me' Skëköl tö, e' wà de. Bitökicha a' tö iyeke, eta̱ a' e̱r a̱nú ye' ska'.” \v 26 Es bitökicha a' tö pan ñe' ñé ena vino ñe' yé, e' wa a' tso' ichök tö ie' köte̱wa̱ se' skéie. Es a' tö ichè michoë dö̀ mik ie' datskene eta̱. \p \v 27 E' kue̱ki̱ yi isie tö pan ñe' ñé ena vino ñe' yé, erë kë̀ ise̱rku̱' we̱s ka̱wö tkö'we̱ke ñe' wà kiane chè es, e' ta̱ esepa tso' Skëkëpa chkà ena ipë́ dalöse̱u̱kwa̱. \v 28-29 Iñésö ena iyésö, erë s'yamipa male̱pa dör we̱s wák eköl ë̀ es se' ta̱ Skëkëpa batamik, esepa dalöse̱wé̱wa̱sö, e' ta̱ Skëköl wö kiekesö e̱' ki̱. E' kue̱ki̱ se' ko̱s eköl eköl ka̱wöta̱ e̱' sa̱u̱k ke̱we tö is s'tso', e' ukuöki̱ ta̱ pan ñú ena vino yö́. \v 30 Erë a' kë̀ ku̱' iwà dalöiök es. E' kue̱ki̱ a' tai̱ë kirirke ianewa̱ alabëbë, ñies a' we̱lepa duolur. \v 31 Se' e̱' sué̱ buaë, e̱'ma Skëkëpa kë̀ tö se' shu̱lepa. \v 32 Erë ie' tö se' shu̱leke, e' ta̱ e' dör se' ki̱moie a̱s se' kë̀ kichatër aishkuö ta̱ wé̱pa kë̀ tö ie' dalöieta̱' esepa ta̱ ñita̱. \v 33 A yamipa, mik a' ñì dapa'u̱ke chkök ñita̱ Skëkëpa köte̱wa̱ e' ké̱wö tkö'wo̱ie, eta̱ a' ñì panú. \v 34 A' wé̱pa dué bli wa̱, e' ta̱ esepa chkö́bitu̱ iwák u a̱ a̱s a' kë̀ tö Skëköl wö kiö̀ e̱' ki̱ a' ñì dapa'u̱ke chkök ñita̱ e' wa. Íyi malè̱ kianeia̱ shu̱lè, ese shu̱lekeyö mik ye' dene a' ska' eta̱. \c 12 \s1 Ì merke Wiköl Batse'r wa e' pakè \p \v 1 A yamipa, i' ta̱ ye' tö ì merke Wiköl Batse'r wa se' a̱ e' tté pakeke a' a̱. Ye' ki̱ ikiane tö a' é̱na ttè e' wà a̱r buaë. \v 2 A' wa̱ ijche̱r buaë tö ke̱net ta̱ ka̱m a' tö Skëköl dalöiö̀, e' yöki̱ a' bak e̱' muktsa̱ wëttsè̱ we̱s alè íyi diököl kë̀ ttö̀ ta̱', ese dalöiök. \v 3 E' kue̱ki̱ i̱'ñe ta̱ ye' ki̱ ikiane tö a' wa̱ ijche̱r tö wé̱pa ttöke Skëköl Wiköl wa, esepa kë̀ tö ichepa: “¡Jesús mú kichatër!” E' sù̱ wé̱pa kë̀ ttöku̱' Wiköl Batse'r wa, esepa kë̀ tö ichepa moki̱: “¡Jesús dör sulitane Këköl!” \p \v 4 Ì mène se' a̱ ñì ki̱moie ese dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱, erë e' wì dör Skëköl Wiköl eköl ë̀. \v 5 E' sù̱ kanè tso' se' wa̱ s'ki̱moie ese dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱, erë e' wì dör Skëkëpa Jesús eköl ë̀. \v 6 E' sù̱ ì we̱kesö ese wà dökettsa̱ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱, erë e' wì dör Skëköl eköl ë̀, e' tö iwakanewe̱ke se' a̱ a̱s iwà döttsa̱ we̱s ie' ki̱ ikiane es. \v 7 Se' ko̱s eköl eköl a̱ imène Skëköl Wiköl wa s'male̱pa ki̱moie. \v 8 We̱lepa a̱ imerke Skëköl Wiköl wa Skëköl siwé̱ i̱ski̱ë e' pakoie. We̱lepa skà a̱ Wiköl e' ë̀ wa imerke ttè blëule ese wà pakoie. \v 9 We̱lepa skà a̱ imerke Wiköl e' ë̀ wa e̱rbloie Skëköl mik bua'ie. We̱lepa skà a̱ imerke Wiköl e' ë̀ wa s'duöke ese bua'wo̱ne. \v 10 We̱lepa skà a̱ imerke ì kë̀ o̱r yi a̱ ese wo̱ie. We̱lepa skà a̱ imerke ttoie Skëköl ttekölie. We̱lepa skà a̱ imerke isuo̱ie tö yile ka̱paköke ese dör Skëköl ttè moki̱ ö au. We̱lepa skà a̱ imerke ttoie ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa. We̱lepa skà a̱ imerke wé̱pa ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, ese wà pakone. \v 11 Erë ekkë ko̱s dör Skëköl Wiköl eköl ë̀ e' kanè. Ie' tö imeke se' ko̱s a̱ eköl eköl we̱s ie' ki̱ ikiane es. \v 12-13 Se' dör Cristo icha e'pa dör we̱s wák eköl ë̀ es. Se' ulà ta̱', klö̀ ta̱' ena se' yese skà tso' tai̱ë, erë e' ko̱s wöiëulewa̱ etkëme. Es ñies se' dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. Se' we̱lepa dör judiowak, se' we̱lepa skà kë̀ dör judiowak, se' we̱lepa klöulewa̱ kanè mésoie, se' we̱lepa skà kë̀ dör es. Erë se' ko̱s iënewa̱ Skëköl Wiköl a̱, e' ë̀ a̱ se' ko̱s tso'. E' wa se' de we̱s wák eköl ë̀ es Cristo ta̱ ñita̱. \p \v 14 S'chkà kë̀ dör etkëme, iyese tso' tai̱ë kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. \v 15 Ichö̀sö tö s'klö̀ mú tö ichè: “Ye' kë̀ dör ulà, e' kue̱ki̱ ye' kë̀ ku̱' chkà mik.” Ie' tö ichèmi es, erë ie' tso' chkà mik. \v 16 S'kukuöña mú tö ichè: “Ye' kë̀ dör wöbla, e' kue̱ki̱ ye' kë̀ ku̱' chkà mik.” Ie' tö ichèmi es, erë ie' tso' chkà mik. \v 17 S'chkà ko̱s e' mú dör wöbla ë̀, e̱'ma ¿we̱s ì ttsèmisö? S'chkà ko̱s e' mú dör kukuöña ë̀, e̱'ma ¿ì wa íyi alar ttsèmisö? \v 18 Erë Skëköl kë̀ wa̱ se' chkà yöne es. Ie' tö ì ko̱s tso' s'chkà mik, e' méa̱t wé̱ ie' ki̱ ikiane mèa̱t ee̱ a̱s ikaneblö̀ buaë ñita̱. \v 19 Es s'chkà ulitane mú dör wöbla ë̀ ö kukuöña ë̀, e̱'ma s'chkà kë̀ dör moki̱. \v 20 Erë kë̀ idör es. S'yese tso' tai̱ë. \p \v 21 E' kue̱ki̱ s'wöbla kë̀ a̱ iyënuk s'ulà a̱: “Be' kë̀ dör ìie bua' ye' a̱.” Es ñies s'wökir kë̀ a̱ iyënuk s'klö̀ a̱: “Be' kë̀ dör ìie bua' ye' a̱.” \v 22 E' skéie, s'chkà wé̱sele bikeitsekesö tö kë̀ ia̱ ì o̱r buaë, e' kë̀ ta̱' eta̱ kë̀ se' se̱rpa. \v 23 S'chkà wé̱sele ki̱ se' jaërke, kë̀ kkayër ta̱', ese paiekesö buaë datsi' wa kkö'neke buaë. \v 24 Erë s'chkà wé̱sele kë̀ ki̱ se' jaërku̱', e' kë̀ paieku̱'sö datsi' wa. S'chkà wé̱sele bikeitsekesö tö kë̀ idör buaë chökle, ese kkö'nekesö bua'ie. Es Skëköl tö s'chkà tulu'wa̱. \v 25 Ie' tö iwé̱ es a̱s s'chkà kë̀ ñì blabatsö̀ e' skéie iñi kkö'nurak buaë ñikkëë. \v 26 Se' yese alè dalëne s'mik, e' ta̱ s'chkà ko̱s e' tö ittsé. Ñies se' yese alè peñarke buaë, e' ta̱ s'chkà ko̱s e' ttsë'ne buaë. \p \v 27 A' ko̱s eköl eköl tso' batsulewa̱ Cristo mik we̱s wák eköl ë̀ es. \v 28 Se' dör Skëkëpa Jesús icha e'pa shu̱a̱ Skëköl tö se' tkë'ka̱ kanè kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ u̱k. Ke̱we ie' tö Jesús ttekölpa tsá̱, e'pa tkë'ka̱. E' ukuöki̱ ta̱ ittekölpa male̱pa tkëneka̱. E' ukuöki̱ ta̱ s'wöbla'u̱kwakpa ittè wa esepa tkëneka̱. E' ukuöki̱ ta̱ ì kë̀ o̱r yi a̱ ese u̱kwakpa tkëneka̱, ñies s'duöke ese bua'u̱kwakpa ena s'ki̱mukwakpa ena s'wëttsu̱kwakpa esepa tkëneka̱. Ñies wé̱pa ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, esepa tkëneka̱. \v 29 Se' ulitane kë̀ dör Jesús ttekölpa tsá̱. Se' ulitane kë̀ dör Skëköl ttekölpa. Se' ulitane kë̀ dör s'wöbla'u̱kwakpa. Se' ulitane kë̀ dör ì kë̀ o̱r yi a̱ ese u̱kwakpa. \v 30 Se' ulitane kë̀ dör s'duöke ese bua'u̱kwakpa. Se' ulitane kë̀ ttö̀pa ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa. Ì chekerakitö ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, ese wà kë̀ pakanukne se' ulitane a̱. \v 31 Erë ì merke se' a̱ Wiköl Batse'r wa, e' bua'ie yulö́ a' dör poë. \s1 Se' ñì dalëritsö̀ e' dör ñala̱ bua'ie \p Erë ñala̱ bua'ie shu̱te̱, e' kkachekeyö a' a̱ i' ta̱. \c 13 \nb \v 1 S'ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ dö̀ Skëköl biyöchökwakpa ttö̀ e' ko̱s mú yër ye' a̱, erë s'male̱pa kë̀ dalër ye' é̱na, e' ta̱ ye' dör we̱s tabechka ppésö ese blar es ö we̱s panakkuö ppésö ese blar es kë̀ wà ta̱'. \v 2 Ye' mú ttö̀ Skëköl ttekölie, ñies ie' siwé̱ blëule e' ko̱s mú a̱r ye' é̱na ñies íyi ko̱s mú jche̱r ye' wa̱ ñies ye' mú e̱rblö̀ Skëköl mik tai̱ë dö̀ ka̱bata skéu̱ ekkë, erë s'male̱pa kë̀ dalër ye' é̱na, e' ta̱ ye' kë̀ dör ì. \v 3 Ì ko̱s tso' ye' wa̱ e' mú mèttsa̱yö s'sia̱rëpa a̱, ñies ye' wák mú e̱' mùttsa̱ we'ikè sia̱rë Skëköl ttè kue̱ki̱ e̱' ttsoka̱\f + \fr 13:3 \fk ye' wák mú e̱' mùttsa̱ we'ikè sia̱rë: \ft Yëkkuö këchke we̱le tö ichè: \fqa ye' mú e̱' mùttsa̱ ña'wè̱wa\f*, erë s'male̱pa kë̀ dalër ye' é̱na, e' ta̱ e' kë̀ dör ìie bua' ye' a̱. \p \v 4 Se' ñì dalëritsöke, e' ta̱ ì ko̱s dalë'ttsekesö bë̀rë, ñies se' e̱r buaë chöke s'male̱pa a̱. Se' ñì dalëritsöke, e' ta̱ kë̀ se' ukyërta̱' ñì ki̱, kë̀ se' e̱' ttsöta̱'ka̱ s'male̱pa ki̱, kë̀ se' e̱' bikeitsöta̱'ka̱ tö se' dör pë' tai̱ë. \v 5 Se' ñì dalëritsöke, e' ta̱ kë̀ s'male̱pa suè̱sö e̱r sulu wa, kë̀ se' e̱r muta̱'wa̱ se' wák ë̀ ki̱, kë̀ se' ulurta̱'ka̱ bet, ì sulu wamblërke se' ta̱, e' ta̱ ese nuí̱ olo'yekesö. \v 6 Se' ñì dalëritsöke, e' ta̱ ì sulu wamblërke ese kë̀ tö se' ttsë'we̱pa buaë. E' skéie mik s'male̱pa se̱rke we̱s ttè moki̱ tö ichè es, e' ta̱ ese je' tö se' ttsë'we̱ke buaë. \v 7 Se' ñì dalëritsöke, e' ta̱ ì ko̱s dalë'ttsekesö, se' e̱rblö̀ michoë Skëköl mik, ì buaë yë' Skëköl tö se' a̱ ese ko̱s wà panekesö kröröë, ì ko̱s wöklö'we̱kesö. \p \v 8 Se' ñì dalëritsöke e' kë̀ e̱rta̱'wa. I̱'ñe ta̱ imerke ttoie Skëköl ttekölie, erë aishkuö ta̱ e' kë̀ merpaia̱ es. I̱'ñe ta̱ imerke ttoie ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, erë aishkuö ta̱ e' kë̀ ku̱'ia̱. I̱'ñe ta̱ imerke íyi blëule ese jche̱noie Wiköl Batse'r wa, erë aishkuö ta̱ e' e̱rdawa. \v 9 E' wà dör tö ì mène se' a̱ jche̱noie i̱'ñe ta̱ ese kë̀ dör Skëköl íyi wa'ñe, e' dör ikakla ë̀. Ñies ì chekesö Skëköl ttekölie, ese kë̀ dör se̱raa̱. \v 10 Ese ko̱s e̱rdawa mik ì dör ibua'ie e' de se̱raa̱ eta̱. \p \v 11 E' dör i' es: Mik ye' ià̱ alala, eta̱ ye' ttöke we̱s alala es, ye' e̱rbiköke we̱s alala es, íyi sue̱keyö we̱s alala es. Erë mik ye' kibineo̱ne, eta̱ ye' kë̀ dör alala, e' kue̱ki̱ ye' kë̀ se̱ria̱ we̱s alala es. \v 12 I̱'ñe ta̱ se' wa̱ Skëköl jche̱r we̱s íyi olo suè̱sö wösuo̱ nula wa es. Erë aishkuö ta̱ isue̱rasö ñì wösha̱ë. I̱'ñe ta̱ ie' kak jche̱r ye' wa̱, erë aishkuö ta̱ ijche̱rdawa̱ ye' wa̱ buaë we̱s ie' wa̱ ye' jche̱r buaë es. \p \v 13 I̱'ñe ta̱ se' e̱rblöke Skëköl mik. Ñies ì yë'a̱tbakitö, ese wà panekesö kröröë. Ñies se' ñì dalëritsöke. Íyi mañat ekkë wawe̱kesö i̱'ñe ta̱, erë ibua'ie dör se' ñì dalëritsö̀. \c 14 \s1 Imène ttoie ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, e' pakè \p \v 1 A' e̱' chö́ ñì dalëritsök buaë. Ñies ì merke se' a̱ Wiköl Batse'r wa ñì ki̱moie ese yulö́ poë. Erë ttök Skëköl ttekölie e' yulö́ bua'ie imale̱pa tsa̱ta̱. \v 2 E' wà dör tö yi a̱ imène ttoie ttö̀ kua̱'ki̱ wa ese kë̀ ttöku̱' imale̱pa ta̱, ittöke Skëköl ë̀ ta̱. Kë̀ yi skà é̱na ittöke e' a̱nuk. Erë ttè blëulewa̱ ese chekeitö Skëköl Wiköl wa. \v 3 Erë yi a̱ imène ttoie Skëköl ttekölie, ese ttöke imale̱pa ta̱ ie'pa e̱r diché kí̱ ioie, ie'pa pattoie ena ie'pa e̱r pabloie. \v 4 Yi ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ wa Wiköl Batse'r wa, ese tö iwák ë̀ e̱r diché kí̱ ieke. Erë yi ttöke Skëköl ttekölie, ese tö Skëkëpa Jesús icha male̱pa e̱r diché kí̱ ieke. \v 5 Ye' ki̱ ikiane tö a' ulitane mú a̱ imer ttoie ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa. Erë a' mú ttö̀ Skëköl ttekölpaie, e' dör ibua'ie ttök ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa ese tsa̱ta̱. Erë a' ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa ta̱ yile tö iwà pakène imale̱pa a̱ a̱s ie'pa e̱r diché kí̱ iër, e' ta̱ e' dör buaë we̱s yi ttöke Skëköl ttekölie ese es. \p \v 6 A yamipa, e' wà pakekeyö a' a̱ i' es. Ichö̀sö tö ye' de, e' ttöke a' ta̱ ttö̀ kua̱'ki̱ wa, e' ta̱ ¿e' tö a' ki̱mèmi? Au, e' kë̀ dör ìie bua'. Erë ilè kkayëne ye' a̱ ese chéneyö a' a̱ ö ilè jche̱r ye' wa̱ ese pakéneyö ö ilè chéyö Skëköl ttekölie ö a' wöbla'wé̱yö ttè wé̱sele wa ese ko̱s chéyö a' wákpa ttö̀ wa, e' ta̱ e' je' tö a' ki̱mèmi buaë. \v 7 E' dör we̱s ma'ma tso' blarta̱' pulë sù̱ ö ma'ma kicha ta̱' sù̱ ese blar es. Kë̀ iblane we̱s ika̱wöta̱ bla'wè̱ es, e' ta̱ ¿ì se' a̱ ichök tö ì bla'we̱kerakitö? \v 8 Ñies duk bla'we̱ke ñippökwakpa kioie ñippök ibolökpa ta̱, e' kë̀ blane we̱s ibla'we̱ke es, e' ta̱ ñippökwakpa kë̀ bitú̱pa ñippök. \v 9 E' sù̱ a' ta̱ itköke. A' ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, e' ta̱ ¿we̱s e' wà a̱rmi yi é̱na? A' ttöke ë́, we̱s yi ttö̀ ekörla ese es. \v 10 S'ttö̀ daklilië, e' tso' tai̱ë ká̱ i' a̱, ese ko̱s wà a̱ne iwákpa é̱na. \v 11 Erë we̱le ttöke iwákpa ttö̀ wa, kë̀ wà a̱ne ye' é̱na, e' ttséyö, e' ta̱ ie' dör ká̱ kua̱'ki̱ wak ye' a̱, ñies ye' dör ká̱ kua̱'ki̱ wak ie' a̱. \v 12 Ì meke Skëköl tö se' a̱ iWiköl wa, ese ko̱s yuleke a' tö poë. E' kue̱ki̱ yö ichè a' a̱, e' wé̱se tö se' male̱pa dör Skëkëpa icha e'pa e̱r diché kí̱ ieke, ese ko̱s yulö́ bua'iewa̱. \p \v 13 E' kue̱ki̱ yi ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ wa ese wák tö ikiö́ Skëköl a̱ a̱s imùitö ie' a̱ iwà pakone imale̱pa a̱. \v 14 Ichö̀sö tö ye' tso' ttök Skëköl ta̱ ttö̀ kua̱'ki̱ wa, e' ta̱ moki̱ ye' tso' ttök ie' ta̱, erë iwà kë̀ a̱ne ye' wák é̱na. \v 15 ¿We̱s ye' iwè̱mi? Ye' iwe̱ke i' es: ye' ttöke Skëköl ta̱ ttö̀ kua̱'ki̱ wa, ñies ye' ttöke ie' ta̱ ttö̀ a̱ne ye' é̱na ese wa. E' sù̱ ye' ttsöke ie' ki̱koka̱ie ttö̀ kua̱'ki̱ wa, erë ñies ye' ttsöke ttö̀ a̱ne ye' é̱na ese wa. \v 16 Ichö̀sö tö a' we̱le tso' wëstela chök Skëköl a̱ ttö̀ kua̱'ki̱ wa a' male̱pa kukua, erë iwà kë̀ a̱ne a' é̱na, e' ta̱ ¿we̱s a' ichèmi, “Es e' idir”? \v 17 Moki̱ ie' tö wëstela ché buaë Skëköl a̱, erë e' kë̀ wa̱ a' e̱r diché kí̱ iëne. \v 18 Ye' ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ wa tai̱ë a' tsa̱ta̱, e' ki̱ ye' tö wëstela cheke Skëköl a̱. \v 19 Erë mik se' ñì dapa'u̱ke, eta̱ ee̱ ye' a̱ ta̱ ye' ka̱paköke ttè böt mañat wà a̱ne se' é̱na ese wa, e' dör buaë ye' ka̱paköke ttè tai̱ë ttö̀ kua̱'ki̱ wa döka̱ 10.000 kë̀ a̱ne yi é̱na e' skéie. \p \v 20 A yamipa, kë̀ a' ka̱bikeitsökia̱ we̱s ala'rla es. A' ka̱bikeitsö́ we̱s s'kibinetke es. Erë buaë idir tö se̱ne sulu yöki̱ a' ka̱bikeitsö̀ we̱s ala'rla es. \v 21 Skëköl tö ichè iyëkkuö ki̱ i' es: “Erë́ ye' ttöraë ká̱ i' wakpa ta̱ s'ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa ena ká̱ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wakpa wa, erë ie'pa kë̀ tö ye' ttö̀ iu̱tepa.” \v 22 E' wa isué̱sö tö s'ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ wa e' dör ilè kkachoie wé̱pa kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik esepa a̱, kë̀ idör se' e̱rblö̀ Jesús mik esepa a̱. Erë se' ttöke Skëköl ttekölie e' je' dör se' e̱rblö̀ ie' mik esepa a̱. \v 23 E' wà dör i' es: A' ñì dapa'u̱ke e' ko̱s tso' ttök ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ kë̀ a̱ne yi é̱na ese wa, e' wösha̱ pë' kë̀ yöne Jesús ttè wa kë̀ e̱rblöta̱' ie' mik, esepa dewa̱ a' shu̱a̱, e' ta̱ ie'pa tö ibikeitseraë tö a' dör a̱li̱ie. \v 24 Erë e' skéie a' ulitane ttöke Skëköl ttekölie wà a̱ne sulitane é̱na ta̱ pë' kë̀ e̱rblöta̱' Jesús mik kë̀ yöne ie' ttè wa esepa dewa̱, e' ta̱ ie'pa é̱na ia̱rdaë tö nuì̱ tso' ie'pa ki̱ ta̱ ie'pa e̱' shu̱löraë. \v 25 Ì tso' blëule ie'pa e̱r a̱, ese yëneka̱ sulitane kukua ta̱ ie'pa e̱' tköralur kuchë ki̱ Skëköl dalöioie ta̱ icheraërakitö, “Moki̱ Skëköl tso' a' ta̱.” \s1 A' ñì dapa'ú̱ bë̀rë kë̀ chiliwa̱rka̱ \p \v 26 A yamipa, ttè ikkë ko̱s bata dör i' es: Mik a' ñì dapa'u̱ke, eta̱ a' ulitane wa̱ ilè bitu̱mi eköl eköl s'male̱pa e̱r diché ioie. A' we̱le wa̱ Salmo bitu̱mi ttsoie. A' we̱le skà wa̱ ttè tso' s'wöbla'wo̱ie. A' we̱le skà wa̱ ttè kkaché Skëköl tö ese tso' chè. A' we̱le wa̱ ilè skà tso' chè ttö̀ kua̱'ki̱ wa. A' we̱le wa̱ ì yëne ttö̀ kua̱'ki̱ wa, e' wà pakè tso'ne. E' ko̱s ú̱ ñì e̱r diché ioie. \v 27 A' wé̱pa ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ wa, e' ta̱ buaë idir tö böl ë̀ ttö̀, isalema mañal, erë e' dör wë'. Ñies esepa ka̱wöta̱ ttök eköl eköl. Ñies ì chekerakitö e' wà pakökne yile ka̱wöta̱. \v 28 Erë kë̀ yi ku̱' iwà pakökne, e' ta̱ ie'pa ka̱wöta̱ siwa̱'blökwa̱. A̱s ie'pa ttö̀ Skëköl ta̱ ttö̀ kua̱'ki̱ wa bánet ekörla. \v 29 Es ñies wé̱pa a̱ imène ttoie Skëköl ttekölie, esepa ttö́ böl ö mañal, e' ukuöki̱ ta̱ a' male̱pa tö iwà bikeitsö́ isuo̱ie tö moki̱ idir ö au. \v 30 Erë a' we̱le ttöke Skëköl ttekölie, e' dalewa a' we̱le skà tkër ee̱, ese a̱ Skëköl tö ittè é ñies, e' ta̱ wé̱ tso' ttök ese siwa̱'blö́ a̱s iëköl tö icha chö̀. \v 31 Es a' ulitane ttö̀mi Skëköl ttekölie eköl eköl a̱s a' ulitane wöblar ena a' ulitane a̱ diché kí̱ iër. \v 32-33 Skëköl dör se̱ne bë̀rë mukwak e' kë̀ chilirta̱'ka̱. E' kue̱ki̱ ie' ki̱ ikiane tö se' ñì dapa'ù̱ bë̀rë, kë̀ chilirta̱'ka̱ we̱s s'batse'rpa erule erule ñì dapa'u̱ke ká̱ wa'ñe es. E' kue̱ki̱ wé̱pa a̱ imène ttoie Skëköl ttekölpaie, esepa a̱ e̱' wöklörmi a̱s ittö̀ eköl eköl. \p \v 34 Mik a' ñì dapa'u̱ke, eta̱ alakölpa ko̱s ké siwa̱'blökwa̱. Ie'pa kë̀ kàne ttök, e' skéie ie'pa ké ittsök bë̀rë we̱s Skëköl ttè dalöiëno tö ichè es. \v 35 Ie'pa ttöke mik a' ñì dapa'u̱ke, e' dalewa e' dör jaë. E' kue̱ki̱ ie'pa é̱na ilè chakak, e' ta̱ a̱s ichakörakitö iwëm a̱ iu a̱. \p \v 36 ¿I̱ma a' ibikeitsè? ¿Skëköl ttè de a' batamik? ¿A' ë̀ ulà a̱ ide? Au. ¡A' e̱' ki̱té! \v 37 Yi e̱' bikeitsö̀ tö ie' dör Skëköl tteköl ö Wiköl Batse'r tö ie' ké ichök, e' ta̱ ese ka̱wöta̱ ichök tö ì shteke ye' tö a' a̱ e' dör ì u̱k se' patkë' Skëkëpa Jesús tö e'. \v 38 Erë yi tö ttè i' watéttsa̱, ese watërdattsa̱. \p \v 39 A yamipa, es ye' tö a' a̱ ichè tö ttök Skëköl ttekölie, e' yulö́ poë. Ñies wé̱pa ttöke ttö̀ kua̱'ki̱ wa, esepa kë̀ wöklö'wa̱r. \v 40 Erë íyi ko̱s ese ú̱ a' tö buaë yësyësë, kë̀ chiliwa̱rka̱. \c 15 \s1 Cristo shke̱neka̱ne, e' pakè \p \v 1 A yamipa, Jesús tté buaë paka' ye' tö a' a̱, e' skà pakekeneyö a' a̱ i' ta̱ a̱s e' ska' a' e̱r döne. Ttè ñe' klöo̱'bak a' tö, e' a̱ a' tso' tkëulewa̱ darërëë. \v 2 A' e̱' tkéwa̱ michoë ttè buaë ñe' a̱ yësyësë we̱s ye' tö a' a̱ iwà paka' es, e' ta̱ e' wa a' tsa̱tkëne. Kë̀ idör es, e' ta̱ ë́ ichö́k a' e̱rblé imik. \p \v 3 Ttè menea̱t ye' a̱, e' ë̀ paka'neyö a' a̱. E' bua'ie dör i' es: Cristo köte̱wa̱ se' nuì̱ ki̱ we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es. \v 4 Ñies ie' wötënewa̱ pö a̱, e' ki̱ ká̱ de mañat, eta̱ ishke̱neka̱ne we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es. \v 5 Ñies ie̱' kkaché Cefas a̱. E' ukuöki̱ ta̱ ie̱' kkaché ittekölpa tsá̱ dabom eyök kí̱ böl (12), e'pa a̱. \v 6 E' ukuöki̱ ta̱ ie̱' kkaché s'yamipa döka̱ cien ske̱yök (500) ki̱ta̱, e'pa a̱ mik iñi dapa'wé̱ ek tsi̱ní ë̀me eta̱. Ie'pa ekkëpa we̱lepa blërulunetke, erë ikibiiepa dobyërkeia̱. \v 7 E' ukuöki̱ ta̱ ie' e̱' kkaché Santiago a̱. E' ukuöki̱ ta̱ ie' e̱' kkaché ittekölpa ko̱s a̱. \p \v 8 Bata ekkë ta̱ ie' e̱' kkaché ye' a̱. Ye' dör ittekölpa tsá̱ e'pa yulë́, erë ñies ie' e̱' kkaché ye' a̱. \v 9 Skëköl icha, e'pa we'ikök ye' bak. E' kue̱ki̱ ye' dör ittekölpa male̱pa diki̱a̱ diöshe̱t. Ye' kiök ie'pa eköl, e' kë̀ dör ye' sia̱rla e' a̱. \v 10 Erë Skëköl e̱r buaë ché ye' a̱, e' kue̱ki̱ ye' dör ie'pa eköl. Ie' e̱r buaë ché ye' a̱ e' kë̀ dör ë́me. E' wakanewé̱yö tai̱ë ie'pa male̱pa tsa̱ta̱. Ñermata kë̀ dör tö ye' wák tö iwakanewé̱. Iwakanewé̱yö Skëköl e̱r buaë chö̀ ye' a̱ e' batamik. \v 11 Erë Jesús tté buaë, e' dör etkëme, e' paka' sa' tö a' a̱, e' mik a' e̱rblé. Ye' tö ipakè ö ie'pa tö ipakè, e' kë̀ dë' we̱s. \s1 Se' duulewa̱ shke̱rdaka̱ne \p \v 12 Sa' tö ipakeke tö Cristo köte̱wa̱, e' shke̱neka̱ne. Erë a' we̱lepa tö icheke tö s'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne. ¿We̱s e' chèmi ie'pa tö? \v 13 S'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma Cristo kë̀ shke̱neka̱ne. \v 14 Ie' kë̀ shke̱núpaka̱ne, e̱'ma ë́ ye' tö ie' tté buaë pakeke. Ñies ë́ a' e̱rblöke ie' mik. \v 15 Sa' tö ipakeke tö Skëköl tö ie' shke̱o̱'ka̱ne, erë s'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma ie' kë̀ shke̱neka̱ne. E' mú dör es, e̱'ma ttè pakeke sa' tö Skëköl ttö̀ wa e' dör ka̱che. \v 16 S'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma Cristo kë̀ shke̱neka̱ne. \v 17 Ie' kë̀ shke̱núpaka̱ne, e̱'ma ë́ a' e̱rblöke ie' mik. Se' tso'ia̱ se' nuì̱ ulà a̱. \v 18 Ñies e' mú dör es, e̱'ma wé̱pa e̱rblë' ie' mik blërulune, esepa tso'tke weinuk. \v 19 Se' tö Cristo paneke, e' kë̀ wà tkö́pa aishkuö ta̱, e̱'ma se' dör sia̱rë chökle s'male̱pa diki̱a̱. \p \v 20 ¡Erë moki̱ Cristo shke̱neka̱ne! Ie' dör se' shke̱rka̱ne e'pa tsá̱, e' kue̱ki̱ se' wa̱ ijche̱r tö ñies se' shke̱rdaka̱ne. \v 21 E' wà dör i' es: Wëm eköl wa s'duö̀wa̱ e̱' ali'ka̱ sulitane ki̱. E' sù̱ wëm skà eköl wa s'duulewa̱ shke̱rdaka̱ne. \v 22 Sulitane dë'ka̱ Adán wa, e' kue̱ki̱ sulitane wömenettsa̱ duökwa̱ we̱s ie' es. Erë se' batsulewa̱ Cristo mik e'pa ko̱s shke̱rdaka̱ne we̱s ie' shke̱neka̱ne es. \v 23 Erë e' ko̱s mir we̱s ika̱wöta̱ minuk es. Cristo shke̱neka̱ne ke̱we. E' itöki̱ mik idene, eta̱ se' dör ie' icha, e'pa ko̱s shke̱rdaka̱ne. \v 24 Eta̱ ká̱ i' e̱rdawa. E' ké̱wö ska' ta̱ Cristo e̱' alöraka̱ íyi wökir, íyi wák, íyi këköl wa̱ diché ta̱' ese ko̱s ki̱. Ì ko̱s blu'ie ie' tso' e' merattsa̱itö Skëköl dör S'yë́ e' ulà a̱. \v 25 Erë i̱'ñe ta̱ ie' tso'ia̱ íyi ko̱s wëttsu̱k blu'ie dö̀ mik ibolökpa ko̱s menewa̱ ie' klö̀ diki̱a̱ eta̱. \v 26 Ie' bolök bata, e' dör s'duö̀wa̱, e' ki̱ ie' e̱' alöraka̱ bataie. \v 27 E' dör we̱s itso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱ es, e' tö ichè: “Íyi ulitane menewa̱ ie' klö̀ diki̱a̱.” Erë se' é̱na ia̱ne tö mik iyëne “íyi ulitane” eta̱ Skëköl kë̀ ku̱' e' shu̱a̱, ie' wák tö ì ko̱s mérö Cristo klö̀ diki̱a̱ e' kue̱ki̱. \v 28 Erë mik íyi ulitane mérötke Skëköl tö Cristo dör ilà e' klö̀ diki̱a̱, eta̱ ñies Cristo e̱' murattsa̱ iyë́ ulà a̱ a̱s íyi ulitane dö̀ ie' diki̱a̱. \p \v 29 S'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma wé̱pa wösune s'duulewa̱ skéie\f + \fr 15:29 \fk s'wösune s'duulewa̱ skéie: \ft E' dör ì u̱k ie'pa we̱lepa wöblar es. Kë̀ iyëne Skëköl wa̱ tö iù̱ es.\f* ¿iök e' we̱kerakitö? S'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma ¿iök ie'pa wösune esepa skéie? \v 30 S'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma ¿iö́k se' e̱' mùmi weinuk ke̱kraë ttè e' pakök? \v 31 A yamipa, ká̱ bit ta̱ ye' ki̱ idalö̀ me'rie ttsëskua ye' ttèmiwa̱ yile tö. E' dör moki̱ we̱s a' tso' batsulewa̱ Skëkëpa Cristo Jesús mik, e' tö ye' ttsë'we̱ke buaë e' dör moki̱ es. \v 32 Í̱e̱ Éfeso ye' bolökpa tso' ñippök ye' ta̱ we̱s iyiwak sulusi es. Kë̀ se' shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma ¿iö́k e' dalë'ttsekeyö? E' kë̀ dör ìie bua' ye' a̱. Moki̱ tö s'duulewa̱ kë̀ shke̱rta̱'ka̱ne, e̱'ma iù̱sö we̱s we̱lepa tö icheke es. E' dör i' es: “Bulepa s'duöralur, e' kue̱ki̱ i̱'ñe se' chkö̀, se' di'yö̀ buaë kaneë.” \p \v 33 Kë̀ a' e̱' muktsa̱ e̱' ki̱tö'u̱k es. E' dör we̱s yile tö iyë' es, e' dör i' es. “S'yamipa e̱' wamblö̀ sulu esepa tö s'se̱r yësyësë esepa sulu'we̱kewa̱.” \v 34 A' e̱rbikö́ne buaë yësyësë. Ì sulu kë̀ wamblaria̱ a' tö. A' we̱lepa kë̀ bàtse̱ Skëköl mik yës. E' chéyö a' a̱ a' jaëwo̱ka̱. \s1 Se' duulewa̱ shke̱rdaka̱ne ¿is e' chkà dör? \p \v 35 Isalema a' we̱lepa tö ichakèmi: “Se' duowa̱, ¿we̱s e' shke̱rmika̱ne? ¿Is e' chkà dör?” \v 36 ¡Ì chaké a' tö we̱s kë̀ s'ka̱bikeitsö̀ ese ì chakè es! Iyiwö tkèsö, e' kë̀ dë'ka̱ne, ikuala deka̱ ta̱ iwö dalola nunéwa̱. \v 37 Mik se' tö trigo wö tkéwa̱, eta̱ kë̀ se' wa̱ itkëne kuáie. Se' tö iwö dalola tké. \v 38 E' ukuöki̱ ta̱ ikua deka̱ we̱s Skëköl ime'a̱tbak es. E' sù̱ iyiwö ulitane döraka̱ iwakmik iwakmik we̱s imenea̱t es. \p \v 39 S'ditsö ena iyiwak klö̀ka ena dù ena nima e' wák dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱ ñies ichkà dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. \v 40 Ñies ì menea̱t ká̱ jaì a̱ ena ì menea̱t ká̱ i' a̱ e' dör kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. E' ko̱s dör buaala, erë iwër kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. \v 41 Diwö si'wö bëkwö e' ko̱s dalöburke kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. Ñies bëkwö ko̱s e' wák dalöburke ek ek kua̱'ki̱ kua̱'ki̱. \p \v 42 Mik se' shke̱neka̱ne, eta̱ se' manenettsa̱tke we̱s iyiwö tkëne e' manerttsa̱ es. Se' chkà i' nurta̱'wa̱, erë mik ishke̱neka̱ne, eta̱ kë̀ inurpawa̱ia̱. \v 43 S'chkà i' dör ësela, erë ishke̱rdaka̱ne olo ta̱' tai̱ë. S'chkà i' kë̀ diché ta̱', erë ishke̱rdaka̱ne diché ta̱' tai̱ë. \v 44 S'chkà i' dör buaë se̱noie i̱'ñe ta̱, erë mik ishke̱neka̱ne, eta̱ imanenettsa̱ se̱noie buaë aishkuö ta̱ Wiköl Batse'r ta̱. \v 45 E' dör we̱s Skëköl yëkkuö tö ichè es, e' tö ichè: “Wëm tsá̱ kiè Adán, e' yöne se'ie ttsë'ka.”\f + \fr 15:45 \ft Génesis 2.7\f* Erë wëm skà de eköl Adán es, e' dör Cristo, e' yöne se̱ne michoë mukwak. \v 46 Erë s'chkà se̱noie aishkuö ta̱, e' kë̀ mène Skëköl wa̱ se' a̱ ke̱we. S'chkà i' me'itö se' a̱ ke̱we. E' itöki̱ chkà se̱noie aishkuö ta̱ Wiköl Batse'r ta̱ ese merdaë se' a̱. \v 47 Wëm tsá̱ yöne íyök wa, e' kue̱ki̱ e' dör ká̱ i' wak. Erë wëm skà de Adán es, e' datse̱ ká̱ jaì a̱. \v 48 Wé̱pa dör ká̱ i' wakpa, esepa dör we̱s wëm tsá̱ yöne íyök wa ñe' es. Erë wé̱pa dör Skëköl tso' ká̱ jaì a̱ e' icha esepa dör we̱s wëm datse̱ ee̱ es. \v 49 Se' tö wëm datse̱ ká̱ jaì a̱ e' ki̱tse̱raë we̱s wëm yöne íyök wa ñe' ki̱tse̱'sö es. \p \v 50 A yamipa, ye' tö a' a̱ ichè tö se' chkà i' duöta̱'wa̱ nurta̱'wa̱ e' kë̀ döpawa̱ ì blúie Skëköl tso' e' a̱. \v 51-52 Ye' ttö̀ ttsö́. Ttè bak blëulewa̱ ese chekeyö a' a̱ i' ta̱: Kë̀ se' ulitane duö̀pawa̱ erë mik Skëköl duk blane iwà kkachoie tö ka̱wö i' e̱newatke eta̱ se' ko̱s maneo̱rdattsa̱ bet we̱s s'wöbla tsi̱miù̱ es. Mik duk ñe' blane, eta̱ s'duulewa̱ ko̱s shke̱rdaka̱, kë̀ duöpawa̱ia̱. Ñies se' tso'ia̱ ttsë'ka, e' chkà maneo̱rdattsa̱. \v 53 Se' chkà i' nurta̱'wa̱, e' maneo̱rdattsa̱ chkà kë̀ nurta̱'wa̱ ese wa. Se' chkà i' duöta̱'wa̱, e' maneo̱rdattsa̱ chkà kë̀ duöta̱'wa̱, ese wa. \v 54 Mik se' chkà i' manenettsa̱ kë̀ duöpawa̱ia̱, kë̀ nurpawa̱ia̱, eta̱ ì tso' kitule Skëköl yëkkuö ki̱, e' wà de, e' tö ichè: “Duewa̱ ki̱ Skëköl e̱' aléka̱.\f + \fr 15:54 \ft Isaías 25.8\f* \v 55 A Duewa̱, ¿wé̱ be' diché tai̱ë e'? ¿Wé̱ be' e̱' alö̀ tai̱ë e'? Be' kirëbata tso' se' rrewo̱ie tai̱ë, ¿wé̱ e' i' ta̱?”\f + \fr 15:55 \ft Oseas 13.14\f* \v 56 Se' se̱r sulu kue̱ki̱ duèwa̱ tö se' rrewe̱ke ena se̱ne sulu diché iëne ttè dalöiëno wa. \v 57 Erë se' nuì̱ olo'yane se' ki̱ Skëkëpa Jesucristo batamik, e' kue̱ki̱ kë̀ se' suaneia̱ s'duö̀wa̱ yöki̱. E' kue̱ki̱ ke̱kraë wëstela chekesö Skëköl a̱. \p \v 58 E' kue̱ki̱, a yamipa dalër ye' é̱na, a' e̱' tkö́wa̱ darërë ke̱kraë Skëkëpa ttè a̱, kë̀ a' e̱' sköktsa̱ bánet. A' wa̱ ijche̱r tö ì ko̱s kanewé̱ a' tö ie' a̱, e' kë̀ weirpa ë́me. E' kue̱ki̱ a' kí̱ kaneblö́ buaë ke̱kraë ie' a̱. \c 16 \s1 Inuköl shteke s'sia̱rëpa ki̱moie, e' pakè \p \v 1 Inuköl shteke a' tö s'batse'rpa se̱rke Jerusalén e'pa ki̱moie, e' pakeke ye' tö a' a̱ i' ta̱. Inuköl shtö́ we̱s ye' tö iyë' Skëkëpa icha erule erule tso' Galacia, e'pa a̱ es. \v 2 Domingo bit ta̱ a' wakpa bik ekkë tö a' inuköl shta̱'ú̱ tö ko̱s a' ulà a̱ ide. Eta̱ ko̱s a' a̱ imermi, e' blö́ bánet. A' tö iwé̱ es, eta̱ mik ye' de a' ska', eta̱ kë̀ a' ka̱wöta̱ inuköl shtök, a' wa̱ itso'tke blëule e' kue̱ki̱. \v 3 Mik ye' de a' ska', eta̱ wé̱pa shu̱shtétke a' tö patkèmi Jerusalén inuköl ñe' muk, e'pa tté choie yëkkuö shtekemiyö e' mi'ke ie'pa wa̱. Es ye' tö ie'pa patkeke Jerusalén. \v 4 A' ibikeitsé tö buaë idir tö ye' mi'ñak ie'pa ta̱, e' ta̱ ye' mi'mi. \s1 Pablo tö ishkak e' aleritsé \p \v 5 Ye' ka̱wöta̱ minuk Macedonia, e' ukuöki̱ ta̱ ye' mi'ke a' ska'. \v 6 Isalema ye' e̱' tsu̱kea̱t a' ska' si' et si' böt ulatök ö isalema ye' e̱' tsù̱mia̱t dö̀ yuëdiö tka ekkë. Es a' a̱ ye' ki̱mermi ì kiane ye' ki̱ shkoie ese wa a̱s ye' mi' buaë wé̱ ye' mi'mirö ee̱. \v 7 Ye' kë̀ shkak a' pakök shkaule. Ye' mú se̱r a' ska' ká̱ tai̱ë, Skëkëpa ki̱ ikiane e̱'ma. \v 8 Erë ye' e̱' tsu̱kea̱t í̱e̱ Éfeso dö̀ Pentecostés ké̱wö tka ekkë. \v 9 Í̱e̱ buaë ye' a̱ ka̱wö ku̱ne Jesús tté buaë pakoie. Ye' bolökpa tso' tai̱ë, erë ñies tai̱ë pë' é̱na Jesús tté buaë ttsak. E' kue̱ki̱ kë̀ ye' e̱' yaktsa̱ i' ta̱ í̱e̱. \p \v 10 Timoteo kaneblöke Skëkëpa a̱ we̱s ye' es, e' kue̱ki̱ ie' de a' ska', e' ta̱ ikiö́wa̱ buaë. \v 11 Kë̀ yi kàne ie' dalöse̱u̱kwa̱. E' skéie ie' ki̱mú a̱s ie' döne bë̀rë ye' ska'. Ye' tso', ie' ena s'yamipa u̱rke ie' ta̱, e'pa panuk. \p \v 12 Ye' tö s'yami Apolo e' cheke a' a̱ i' ta̱. Ye' kköyë' ie' a̱ tai̱ë tö ie' yúñak s'yamipa mi'ke a' pakök e'pa ta̱. Ie' kë̀ shkak i' ta̱, erë we̱kkë alè ta̱ ie' a̱ ka̱wö ku̱rmi, eta̱ ie' mi'mi. \s1 Pablo tö ie'pa bata patté \p \v 13 A' se̱nú e̱rki̱. A' e̱' tkö́wa̱ darërë a' e̱rblöke Jesús mik e' a̱. A' e̱' tkö́wa̱ wëbla su̱ë, kë̀ a' suanuk. A' e̱rblö́ darërë ie' mik. \v 14 Ì we̱ke a' tö ko̱s ese ú̱ ñì dalëritsè wa. \p \v 15 A yamipa, a' wa̱ ijche̱r tö Estéfanas ena iyamipa e'pa dör Acaya wakpa tsá̱ e̱rblë' Jesús mik e'pa. Ie'pa e̱' ché buaë s'batse'r male̱pa ki̱muk. \v 16 Ye' tö a' a̱ ikiè tai̱ë tö ie'pa esepa ttö̀ dalöiö́ e̱r bua' wa. Ñies yi isie tso'ñak kaneblök Skëkëpa kanè a̱ esepa ttö̀ dalöiö́. \p \v 17 Ye' ttsë'ne buaë tö Estéfanas ena Fortunato ena Acaico e'pa de ye' ska'. Ie'pa tso' ye' ki̱muk tai̱ë a' kë̀ ku̱' e' skéie. \v 18 Ie'pa tö ye' e̱r pablé we̱s a' e̱r pablérakitö es. Buaë idir ie'pa esepa ki̱kökka̱. \s1 Pablo e̱' chéa̱t \p \v 19 Skëkëpa Jesús icha erule erule ko̱s tso' Asia, e'pa tö a' shke̱'wé̱mi. Áquila ena Prisca ena Skëkëpa icha ñì dapa'u̱ke ie'pa u a̱, e'pa tö shke̱ne patké tai̱ë a' a̱ Skëkëpa ttö̀ wa. \v 20 S'yamipa ko̱s tso' í̱e̱, e'pa tö a' shke̱'wé̱mi. A' ñì shke̱'ú̱ ñì dalër wa. \p \v 21 Ye' dör Pablo e' tö shke̱ne i' shté ye' wák ulà wa. \p \v 22 Yi kë̀ é̱na Skëkëpa dalër, e' ta̱ a̱s ese kichatër. ¡A Skëkëpa, be' shkö́ne bet! \p \v 23 A̱s Skëkëpa Jesús e̱r buaë chö̀ a' a̱. \p \v 24 Ye' é̱na a' dalër Cristo Jesús batamik. Es e' idir.