\id ROM - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h Romɨ \toc1 Romɨ Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkaryaꞌ Yɨdavakeꞌnesɨ \toc2 Romɨ \toc3 Rm \mt1 Romɨ \mt2 Romɨ Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkaryaꞌ Yɨdavakeꞌnesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \m \v 1 Nyaꞌmweihi, Romɨ mwaalyaihi, \p Polɨnyɨ nɨmɨre paazɨyaꞌ yɨhyasɨwaabe. Yuneinyɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazareinyɨ gamɨre yaasɨwaꞌwawɨnyainyɨ. Kɨraazɨtɨyai jaka nyɨjɨvwaramaaraka nyɨdahɨlakakeinyɨ nyɨdaasakeinyɨ Apozelɨyainyɨ. Sareinyɨ Gotɨyai yagaala tewaanyaꞌ maryasaabakeꞌ wɨjɨwaakyaꞌneinyɨ nyakakeinyɨ. \v 2 Yagaala tewaanya dazaꞌna sɨnnawɨ Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna kujaaꞌ gamɨnyɨ wɨꞌnawɨjɨwaakyaꞌnera pɨropetɨyara pɨkarya nawɨꞌnya gɨrɨꞌmaaya yɨdayaasasɨ. \v 3 Saꞌ yagaala tewaanyaꞌ gamɨre Gawaalɨvaangerɨnesɨ. Sahwai yɨ, kɨlaaꞌnakei yɨmaꞌnakevɨna, Ne Devitɨmɨre yɨsiwialyɨra. (Devitɨmɨre yɨta savaakɨdaasalyɨra.) \v 4 Yɨ gamɨre kurya tewaanyarɨna, Gotɨyare Gawaalɨvaangerɨnera. Sarei bainɨkeraayabadaaꞌnyɨ Gotɨyai yɨdɨkaavakeꞌna dɨragɨnna wɨjɨwaainyɨna “Sahwai Gotɨyainyɨre Nyɨbwaalɨvaangelyɨra.” Sahwai Jizaazai Kɨraazɨtɨyai nemɨre Naangelyɨra. \v 5 Gotɨyai sara yawɨrakevɨ sahwarɨ yanga gaimwangebulyɨ wɨdaasakebulyɨ maaroine. Gamɨnyɨneba yaꞌneina ajɨmya yuyangɨya yuyara gamɨnyɨ lɨmwabɨzavɨdaaꞌnyɨ kumɨ wɨmɨdɨnyaꞌneꞌna sara maaroine. \v 6 Nabaai sarɨmɨ kwaihɨrɨjɨ Jizaazai Kɨraazɨtɨyai jaka yɨhɨzɨvwaramaarakeihɨlyɨ. \v 7 Yɨ sasareihi, Romɨ mwaalyaihi Gotɨyarɨ sarɨmɨnyɨna wɨvuꞌnadeihi Gotɨyai jaka dara yɨhɨzɨvwaramaarakeihɨlyɨ “Nɨmɨreihi, gɨrɨꞌmaayaihi jɨmaꞌnyɨla!” Yɨ yuya saihɨrɨ Gotɨyai Nenɨmaangelyɨ Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ sanɨdaai yangeꞌna nayaa yɨhɨgaimwagyɨka! Nabaai sarɨmɨre sɨmunyavɨ kwaamuꞌnanyabwi tewaanya yɨhwakyɨka! \s1 Polɨ “Romɨ mwaalyaraavɨ wanganaawɨma!” yawɨrakeꞌnesɨ. \p \v 8 Sɨnnawɨ davɨdaasɨ “Sarɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa lɨmwamanɨgasaꞌna Kwaaka yuyɨmagɨ mwaalyara dɨwɨna yesaihɨlyɨ,” dena Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna, nɨmɨre Gotɨyarɨ suya wɨdɨvanɨge. \v 9 Saꞌ nebulyaꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai nɨmɨnyɨna “Nebulyasɨ,” jalɨkurakannelyɨ. Sahware Gawaalɨvaangerɨne yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakadɨ nɨmɨre kuryarɨ Gotɨyarɨna wɨdaayadɨnyalyɨ. Yɨ sahwai dara jalɨkurakɨna “Nɨmɨnyɨ nyɨjaꞌne gazagaasagaaꞌ Polɨ Romɨ mwaalyaraavɨna nyɨdadelyɨ.” \v 10 Yuyagaaꞌ Gotɨyarɨ wɨdadɨnyagaaꞌ dara wɨdɨna “Gotɨyaigɨ sɨmunyavɨ sara yawɨꞌdɨzaigɨ ‘Romɨna wawana!’ nɨmɨnne tusaꞌ kyavadaꞌgalaꞌgɨzɨ sagaaꞌ sahwaraayawɨnna yɨlekaanya wɨdeinyɨ.” Sara wɨdɨna yadɨnyainyɨ. \v 11 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sarɨmɨnyɨ yɨhwanganɨdeꞌna nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Sarɨmɨnyɨna “Kuryaraavɨ dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwagɨma!” dada Gotɨyare Kuryai yanga kanyɨjaavojɨ nawɨꞌnya saꞌ yɨhɨzaavɨdeinyɨ. \v 12 Saꞌ daꞌdareꞌna “Nɨmɨ dara yawɨꞌmanɨge. Nɨmɨnyɨjɨ Romɨ mwaalyaraavɨjɨ yuyainaavɨ negaimwadaawori nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨnyabulyɨ nabaai sarɨmɨ lɨmwadɨvɨsabulyɨ nemɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwanga neyadesɨ.” \p \v 13 Nabaai daꞌmujɨyainyɨ “Aꞌmwe nyaꞌmweihi dara nyawɨpɨdɨka! ‘Polɨmɨ dara muvuꞌnyɨvanɨꞌ “Romɨ mwaalyaraayawɨnna wɨlaawɨma!” ’ ” Nɨmɨ sainyɨ kwalaalyagaaꞌ “Romɨna wɨlaawɨma!” wɨdɨ wɨja yena yɨweinyɨra. Yɨsɨla mariꞌbwarakadɨvɨsabwibɨꞌ ajɨmya yuyangɨya pwaraavɨ kujɨwaake sahwara wɨlɨmwagetabaaibɨꞌ sarɨmɨnyawɨnna wɨlaawaꞌmujɨ “Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨka!” dena Romɨyavaakɨdaaꞌnya pwaraavɨ wɨjɨwaakɨdeinyɨ. \v 14 Aꞌmwe kunya yawɨꞌnɨka kwaraavɨnajɨ kunya myawɨrya kwaraavɨnajɨ yɨ yɨwɨridɨvɨsaraavɨnajɨ miwɨrinyadɨvɨsaraavɨnajɨ nɨmɨ tɨvɨkɨta kɨnɨnnakeinyɨ. Tɨvɨkɨta saꞌ Gotɨyai “Pwaraavɨ duzɨwaakya!” nyɨdakevɨne tɨvɨkɨsasɨ. \v 15 Nabaai sasare savɨdaasɨ nɨmɨ sainyɨ yawɨsabwi mɨdɨnyaꞌneinyɨ yɨ Romɨ mwaalya saihɨlyɨyaraavɨjɨ yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakyaꞌne saburɨ sɨmunya kuna naanga yawɨꞌmanɨge. \p \v 16 Yo, sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ yagaala tewaanyavɨna wagɨla manyɨvwaꞌnyadeinyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yagaala tewaanya saꞌ gazarazara lɨmwagaꞌbɨzaraavɨ Gotɨyai wɨvadaihasamaaryaꞌne saꞌ Gotɨyare dɨragɨnya dɨꞌnakesɨ. Dɨragɨnya Juyaraavɨdaasɨ nabaai Juyara mamwaalyɨgasaraavɨjɨ wɨvadaihasamaaryaꞌnesɨ. \v 17 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yagaala tewaanya sahɨrɨsavɨ Gotɨyai gamɨnyɨna aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeinaavɨ nemwaaihyaꞌneburɨ yoimaꞌdesɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagawaari nemɨre sɨmunyarɨ yavadaꞌgalakadeꞌnanyɨ. Lɨmwangebwi gave sabwineꞌnanyɨ. Aayawɨdaaꞌnyɨ yunegaaꞌnannevɨ lɨmwangebwineꞌnanyɨ. Sareꞌ Gotɨyare bukuyavɨ dara dɨnɨkabaaibɨꞌnanyɨ “Pwai Gotɨyarɨ lɨmwade sarerɨna ‘Yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwa,’ dozɨyai yuyagaaꞌ gaala mwaaladelyɨ.” \s1 Aꞌmwe yuyaraavɨna Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌdeꞌnesɨ. \p \v 18 Sareꞌ yuya dareꞌnanyɨ. Gotɨyarɨ myawɨryaraavɨre sɨmunyangɨ kayaaꞌnanyabwi wɨlaꞌdennajɨ yɨdaꞌmaraangebwi maayanna yadɨvɨsannajɨ Gotɨyai gamɨrebadaasɨ, Sɨgunyavɨdaasɨ gamɨre sɨnna tɨkebwi daanga wɨjaayaꞌnebwi yoimaꞌdevulyɨ. Aꞌmwe sarera kumɨre saburajɨ Gotɨyare nebula sabwi dathɨvaina yadɨvɨsarera. \v 19 Daanga wɨjaayaꞌnebwinanyaꞌna yɨhɨthɨma! Aꞌmwera Gotɨyarɨ yawɨramaata sabura lɨka yulyarɨkaꞌ mɨꞌ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai sahwaraavɨ sɨmunyavɨ mena yɨbwarɨdaakwakengɨ. \v 20 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ sagaaꞌ Gotɨyai yuya sa wakyaakegaaꞌdaasɨ aꞌmwera Gotɨyare dɨragɨnya dɨꞌnakeꞌ waragothevɨjɨ gamɨ sahwai Gotɨyare aaya kaavɨlyaꞌ aꞌmweraavɨreꞌbɨsaꞌ mwarikevɨjɨ yawɨramaapɨnerera. “Sahwai Gotɨyalyɨra,” yawɨpɨnerera. Sarewaarɨ tɨnna wangadaanyawaai mɨꞌ. Kɨrɨꞌ Gotɨyai yuyangɨ wakyaakenna tɨnna wangadɨvɨꞌ yawɨramaapɨnewaalyɨ. Sasare savɨdaasɨ “Nɨmɨ myawɨriwa,” dɨpɨnera mɨka! Kumɨresɨra. Yagaainakera mɨka! \v 21 Daanga wɨjaayaꞌnebwinanyaꞌna pɨrɨꞌ yɨhɨthɨma! Gotɨyarɨna yawɨrangadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ “Sai nebwina Gotɨya naangelyɨra,” yawɨrangadɨvɨtara mɨꞌ. Sara yadɨvɨꞌ gamɨnne yayaꞌ munya keꞌba makidɨvɨtara mɨꞌ. “Su! Su!” dadɨvɨtara mɨꞌ. Aawaawa. Kumɨre yawɨta sabwi wana navɨꞌnavɨka wiadere. Sara yada kumɨre sɨmunya saꞌ kayaaꞌna yɨmaꞌnyɨna yada jɨhɨnyaꞌ yɨmaꞌnyɨna yadere. \v 22 Kumɨ kayaaꞌna yadɨvɨꞌ dɨragɨnna dɨna “Nemɨ sɨduꞌnakeinera.” Sara yadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ sareꞌna sɨduꞌmaayara mwaalɨna. \v 23 Sasarera Gotɨyai mabalyɨ yaderɨ, byaanna naanga kɨnɨnnakerɨ yayaꞌ makina yadɨvɨsabwi buleꞌna wɨjaavadɨvɨꞌ yɨvanɨgaꞌ. Sara yadɨvɨsagaaꞌ yɨlaayaꞌne aꞌmwaꞌmwe, aꞌmwe balyaꞌne saraavɨjɨ yusaraavɨjɨ yɨkurɨyaawiaraavɨjɨ kamaala saraavɨjɨ aꞌmwaꞌmwengɨ yaya makina yadɨvɨsare. \p \v 24 Sasare savɨ yawɨbwaꞌdei yɨꞌnaraderɨ pɨlɨzɨmaanɨyaraavɨ marɨmwangɨna yadevaaibɨꞌ Gotɨyai sahwaraavɨre kayaaꞌnanya kaavɨlyaburɨ yɨꞌdɨvalamwaaihɨna kyaꞌ kunnya sɨmunya kayaaꞌnanya saburɨ mwagiꞌnamakabada gɨrɨkitaꞌnanyabwi wagɨla wɨvwaꞌnadevwi marɨmwangɨna yadɨvɨsare. Sare yadɨvɨꞌ kumɨ sara pwaraavɨ gɨrɨkitaꞌnanyabwi yɨdɨvɨꞌ kunnya kɨlaakejɨkɨ kwaakeba makwaidaawadɨvɨsare. \v 25 Sasarera Gotɨyarɨne nebulyabwi yagalyaꞌmaꞌna yadɨvɨꞌ kwaasɨyabwi maralɨmwanna yadɨvɨsare. Gotɨyai yuyangɨ wakyaakerɨ yayaꞌ mamakɨlyɨ yadɨvɨꞌ Aaya Kaavɨlyarɨ yɨlaaya yadɨvɨtara mɨꞌ. Aawa. Wakyaaka yuya sangɨna yɨlaaya yadɨvɨsare. Wakyaaka sahwai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ gamɨnne yaya saꞌ munya keꞌbanna nemɨ makɨlyaꞌnei nawɨꞌnya naangelyɨra. Naanga nebulyasɨ. \p \v 26 Nabaai kayaaꞌnanya sarevɨ Gotɨyai sahwaraavɨ kayaaꞌnanya kaavɨlyaburɨ yɨꞌdɨvalamwaaihɨna. Sara kyaꞌ wagɨla wɨvwaꞌnyaꞌnera kayaaꞌnanyabwina dɨka widevwi yadɨvɨsarera. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yɨ kumɨre aꞌmwe samɨlɨka aꞌmweraavɨrebwina marasɨꞌna yeva pɨmɨlɨkajɨ kwaiyagaala dɨdɨvɨsamɨlɨke. \v 27 Nabaai sabaaibɨꞌ kumɨre aꞌmwe kwara aꞌmwengɨ yaꞌnebwi yagalyaꞌmaꞌna yadɨvɨꞌ kumɨre munya sɨꞌ kumɨre pwaraavɨna dɨka naangeꞌ widada kwala sara kwala pwarajɨ gevwi kayaaꞌnanyabwina wagɨla kɨnɨnnaka sa pwarajɨ yadɨvɨsare. Nabaai kumɨ saraavɨ gɨrɨkitaꞌnanyabwina Gotɨyai wɨrɨvɨkɨryaꞌne daanga kayaaꞌnanya maaꞌdɨvɨsara. \p \v 28 Sareraavɨ Gotɨyai kayaaꞌnanya kaavɨlyaburɨ yɨꞌdɨvalamwaaihɨna. Kunnya sɨmunyaburɨ Gotɨyarɨna “Nayaa yawɨralɨmwagaana!” myawɨri yadɨvɨtabaaibɨꞌ Gotɨyai “Sahwara sɨmunya pinabɨsaꞌ maapɨka!” dada yɨꞌdɨvalamwaaihɨna. Sara kyaꞌ aꞌmwe sara myaꞌne yuya kayaaꞌnanya dala pɨnɨnna pɨnɨnna yadɨvɨsangɨ. \v 29 Yɨ dara yadɨvɨsangɨ. Kumɨ yuya kayaaꞌnanya sa, yuya gɨrɨkitaꞌnanya sa, yuya tɨganaarya sa, yuya wana kayaaꞌnanaanga sa yadɨvɨsare. Gɨlyɨvɨkɨravɨnakeraavɨna munyɨꞌ kayaaꞌna wiadere. Aꞌmweraavɨ tamakɨna, mayagaala yaasɨwaꞌ damarina, kwaasɨya dɨnyɨna, pwaraavɨna kayaaꞌna yawɨꞌna. Yuya sasare kayaaꞌnanya sa kumɨnyɨ yunebanna warɨkengɨ. Yɨ bulayagaala dadɨvɨsara, \v 30 “Aꞌmwe pwaraavɨre yaya kayaaka yɨgalaana!” dɨna, kuꞌmaayaba wɨdadɨvɨsara, Gotɨyarɨna sɨmɨlɨka wimwaaidera, yagaaibɨraizɨka wɨdadɨvɨsara, “Nɨmɨ pwarabɨtainyɨ mɨꞌ,” yawɨꞌdɨvɨsara, kumɨnne yayaꞌ munya keꞌbanna makinyɨna yadɨvɨsara, kayaaꞌnanya mudɨka sabwi wakɨna yadɨvɨsara, kuvɨnɨmaangeyuraavɨre yagaala sangɨ galazekɨvaina yadɨvɨsara, \v 31 sɨmunya maayara, kunnya yune naanga nebulyavaꞌnanyangɨ nayaa mamɨdɨnyadɨvɨsara, kunnya avaaitawanakeraavɨ nayaa myadɨvɨsara, aꞌmwe pwaraavɨna kale mwiaderera. \v 32 Sasarera Gotɨyare yagaalyaꞌ dakɨnɨkeꞌ nayaa yawɨꞌdɨvɨsare. Dara dɨnɨꞌ “Aꞌmwe sasare sabwi yadɨvɨsara tɨvɨkɨsaꞌna yuna naanga baibɨka! Daanga maapɨka!” Sara yawɨꞌdɨvɨꞌ kɨrɨꞌ kayaaꞌnanya sabwi sara yadɨvɨta gavenna mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwe kayaaꞌnanya sasara yadɨvɨta kwaraavɨ “Tewaanna yɨvanɨgaꞌ. Kuna sana jɨla!” wɨdadɨvɨsare. \c 2 \s1 Gotɨyai aꞌmwe yuyaraavɨ yɨdaꞌmaraangebwina yawɨbwaradeꞌnesɨ. \p \v 1 Aꞌmweigɨ, sasare savɨdaasɨ kayaaꞌnanya sasarebaaibɨꞌ yɨvanɨgɨnyaigɨ aꞌmwe pwaraavɨ nyawɨbwaꞌdɨka! Pwaraavɨ jɨdaꞌdɨnyaigɨ Gotɨyai gyawɨbwaradehaaꞌ be yagaala duthatheigɨnaka! Aawa. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ pwaraavɨ jɨdaꞌdɨnyagaaꞌ gɨmɨ kwaigɨnyɨneꞌna jɨdaꞌnɨnneigɨnyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ saigɨ jɨdaꞌdɨnyaigɨ avaala sasare sabwi yadɨnyaigɨnyɨneꞌnanyɨ. \v 2 Nemɨ yuyaina yawɨꞌmanɨgo. Aꞌmwe sara yuya kayaaꞌnanya sara yɨpɨja sabwina Gotɨyai daanga wɨjaavɨna yadevwina Gotɨyai nebulyaburɨna sara yawɨbwaꞌdevulyɨ. \v 3 Aꞌmweigɨ, aꞌmwe sara sasarebwi yadɨvɨsaraavɨ jɨdata yɨvanɨgɨnya gɨmɨ kwaigɨ avaala sara yɨvanɨgɨnyaigɨ kunya gara yawɨꞌmwaa! Gotɨyai yawɨbwata savɨ yɨnɨga wiꞌna wavɨlaꞌna yɨjaꞌ lɨkaanya yɨnɨga wɨna yɨnneigɨ daa! \v 4 Gotɨyai yangeꞌna tewaanna bwiwanna gyada saamɨnyagaaꞌ gyemwaliꞌmaaꞌda tɨvɨkɨsaꞌna yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ gɨzaavadei mɨꞌ. Sasara gyadeꞌna “Yaasɨwakengɨra,” jawɨꞌmanɨgɨ! Gotɨyai “Sɨmunya mudɨkebwi jawɨramaaka!” yawɨꞌmanɨkeꞌ myawɨrijɨvanɨgɨ! Yɨ sarevɨdaasɨ tewaanya nawɨꞌnyabwi gyɨvanɨkeꞌnanyɨ. \v 5 Gɨmɨre sɨmunyaꞌ gɨmɨre kayaaꞌnanyanna kaanya tihɨremwaaina yagɨna gɨmɨ myawɨramaarivanɨgɨnyavɨna Yɨrɨka Pɨrɨkɨna sasareigɨnyɨneꞌna gɨrɨvɨkɨryaꞌne marayɨngakingɨla yɨvanɨgɨnyaigɨnyɨ. Yɨrɨka sagaaꞌ Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌ kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabatheꞌ, yɨdaꞌmaraangebwina yawɨbwarade savɨ daanga kayaaꞌnanya sasɨ pɨnɨjɨ dɨmaaꞌdengɨ. \v 6 Gotɨyai aꞌmwe gazarɨzarɨ gamɨre yade sabwina wɨrɨvɨkɨradelyɨ. \v 7 Pɨrɨꞌ daresɨ. Pwara Gotɨyai kumɨnyɨna byaanna dɨragɨnyasɨ kumɨre yaya makɨladeꞌnesɨ gaala kayaaka minyaꞌne sabulyɨ sa wɨjaayaꞌne bɨꞌdɨvɨꞌ tewaanya saburɨ dɨragɨnna kuna mwaalɨna yadɨvɨta saraavɨ gaala yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ mwaalyaꞌne sabwi wɨrɨvɨkɨradelyɨ. \v 8 Pɨrɨꞌ daresɨ. Pwara yune kumɨnyɨneꞌna yawɨꞌdɨvɨꞌ nebulyabwi galazekɨvaina yadɨvɨꞌ yɨdaꞌmaraanga myabwinanya savɨ mɨdɨmanɨgata saraavɨna Gotɨyarɨ sɨnna tɨkeꞌ wɨdavadesɨ daanga kayaaꞌnanya sabulyɨ wɨrɨvɨkɨradelyɨ. \v 9 Yɨ aꞌmwe kayaaꞌnanyaꞌ yadɨvɨta yuya saraavɨre kuryaraavɨ taanginaangebulyɨ daanga naangebulyɨ dathɨwaaladevulyɨ. Sareꞌ Juyaraavɨdaasɨ yɨ kumɨ Anga Pimagɨnya (Gɨrikɨya) pwara kwaraavɨjɨ dathɨwaaladevulyɨ. \v 10 Yɨ aꞌmwe gazarazara nawɨꞌnyabwina yadɨvɨta saraavɨna Gotɨyai byaanna dɨragɨnyasɨ yaya makɨlyasɨ munyɨꞌ kwaamuꞌ kave warɨna yadevulyɨ wɨjaavadelyɨ. Yɨ Juyaraavɨdaasɨ Anga Pimagɨnyaraavɨna yɨna. \v 11 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai kunya dara yawɨꞌdei mɨꞌ “Aꞌmwe Juyarɨ nayaa maryawɨbwarɨma! Aꞌmwe Anga Pimagɨnyarɨ kayaaꞌna maryawɨbwarɨma!” Aawa. Sara majai aꞌmwe sara yadɨvɨta sabwina avaaina maryawɨbwaꞌdelyɨ. \p \v 12 Yɨ sareꞌ daꞌdareꞌnesɨ. Aꞌmwe yuya sara Ne Mozɨzare Kɨwɨnyaꞌ kunera pɨvakaavɨyara kayaaꞌnanya wagɨla sabura yadɨvɨꞌ yɨ sahwaraavɨna Kɨwɨnya saꞌ Gotɨyai myawɨri yada kyawɨbwarojɨ sahwara yɨwɨpɨꞌdere. Nabaai aꞌmwe yuya sara Kɨwɨnya saꞌ kɨnɨnnakera Juyara kayaaꞌnanya wagɨla sabura yadɨvɨꞌ yɨ sahwaraavɨna Kɨwɨnya saꞌ yawɨꞌna yada saburɨna maryawɨbwaradere. \v 13 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe sara Kɨwɨnya sabwi kadɨka yaasɨwaꞌ wɨꞌnadɨvɨsara Gotɨyarɨna yɨdaꞌmaraangera Gotɨyarera yɨmaꞌnadɨvɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwera yune Kɨwɨnyabwi mɨdɨbɨzɨ kwajɨ aꞌmwe dazaraavɨna Gotɨyai kudathɨkere “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ. Nɨmɨrelyɨ.” Kɨrɨꞌ sarera mamwaalyɨgasare. \p \v 14 Nabaai sareꞌ dareꞌnesɨ. Ajɨmya yuyangɨya pwara Kɨwɨnya saꞌ maayara kunnya sɨmunya sabwi mɨdɨdɨvɨꞌ Kɨwɨnya pimagɨnya saꞌ dɨnɨkeꞌ mɨdɨnapɨjɨyagaaꞌ yɨ Kɨwɨnya saꞌ maayara sara yadɨvɨsaꞌna kumɨre sɨmunyai gamɨ sai kumɨre Kɨwɨnyabulyɨ. \v 15 Sahwara kumɨre mwaalyabwina dara wɨjɨwaainadesɨ. Kumɨre sɨmunyavɨ Gotɨyai Kɨwɨnyaꞌ dɨnɨkeꞌne yɨdavakengɨ sɨmunyavɨ wakakengɨ. Yɨ kumɨre sɨmunyai tewaanyai wɨvadaihɨrakyaꞌ jalɨkurakaderera. Yɨ pɨgaaꞌ kumɨre yawɨsa kumɨre yadɨvɨta sabwina “Kayaaꞌna yɨwaa,” jɨdaꞌnadengɨ. Pɨgaaꞌ kumɨre yawɨsa kumɨre yadɨvɨta sabwina “Tewaanya yɨwaa,” wɨdathengɨ. \v 16 Gotɨyai dɨvi yɨrɨka pɨrɨkɨ yawɨbwaryaꞌnerɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ kumwaaihojɨ sasarebaaibɨꞌ sahwai yuya lɨka yulyaꞌde sabura aꞌmwera sara yawɨꞌdɨvɨsanna maryawɨbwaradelyɨ. Nɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ dadɨnyaꞌ yagaala saꞌ kɨnɨnnakevɨnyɨ. \s1 Juyaraavɨnajɨ kumɨre Kɨwɨnyavɨnajɨ dɨnɨkeꞌnesɨ. \p \v 17 Nabaai gɨmɨ, “Juyai,” woꞌnɨkeigɨ daaka! Gotɨyare Kɨwɨnya sabwi kɨnɨnnakeigɨ Gotɨyarɨna dɨragɨnna daaꞌdɨnyaigɨ daaka! Saigɨnyɨna yayaꞌ munyaba keꞌbanna makidɨ “Nemɨ Gotɨyareinera,” dadɨnyaigɨ daaka! \v 18 Gotɨyare Kɨwɨnya saburɨdaaꞌnyɨ gɨzɨwaakesaꞌna yawɨrangadɨnyaꞌna Gotɨyare sɨmunyaꞌ sɨduꞌnakeigɨ, nabaai yɨdaꞌnanya sabwina pɨburaavɨ wavɨlaꞌdevwina gimaꞌnadeigɨ daaka! \v 19 Gɨmɨ Juyaigɨ dɨragɨnna dara yawɨꞌdɨnyɨ “Sɨmunya sabwi tɨviꞌna maaꞌmwa. Gotɨyarɨ myawɨryaraavɨ tɨbɨnyaraavɨ tuta tewaanyarɨꞌ wiꞌna yɨbwarɨdaakwɨdeinyɨ. Aꞌmwe jɨhɨnyavɨ mwaaihasaraavɨna nɨmɨ kumɨre dɨꞌbaakeinyɨ. \v 20 Gotɨyarɨna aꞌmwe sɨmunya maayaraavɨ yɨwɨryamaryadɨnyainyɨ. Nɨmɨ Kɨwɨnyaburɨne kaimɨraaya maalɨkebɨsaraavɨre wɨjɨwaakadɨnyainyɨ. Gotɨyare Kɨwɨnya saburɨ aaya kaavɨla kunya yawɨta sasɨ yɨ nebulyaꞌnanyasɨ kɨnɨnnakeinyɨ mwaaiheꞌneꞌnanyɨra.” Sara dadɨnyaigɨ daaka! \v 21 Sasarevɨdaaꞌnyɨ sasareigɨ aꞌmwe pwaraavɨ wɨjɨwaakadɨnyaigɨ gɨmɨ saigɨnyɨ yɨjɨwaakɨdɨnyaigɨ midaaka! “Aꞌmwe sara kuka nyɨpɨka!” dadɨnyaigɨ gɨmɨ kwaigɨ kuka myadɨnyaigɨ daa! \v 22 “Aꞌmwera aꞌmwengɨ ata nalɨmwabɨthɨka!” dadɨnyaigɨ nabaai gɨmɨ kwaigɨ ata malɨmwagyadɨnyaigɨ daa! Gɨmɨ gotɨya kwaasɨyaraavɨna aꞌmwaꞌmweraavɨna sɨmɨlɨka wimwaaihɨnyaigɨ gɨmɨ saigɨ aꞌmwaꞌmwa-angengɨ gɨlyɨvɨta kuka myɨjɨvanɨgɨ? Sareꞌna gɨrɨkitaꞌnanya kɨnɨnnakeigɨ midaaka! \v 23 Gɨnnya yayaꞌ munyaba keꞌbanna makinadɨ yɨlaayaꞌna “Nɨmɨ Gotɨyare Kɨwɨnyabwi kɨnɨnnakeinyɨra,” dɨvanɨgɨnyaigɨ Kɨwɨnya sabwi sekɨvalapariꞌmaꞌmanɨgɨnya sasare saburɨ Gotɨyarɨne yayaꞌ kwaakeba bamakwalaawia myɨjɨvanɨgɨ? \v 24 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sarɨmɨ sara yɨvanɨgasaꞌna Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨkɨ “Sarɨnnyaburɨna ajɨmya yuyangɨyara Gotɨyarɨne yayavɨ yagaaibɨraizɨka yɨvanɨgaꞌ.” \p \v 25 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ Juyaigɨ Kɨwɨnyaburɨ mɨdɨdɨzaigɨ “Gotɨyarelyɨra,” yɨbwarɨdaakwiaꞌneꞌ gɨmɨre kɨlaakejɨꞌ gurya daya sabwi nawɨꞌnyabulyɨ. Kɨrɨꞌ gɨmɨ Kɨwɨnyabwi sekɨvalapariꞌmaꞌdɨzaigɨ gɨmɨre kɨlaakejɨꞌ gurya madaya yɨnɨkejɨꞌbɨta sajɨꞌ yɨmaꞌnadezɨkɨra. \v 26 Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwarɨ kɨlaakejɨꞌ gurya madaya yɨpɨjai, sai Kɨwɨnya tewaanya sabura mɨdɨnajai yɨ Gotɨyai “Sahwai kɨlaakejɨꞌ gurya daꞌnɨkerɨ wɨmwaaihɨwa!” dathei midaaka! \v 27 Gɨmɨ Kɨwɨnyavɨne pɨkaryaꞌ kɨnɨnnakeigɨnyɨ. Nabaai gɨmɨnyɨ kɨlaakejɨꞌ gurya gɨthavesaigɨnyɨ. Sare kɨrɨvɨ Kɨwɨnyabwi pariꞌmaꞌdɨnyaigɨnyɨ. Yɨ savɨdaasɨ aꞌmwe pwarɨ kɨlaakejɨꞌ gurya madaya yɨpɨjaꞌ gamɨ sai Kɨwɨnya saꞌ nayaa padaꞌgalamɨdɨnajai gɨmɨnyɨ jɨdata gyatheigɨnyɨra. \v 28 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe pwai Yɨta Juya savaakɨdaasai kɨlaakejɨꞌna kuꞌmaayaba Juya mwaaide sai Juya nebulai mɨꞌ. Yɨ kuꞌmaayaba kɨlaaka gurya daya yadɨvɨta sai Juya nebulai mɨꞌ. \v 29 Aawa. Aꞌmwei sɨmunyavɨna kɨmaꞌnyawɨ Juya mwaalajai, sai Juya nebulyaꞌnanyalyɨ. Yɨ nabaai kɨlaaka gurya daya sabwi sɨmunyavɨnebulyɨ. Gotɨyai pware sɨmunyaꞌ wanganaka “Nɨmɨrelyɨ,” yawɨꞌdei kɨlaakevɨna mɨꞌ. Saꞌ yune pɨkarya yɨdaꞌnɨka saburɨna mɨꞌ. Saꞌ Gotɨyare Kuryarɨnanyɨra. Aꞌmwei sara yojɨyarɨ aꞌmwera yɨlaaya mwi yɨpɨꞌde kɨrɨꞌ sarɨ Gotɨyai yɨlaaya wiadelyɨra. \c 3 \s1 Gotɨyai nebulyabwi dɨragɨnna lɨmwadevurɨnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaasɨ Juyara aꞌmwe pwaraavɨ gareburɨdaasɨ wavɨlaꞌmanɨgava? Kɨlaaka gurya daya sangɨ nawɨꞌnya berɨꞌ yɨmaꞌnadengaka? \v 2 Akai! Nawɨꞌnya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya warɨkengɨ. Aaya pɨrɨꞌnanyaꞌ daresɨ. Juyara kumɨ sara maremwaalyaꞌne Gotɨyai gamɨre yagaalya wɨjayaakengɨ. \v 3 Sareꞌ gathaꞌdarevɨnaka? Juya pwara malɨmwagyara yagaala dangɨ mamɨdɨnyeꞌ. Sasareꞌna kumɨre kayaaꞌnanya dazabwi Gotɨyare nebulyaꞌnanyaꞌ dathɨwagathevwi daaka! Gotɨyai nebulyaꞌnanyaꞌ dɨragɨnna kuna malɨmwagi yadei daaka! \v 4 Arɨkewɨnyɨ. Aꞌmwe gazaizai kwaasɨ dazai kɨrɨꞌ Gotɨyai nebulyaꞌnanyalyɨ. Sabaaibɨꞌ gamɨnyɨna Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Gɨmɨ wɨdaꞌgɨzɨyagaaꞌ ‘Yɨdaꞌmaraangelyɨ,’ \q1 Aꞌmwe yuya sara yawɨpɨꞌdeꞌnanyɨ. \q1 Gɨmɨre yawɨbwasaꞌnegaaꞌ \q1 Yɨnɨga davɨlaꞌdeigɨnyɨ.” \m \v 5 Nemɨre kayaaꞌnanya sabwi Gotɨyare nawɨꞌnya yɨdaꞌmaraanga saburɨ kuꞌmaayaba marimaꞌnaabazabwineꞌna berɨꞌ gara daazɨwona! Nɨmɨ aꞌmweinaavɨre kunya nemɨre saburɨna mɨdɨdɨ dara dɨdeinyɨ daaka! Sareꞌna Gotɨyai nerɨvɨkɨryaꞌnei nemɨre kayaaꞌnanya sabwina sɨnna tɨka wɨdasaꞌne daanga beꞌna nejaavadelaka? Sahwai yɨdaꞌmaraangei mɨka! \v 6 Sasarebwi arɨkewɨnyɨ. Gotɨyai yɨdaꞌmaraangebwi mya yajɨ kwajɨ Kwaaka davakɨyaraavɨ sasara myai gara yawɨrannelaka! \v 7 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Pwara dara dɨna “Nɨmɨre kwaasɨ yagaala saꞌ Gotɨyare yagaala nebulyaꞌnanyaꞌ kuꞌmaayaba marimaꞌnaabathesɨ. Yɨ dazaꞌ sara yojɨ gamɨnne yayaꞌ munyaba makɨladesɨ. Sareꞌna gaꞌdareburɨ nyɨdɨvanɨꞌ? ‘Gɨmɨ waginakeigɨnyɨra.’ Sara jɨdavaka nɨmɨnyɨ daanga nyɨjaavanɨkeꞌ beꞌneka?” \v 8 Sara dɨpɨjaꞌ sarevɨdaaꞌnyɨ kwaasɨ yawɨta dara dɨpɨꞌdeꞌnanyɨ “Yarala, nemɨ kayaaꞌnanya sabwi yaana! Yɨ savɨ tewaanya sabwi yɨmaꞌnadeꞌna kayaaꞌnanya sara yaana!” Nabaai sasare sabwi nawɨꞌnyaꞌ daa! Aꞌmwera pwara nemɨnyɨna bɨraiyagaala kwaasɨ dara nedɨvanɨgaꞌ “Yagaala Kɨraazɨtɨyareraavɨreꞌ yɨ sasaresɨ.” Sasareraavɨ Gotɨyai daanga wɨjaavadelyɨ. Nabaai tɨvɨkɨta saꞌ yɨdasasɨ. \s1 “Yuyagaaꞌ aꞌmwe aane pwai kwai yɨdaꞌmaraangei mɨꞌ,” dɨnɨkeꞌnesɨ. \p \v 9 Yɨ gathaꞌdarevɨnaka! Nemɨ Juyaina aꞌmwe pwaraavɨ wavɨlavaanneina dɨngaka! Aawa nebulyasɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ jɨdasaꞌna tɨviꞌna dɨwo “Yɨ yuyaina wagɨlyavɨ kwaakewɨ mwaaihoinera Juyainajɨ Anga Pimagɨnya (Gɨrikɨya) kwarajɨ.” \v 10 Sabaaibɨꞌ dara dɨnɨkesɨ. \q1 Gotɨyaryaba yɨdaꞌmaraanga aane pwai kwai mɨꞌ. \q1 Arɨkewɨnyɨ. Aane pwai kwai mamwaalyɨꞌ. \q1 \v 11 Aꞌmwe pwai sɨmunya wɨwarɨkei mɨꞌ. \q1 Gotɨyarɨna pwai bɨrɨbɨrya yɨvanɨkei mɨꞌ. \q1 \v 12 Yɨ yuyara Gotɨyarɨ yagalyaꞌmaꞌmwaasare. \q1 Yuyara yɨrakureva waryaanyara yɨmaꞌnɨwaasare. \q1 Nawɨꞌnyabwi yade aane pwai mɨꞌ. \q1 Sasarei aane pwai kwai mamwaalyɨꞌ. \q1 \v 13 Taalɨsavɨdaaꞌnyɨ gɨlebutɨrɨnyaꞌbɨꞌ newinɨvanɨka wɨdadɨvɨsare. \q1 Taalɨsasɨ kwaasɨ yagaala wɨdadɨvɨsare. \q1 Naawɨnaanyare kwaamɨnyaꞌ aꞌmweraavɨ tamakadevaaibɨꞌ \q1 Yagaala nabinabinya kayaaka yɨgalyaꞌne wɨdadɨvɨsare. \q1 \v 14 Aꞌmweraavɨ kayaaka dɨragɨnna yɨgalyaꞌne \q1 Yagaala kayaaꞌnanyanna paasiyagaala wɨdadɨvɨsare. \q1 \v 15 Yɨhukaannakera aꞌmwe tamyaꞌnera \q1 Yarai kaanyaveꞌna yamaryadɨvɨsare. \q1 \v 16 Kayaaka yɨgalakyaꞌnera wɨna yadɨvɨꞌ \q1 Taanginya kwalaalya wɨjaayaꞌnera wodɨvɨsare. \q1 \v 17 Kwaamuꞌnanyaburɨne tusaꞌ yawɨramaaꞌdɨvɨtara mɨꞌ. \q1 Pwarajɨ avaaizɨmunyabwi yeꞌmwannamwaaidɨvɨtara mɨꞌ. \q1 \v 18 “Gotɨyai Naangelyɨra,” myawɨri yadɨvɨꞌ \q1 Kumɨre tɨnnyaraavɨ Gotɨyarɨne lɨkebwi mwarika. \m Gotɨyare bukuyavɨ sara dɨnɨkengɨ. \p \v 19 Nabaai sara dɨnɨkenna nemɨ yawɨꞌmwo. Yuya Kɨwɨnya dɨnɨke nemɨ Juyaina saburɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnata yɨgoina sara yaꞌne dɨnɨkengɨ. Sareꞌ kɨrɨꞌ Juyainaavɨna dazabwi yɨhɨthɨwebwi yɨwetawakya warɨkesɨ. Sarevɨdaasɨ Gotɨyai yawɨbwataꞌnegaaꞌ nemɨrebwina “Juyarajɨ maanga bɨpaina yɨpɨka! Nabaai aꞌmwe yuyawɨnyara nɨmɨnyɨna yɨwetawakya sabwi kɨnɨnnakera mwaaibɨka!” daka Kɨwɨnya kɨnɨnnakeinaavɨ dalaangewɨ nemarulawakakeine. \v 20 Sareꞌna darevɨnyɨ. Gotɨyare yawɨbwataꞌnebwina Kɨwɨnya sabwi mɨdɨnyavɨna “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ. Nɨmɨreigɨnyɨ,” Gotɨyai kɨlaaꞌnaka aane pwarɨ kwarɨ wɨdatheꞌ mɨꞌ. Aawa. Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Kɨwɨnya sabwi nemɨre wagɨla saburɨ yuneꞌna neyɨbwarɨdaakuvanɨkesɨ sahɨrɨꞌna. \s1 Aꞌmwei Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagazai yɨdaꞌmaraangei yɨmaꞌnadeꞌnesɨ. \p \v 21 Nabaai dahaaꞌ Gotɨyai aꞌmweraavɨ gamɨre yɨdaꞌmaraanga sabwi gamɨnyɨ yɨdaꞌmaraangeraavɨ wɨmwaaihyaꞌnebwi miꞌna neyɨbwarɨdaakwakebulyɨ. Saꞌ kɨwɨnyabura mɨdɨnyaꞌnevɨdaaꞌnyɨ mimaꞌnyakesɨ. Aawa. Saꞌ pɨrɨvɨ yɨmaꞌnakesɨ. Kɨrɨꞌ pɨkarya Kɨwɨnyasɨ Wɨꞌnawɨjɨwakyaasaraavɨre dɨnɨkesɨ nawɨꞌnya yɨdaꞌmaraanga dazabwina jalɨkurakɨnɨkesɨ. \v 22 Yɨ Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaraavɨna Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeraavɨ nɨmɨreraavɨ wɨmwaaihɨma!” dathelyɨ. Yɨ lɨmwabɨza yuyaraavɨnesɨ. Sareꞌ padaihasamaasabwi dareꞌnesɨ. Aꞌmwe Juyarebwi nabinyabwi mɨꞌ. Anga naanga pimagɨnya pwai kwarebwi nabinyabwi mɨꞌ. \v 23 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yuya aꞌmwera Juyarajɨ ajɨmya yuyangɨyarajɨ wagɨlyaꞌnebwi yadɨvɨsare. Gotɨyai byaanna dɨragɨnyasɨyaryaba menyaba mwaaihasare. \v 24 Sasareraavɨ Gotɨyai yangeꞌna tewaanna wɨgaimwada Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ kamaryasaabaꞌ sahwai ayahi mubya yamaaryaꞌnei sara kyaꞌ Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨra. Nɨmɨreihɨlyɨra,” wɨdɨna. Saꞌna sahwara mamubyadɨvɨsare. Saꞌna Kɨraazɨtɨyarɨ sɨhumalesɨ. \v 25 Sɨnnawɨ Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨ dahɨlakakei balaka gamɨre taweꞌ aꞌmweraavɨre wagɨla saꞌ mubyaꞌneꞌ walaabakesɨ. Gotɨyarɨ aꞌmweraavɨre wagɨlyabwina sɨnna tɨka wɨdaꞌdevulyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaraavɨna sɨnna tɨka sabwi mubamarasɨꞌnyaꞌnei balakelyɨ. Yɨ nabaai sasare saburɨ Gotɨyai “Nɨmɨ yɨdaꞌmaraangeinyɨ yɨdaꞌna yadɨnyainyɨ,” neyɨbwarɨdaakwakebulyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨgaaꞌ Gotɨyai kwaamuꞌ kave yemwaaida aꞌmweraavɨre kayaaꞌnanyanna yeta sabwina wanganakɨna. \v 26 Kɨrɨꞌ “ ‘Gotɨyai yɨdaꞌmaraangei mɨka!’ nadɨpɨdɨka!” daka dathahaasagaaꞌ Gotɨyai “Nɨmɨ yɨdaꞌmaraangeinyɨ yɨdaꞌna yadɨnyainyɨ,” daka sara neyɨbwarɨdaakwiaꞌnei Kɨraazɨtɨyarɨ maryasaabakelyɨ. Sasare saburɨ Gotɨyai gamɨ sai yɨdaꞌmaraangerɨna neyɨbwarɨdaakwada yɨ aꞌmwe yuyara, Jizaazarɨ lɨmwagazarɨna “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ. Nɨmɨrelyɨra,” dadelyɨ. \p \v 27 Sarevɨdaasɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” nedakeꞌna yɨ tusaꞌ aꞌmweraavɨne yayaꞌ makɨlyaꞌnebwi gava warɨka! Yɨ wana aawaawa. Tuta sarɨꞌ kaanya mena tihɨꞌnɨkesɨ. Tuta dazarɨkɨ berɨꞌ daharihɨꞌnarɨꞌ? Gotɨyare Kɨwɨnyabwi mɨdɨnya savɨ dɨngaka? Aawa, savɨna mɨꞌ. Aawa. Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwanga saburɨ sahɨrɨꞌ tuta sarɨkɨ galalɨmwamanɨꞌ. \v 28 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ dɨragɨnna dara dadaanyɨ “Gotɨyai aꞌmwei Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagazarɨ dɨvanɨkelyɨ ‘Aꞌmwe sai yɨdaꞌmaraangelyɨ. Nɨmɨrelyɨra.’ ” Aꞌmwe Kɨwɨnyaburɨna yaamɨjɨ yune mɨdɨnajarɨna Gotɨyai sara majadelyɨ. \v 29 Aꞌmweraavɨne yaya mamakɨlyaꞌneꞌ pɨbwi darɨka? Dareꞌ jawɨrila! Gotɨyai sai Gotɨyai Juyaraavɨnannei daaka! Ajɨmya yuyangɨyarajɨyaraavɨne Gotɨyai midaaka! Yayo! Gotɨyai sai ajɨmya yuyangɨya pwara kwaraavɨjɨnelyɨra. \v 30 Gotɨyai gave pwaina naangelyɨ. Sarevɨ Juyara kɨlaakejɨꞌ gurya daꞌdɨvɨsara Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaraavɨna “Yɨdaꞌmaraangerera,” dada nabaai ajɨmya yuyangɨyara kɨlaakejɨꞌ gurya madayadɨvɨsara Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaraavɨnajɨ avaaina dɨvanɨkelyɨ. \v 31 Sarevɨdaasɨ lɨmwanga dazavɨ yɨdaꞌmaraangeina yɨmaꞌnadaanyaꞌna Kɨwɨnya sabwi dathathɨvaimanɨgona? Arɨkewɨnyɨra. Aawa. Kɨwɨnyabwi nebulyaꞌna yɨdaꞌna marɨdaakwia yɨvanɨgo. \c 4 \s1 Evɨraamɨ Gotɨyarɨ lɨmwagyaakerɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨra,” wɨjaakeꞌnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ kɨlaaꞌnaka Juyainaavɨre Ne sɨnnawɨnyai Evɨraamɨmɨ “Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ. Nɨmɨreigɨnyɨ,” wɨjaakebwina gara daazɨwona? \v 2 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Ne Evɨraamɨ tewaanya yaakenna Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨra,” dazɨ kwajɨ Evɨraamɨ gannya yayaꞌ munyaba kamakɨladɨka! Sareꞌ mɨka! Aawa. Yɨ Gotɨyarɨna aawa. \v 3 Sareꞌ Gotɨyare bukuyaꞌ gara dɨnɨkavaka? Saꞌ dara dɨnɨꞌ “Evɨraamɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnalɨmwanna kyaꞌ yɨ Gotɨyai gamɨnyɨna yawɨrakelyɨ ‘Sareꞌna sahwai yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwa.’ ” \v 4 Nemɨ yawɨꞌdaanyɨ “Aꞌmwei pware wawɨnya yada nɨgwia maaꞌde tɨvɨkɨta saꞌna nemɨ ‘Sɨhumalesɨra,’ yawɨꞌdaa mɨꞌ. Aawa. ‘Saꞌ wawɨnya yadɨvɨsabanna wɨjaavadɨvɨkɨ,’ yawɨꞌdaanyɨ.” \v 5 Yɨ nabaai aꞌmwei Gotɨyai yɨlaaya wiaꞌnei yɨdaꞌmaraangei yɨmaꞌnyaꞌnei kɨwɨnyaburɨna wawɨnya mi yajai sai, gamɨ Gotɨyarɨ yawɨralɨmwanna “Kɨwɨnyaburɨna yuna navɨkerɨna Gotɨyai ‘Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ gɨmwaaihɨma!’ dannelyɨ.” Sahwai sara yawɨralɨmwagazaꞌna Gotɨyai yawɨꞌdelyɨ “Yawɨralɨmwamwakeꞌna sahwai yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwana.” (Sareꞌ sɨhumalesɨra.) \v 6 Nabaai Ne Devitɨ kwalyɨ aꞌmwei wawɨnya yakenna myawɨryarɨna Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwa,” yawɨꞌderɨna “Aꞌmwe sai yɨlaaya yada tewaanaanga yɨnɨkelyɨra,” jaakabaaibɨsasɨ. \v 7 Dara dɨnɨꞌ \q1 “Aꞌmwe dathaꞌdarera yɨlaaya yɨvanɨgasare. \q1 ‘Gotɨyai kumɨre yɨwetawakya marasɨꞌnakere. \q1 Kumɨre wagɨlyangɨ duimwagasɨꞌna yakere.’ \q1 \v 8 Naangei ‘Wagɨlyabwi kɨnɨnnakelyɨ,’ dɨragɨnna myawɨryajai \q1 Yɨ sareꞌna aꞌmwe dazai yɨlaaya yada tewaanaanga yɨnɨkelyɨ.” \m Sara dɨnɨkesɨ. \p \v 9 Sarevɨdaasɨ yɨlaaya sasarebwi aꞌmwe kɨlaaka gurya daꞌnadɨvɨta gaveraavɨneꞌ daaka! Nabaai kɨlaaka gurya madayɨnɨka sara kwaraavɨneꞌ midaaka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ dara dadaanyɨ “Evɨraamɨ lɨmwagaryaakeꞌna Gotɨyai jaakelyɨ ‘Yawɨralɨmwamwakeꞌna yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwana.’ ” \v 10 Gotɨyai sara jaakegaaꞌ Evɨraamɨ gaꞌdara mwalyaakelaka? Kɨlaakejɨꞌ gurya mena daꞌnɨkerɨ dɨngaka? Kɨlaakejɨꞌ gurya madayarɨ dɨngaka? Yɨ kɨlaakejɨꞌ gurya daꞌnɨkerɨ mɨꞌ. Aawa. Kɨlaakejɨꞌ gurya madayarɨnyɨra. \v 11 Kɨlaakejɨꞌ gurya madayavɨ Evɨraamɨ Gotɨyarɨ yawɨralɨmwagakeꞌna “Yɨdaꞌmaraangerɨ wɨmwaaihɨwa,” jaakevɨne dakyaꞌneꞌ, yɨ dɨvidaaꞌnyɨ aꞌmweraavɨ wɨjɨwaainyaꞌneꞌ sahwai kɨlaaka gurya dayaꞌnebwi maryaakeꞌnanyɨ. Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe yuyara, lɨmwabɨzara kɨlaaka gurya madaꞌnyaraavɨne aaya mudɨꞌnanyai aatalyɨ. Sahwara Evɨraamɨ yaakabaaibɨꞌ Gotɨyarɨ lɨmwabɨzara Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨrɨ yɨhɨmwaaihɨma!” wɨdatherera. \v 12 Nabaai aꞌmwe kɨlaaka gurya daꞌnadɨvɨsaraavɨ pwaraavɨ kwɨyakwalaangelyɨ. Yɨ kumɨ kɨlaaka gurya yaasɨwaꞌna daꞌnadɨvɨtaraavɨna mɨꞌ. Aawa. Gurya daꞌnɨkera Evɨraamɨmɨre sɨvikwajɨkevɨ mɨdɨdɨvɨꞌ yɨ neyakwalaanga sahwai gurya madayavɨ Gotɨyarɨ lɨmwagyaakabaaibɨꞌ yɨ sahwara dɨragɨnna lɨmwamanɨgasaraavɨnanyɨ. \p \v 13 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨwɨnyaburɨna mɨꞌ. Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna Evɨraamɨmɨjɨ gamɨre yɨsiwiaraavɨjɨ dara wɨdɨna “Kwaaka yuyavaꞌ yɨhɨzaavɨdeinyɨ.” Yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ kɨwɨnyabwi mɨdɨnyavɨna mɨꞌ. Aawa. Gotɨyarɨ yawɨralɨmwanna yada Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ. Nɨmɨrelyɨ,” dakeꞌna yune naanga nebulyaꞌna wɨjaakeꞌnanyɨ. \v 14 Yɨ sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨwɨnyabwi mɨdɨdɨvɨsara dazahwarana yuya sa Gotɨyai yune naanga nebulya wɨja maapɨjɨ kwajɨ lɨmwangeꞌneꞌ yaasɨwaꞌ warɨna yadesɨ. Nabaai yune naanga nebulyaꞌnanya dazaꞌ kayaaka kyɨgaladɨka! \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare Kɨwɨnyaꞌ galazekɨvaibɨzaraavɨna Gotɨyarɨ sɨnna tɨkeꞌ wɨdaꞌda daanga wɨjaayaꞌneꞌ Kɨwɨnyasɨ. Nabaai kɨwɨnya pɨnɨ maaya savɨ yɨ nabaai kɨwɨnya galazekɨvalyabwi mwarika. \p \v 16 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwera Gotɨyarɨ yawɨralɨmwangebwi yune naanga nebulyaꞌna wɨdadelyɨ. Gotɨyai “Yangeꞌna gaimwanna yɨma!” daka Evɨraamɨmɨ gyakwalaanga yuyaraavɨna sɨhumaleꞌ wɨjaayaꞌneꞌna yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ dɨragɨnna waꞌdeꞌnanyɨ. Sahwara lɨmwabɨzara maapɨꞌdere. Dazaꞌ Evɨraamɨmɨre yɨsiwiara Kɨwɨnyabwi kɨnɨnnaka gaveraavɨneꞌna mɨꞌ. Aawa. Evɨraamɨ sara yaakabaaibɨꞌ yuyara lɨmwabɨzaꞌna Evɨraamɨmɨrera yɨmaꞌnɨgata kumɨ sara kwarajɨ maapɨꞌdere. Evɨraamɨ sai aaya mudɨꞌnanyai lɨmwagaazaina yuyainaavɨ aatalyɨ. \v 17 Gotɨyare bukuyaꞌ dɨnɨkabaaibɨsasɨ. Gɨmɨnyɨ anga naanga pimagɨnya kwalaalyangɨna kwɨyakwalaangaꞌneigɨnyɨ gɨthakɨwa. Sareꞌ Gotɨyai dara yawɨrakelyɨ “Lɨmwabɨzaraavɨne kwɨyakwalaangelyɨra.” Gotɨya sarɨ Evɨraamɨ yawɨralɨmwagakelyɨ. Dɨragɨnya sahwai aꞌmwe bainɨkeraavɨ gaala sabwi wɨjaavadelyɨ. Nabaai sahwai dɨviyaꞌnengɨna dahaaꞌ tɨviꞌna yɨmaꞌnɨwakabaaibɨsangɨna dɨragɨnna dadelyɨ. Yɨ sasarerɨ Evɨraamɨ yawɨralɨmwagakelyɨ. \v 18 Evɨraamɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnaka sareꞌ aꞌmwe gazarazara myemwaalyadapi kɨrɨꞌ sahwai yemwaaida yawɨralɨmwagakevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe anga naanga pimagɨnya kwalaalyangɨyaraavɨre kwɨyakwalaangei yɨmaꞌnyɨna. Yɨ sarevɨ Gotɨyai sɨlɨngaamɨnyangɨna mena dakesɨ. Sabɨꞌ gɨmɨre jakwarava kumɨ sara yɨmaꞌnɨpɨꞌderera. Sara dɨnɨkevɨna sara yɨmaꞌnyɨna yakesɨ. \v 19 Evɨraamɨ gamɨre kwarame waanɨ aadɨretɨya aya kɨgaaꞌna gamɨre kɨlaakejɨꞌ bwaranya yawakɨnyaꞌne buwikɨꞌnɨkejɨꞌ yawɨꞌna. Yɨ Seraavɨre kɨlaakajɨꞌ kaimɨraaya mamaari yannejɨꞌ yawɨꞌna yaka kɨrɨꞌ lɨmwanga sabwina makwaasa myakelyɨ. \v 20 Lɨmwangebwi yagalyaꞌmavakei mɨka. Sarevɨ Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ sahɨrɨꞌna yawɨraka sɨmunya pɨrɨwaai yawɨrakai mɨꞌ. Aawa. Dɨragɨnna lɨmwagakelyɨ. Sarevɨ dɨragɨnya yɨvaimwannyai mwaalaka “Gotɨyai byaannakelyɨ,” dakelyɨ. \v 21 Yɨ dara dɨragɨnna mena yawɨrakelyɨ “Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna nyɨdɨwakeꞌ yɨnɨga yannelyɨ. (Sareꞌna kaimɨraayarɨ yawakɨnaꞌmujɨ kwalaalyaraavɨre kwɨyakwalaangeinyɨ yɨmaꞌnɨdeinyɨ.)” \v 22 Nabaai dɨragɨnna lɨmwagakevɨdaasɨ Gotɨyai dakelyɨ “Yɨdaꞌmaraangei nɨmɨrerɨ wɨmwaaihɨwa.” \v 23 Yagaala dazaꞌ “Yɨdaꞌmaraangei nɨmɨrerɨ wɨmwaaihɨwa,” gamɨ gaverɨneꞌna yɨdaꞌnɨkaꞌna mɨꞌ. \v 24 Aawa. Gamɨ kwarɨnajɨ nemɨ kwainaavɨnajɨ yɨdaꞌnɨkeꞌnanyɨ. Nemɨ saina Gotɨyai Jizaazarɨ nemɨre Naangerɨ mena baryarɨ ayahi yɨdɨkaavakerɨ lɨmwagaazainaavɨna Gotɨyai dannelyɨra “Yɨdaꞌmaraangeraavɨ nɨmɨreraavɨ wɨmwaaihɨwa.” \v 25 Jizaazai sahwai nemɨre wagɨla sa marasɨꞌnyaꞌnerɨ balyaꞌnerɨ maryasaabakei bwalabalakelyɨ. Yaka Gotɨyai nemɨnyɨ “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨra,” nejaꞌnerɨ ayahi yɨdɨkaavakelyɨ. \c 5 \s1 Kwaamuꞌnanyaꞌnesɨ yɨlaayaꞌnesɨ sawaarɨnesɨ. \p \v 1 Kɨraazɨtɨyarɨ mena lɨmwagovɨ Gotɨyai nemɨnyɨna “Yɨdaꞌmaraangeihɨrɨ nɨmɨreihɨrɨ yɨhɨmwaaihɨwa,” nedakevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyare kwaamuꞌnanyavɨ avaaizɨmunya Gotɨyalyɨ yeꞌmwannamwaaiho. Yɨ nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai nayaa yakevɨ avaaizɨmunya Gotɨyarɨjɨ neyeꞌmwamanɨꞌ. \v 2 Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagovɨ sahwai yangeꞌna gaimwanga sɨhumalevɨ nemɨ daako savɨ gave pwainanyai nemɨre tusaꞌ basamakulakelyɨ. Nabaai Gotɨyare byaanna dɨragɨnyavɨ nayaa padaꞌgalayeꞌmwannamwaala yaadeꞌna yɨlaaya yadaa Gotɨyarɨna dɨragɨnna yemwaaimanɨgo. Sarevɨ nemɨnyɨ yɨlaaya neyɨgaimanɨꞌ. \v 3 Nabaai nemɨ yune savɨnanna yɨlaaya myɨ yaanneinera. Aawa. Nemɨnyɨ taanga neyɨmaꞌnɨvanɨka sabwi kɨbwinajɨ yaanneꞌna nemɨ yɨlaaya yɨna. Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Taanga maaꞌmanɨgo daza nemɨnyɨ dɨragɨnya yɨvaimwanga neyɨvanɨkengɨ. \v 4 Yɨ nabaai nemɨ dɨragɨnya dara mwalaajaꞌ yɨ nabaai Gotɨyai dara wanganannelyɨ “Yaamɨjɨya saburɨ yɨnɨga wiꞌnanyara midaaka!” Yɨ nabaai Gotɨyai “Yaamɨjɨya saburɨ yɨnɨga wiꞌnanyarera,” dɨna yajaꞌ yɨ Gotɨyaibɨsaina yɨmaꞌnyaꞌneina yemwaala yadaanyɨ. \v 5 Nabaai nemɨ yemwalaajaꞌ yɨ nemɨre sɨmunya savɨna wagɨla nevwaꞌnadeina mɨꞌ. Kurya Tewaanyai, Gotɨyai yanga nejaavadei dara neyɨbwarɨdaakuvanɨꞌ “Gotɨyai gamɨre kale nawɨꞌnyabwi nemɨre sɨmunyavɨ neyekuramwaaihɨvanɨꞌ.” Sareꞌna yemwalaaja sɨmunya saꞌ wagɨla nevwaꞌnadeꞌ mɨꞌ. Sara yɨmaꞌnadesɨ. \p \v 6 Nemɨ tewaanya yaꞌneina dɨragɨnya maayaina kuna mwaaidori Gotɨyai sara dahɨlakaka dazahɨgaasagaaꞌ nemɨ Gotɨyarɨ buleꞌna wɨjavadaanyainaavɨna ayahi nemaaryaꞌnei nemɨnyɨneba Kɨraazɨtɨyai balakelyɨ. \v 7 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Pwai kwai aꞌmwe Kɨwɨnya mɨdɨderɨneba baladei dɨngaka! Naangaangesɨ. Dareꞌnesɨ. Aꞌmwe pwaina pwainanyai aꞌmwe nawɨꞌnyarɨna pwaraavɨ yɨnɨga wɨgaimwaderɨna sai sɨmunya dɨragɨnna yojɨ padaihasamaaryaꞌnei sahwarɨneba baladei dɨngaka? \v 8 Sareꞌ kɨrɨꞌ Gotɨyai gamɨre kale wiaꞌnebwi nemɨnyɨnebwina dara neyɨbwarɨdaakuvanɨkesɨ. Sahwara kayaaꞌnanyanna yadɨvɨsara kuna mwaaidapi yɨ Kɨraazɨtɨyai kumɨnyɨneba balakelyɨ. \v 9 Yɨ Kɨraazɨtɨyare taweꞌ dɨmaꞌnakevɨ Gotɨyai nemɨnyɨna “Yɨdaꞌmaraangera nɨmɨreraavɨ wɨmwaaihɨwa,” dakevɨdaaꞌnyɨ yɨ dɨragɨnna nebulyaꞌna yawɨꞌmanɨgo. Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌ yawɨbwataꞌnerɨkɨ Kɨraazɨtɨyai nevadaihasamaaradeꞌnanyɨ. \v 10 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ nemɨ Gotɨyarɨ yɨkamaanga mwaaidori gamɨre Gawaalɨvaangei balakevɨ, yɨkamaanga sabwi aaya woꞌdalasɨꞌna yaka yɨ nemɨnyɨ Gotɨyalyɨ avaaizɨmunyaꞌ yeꞌmwagakya neyaꞌ. Avaaizɨmunyaꞌ yeꞌmwagakya neyakevɨdaaꞌnyɨ dɨragɨnna nebulyaꞌna yawɨꞌmanɨgo. Kɨraazɨtɨyai gaalyai mwaalɨkevɨ Gotɨyare sɨnna tɨkevɨna kuna nevadaihasamaaradelyɨ. \v 11 Nabaai yune sahɨrɨꞌnanna mɨꞌ. Aawa. Nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai nemɨnyɨ Gotɨyarɨjɨ avaaizɨmunya mena neyeꞌmwagaka sarevɨ dahaaꞌ nemɨ aꞌmweraayaba Gotɨyarɨ yɨlaaya yɨvanɨgo. \s1 Aataamɨ balyabwi kyɨmavadaakwaꞌ Kɨraazɨtɨyai gaalyabwi yɨmavadaakwakeꞌnesɨ. \p \v 12 Sarevɨ nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Aꞌmwe pwai kayaaꞌnanyabwi yaaka sasare saburɨna Kwaakevakɨyainaavɨre sɨmunyavɨ kayaaꞌnanyabwi yɨmaꞌnakesɨ. Nabaai kayaaꞌnanyabwi balyaburɨ makabakesɨ. Sabaaibɨꞌ aꞌmwe yuyara kayaaꞌnanya yadɨvɨsavɨ balyabwi aꞌmwe yuyaraavɨ maaꞌdesɨ. \v 13 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai Kɨwɨnyaꞌ mujaayadɨꞌnyɨyagaaꞌna yɨ dazagaaꞌ Kwaakevakɨ kayaaꞌnanyabwi waryaakesɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyare Kɨwɨnyaꞌ maayavɨ, yɨ kumɨ kayaaꞌnanya yadɨvɨsanna Kɨwɨnyaꞌ jɨdaꞌda mɨꞌ. \v 14 Aawa. Sareꞌ kɨrɨꞌ balyabwi Aataamɨmɨregaaꞌdaaꞌnyɨ waraka Mozɨzaregaaꞌna kuna bwarakesɨ. Yɨ balyabwi aꞌmwe yuyaraavɨ galavɨlaꞌnɨkesɨ. Yuyaraavɨ maremwaainɨkesɨ. Aataamɨ Gotɨyai dɨragɨnna wɨjaꞌ pariꞌmavakabaaibɨsavɨ ne sɨnnawɨnya kutabanya mavariꞌmayɨ yaata sara kwaraavɨjɨ balyabwi galavɨlaꞌna yaakere. Aataamɨ sahwai aꞌmwe dazai dɨvidaasɨ yɨmaꞌnaabyarɨna Kɨraazɨtɨyarɨna keꞌbaꞌnanyaꞌbɨsalyɨ. \p \v 15 Kɨrɨꞌ yɨ Aataamɨmɨ yaaka yɨwetata sasɨ yɨ Gotɨyai gaimwanga yade sɨhumale saꞌ yangeꞌ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨrɨ yɨhɨmwaaihɨwa,” nedadesɨ avaainanyawaai mɨꞌ. Aawa nebulyasɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe gave sare wagɨlyavɨ yɨ aꞌmwe kwalaalyara baidɨvɨkɨ. Gotɨyare yanga gaimwanga tewaanyasɨ sɨhumaleꞌ yanga wɨjaayasɨ balya saburɨ naanna wavɨlavɨkewaalyɨ. Yada aꞌmwe kwalaalyaraavɨ naangaanga yɨmaꞌnɨgodesɨ. Gaimwanga yada sɨhumaleꞌ yanga wɨjaaya saꞌ aꞌmwe gave pwainanya Jizaazai Kɨraazɨtɨyai sahwarevɨ maaꞌmanɨgo. \v 16 Nabaai aꞌmwe gave sare wagɨlyaꞌ yaakeꞌbɨꞌ sɨhumaleꞌ wɨjaaya saꞌ avaainanyaꞌ mɨꞌ. Aawa nebulyasɨ. Sareꞌ dareꞌnewaalyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwe dazai yɨwetata pɨrɨꞌna yaakevɨ yawɨbwasaꞌna Gotɨyai jɨdata dakɨna. Pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwera yɨwetata kwalaalya yadaapiyangɨ Gotɨyai gaimwanga yade sɨhumaleꞌna marasɨꞌnada “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” wɨdɨvanɨꞌ. \v 17 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe gave sare yɨwetasavɨ yɨ gave sarɨna balyabwi yɨmaꞌnaabaka gaai maremwaaida yɨ aꞌmwe yuyaraavɨ galavɨlawakɨvanɨꞌ. Kɨrɨꞌ nemɨ dɨragɨnna nebulyaꞌna yawɨꞌmanɨgo. Yanga gaimwanga tewaanya naangaangevɨjɨ sɨhumaleꞌ savɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” nedɨvanɨkevɨjɨ aꞌmwera maapɨjara gaala mwaaidɨvɨsavɨ aꞌmwe gave pwainanyai Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna kingɨya mwaaibɨꞌdere. Yɨ dazaꞌ balyaburɨ wavɨlaꞌda yɨ naangaangesɨ. \p \v 18 Yɨ sarevɨdaasɨ yɨwetata gave saꞌ yaakevɨ aꞌmwe yuyaraavɨ Gotɨyai jɨdata dakɨna. Sarebaaibɨꞌ yɨdaꞌmaraanga gave saꞌ yakevɨ aꞌmwe yuyaraavɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨ,” dakɨna yada gaala mwaaihasare. \v 19 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe gave sai yagaalyaꞌ galazekɨvalyaakevɨ aꞌmwe kwalaalyara kayaaꞌnanyaraavɨ wɨmwaaihakeꞌnanyɨ. Sarebaaibɨꞌ aꞌmwe pwai Gotɨyarɨ mɨdɨnakevɨ aꞌmwe kwalaalyara yɨdaꞌmaraangeraavɨ wɨmwaaihadeꞌnanyɨ. \v 20 Aꞌmwera kumɨre kayaaꞌnanyanna “Yɨwetata naangaanga naanna yadaanyaine. Weꞌ!” dɨnyaꞌneꞌna Gotɨyai Kɨwɨnyabwi dakɨna. Sara dakɨna kyaaꞌ kayaaꞌnanya naangaanga yɨmaꞌnakevɨ yɨ Gotɨyare yanga gaimwanga tewaanyabwi sasarengɨ naanna wavɨlavɨkebulyɨ. \v 21 Kayaaꞌnanyabwi balyaburɨ marimaꞌnaabada yɨ dazavɨ aꞌmweraavɨ maremwaaidevaaibɨꞌ Gotɨyare yanga gaimwanga tewaanya saꞌ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” yawɨsaꞌ marimaꞌnaabada yɨ dazavɨ saꞌ maremwaalannesɨ. ꞌmɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ nemɨ gaalyabwi maꞌdaa yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ mwalaadeꞌna yanga gaimwanga saꞌ maremwaalaꞌnesɨ. Sara yaꞌneꞌ yanga gaimwanga tewaanya sabwi sasarengɨ wavɨlavɨkebulyɨ. \c 6 \s1 Kayaaꞌnanyaburɨne dɨragɨnyavɨna baidaa Kɨraazɨtɨyarɨ gaala mwaaihoꞌnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ be yagaala daathevaka? “ ‘Gotɨyare yanga gaimwanga tewaanyaꞌ naangaanga yɨmaꞌnana!’ dawaajɨ nemɨ kayaaꞌnanyabwi kuna yaadeꞌnanyɨ,” daatheꞌ daaka! \v 2 Arɨkewɨnyɨra! Nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagona kayaaꞌnanya saburɨne dɨragɨnyavɨna baloina navɨka myawɨryadaa pɨzɨꞌgwa sareburɨ kuna gathaꞌdara mwalaadeinaavaka! \v 3 Dara myawɨranganyadɨvɨtaihi daa! Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ bavɨtaazɨya mena neyeta saina, sahwalyɨ mena yeꞌmwannayɨrakuro saina yɨ sasare sabwi yuyaina bavɨtaazɨya maꞌdaa gamɨre balyabwi mena yɨrakuroinera. \v 4 Sarevɨdaaꞌnyɨ bavɨtaazɨyavɨ nemɨ gamɨjɨ yeꞌmwannabaidaa yɨ Kɨraazɨtɨyarɨjɨ yeꞌmwannayɨrakuralɨkirakya neyaꞌ. Nɨmware byaanna dɨragɨnyasɨ kaviꞌnɨnnyavɨ Kɨraazɨtɨyarɨ yɨdɨkaavakabaaibɨꞌ “Gaala mudɨkevɨ kaanya yamaryɨpɨka!” daka neyeꞌmwannayɨrakuraneyɨdɨkaavakeinera. \p \v 5 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ gamɨjɨ yɨrakuꞌdaa gamɨ balakabaaibɨꞌ yeꞌmwannayɨrakurabaloina yɨ nabaai gamɨnyɨ yɨdɨkaavakabaaibɨꞌ nebwina neyɨdɨkaavadeinera. \v 6 Sareꞌ nemɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Gotɨyai nemɨnyɨna “Kumɨre kɨlaakejɨkɨ kayaaꞌnanyabure dɨragɨnyaꞌ kayaaka yɨwawana!” kadaꞌ nemɨre sɨmunya aya yawaka saꞌ yɨsavɨri Jizaazarɨ tamesalyɨ yeꞌmwannabalakesɨ. Sarevɨ yɨ nemɨ kayaaꞌnanyabure wɨdayadaanyaina ayahi mamwalaanneꞌnanyɨ. Kayaaꞌnanyaburɨne dɨragɨnyaꞌ ayahi manemaremwaalanneꞌnanyɨ. \v 7 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwei mena balojɨyai kayaaꞌnanyabwi mamuwɨꞌmaꞌnyɨ yadelyɨ. (Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagabalojɨyarɨ kayaaꞌnanyabwi ayɨna mamaremwaalyɨ yannelyɨ). \v 8 Yɨ nemɨ kayaaꞌnanyaburɨna Kɨraazɨtɨyalyɨ mena yɨrakuꞌna, baloina mwalaajaina dara yawɨralɨmwadaanyainera “Nemɨ gamɨ kwalyɨ gaala yɨrakuꞌna, mwalaadeine.” \v 9 Sareꞌ nemɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Kɨraazɨtɨyarɨ bainɨkeraayawɨ mena yɨdɨkaavakei ayahi mabalyɨ yadelyɨ. Gamɨnyɨna balyaꞌ dɨragɨnya maayasɨ. Ayahi galavɨlavadei mɨꞌ. Gamɨnyɨ maremwaaladei mɨꞌ. \v 10 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sahwai balakevɨ nemɨre kayaaꞌnanyabwineꞌna gave pɨgaaꞌ mena yuneꞌna balakelyɨ. Yɨ balya dazavɨ gamɨ kayaaꞌnanyabure dɨragɨnyavɨ kayaaka yɨgalakelyɨ. Nabaai gaala mwaalɨkevɨ, Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlyaꞌnei gaala mwaaidelyɨ. \v 11 Sarebaaibɨꞌ sarɨmɨ kwaihi sarɨmɨnyɨneꞌna nayaa dara jawɨrila! “Kayaaꞌnanyabure dɨragɨnyavɨna nemɨ bainɨkeinera. Dɨragɨnya savɨ kwaakewɨ mulaꞌnaraanneine. Aawa. Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaidaa Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlyaꞌneina gaala mwalaadeine.” \p \v 12 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨre sɨmunyavɨ kayaaꞌnanyabwi mɨdɨnyaꞌneihi kayaaꞌnanya sabwi sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ baladezɨꞌ mamareyɨhɨmwaalanna! Kayaaꞌnanya sabwi nayɨhimwagiꞌnadɨka! \v 13 Nabaai sarɨmɨre kɨlaaka yuyajɨkɨya sa kayaaꞌnanya saburɨna wana kayaaꞌna yaꞌne sangɨ kuna mujaavɨpɨna! Aawa. Sarɨmɨre kɨlaaka yuyajɨkɨya sa yɨdaꞌmaraanga saburɨna wana nawɨꞌnya yaꞌne sangɨ duzaavɨnyɨla! Yɨ mena bainɨkeihi kuna mamwaalyeva ayɨna gaala mwaaihasarabɨsaihi Gotɨyarɨna sarɨmɨnyɨ nayaa duzaavɨnyɨla! \v 14 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kayaaꞌnanyabwi sarɨmɨre naangebwi mwaranna! Ayahi mamareyɨhɨmwaalannera! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Dahaaꞌ sarɨmɨ Kɨwɨnyaburɨ kwaakewɨ mamwaalyɨgaꞌ. Aawa. Sarɨmɨ Gotɨyare yanga gaimwanga tewaanyaburɨ kwaakewɨ mwaaihaꞌ. \s1 Nemɨ yɨdaꞌmaraangeburɨne wɨdayadaanyaina mwaaihoꞌnesɨ. \p \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ gara yaanneka? Nemɨ Kɨwɨnyaburɨ kwaakewɨ mamwaalyɨgo. Aawa. Gotɨyarɨ yanga gaimwanga tewaanyaburɨ kwaakewɨ mwaaiho. Yɨ sareꞌna kayaaꞌnanyabwi yaadeina dɨngaka! Arɨkewɨnyɨ. \v 16 Sareꞌ dara myawɨrijɨvanɨgava! Sarɨmɨnyɨ aꞌmwe pware yagaalyaꞌ mɨdɨnyaꞌneihi yaasɨwaꞌwawɨnyaꞌneihi wɨjaavɨnapɨjɨ yɨ sahwarɨ mɨdɨbɨzaihi sahware yaasɨwaꞌwawɨnyaihi dɨmwaalyideihɨlyɨ. Kayaaꞌnanya sabwi mɨdɨbɨzaihi sahɨrɨvɨ balyabwi yuna naanga dɨmaaryideihɨlyɨ. Gotɨyarɨ mɨdɨbɨzaihi sahɨrɨvɨ “Yɨdaꞌmaraangeigɨ nɨmɨreigɨnyɨ,” wɨjaꞌ dɨmaaryideihɨlyɨ. \v 17 “Su! Su!” Gotɨyarɨ dareꞌna wɨdaana! Sɨnnawɨ sarɨmɨ kayaaꞌnanyabure yaasɨwaꞌwawɨnyaihi mwaalesaihɨlyɨ. Kayaaꞌnanyaburɨne dɨragɨnyaꞌ yɨhɨmaremwaalakeihɨlyɨ. Kɨrɨꞌ yagaala nebulyaꞌ yɨhɨzɨwaakesaꞌ sarɨnnya sɨmunyavɨ wakadɨvɨsavɨ nayaa padaꞌgalamɨdɨdɨvɨkɨ. \v 18 Gotɨyai kayaaꞌnanyaburɨne kalavuzɨwawɨnya sabwi yɨhyarasɨꞌnaka “Yɨdaꞌmaraanga sabure kalavuzɨwawɨnyavɨ wɨdaayadɨvɨsaihi dɨmwaalyɨla!” yɨhɨthakeihɨlyɨ. \v 19 Aꞌmweihɨre sɨduta yawɨta sabwi dɨragɨnya nayaa myasɨ. Sarɨmɨ Gotɨyare yawɨta yarai myawɨranganyaihi mɨꞌ. Sarevɨna aꞌmweinaavɨre kunya yawɨta sabwi mɨdɨdɨ yaasɨwaꞌwawɨnyaraavɨreburɨne keꞌbaꞌnanyaꞌ yɨhɨthɨwesɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ sarɨmɨre kɨlaakejɨkɨya sa kɨwɨnya galazekɨvala yɨmaꞌnyaꞌneihi gɨrɨkitaꞌnanya saburajɨ kɨwɨnya galazekɨvala saburajɨ saburɨne yaasɨwaꞌwawɨnyajɨka wakesaihɨlyɨ. Yɨ dahaaꞌ sarɨmɨre kɨlaakejɨkɨya sa tewaanya nawɨꞌnyaanga yɨmaꞌnyaꞌneihi Gotɨyareihi, yɨdaꞌmaraangeburɨne yaasɨwaꞌwawɨnyajɨka nayaa dakyɨla! \p \v 20 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kayaaꞌnanyabure yaasɨwaꞌwawɨnyaihi mwaalesagaaꞌ yɨdaꞌmaraangeburɨne yaasɨwaꞌwawɨnyaihi mamwaalyesaihɨlyɨ. \v 21 Sarevɨdaaꞌnyɨ kayaaꞌna yesagaaꞌ sarɨmɨ yɨsɨlyaꞌbɨꞌ berɨꞌ maaretavaka! Dahaaꞌ yeta saꞌ yawɨreva wagɨla yɨhɨvwaꞌnɨvanɨka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Dazabwi yune naanga balyaꞌnebwina marimaꞌnaabadevulyɨ. \v 22 Dahaaꞌ kayaaꞌnanyabure kalavuzɨkurɨsavɨ Gotɨyai mena yɨhyaramaarakeihɨlyɨ. Sara yada gamɨ sare yaasɨwaꞌwawɨnyaihɨrɨ mena yɨhɨmwaaihakeihɨlyɨ. Yɨ sasareihi tewaanya nawɨꞌnyaꞌ yɨsɨlyaꞌbɨꞌ dara dɨmaaryide “Tewaanya nawɨꞌnyaanga yɨmaꞌnyaꞌneihi Gotɨyareihi mwaaidɨvɨsasɨ. Yɨ dazabwi yune yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyabwina marimaꞌnaabadevulyɨ.” \v 23 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kayaaꞌnanyaꞌ gannya yaasɨwaꞌwawɨnyaraavɨ kumɨre wawɨnyaꞌne tɨvɨkɨta wɨjaavadesɨ. Tɨvɨkɨta saꞌ yune naanga balya sahɨrɨꞌna. Nabaai Gotɨyare gaimwanga tewaanyaꞌ yangeꞌ wɨjaavɨna neyadelyɨ. Saꞌ gaala yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ mwaalyaꞌneꞌna. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nemɨre Naangerɨ wɨlamwaalajavɨ gaala dazaꞌ nejaavadeꞌnanyɨ. \c 7 \s1 Kwala maaryabwine keꞌbaꞌnanyavɨnesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi, aꞌmweinaavɨre kɨwɨnyabwi yawɨꞌmanɨgasaihɨrɨ yɨhɨthɨvanɨge. Sasareihi, dara jawɨrila! “Aꞌmwe kwai gaala kuna mwaaidehaaꞌ yɨ dazahɨgaasagaaꞌ gamɨ aꞌmweinaavɨre kɨwɨnyaburɨ kwaakewɨ mwaaidelyɨ.” \v 2 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmweꞌ kwala maaꞌnojɨ gannya aꞌmwei gaala kuna mwaaidozɨ yɨ kɨwɨnya sabwi gamɨre aꞌmwei kwarɨjɨ galalɨmwagathesɨ. Nabaai gamɨre aꞌmwei balajai yɨ kɨwɨnya sabwi aꞌmwerɨjɨ yeꞌmwannalɨmwagatheꞌ gamɨnyɨ ayahi lɨmwagatheꞌ mɨꞌ. \v 3 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwei gaala kuna mwaaidozɨ aꞌmweꞌ aꞌmwe pwarɨ maaꞌnajaꞌ gamɨnyɨ wɨdɨpɨꞌdesɨ. Akai! Pwarɨ tidaakumanɨkesɨ. Nabaai aꞌmwei mena balajaꞌ kɨwɨnya sabwi gamɨnyɨ ayahi lɨmwagatheꞌ mɨꞌ. Yɨ savɨdaasɨ aꞌmwe pwarɨ kwala maaꞌnajaꞌ yɨ gamɨnyɨ “Pwarɨ tidaakumanɨkesɨ,” wɨdɨpɨꞌdeꞌ mɨꞌ. \p \v 4 Sarevɨ, nɨnnya nyaꞌmweihi Kɨraazɨtɨyareihi, sarɨmɨ Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨsɨ mena yeꞌmwannayɨrakureꞌ. Yɨ sahɨrɨvɨ balakegaaꞌ sarɨmɨjɨ mena baleꞌ. Yɨ sareꞌna Gotɨyare Kɨwɨnyabwi sarɨmɨnyɨ ayahi yɨhɨlɨmwagatheihi mɨꞌ. Yɨ sarɨmɨ gaala mudɨkeꞌ maareva Aꞌmwe pwai Kɨraazɨtɨyalyɨ kwala maaꞌnyaꞌneꞌbɨsaihi yeꞌmwannamwaalyaꞌneihɨlyɨ. Yɨ Aꞌmwe dazai mena kabalaꞌ ayahi yɨdɨkaavakerɨnyɨ. Nemɨnyɨna Gotɨyai “Nɨmɨnyɨne yɨsɨlya yɨrɨpɨka!” kadaꞌ nawɨꞌnyabulyɨyaina yuna yɨmaꞌnyaꞌneina mena yeꞌmwannamwaaloꞌnanyɨ. \v 5 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ aꞌmweraavɨre sɨmunyaburɨ kuna mwaaidori Kɨwɨnyabwi nemɨre kɨlaakevɨ wabahɨlaaka yaꞌne kayaaꞌnanyajɨkɨya yawɨta neyɨdɨkaavaꞌ. Sara neyadaasɨ nemɨ yɨsɨlyabɨꞌ kayaaꞌna yadaa mwaaloinera. Yɨ balyabure sasareina kayaaꞌnanyabulyɨyaina yune naanga balyaꞌneina yɨmaꞌnyaꞌneina mwaaloꞌnanyɨ. \v 6 Sarevɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ mena baidaa baryaina Kɨwɨnyabwi nelɨmwagarakeꞌ mena kyagalyaꞌmavo Kɨwɨnyabwi ayahi nelɨmwagatheꞌ mɨꞌ. Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ dahaasagaaꞌ kɨwɨnya sabwi pɨkarya yɨdaꞌnɨka ayangɨ mɨdɨnyaꞌneburɨ myona Kurya Tewaanyarɨ gaalyaburɨne yaasɨwaꞌwawɨnyaꞌneina mwaaihoinera. \s1 Kɨwɨnyabwinajɨ kayaaꞌnanyabwinajɨ saꞌnesɨ. \p \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ be yagaala daathevaka? Dara daatheꞌ daaka! “Kɨwɨnyabwi gamɨ sabwi kayaaꞌnanyabulyɨra.” Arɨkewɨnyɨ. Aawa. Kɨrɨꞌ kɨwɨnyabwi nɨmɨnyɨ kayaaꞌnanyaꞌ manyɨbwarɨdaakwia nyajaꞌ “Nɨmɨ yadɨnyaꞌ kayaaꞌnanyabulyɨ,” yawɨrangadɨnyainyɨ mɨꞌ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨwɨnyaꞌ dara dɨnɨꞌ “Gɨmɨ aꞌmwe pwaraavɨre gɨlyɨvɨsangɨ tɨganaarya minnera!” Sara dɨnɨka saꞌ mwaryajaꞌ yɨ “Tɨganaarya ya sabwi kayaaꞌnanyabulyɨ,” yawɨrangamuneinyɨ mɨꞌ. \v 8 Nabaai kayaaꞌnanyabwi Kɨwɨnyavɨre tusarɨkɨ bɨꞌdesɨ. Sara yada yuya tɨganaarya pɨnɨnna pɨnɨnnanya sa nɨmɨre sɨmunyavɨ nyɨdɨkavemwaaihadeinyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨwɨnyabwi mwaryajɨ kwajɨ kayaaꞌnanyabwi navɨka warɨna kyadɨꞌ. \v 9 Sɨnnawɨ maalɨkegaaꞌ kɨwɨnya “Sana minna!” dɨnɨkebwi maayainyɨ mwaale dazagaaꞌ navɨka mwaalageinyɨ. Nabaai dɨvidaasɨ Kɨwɨnyaꞌ yawɨꞌna yadɨnyainyɨ yɨ sareꞌ kayaaꞌnanyabwi dɨkaaꞌna kyaꞌ “Kayaaꞌnanya yɨma!” dɨragɨnna yawɨrena \v 10 dara yawɨre, “Weꞌ, Gotɨyarɨna nɨmɨre kuryai baimwakelyɨ.” Aꞌmwera kɨwɨnyaꞌ yuneꞌ mɨdɨbɨzara gaala kamaapɨdɨꞌ. Kɨrɨꞌ aꞌmwera sara mi. Gotɨyai Kɨwɨnyaꞌ gaala wɨjaayaꞌneꞌna dakakeꞌ nɨmɨ dara bɨramaaꞌmweꞌ “O, sara myɨ yɨwɨneinyɨ balyaꞌ, Gotɨyarɨna kɨmata yɨremwaalyaꞌ maaryaꞌneinyɨ dɨngaka!” \v 11 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kayaaꞌnanyabwi Kɨwɨnyavɨre tusarɨkɨ bɨrɨna yada yɨ nɨmɨnyɨ kwaasɨ nyakesɨ. Yɨ sasare saburɨ kayaaꞌnanyabwi kɨwɨnyavɨ maaraka dara nyɨbwarɨdaakwada “Gɨmɨnyɨ gɨzɨdaꞌmwakeigɨnyɨ,” nyɨramakakesɨ. \v 12 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Kɨwɨnyabwi gamɨ sabwi tewaanya nawɨꞌnyabulyɨ. Nabaai Gotɨyare yagaaikɨwɨnya gazasaꞌ yɨ saꞌ kɨrɨsɨ tewaanyaꞌ gɨrɨka maayaꞌ yaka yɨdaꞌmaraangeꞌ yaka nawɨꞌnyasɨra. \p \v 13 Sarevɨdaaꞌnyɨ nawɨꞌnya dazahɨrɨꞌ nɨmɨnyɨ dahanyɨramakaꞌ! Arɨkewɨnyɨ. Aawa. Kayaaꞌnanya sahɨbwi sabwi nyɨramakaꞌ. Yɨ kayaaꞌnanyabwi kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabyaꞌnebwina nemɨnyɨna “ ‘Kayaaꞌnanyabwi wana kayaaꞌnanaangebwi warɨꞌ,’ yawɨpɨka!” kadaꞌ kayaaꞌnanyabwi nawɨꞌnya dazaꞌ maaꞌda yɨ dazavɨ balyabwi, Gotɨyarɨna kɨmata yɨremwaalyaburɨ marimaꞌnaabɨnɨkesɨ. Yɨ dazasare saburɨ kɨwɨnya dazaꞌ wibwarɨdaakwiaꞌnesɨ. Kayaaꞌnanyabure aaya kaavɨlyaꞌ, gamɨ wana kayaaꞌnanaangesɨ. Nemɨnyɨna “Sara yawɨpɨka!” daka Kɨwɨnyaꞌ wakakesɨ. \v 14 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Kɨwɨnyavɨ Kuryai Gotɨyare sabwi neyɨbwarɨdaakuvanɨꞌ. Sareꞌ kɨrɨꞌ nɨmɨ sɨmunya sɨnnawɨnyaꞌ kɨnɨnnakeinyɨ. Kɨlaakejɨkɨya yawɨsa nyɨmaremwaalɨkeinyɨ. Gotɨyare sabwi mamɨdɨnyainyɨ. Kayaaꞌnanyabwi nɨmɨnyɨ wɨla galanyɨꞌdaaꞌnyɨ gamɨre wawɨnyaꞌ yɨvanɨge. \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aaya kaavɨla nɨmɨ yadɨnya sabwina myawɨrivanɨge. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nabaai pɨbwi nɨmɨnyɨ kuna yɨgunna nyadevwi saꞌ nayaa myadɨnyainyɨ. Aawa. Pɨbwi nɨmɨnyɨ sɨmɨlɨka nyuimwaaidevwi sabwi yuyagaaꞌ yɨna yadɨnyainyɨ. \v 16 Nɨmɨ sabura “Aala,” dadɨnya sara yadɨnyainyɨ. Yɨ nɨmɨre sasare saburɨ saꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ sɨmunyavɨ dara dɨvanɨge. Yo, Kɨwɨnyabwi tewaanyabulyɨ. \v 17 Sarevɨ nɨmɨ sainyɨ kayaaꞌnanya daza mivanɨge. Aawa. Kayaaꞌnanyabwi nɨmɨnyɨ wɨlanyarɨkebwi gamɨ sahɨbwi sabwi nyɨvanɨkebulyɨ. Sareꞌna wɨla galanyɨꞌdaaꞌnyɨ yɨvanɨge. \v 18 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨnyɨ dɨragɨnyaꞌ nayaa nawɨꞌnyaꞌ yaꞌneꞌ mulanyariꞌ. Nɨmɨnyɨ kɨlaaꞌnakeinyɨ aꞌmwe gaveinyɨna dɨvanɨge. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ “Tewaanyabwi yɨma!” dena yɨweinyɨ. Tewaanya saꞌ mi yɨwɨneinyɨra. \v 19 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ “Nawɨꞌnyabwi yɨma!” dadɨ yɨvanɨgeꞌ, sabwi mivanɨge. Aawa. Nɨmɨ “Wagɨlyabwi myɨwɨnera!” dadɨ yɨvanɨgeꞌ, yɨ sabwi yɨna yadɨnyainyɨ. \v 20 Nabaai “Aala,” dadɨ yɨvanɨgevwi, yɨ sabwi yɨvanɨge sarevɨ yɨ nɨmɨ sainyɨ mɨꞌ. Dazaꞌ mivanɨge. Aawa. Kayaaꞌnanyabwi nɨmɨnyɨ wɨlanyarɨka gamɨ sahɨrɨsaꞌ nyɨvanɨkesɨ. \p \v 21 Sarevɨdaasɨ nɨmɨ davwi yabwi bɨramaaꞌdɨnyainyɨ “Nɨmɨ ‘Tewaanyabwi yɨma!’ dadɨ yadaari wagɨlyabwi nyarɨkebwi nɨmɨre tusaꞌ kaanya nyɨrihɨꞌmanɨꞌ.” \v 22 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨre sɨmunyaburɨ Gotɨyare kɨwɨnyaꞌna nɨmɨnyɨ tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. \v 23 Nabaai nɨmɨ dara yawɨrangamanɨge, “Nɨmɨre kɨlaakejɨkɨyangɨ pɨbwi wɨlanyarɨkebulyɨ.” Yɨ sabwi dazabwi Gotɨyare kɨwɨnyaꞌ nɨmɨre sɨmunyavɨ nyarɨkevɨ mala tadevulyɨ. Yada kayaaꞌnanyabure sabwi nɨmɨre kɨlaakejɨkɨyangɨ nyarɨkevɨ, yɨ sabwi nɨmɨnyɨ wɨla galyɨralɨmwagata nyɨvanɨꞌ. \v 24 Ako! Nɨmɨ aꞌmwe kayaaka nyɨgaideinyɨra. Kɨlaaka nɨmɨre dazɨꞌ balyabwi Gotɨyarɨna kɨmata yɨremwaalyaburɨna yɨvanɨkenna aaihwai nyɨvadaihasamaaradeinyaka? \v 25 Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdɨvanɨge! Jizaazai Kɨraazɨtɨyai nemɨre Naangerɨ gamɨ sahwai nyɨvadaihasamaaradelyɨ. \p Sasarevɨdaaꞌnyɨ yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Nɨmɨ dareinyɨre sɨmunyabulyɨ Gotɨyare Kɨwɨnyabwi wɨdaayɨvanɨge yaasɨwaꞌwawɨnyainyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Nɨmɨre kɨlaakejɨkɨ yawɨsasɨ kayaaꞌnanyaburɨ sabwi wɨdaayɨvanɨge. \c 8 \s1 Kɨraazɨtɨyai kayaaꞌnanya nemarasɨꞌda Kurya Tewaanyarɨ nejaavanɨkeꞌnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaasɨ yɨ dahaasagaaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaraavɨna yagaala yawɨbwataꞌne jɨdataꞌne mwariꞌ. \v 2 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai yakevɨ Kuryai gaala gɨzaavaderebwi kayaaꞌnanyabulyɨ yune naanga balyabulyɨ saburaarɨ mena wɨla gyɨꞌdalamaaraꞌ. \v 3 Yɨ sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmweraavɨre kɨlaakejɨkɨya yawɨta savɨna kɨwɨnyabwi yaꞌneina waryaanyaina mwaaihoꞌna Kɨwɨnyabwi kayaaꞌnanyaburɨ padaihasamaaꞌna neyannebwi mɨꞌ. Sara mi yadeꞌ Gotɨyai sara yakesɨ. Gotɨyai gannya Gawaalɨvaangerɨ maryasaabakelyɨ. Sarei aꞌmwe kayaaꞌnanyaibɨꞌ kɨlaaꞌnakei yɨmaꞌnakelyɨ. Gamɨ aꞌmweraavɨre kayaaꞌnanya bwalamarasɨꞌnyaꞌnei walaabakelyɨ. Yɨ aꞌmweraavɨ kayaaꞌnanyabwi wɨlarɨkeburɨ Gotɨyai jɨdaꞌna kyaꞌ Kɨraazɨtɨyai aꞌmweraavɨneba kayaaꞌnanyanne tɨvɨkɨtaꞌna balakelyɨ. \v 4 Gotɨyai nemɨnyɨna “Sahwara kɨwɨnyabwi dakɨnɨka yɨdaꞌmaraangengɨ yuna yadɨvɨsaraavɨ wɨmwaaihɨma!” kadaꞌ sara balakelyɨ. Sareina aꞌmweraavɨre kɨlaakejɨkɨya yawɨta savɨ kaanya myamaryadaanyɨ. Aawa. Nemɨ Kurya Tewaanya sarɨ kaanya yamaryadaanyainaavɨnesɨ. \v 5 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwera aꞌmweraavɨre kɨlaakejɨsɨyara kumɨre sɨmunyangɨ kɨlaakejɨkɨyanna yawɨrirɨkɨꞌdɨvɨsare. Nabaai Kuryalyɨyara kumɨre sɨmunyangɨ Kuryarenna yawɨrirɨkɨꞌdɨvɨsare. \v 6 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨlaakejɨkɨya sɨmunyavɨ aꞌmwe sara yune naanga balyabwi Gotɨyarɨna kɨmata yɨremwaalyabwi maaꞌmanɨgasare. Yɨ nabaai Kurya Tewaanyare sɨmunyavɨ aꞌmwe sara gaalyasɨ sɨmunya kwaamuꞌnanyasɨ maaꞌmanɨgasare. \v 7 Sarevɨ kɨlaakejɨkɨya yawɨta saꞌ sɨmunyangɨ maremwaalajara Gotɨyare yɨkamaangera yɨmaꞌnɨwaasare. Kɨlaakejɨkɨya sɨmunyaꞌ Gotɨyarɨna yɨkamaangesɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sahɨrɨꞌ Gotɨyare Kɨwɨnyavɨ wɨlaꞌnaꞌdeꞌ mɨꞌ. Dareꞌnesɨ. Yɨ nabaai sahɨrɨꞌ sara yɨnɨga yanneꞌ mɨꞌ. \v 8 Kɨlaakejɨkɨyangɨ mwaaidɨvɨꞌ aꞌmwe sarera Gotɨyarɨ yɨlaaya wigalyaꞌnera mamwaalyɨ yɨpɨnere. \p \v 9 Sarɨmɨ kɨlaakejɨkɨyangɨ mamwaalyɨgaꞌ. Aawa. Gotɨyare Kurya Tewaanyai sarɨmɨnyɨ wɨlayɨhɨmwaaidori Kurya Tewaanyarɨ wɨlamwaaihasaihɨlyɨ. Nabaai, yɨ pwai kwai Kɨraazɨtɨyare Kurya Tewaanyai maayai aꞌmwe sai Kɨraazɨtɨyarei mɨꞌ. \v 10 Nabaai Kɨraazɨtɨyai sarɨmɨnyɨ wɨlayɨhɨmwaalajai yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Kayaaꞌnanyabwineꞌna sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ baladezɨkɨra. Yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Sarɨmɨnyɨna Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨ,” mena yɨhɨthakeꞌna Kuryai gaala mena yɨhɨmwaaihakeihɨlyɨ. \v 11 Gotɨyai Jizaazarɨ bainɨkeraayawɨ yɨdɨkaavakere Kuryai sarɨmɨnyɨ wɨlayɨhɨmwaaidori Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ baryarɨ yɨdɨkaavakei sarɨmɨ balapɨjɨyagaaꞌ sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ gaala yɨhɨzaavadelyɨ. Kuryai sarɨmɨnyɨ wɨlayɨhɨmwaaidevɨ kɨlaakejɨkɨ gaala yɨhɨzaavadelyɨ. \p \v 12 Yɨ sarevɨdaasɨ, nyaꞌmweihi, nemɨ tɨvɨkɨta wɨjaayaꞌne kɨnɨnnakeine. Tɨvɨkɨta saꞌ Kurya Tewaanyarɨ mwaalyaꞌnesɨ. Kɨlaakejɨkɨya yawɨsangɨna tɨvɨkɨta aawa. Nemɨ kɨlaakejɨkɨya yawɨsangɨna mwaalyaꞌne tɨvɨkɨta mwariꞌ. \v 13 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sarɨmɨ kɨlaakejɨkɨya yawɨsangɨna mwaaibɨzaꞌ yɨ sarɨmɨ yune naanga dɨvalyɨla! Kɨrɨꞌ Kuryare dɨragɨnyavɨ sarɨmɨ kɨlaakejɨkɨya yawɨsa ya tamakɨpɨjaꞌ yɨ gaala dɨmwaalyideihɨlyɨ. \p \v 14 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare Kurya Tewaanyai gazarazaraavɨ wibwarɨdaakuvanɨkera yɨ sahwara Gotɨyare gawaalɨvaangere. \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sarɨmɨ Gotɨyarɨna lɨka ayahi yaꞌneꞌ kalavuzɨwawɨnyavɨ yɨgidɨwagamaremwaala yɨhyade Kuryarɨ mamaaryesalyɨ. Aawa. Gawaalɨvaangeihɨrɨ yɨhɨmwaaihaka Kuryarɨ maaresalyɨ. Yɨ sahwarɨ, nemɨ Gotɨyarɨ jaka dadaanyɨ “Tataala! Nɨmwala!” \v 16 Kuryai gamɨ sahwai nemɨre kuryarajɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadaanyainaavɨna dara jalɨkurakɨvanɨꞌ “Gotɨyare kaimɨraayaihɨlyɨ.” \v 17 Nabaai Gotɨyare kaimɨraayaina mwalaajaꞌ Nɨmwai sare yuya tewaanya maraadeinera. Pɨrɨꞌ daresɨ. Gotɨyare yuya tewaanya maraadeinera. Pɨrɨꞌ daresɨ. “Kɨraazɨtɨyalyɨ byaanna dɨragɨnyaꞌ maraana!” dawaajɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ taanginya yeꞌmwannamaraajaꞌ Kɨraazɨtɨyai yuya tewaanya maarade yeꞌmwannamaraadeinera. \s1 Dɨvineꞌ byaanna dɨragɨnyaꞌnesɨ. \p \v 18 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ yawɨꞌmanɨge. Dɨvi sagaaꞌne Gotɨyai byaanna dɨragɨnyavɨ kuꞌmaayaba wakaabozɨ nejaavadeꞌ naangaangesɨ. Dahaasaꞌne taanga saꞌ maaꞌmanɨgo dathaꞌ wana maalɨkesɨ. \v 19 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yuya Gotɨyai wakyaaka aꞌmwerabɨsa yemwaaidɨvɨꞌ “Gotɨyai gamɨre gawaalɨvaangeraavɨ kuꞌmaayaba wɨmwaihaabyaꞌneꞌ tɨlɨjaaya baihanaraana!” dadɨvɨsangɨ. \v 20 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yuya wakyaaka sa dɨvidaaꞌnyɨ waryaanyabwi maremwaalyaꞌne wakyaakengɨ. Kumɨre kunyaburɨna mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai kumɨnyɨ yaꞌnenna nawɨꞌnyanna maaryaꞌne yemwaalyaꞌnengɨna waryaanyabwi maremwaalyaꞌnengɨ wakyaakengɨ. \v 21 Yemwaalya saꞌ daresɨ. Yuya wakyaaka kumɨ sa dahaasa bwia buryaꞌne kalavuzɨwawɨnyavɨ yɨrɨka pɨrɨkɨ Gotɨyai kyarakojɨ ayɨna bwia buryaꞌnebwi dɨragɨnya mwarina. Nabaai wakyaaka sa nemɨ Gotɨyare kaimɨraayainaavɨre byaanna dɨragɨnyavɨ tewaanya yeꞌmwannayarakadesɨ. \v 22 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Dahaaꞌ kɨgaasɨ yuya Gotɨyai wakyaaka daza aꞌmweꞌ kaimɨraaya maaryaꞌnegaaꞌ daanga wɨvɨdevaaibɨꞌ daanga wɨvɨdaawori sɨmuyɨwaala yawɨꞌmwaainadɨvɨsangɨ. \v 23 Nabaai yuya gave dahɨnɨnnanna mɨꞌ. Aawa. Nemɨ Gotɨyai yɨsɨlyabɨta sɨnnawɨnya sɨhumale nejaavaka Kuryai kɨnɨnnakeina nemɨ kwainajɨ daanga nevɨdaasɨ sɨmuyɨwaala yawɨꞌdaa yemwaidaanyɨ. “Gotɨyai sasare sabwi yasɨꞌnana!” dadaa “Yune gamɨre gawaalɨvaangeinaavɨ nemwaaihyaꞌneꞌ yɨ nemɨre kɨlaakejɨꞌ ayɨna nemubyaꞌnevɨ tɨlɨjaaya baihanaraana! Nemɨre kɨlaakejɨꞌ mudɨkejɨꞌ yɨmaꞌnana!” dadaanyaine. \v 24 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai nemɨre kɨlaakejɨka nawɨꞌnyajɨka wakadevɨna yemwaalyaꞌneinaavɨ nevadaihasamaarakelyɨ. Dahaaꞌ nemɨre kɨlaaka nawɨꞌnyajɨka yɨmaꞌnyaꞌnejɨkaavɨna yemwaidaa dɨvidaasɨ mena wanganawaajɨyajɨkaavɨna yemwaalyaꞌ mɨka! Sareꞌ daresɨ. Pwai kwai pɨrɨꞌ mena wanganaka ayahi yemwaalɨkaꞌ mɨꞌ. \v 25 Nabaai pɨrɨꞌ tɨnna mwanganyadaanyaꞌ yemwalaajaꞌ yɨ “Sahɨrɨꞌna tɨlɨjaaya baihanaraana!” dadaa dɨragɨnna yemwaaimanɨgo. \p \v 26 Sasare sabwibɨsavɨ Kuryai dɨragɨnya maayainaavɨ negaimwadelyɨ. Nemɨ Gotɨyarɨ wɨjaꞌnengɨna myawɨryadaanyaꞌna dadaanyɨ “Nayaa Gotɨyarɨ wɨdaazaꞌna gara wɨdaazɨhyɨwona!” Sareꞌ sɨmumaayainera. Aawa. Sasare saburɨ Kuryai gamɨ sai yune sɨmunyavɨna sɨmuyɨwaala yawɨꞌda nemɨnyɨna marewɨdada negaimwadelyɨ. \v 27 Nabaai Nɨmwai aꞌmweraavɨre sɨmunyavɨ tɨnna nebulyaꞌna yawɨrangadei Kuryare sɨmunya dazaburɨ yawɨrangadelyɨ. Kuryai Gotɨyare sɨmunyaburɨ mɨdɨdevɨna Gotɨyare tewaanyaraavɨna nayaa marewɨdadelyɨ. \p \v 28 Nabaai nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Taanga gazaza Gotɨyarɨna wɨvuꞌnaderaavɨ yɨmaꞌnyangɨ Gotɨyai nawɨꞌnya yaꞌne yadelyɨ. Da kumɨ Gotɨyai kumɨnyɨne yawɨsaꞌ yɨmaꞌnyaꞌnevɨna Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaarakere. Yɨ sahwaraavɨnyɨ. \v 29 Saꞌ dareꞌnanyɨ. Gotɨyai kumɨnyɨ sɨnnawɨ mena yawɨranganaka nabaai sɨnnawɨ mena dahɨlakyaakerera. Yɨ gamɨre Gawaalɨvaangeibɨꞌ avaaina yɨmaꞌnyaꞌneraavɨ dahɨlakɨna. Yɨ Gawaalɨvaangere gyaꞌmwe kwalaalyaraavɨ aaya kuvɨdaakaanga yɨ aaya sɨraanga Naangei yɨmaꞌnyaꞌneꞌna yɨ sahwaraavɨ dahɨlakɨna. \v 30 Nabaai aꞌmwe sara sɨnnawɨ mena dahɨlakakera yɨ sahwaraavɨ jaka wɨjɨvwaramaarakere. Nabaai jaka wɨjɨvwaramaarakera yɨ sahwaraavɨ “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨra,” wɨdakere. Yɨ nabaai sara wɨdakera yɨ sahwaraavɨna gamɨ sare gannya byaanna dɨragɨnyaꞌ wɨjaavakere. \p \v 31 Sarevɨdaasɨ yuya dazanna be yagaala daathevaka? Gotɨyai nemɨnyɨ negaimwagazavɨ, yɨ Gotɨyarɨna nemɨnyɨ yɨkamaanga gazaizai nevɨlavadeina daaka! \v 32 Gotɨyai gannya Gawaalɨvaangerɨ lɨka sangina maribwaayakai mɨꞌ. Aawa. Nemɨ yuyainaavɨna sahwarɨ nemɨnyɨneba balyaꞌnerɨ maryasaabakelyɨ. Yɨ sarevɨ gamɨ kwarɨjɨ yanga nejaayaꞌne yuya pɨnɨ kɨnɨjɨ yanga nejaavadei midaaka! \v 33 Aꞌmweraavɨ Gotɨyai dahɨlakaka gamɨnneraavɨ yɨ saraavɨ kotɨyaꞌ aaihwai jatheraavaꞌ! Gotɨyai gamɨ sai nedɨvanɨkelyɨ “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨ.” \v 34 Aaihwai jɨdaꞌna yadelaka! Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nemɨnyɨneba balakeꞌnanyɨ. Yɨ sarevɨ dareꞌ wavɨlaꞌdesɨ. Barya sahwarɨ yɨdɨkaavakelyɨ. Yɨ sahwai dɨragɨnyaba Gotɨyare aangasɨrɨ yɨlamwalaawakelyɨ. Yɨ nabaai sahwai nemɨnyɨna Gotɨyarɨ marewɨdadelyɨ. \v 35 Kɨraazɨtɨyare kale savɨ nemɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ yɨnɨga jaapalyaꞌne benɨ warɨka! Nemɨnyɨ taanginya kaneyɨmaꞌnojɨ dɨngaka! Daanga kanevɨnojɨ dɨngaka! Aꞌmwera kayaaꞌna kaneyapɨjɨ dɨngaka! Nemɨnyɨ mɨjɨka naanga kaneyojɨ dɨngaka! Baazɨꞌmaꞌnya kannya sazanna kanegainojɨ dɨngaka! Kayaaꞌnanaanga nemɨnyɨna “Kayaaka yɨgalɨma!” dozɨ yaamɨjɨ lɨka kaneyɨrɨꞌgalojɨ dɨngaka! Kwaariꞌmasɨramɨnya mala kaneramakapɨjɨ dɨngaka! Kumɨ dazasare sabwi Kɨraazɨtɨyare kale savɨ nemɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ nejaapaladevwi daaka! \v 36 Sare sabura neyɨmaꞌnajanna Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 “Gɨmɨnyɨneꞌna yɨrɨka yunegaaꞌ neramakɨvanɨgasaine. \q1 ‘Sipɨzipɨyaraavɨ tamaana!’ dadɨvɨꞌ nemwaihɨwaasaine.” \m Sara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \v 37 Sasare sabura Kɨraazɨtɨyare kale savɨ nemɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ nejaapaladevura mɨꞌ. Aawa. Dazasare yuyaburaavɨ nemɨ dɨragɨnaangeina yɨmaꞌnaanneine. Kɨraazɨtɨyarɨ nemɨnyɨna wɨvuꞌnakerɨ dɨragɨnaangeina yɨmaꞌnɨvanɨgo. \v 38 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ nebulyaꞌ dɨragɨnna yawɨꞌmanɨge. Kɨraazɨtɨyare kale savɨ nemɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ yɨnɨga nejaapalanne aane pɨnɨ kɨnɨ aawa. Pɨnɨ mɨꞌ. Balyabwi aawa. Gaalyabwi aawa. Yɨmakera aawa. Gɨlaayara aawa. Dahaasanna aawa. Dɨvinenna yɨmaꞌnade aawa. Kulatɨka aawa. Gɨriꞌnya aawa. Kulaaꞌnya aawa. \v 39 Munya keꞌmwewɨnyanna aawa. Kwaaka kewewɨnɨnyanna aawa. Yuya wakyaaka pɨnɨ aawa. Aane pɨnɨ kɨnɨ Gotɨyare kale saꞌ nemɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ yɨnɨga nejaapalanne mɨꞌ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nemɨre Naangei yakevɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Nemɨnyɨna Gotɨyarɨ kale dɨragɨnna wiadaaꞌnyɨ nemɨnyɨna wɨvuꞌnadelyɨ. \c 9 \s1 Polɨ Yɨzɨrelɨyaraavɨna taanga nebulyaꞌna wiakeꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaiheinyɨ sareinyɨ yagaala nebulyaꞌna dɨvanɨge. Kwaasɨ majɨvanɨge. Nabaai nɨmɨre sɨmunyai padaihɨrakyai nebulyaꞌna dɨvanɨgevɨna avaaina jalɨkurakɨvanɨkelyɨ. Yɨ Kurya Tewaanyai sara maremwaaidɨsɨ nɨmɨnyɨna sara jalɨkurakɨvanɨkelyɨ. \v 2 Sareꞌna nebulyaꞌna dara yɨhɨthɨvanɨge. Nɨnnya yɨsavaakɨyara avaaitawera Kɨraazɨtɨyarera mamwaalyɨgasaꞌna taanga nebulyaꞌna nyada yuyagaaꞌ sɨmunyavɨ daanga yɨbwakɨdɨnyainyɨ. \v 3 Sahwaraavɨ wɨgaimwagyaꞌneinyɨ nɨmɨre sɨmunyavɨ Gotɨyarɨ yagɨnna dara wɨdɨvanɨge “Nɨmɨ sahwainyɨ Dɨkevɨ nyɨmarasɨꞌnɨjaꞌ, Kɨraazɨtɨyarɨ nɨmɨnyɨjɨ gewɨ gewɨ jaapaidɨzaꞌ nyaꞌmweraavɨ avaaitaweraavɨ dɨvadaihasamaaꞌdeꞌ nawɨꞌnyasɨ.” \v 4 Kumɨ Gotɨyai dahɨlakyaaka yɨta savaakɨyara Yɨzɨrelɨyarera. Kumɨnyɨneꞌna Gotɨyai nawɨꞌnya kwalaalya kwiaꞌ kɨrɨꞌ kwalaalya sahwara Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyeꞌ. Gotɨyai gamɨre gawaalɨvaangeraavɨ wɨmwaihyaakere. Gamɨre byaanna dɨragɨnyaꞌ wɨjɨwaainakera, yagaala wɨlɨmwagakenna yeꞌmwannawɨdakera, gamɨre Kɨwɨnyaꞌ wɨjaavakera, Gotɨyarɨ yɨlaaya nebwina wiesara, yune naanga nebulyaꞌne yagaalya maaresara, \v 5 Ne sɨnnawɨnyara kwɨyakwalaanga naangera kɨnɨnnakera, nabaai kɨlaakevɨna Gotɨyai dahɨlakyaakei Kɨraazɨtɨyai kɨlaakevɨna sahwaraavɨre sahɨvaakɨdaasɨ yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ gamɨ sahwai yuyangɨ maremwaalɨkelyɨ. Sai Gotɨyai nebulyaꞌnanyalyɨ. Sahwarɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ nemɨ yɨlaaya kuna maryaana! Naanga nebulyasɨra. \p \v 6 Nabaai Yɨzɨrelɨyaraavɨna Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌne yagaalyaꞌ yaasɨwaꞌ mena yɨwɨya myakevɨnera. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yɨzɨrelɨyarɨdaaꞌnya yuyara Yɨzɨrelɨyara mɨꞌ. \v 7 Nabaai Evɨraamɨmɨdaaꞌnyara gamɨre yɨsiwiara yɨmaꞌneta yuyara Gotɨyare kaimɨraayara mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai dara wɨdakelyɨ “Aazakɨmɨ gɨmɨre yɨta savaakɨyara yɨsiwiara yɨmaꞌnɨpɨꞌdere.” \v 8 Sareꞌ daresɨ. Kɨlaakejɨkɨya kaimɨraayara dazara Gotɨyare kaimɨraayara mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna dakera yɨmaꞌnɨpɨjara dazara “Evɨraamɨmɨdaaꞌnyara yɨsiwiara nɨmɨrere,” yawɨrakere. \v 9 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yune naanga nebulyaꞌne yagaala dara dɨnɨkesɨ. Dathagaaꞌ ayahi yɨmaꞌnadehaaꞌ ayɨna bɨdeinyɨ. Sara kyaꞌmuri Seraaꞌ jɨwaalɨvaangei maaradesɨ. \v 10 Nabaai yune sahɨrɨꞌnanyaꞌ mɨꞌ. Aawa. Rɨvekaaꞌ bwaramunyaꞌ maryaakevɨnyɨ. Nemɨre neyakwalaangei Aazakɨ gave pwainanyai munya makuna yakelyɨ. \v 11 Kaimɨraayaraai kɨrɨnaangeꞌ mamaaryakegaaꞌ nabaai saraai tewaanya pɨnɨ kɨnɨ myadisaraai kayaaꞌnanya pɨnɨ kɨnɨ myadisaraai mimaꞌnyadakɨlyɨyagaaꞌ \v 12 kɨrɨnaangevɨ dara wɨdakesɨ, “Sarɨmɨre sɨraangei dɨviyaraavɨ maremwaaide kɨrɨꞌ gɨmɨre sɨraangei aaya dɨviyarɨ wɨdaayadei yɨmaꞌnadelyɨ.” Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai “Sara dahɨlakyabwina nɨmɨre yawɨsaꞌ waragwona!” daka sara wɨdakesɨ. Aꞌmwei wawɨnya nayaa yadevwina sara yɨmaꞌnakaꞌ mɨꞌ. Aawa. Gamɨ sai jaka wɨjɨvwaramaarakeꞌna sara yɨmaꞌnakesɨ. \v 13 Dɨvidaaꞌnyɨ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. Nɨmɨnyɨ Jaikopɨmɨna tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Yɨzorɨna tewaanya manyɨvuꞌnyɨvanɨꞌ. \p \v 14 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ be yagaala daathevaka? Nemɨ dara daanneꞌ daaka! Gotɨyai yɨdaꞌmaraangebwi yadei mɨꞌ. Arɨkewɨnyɨ. \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sahwai Ne Mozɨzarɨ wɨdakesɨ. Nɨmɨ yawɨraꞌmujɨ “Aꞌmwe sarɨ kaleꞌna wɨgaimwagɨma!” yɨ sahwarɨ kaleꞌna wɨgaimwagɨdeinyɨ. Nabaai “Aꞌmwe pwarɨna kale nyana!” daꞌmujɨ yɨ sahwarɨna kale nyadeinyɨ. \v 16 Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyai aꞌmwerɨ dahɨlakadevwi aꞌmweraavɨre yawɨsaburɨ mɨꞌ. Nabaai aꞌmwera yagɨyagɨnyaburɨ mɨꞌ. Aawa. Sai tewaanya kaleꞌna wɨgaimwangei Gotɨyai dahɨlakadevurɨnyɨra. \v 17 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai Peroyarɨ wɨdakeꞌ dara dɨnɨꞌ “Gɨmɨ nɨmɨjɨ mala jeꞌmwannabwaꞌdehaaꞌ ‘Nɨmɨre dɨragɨnyaꞌ yuyaraavɨ yɨbwarɨdaakwana!’ dena, nabaai, ‘Kwaaka yuyawɨ nɨmɨnne yayaꞌ wɨdamaryɨpɨka!’ dena gyathɨkaavena kingɨya gɨmwaaiheinyɨ.” \v 18 Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ sahwai yawɨraka “Sarɨ tewaanya kaleꞌna wɨgaimwagɨma!” yɨ sara yɨna. Nabaai yawɨraka “Pwai pihadɨka yadere sɨmunyaꞌ tihɨrɨma!” yɨ sara yɨna yadelyɨ. \p \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ gɨmɨ nɨmɨnyɨ yaamɨjɨ dɨnyɨdatheigɨnyɨ “Sarevɨ gazaizai Gotɨyare sɨmunyavɨna yɨnɨga magalazekɨvalyɨ yɨpɨneꞌna aꞌmweraavɨna ‘Kayaaꞌnanyaburɨ yɨwetawakadɨvɨsarera,’ kuna beꞌna dadelaka!” \v 20 Nabaai, aꞌmweigɨ, Gotɨyarɨ ayɨna yɨnɨga aaigɨ dɨzaꞌnawɨdatheigɨnaka! Gyavɨkaryakeigɨ midaaka! Kwadɨka kwaaka lɨvagɨrɨꞌmwannɨkei aꞌmwe kwadɨka sahwai yavɨkarinɨkerɨ dara wɨdannei dɨngaꞌ! “Berɨꞌ garevɨ nyavɨkariwaana?” \v 21 Aꞌmwe kwadɨka yavɨkaryadei yasaaka maremwaaidei midaaka! Yɨ sahwai kwaaka pɨjɨꞌ maarojɨ yɨ kwadɨka pwarɨna tewaanya yaꞌnei yavɨkarina. Yɨ kwadɨka pwarɨna yaasɨwaꞌ waramaryaꞌnei yavɨkarina. Nabaai dazaꞌ maremwaalyaꞌ kɨnɨnnakei midaaka! \v 22 Gotɨyai kwalyɨ saꞌbɨꞌ yɨvanɨꞌ. Sahwai kayaaꞌnanyanna gamɨre sɨnna tɨkeꞌ “Kuꞌmaayaba marimaꞌnaabɨma!” dazai nabaai “Aꞌmwe yuyara nɨmɨre yɨwɨnevɨ yawɨrangabɨka!” dazai kɨrɨꞌ sara mi. Kwadɨka waryaanyara, yɨ kumɨre kayaaꞌnanyangɨna Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌna dɨragɨnna yawɨbwaryaꞌnera kayaaka dɨlamwivalyaꞌneraavɨna yarai maramyɨ yada saamɨnyagaaꞌ yemwaaina. Sareꞌ yagaainakeigɨ daa! \v 23 Nabaai kwadɨka tewaanyara, Gotɨyai “Nɨmɨre byaanna dɨragɨnyaꞌ naangaangeꞌ nɨmɨrera yawɨrangabɨka!” daka sara wiemwaaina. Byaanna dɨragɨnya saꞌ kwadɨka Gotɨyai tewaanya kaleꞌna wɨgaimwangeina sɨnnawɨ nemɨnyɨ mena yovɨrawakakeinaavɨ nejaayaꞌnesɨ. \v 24 Yɨ nemɨnyɨ jaka nejɨvwaramaarakeine. Yune Juya yɨta savaakɨnanna mɨꞌ. Aawa. Ajɨmya yuyangɨya kwaraavɨjɨ jaka nejɨvwaramaarakeine. Sareꞌ yagaainakeigɨ daa! \v 25 Wozayare pɨkarya kɨrɨvɨ ajɨmya yuyangɨyaraavɨna dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Aꞌmwe nɨmɨrera mamwaalyɨgasaraavɨna \q1 “Nɨmɨrera,” sahwaraavɨna dɨdeinyɨra. \q1 Yɨsavaakɨna tewaanya manyɨvuꞌnyɨwakevaakɨna \q1 “Tewaanya nyɨvuꞌnɨwakevaaꞌgɨnyɨ,” dɨdeinyɨra. \q1 \v 26 “ Nɨmɨreihi mɨꞌ,” wɨdeva sahɨbeva \q1 “Gotɨyainyɨ gaalyabwi kɨnɨnnakeinyɨre nyɨbwaalɨvaangeihɨlyɨ,” \q1 Kumɨnyɨna yangeꞌna sara dɨdeinyɨra. \m Ajɨmya yuyangɨyaraavɨna sara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \p \v 27 Nabaai Aazaayai Yɨzɨrelɨyaraavɨna jaka dakeꞌ dara dɨnɨꞌ “Yɨzɨrelɨyarera kwalaalyara saalaalyavɨre siwekamɨlɨkabɨꞌ mwaaibɨzaꞌ kɨrɨꞌ aꞌmwe yɨvainojɨyara maalɨkejɨkɨyaraavɨ Gotɨyai padaihasamaaradelyɨ. \v 28 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Naangei aꞌmwe Kwaakevakɨyaraavɨna yagaalyaꞌ yarai yesɨmavojɨ gamɨre yawɨbwasaꞌna yuneba yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ yadelyɨra.” \v 29 Nabaai sɨnnawɨ Aazaayai dahɨrɨvɨna dakeꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Naangei Dɨragɨnaangei mivainyɨ neyajɨ kwajɨ \q1 Nemɨnyɨne yɨsiwia pwaraavɨ maneyɨvainyajɨ kwajɨ \q1 Sothomɨ mwaalyarabɨsaina kayaaka kaneyɨgaladɨka! \q1 Gomora mwaalyarabɨsaina yune kabalaadɨka!” \s1 Yɨzɨrelɨyara Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyesaꞌnesɨ. \p \v 30 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ be yagaala daathevaka? Nemɨ dara daana! Ajɨmya yuyangɨyara “Gotɨyai nemɨnyɨna ‘Yɨdaꞌmaraangerera,’ dana!” majaꞌnera yagɨyagɨ wawɨnya myadɨvɨsara yɨ, Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨ,” mena wɨdɨvanɨkere. Yɨ dazaꞌ yɨdata sabwi Naangerɨ lɨmwangeꞌnebulyɨ. \v 31 Nabaai Gotɨyai dahɨlakyaakera Yɨzɨrelɨyara yɨdaꞌmaraangebwi maaryaꞌnevɨ Kɨwɨnyavɨ yagɨyagɨ wawɨnya yadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ Kɨwɨnyavɨyaburɨ yunebanna yɨꞌmaꞌdɨvɨꞌ mɨꞌ. \v 32 Sareꞌ berɨvɨnaka? Yɨdaꞌmaraanga sabwi maaryaꞌnevɨna Naangerɨ malɨmwagi kyɨpɨdɨkeꞌnanyɨ. Sara mi. Aawa. “Wawɨnya kwalaalya sara yadaanyaꞌna maraadeinera,” kwaasɨ yawɨꞌdɨvɨsaꞌnanyɨ. Sɨlaanga sɨvɨlyangɨ mudaꞌdei kumɨre sɨvɨlyangɨ mudaꞌdaasɨ yɨ kumɨ kayaaka yaꞌnera walaꞌdɨvɨkɨ. \v 33 Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Yɨthaa! Saayonɨ Sɨlaangei wakɨwelyɨ. \q1 Aꞌmweraavɨre sɨvɨlyarɨ mudavayɨdɨhwakɨꞌnaryaꞌnei wakɨwelyɨ. \q1 Sɨlaanga walamudavamaaryaꞌnerɨ nɨmɨ wakɨwelyɨ. \q1 Nabaai sahwarɨ lɨmwagozɨya dahwai \q1 Savɨna sɨmunyavɨ jɨkurɨtɨnna yannei mɨꞌ. \q1 Savɨna wagɨla wɨvwaꞌnadei mɨꞌ. \c 10 \p \v 1 Nyaꞌmweihi, nɨmɨre sɨmunyaꞌ tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨkeꞌ, Gotɨyarɨ wɨdadɨnyaꞌ yɨ daresɨ. Gotɨyaigɨ Yɨzɨrelɨyara lɨmwabɨzaꞌ dɨvadaihasamaaka! \v 2 Malɨmwagivanɨgata sareꞌ dareꞌnesɨ. Kumɨnyɨna dara jalɨkurakɨvanɨge. “Gotɨyarɨ yɨlaaya yaana! Sareꞌna Gotɨyare saburɨ yaamɨjɨ dɨragɨnna mɨdɨnaana!” dadɨvɨsarera. Kɨrɨꞌ sare kɨrɨvɨ kumɨ sɨmunya yawɨta maayara yɨvanɨgaꞌ. \v 3 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai yɨvanɨka sabwi “Yɨdaꞌmaraangerera,” nejaꞌnevɨ navɨꞌnavɨka yadɨvɨꞌ kunnya yɨdaꞌmaraanga saburana kwaasɨyaꞌbɨꞌ yɨvanɨgaꞌ. Yadɨvɨꞌ Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨra,” wɨdannevɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnadɨvɨtara mɨꞌ. \v 4 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨwɨnyaꞌ yɨdaꞌmaraangeburɨneꞌ Kɨraazɨtɨyarɨna mena yɨwɨnɨkesɨ. Yɨ aꞌmwe yuyara Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaꞌna sahwaraavɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” wɨdathelyɨ. \p \v 5 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Ne Mozɨzai Kɨwɨnyaꞌ mɨdɨnyaꞌneꞌ “Yɨdaꞌmaraangerera,” jaꞌnevɨna dara yɨdavakesɨ. Aꞌmwei yuya dathavura yajai nabaai gaalyabwi maaradelyɨra. \v 6 Sareꞌ kɨrɨꞌ aꞌmwera yuya myadɨvɨsaꞌna aꞌmwei Naangerɨ lɨmwada dazarɨna Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangelyɨra,” dathelyɨ. Sasare sabwina dara dɨnɨꞌ “Gɨnnya sɨmunyavɨna dara madɨnna! ‘Sɨgunyavɨna aai yɨlaawadevaka?’ Yagaala saꞌ daresɨ. Kɨnaraazɨtɨyarɨ makwalaabyaꞌnesɨ. \v 7 Nabaai pɨrɨꞌ dara madɨnna! ‘Kewewɨnɨ bainɨkeraavɨrebanna aai walaawadevaka?’ Yagaala saꞌ daresɨ. Kɨraazɨtnnaɨyarɨ bainɨkeraayawɨ ayɨna makɨlaabyaꞌnesɨ. \v 8 Sareꞌ madɨnna! Aawa. Dareꞌ midaaka! Yagaalyaꞌ gɨmɨnyaba gidɨkuta nebulyaꞌ warɨꞌ. Gɨmɨre maangikɨ wɨlaraka gɨmɨre sɨmunyavɨ wɨlarɨkesɨ.” Yɨ yagaala dazaꞌ nemɨ wɨdadaanyaꞌ Naangerɨ lɨmwangebwine yagaalyasɨ. \v 9 Gɨmɨre maangisɨ kuꞌmaayaba “Jizaazai sai Naangelyɨ,” jalɨkurakya yɨjaꞌnajɨ nabaai gɨmɨre sɨmunyavɨ dara lɨmwadɨzaꞌnajɨ “Gotɨyai sahwarɨ bainɨkeraayawɨ ayɨna yɨdɨkaavakelyɨ,” Gotɨyai gɨvadaihasamaaradeigɨnyɨ. \v 10 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gazaizai gannya sɨmunyasɨ kalɨmwagozɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeigɨ nɨmɨreigɨnyɨ gɨmwaaihɨwa,” wɨdathelyɨ. Yɨ gannya maangisɨ kajalɨkurakojɨ Gotɨyai wɨvadaihasamaaradelyɨ. \v 11 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyaꞌ dɨnɨꞌ “Gazaizai sahwarɨ lɨmwagozɨya dahwai yɨ savɨna sɨmunyavɨ jɨkurɨtɨnna yannei mɨꞌ.” \v 12 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sarevɨ padaihasamaataꞌnebwi Juya kwaraavɨne pɨbwi mwariꞌ. Sarevɨ Anga Pimagɨnya (Gɨrikɨya) kwaraavɨne pɨbwi mwariꞌ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yuyaraavɨre Naangei gave pwainanyai mwaalɨkei gamɨnyɨ jaka wɨdɨpɨja yuyaraavɨ tewaanaanga wiadelyɨ. \v 13 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkesɨ. Gazaizai Naangerɨ jaka wɨdazai yɨ sahwarɨ wɨvadaihasamaaradelyɨ. \p \v 14 Sarevɨdaaꞌnyɨ sahwarɨ malɨmwagyesarɨ jakeꞌ gaꞌdara wɨdɨpɨneraavaka? Nabaai gamɨnyɨna kadɨka muꞌnyesarɨ gaꞌdara lɨmwabɨneraavaka? Nabaai pwai yagaala saꞌ wɨdaawadei maayara gaꞌdara wɨꞌnamaapɨneraavaka? \v 15 Nabaai Gotɨyai aꞌmwe yagaala wɨjaꞌneraavɨ mamaryasaabya yajaꞌ gaꞌdara wɨdaawɨpɨneraavaka? Wɨdaawadɨvɨsaraavɨna dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. Aꞌmwera yagaala tewaanyaꞌ makabɨvanɨgasaraavɨre sɨvɨla tewaanya nawɨꞌnyaraave! \v 16 Sareꞌ kɨrɨꞌ Juyara yagaala tewaanya saꞌ kadɨka wɨꞌneta kwalaalyara mɨdɨnetaꞌ mɨꞌ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aazaayai dara dakesɨ. Naangeigɨ, newɨꞌnɨvanɨgata davɨ aai lɨmwamanɨka! \v 17 Sarevɨ “Yagaala tewaanyaꞌ wɨꞌnadɨvɨsavɨdaaꞌnyɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨvɨkɨ. Nabaai Kɨraazɨtɨyare yagaalyaꞌ wɨdadɨvɨsavɨ kadɨka wɨꞌnadɨvɨkɨ.” \p \v 18 Sareꞌ kɨrɨꞌ dara dɨwa. Sahwara yagaala tewaanya daꞌ kadɨka muꞌnyɨjɨhyeva! Kɨrɨꞌ dareꞌ warɨkesɨ. Mena wɨꞌnesare. Nabaai Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Kwaaka yuyawɨnna kumɨre yagaaikunyaꞌ mena wɨdaawakesɨ. \q1 Anga yuyawɨ yunebanna kumɨre yagaalyaꞌ wɨdaawakesɨ. \m \v 19 Pɨgasaai dara dɨwa. Yɨzɨrelɨyara yagaala tewaanya daꞌ myawɨranganyetara daaka! Aayagaaꞌ wɨrɨvɨkɨryaꞌnei Mozɨzare yagaala Gotɨyarɨna dara dɨnɨꞌ \q1 “Anga naanga pimagɨnyara mamwaalyɨgasaraavɨ yaꞌmujɨ \q1 Sarɨmɨ sahwaraavɨna tɨmakɨrɨkɨrya jideihɨlyɨ. \q1 Sɨmagɨnyara sɨmunya maayavaakɨyaraavɨ yaꞌmujɨ \q1 Sahwaraavɨna sɨnna tɨkesɨyaihɨrɨ yɨhɨmwaaihɨdeinyɨ.” \m \v 20 Nabaai Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadei Aazaayai yagaala jalɨkurakyaꞌna lɨka yakai mɨꞌ. Sai Gotɨyarɨneba dara dakelyɨ \q1 “Aꞌmwera nɨmɨnyɨna bɨrɨbɨrya manyadɨvɨtara \q1 Sahwara nɨmɨnyɨ mena nyɨbɨramaꞌmwaasare. \q1 Aꞌmwera nɨmɨnyɨ yɨdaanganya manyadɨvɨtara \q1 Sahwaraavɨ nɨmɨ kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabɨweinyɨ.” \m \v 21 Kɨrɨꞌ Yɨzɨrelɨya sahwaraavɨna Gotɨyarɨneba dara dakelyɨ “Yuna saamɨnya naangegaaꞌ nɨmɨ aꞌmwe sahwaraavɨ jaka wɨdadaazɨ nɨmɨre yagaalyaꞌ galazekɨvaidɨvɨꞌ yɨ yagaala kayaaꞌnanya jaꞌnanyɨdadɨvɨsara nɨmɨnyawɨnna mabyɨwaasare.” \c 11 \s1 Yɨzɨrelɨya pimagɨnya maalɨka pɨvaakɨyaraavɨnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ dara dɨvanɨge. Gotɨyai gannyaraavɨ gewɨ mena marakakei dɨngaka! Arɨkewɨnyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nɨmɨ kwainyɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨnyainyɨ aꞌmwe Yɨzɨrelɨyainyɨra. Nɨmɨ Evɨraamɨmɨre yɨsiwiainyɨ avaaitawejɨꞌnyɨ. Bejaminɨmɨre yɨsavaaꞌnyɨ. \v 2 Gotɨyai sɨnnawɨ aꞌmwe sahwaraavɨ mena yawɨranganakeraavɨ gewɨ mena marakakera mɨꞌ. Yagaala Yɨlaajareꞌ Gotɨyare bukuyavɨ dɨnɨkeꞌ sarɨmɨ myawɨryadɨvɨꞌ daa! Yɨlaajai Gotɨyarɨ Yɨzɨrelɨya sahwaraavɨna kotɨya jaꞌneraavɨ wɨdakelyɨ. Dara dɨnɨꞌ \v 3 “Naangeigɨ, pɨropetɨya gɨmɨnyɨ guꞌneva wɨjɨwaakadɨvɨsaraavɨ sahwara mena tamakeꞌ. Gɨmɨre kwaraanya kayaaꞌnanyanna bulɨmakaawoyaraavɨ dɨka nasɨꞌnyaꞌnengɨ kayaaka mena lɨkayɨgalasɨꞌneꞌ. Sarevɨ gɨmɨreinyɨ gaveinyɨ kuna mwaaihe. Nabaai nɨmɨnyɨna ‘Tamakaana!’ dadɨvɨꞌ bɨrɨbɨryaꞌ kuna yɨvanɨgaꞌ.” \v 4 Sara wɨdaka kɨrɨꞌ Gotɨyai be yagaala jaꞌnawɨdakavaka! Sai dara daꞌ “Nɨmɨ nɨnnyara pwarana pwarana aꞌmwe sevenɨ taawɨzanɨyaraavɨ (7,000) yɨvaineinyɨ nyɨlɨmwadɨvɨsare. Sahwara gotɨya kwaasɨya Baaꞌaalɨyarɨ kwadaai gɨlɨna myeva mɨdɨdɨvɨtara mɨꞌ. Pwara kwalaalya kwalaalyara sara mi.” \v 5 Sarevɨdaaꞌnyɨ nabaai dahaakɨgaasɨ Juya yɨta pimagɨnya maalɨkevaaꞌ lɨmwadɨvɨꞌ mwaaihaꞌ. Sahwaraavɨ Gotɨyai gannya yanga gaimwangeburɨ dahɨlakakera mena yɨmaꞌnesare. \v 6 Gannya yanga gaimwangeburɨna Jizaazarɨ lɨmwangeburɨna sahwaraavɨ dahɨlakaꞌ. “Sahwara wawɨnya yadɨvɨsanna,” kunya myawɨryaka dahɨlakaꞌ. Yɨ kumɨ wawɨnya yadɨvɨꞌ yadaapi Gotɨyai sahwaraavɨ dahɨlakajɨ kwajɨ yɨ yanga gaimwangeꞌ wana yuna yanga gaimwanga nebulyaꞌ mimaꞌnyɨ kyadɨka! \p \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ nabaai nemɨ gara daazɨwo? Yɨzɨrelɨya kwalaalyara dɨragɨnna bɨrɨbɨrya yɨvanɨgata saꞌ, yɨ saꞌ mamaaryesasɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyai aꞌmwe pwaraavɨ dahɨlakaka sarera maaresasɨ. Yuya pwara Gotɨyai kumɨre sɨmunyavɨ tihɨralɨmwagarakere. \v 8 Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Gotɨyai kumɨre sɨmunyavɨ kɨrɨbɨbɨnya wakakelyɨ. \q1 Kumɨre tɨnnyarɨ myawɨranganyaꞌna wiakelyɨ. \q1 Kumɨre kadɨka muꞌnyaꞌna wiakelyɨ. \q1 Sɨnnawɨjɨ dahaasɨ avaaina mwaaihasare. \m \v 9 Yɨ Devitɨ kwalyɨ Gotɨyarɨ sahɨrɨꞌna dara wɨdakelyɨ \q1 “Kumɨre tɨka munne mwaꞌdainaanyaꞌbɨꞌ yɨmaꞌnana! \q1 Kumɨre tɨlɨnnyangɨ naanya saꞌ lɨvapana! \q1 Nabaai kumɨre sɨvɨlya dahe paakupɨka! \q1 Sareꞌ kumɨre kayaaꞌnanyaburɨ tɨvɨkɨta maapɨka! \q1 \v 10 Kumɨre tɨnnyarɨ jɨhɨnyaꞌ dɨvwaakya! \q1 Sahwara tɨnna mwanganyɨ yɨpɨka! \q1 Sahwaraavɨre buleꞌ lɨngwɨlaꞌnata yana! \q1 Yawɨta kwalaalya taangeꞌna winarana!” \s1 Gotɨyai ajɨmya yuyangɨyaraavɨ padaihasamaarakeꞌnesɨ. \p \v 11 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ dɨvanɨge. Gotɨyai “Sahwara yɨnahu walayɨdɨhwakɨꞌnaraawɨpɨka!” kadaꞌ mudavesara daaka! Kɨraazɨtɨyarɨ “Aala,” dɨvanɨgasara yunegaaꞌnannera daaka! Arɨkewɨnyɨ. Aawa. Sahwara tuta tewaanyavɨ kyagalyaꞌmaveꞌ yɨ dazahɨrɨvɨ Gotɨyai ajɨmya yuyangɨya pwaraavɨ padaihasamaaꞌmanɨkelyɨ. “Yɨzɨrelɨyara tewaanya davwi wangabɨka! Aꞌmwe ajɨmya yuyangɨyaraavɨna wabarɨnna yapɨjɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨka!” yawɨraka sara yaꞌ. \v 12 Sahwara tusaꞌ yagalyaꞌmaveta sahɨrɨvɨ Gotɨyai Kwaakevakɨya pwaraavɨ yuna kuna naanga naanga wɨgaimwadelyɨ. Yɨ Yɨzɨrelɨyara Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyeta sahɨrɨvɨ Gotɨyai ajɨmya yuyangɨyaraavɨ yuna kuna naanga naanga wɨgaimwadelyɨ. Sareꞌ naangesɨ. Yɨ sara yajai Yɨzɨrelɨya yuyabanyara Gotɨyaryawɨnna ayɨna kabapi Kɨraazɨtɨyare yuyara tewaanna nawɨꞌnyaanga mwaaibɨnere. Yɨ sareꞌ naanga wavɨlavadesɨ. \p \v 13 Aꞌmwe ajɨmya yuyangɨyarajɨyaihi, dahaaꞌ sarɨmɨnyɨ yɨhɨthɨvanɨge. Sarɨmɨ ajɨmya yuyangɨya pwaihɨrɨne wawɨnya yaꞌneinyɨ Apozelɨyainyɨ Gotɨyai nyɨmaryasaabakeinyɨ. Sarevɨ yadɨnya davɨne yayaꞌ munyaba makidɨ yɨvanɨge. \v 14 Wawɨnya dazavɨ nɨmɨre avaaikwaaꞌnakera Yɨzɨrelɨyaraavɨ dɨhaaꞌbwarɨdeꞌna sarɨmɨnyɨ wabarɨnna yamaaryaꞌnevɨna tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Sarevɨ Gotɨyalyɨ tewaanya yeꞌmwannamwaaihata savɨ Yɨzɨrelɨyaraavɨdaaꞌnya pwara Naangerɨ lɨmwabɨzara sahwaraavɨ padaihasamaaradeꞌna wawɨnya dazaꞌ munyaba makidɨnyainyɨ. \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai Yɨzɨrelɨyaraavɨ marasɨꞌnaka, yɨ dazavɨ sahwai aꞌmwe Kwaaka yuyawɨ pɨvakaavɨyaraavɨdaaꞌnyara gamɨjɨ avaaizɨmunyaꞌna yeꞌmwannayɨmaꞌneꞌ. Yɨ nabaai Gotɨyai Yɨzɨrelɨyaraavɨ ayahi maarajaꞌ yɨ dazaꞌ kwalaalyara baryara ayɨna dɨkaasaꞌbɨsaꞌ daaka! \p \v 16 Bɨretɨya naanga yavɨkaryeva gɨrɨkula maalɨkejɨꞌ Gotɨyarɨ wɨjaaveꞌ. Yɨ gɨrɨkula maalɨka sajɨꞌ Gotɨyarejɨꞌ warajazɨꞌ yɨ gɨrɨkula naanga kɨrɨsɨ Gotɨyaresɨ. Nabaai yɨsare pwipula sa Gotɨyare waraja yɨ yɨtaanya kɨnɨjɨ sa avaala Gotɨyarengɨ. (Yɨ sareꞌ daresɨ. Juyaraavɨre Ne sɨnnawɨnyara Gotɨyarera mwalyaasavɨ, yɨ sahwaraavɨna dɨvi kwɨyakwalaangera Gotɨyarera mwaaibɨnerera.) \v 17 Gotɨyai wawɨnyavɨya yɨta wolivɨyare yɨtaanya pɨnɨ Yɨzɨrelɨyarabɨsangɨ lɨvɨꞌmwagaka yɨ marasɨꞌnaka gɨmɨnyɨ pɨvaakɨyaigɨnyɨ yɨꞌdaryawɨnya wolivɨya yɨtaanyaꞌgɨnyɨ gɨmaaraka yɨtaanya pɨnɨngɨ tɨnnyawɨ gɨmɨnyɨ kagyeꞌmwagakaꞌ dahaaꞌ gɨmɨ tewaanya mwaaihɨ. Sarevɨ wolivɨya mɨnaryaꞌ wolivɨyare yɨpwipulyavɨreꞌ maaꞌmanɨgɨ. \v 18 Sarevɨ yɨtaanya nebulyaꞌnanyangɨna gɨmɨre yayaꞌ munyaba mamakɨlyadɨ bɨraiyagaala madangadɨnna! Yɨ gɨmɨ bɨrala dangadɨzaꞌ nayaa padaꞌgalayawɨꞌna ja! Gɨmɨ yɨpwipulyavɨ mɨnaryaꞌ wɨjaavadɨnyaꞌ mɨꞌ. Aawa. Pwipula sahɨrɨꞌ gɨmɨnyɨ gɨzaavadeigɨnyɨ. \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ gɨmɨ dara dɨthatheꞌ “Yɨtaanya daza Gotɨyai lɨvɨꞌmwagakengɨ. Nabaai sahwai ‘Kumɨreba pɨvaakɨyarɨ yeꞌmwagakɨma!’ daka nɨmɨnyɨna lɨvɨꞌmwagaꞌ.” \v 20 Yo, nawɨꞌnyasɨ. Sare kɨrɨvɨ Yɨzɨrelɨya sahwara Naangerɨ lɨmwadɨvɨtara mɨꞌ. Yɨ da sahɨrɨsavɨ mena lɨvɨꞌmwagasɨꞌnadengɨ. Yɨ gɨmɨ Naangerɨ lɨmwadɨnyaꞌna sareꞌna nayaa daaꞌmanɨgɨnyaigɨnyɨ. Sare kɨrɨvɨ mala nayaa jɨwannana! Gɨmɨ pihadɨka minna! Aawa. Gɨmɨ lɨka nayaa jɨ! \v 21 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai yɨtaanya nebulyaꞌnanya kunnya kaavɨlyavɨ mɨwɨꞌnɨkengɨ yɨvainyɨna yakai mɨꞌ. Yɨ sasare sahɨbaaibɨꞌ gɨmɨ kwaigɨnyɨjɨ yɨvainadei mɨꞌ. \v 22 Yɨthaa! Sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyai tewaanna bwiwanga gyazavɨjɨ gamɨre sɨnna tɨka saburɨjɨ nayaa dɨvadaꞌgalangana! Pwaraavɨneꞌ daresɨ. Gamɨrebwi mena yagalyaꞌmavesaraavɨ sahwai sɨnna tɨka wɨdaꞌdelyɨ. Gɨmɨnyɨneꞌ daresɨ. Gɨmɨ gamɨre tewaanna bwiwanna gyazavɨ kuna mwaaidɨzaigɨ, Gotɨyai tewaanna gɨvwiwamanɨꞌ. Gamɨre tewaanna bwiwanga gyazavɨ mamwaalyɨ yɨjaꞌ gɨmɨ kwaigɨnyɨjɨ gɨthawaasadelyɨ. \v 23 Nabaai yɨtaanya sɨnnawɨnya pɨnɨ daza, yɨ kumɨ malɨmwagyaburɨ kuna mamwaalyɨ yɨpɨjaꞌ yɨ Gotɨyai wawɨnyavɨya yɨsavɨ ayɨna maryeꞌmwagathengɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai dɨragɨnnakei sahwaraavɨ yɨnɨga wiꞌna ayɨna maryeꞌmwagannelyɨ. \v 24 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ kwaigɨ yɨꞌdaryawɨnyare wolivɨya yɨtaanyaigɨ mwaalagɨnyaigɨnyɨ. Yɨ Gotɨyai gɨthawaasaka wawɨnyavɨya wolivɨya nawɨꞌnyɨkɨ gɨmaryeꞌmwagaꞌ. Yɨta sɨꞌ yune gɨmɨriꞌna mɨꞌ. Sareꞌ nebulyaꞌnanyaꞌ warɨkeꞌ yɨ nabaai pɨbwi naanga nebulyaꞌnanyaꞌ waradesɨ. Wolivɨya nawɨꞌnyɨkɨre yɨtaanya daza ayɨna maarɨna yajai kunnya yɨta sɨkɨ ayɨna maryeꞌmwagakannelyɨ. \s1 Yɨzɨrelɨya yuyaraavɨ padaihasamaaradeꞌnesɨ. \p \v 25 Nyaꞌmweihi ajɨmya pɨnɨngɨyaihi, sareꞌ dareꞌnesɨ. “Gotɨyai nebulyaꞌ yoimavajalɨkurakya davɨ sarɨmɨ sɨmumaayaihi kuna mamwaaibɨnera!” yawɨrena yɨhɨthɨvanɨge. Sarɨmɨnyɨna yawɨꞌnadɨvɨꞌ dara nadɨpɨka! “Nemɨ sɨmunya kɨnɨnnakeinera. Juyara sɨmumaayarera.” Gotɨyai nebulyaꞌ yoimavajalɨkurakya dazaꞌ yɨ daresɨ. Yɨzɨrelɨyaraavɨ yunegaaꞌ sɨmunyaꞌ tihɨralɨmwagata yadera mɨꞌ. Yunegaaꞌ “Naangerɨ malɨmwagaanna!” dɨpɨꞌdera mɨꞌ. Yɨ aꞌmwe ajɨmya yuyangɨyara Naangeryawɨnna mena wɨlaabapɨjɨ wɨlaabɨpɨjara yuyaraavɨ Gotɨyai yawɨrakera kalɨmwagapɨjɨ \v 26 yɨ sare saburɨ dazagaaꞌ Gotɨyai Yɨzɨrelɨya yuyaraavɨ padaihasamaaradere. Gotɨyare bukuyaꞌ dɨnɨkabaaibɨꞌ \q1 “Saayonɨ Yɨzɨrelɨyaraavɨdaaꞌnyai \q1 Padaihasamaaꞌdei walaabathelyɨ. \q1 Sahwai Jaikopɨmɨreraavɨ galazekɨvalyabwi marasɨꞌnadelyɨ. \q1 \v 27 Sara kyojɨ nayaa Gotɨyainyɨ yɨdeinyɨ. \q1 Sahwaraavɨ yagaala wɨlɨmwagarɨkebwi yeꞌmwannawɨdɨdeinyɨ. \q1 Kumɨre kayaaꞌnanya marasɨꞌnaꞌmujɨ yɨdeinyɨ.” \m Sara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \v 28 Yagaala tewaanyaꞌ bule wɨjaavanɨgasavɨna sahwaraavɨna Gotɨyai yawɨꞌna “Nɨmɨre yɨkamaangera mwaaihaꞌ.” Sareꞌ sarɨmɨnyɨ mena yɨhɨgaimwagakeꞌnanyɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyai dahɨlakakevɨna sɨnnawɨnya kwɨyakwalaangeraavɨna yawɨrakeꞌna Gotɨyarɨ sahwaraavɨna kale wivanɨkerera. \v 29 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai gamɨre wɨgaimwanga yanga wɨjaayangɨnajɨ gamɨre jaka wɨjɨvwaramaasavɨnajɨ sɨmunya mudɨkebwi yawɨramaaradei mɨꞌ. \v 30 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ sarɨmɨ Gotɨyarɨ galazekɨvaleva nabaai dahaaꞌ Yɨzɨrelɨyara galazekɨvaimanɨgasavɨ sarɨmɨ kaleꞌna gaimwanga tewaanyaꞌ maꞌmwaatabaaibɨꞌ \v 31 sarɨmɨ kaleꞌna gaimwanga tewaanyaꞌ maaꞌmanɨgasavɨ nabaai dahaaꞌ kumɨ kaleꞌna gaimwanga tewaanyaꞌ maaryaꞌnera sahwarajɨ mena galazekɨvalesare. \v 32 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Galazekɨvala saburɨ kalavuzaꞌ Gotɨyai aꞌmwe yuyaraavɨ Juyarajɨ ajɨmya yuyangɨyarajɨ saraavɨ yɨrakere. Gamɨre kaleꞌna gaimwanga tewaanyaꞌ wɨjaayaꞌne yuya kwaraavɨ sara yakere. \s1 Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlaadeꞌnesɨ. \p \v 33 Ai! Gotɨyai yuyaraavɨ yangeꞌna wiadele! Gotɨyai sɨmunya naangaanga kɨnɨnnakele! Yuyangɨne yunebanna yawɨrakadele! Yɨ saalaalyavɨ kewewɨnɨ yɨnɨgwalaawɨkebɨsalyɨ. Gamɨ yawɨbwasaburɨ kaavɨlyaꞌ aꞌmweina mabɨramaari yaanneine. Gamɨre ya saburaavɨ kaavɨlyaꞌ myawɨranganyɨ yaanneine. Wana yuna aawa nebulyasɨ. \v 34 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Naangere sɨmunyavɨ aaihwai yawɨramaaꞌnɨkelaka! \q1 Sahwarɨ sɨmunyaꞌ aaihwai wɨjaavadelaka!” \q1 \v 35 “Aꞌmwerɨ gɨlyɨvɨsa ayahi wɨrɨvɨkɨryaꞌnenna \q1 Gotɨyarɨ gɨlyɨvɨta yuyangɨne gyakwarɨna \q1 Gotɨyarɨ gɨlyɨvɨsa aaihwaidaasɨ wɨjaavakalaka!” \m \v 36 Aawa. Sai yuyangɨneꞌna aaya kaavɨlyalyɨ. Yɨ sahwai yuyangɨ wakyaakengɨ. Gamɨre dɨragɨnyavɨ yuya yɨnɨkengɨ. Gamɨnyɨ yɨlaaya yaꞌne yuya yɨmaꞌnakengɨ. Nemɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ gamɨnne yayaꞌ munyaba naanga nayaa makɨlaana! “Byaannakeigɨ!” wɨdaana! Naanga sahɨrɨsɨra. \c 12 \s1 Nemɨre kɨlaakejɨꞌ Gotɨyarɨ nayaa wɨjaayaꞌnesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi, yuya sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyare kale naangeꞌna yawɨꞌdɨvɨsavɨ kavena dɨragɨnna nayaa dara yɨhɨthɨvanɨge. Juyara Gotɨyarɨna sipɨzipɨyaraavɨ tamiraꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ gaalyajɨꞌ Gotɨyarɨ nayaa duzaavɨnyɨla! Yɨ sarɨmɨ saihi Gotɨyarɨneihi sahwarɨ yɨlaaya yaꞌneihi tewaanna duzaavɨnyɨla! Yɨ sarɨmɨ sara wɨjaavɨdɨvɨsavɨ Gotɨyarɨna yɨlaaya nebulyaꞌnanyaꞌ nayaa jideihɨlyɨ. \v 2 Yɨ dahaasara sara yaꞌne kumɨrebwi sarɨmɨre sɨmunyavɨ nayɨhwɨlakɨpɨdɨka! Aawa. Gotɨyai sarɨmɨre sɨmunyangɨ mudɨke yɨhwakajavɨ yɨ sarɨmɨre kɨbwi mudɨkebwi yɨhyɨmaꞌnadeꞌnanyɨ. Yɨ sarevɨ Gotɨyai sɨmunyaꞌ yawɨꞌdevwi yɨnɨga nebulyaꞌna yawɨramaapɨneihɨlyɨ. Yɨ Gotɨyarɨne tewaanya nawɨꞌnyabulyɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya wigalyaꞌne sabulyɨ Gotɨyai nemɨ yaꞌne yawɨꞌde tewaanya naanga yune nebulyaꞌnanyabulyɨ jawɨranganyideihɨlyɨ. \p \v 3 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai nɨmɨnyɨ yanga gaimwanga nyɨjaavakeburɨ, sarɨmɨjɨya gazaigɨzaigɨnyɨ dara gɨthɨma! Gɨmɨ saigɨnyɨna nayaa yawɨꞌdɨzaꞌ yɨ sara jawɨka! Yɨ gɨmɨ kwaasɨ dara nyawɨꞌdɨꞌ! “Nɨmɨ sainyɨ naanga nebulyaꞌnanyainyɨ.” Aawa. Gɨmɨ Naangerɨ lɨmwagahɨnyaꞌna Gotɨyare wawɨnyangɨne dɨragɨnyaꞌ sara gɨzaavakabaaibɨꞌ yune sabanna gɨmɨ saigɨnyɨna nayaa sara dɨvadaꞌgalayawɨka! \v 4 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨre kɨlaakejɨkɨya kwalaalya warɨkejɨkɨra. Sare kɨrɨvɨ yuya sa wawɨnyaꞌ avaaina mivanɨꞌ. \v 5 Sasarebaaibɨꞌ nemɨ aꞌmwe kwalaalyaina Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaidaanyaina gaimwannyaꞌneina gamɨre kɨlaaka pɨjɨkɨyainera. Kɨlaakejɨkɨya gazaizai kɨlaakejɨkɨya pwaraavɨnelyɨ. \v 6 Sareina nemɨnyɨ Gotɨyai yanga gaimwanga sabwi nejaavakevɨna gamɨre yanga sɨhumale dala pɨnɨnna dala pɨnɨnnanya kɨnɨnnakeinera. Nemɨnyɨdaaꞌnya gazaizai gamɨre yanga sɨhumaleꞌ pwaraavɨna yana! Sarevɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnanejɨwaakadɨvɨsaraavɨne sɨhumaleꞌ aꞌmwe pwarɨ wɨjaavada yɨ Naangerɨ lɨmwadevɨne yune sabanna sara wɨdana! \v 7 Nabaai pwai kwɨyaꞌmweraavɨ wɨdaayaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ nayaa sara wɨdaayana! Nabaai pwai wɨjɨwaakyaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ nayaa sara wɨjɨwaakana! \v 8 Nabaai Kɨraazɨtɨyareraavɨre kunya yawɨsangɨ maradɨhaaꞌbwaryaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ nayaa sara maradɨhaaꞌbwarana! Gyaꞌmwerɨ gɨlyɨvɨsa wɨjaayaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ yangeꞌna nayaa wɨjaavana! Wawɨnya pɨrɨvɨ maremwaalyaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ yɨnɨga sara yana! Taangesɨya pwaraavɨna wɨgaimwanga kale yaꞌne sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei yɨ yɨlaaya yada sara yana! \s1 Pwaraavɨna tewaanya wɨvuꞌnadevwinesɨ. \p \v 9 Yɨ yuyangɨ yaꞌne gɨmɨ pwaraavɨna kale kwaasɨ gyadeigɨ mɨꞌ. Kale naanga nebulyaꞌna gyana! Nabaai kayaaꞌnanya saburɨna sɨmɨlɨka gulana! Tewaanyabwi nayaa nebulyaꞌna dɨlɨmwagaka! \v 10 Gazaigɨzaigɨ jaꞌmwe pwaina pwainanyaraavɨna gathaakaangei gahwaalaangeraavɨna kale wiajavaaibɨꞌ kale tewaanya gyana! Gɨmɨdaaꞌnyɨ gazarɨzarɨne yayaꞌ munyaba nayaa dɨmakɨla! \v 11 Naangere wawɨnyaꞌ yaꞌna maaꞌna maginanna! Aawa. Yuyagaaꞌ dɨragɨnna nayaa ja! Gotɨyare Kuryai gɨmɨre kuryarɨ kagithɨkaavojɨ dɨꞌnakeigɨ gɨmɨre sɨmunyasɨ ja! \v 12 Naangerɨ lɨmwadɨ sahwarɨna yemwaaimanɨgɨnyavɨ, yɨ yɨlaaya nayaa jɨ! Gɨmɨnyɨ taanginya pɨrɨꞌ kagimaꞌnojɨ yɨ savɨ dɨragɨnna dɨthaaka! Yuyagaaꞌ Gotɨyarɨ nayaa jɨthaangana! \v 13 Gotɨyare aꞌmwe pwara gɨlyɨvɨsanna kugainojɨ yɨ gɨmɨ nayaa yeꞌmwannawɨjaavɨna jɨ! Aꞌmwe anga pɨwɨnyara gɨmɨnyabanna kabiꞌmavapɨri yɨ sahwaraavɨ nayaa padaꞌgalamaremwaaina jɨ! \p \v 14 Gɨmɨnyɨ aꞌmwera kayaaꞌna kagyapi Gotɨyai sahwaraavɨ tewaanna wiadeꞌna sahwarɨ nayaa duthana! Sahwaraavɨ kayaaka yɨgalyaꞌnenna mudɨnna! Aawa. Sahwaraavɨ nawɨꞌnya wiadeꞌna Gotɨyarɨ nayaa duthana! \v 15 Aꞌmwera yɨlaaya yadaapi gɨmɨ sahwaraavɨjɨ yɨlaaya nayaa jeꞌmwannayɨ! Sahwara kɨnna kadapɨjɨ nabaai sahwarajɨ kɨnna nayaa jeꞌmwannadana! \v 16 Pwaigɨ jaꞌmwe pwarɨna pwaigɨ jaꞌmwe pwarɨna avaaizɨmunya jawɨꞌnyɨla! Gɨmɨ saigɨnyɨneꞌna yawɨꞌnadɨnyabaaibɨꞌ jawɨka! Gɨmɨ “Naangeinyɨ aꞌmwe naanga gaverajɨ mwaalɨma!” kunya myawɨꞌdɨnna! Aawa. Aꞌmwe yaasɨwakerajɨ nayaa jeꞌmwannayamarya! Gɨmɨ gɨmɨnyɨneꞌna nadɨthɨka! “Nɨmɨ sainyɨ sɨmunyaꞌ kɨnɨnnakeinyɨra.” \v 17 Gɨmɨnyɨ aꞌmwe gazaizai kayaaꞌnanya kagyozɨ yɨ sahwarɨ kayaaꞌnanya mɨnya maarya nyɨdɨꞌ! “Aꞌmwe yuyaraavɨre tɨnnyaryaba nayaa nawɨꞌnyabwina yɨma!” dadɨ jɨ! \v 18 Gɨmɨ saigɨ malyabwina sɨmunya myawɨꞌdɨnna! Nabaai gɨmɨnyɨne tusaꞌ yɨdori yɨ gɨmɨ yuya aꞌmwerajɨ avaaimunyɨꞌna yadɨ nayaa padaꞌgalayeꞌmwannemwaaina jɨ! \v 19 Nyaꞌmwe nebulyaꞌnanyaigɨ aꞌmwei kayaaꞌna givanɨke ayahi tɨvɨkɨta nyɨdɨꞌ! Aawa. Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌ sahwarɨ yadaawori gɨmɨ kave baihanaꞌna jɨ! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyavɨ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. “Kayaaꞌnanyaburɨ ayahi dɨlarɨvɨkɨta sabwi yɨ saꞌ wawɨnyaꞌ nɨmɨresɨra. Nɨmɨ sainyɨ sahwaraavɨ kayaaꞌnanyaꞌ tɨvɨkɨrɨdeinyɨ,” Naangei sara dɨvanɨꞌ. \v 20 Tɨvɨkɨta minna! Aawa. Gɨmɨre yɨkamaangei mɨjɨka yajai, yɨ sarɨ wapaaya nayaa duzaama! Gamɨre kulalyaꞌ yaalɨka wihɨrajai yɨ sarɨ aalyaꞌ nayaa duzaama! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ sara yɨjaꞌ yɨ gamɨre yade sabwina wagɨla nebulyaꞌna duzaadelyɨ. \v 21 Gɨmɨ tɨvɨkɨryaꞌneigɨ gɨmɨre kayaaꞌnanya sabwi mwanganakɨnna! Kayaaꞌnanyabwi gɨmɨnyɨ nagwavɨlavadɨꞌ! Aawa. Gɨmɨ tewaanyabwina nayaa padaꞌgalayadɨ yɨ kayaaꞌnanyabwi dɨthathɨwadeigɨnyɨ. \c 13 \s1 Nemɨ gaꞌmaanɨyaraavɨ kwaakewɨ nayaa wɨlaꞌnaraadeꞌnesɨ. \p \v 1 Gazaizai gaꞌmaanɨyaraavɨ kwaakewɨ nayaa wɨlaꞌnarana! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gaꞌmaanɨyai saba sana yaasɨwaꞌ yɨmaꞌnyɨna yɨkai mɨꞌ. Aawa. Yuya wawɨnya gaꞌmaanɨyare sa Gotɨyare sɨmunyavɨ yɨmaꞌnadengɨ. Nabaai yuya gaꞌmaanɨyara mwaaihata sahwaraavɨ Gotɨyai gamɨ sai wɨmwaaihakera sarera mwaaihaꞌ. \v 2 Sarevɨ yɨ aꞌmwe gaꞌmaanɨyare yagaalyaꞌ galazekɨvalajai, sai Gotɨyare kɨbulyɨ galazekɨvaimwaꞌ. Yɨ aꞌmwera dazavɨ galazekɨvaibɨzara kumɨre yɨpɨja saburɨ tɨvɨkɨta kayaaꞌnanya maapɨꞌdere. \v 3 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe nawɨꞌnyabwi yadaapiyaraavɨ gaꞌmaanɨyara lɨka yɨrɨꞌgalyaꞌnera mamwaalyɨgaꞌ. Aawa. Aꞌmwera kayaaꞌna yadaapiyaraavɨ lɨka yɨrɨꞌgalyaꞌnera mwaaihaꞌ. Gɨmɨ “Gaꞌmaanɨyarɨna lɨka myɨ yɨdeinyɨ,” jawɨꞌmanɨgɨ! Yɨ sarevɨ yune nayaa nawɨꞌnyabwina kyaꞌgɨzɨ yɨ gamɨ gɨmɨnne yayaꞌ munyaba gɨmakɨladelyɨ. \v 4 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨnyɨ tewaanyavɨ gɨhaimwagyaꞌnei Gotɨyare wɨdaayadei mwaalɨꞌ. Kɨrɨꞌ gɨmɨ kayaaꞌnanyabwi yɨjaꞌ yɨ lɨka nayaa jɨ! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gaꞌmaanɨya sahwai kwaariꞌmasɨramɨnyaꞌ tɨvɨkɨryaꞌneꞌ gazare lɨmwagɨkei mɨꞌ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nabaai sai aꞌmwe kayaaꞌna yaderɨ Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌne tɨvɨkɨryaꞌneꞌ wɨjaayaꞌnei Gotɨyare wɨdaayadei mwaalɨꞌ. \v 5 Sarevɨ sahwarɨ kwaakewɨ nayaa dɨmwaala! Gotɨyare sɨnna tɨkeꞌ tɨvɨkɨsaꞌna kwaakewɨ nayaa dɨmwaaide gaveꞌna mɨꞌ. Aawa. Gɨmɨre sɨmunyai padaihɨrakyai sara gɨthatheꞌna kwaakewɨ dɨmwaala! \v 6 Sahɨrɨvɨneꞌna taakɨzɨya kɨrɨsɨ dakya! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare wɨdaayadɨvɨsara yune wawɨnya dazavɨna dɨragɨnna maremwaaidɨvɨsaꞌna dakya! \v 7 Gɨmɨ aꞌmwe saraavɨna dala pɨnɨnna pɨnɨnna wɨjaavɨja kɨnɨnnakeigɨnyɨ. Sareigɨ sahwaraavɨna gɨmɨ nayaa duzaama! Aꞌmwe taakɨzɨya maaꞌderɨna yɨ sahwarɨna taakɨzɨyaꞌ nayaa duzaama! Taakɨzɨya pɨnɨngɨne maaꞌderɨna nayaa duzaama! Aꞌmwe pwarɨ “Gɨmɨ aꞌmwe naangeigɨnyɨ,” wɨdɨzaigɨ mwaalaꞌgɨzɨ yɨ “Aꞌmwe naangeigɨnyɨ,” nayaa duthana! Aꞌmwe pwarɨne yayaꞌ munyabanna makidɨzaigɨ mwaalaꞌgɨzɨ yɨ sahwarɨne yayaꞌ munyabanna nayaa dɨmakɨla! \s1 Aꞌmweraavɨna kale neyajaꞌnesɨ. \p \v 8 Aꞌmwe aane pwai kwarɨna gɨlyɨvɨta tɨvɨkɨryaꞌne aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ wɨjaavɨjaꞌ malɨmwagaꞌdɨnna! Wɨjaavɨjaꞌ tɨvɨkɨta gave dahɨrɨꞌna warɨbainagothesɨ. Yɨ daresɨ. Kɨraazɨtɨyare gazaizarɨna kale gyana! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwei aꞌmwe pwarɨna kale wiajai yɨ Gotɨyare Kɨwɨnyavɨ yunebanna nayaa mɨdɨmwakelyɨ. \v 9 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare Kɨwɨnyaꞌ dara dɨnɨꞌ “Gɨmɨ pware aꞌmwevɨ ata malɨmwadɨnna! Aꞌmwe pwaraavɨ maramakɨnna! Kuka mamaaꞌdɨnna! Tɨganaarya myɨnna!” Kɨwɨnya daza, yɨ kɨwɨnya yuya pɨnɨjɨ yuya sanna yɨ kɨwɨnya gave pɨrɨꞌnanyaꞌ avaaina dara dɨnɨkesɨ. Gɨmɨ saigɨnyɨna tewaanya gimaꞌnadevaaibɨꞌ yɨ aꞌmwe pwaraavɨna tewaanya nayaa gimaꞌnana! \v 10 Aꞌmwe pwaraavɨna kale tewaanya wiadei sai sahwaraavɨ kayaaꞌnanyabwi yadei mɨꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwei pwaraavɨna kale tewaanya wiadei, sahwai yune Kɨwɨnyaꞌ padaꞌgalamɨdɨdelyɨ. \p \v 11 Dathahaasagaaꞌ dahaaꞌ mwaaihoya daꞌna mena yawɨꞌmanɨgasaꞌna yɨhɨthɨwe yɨhɨvuꞌnade sasarebwi nayaa jɨla! Dahaaꞌ sarɨmɨregaaꞌ se waryabwi yagalyaꞌmaꞌdɨvɨꞌ jathɨkaavɨnyidehaakɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sɨnnawɨ nemɨ Naangerɨ lɨmwagohaaꞌ yɨ sagaaꞌdaasɨ yune nevadaihasamaaradehaaꞌ saamɨnyagaakɨ. Yɨ dahaaꞌ, maalɨkegaakɨ. \v 12 Sawɨsaꞌ mena yɨwawojɨ mena yɨrɨke puryaꞌnegaaꞌ kɨbawegaaꞌ yɨmaꞌnɨwaꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yuya sawɨtavɨya sa yagalyaꞌmavaana! Yɨrɨkevɨya sabwina lɨmwagaraana! Sareꞌna Kayaaꞌnanyalyɨ mala bwaꞌnyaꞌne sɨramɨnyasɨ kɨlɨkesɨ pɨnɨjɨ maraana! \v 13 Aꞌmwera nyɨlyavɨ yamaryadɨvɨtabaaibɨꞌ nemɨ kaanya nayaa yɨdaꞌna yamaryaana! Yaasɨwaꞌna kayaaꞌna myamaryɨ yadaa yɨmaka kayaaꞌna mulaanna! Aꞌmwe pɨnɨngɨ kayaaꞌnanya dathɨwangebwi myaanna! Yɨ gɨrɨkitaꞌnanya saburɨjɨ yaasɨwaꞌ avaanna mulamaryaanna! Yaasɨwaꞌ yagaaikɨwɨnyanna jarinadaata myaanna! Aꞌmwe pwaraavɨre gɨlyɨvɨsangɨ tɨganaarya myaanna! \v 14 Aawa. Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ dɨvaazɨꞌmaꞌna! Kɨlaakejɨkɨya sɨmunya kayaaꞌnanya sangɨna dɨka yɨdade sangɨna mɨdɨnyaꞌna sɨmunya myawɨꞌdɨnna! \c 14 \s1 Neyaꞌmweraavɨ majɨdavaanneꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨraazɨtɨyare pwara, yɨ sahwara lɨmwangevɨne yawɨsaꞌ yune sɨduꞌnakara mɨꞌ. Sareraavɨdaaꞌnyai Naangerɨ dɨragɨnna lɨmwada kɨrɨꞌ pɨburaavɨna yawɨta kwalaalya yɨvanɨkelyɨ. Yɨ sarerɨ kave maaraꞌgɨzɨ Kɨraazɨtɨyareraayabanna Gotɨyarɨ yɨlaayaꞌna dɨmakulaama! Nabaai salyɨ gamɨre yawɨta sangɨna maanga nyeꞌmwannadɨthɨka! \v 2 Aꞌmwe pwai lɨmwangevɨne yawɨsaꞌ yune sɨduꞌnakei yɨ sahwai yuya dala pɨnɨnnanya sa nadelyɨ. Kɨrɨꞌ pwai lɨmwangevɨne yawɨsaꞌ sɨduꞌnakai mɨꞌ. Sareꞌna sahwai dara yawɨꞌdelyɨ “Aawapaaya, sɨgya nɨma! Gotɨyai nɨmɨ mɨwɨta nyaꞌneinyɨ kɨmaaka nyɨdakɨwakeinyɨ.” \v 3 Yɨ aꞌmwei yuya nadei aꞌmwe mɨwɨta manyaderɨna sɨmunya kayaaꞌna nyawɨradɨka! Yɨ aꞌmwe mɨwɨta manyadei dara najɨdavadɨꞌ! “Sai wagɨla kayaaꞌna yɨwaka!” Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai aꞌmwe nade sarɨjɨ mena maarakelyɨ. \v 4 Aꞌmweigɨ, pware wɨdaayaderɨ aaihwaigɨ dɨzɨdaꞌdeigɨnaꞌ! Yɨ gannya Naangei gamɨre wawɨnyavɨna wɨdɨna “Yo, tewaanna yɨwaa.” Nabaai wɨdɨna “Aawa, kayaaꞌna yɨwaa.” Gannya Naangeresɨra. Nabaai nade sahwai dɨragɨnna daavadelyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Naangei gamɨ sai sahwarɨ dɨragɨnya yɨvaimwagazai yɨ dɨragɨnna daavadelyɨ. \p \v 5 Aꞌmwe pwai Gotɨyarɨ yɨlaayaꞌne yɨrɨka kɨrɨꞌna yawɨꞌmanɨꞌ “Saꞌ naangesɨra. Yɨrɨka pɨrɨkaavɨ wavɨlaꞌdesɨra.” Nabaai sareꞌ aꞌmwe pwai yawɨꞌmanɨꞌ “Yuya yɨrɨkerɨka avaainanyangɨra.” Sarebwina aꞌmwe gazaizai gannya sɨmunyavɨ nayaa padaꞌgalayɨbwakɨda nayaa yɨwɨryɨnɨnana! \v 6 Aꞌmwei “Yɨrɨka pɨrɨꞌna sarɨꞌ aaya mudɨꞌna nawɨꞌnyaangerɨkɨra,” yawɨꞌmanɨkei yɨ sai Naangerɨna yawɨꞌda Gotɨyarɨ yɨlaaya sara yɨvanɨꞌ. Nabaai aꞌmwei yuya tɨka wapaaya sa nadei, yɨ sai Naangerɨna yawɨꞌda sara nadelyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sai Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdadehaaꞌ yɨ nadelyɨ. Aꞌmwei yuya sa manyadei, yɨ sai Naangerɨna yawɨꞌda tɨka wapaaya pɨnɨ kɨmaaka dakadelyɨ. Sai kwalyɨ wapaaya pɨnɨngɨna Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdadelyɨ. \v 7 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨnyɨdaaꞌnya aane pwai kwai gannya yawɨta gavevɨna mamwaalannelyɨ. Yɨ nabaai aane pwai kwai gannya yawɨta gavevɨna mabalannelyɨ. \v 8 Aawa. Nemɨ gaala mwalaajaꞌ, saꞌ Naangere sɨmunyavɨ mwalaana! Nemɨ balaajaꞌ, saꞌ Naangere sɨmunyavɨ balaana! Sarevɨ gaala mwalaajavɨ, nabaai balaajavɨ yɨ nemɨ yuna Naangereinera. Yɨ gamɨre sɨmunyaꞌ mɨdɨnaana! \v 9 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨraazɨtɨyai balaka gaala ayahi mwaalakeꞌ dareꞌnesɨ. Kɨraazɨtɨyai “Nɨmɨnyɨ nyɨlɨmwadɨvɨsara mena bainɨka sahwaraavɨne Naangeinyɨ yɨmaꞌnɨma! Nabaai aꞌmwe gaala kuna mwaaihata kwaraavɨjɨ Naangeinyɨ yɨmaꞌnɨma!” daka balaka ayahi mwaalakelyɨ. \p \v 10 Yɨ manyadɨnyaigɨ gɨnnya jaꞌmwerɨ berɨvɨ jɨdaꞌmanɨgɨnyaigɨnaka! Yɨ nadɨnyaigɨ gɨnnya jaꞌmwerɨna sɨmunya kayaaꞌna beꞌna yawɨꞌmanɨgɨnyaigɨnaka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ yuyaina Gotɨyare kotɨyavɨ davaadeinera. Yuyainaavɨ nemaryawɨbwaradeinera. \v 11 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Naangei dara daꞌ ‘Gaala mwaaihevɨ, \q1 Yuyara kwadaai gidɨvɨꞌ “Naangeigɨ!” nyɨdɨpɨꞌderera. \q1 Yuyara yɨvanɨgasaburɨna Gotɨyainyɨ nyɨjalɨkurakɨpɨꞌdere.’ ” \m Sara dɨnɨꞌ. \v 12 Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨnyɨdaaꞌnya gazaizai gamɨre yade aaya kaavɨla yuya saburana Gotɨyarɨ nayaa jalɨkurakadelyɨ. \p \v 13 Jalɨkurakaadevɨdaaꞌnyɨ nemɨ neyaꞌmwe pware sabwina kuna majɨdavaanna! Aawa. Nemɨ sɨmunyavɨ nayaa dara yawɨraana! Neyaꞌmwei bwalaraawiaꞌnei, kayaaꞌnanya yaamɨjɨ yaꞌnerɨna yɨ kayaaꞌna yaꞌne pɨbura nyaadɨka! \v 14 Naanga Jizaazai sahwarɨ wɨlamwaaiheꞌna nayaa dathavɨna yawɨꞌmanɨge. Yɨ aawa. Nyaꞌne aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ gamɨ saꞌ kɨmaakeꞌ gave pɨrɨꞌ mɨꞌ. Kɨrɨꞌ aꞌmwei “Kɨmaakeꞌ kɨnɨnnakesɨ,” yawɨꞌdaasɨ yune gamɨre sɨmunyavɨ yɨ dazaꞌ kɨmaakeꞌ yɨmaꞌnɨwakesɨ. \v 15 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gɨmɨ tɨka wapaaya pɨrɨꞌ nɨjaꞌ yɨ jaꞌmwei gɨmɨnyɨ gwanganojɨ sɨmunyavɨ “Saꞌ kɨmaakesɨra,” yawɨꞌda kɨrɨꞌ najai gamɨre sɨmunyarɨ kayaaka jɨhaideꞌnanyɨ. Yɨ sara yɨmaꞌnajaꞌ gɨmɨre jaꞌmwerɨna kale gyadevɨna myɨvanɨgɨ. Neyaꞌmwe dazarɨneba Kɨraazɨtɨyai mena balaka aꞌmwerɨ gɨmɨre wapaayayaba kayaaka migaidɨnna! \v 16 Sarevɨdaaꞌnyɨ gɨmɨ nadɨnyaigɨ dara yawɨꞌdɨnyaꞌ “Saꞌ tewaanyasɨ,” yɨ savɨna jaꞌmwei kayaaꞌna yajaꞌna aꞌmwera bɨraiyagaala nadɨpɨdɨka! \v 17 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Tɨka wapaaya nyabulyɨ aalya pɨnɨ nyabulyɨ dazabwi Gotɨyai aꞌmweraavɨ maremwaaidevwina mɨꞌ. Aawa. Davurananyɨ. Yɨ yɨdaꞌmaraangebulyɨ, kwaamuꞌnanyabulyɨ, yɨlaayabulyɨ sabwinanyɨ. Sabwina Kurya Tewaanyai neyade dazabulyɨ. \v 18 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwei dazaburɨna Kɨraazɨtɨyarɨ wɨdaayajarɨ gamɨre sabwina Gotɨyai yɨlaaya wigaladelyɨ. Nabaai aꞌmwerajɨ yawɨpɨꞌdelyɨ “Sahwai aꞌmwe tewaanyalyɨra.” \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨnyɨ kwaamuꞌnanyabwi neyade sangɨjɨ pwai gyaꞌmwe pwarɨ pwai gyaꞌmwe pwarɨ yɨvaimwannadɨvɨta sangɨjɨ yuya sabura nayaa padaꞌgalamɨdɨnaana! \v 20 Gɨmɨ wapaanna jaꞌmwerɨ myawɨri yaasɨwaꞌna nyaꞌneigɨ Gotɨyare wawɨnyaꞌ lɨmwangebwi kayaaka nyɨgaidɨꞌ! Nebulyaꞌ daresɨ. Yuya sa tɨka tewaanya nyaꞌnengɨ. Kɨrɨꞌ gave pɨnɨ kanaꞌgɨzɨ yɨ aꞌmwe pwai gwanganojɨ sarevɨ “Kɨmaakesɨ,” yawɨꞌda kɨrɨꞌ kayaaꞌna yajaꞌ yɨ sabwina gɨmɨ kayaaꞌnanyabwi jɨtheigɨnyɨ. Sareꞌ kayaaꞌnanyasɨ. \v 21 Mɨwɨta manyasɨ waainɨyaꞌ manyasɨ jaꞌmwerɨ walamarakyaꞌne pɨbura kayaaꞌnanya yaꞌne pɨbura myasɨ sare tewaanyangɨ. \v 22 Gɨmɨ yuya tɨka wapaaya nyaꞌnebwi lɨmwadɨ kɨmaakebwi maayaigɨ Gotɨyaryaba gɨmɨ saigɨ gaveigɨ nayaa ja! Aꞌmwei “Saꞌ nawɨꞌnyasɨ,” yawɨꞌdei sara yajarɨ gyaꞌmwei manyadei wanganajaꞌ sɨmunyai kayaaka nyɨgaladɨkajɨ sɨnnawɨnyai gamɨ sai “Weꞌ! Kayaaꞌna yɨwa,” myawɨri yajai yɨ sahwai yɨlaaya yada tewaanaanga yɨnana! \v 23 Nabaai aꞌmwei sɨmunya pɨrɨwaai yɨmaꞌnojɨ tɨka najai sahwai yɨwetawakɨwaꞌ. Gamɨ sarɨna jɨdaꞌnɨwaꞌ. Yɨ sai dɨragɨnna malɨmwagaryada tɨka saꞌ nɨwakeꞌna gamɨ sarɨna jɨdaꞌnɨwaꞌ. Yuya sabura aꞌmwei dɨragɨnna malɨmwagaryada yade sa yɨ kayaaꞌnanyabulyɨ. \c 15 \p \v 1 Nemɨ aꞌmwe lɨmwangevɨne yawɨsaꞌ yune sɨduꞌnakeina aꞌmwe lɨmwangevɨne yune yawɨsaꞌ sɨduꞌmaayaraavɨ gaimwagyaꞌneina wawɨnyaꞌ kɨnɨnnakeine. Yɨ sahwaraavɨ nayaa gaimwadaa kumɨre kɨmaakebwine taanginya maraana! Nemɨ sainaavɨna yune myɨgainaanna! \v 2 Nemɨnyɨdaaꞌnya gazaizai Kɨraazɨtɨyarerɨ nemɨnyaba mwaalɨkerɨ gaimwangebwi nayaa yaana! Sarerɨ wigalaana! Nabaai sareburɨ sahwarɨ dɨragɨnya yɨvaimwagaana! \v 3 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨraazɨtɨyai kwai gamɨ sarɨna yune yɨgainakai mɨꞌ. Aawa. “Gotɨyarɨna aꞌmwera bɨrala nyɨjaꞌneꞌ wikɨra,” yawɨꞌna kyaꞌ sara wieꞌ. Sahwarɨ yɨmaꞌnakebwi yɨ Kɨraazɨtɨyai Gotɨyarɨ wɨdakeꞌ Gotɨyare bukuyavɨ dara dɨnɨkabaaibɨkɨ “Aꞌmwera bɨraizɨka gɨthadɨvɨta yagaala daza yɨ nɨmɨnyɨ bilanyaꞌdengɨ.” \v 4 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyare bukuyavɨ yuya yagaala sɨnnawɨ yɨdaveta sa, yɨ nemɨnyɨ yɨwɨryaꞌne yɨdaꞌnɨkengɨ. Gotɨyai nemɨnyɨna “Yagaala daza yɨ kumɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnya wivaimwagana! Nabaai wɨmaredaaꞌdori kumɨ kuna dɨragɨnya daaꞌdɨvɨꞌ yɨ nɨmɨ yune wɨmaaraꞌmujɨyarɨne dɨragɨnna yemwaalyabwi maapɨka!” kadaꞌ yagaala sa yɨdaꞌnɨkengɨ. \v 5 Gotɨyai dɨragɨnya daayaꞌne aaya kaavɨlyalyɨ. Nabaai nemɨnyɨ neyɨvaimwadelyɨ. Yɨ sasarei Kɨraazɨtɨya Jizaazai sara yakeburɨ padaꞌgalamɨdɨnya nebulyaꞌna sarɨmɨnyɨ gazaihizaihɨrɨna avaaizɨmunyaꞌ yanga yɨhɨzaavana! \v 6 Sarevɨ sarɨmɨnyɨna “Avaaizɨmunyaꞌna mwaalyara avaaimaangiꞌna jara nɨmɨnyɨna ‘Byaannakeigɨne!’ dɨpɨka!” daka yanga yɨhɨzaavana! Sai Gotɨyalyɨ. Sai nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ Ganɨmaangelyɨ. \p \v 7 Sarevɨ sarɨmɨ yuyaihi sɨryaꞌmwe pwaraavɨ nayaa maarapi yɨ sahwarajɨ avaaimunyɨꞌna jeꞌmwannemwaalyɨla! “Gotɨyai byaanna kɨnɨnnakelyɨ,” dɨnyaꞌneinaavɨ Kɨraazɨtɨyai nemaarakabaaibɨꞌ nayaa dɨmaaryɨla! \v 8 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Dara dɨvanɨge. Kɨraazɨtɨyai kɨlaaka gurya daꞌnadɨvɨsara Juyaraavɨ gaimwagyaꞌnei wɨdaayadei yɨmaꞌnakelyɨ. Sara yaka saꞌ Gotɨyare yagaala nebulyavɨ sara dɨnɨkeꞌnesɨ. Yɨ Gotɨyai kwɨyakwalaangeraavɨ Kɨraazɨtɨyarɨna yune naanga nebulyaꞌna wɨjaake yunebanna yaꞌnennanyɨ. \v 9 Nabaai ajɨmya yuyangɨyara Gotɨyare kaleꞌna gaimwangebwi wangadɨvɨꞌ gamɨnyɨna “Byaannakelyɨ,” jaꞌneraavɨna Kɨraazɨtɨyai yɨmaꞌnakeꞌnanyɨ. Yɨ sareꞌ Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨkɨ \q1 “Sarevɨ ajɨmya yuyangɨyaraavɨ gɨmɨnyɨna jalɨkurakɨdeinyɨ. \q1 Yɨledaasavɨ gɨmɨnne yayaꞌ munyabanna makɨlɨdeinyɨ.” \m \v 10 Nabaai yagaala pɨrɨꞌ dara dɨnɨkabaaibɨkɨ “Ajɨmya yuyangɨyaihi Gotɨyarera Yɨzɨrelɨyarajɨ yɨlaaya jeꞌmwannayideihɨlyɨ.” \v 11 Nabaai pimagɨnyavɨ dara dɨnɨkesɨ. \q1 “Ajɨmya yuyangɨyaihi Naangerɨne yayaꞌ munyaba dɨmakɨlyɨla! \q1 Nabaai aꞌmwe yuyarajɨyaihi gamɨnne yayaꞌ munyaba dɨmakɨlyɨla!” \m \v 12 Nabaai Aazaayai kwalyɨ dakesɨ. \q1 “Devitɨmɨre ganɨmaangei Jeziyarevaakɨdaaꞌnyai yɨmaꞌnadelyɨra. \q1 Ajɨmya yuyangɨyaraavɨ maremwaalyaꞌnerɨ dahɨlakadelyɨra. \q1 Wɨgaimwagyaꞌne sahwarɨna ajɨmyangɨyara yemwaaibɨꞌderera.” \m Sara dakesɨ. \v 13 Gotɨyai nemɨre yemwaalyabwine aaya kaavɨlyai sarɨmɨ gamɨnyɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsavɨ yɨlaaya naangejɨ kwaamuꞌnanya naangejɨ yɨnɨga wiꞌna yɨhyana! Yɨ sarɨmɨ Kurya Tewaanyare dɨragɨnyaꞌ maarapɨjɨ Gotɨyarɨ yemwaalyabwi, yɨ dazaꞌ sarɨmɨnyɨ yunebanna naangeꞌ yɨhwaradeꞌna sara yɨhyana! \s1 Polɨ ajɨmya yuyangɨyaraavɨna yakeꞌnesɨ. \p \v 14 Nyaꞌmweihi, nɨmɨ sainyɨ nɨmɨre sɨmunyavɨ nebwina yawɨꞌmanɨge. Sarɨmɨ saihi yuyagaaꞌ tewaanyabwina yunebanna yadɨvɨsaihɨlyɨ. Nabaai yuya yawɨta dala pɨnɨnnanya kɨnɨnnakeihɨlyɨ. Yɨ sarevɨ nabaai sarɨmɨ sɨryaꞌmweraavɨ sɨmunya tewaanyabwi yɨnɨga wiꞌna wivaimwabɨneihɨlyɨ. \v 15 Sareꞌ kɨrɨꞌ yagaala dɨragɨkɨbawenna paazɨya davɨ yagaala pɨnɨ sarɨmɨnne yɨdaꞌmwengɨ. Nabaai pɨkarya yɨdaꞌmweꞌna lɨka miwa. Gotɨyai yanga gaimwangeburɨ sarɨmɨre sɨmunya dɨhaaꞌbwata yɨhideꞌnanyɨ. \v 16 Gotɨyai tewaanna sara nyada ajɨmya yuyangɨyaraavɨ yaꞌneinyɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨdaayadɨnyainyɨ nyɨmwaaihakelyɨ. Nɨmɨ Gotɨyarɨna mubɨthɨka yɨraꞌdeibɨsainyɨ Gotɨyare yagaala tewaanyaꞌ ajɨmya yuyangɨyaraavɨ wɨdɨvanɨge. “Gotɨyaryawɨnna ajɨmya yuyangɨyaraavɨ makulaabɨma!” dadɨ Kurya Tewaanyai sahwaraavɨ nawɨꞌnyaraavɨ kumwaaihojɨ “Gotɨyai sahwaraavɨna ‘Nɨmɨnyɨna mubɨthɨka tamirayaꞌne sipɨzipɨya nawɨꞌnyarabɨsara ajɨmya yuyangɨyara nawɨꞌnyaraavɨ maarɨma!’ yawɨryaꞌnerɨ yanga wɨjaavɨdeꞌnanyɨ,” dadɨ yɨvanɨge. \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaiheꞌna Gotɨyarɨne yɨvanɨgengɨna yɨlaaya yɨnɨga wiꞌna yɨwɨneinyɨ. \v 18 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yagaala dɨragɨkɨbawenna yɨhɨthɨma! Lɨka myɨwɨna! Pwaraavɨre wawɨnyanna nɨmɨ myenenna majalɨkurakɨwɨna! Aawa. Kɨraazɨtɨyai gamɨre dɨragɨnyaꞌ nɨmɨnyɨ kanyaꞌ sara yadenna jalɨkurakɨma! Kɨraazɨtɨyai sara kanyaꞌ nɨmɨ yagaala sannajɨ yadɨnya sannajɨ ajɨmya yuyangɨyara Gotɨyarɨ mɨdɨnyaꞌnera lɨmwagyaꞌneraavɨ sara sara yadɨnyainyɨ. \v 19 Yɨ nɨmɨre yagaalyangɨ dɨragɨnya nyɨgaimwada nɨmɨre wawɨnyangɨ dɨragɨnya nyɨvaimwada yɨ yɨjɨwaainya atɨka maruꞌnaryaꞌne dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyanna yadennajɨ Kurya Tewaanya kwalyɨ dɨragɨnya nyadennajɨ sahwara Gotɨyare dɨragɨnyaꞌ tɨnna wanganna. Sareinyɨ aaya mudɨꞌna yamaasaba anga Jeruzaalemɨdaasɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yagaala tewaanyaꞌ nɨmɨ yuna wɨjɨwaake. Sareinyɨ anga yuyawɨ yunebanna yamaryena aayaꞌnanyaꞌ Pɨrovijɨ Yɨlɨrikaamɨ saba yɨdaakwe. \v 20 Yɨ sarevɨ anga pɨwɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yayaꞌ muꞌnyadɨvɨsaraavɨrewɨ yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakyavɨna nawɨꞌnyɨna nyɨvuꞌnadeinyɨ. Aꞌmwe pwai aꞌmwe kware lɨkɨlajaꞌ milamajɨ yadevaaibɨꞌ nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨna pwai miꞌna wɨjɨwaakajaꞌ saba mujɨwaaki yɨdeinyɨ. \v 21 Aawa. Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨꞌ nɨmɨnyɨ dara nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ \q1 “Gamɨnne yagaalyaꞌ mujɨwaakyesara wangabɨꞌdelyɨ. \q1 Gamɨre yagaalyaꞌ muꞌnyesara yawɨrangabɨꞌdelyɨ.” \s1 Polɨ “Romɨ mwaalyaraavɨ angyɨrɨꞌmaata yɨma!” dakeꞌnesɨ. \p \v 22 Sarevɨ wawɨnya dazaꞌ kwalaalyagaaꞌ nɨmɨre tusaꞌ wɨla nyɨralɨmwagaꞌdaasɨ yɨ sarɨmɨnyawɨnna mabi yɨwɨneinyɨ. \v 23 Kɨrɨꞌ dahaaꞌ dimagɨ sara wɨjɨwaakena ayahi wawɨnyaꞌ maayainyɨ. Nabaai kwarame kwalaalya nɨmɨ sainyɨ sarɨmɨnyawɨnna wɨyaꞌna tewaanya nyɨvuꞌnada \v 24 sarevɨ dɨvi sagaaꞌ Pɨrovijɨ Sɨpenɨna wɨde dazagaaꞌ sarɨmɨnyabanna wɨdeinyɨ. Yɨ sareꞌ dara yawɨꞌmanɨge. Sarɨmɨnyabanna biꞌmavaꞌmuri yɨ sarɨmɨnyɨ mena yɨhwanganaꞌmuriyagaaꞌ yɨ sagaaꞌ wɨdeinyɨ. Sarɨmɨjɨ maalɨꞌna pɨjɨꞌ yɨhyeꞌmwannamwaalaꞌmuri nɨmɨre sɨmunyaꞌ nawɨꞌnya mena kanyɨmaꞌnojɨ yɨ sagaaꞌ sarɨmɨ Sɨpenɨne tusavɨne gɨlyɨvɨta tɨka wapaa dɨnyɨgaimwagamakwideinyɨ. \v 25 Kɨrɨꞌ dahaasagaaꞌ Jeruzaalemɨ mwaalya tewaanyara Gotɨyare aꞌmweraavɨna nɨgwia makulaawiaꞌneinyɨ Jeruzaalemɨna wɨdeꞌnanyɨ. \v 26 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Pɨrovijɨ Maazathonɨya mwaalyarajɨ Pɨrovijɨ Gɨriza mwaalya kwarajɨ yeva yagaalyaꞌ mena wiꞌna jovɨrawakɨna yevegaaꞌ kumɨre nɨgwia Jeruzaalemɨ Gotɨyare tewaanyaraavɨ gɨlyɨvɨsanna wɨgainaderaavɨna maryaasaꞌne avaala pɨba yɨꞌbwaramadakɨna yɨwaꞌdaaꞌ. Sarengɨ makulaawɨdengɨ. \v 27 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kumɨre sɨmunyaꞌ nawɨꞌnya wiadaasɨ sara yɨvanɨgaꞌ. Nabaai sahwara Jeruzaalemɨ mwaalyaraavɨ wɨjaayaꞌne tɨvɨkɨta kɨnɨnnakerera. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai Juyaraavɨna kumɨre kuryaraavɨne yanga wɨjaavaka sa ajɨmya yuyangɨyara yeꞌmwannamaareꞌ. Yɨ sarevɨ ajɨmya yuyangɨyara kɨlaakejɨkɨya gɨlyɨvɨsa Juyaraavɨ gaimwagyaꞌne yanga wɨjaayaꞌ tɨvɨkɨsaꞌ kɨnɨnnakere. \v 28 Sarevɨdaaꞌnyɨ wawɨnya saꞌ yuneꞌna yɨꞌmwannaꞌmujɨ, yɨ nɨgwia nawɨꞌnya yuya yɨsɨlyabɨꞌ dadɨvɨꞌ yɨꞌbwaramadakɨwaꞌdaasa sahwaraavɨna wɨjaavaꞌmujɨ sarɨmɨnyawɨnna kaanya wɨdeinyɨ. Yɨ Sɨpenɨne tusavɨ yaꞌmujɨyagaaꞌ sarɨmɨnyɨ yuneꞌna yɨhwanganɨdeinyɨ. \v 29 Nabaai mena yawɨꞌmanɨge. Nɨmɨ sarɨmɨnyawɨnna bɨwɨjaꞌ, yɨ Kɨraazɨtɨyare nawɨꞌnyabwi sarɨmɨnyɨjɨ yunebanna neyaꞌnevɨ bɨdeinyɨ. \p \v 30 Nyaꞌmweihi, nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨjɨ Kurya Tewaanyai wɨvuꞌnya saburɨ neyɨmavɨdaakuvanɨkevɨjɨ sarevɨ kavena dɨragɨnna yɨhithaangamanɨge. Nɨmɨnyɨ nyɨgaimwagatheꞌna, nɨmɨjɨ yagɨyagɨ yeꞌmwannawɨdaathevɨ Gotɨyarɨ duzɨla! \v 31 “Aꞌmwe Juthɨya mwaalyara Naangerɨ galazekɨvaidɨvɨsaraavɨre asɨrɨ duvadaihasamaaka! Nabaai gɨnnya Jeruzaalemɨ mwaalya aꞌmwera tewaanyara Polɨmɨre wawɨnya yɨvanɨka dathavɨna ‘Yɨ negainadeinaavɨneꞌ tewaanyabulyɨ,’ yawɨpɨka!” dapɨjɨ duzɨla! \v 32 Nabaai “Gotɨyai sɨmunyavɨ sara yawɨrajavɨ sarɨmɨnyawɨnna bathehaaꞌ gamɨ yɨlaaya yada nemɨnyaba gamɨre kuryarɨ gaala wivaimwada yeꞌmwannamwalaana!” dapɨjɨ sara duzɨla! \v 33 Gotɨyai kwaamuꞌnanyaburɨ aaya kaavɨlyai sarɨmɨjɨ yɨnahu yɨhyeꞌmwannamwaalana! Naanga sahɨrɨsɨ. \c 16 \s1 Polɨ kwalaalyaraavɨ “Nyaꞌmweigɨ! Nyaꞌmweꞌgɨ!” wɨdakeꞌnesɨ. \p \v 1 Nɨmɨ dara yɨhɨthɨvanɨge. Neyaꞌmweꞌ Piviyaꞌ sarɨmɨnyawɨnna bathevɨna yɨhɨthɨma! Sareꞌ Segɨrɨya Naangere kusɨlaanyaraavɨ wɨdaayadeꞌ yɨ dazaꞌ aꞌmwe tewaanyasɨ. \v 2 “Gotɨyare tewaanyara kwɨyaꞌmwerɨ maapɨjavaaibɨꞌ sarɨmɨ Naangerɨna aꞌmwe sarevɨ dɨmaaryɨla! Sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannemwaalana! Nabaai pɨnɨnna kugainojɨ, taanga kwiojɨ sahɨrɨvɨ nayaa dɨhaimwagila!” dena yɨhɨthɨvanɨge. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sahɨrɨꞌ aꞌmwe kwalaalyaraavɨ gaimwadesɨ. Yɨ nabaai nɨmɨnyɨ kwainyɨjɨ nyɨgaimwamwaꞌdɨkesɨ. \p \v 3 Pɨrɨzɨlavɨjɨ Aakwilaamɨjɨ sayorɨ “Nyaꞌmweyoihi!” nɨmɨnyɨna duzɨla! Sahɨyoi nɨmɨjɨ wawɨnya Kɨraazɨtɨyai Jizaazarevɨ avaaiwawɨnyayolyɨ. \v 4 Kɨrɨmɨ sayoi nyɨvadaihasamaaryaꞌneyoi balyabɨsayoi karamakɨpɨdɨkeyolyɨ. Sarevɨ suyaꞌ yune nɨmɨnna mivanɨge. Aawa. Yuya Naangere kusɨlaanya ajɨmya yuyangɨya kwarajɨ yuya sahwara sayorɨna suyaꞌ wɨdadɨvɨsarera. \v 5 Nabaai sahɨyore angevɨ Naangere kusɨlaanyaraavɨ “Nyaꞌmweigɨ! Nyaꞌmweꞌgɨ!” nɨmɨnyɨna duzɨla! Epanitaazai Pɨrovijɨ Ezɨya saba yɨsɨla aaya mudɨꞌnanyai sɨnnawɨ gamɨdaasɨ Kɨraazɨtɨyarɨnei yɨmaꞌnakerɨna nyɨvuꞌnadelyɨ. Yɨ sasarerɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweigɨ!” duzɨla! \v 6 Maarɨyaaꞌ sarɨmɨnyɨ gaimwangeꞌna wawɨnya kwalaalya naanga yakevɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweꞌgɨ!” duzɨla! \v 7 Aadɨronikaazalyɨ Junɨyaazalyɨ saraai nɨmɨjɨ avaaitawejɨkɨyaraalyɨ. Kɨgaaꞌ nɨmɨjɨ kalavuzavɨ yeꞌmwannayɨꞌnaroraalyɨ. Apozelɨyaraavɨ naanga sɨnnawɨnya sahwaraarɨna kwala naangera yawɨꞌmanɨgasaraalyɨ. Yɨ sahwaraai Kɨraazɨtɨyarɨ sɨnnawɨ kyɨmaꞌnagi sahwaraarɨ dɨviyainyɨ. Sareraarɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweraaihi!” duzɨla! \v 8 Aabɨlɨyataazarɨna Naangerɨ nyɨvuꞌnaderɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweigɨ!” duzɨla! \v 9 Wɨrɨvanaazai Kɨraazɨtɨyarɨ nemɨre avaaiwawɨnyalyɨ Sɨtaakɨzai kwarɨna nyɨvuꞌnadelyɨ saraarɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweraaihi!” duzɨla! \v 10 Aapelɨzarɨ kayaaꞌna kyareꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ kuna dɨragɨnna lɨmwagakerɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweigɨ!” duzɨla! Aarɨzɨtovyulaazarɨ angevɨyaraavɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! \v 11 Erothɨyonɨ nɨmɨjɨ avaaitawejɨkɨyai nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweigɨ!” duzɨla! Naazɨzaazare angevɨyara Naangerɨ wɨlamwaaihasaraavɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! \v 12 Tɨraaipanaasɨ Tɨraaipozasɨ sanadaai Kɨraazɨtɨyarɨ wawɨnya mɨraagɨkɨꞌdisawaarɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmwewaaihi!” duzɨla! Pezɨzaꞌ sahɨrɨvɨna tewaanya wɨvuꞌnadeꞌ Naangerɨ wawɨnya kwalaalya mɨraagɨkɨrakevɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweꞌgɨ!” duzɨla! \v 13 Rupaazai Naangerɨ aꞌmwe tewaanaangei, dahɨlakɨnɨkei yɨ sahwarɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmwei!” duzɨla! Nabaai sahware ganaangeꞌ, yɨ sahɨrɨꞌ nɨmɨnyɨ tewaanya nyadeꞌna nyɨnaangeꞌ yɨmaꞌnakevɨ “Nɨwaava!” duzɨla! \v 14 Aazɨgɨritaazalyɨ Pɨlihonɨjɨ Emizalyɨ Patɨrovaazalyɨ Emaazalyɨ sarajɨ nabaai saraavɨ kwɨyaꞌmwe yɨlaaya yeꞌmwannayɨvanɨgasarajɨ saraavɨ nɨmɨnyɨna “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! \v 15 Pilolohaazalyɨ Julɨyaasɨ Nerɨyaazalyɨ gamɨre ganyaabulaangesɨ Wolibaazalyɨ sarajɨ nabaai Gotɨyare tewaanyara yɨlaaya yeꞌmwannayɨvanɨgasarajɨ saraavɨ “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! \v 16 Sarɨmɨ gazaihizaihi sɨryaꞌmweraavɨ “Nyaꞌmwei!” wɨdadɨvɨꞌ tewaanyaihi maangwɨdaayɨlaaya dɨmarinyɨla! Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanya yuyaba mwaaihasara sarɨmɨnyɨ “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgaꞌ. \p \v 17 Nyaꞌmweihi, dɨhaaꞌbwata yɨhideꞌna dɨragɨnna yɨhithaangamanɨge. Naangereraavɨ tangɨvalyaꞌnera Naangerɨ lɨmwangebwi kayaaka yɨgaidɨvɨsara kwaasɨ yɨhɨzɨwaakadɨvɨsaraavɨna mala nayaa yɨwannadɨvɨꞌ dɨmwaalyɨla! Yɨ sahwara sarɨmɨnyɨ yagaala nayaa miꞌna yɨhɨzɨwaaketa nawɨꞌnya savɨ galazekɨvaleva yagaala pɨnɨ yɨhɨzɨwaakadɨvɨsarera. Sasare saraavɨna sarɨmɨ gɨnyɨraꞌnyɨna jɨla! \v 18 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwe sasarera nemɨre Naangei Kɨraazɨtɨyarɨ wɨdaayadɨvɨtara mɨꞌ. Aawa. Sahwara kunnya yune kɨlaakejɨkɨne sangɨna mɨdɨdɨvɨsare. Yɨ wabwiwayagaalyajɨ nawɨꞌnyabɨsajɨ aꞌmwe sɨmunya kayaaꞌnanyabwina myawɨryadɨvɨsaraavɨre sɨmunyavɨ kwaasɨ yagaala wɨdadɨvɨsare. \v 19 Dareꞌnesɨ. Sarɨmɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ mɨdɨdɨvɨsaburɨna aꞌmwe yuyara mena wɨꞌnɨvanɨgaꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ nɨmɨ sarɨmɨnyɨna yɨlaaya naanga yɨhɨmarivanɨge. Nabaai sare kɨrɨvɨ sɨmunya dara yawɨꞌmanɨge. Sarɨmɨ nawɨꞌnya sabwina yaꞌne sɨmunya kɨnɨnnakeihi dɨmwaalyɨla! Kayaaꞌnanyabwina yaꞌne sɨmunya maayaihi dɨmwaalyɨla! \v 20 Yɨ sareihɨrɨna Gotɨyai kwaamuꞌnanyaburɨ aaya kaavɨlyai maalɨkegaaꞌ yadehaaꞌ Saataanɨmɨ yɨlapaihɨrojɨ sarɨmɨre sɨvɨlyɨrɨ kwaakewɨ wakadevaaibɨꞌ Saataanɨmɨrera kwaasɨ wɨjɨwaakadɨvɨsaraavɨ dɨthathɨwagyideihɨlyɨ. Nemɨre Naangei Jizaazare yanga gaimwangebwi sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannarana! \p \v 21 Timoti, nɨmɨre avaaiwawɨnyai yɨhɨthɨvanɨꞌ “Nyaꞌmweihi!” Nabaai Luzɨyaazalyɨ Jaizonɨjɨ Sozɨpaatalyɨ sara nɨmɨjɨ avaaitawejɨkɨyara “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgaꞌ. \p \v 22 Nɨmɨ Tetɨyaazainyɨ Polɨmɨre maangikɨ yagaalyaꞌ maarena pɨkarya daꞌ yɨdaꞌmweinyɨ. Yɨ nɨmɨ Naangerɨ wɨlamwaaiheinyɨ “Nyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨge. \p \v 23 Gaayaazai, gamɨre angevɨ nawɨꞌnya nyɨmaremwaaimanɨꞌ. Yɨ nɨmɨnyɨ, Naangere kusɨlaanya yuyaraavɨjɨ nayaa sara maremwaaidelyɨ. Yɨ sahwai “Nyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨꞌ. Yɨrazɨtaazai anga naanga davanya kaajolɨyaraavɨre wawɨnya yaꞌne nɨgwia maremwaaidelyɨ Kwaataazai neyaꞌmwelyɨ saraai “Nehɨryaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgi. \p \v 24 Nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyare yanga gaimwangebwi sarɨmɨ yuyaihɨlyɨ yɨhyeꞌmwannarana! Sara kuna yɨmaꞌnana! \p \v 25 Gotɨyai, sai yagaala tewaanyaꞌ dadɨnya savɨne dɨragɨnyasɨ wiꞌna yɨvaimwagannerɨne yayaꞌ munyaba nayaa padaꞌgalamakɨlaana! Yɨ yagaala tewaanya saꞌ Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨne wɨjɨwaakyasɨ. Yoimavajalɨkurakyaꞌ yuya sɨnnawɨ kɨgaasɨ lɨka yulyaryaakeꞌ Gotɨyai kuꞌmaayaba mena wɨjalangasakɨwaabɨkesɨ. \v 26 Kɨgaakuna lɨka yulyaryaaka kɨrɨꞌ dahaasagaaꞌ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsara pɨkarya yɨdavesavɨ nebulyaꞌnanya saꞌ kuꞌmaayaba yɨmaꞌnɨwaabɨkesɨ. Naangerɨ yawɨralɨmwadɨvɨta yuyara sahwarɨ mɨdɨnyaꞌnei Gotɨyai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ mwaaidei “Gazabazaba aꞌmwera wɨꞌnɨpɨka!” sara wɨdakevɨ ajɨmya yuyangɨya kwalaalyara sahwarɨna sɨduꞌnakeraavɨ wɨmwaaihɨvanɨꞌ. \v 27 Gotɨyai dazai sɨmunya yuya yawɨta yuya aaya kaavɨla sa nebulyaꞌna kɨnɨnnakelyɨ. Yɨ sarei gave pwainanaangerɨna Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ “Byaannakela!” daana! Naanga sahɨrɨsɨra. \pmr \sig Polɨ \sig*