\id PHP - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h Pilipaai \toc1 Pilipaai Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkarɨyɨkwia Yɨdavakesɨ \toc2 Pilipaai \toc3 Pl \mt1 Pilipaai \mt2 Pilipaai Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkarɨyɨkwia Yɨdavakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \m \v 1 Pilipaai mwaalyaihi nyaꞌmweihi, \p Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaꞌneihi Gotɨyare tewaanyaihi, Polɨnyɨjɨ Timotilyɨ sainaai Kɨraazɨtɨyai Jizaazare yaasɨwaꞌwawɨnyainaai pɨkarɨyɨkwia daꞌ yɨhyasɨvanaabɨholyainaalyɨ. Aꞌmweihɨrɨna, kusɨlaanyavɨyaihɨre maremwaalyaihɨrɨnajɨ wɨdaayaihɨrɨnajɨ saihɨrɨ yɨhyasɨvanaabɨholyainaalyɨ. \v 2 Nemɨre Gotɨyai Nenɨmaangelyɨ Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ yanga gaimwangebwi yɨhika! Sarɨmɨre sɨmunyavɨ kave kwaamuꞌnanyaꞌ yɨhwakika! \s1 Polɨ Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdakeꞌnesɨ. \p \v 3 Sarɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨnyagaaꞌ gazagaasagaaꞌ nɨmɨre Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdadɨnyainyɨ. \v 4 Yuya wɨdadɨnya sangɨ, sarɨmɨnyɨ gaimwanga yɨhyaꞌne wɨdadɨnyangɨ yɨlaaya yadɨ Naangerɨ yɨdaangadɨnyainyɨ. \v 5 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Sarɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ yamaaresagaaꞌdaasɨ dahaaꞌnanneihi nɨmɨjɨ yagaala saꞌ aꞌmwera maaryaꞌna mena nyeꞌmwannayɨvanɨgasaꞌnanyɨ. \v 6 Nɨmɨ mena dara yawɨꞌmanɨge. Gotɨyai sarɨmɨnyɨ wawɨnya nawɨꞌnyaꞌ mena yɨhivanɨꞌ. Sai wawɨnyaꞌ kuna kuna yɨwawojɨ wawɨnya saꞌ yɨꞌmwannyɨna yade Yɨrɨka yune Kɨraazɨtɨya Jizaazaregaaꞌna. \v 7 Yo, sarɨmɨ yuyaihɨrɨna sɨmunya sara yɨbwakɨnna yɨvanɨge dazaꞌ yɨdaꞌnanyasɨ. Saꞌ dareꞌna. Yuyagaaꞌ nɨmɨre sɨmunyaburɨ sarɨmɨnyɨ yɨhɨlɨmwagaꞌdɨnyainyɨ. Yɨ sarɨmɨnyɨna tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨkeꞌnanyɨ. Nabaai yuyaihi yanga gaimwanga naangebwi nɨmɨjɨ yeꞌmwannamaaꞌmanɨgaꞌ. Yɨ yagaala tewaanyaꞌ aꞌmwera maaryaꞌna yanga sabwi nyeꞌmwannayɨvanɨgasaꞌnanyɨ. Nɨmɨ kalavuzavɨ mwaaidɨnyagaasɨ yagaala tewaanya saꞌ nebulyaꞌna waryaꞌneꞌ jalɨkurakegaasɨ aꞌmweraavɨre sɨmunyangɨ yagaala tewaanya saꞌ dɨragɨnya yɨvaimwagehaasɨ yuya sagaaꞌ sara yadɨvɨsaihɨlyɨ. \v 8 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ sarɨmɨnyɨna tewaanaanga wɨvuꞌnɨvanɨkabaai sahwarɨ yuyaihɨrɨna tewaanaanga nyɨvuꞌnɨvanɨkeꞌ Gotɨyai nayaa jalɨkurakanneinyɨ. Sarɨmɨnyawɨnna yɨhwanganaawɨdeꞌna yɨhɨthɨwa. \p \v 9 “Sarɨmɨre tewaanya yɨhɨvuꞌnyabwi naanga naanga kuna yɨmaꞌnana! Nebulyaꞌna jawɨranganyidesɨ yuya sɨmunya tewaanya naangejɨ naanga kuna yɨhɨmaremwaalana!” dena nɨmɨ Naangerɨ sara yɨdaangadɨnyainyɨ. \v 10 Nabaai gevwi gevwi nayaa yawɨranganyaꞌneihɨrɨ yɨhɨmaremwaaladengɨ. “Kɨraazɨtɨyarɨne Yɨrɨkerɨkɨ sarɨmɨ nawɨꞌnya tewaanyaihi yɨwetawakya maayaihi dɨmwaalyideihɨlyɨra,” dena Naangerɨ wɨdadɨnyainyɨ. \v 11 Yɨ Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ yɨsɨꞌ yɨsɨla nawɨꞌnya yɨꞌnadevaaibɨꞌ yɨdaꞌmaraangebwi sarɨmɨnyɨ yunebanna kuna yɨhwaradevulyɨ. Yɨ sasare sabwi yadaapɨjɨ Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlyaꞌnajɨ “Byaannakei!” dadaa Gotɨyarɨ yɨlaaya wɨmaryaꞌnajɨ sara wɨdadɨnyaꞌnanyɨ. \s1 Polɨ kalavuzangevɨ mwaalakeꞌ dazaꞌ yagaala tewaanyavɨ gaimwanga yakeꞌnesɨ. \p \v 12 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨ yawɨramaasavɨna dara nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Nɨmɨnyɨ taanga nyɨmaꞌnade datha kɨrɨꞌ yagaala tewaanyaꞌ yawɨranganyaꞌna marihɨri. Aawa. Aꞌmwe kwaala kwalaalyara yagaala saꞌ kadɨka kuna wɨꞌnɨvanɨgasasɨ. \v 13 Yɨ sareꞌna dame maredaata yuyara Sizaare angevɨna dame daaꞌdɨvɨsarajɨ aꞌmwe pwara kwarajɨ sara “Kɨraazɨtɨyarɨna wɨdakeꞌna kalavuzavɨ mwaaidelyɨ,” nɨmɨnyɨna mena nayaa yawɨꞌdɨvɨsare. \v 14 Nabaai kalavuzavɨ mwaaideri Naangei nɨmɨnyɨ nayaa nyɨgaimwadeꞌ Naangerɨne neyaꞌmwe kwalaalyara tɨnna wangadɨvɨsaꞌna kumɨnyɨ wɨgaimwangeꞌna yawɨꞌdɨvɨꞌ kumɨre sɨmunyaꞌ dɨragɨnya maaꞌdɨvɨsaꞌna lɨka yabwi yagalyaꞌmaꞌdɨvɨꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ wɨjɨwaakyaꞌna dɨragɨnna yadɨvɨsare. \p \v 15 Dareꞌ nebulyasɨ. Pwara nɨmɨre wawɨnya Gotɨyarɨneꞌna tɨganaarya yadɨvɨꞌ nɨmɨnyɨna “Sai kalavuzavɨna nayaa mujadei. Sahwarɨ wavɨlavaana!” yawɨꞌdɨvɨta dazavɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yagaalyaꞌ wɨjɨwaakadɨvɨsasɨ. Kɨrɨꞌ pwara nɨmɨnyɨna sɨmunya nawɨꞌnya kɨnɨnnakera wɨjɨwaakɨna. \v 16 Aꞌmwe dazara nɨmɨnyɨna wɨvuꞌnɨvanɨkeꞌnajɨ yagaala tewaanyaꞌ nebulyaꞌna waryaꞌne wawɨnya naangeꞌ nyɨjaavakevɨna yawɨꞌdɨvɨsaꞌnajɨ sara wɨjɨwaakɨvanɨgasare. \v 17 Kɨrɨꞌ pwara sara “Polɨmɨna nemɨnne yaya naangenna yaana!” deva Kɨraazɨtɨyarɨna wɨjɨwaakɨna. Sahwara sɨmunya tewaanya kɨnɨnnakera yawɨta gɨrɨkitaꞌnanya maayara sara wɨjɨwaakadɨvɨsara mɨka! Aawa. Nɨmɨre kalavuzɨwawɨnyavɨ “Taanginya pɨnɨjɨ yɨbwaꞌmwagaana!” yawɨꞌdɨvɨꞌ sara wɨjɨwaakadɨvɨsaꞌnanyɨ. \v 18 Kɨrɨꞌ maajɨmunya myawɨriwana! Baaꞌnana! Yuya saburaavɨ, nɨmɨnyɨna yawɨta kayaaꞌnanyangɨnajɨ nɨmɨnyɨna yawɨta tewaanyangɨnajɨ Kɨraazɨtɨyarɨna wɨjɨwaakadɨvɨsare. Dazavɨ nɨmɨ yɨlaaya yɨvanɨge. Yo, nɨmɨ yɨlaaya naanga kuna yɨdeinyɨ. \p \v 19 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Nɨmɨ mena yawɨꞌmanɨge. Nɨmɨnyɨ gaimwangeꞌna sarɨmɨ Naangerɨ wɨdadɨvɨsavɨjɨ Jizaazai Kɨraazɨtɨyare Kuryai nɨmɨnyɨ dɨragɨnya nyɨvaimwadevɨjɨ dahaaꞌ nyɨmaꞌnɨwaka daza sa kayaaka nyɨgalade mɨꞌ. Naangei nyɨvadaihasamaaradeinyɨ. \v 20 Yɨ “Yɨmaꞌnadenna tɨlɨjaaya baihanarɨma!” yawɨꞌdɨ dazanna yemwaaimanɨge. Dareꞌ yemwaaimanɨgeinyɨ. Nɨmɨ wagɨla maalɨka aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ maarɨdeinyɨ mɨꞌ. Aawa. Yuyagaaꞌ sara yadɨnyabaaibɨꞌ dahaaꞌ yuya nɨmɨre kɨlaakejɨkɨ yɨdevɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yayaꞌ makɨlyaꞌneinyɨ dɨragɨnna daaꞌdɨ nayaa jalɨkurakɨma! “Nɨmɨ gaala mwaaimujainyɨ sara yɨdeinyɨ dɨngaka? Nɨmɨ baimuja kwainyɨ sara yɨdeinyɨ dɨngaka?” dena nayaa yɨvanɨge. \p \v 21 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Nɨmɨ gaala mwaalaꞌmujɨyainyɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ yeꞌmwannamwaaihe. Nabaai nɨmɨ balaꞌmujɨyainyɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yayaꞌ dɨragɨnna makɨlɨdeinyɨ. Yɨ saꞌ nɨmɨre mwaalyabwi wavɨlavade nɨmɨnyɨneꞌnanyɨ. \v 22 Nabaai nɨmɨre kɨlaakejɨkɨ kuna mwaaimujainyɨ Kɨraazɨtɨyarɨneꞌna tewaanya nawɨꞌnyaanga yɨsɨlyabɨta yɨdeinyɨ. Kɨrɨꞌ nɨmɨ be tutarɨkɨ mɨdɨnɨdeinyaka? “Balɨma!” yawɨrɨdeinyɨ dɨngaka? “Mwaalɨma!” yawɨrɨdeinyɨ dɨngaka? Nɨmɨ myawɨriwa. \v 23 Yɨ savɨna nɨmɨ sɨmunya pɨrɨwaai yawɨꞌmanɨge. Kwaaka davakɨ yagalyaꞌmaꞌmujainyɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ yeꞌmwannamwaaimujaꞌ. Darevɨnyɨ. Saꞌ tewaanya naangesɨ. \v 24 Kɨrɨꞌ sara yɨwɨjainyɨ gara yɨhɨgaimwagɨdeinyaka! Sareꞌ kɨlaakejɨkɨ sarɨmɨnyɨneꞌna yɨhɨmudaasɨvanɨkeꞌna kuna mwaalɨma! \v 25 Sareꞌ dɨragɨnna yawɨꞌmanɨgevɨdaaꞌnyɨ dara yawɨramaaꞌmanɨge. Nɨmɨ kuna mwaaidɨ sarɨmɨjɨ wawɨnya yɨhyeꞌmwannayɨdeinyɨ. Naangerɨ dɨragɨnna lɨmwangebwi naanga yɨmaꞌnyaꞌnajɨ dɨragɨnaanga lɨmwadɨvɨꞌ yɨlaaya yɨhyaꞌnajɨ yɨhɨgaimwagɨdeꞌnanyɨ. \v 26 Nɨmɨ sarɨmɨnyawɨnna ayɨna mwaalɨdevɨ sarɨmɨ nɨmɨnyɨna yɨlaaya yadɨvɨꞌ “Nemɨnyawɨ mena mwaalɨkeꞌna Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨne yayaꞌ munyaba naanna makɨlaana!” dɨzideꞌ yɨhyeꞌmwannamwaalɨdeꞌnanyɨ. \s1 Yagaala tewaanyaꞌ lɨmwadɨvɨsara yabwinesɨ. \p \v 27 Yuya yɨmaꞌnadengɨ sarɨmɨ “Kɨraazɨtɨyare yagaala tewaanyavɨ lɨmwadaanyainera,” dadɨvɨꞌ Gotɨyarera yɨpɨnebwi nayaa yɨdaꞌmaraangebwina jɨla! Sarevɨ nɨmɨ yɨhwanganaawɨdeinyɨ dɨngaka? Sarɨmɨnyɨ kuna yɨbwaꞌnɨdeinyɨ dɨngaka? Yɨ sareinyɨ sarɨmɨnyɨna kadɨka sara wɨꞌnyaꞌneꞌna sara jɨla! Dara wɨꞌnyaꞌneinyɨ nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ! Sahwara avaaizɨmunyaꞌna daaꞌdɨvɨꞌ yagaala tewaanyaꞌ lɨmwagaꞌmanɨgasarera. Yɨ yuyara, yagaala tewaanyaꞌna kwɨyaꞌmwera dɨragɨnna lɨmwangeꞌna dɨhaaꞌbwata yɨmanɨgasarera. Malyavɨ yeꞌmwannadɨvɨtabaaibɨꞌ yuyara sara yɨvanɨgasarera. \v 28 Sahwaraavɨna taanga wɨjaavadɨvɨsara aane pɨrɨvɨ kɨrɨvɨ sahwaraavɨ lɨka wirɨꞌgaimanɨgasara mɨka! Sahwara saraavɨna lɨka myɨvanɨgasara. Nabaai sarɨmɨ lɨka mi yɨpɨjaꞌ dazaꞌ yɨkamaangeraavɨ yɨbwarɨdaakwia dara yadesɨ. Sahwara kayaaka yɨnɨpɨꞌdere. Nabaai sarɨmɨnyɨ dara yɨhibwarɨdaakuvanɨꞌ. Gotɨyai sarɨmɨ tewaanya mwaalyaꞌna yɨhɨvadaihasamaaradelyɨ. Yɨ Gotɨyai sahwaraavɨjɨ sarɨmɨnyɨjɨ sara yɨhyadelyɨ. \v 29 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Sarɨmɨnyɨna Kɨraazɨtɨyare wawɨnya yaꞌneꞌna Gotɨyai tewaanyabwi yɨhɨzaavanɨkelyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagyaꞌne gavebwina yɨhɨzaavada mɨꞌ. Aawa. Gamɨnyɨ daanga maaryaꞌne kɨbulyɨ yɨhɨzaavanɨkelyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala tewaanyaꞌ kuna dɨlɨmwagarila! \v 30 Yɨ sɨnnawɨ nɨmɨ Gotɨyarɨne mala bwaꞌdaazɨyaꞌ sarɨmɨ tɨnna wanganeꞌ. Nabaai dahaakɨgaaꞌ nɨmɨ mala kuna bwaꞌmanɨgeꞌna sarɨmɨ kadɨka wɨꞌnɨvanɨgasasɨ. Mala yune gave savɨna avaainanyavɨna sarɨmɨ bwaꞌnɨvanɨgasaihɨlyɨ. \c 2 \s1 Pilipaai mwaalyara avaaizɨmunyaꞌna yawɨsaꞌna Polɨ yɨlaaya yakeꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨraazɨtɨyai nemɨre sɨmunyaꞌ neyɨvaimwadei daakajɨ, Nemɨnyɨna gamɨre wɨvuꞌnyabwi nemɨre munyɨꞌ nayaa newaꞌdevwi daakajɨ, Kurya Tewaanyalyɨ yeꞌmwannamwaaihoina daakajɨ, Nemɨjɨya pwaraavɨna kale neyada tewaanaanga nevuꞌnadeina daakajɨ, \v 2 yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨre yɨlaaya naangebwi yuna naanga jɨla! Yɨ avaaizɨmunyaꞌna jawɨryidevɨjɨ wɨvuꞌnya avaala saburɨ jidevɨjɨ kurya avaala gave pɨbwina dɨlɨmwagaryidevɨjɨ gave pɨbwi jawɨryidevɨjɨ yuneba yɨlaaya dɨnyɨgalyɨla! \v 3 Sarɨmɨ yune sarɨmɨnyɨneꞌna sɨmunya yawɨꞌdɨvɨꞌ aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ mipɨnera! Sarɨnnya yaya munyaba makɨlyaꞌna aane pɨbwi kɨbwi mipɨnera! Aawa. Aꞌmwe pwaraavɨ dalaangewɨ mwaaidɨvɨꞌ “Sahwara nemɨnyɨ nevɨlapɨka!” jawɨrila! \v 4 Gazaigɨzaigɨ gɨnnya yunenna mamaremwaaidɨnnera! Aawa. Gazaigɨzaigɨ pwaraavɨre sa kɨnɨngɨjɨ dɨmaremwaala! \p \v 5 Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ sɨmunya pɨbwi wɨwarakabaaibɨꞌ sɨmunya avaainanya dɨlɨmwagarila! Darebulyɨ. \v 6 Sahwai Gotɨya nebulyai mwaalaka kɨrɨꞌ Sɨgunyavɨ Gotɨyalyɨ avaaina mwaalya sabwina kuna lɨmwangeꞌna yawɨrakai mɨꞌ. \v 7 Aawa. Sai sasare sabwi yagalyaꞌmaꞌna yaka kunei yɨmaꞌnaka aꞌmwe yaasɨwaꞌwawɨnyaraavɨrebwibɨꞌ maarɨna yakei yɨ aꞌmwei yɨmaꞌnyɨna. Aꞌmwei aꞌmweraavɨne avaainanyai yɨmaꞌnyɨna yada \v 8 gamɨ sarɨ kwaakewɨ walamarakɨnyɨna. Sara yada Gotɨyarɨ yagaalya mɨdɨnakelyɨ. Nabaai kuna sara yada yune gamɨ balakegaaꞌna. Yo, yune yɨsavɨri kamaratamarɨmweꞌ wagɨlyavɨne yɨsavɨ balakegaaꞌna. Yɨ sarevɨ kwaakewɨ walamarakɨnakelyɨ. \v 9 Sareꞌna Gotɨyai gamɨnyɨne yayaꞌ munya keꞌba makɨlaka sahwarɨ munya keꞌbeva mwaaihakelyɨ. Sara yaka Gotɨyai yaya nawɨꞌnyaꞌ yaya pɨnɨ wavɨlavɨkeꞌ wɨjaavakelyɨ. \v 10 “Sɨgunyavɨ mwaaihata yuyarajɨ Kwaakevakɨyarajɨ kwaakevɨ amwihɨlyarajɨ Jizaazarɨne yaya saꞌ dadɨvɨꞌ gamɨnyɨ kwadaai gibɨka!” daka yaya nawɨꞌnya saꞌ wɨjaavakeꞌnanyɨ. \v 11 Nabaai aꞌmwe yuyara kunnya maangisɨ dara jalɨkurakɨpɨꞌdeꞌnanyɨ “Jizaazai Kɨraazɨtɨyai sai Naangelyɨra.” Sareꞌna “Gotɨyai byaannakela!” dadɨvɨꞌ Nɨmwarɨne yayaꞌ munyaba makibɨꞌdeꞌnanyɨ. \s1 “Gotɨyai yɨhɨvadaihasamaarakeihi yɨpɨnengɨ jɨla!” dakeꞌnesɨ. \p \v 12 Nɨmɨre nyɨvuꞌnɨvanɨkeihi, Kɨraazɨtɨyai Gotɨyarɨ sara mɨdɨda sarɨmɨnyɨneꞌna keꞌbaꞌnanyaꞌ yakabaaibɨꞌ “Gotɨyai sara nevadaihasamaarakei daakajɨ,” yɨpɨꞌdengɨ jɨla! Yɨ sɨnnawɨ yuyagaaꞌ Gotɨyarɨ mɨdɨnesaihɨlyɨ. Sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannemwaaidɨnya yune sagaaꞌna mɨdɨnetabaaibɨꞌna myɨhɨzɨvanɨge. Aawa. Dahaaꞌ menyawɨ nɨmɨ mwaaidaꞌmwi sarɨmɨ naanga kuna dɨmɨdɨnyɨla! Gotɨyarɨna dara yawɨꞌdɨvɨꞌ “Sahwai naangaangei mena keꞌba mwaalɨkelyɨ,” lɨka nayaa yɨwainɨgulɨna yadɨvɨꞌ dahaakɨgaaꞌ yɨhɨvadaihasamaarakeihi sareihi sara yɨpɨnengɨ jɨla! \v 13 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gotɨyai sarɨmɨnyɨ kusawɨ yɨhyadelyɨ. Yɨ sarɨmɨre sɨmunyaburɨ gamɨ sai yɨhidɨkaaꞌbwaꞌdelyɨ. Nabaai gamɨ sare sɨmunya nawɨꞌnya kɨnɨnnakebwina wɨvuꞌnadevaaibɨsanna yaꞌneihɨrɨ yɨhɨmwaaihadelyɨ. \p \v 14 Yuya yɨpɨja sa sarɨmɨ kɨnɨmyagaalyajɨ maiyagaalyajɨ nayaa makwasakɨna yadɨvɨꞌ jɨla! \v 15 “Yɨwetawakya maayaina mwalaana! Nemɨre sɨmunyavɨ kayaaꞌnanyabwi mwaranna!” dapɨjɨ sara jɨla! Yɨ aꞌmwe yɨdaꞌmaraangebwi yagalyaꞌmaꞌdɨvɨꞌ kumɨre sɨmunya naadɨyaꞌ yɨnɨkera kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsaraavɨ tɨnnyaba mwaalyaihi sarɨmɨ Gotɨyare kaimɨraayaihi kayaaꞌnanya maayaihi sara jɨla! \v 16 Sarɨmɨ yagaala gaalyabwi kɨnɨnnakeꞌ maguzaavadɨvɨꞌ sahwaraavɨ tewaanya saꞌ wɨjɨwaakadɨvɨsavɨ sarɨmɨ aꞌmwe Kwaaka jɨhɨnya davakɨyaraayaba baakeihi lɨvamwaaidɨvɨsaihɨlyɨ. Sara yɨpɨjaihɨrɨna Yɨrɨka Kɨraazɨtɨyaregaaꞌ yɨlaaya yɨdeinyɨ. Nɨmɨre yayaꞌ makibɨꞌdeꞌnanyɨ. Dara yawɨrɨdeinyɨ. Kumɨnyawɨ nɨmɨ kaanyaveꞌna gazare myadɨ nɨmɨre dɨragɨnyaꞌ yaasɨwaꞌ mɨraagɨkɨꞌna myeneinyɨ. \v 17 Aawa. Sarɨmɨre Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwangebwi yɨ sabwi Gotɨyarɨ wabatɨrɨnya yɨravayɨhuꞌdɨvɨtabaaibɨsabulyɨ. Nabaai nɨmɨ baimujaꞌ nɨmɨre taweꞌ dɨmapɨjaꞌ waainɨyaꞌbɨꞌ Naangerɨna wabatɨrɨnya yɨravayɨhuꞌdɨvɨsavɨ dɨmaꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ yɨ sarevɨ yɨlaaya naanga yɨdeꞌnanyɨ. Yo, nɨmɨ sarɨmɨjɨ yɨlaaya yɨhyeꞌmwannayɨdeinyɨ. \v 18 Sasare savɨ sarɨmɨ yɨlaaya avaaina jɨla! Yo, nɨmɨjɨ yɨlaaya dɨnyeꞌmwannayɨla! \p \v 19 Nabaai Naanga Jizaazai kyawɨrojɨ maalɨkegaaꞌ sarɨmɨnyawɨnna Timotirɨ maryasaabɨdelyɨ. Sai ayɨna kabozɨ “Sarɨmɨnyɨnenna yawɨramaaraꞌmujɨ nɨmɨre sɨmunyaꞌ yɨlaaya naanga yɨma!” daꞌmujɨ maryasaabɨdelyɨ. \v 20 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨra. Aꞌmwe pwai kwai, Timoti nɨmɨjɨ avaaizɨmunyaꞌna yadeibɨsai kuneinyɨ. Sarɨmɨnyɨ gaimwangeꞌna nebulyaꞌna maremwaalyaꞌne pwai kuneinyɨ. Sarevɨ Timotirɨ dahɨlakɨwelyɨ. \v 21 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Aꞌmwe yuya pwara kunnya yune yawɨsannenna bɨramaaꞌdɨvɨsare. Kɨraazɨtɨyai Jizaazarenna maremwaaidɨvɨtara mɨꞌ. \v 22 Nabaai sarɨmɨ Timotirɨna sɨmunyabwi mena yawɨꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ sai aꞌmwe tewaanyalyɨ. Kaimɨraayai ganɨmaangerɨ gaimwadevaaibɨꞌ yagaala tewaanyavɨna nɨmɨjɨ yeꞌmwannawɨdaayolyalyɨ. Sarevɨ sahwarɨ dahɨlakɨwelyɨ. \v 23 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨnyɨ nyɨmaꞌnadevɨ mena yawɨraꞌmujɨ sahwarɨ yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ sara maryasaabɨdelyɨ. \v 24 Nabaai Naangerɨ nɨmɨ dɨragɨnna dara yawɨꞌmwa. Maalɨkegaaꞌ nɨmɨ kwainyɨjɨ sarɨmɨnyawɨnna bɨdeinyɨ. \p \v 25 Nɨmɨ dɨragɨnna yawɨꞌmanɨge. Aꞌmwe Epapɨrothaaitazarɨ sarɨmɨnyawɨnna yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ ayɨna maryasaabɨma! Sai nemɨre neyaꞌmwelyɨ. Nɨmɨnyɨ avaaiwawɨnyalyɨ. Mala dazavɨna nɨmɨjɨ nyɨgaidaaꞌdelyɨ. Sarɨmɨ kɨgaaꞌ sahwarɨ nɨmɨnyawɨnna nyɨmaryasaabesai sarei nyɨmudaasakenna nɨmɨnyɨ nyɨgaimwagakelyɨ. \v 26 Gamɨre sɨmunyaꞌ sarɨmɨnyɨ wanganyaꞌna wabahɨlaaka wiadevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ “Nalaaya kɨnɨnnakelyɨra,” kadɨka wɨꞌnɨwaꞌdaasaꞌna sahwai “Yawɨta kwalaalya nyɨpɨdɨka!” kadɨwaꞌ sarɨmɨnyɨna taanginya wɨwaꞌmanɨꞌ. \v 27 Yɨ nebulyasɨ. Kɨgaaꞌ nalaaya waraka kɨbawa mena kabaladɨkelyɨ. Kɨrɨꞌ sahwarɨna Gotɨyai kale wiaka tewaanya yavadaꞌgalakelyɨ. Nabaai Gotɨyai kale yune gave sarɨna yakai mɨꞌ. Aawa. Sai nɨmɨ kwainyɨnajɨ kale wiakelyɨ. Nɨmɨ gamɨre nalaayaꞌna kale nyakeinyɨ sahwai balajɨ kwajɨ taanginya naangeꞌ nɨmɨnyɨ yɨlasaꞌna kanyadɨka! Sarevɨdaaꞌnyɨ sarebwi “Aala!” yawɨraka gamɨnyɨ yɨvainɨmwaaihakelyɨ. \v 28 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨ kamaryaasaꞌmujɨ sarɨmɨ tɨnna ayɨna kwanganapɨjɨ “Yɨlaaya jɨla! Nabaai sai sarɨmɨnyɨna sɨmunya kwalaalya yawɨꞌmanɨkeꞌ miꞌna yɨmaꞌnadeꞌna nɨmɨre taanginya kɨrɨsɨ myɨmaꞌnanna!” daꞌmujɨ nɨmɨnyɨ tewaanya dɨragɨnna nyɨvuꞌnɨwaꞌ. \v 29 Sarevɨdaaꞌnyɨ kabiꞌmavojɨ Naangerɨ lɨmwagaꞌdɨvɨsara kunnya lɨmwagaꞌdɨvɨta pwaraavɨ maapɨnebaaibɨꞌ sarɨmɨ yɨlaaya naanga yadɨvɨꞌ sahwarɨ nayaa dɨmaaryɨla! Aꞌmwe sasare saibɨsaraavɨne yayaꞌ munyaba dɨmakɨlyɨla! Kuna sara jɨla! \v 30 Kɨbawa mena kabaladɨkei Kɨraazɨtɨyare wawɨnyavɨ sai gaala kuna mwaalyaꞌna yawɨꞌdei mɨꞌ. Aawa. Sai wawɨnyaꞌ sarɨmɨ yɨnɨga manyɨgaimwagi yɨpɨneꞌna yawɨꞌda “Polɨmɨ wɨgainɨwakevɨ yunebanna yɨꞌmwannɨma!” yawɨꞌda nyɨgaimwagakelyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ sahwarɨ nayaa dɨmaaryɨla! \c 3 \p \v 1 Nyaꞌmweihi, yɨ nabaai Naangerɨ wɨlamwaaihasaꞌna yɨlaaya naanga jɨla! Sarɨmɨnyɨna nɨmɨ yagaala daꞌ pɨkarya ayɨna yɨdasaꞌna nɨmɨre sɨmunyavɨ “Aala!” majɨwa. Taanga manyɨvanɨꞌ. Sarɨmɨnyɨ gaimwangaꞌnesɨ. \s1 Aꞌmwei Kɨraazɨtɨyarɨna dɨragɨnna lɨmwagazai sai aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ. \p \v 2 Kavɨjɨlɨkerabɨsaraavɨna mala nayaa jɨwannyɨla! Sahwara wawɨnya kayaaꞌna yadɨvɨsaraavɨna mala nayaa jɨwannyɨla! Sahwara sarɨmɨre kɨlaakejɨkaavɨ gurya kayaaꞌna dayaꞌneraavɨna (Juyaraavɨna) mala nayaa jɨwannyɨla! \v 3 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨra. Gotɨyai nemɨnyɨna neyawɨꞌdelyɨ nemɨre kɨlaaka gurya madayainaavɨna “ ‘Kɨlaakejɨꞌ nɨmɨnyɨna gurya nebwina daꞌnɨkerera,’ yawɨꞌmanɨge.” Sareinaavɨ Gotɨyare Kuryai nemwaaihakeꞌna Gotɨyarɨ yɨlaaya nebulyaꞌna yadaanyɨ. Sareinaavɨna Kɨraazɨtɨyai Jizaazai yune yakeꞌna gamɨnyɨne yayaꞌ munyaba makidaanyɨ. Nemɨ kɨlaakejɨkɨ yɨnɨga negaimwagyaꞌne sanna dɨragɨnna malɨmwagivanɨgo. Yɨ nemɨre mwaalyabwina myawɨri, nemɨre kɨlaakejɨkɨna myawɨri yadaa Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeihɨlyɨ,” nedadeina yune Kɨraazɨtɨyarɨna lɨmwamanɨgoinera. \p \v 4 Sare kɨrɨꞌ “Nɨmɨ yɨma!” dɨwɨjɨ kwajɨ kɨlaakejɨkɨne saburana dɨragɨnna lɨmwadɨnya saꞌ nɨmɨnyɨ yɨnɨga nyɨgaimwagyaꞌneꞌna nɨmɨnne tusaꞌ kɨnɨnnakeinyɨ. Aꞌmwe pwara kwara kɨlaakejɨkɨne saburana dɨragɨnna lɨmwadɨvɨꞌ “Sanna nɨmɨnyɨ yɨnɨga nyɨgaimwaganneinyɨ,” yawɨpɨjaraavɨ, yɨ kɨlaakejɨkɨne sabwina nɨmɨ sahwaraavɨ wavɨlaꞌmanɨgeinyɨ. \v 5 Yɨ dareinyɨ. Yɨrɨka ati ata purɨdaaꞌnyɨ daryaai darɨkɨ nɨmɨre kɨlaakejɨꞌ gurya nyɨdavesainyɨ. Nɨmɨ aꞌmwe Yɨzɨrelɨyainyɨ. Yɨ nɨmɨ Bejaminɨmɨre yɨsavaakɨdaasainyɨ. Nɨmɨ Yɨvɨruyainyɨ. Nabaai nɨmɨre Ne sɨnnawɨnyara yuya sara Yɨvɨruyarera. Nɨmɨ Yɨvɨruyaraavɨdaaꞌnyɨ avaaitawejɨꞌnyɨ. Ne Mozɨzare Kɨwɨnyavɨna Perɨzɨyara nayaa maremwaaidɨvɨtabaaibɨꞌ Perɨzɨyainyɨ nayaa mɨdɨneinyɨ. \v 6 “Juyainaavɨrebwi Gotɨyarebulyɨ,” yawɨꞌdɨ dɨragɨnna yɨna ye. Yɨ sareinyɨ “Gotɨyai sara yawɨꞌdelyɨ,” dadɨ Naangere kusɨlaanyaraavɨ kayaaꞌna yeinyɨ. Nabaai aꞌmwera nɨmɨnyɨ nyawɨbwapɨjɨ kwajɨ Kɨwɨnyabwi mɨdɨnyaꞌna, sareꞌ nɨmɨ yɨdaꞌmaraangeinyɨra. \v 7 Kɨrɨꞌ yuya sa kɨgaaꞌ “Sa nɨmɨnne sa naangengɨra,” yawɨre yuya daza dahaaꞌ dara yawɨꞌmwa. Sa kune yaasɨwaꞌnanyangɨ. Yɨ nemɨnyɨna yune Kɨraazɨtɨyai yakeꞌ saꞌ naangaanga gavesɨra. \p \v 8 Yune Juyaraavɨre gave sanneꞌna majɨvanɨge. Aawa. Nabaai nɨmɨ yuya pɨnɨngɨna “Sa yune yaasɨwaꞌnanyangɨ,” yawɨꞌmanɨgeinyɨ. Nɨmɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nɨmɨre Naangerɨ yawɨrangadɨ, yawɨta saꞌna nɨmɨ yɨbwakɨdɨ sa yune naangesɨra. Sahwarɨna yuya sa mena yagalyaꞌmaveinyɨ. Nɨmɨ yuya sanna yawɨꞌmanɨgeꞌ mena yaayewɨ lɨvarannɨkebɨsangɨ. “Nɨmɨ yune Kɨraazɨtɨyarɨ maaꞌdɨ Nawɨꞌnyɨnaangereinyɨ yɨmaꞌnɨma!” dadɨ sara ye. \v 9 Sahwarɨ nɨmɨ wɨlamwaalyaꞌneinyɨ sara yeinyɨ. Yɨ nɨmɨ Mozɨzare Kɨwɨnya dɨnɨkebwi mɨdɨneꞌna Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ,” manyɨjaꞌ. Aawa. Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨnyaꞌna yɨdaꞌmaraangebwi kɨnɨnnakeinyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagaꞌmanɨgevɨ Gotɨyai “Yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ,” nyɨdadelyɨ. \v 10 “Nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ nebulyaꞌna yawɨranganɨma!” dadɨ mwaaiheinyɨ. “Yɨ ayɨna dɨkaavake dɨragɨnyavɨ yɨbwakɨdevaaibɨꞌ dɨragɨnya savɨ yɨbwakɨnɨma! Gamɨ daanga maarya saburɨ gamɨjɨ avaaina yeꞌmwannamaarɨma! Sai sara balakabaaibɨꞌna avaaizɨmunya yawɨꞌdɨ nɨmɨnyɨna myawɨꞌnyadɨ balɨdeinyɨ! \v 11 Sareinyɨ mwaaimujainyɨ Gotɨyai bainɨkeraavɨ nɨmɨ kwainyɨjɨ ayɨna nyɨdɨkaavana!” jemwaaidɨ Kɨraazɨtɨyarɨ nebulyaꞌna dɨragɨnna yawɨrangamanɨgeinyɨ. \s1 Tɨyawɨnna yɨꞌmasaꞌna kaanyaveꞌna gavamarasɨꞌnyɨkaanya dɨragɨnna wodevwinesɨ. \p \v 12 Nɨmɨ dara majɨvanɨge. Kɨraazɨtɨyarɨ nebulyaꞌna mena yawɨrangamweinyɨ. Mena maaꞌmweinyɨ. Nɨmɨ mena wiꞌnanyɨra. Gotɨyai mena naanga yune nebulyaꞌnanyainyɨ nyɨmwaaihɨwakeinyɨ. Sara majɨvanɨge. Sare kɨrɨꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai gamɨnyɨneinyɨ nyɨmaarakabaaibɨꞌ sara yɨmaꞌnyaꞌneinyɨ maaꞌmujainyɨ kaanyaveꞌna dɨragɨnna wɨvanɨgeinyɨ. \v 13 Nyaꞌmweihi, nɨmɨ sainyɨ myawɨrivanɨge. Nɨmɨ mena maaꞌmweinyɨ dɨngaka! Kɨrɨꞌ nɨmɨ sɨmunya yune gave pɨrɨꞌnanyainyɨ “Yuya sɨnnawɨ kɨgaasa sangɨna nɨmɨ mena navɨka yadɨnyangɨ. Sara yadɨ dɨvidaaꞌnya yuyabwi maaryaꞌna yɨbwaꞌmwagayɨwɨbwata yadɨnyainyɨ. \v 14 Wɨjaayaꞌneꞌ maaryaꞌneinyɨ dazaꞌ lɨmwaderyawɨ tɨyawɨnna kaanyaveꞌna dɨragɨnna wɨvanɨgeinyɨ. Wɨjaayaꞌne dazaꞌ yɨ dareꞌna. Naangerɨ nebulyaꞌna yawɨranganyaꞌneinaavɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨna nemɨ yɨlaawiaꞌne jaka Gotɨyai nejɨvwaramaaꞌmanɨkesɨ.” \p \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre sɨmunyabwi Gotɨyarɨnebwi aꞌmwe nebulyaina yɨmaꞌnɨvanɨgoina yagaala dɨvanɨge dazaꞌna sara yawɨraana! Nabaai pwaihi sɨmunya pɨbwi kɨnɨnnakeihi mwaaibɨzaihi yɨ Gotɨyai nayaa yɨhɨzɨwaainada sɨmunya dazabwi kɨbwi yavadaꞌgala yɨhyathelyɨ. \v 16 Kɨrɨꞌ yuyaina sɨmunya mena maaꞌmanɨgovwi, saburɨ sasara nayaa yamaryaana! \p \v 17 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨ nɨmɨre sɨmunya saburɨ dɨnyeꞌmwannanyɨmɨdɨnyɨla! Nabaai nemɨre saburɨ sara yamarivanɨgasara nemɨdɨdɨvɨsaraavɨ nayaa baihanaꞌdɨvɨꞌ sabaaibɨꞌ jɨla! \v 18 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨra. Kwalaalyagaaꞌ sara myamarivanɨgasaraavɨna mena yɨhɨtheinyɨ. Nabaai dahaakɨgaaꞌ kale nyadaaꞌnyɨ kɨdalaala purataꞌdɨ ayɨna yɨhɨthɨvanɨge. Aꞌmwe kwalaalyara “Nemɨ Kɨraazɨtɨyareinera,” dadɨvɨsara kayaaꞌna yɨvanɨgasavɨ Kɨraazɨtɨyai yɨta yovihɨrarannɨkevɨ balakevɨne yagaalyaꞌ tihɨꞌmanɨgasarera. Kɨraazɨtɨyarɨne yɨkamaangerera. \v 19 Nemɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya yadaanyabaaibɨꞌ kunnya kɨlaakejɨkɨne sabwi “Naangengɨra,” dadɨvɨsarera. Kumɨre gotɨyaibɨsangɨ. Sahwara yadɨvɨsangɨna kunnya yayaꞌ makinadɨvɨsare. Kɨrɨꞌ sahɨnɨngɨna wagɨla wɨvwaꞌnɨvanɨꞌ. Yune Kwaakevakɨya sabwina yawɨꞌdɨvɨsare. Sareraavɨ Gotɨyai kayaaka yɨgaladerera. Kayaaꞌnanyaba mwaaibɨꞌdere. \v 20 Nɨmɨre sɨmunya sabwi jeꞌmwannanyɨmɨdɨnyideꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Nemɨ Sɨgunyavɨ mwaalyaꞌneinera. Nabaai sahɨbadaaꞌnyɨ yune nevadaihasamaaraderɨna yɨlaayaꞌna yemwaaimanɨgoinera. Sahwai Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ. \v 21 Sahwai nemɨre kɨlaaka nagaazazɨꞌ baryaꞌnejɨꞌ gamɨre kɨlaaka byaanna dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakejɨꞌ neyɨmavadelyɨ. Sai yuyaraavɨjɨ yuyangɨjɨ maremwaalyaꞌnei gamɨnyɨ kwaakewɨ yɨnɨga wiꞌna wakade dɨragɨnya dazavɨ sasara yadelyɨ. \c 4 \p \v 1 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, sarɨmɨnyɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, sarɨmɨnyɨna nyɨmaꞌnadeihi, sarɨmɨnyɨna yɨlaaya naanga yadɨnyaihi, nɨmɨre kingɨmwaaihɨꞌnya wavɨlaꞌnɨkei maaꞌdeꞌbɨsaihi, sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ dɨwebaaibɨꞌ Naangerɨ nayaa dɨragɨnna dɨthaayɨla! Sarɨmɨnyɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi dɨragɨnna dɨthaayɨla! \s1 Yɨlaayabwina avaaizɨmunyaꞌna yadɨvɨꞌ sɨmunya tewaanyabwi maaryaꞌnesɨ. \p \v 2 Yuwothɨyaaꞌgɨ nayaa dɨnyuꞌnana! Sɨdikɨyaꞌgɨ nayaa dɨnyuꞌnana! Naangerɨ wɨlamwaaihɨlyavɨ avaaizɨmunyabwina ayɨna jawɨrila! \v 3 Yo, nabaai Sɨzɨhaazaigɨ nebulyaigɨ, githaangamanɨge. Aꞌmwe dazawaarɨ avaaizɨmunyaꞌna mwaalyaꞌnewaarɨ nayaa dɨhaimwana! Sahɨrɨwaai yagaala tewaanyavɨna nɨmɨjɨ nyɨgaidaaꞌdisawaalyɨ. Nabaai Kɨlemenɨjɨ nɨmɨre avaaiwawɨnya pwarajɨ sawaalyɨ nyeꞌmwannayadɨvɨsangɨ. Yɨ kumɨnyɨne yaya yuya Gotɨyare bukuyavɨ mwaalɨkengɨ. Bukuya savɨ Gotɨyai yuyara yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyabwi kɨnɨnnakeraavɨre yaya yɨdaꞌnɨkengɨ. \v 4 Naangerɨ wɨlamwaaihasavɨ yuyagaaꞌ yɨlaaya jɨla! Nɨmɨ ayɨna dɨvanɨge. Sarɨmɨ yɨlaaya naanga jɨla! \v 5 Naangei nebawa mɨꞌ. Yarai bathevɨ sarɨmɨ aꞌmwe yuyaraayaba bwiwangebwi yadaapiya sareihɨrɨ sahwara nayaa yɨhyawɨrangabɨꞌdeihɨlyɨ. \v 6 Aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ yawɨta kwalaalya myawɨpɨnera! Aawa. Yuya sanna Gotɨyarɨ nayaa duzɨla! Yɨ yuyangɨna yɨhɨgainɨvanɨkenna Gotɨyarɨ jɨthaanganyɨla! Sara yadɨvɨꞌ sahwai yɨhuꞌnadeꞌna “Su! Su!” duzɨla! \v 7 Sareihɨrɨ Gotɨyai kwaamuꞌnanyabwi nejaavadevwi nayaa yɨhɨmaremwaaladeihɨlyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasavɨ dazabwi sarɨmɨre sɨmunyangɨjɨ sarɨmɨre yawɨsangɨjɨ nayaa yɨhɨmaremwaaladevulyɨ. Kwaamuꞌnanya dazabwi nemɨ yuneꞌna yawɨramaraanneburaavɨ wavɨlaꞌnɨkebulyɨ. \p \v 8 Nyaꞌmweihi, yagaala pɨnɨjɨ dɨdeꞌnanyɨ. Sarɨmɨ sɨduta nayaa daꞌdare davwina jawɨralɨmwagarila! Yuya nawɨꞌnya nebulyabulyɨ, kumɨnyɨne yaya nemɨ yuneba makɨlyaꞌne sabulyɨ dazabura. Yɨ yuya sabura nebulyaburajɨ yuya sɨmunya nawɨꞌnya kɨnɨnnakeburajɨ yuya yɨdaꞌmaraangeburajɨ yuya tewaanyabura gɨrɨka maayaburajɨ yuya wɨvuꞌnadevurajɨ yuya “Sa tewaanaangengɨ,” dɨdɨvɨsaburajɨ \v 9 sabura jawɨralɨmwagarila! Yuya dazabwi nɨmɨ yɨhɨzɨwakadaari yɨ sarɨmɨ mena maaresabulyɨ. Yɨ sarɨmɨ kadɨka nyuꞌnadɨvɨꞌ nɨmɨ sara yadaariyainyɨ tɨnna nyanganeta yuya sabwi dazabwi yuyagaaꞌ sarɨmɨ jɨwila! Sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyai kwaamuꞌnanyabwi nejaavadei sarɨmɨnyɨ yɨhyeꞌmwannamwaaladelyɨ. \s1 Pilipaai mwaalyara Polɨmɨ gaimwangeꞌna nɨgwia yasaabesaꞌna yɨlaaya yakebwinesɨ. \p \v 10 Dahaaꞌ nɨmɨnyɨna ayɨna dɨhaaꞌbwata yadɨvɨꞌ mena nyawɨꞌmanɨgasaihɨlyɨ. Sareꞌna nɨmɨ Naangerɨna yɨlaaya naanga yɨvanɨgeinyɨ. Nebulyasɨ. Kɨgaaꞌ sarɨmɨ nɨmɨnyɨna sɨmunya kuna yawɨresaihɨlyɨ. Kɨrɨꞌ kɨgaaꞌ sarɨmɨ tuta maayaihi nyɨgaimwagyaꞌneihɨlyɨ. \v 11 Nɨmɨ gɨlyɨvɨsanna nyɨgainɨvanɨka majɨvanɨge. Aawa. Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Nɨmɨ sɨmunya dara mena maaꞌmanɨge. Dala pɨbwina pɨbwinanyabwi kanyɨmaꞌnojɨ yɨ wiꞌnanyainyɨ. Yuya dazanna nɨmɨre sɨmunyaꞌ tewaanya nyɨmaꞌnadesɨ. \v 12 Dara yawɨrangamwa. Nɨmɨ gɨlyɨvɨta maayainyɨ yɨnɨga mwaaimuneinyɨ. Nabaai dara yawɨrangamwa. Gɨlyɨvɨta kwalaalya yɨnɨga lɨmwagaꞌdɨ sara yɨwɨneinyɨ. Gazazangɨjɨ yuya kɨnɨngɨjɨ yuya sanna yawɨꞌnɨkeinyɨ. Yɨ munya nyɨdevɨjɨ mɨjɨka nyɨdevɨjɨ sawaarɨna “Wikɨra,” dadɨnyainyɨ. Yɨ gɨlyɨvɨta kwalaalya lɨmwagasabwinajɨ gɨlyɨvɨta wɨgainya sabwinajɨ “Wikɨra,” dadɨnyainyɨ. \v 13 Kɨraazɨtɨyai nɨmɨnyɨ dɨragɨnya nyɨvaimwadere dɨragɨnyavɨ yuya kɨnɨ sa yɨnɨga wiꞌna yɨwɨneinyɨ. \v 14 Nyɨgainɨwakenna yawɨta kwalaalya myɨvanɨge kɨrɨꞌ nɨmɨre taanginyaburɨ gaimwagyaꞌneihi nyeꞌmwannadɨvɨꞌ nawɨꞌnya tewaanyabwi nyɨwaꞌdaasaihɨlyɨ. \p \v 15 Pilipaai mwaalyaihi, nɨmɨnyɨna dara yawɨrangadɨvɨkɨ “Yagaala tewaanyaꞌ yɨhɨzɨwaakaka nemɨre Pɨrovijɨ Maazathonɨya yagalyaꞌmavakegaaꞌ yune nemɨ saina wɨjaayabwine gamɨnyɨ yeꞌmwagakoinera. Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyangɨya aane pɨba kɨbanyara sara myesare.” \v 16 Nabaai sasareihi nɨmɨ yɨhyagalyaꞌmavena anga Tezalonaaika mwaaideriyagaaꞌ nɨmɨnyɨ nɨmɨre nyɨgainakeꞌna pɨgasaai maryasaabesaihɨlyɨ. \v 17 Yanga wɨjaayaꞌna nɨmɨ jaka yɨhɨthadaarina mɨꞌ. Aawa. Nɨmɨ yawɨꞌna “Sarevɨne tɨvɨkɨta sarɨmɨre tewaanya naangebwi naanga kuna yɨmaꞌnana! Gotɨyai tewaanya yɨhyadeꞌ tɨvɨkɨsasɨ,” dena yɨhɨthɨwa. \v 18 Dahaaꞌ yuya kɨnɨ maaꞌmwejɨyainyɨ gɨlyɨvɨta kwalaalya lɨmwagaꞌmanɨgeinyɨ. Sareꞌna nɨmɨ mena yunebannanyɨ. Yɨ sarɨmɨre yange yasɨwaabaasa Epapɨrothaaitazarɨ mena maaꞌmwengɨ. Yanga nawɨꞌnya daza Gotɨyarɨ dɨka wabatɨrɨnya kɨnɨnnakeꞌ yɨravayɨhuꞌdɨvɨta dazabaaibɨsangɨ. Yɨ nyɨjawaꞌdaasaꞌ Gotɨyarɨ wɨjawaꞌdaaꞌ. Gotɨyarɨ wɨjaayaꞌne yɨravadɨngɨꞌdɨvɨsabɨsangɨ. Yɨ dazahɨnɨnna maaꞌda sahwarɨ yɨlaaya naanga yɨgaidelyɨ. \v 19 Nɨmɨre Gotɨyai gɨlyɨvɨta yuya tewaanyanna tewaanyannanyangɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Sarei gɨlyɨvɨta sarɨmɨre kɨlaakejɨkɨnengɨna yɨhɨgainɨvanɨkenna yanga yuya yunebanna yɨhyadelyɨ. Sareꞌna aꞌmwera “Gotɨyai byaannakei,” dadɨvɨꞌ gamɨnyɨne yayaꞌ makibɨꞌdelyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasavɨ sara yadelyɨ. \p \v 20 Gotɨyai sai nemɨre Nenɨmaangerɨne yayaꞌ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ munyaba makɨlaana! Nebula sahɨrɨsɨ. \s1 Yagaala pɨnɨnnesɨ. \p \v 21 Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasara Gotɨyare tewaanyaraavɨ “Nyaꞌmweihi!” nɨmɨnyɨna duzɨla! Nɨmɨjɨya nyaꞌmwera “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgaꞌ. \v 22 Gotɨyare tewaanya pwara “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgaꞌ. Sahwarajɨyara yunebanne maremwaalɨkei Sizaare angevɨyara dɨragɨnna yɨhɨthɨvanɨgaꞌ “Neyaꞌmweihi!” \v 23 Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyare gaimwangevɨne yangeꞌ sarɨmɨre kuryarajɨ yɨhyeꞌmwannamwaalana! \pmr \sig Polɨ \sig*