\id JAS - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h Jemɨzai \toc1 Jemɨzai Pɨkarɨyɨkwia Yɨdavakesɨ \toc2 Jemɨzai \toc3 Jm \mt1 Jemɨzai \mt2 Jemɨzai Pɨkarɨyɨkwia Yɨdavakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \m \v 1 Yɨzɨrelɨdaaꞌnya sɨvɨlɨrɨdaaꞌnyɨ pwaraala yɨsavaakɨdaaꞌnyaihi, \p Jemɨzainyɨ Gotɨyarɨjɨ Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨjɨ yaasɨwaꞌwawɨnyainyɨ yɨdaꞌmwesɨ. Sarɨmɨ sarɨnnya anga naangeba yagalyaꞌmaꞌdɨvɨꞌ kwaaka maave pɨwɨ pɨwɨ mwaimanaawɨgasaihɨrɨnesɨ. Sareihɨrɨ yɨhɨthɨma! “Nyaꞌmweihi!” \s1 Yɨjɨwaalyabwi kɨrɨꞌ dɨragɨnya yɨvaimwanga neyadevwinesɨ. \p \v 2 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, yaamɨjɨ yɨjɨwaala dala pɨnɨnnanyabwi kayɨhimaꞌnojɨ yɨ sarɨmɨ dara yawɨpɨja “Sa nemɨ yune yɨlaaya yaꞌnennanyangɨra.” \v 3 Sareꞌ sarɨmɨ dara yawɨꞌmanɨgaꞌ. Sarɨmɨnyɨ yɨjɨwaala yaꞌne yɨmaꞌnaabada sarɨmɨre dɨragɨnna lɨmwangebwi yaamɨjɨ yɨhyade. Sara yɨhyaja sabwi “Taanginya yuyangɨneꞌna dɨragɨnna daavɨna yɨwaava!” nejɨwɨryaꞌnebulyɨ. \v 4 Nabaai Gotɨyai “Sarɨmɨ naanga yune nebulyaꞌnanyaihi jɨmaꞌnyɨla! Sɨmunyavɨ yunebanna padaꞌgalemwaalyaꞌneihi yuyagaaꞌ dɨragɨnna daayabwi tewaanna tɨviꞌna yɨhɨmwaaihana!” kadaꞌ sara yɨmaꞌnɨvanɨꞌ. Yɨ dɨragɨnyaihi mwaaibɨzaꞌ sarɨmɨnyɨ Gotɨyare aane pɨbwina aane kɨbwina yɨhɨmudaasadeihi mɨꞌ. \v 5 Nabaai sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwai kwarɨ sɨmunya nawɨꞌnyabwina wɨmudaasajaꞌ sai sɨmunya wɨjaavadeꞌna Gotɨyarɨ yɨdaanganana! Sara yɨdaanganajaꞌ Gotɨyai sahwarɨ wɨjaavadelyɨ. Gotɨyai sai yuyaraavɨna yanga kwalaalya nayaa wɨjaavadei, nabaai sai aꞌmwe wɨmudaasaderaavɨna mayagaala dadei mɨꞌ. \v 6 Kɨrɨꞌ aꞌmwe dazai Gotɨyarɨ nayaa dɨragɨnna lɨmwada yɨdaanganana! Dara nyawɨralɨmwagathɨka! “Nɨmɨ yɨdaangamwe dazaꞌ Gotɨyai nyɨjaavadeinyɨ dɨngaka? Aawa!” Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Aꞌmwei sɨmunya pɨrɨwaai kɨnɨnnakei, saalaalyavɨ yɨhusaꞌ pwaladɨkaaꞌda aalɨmavajɨnaakeꞌ akinamuna yadevaaibɨꞌ gamɨre sɨmunyaꞌ sasarelyɨ. Sahwai taabɨrɨwaizɨmunyasɨyai. \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe sasarei kwaasɨ dara myawɨranna! “Naangei nawɨꞌnya pɨnɨ nyɨjaavadeinyɨra.” \v 8 Aawa. Aꞌmwe dazare sɨmunyaꞌ yaasɨwaꞌ yɨwɨnakamarya yadesɨ. Yuya gamɨ yade saburɨ sai tuta yune gave pɨrɨvɨna mɨdɨdei mɨꞌ. \p \v 9 Neyaꞌmwei gɨlyɨvɨta maayai dalaangevɨ mwaalɨkei Kɨraazɨtɨyarɨna yɨlaaya yadelyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨna Gotɨyai sahwarɨ munyaba makimwakeꞌna yɨlaaya yana! \v 10 Nabaai neyaꞌmwe gɨlyɨvɨkɨravɨnakei Kɨraazɨtɨyarɨna yɨlaaya yadelyɨ. Gotɨyai sahwarɨ gamɨre gɨlyɨvɨsanna dalaangevɨ marulawakaka kɨrɨꞌ sahwarɨ maaꞌmwakeꞌna yɨlaaya yana! Kurɨvaarɨyangɨre pwata yɨꞌnade bwalapɨraihɨraꞌna yadevaaibɨꞌ gamɨre gɨlyɨvɨsajɨ yɨwawadeꞌnanyɨ. \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nyɨlyai bilyɨrɨꞌdaaꞌnyɨ dɨꞌdaanya naanga wiꞌnadaaꞌnyɨ kurɨvaarɨya daza yɨnahu yawaka balasɨꞌna yadengɨ. Gamɨre pwata kɨnɨjɨ bwalaraawɨna yada gamɨre tewaanya wannade sajɨ yɨnahu kayaaka yɨmaꞌnyɨna. Sasare sahɨbaaibɨꞌ aꞌmwe gɨlyɨvɨta kwalaalyajɨyai sai tɨnnyaba gamɨre wawɨnya yade yuya sangɨ yɨwawadelyɨ. \p \v 12 Aꞌmwei yaamɨjɨ yɨjɨwaala yuya sangɨ taanginya maarajai kwai dɨragɨnna daaꞌdei yɨlaaya yada tewaanaanga yɨnɨkelyɨ. Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Yɨjɨwaala yuya mena wavɨlavojɨyai kuna dɨragɨnna lɨmwagarojɨyai, sarɨna Gotɨyai gaalyabwi wɨjaavadelyɨ. Aꞌmwe gavamarasɨꞌnyɨkaanyaꞌ wavɨlaꞌdɨvɨsaraavɨne tɨvɨkɨsaꞌ wɨjaavadɨvɨtabaaibɨꞌ Gotɨyai mena yawɨramaaꞌdei gaala saꞌ wɨjaavadelyɨ. Yɨ sɨnnawɨ Gotɨyai gaala dazaꞌ aꞌmwe yuyara gamɨnyɨna wɨvuꞌnaderaavɨna wɨjaayaꞌna yune naanga nebulyaꞌna wɨdakelyɨ. \v 13 Nabaai yɨjɨwaala sa aꞌmwe pwai kware sɨmunyavɨ yɨdɨkaavojɨ kayaaꞌnanyabwi yaꞌna kumwagiꞌnojɨ aane pwai kwai dara madanna! “Dazabwi yaꞌna Gotɨyai nyɨmwagiꞌnɨwakeꞌnanyɨ.” Aawa. Sareꞌ darevɨnyɨ. Kayaaꞌnanyabwi Gotɨyarɨdaaꞌnyɨ mwagiꞌnadevwi mɨꞌ. Nabaai Gotɨyai aꞌmwei kayaaꞌnanya yajarɨ mwagiꞌnadei mɨꞌ. \v 14 Aawa. Nemɨnyɨdaaꞌnya gazaizare sɨmunyavɨdaaꞌnyɨ dɨkaaꞌda wɨmwagiꞌnadelyɨ. Yune nennya yawɨta kayaaꞌnanya dazabwi nemɨnyɨ wabwiwanga neyadevulyɨ. Sara yada nemɨnyɨ kwaasɨ nedada kayaaꞌnanyabwi yaꞌna nedɨhaaꞌbwaꞌdevulyɨ. \v 15 Nabaai sɨmunyaꞌ dɨkaata dazabwi, kaimɨraavɨmunyabɨꞌ wannada dɨvidaaꞌnyɨ gamɨre kaimɨraavɨbwaranyabɨꞌ kayaaꞌnanya dala pɨnɨnnanya maaꞌdesɨ. Dɨvidaaꞌnyɨ kayaaꞌnanyabwi naanga yɨmaꞌnada barya yaꞌnebwi marimaꞌnaabadevulyɨ. \p \v 16 Nɨmɨre nyaꞌmweihɨrɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, kwaasɨya sabwi sarɨmɨ wanganakɨna yadaapi sarɨmɨnyɨ kwaasɨ nayɨhɨthathɨka! Gotɨyai kayaaꞌnanya yaꞌna mwagiꞌnadei mɨꞌ. \v 17 Yuya tewaanya yanga wɨjaaya sabulyɨ yuya sɨhumale naanga yune nebulyaꞌnanya sabulyɨ yuya daza Gotɨyai Sɨgunyavɨ mwaalɨkeryawɨdaaꞌnyɨ waidaavadengɨra. Baaka yuya, yɨ nyɨlyalyɨ lawelyɨ sɨlɨngaamɨnyajɨ yuyaraavɨne Gyakwalaangei daza nemɨnyawɨnna maryasaabadengɨra. Nenɨmaanga dazai gamɨre sabwi yaasɨwaꞌ maroyɨmaaꞌnya yadei mɨꞌ. Sai pɨnɨ nyɨlyayaba aꞌmabaala yɨꞌdevaaibɨtai mɨꞌ. Saamɨnaanga wannada ayɨna tuta yɨbwaꞌmwadevaaibɨtai mɨꞌ. \v 18 Sai yune gannya sɨmunya saburɨna mɨdɨda gamɨre yagaala nebulyavɨ neyɨmaꞌnaabakelyɨ. Aꞌmwe yuya gamɨ wɨmwaaihade saraavɨna aaya mudɨꞌnanyaina mwaalyaꞌneinaavɨ neyɨmaꞌnaabakeine. \s1 Nemɨ kadɨka nayaa wɨꞌnadaa nayaa sara yaadeꞌnesɨ. \p \v 19 Nɨmɨre nyaꞌmweihɨrɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, darengɨ nayaa jawɨramaarila! Gazaigɨzaigɨ yagaalyaꞌ kadɨka wɨꞌnyaꞌna yarai yemwaala ja! Kɨrɨꞌ yagaala jaꞌna yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ nadɨthɨka! Nabaai mayagaalyaꞌ yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ nadɨthɨka! \v 20 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwere sɨnna tɨkeꞌ Gotɨyare yɨdaꞌmaraangebwi sahwarɨ wɨvuꞌnadevwi marimaꞌnaabadeꞌ mɨka. \v 21 Sarevɨ gɨrɨkitaꞌnanya yuya sabulyɨ kayaaꞌnanya kwalaalya naanga yɨmaꞌnade sabulyɨ sasare daza dasɨꞌnyɨla! Nabaai sarɨmɨ saihi kwaamuꞌnanyabwi nayaa mɨdɨdɨvɨꞌ yagaala Gotɨyai sarɨmɨre sɨmunyavɨ wia yɨhɨburɨmanɨke nayaa dɨmaaryɨla! Yagaala dazaꞌ sarɨmɨre kuryaraavɨ yɨnɨga wiꞌna yɨhɨvadaihasamaaradesɨ. \p \v 22 Kɨrɨꞌ sarɨmɨ yagaala dazaꞌ nayaa jɨla! Sarɨmɨ yune kadɨkiꞌna muꞌnakɨpɨnera! Kadɨkiꞌna wɨꞌnakɨpɨjaꞌ sarɨmɨ saihɨrɨna kwaasɨ yɨmanɨgava. \v 23 Dareꞌnanyɨ. Aꞌmwe pwai Gotɨyare yagaalyaꞌ yaasɨwaꞌna wɨꞌnakajai sai nayaa mamɨdɨnyajai sai dareꞌbɨsalyɨ. Aꞌmwei gannya sɨnnyɨkɨ sɨnɨmwavananyavɨ yennadevaaibɨsalyɨ. \v 24 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sai gannya sɨnnyɨkɨ yennaka sangirɨꞌ kɨbawebanna woda yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ navɨka yɨwannyɨna yakelyɨ “Sɨnnyɨꞌ nɨmɨ gathaꞌdareinyɨ dɨngaka?” Sabaaibɨꞌ sai Gotɨyare wɨja navɨka yarai yadelyɨ. \v 25 Kɨrɨꞌ kɨwɨnya dazaꞌ kayaaꞌnanyabure kalavuzɨwawɨnyavɨ ayɨna nemaaꞌdeꞌ saꞌ yune yɨdaꞌmaraangeꞌ yɨ dɨnɨka dazavɨre aaya kaavɨlyaꞌ aꞌmwei nayaa yawɨranganojɨ kuna mɨdɨnajai yɨ aꞌmwe dazai yɨlaaya yada tewaanaanga yɨnɨkei mwaaladelyɨ. Sai yaasɨwaꞌ kadɨkeꞌna muꞌnakyada navɨka myanna! Aawa. Gotɨyare yagaala tewaanyaꞌ sara yana! Yɨ dazarerɨ Gotɨyai tewaanya wiadelyɨ. \p \v 26 Aꞌmwe pwai kwai dara yawɨꞌna “Nɨmɨ yɨdaꞌmaraanga tewaanyainyɨ. Gotɨyarɨ yɨlaaya nebwina yadɨnyainyɨra,” kɨrɨꞌ gamɨre maangevɨ nayaa mamaremwaainyai sare sai gannya sɨmunyavɨ kwaasɨ dɨdelyɨ. Aꞌmwe dazare dɨragɨnna lɨmwangebwi, yɨlaaya maryabwi yaasɨwakebulyɨra. \v 27 Yɨdaꞌmaraangebwi nawɨꞌnya gɨrɨꞌmaaya mwaalyabwi Gotɨyai Nenɨmaangere tɨnnyarɨ yɨwetawakya maaya yɨmaꞌnyaꞌ daresɨ. Sɨgɨraayaraavɨjɨ yaanyɨwaakengɨjɨ sare samɨlɨka taanginya maaꞌmanɨgasamɨlɨkaavɨna nemɨ nayaa gaimwagaatheine. Nabaai nemɨre kaanya yamaryabwi nayaa maremwainaana! Kwaaka davakɨya dazabwi nemɨre sɨmunyangɨ gɨrɨkita naneyɨgaladɨka! Sasaresɨ. \c 2 \s1 Aꞌmwe yuyaraavɨna kale avaaina neyadevwinesɨ. \p \v 1 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai byaanna dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakerɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsavɨ sarɨmɨ aꞌmwe yaya kɨnɨnnakeraavɨna nayaa yɨna, aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaayaraavɨna buleꞌna wɨjaavɨna nyɨpɨdɨka! \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨre yɨꞌbwaꞌnemwaalɨangevɨ aꞌmwei baazɨꞌmaꞌnya nawɨꞌnyaꞌ kɨnɨnnakei nabaai nɨgwɨlalaaka nawɨꞌnya kɨnɨnnakei wɨlaabɨna yajai, nabaai aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaayai baazɨꞌmaꞌnya yune kayaaꞌnanyaꞌ kɨnɨnnakei sai kwalyɨ wɨlaabɨna yajai, \v 3 sarɨmɨ aꞌmwe baazɨꞌmaꞌnyajɨ kannyasɨ nawɨꞌnya yɨraꞌnojɨya sarɨna nawɨꞌnya yɨna yapɨjɨ sahwarɨ duzide “Aꞌmweigɨ, namwaalyɨta nawɨꞌnya darɨ bilamwaala!” Kɨrɨꞌ aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaayarɨ dara duzide “Gɨmɨnyɨneba pɨba mɨꞌ. Gɨmɨ aagaiba dɨthaaꞌdeigɨ dɨngaka? Mɨnyevɨ nɨmɨre sɨvigɨꞌnyɨryaba saba dɨmwalaadeigɨ dɨngaka?” \v 4 Yɨ sarɨmɨ sasare sabwi yɨpɨjaꞌ sarɨnnya sɨryaꞌmweraavɨna dɨnyɨna “Kumɨre nɨgwɨlalaaka danganyɨla! Pwara naangerera. Pwara waryaanyarera.” Sara yɨpɨjaꞌ sahwaraavɨ jaapaina jideihi midaaka! Sarɨmɨre sɨmunyaburɨdaaꞌnyɨ kayaaꞌna myawɨbwapɨna! Sara yɨpɨjaꞌ avaaina yadɨvɨtaihi mɨꞌ. \p \v 5 Nɨmɨre nyaꞌmweihɨrɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, nayaa dara duꞌnyɨla! Gotɨyai mena dathareraavɨ dahɨlakakera midaaka! Yɨ aꞌmwe Kwaakevakɨyabulyɨyara “Gɨlyɨvɨꞌmaayarera,” dɨdɨvɨsara yɨ sahwaraavɨna Gotɨyai dɨna “Nɨmɨrerera.” Sahwara Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagaꞌdɨvɨsavɨna Gotɨyarɨne kwalaalya naanga kɨnɨnnakere. Sɨnnawɨ Gotɨyai gamɨre maremwaaideꞌ wɨjaavadeꞌ gamɨre kaimɨraayaraavɨna yune naanga nebulyaꞌna dakelyɨ. Yɨ sahwara gamɨnyɨna wɨvuꞌnaderaavɨna sara dahɨlakakelyɨ. \v 6 Kɨrɨꞌ sarɨmɨ aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaaya dazaraavɨ wagɨla wɨjawaasarera. Aꞌmwe gɨlyɨvɨkɨravɨnakera sarɨmɨnyɨ yɨhɨmarulawakadɨvɨꞌ taanginya yɨhwakɨvanɨgatara midaaka! Yune sahwarana sarɨmɨnyɨ kotɨyavɨna yɨhɨmakwodɨvɨtara midaaka! \v 7 Kɨraazɨtɨyarɨne yayaꞌ sarɨmɨnyɨ Gotɨyai yaya tewaanyaꞌ yɨhwakakelyɨ. Aꞌmwe dazazara yaya tewaanya dazavɨna bɨraiyagaala dadɨvɨtara midaaka! Sareꞌ yawɨrapɨjɨ gɨlyɨvɨꞌnakeraavɨne yaya yaasɨwaꞌna mamakibɨna! \p \v 8 Nemɨre Kingɨyai Bukuyavɨ kɨwɨnya pɨrɨꞌ dakelyɨ. Dara dɨnɨꞌ “Yune gɨmɨ saigɨnyɨna gɨvuꞌnadevaaibɨꞌ sasare sahɨbaaibɨꞌ gɨmɨnyɨ aꞌmwe pwaraavɨna nayaa nebwina gɨvuꞌnana!” Sarevɨdaaꞌnyɨ kɨwɨnya dɨnɨka dazavɨ nayaa nebwina mɨdɨbɨzaꞌ yɨ sarɨmɨ nawɨꞌnyabwi yɨvanɨgaꞌ. \v 9 Kɨrɨꞌ sarɨmɨ aꞌmwe yaya kɨnɨnnakeraavɨna nayaa yɨpɨjaꞌ aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaayaraavɨna buleꞌna wɨjaavɨpɨjaꞌ sabwi kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsaihɨlyɨ. Sarevɨ kɨwɨnya dazaꞌ sarɨmɨre sɨmunyavɨ maanga dara yɨhɨzɨdavadeihɨlyɨ “Sarɨmɨ aꞌmwe kɨwɨnyaꞌ galazekɨvaimwaasaihɨlyɨra.” \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwei kɨwɨnya yuya pɨnɨngɨjɨ mɨdɨnajai kɨrɨꞌ kɨwɨnya dɨnɨka pɨrɨvɨna pariꞌmaꞌmwakei sai Gotɨyare tɨnnyarɨ yuya kɨwɨnya dɨnɨkengɨna yɨwetawakya yɨwakelyɨ. \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai dara dɨnɨꞌ “Pwarevɨ ata malɨmwadɨnna! Pɨrɨvɨrerɨ ata malɨmwadɨnnera!” Sara dɨnɨka sai nabaai pɨrɨsɨ dara dɨnɨꞌ “Aꞌmwerɨ maramakɨnna! Aꞌmwevɨ maramakɨnna!” Sareꞌ gɨmɨ aꞌmwevɨ ata malɨmwagi yɨjaꞌ kɨrɨꞌ aꞌmwe pwarɨ tamakɨjaꞌ yɨ gɨmɨ kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ mena pariꞌmaꞌmwaanyaigɨnyɨ. \v 12 Kɨwɨnya kayaaꞌnanyabure yaasɨwaꞌwawɨnyaꞌ ayɨna nemaaꞌdeꞌ yɨ dazavɨna Gotɨyai marayɨhyawɨbwaradevaaibɨꞌ yuyagaaꞌ sarɨmɨ yagaala pɨnɨjɨ yɨnɨga wiꞌna dɨzɨla! Yɨ yuyaburaavɨ nayaa yɨnɨga wiꞌna jɨꞌmwannyɨla! \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe pwai aꞌmwe pwarɨna kaleꞌna gaimwanga mwiade sarɨ nabaai Gotɨyai kotɨyaꞌ wiawɨbwaradehaaꞌ sarɨna kaleꞌna gaimwanga wiadei mɨꞌ. Kɨrɨꞌ aꞌmwei aꞌmwe pwarɨna kaleꞌna gaimwanga wiade kaleꞌna gaimwanga saꞌ kotɨya savɨ yɨnɨga wiꞌna wavɨlavadesɨ. Gotɨyai sahwarɨ jɨdavadei mɨꞌ. \s1 Dɨragɨnna lɨmwangebulyɨ Kɨraazɨtɨyarɨna yadaanyabulyɨ sawaarɨnesɨ. \p \v 14 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, aꞌmwe pwai kwai dara dazai “Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨnyainyɨ,” kɨrɨꞌ sai wana nawɨꞌnyabwi myade aꞌmwe dazare dɨragɨnna lɨmwangebwi yaasɨwaꞌnanyaꞌ midaaka! Dɨragɨnna lɨmwanga sasare sabwi sahwarɨ yɨnɨga miꞌna padaihasamaarannei dɨngaka! Aawa. \v 15 Yɨ yaamɨjɨ yɨhɨthɨma! Neyaꞌmwe pwai neyaꞌmwe kɨrɨꞌ kannya waryaanyaꞌ kɨnɨnnakeꞌ mwaalajaꞌ nabaai wapaaya tɨka nyaꞌne mwari yajaꞌ \v 16 sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ pwai samɨlɨkɨ wɨdɨna “Kwaamuꞌnanyaburɨ yɨlaaya dɨmwaala! Gɨmɨ wawaꞌgɨzɨ baazɨꞌmaꞌnyaꞌ gɨmɨre kɨlaakejɨkɨ dɨꞌmudɨnya yɨnyaꞌneꞌ dɨmarakaawa! Nabaai wapaayajɨ maraawaꞌgɨzɨ gɨmɨre munyɨkɨ munyaꞌ yunebanna ginana!” Sara dɨpɨjaihi kɨrɨꞌ baazɨꞌmaꞌnya pɨnɨjɨ wapaaya pɨnɨjɨ gaimwanga yaꞌne mujaayɨ yɨpɨjaꞌ yagaala dazaꞌ gaimwangeꞌ gathaꞌdara yannevaka! \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ dɨragɨnna lɨmwanga kɨbwi nawɨꞌnyaburɨ mimaꞌnaabi yajavwi kɨrɨꞌ gaveꞌ warajaꞌ yɨ saꞌ bainɨkesɨ. Yɨ dazabwi gevulyɨra. \p \v 18 Sare kɨrɨꞌ aꞌmwe pwai dɨna “Kɨraazɨtɨyare pwara dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsare. Pwara wawɨnya tewaanyabwina yadɨvɨsare.” Sareꞌna nɨmɨ dara wɨrɨvɨkɨꞌmwa. Gɨmɨ gɨmɨre dɨragɨnna lɨmwanga dazabwi dɨnyɨbwarɨdaakwia! Yɨ sabwi nawɨꞌnya pɨburaavɨ yɨmaꞌnaabyaꞌnebwi gavebwina dɨnyɨbwarɨdaakudeꞌ daaka! Kɨrɨꞌ nɨmɨ tewaanya sabwi yadɨnyangɨna nɨmɨre dɨragɨnna lɨmwangebwi givwarɨdaakudeinyɨ. \v 19 Gɨmɨ dɨragɨnna dara lɨmwadɨnyaigɨnyɨ “Gotɨyai yune gave pwainanyai mwaalɨka.” Saꞌ tewaanyaꞌ midaaka! Kɨrɨꞌ Saataanɨmɨrera yɨmakera kwarajɨ dɨragɨnna avaaina yawɨꞌdɨvɨsare. Sahwara Gotɨyarɨ mamɨdɨnyadɨvɨsaꞌna lɨka yɨwaainadɨvɨsare. Sahwaraavɨ wavɨlaꞌmwaaigɨ daaka! \v 20 Aꞌmwe sɨduꞌmaayaigɨ, gɨmɨ nawɨꞌnya pɨburajɨ myadɨ yune dɨragɨnna lɨmwangeꞌna lɨmwadɨnyaꞌ sabwi kuzɨꞌnyabulyɨ. Yaasɨwakesɨ. “Sare dazavɨre kaavɨlyaꞌ yawɨranganɨma!” dahɨneigɨ daaka! \v 21 Nayaa duꞌnana! Kɨgaakuna nemɨre Ne sɨnnawɨnyai Evɨraamɨ gannya gawaalɨvaangei Aazakɨmɨ kwaraanya lɨvalaannɨkevɨ yɨlamarakakelyɨ. “Gotɨyarɨne dɨka nasɨꞌnana!” daka dɨka yɨraꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ Gotɨyarɨ yaamɨjɨ wɨmaaryaꞌnei mwaalaꞌ. Yɨ dazahaaꞌ sara yakeꞌna Gotɨyai gamɨre dazabwi wanganaka “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ,” dakei midaaka! \v 22 Gɨmɨ yawɨrangamanɨgɨ. Gamɨre dɨragɨnna lɨmwangebwi gamɨre tewaanya yaka sabulyɨ yeꞌmwannayakelyɨ. Sasare dazabwi gamɨre dɨragɨnna lɨmwangeburɨ naanga yune nebulyaꞌnanyaburɨ yunebanna yakebulyɨ. \v 23 Nabaai sareꞌ Gotɨyare bukuyavɨ dɨnɨkeꞌ yunebanna yɨmaꞌnakeꞌnanyɨ. Dara dɨnɨꞌ “Evɨraamɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaka sarevɨ Gotɨyai dɨragɨnna yawɨrawɨmwaaihaꞌ ‘Sahwai yɨdaꞌmaraangelyɨ.’ ” Sareꞌna nabaai pimagɨnyavɨ dara dɨnɨꞌ “Evɨraamɨ Gotɨyare gyaꞌmwelyɨra.” Evɨraamɨmɨna sara dɨnɨkesɨ. \v 24 Nabaai sareꞌ dahaaꞌ sarɨmɨ yawɨrangamanɨgaꞌ. Yune dɨragɨnna lɨmwangeburɨna gaveburɨna Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨra,” dadei mɨꞌ. Aawa. Sai yawɨꞌda “Aꞌmwei dɨragɨnna lɨmwade sasare dazavɨ nawɨꞌnyabwina yaderɨna yɨ dazahwarɨna ‘Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangelyɨ,’ ” dadelyɨ. \v 25 Sahɨbaaibɨꞌ nabaai aꞌmwe yaasɨwaꞌna maradakunamaryakeꞌ Rayaaꞌ nawɨꞌnyabwina yakevɨna Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangesɨra,” dakei midaaka! Sareꞌ daresɨ. Yɨ aꞌmwe saꞌ Jozuwaaꞌ aꞌmweraarɨ maryasaabakeraarɨna “Nuramakɨpɨdɨka!” daka tuta pɨrɨvɨ nayaa ayɨna maryaasakeraalyɨ. \v 26 Yuya sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨlaakejɨꞌ kuryalyɨ maayajɨꞌ sajɨꞌ mena bainɨkabaaibɨꞌ aꞌmwei yaasɨwaꞌna dɨragɨnna lɨmwagazai kɨrɨꞌ nawɨꞌnya kɨbulyɨ myadei, aꞌmwe dazare dɨragɨnna lɨmwangebwi mena bainɨkebulyɨ. \c 3 \s1 Nemɨre yagaalyanna nayaa maremwainaadeꞌnanyɨ. \p \v 1 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe kwalaalyara “Nemɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ wɨjɨwakadaanyaina yɨmaꞌnaana!” nyawɨpɨdɨka! Darevɨnyɨ. Dɨvi sagaaꞌ Gotɨyai nemɨ wɨjɨwaakyainaavɨ maryawɨbwasaꞌ yawɨꞌna “Sahwara sɨduꞌnakera midaakajɨ, dɨragɨnna maryawɨbwarɨdeinyɨ sahwaraavɨ. Aꞌmwe pɨmɨlɨkaavɨ kɨbawana yɨdeinyɨ.” \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ yuyaina dala pɨnɨnnanyangɨ yɨwetawakya kwalaalya yadaanyaine. Aꞌmwe pwai kwai gamɨre yagaalyaꞌ yɨwetawakya myajai sai aꞌmwe tewaanya naanga yune nebulyaꞌnanyalyɨ. Nabaai sasarei gamɨre kɨlaaka yuya kɨjɨꞌ yɨnɨga wiꞌna maremwaainannelyɨ. \v 3 Nemɨ aꞌmweina kwaariꞌmayagɨnya maalɨkemɨlɨꞌ ozɨyare maangevɨ nemɨre saburɨ mɨdɨda kaanya yamaryaꞌnebwina wakadaanyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ gamɨre kɨlaakejɨꞌ naangejɨꞌ warɨka kɨrɨꞌ yuya kɨlaaka sajɨꞌ tutaanya pɨrɨvɨ kwawojɨ nemɨ gɨnyɨwadaanyɨ. \v 4 Nabaai sɨpɨya kɨrɨvɨnajɨ jawɨrila! Sɨpɨya sa naangengɨra. Nabaai yɨhuta dɨragɨnya naangeꞌ yɨhuꞌmaanarya wiadaaꞌnyɨ saalaalyavɨ aꞌba gaꞌnɨgwodengɨ. Sɨpɨyavɨyaꞌ aꞌmwei gɨnyɨwagɨnyɨwangeꞌ yune maalɨkesɨ. Kɨrɨꞌ sɨpɨyavɨ maremwaaidei “Pimagɨnna wɨma!” dozɨ gɨnyɨwagɨnyɨwangeꞌ gɨnyɨwadaaꞌnyɨ sɨpɨyaꞌ sawɨnna wɨna yadesɨ. \v 5 Sasare sahɨbaaibɨꞌ taalɨsaꞌ kɨlaakejɨkɨna pimagɨnya maalɨkejɨkɨ. Kɨrɨꞌ saꞌ gamɨ savɨna yayaꞌ munyaba makida naangenna naangenna dadesɨ. Yɨthaanyi, dɨka maalɨkeꞌ naanga bidamakɨlojɨ kurɨdarya naangevɨ yɨꞌnaadarya yuyavɨ dɨka yuya nasɨꞌna yadesɨ. \v 6 Nabaai taalɨsaꞌ dɨka sahɨrɨsasɨ. Yuya kɨlaakejɨkɨneꞌna kusaba warɨkeꞌ Kwaakevakɨya kayaaꞌnanya dala pɨbwina pɨbwinanyabwi marimaꞌnaabadesɨ. Sara yada kɨlaaka yuyajɨkɨ gɨrɨkita yɨgalakadesɨ. Sarevɨ kɨlaakejɨkɨya saburɨ dɨka naanga yɨdade sabɨꞌ dɨhaaꞌbwaꞌdevulyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre kaanya yamarya sabwi kayaaꞌnanyabwi yɨmaꞌnadevulyɨ. Yɨ Saataanɨ Kayaaꞌnanyare dɨka dazaꞌ dɨka sahɨrɨvɨ yewɨtawakadesɨ. Dɨka naangebanne yɨmakera nemɨre taalɨsaꞌ dɨhaaꞌbwaꞌdɨvɨsavɨna taalɨta saꞌ aꞌmwe Kwaaka yuyavakɨyaraavɨ taanginya dɨkeꞌbɨꞌ marimaꞌnaabadesɨ. \v 7 Aꞌmwera malakayaawaryarajɨ yɨkurɨyaawiarajɨ yusarajɨ kamaalyarajɨ saalaalyavɨ wɨlaꞌderajɨ yɨ yuya dala pɨnɨnnanyaraavɨ nayaa yɨnɨga wiꞌna maremwaaibɨnerera. Sahwaraavɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnadɨvɨsara. Nabaai kɨgaasɨ dahaaꞌ mena sara yadɨvɨsare. \v 8 Kɨrɨꞌ gamɨre taalɨsaꞌ yɨnɨga wiꞌna maremwaaladei aꞌmwe pwai kwai mɨꞌ. Aane pwai kwai sara myadelyɨ. Yuyagaaꞌ taalɨta saꞌ dɨkebɨꞌ yɨdamaryada yagaala kayaaꞌnanya yɨnɨgidaavadesɨ. Naawɨnaanyara kumɨre kwaamɨnya aꞌmweraavɨ tamakyaꞌne daꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ taalɨsa aꞌmweraavɨre sɨmunyangɨ kayaaka yuna yɨgaidɨvɨsangɨ. \v 9 Taalɨsasɨ Naangei Nenɨmaangerɨne yaya munyaba makɨlyaꞌne dadaa “Su! Su!” dadaanyaine. Nabaai taalɨta sasɨ Gotɨyai yune gamɨbɨsaraavɨ yavɨkaryaakeraavɨ nemɨ paasiyagaala sahwaraavɨ kayaaka yɨgalyaꞌne yagaala kayaaꞌnanya dadaanyaine. \v 10 Yagaala Gotɨyarɨna yaya munyaba makɨlyaꞌnejɨ paasiyagaala kɨnɨjɨ yagaala pɨrɨwaala sasare sa yune maanga gave pukɨdaaꞌnyɨ yɨmaꞌnadengɨ. Nɨmɨre nyaꞌmweihi, nemɨ sasare sabwi sara nyaadɨka! Nawɨꞌnyabwi mɨꞌ. \v 11 Aalɨyɨmɨnya pɨrɨꞌ pɨgaaꞌ aangaalyasɨ yaka pɨgaaꞌ aalya yɨrɨkesɨ yeꞌmwannayɨrɨꞌdaavadeꞌ daaka! \v 12 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, yɨta pihɨya pɨrɨꞌ yɨsɨla wolivɨyavɨre yɨnɨga tinadeꞌ dɨngaka! Nabaai wɨla gɨraipɨyabaai yɨsɨla pihɨya yɨꞌnadevaai dɨngaka! Yɨ saalaalɨyɨmɨnyaꞌ aangaalya nawɨꞌnyaꞌ mirɨyɨ yannesɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre maangikɨdaaꞌnyɨ Gotɨyarɨ yɨleyagaalyajɨ aꞌmweraavɨ paasiyagaalyajɨ sara nadaathɨka! \s1 Sɨmunya tewaanyaꞌ Gotɨyaryabadaaꞌnyɨ yɨmaꞌnaabadeꞌnesɨ. \p \v 13 Sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe kwai sɨmunya nawɨꞌnyajɨ yawɨta tewaanyajɨ kɨnɨnnakei dɨngaka? Sasare sai gamɨre kaanya yamarya sabwi tewaanya yɨmaꞌnana! Sɨdusabwine kwaamuꞌna yajai tewaanyabwina yojɨyabwi aꞌmweraavɨ sɨmunya nawɨꞌnyaburɨna yɨbwarɨdaakwana! \v 14 Pwaraavɨreburana sarɨmɨ tɨganaarya dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakeihi mwaaibɨzaꞌ nabaai sarɨmɨre yaya yuya sangɨna dɨhaaꞌbwasabwina yawɨꞌdɨvɨꞌ sarɨmɨre sɨmunyangɨ “Pwaraavɨ wavɨlavɨma!” yawɨpɨjaꞌ sarɨmɨre yawɨta sabwina yɨlaaya mipɨnera! “Nɨmɨ sɨduꞌnakeinyɨ,” kwaasɨ nadɨpɨdɨka! Sarɨmɨ pihadɨkebwi yɨpɨjaꞌ nebulyaburɨ kayaaꞌna yɨpɨjaꞌ pwara “Sɨduꞌnakeinyɨ midaakajɨ, gamɨrebwina ‘Kwaasɨyalyɨ,’ neyɨbwarɨdaakuvanɨꞌ,” nadɨbɨthɨka! \v 15 Sɨmunya sasare sabwi Sɨgunyavɨdaaꞌnyɨ waidaavadevwi mɨꞌ. Gotɨyareꞌ mɨꞌ. Aawa. Yune Kwaaka dathavakɨyabulyɨ. Sɨmunya yawakeburɨdaaꞌnyɨ yɨmaꞌnadevulyɨ. Kurya Tewaanyarɨnebwi mɨꞌ. Sare sahɨrɨvɨneꞌna Saataanɨ Kayaaꞌnanyai gyakwalaangelyɨ. \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe pwara aꞌmwe pwaraavɨreburana tɨganaarya yadɨvɨꞌ kumɨre yaya makɨlyaꞌnera dɨhaaꞌbwasabwina yawɨꞌdaapiyaꞌna aꞌmwe sasare sara nayaa padaꞌgalemwaaidɨvɨtara mɨꞌ. Gavamarasɨꞌnyɨyagaala dɨdɨvɨsare. Nabaai sahwara kayaaꞌnanya yuya dala pɨbwinanyabwi yadɨvɨsare. \v 17 Kɨrɨꞌ aꞌmwe pwara sɨmunya munyabadaaꞌnyaꞌ Gotɨyarɨ maaꞌdɨvɨsara darebwi yadɨvɨsare. Aaya mudɨꞌnanyaꞌ, sɨmunya yɨdaꞌmaraangebwi mɨdɨnna. Nabaai ayawɨdaasaꞌ, aꞌmwerajɨ avaaimunyɨꞌna mwaalɨna, sara yadɨvɨꞌ kwaamuꞌna yɨna, pwaraavɨre yagaala dɨpɨja kadɨka nayaa wɨꞌnyɨna. Kaleꞌna gaimwanga naanga yɨna, tewaanyabwina yɨsɨla nawɨꞌnyabɨsabwina yadɨvɨsare. Sahwara yuyaraavɨ sɨmunya avaainanyabwina yadɨvɨꞌ nabaai kwaasɨ myadɨvɨꞌ kwaasɨ majadɨvɨsabulyɨ. \v 18 Nabaai sahwara avaaimunyɨꞌna yɨpɨjaꞌ “Pwaraavɨ munya yɨrɨla dɨwangeburɨ wɨmwaaihɨma!” yawɨpɨjara tɨka munne wia burɨjabɨꞌ yɨpɨnere. Kwaamuꞌnanya ya sasare sabwi yɨdaꞌmaraanga saburɨ tɨka munne tewaanya yɨꞌbwaramadakya yɨmaꞌnadevulyɨ. \c 4 \s1 Gotɨyarɨ dalaangevɨ marulawakɨnaadeꞌnesɨ. \p \v 1 Maimayagaala sarɨmɨnyaba yɨhimaꞌnɨvanɨka sangɨne aaya kaavɨlyaꞌ berɨvaka? Yɨ munyɨꞌ dɨkaata sabwi yɨhwaꞌdevulyɨ. Sara yada sarɨmɨre kɨlaaka yuyajɨkɨ mala yɨhyadezɨkɨ. Nabaai sasare dazahɨbwi maimayagaala sabwi dɨhaaꞌbwaꞌdesɨ. Sasare mi yadevwi dɨngaka! \v 2 Sarɨmɨ gɨlyɨvɨta dala nabinabinya maaryaꞌneihɨrɨ tewaanya yɨhɨvuꞌnadeihɨlyɨ. Kɨrɨꞌ sarɨmɨ mamaari yɨpɨneihɨlyɨ. Sara yadɨvɨꞌ sarɨmɨ aꞌmweraavɨre gɨlyɨvɨta maaryaꞌneihi sahwaraavɨ tamakyaꞌna yawɨꞌdɨvɨsaihɨlyɨ. Sarɨmɨ gɨlyɨvɨsangɨna tɨganaarya yadɨvɨta sare sangɨ sarɨmɨ mamaaryadɨvɨsaihɨlyɨ. Sare savɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ maimayagaala kayaaꞌna dadɨvɨꞌ mala tannadɨvɨsaihɨlyɨ. Sarɨmɨ Gotɨyarɨ gɨlyɨvɨsa maaryaꞌna yɨdaangadɨvɨtaihi mɨꞌ. Sara yadɨvɨꞌ sarɨmɨ mamaaryadɨvɨsaihɨlyɨ. \v 3 Pɨgaaꞌ sarɨmɨ gɨlyɨvɨsa maaryaꞌna yɨdaangadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ sarɨmɨ mamaaryadɨvɨsaihɨlyɨ. Gathaꞌdarevɨnaka? Sarɨmɨre sɨmunyabwi nayaa yɨdaꞌna myadɨvɨꞌ Gotɨyarɨ yɨdangadaapi “Nemɨ yune wabahɨlaaka yaꞌneina gɨlyɨvɨta sa maraana!” yawɨꞌdɨvɨꞌ yɨdaangadɨvɨsaꞌnanyɨ. \v 4 Sarɨmɨ aꞌmwe pwaraavɨrengɨ ata lɨmwadɨvɨta sarabɨsaihɨlyɨ. Kwaaꞌnyɨ-aꞌmwebɨsaihɨlyɨ. Dara myawɨrijɨvanɨgaꞌ! Aꞌmwei Kwaaka davakɨyabwina yɨlaaya yajai, sai Gotɨyarɨ yɨkamaangei yɨmaꞌnɨwakelyɨ. Dazavɨ myawɨranganyɨvanɨgasaihi daaka! Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwai kwai Kwaakevakɨya sabwi “Nyaꞌmwana wɨdɨma!” dozɨ yajai, yɨ sai Gotɨyarɨna yɨkamaangei yɨmaꞌnadelyɨ. \v 5 Gotɨyare Bukuyaꞌ dara dɨnɨꞌ “Kuryai dazai Gotɨyai nemɨnyɨ kusawɨ nemwaaihadei yune gamɨre saburɨna dɨragɨnna yawɨꞌda yune dɨragɨnaangelyɨ. Pɨburaavɨ yaꞌnejɨ pwaraavɨ yɨlaaya maryaꞌnejɨ ‘Arɨkewɨ!’ yawɨrɨbainyɨna yada ‘Gotɨyai gave pwainanyarɨ yɨlaaya marina jɨla!’ yawɨꞌdelyɨ.” Sarɨmɨ dara dahayawɨꞌmanɨgaꞌ? “Yagaala dazaꞌ yaasɨwaꞌnanyaꞌ dɨngaka!” Woi! Naangesɨ. Sareꞌna kayaaꞌnanya dazabura jahalyaꞌmayɨla! \v 6 Kɨrɨꞌ nemɨ kayaaꞌnanyabwi dathɨwagyaꞌneinaavɨ Gotɨyai yanga gaimwanga naangeꞌ nejaavadelyɨ. Sarevɨ Bukuyavɨ dara dɨnɨꞌ “Gotɨyai aꞌmwe pihadɨka yadɨvɨsaraavɨ tɨvɨpalasɨꞌdelyɨra. Sara yada kɨrɨꞌ aꞌmwe kumɨre sɨmunyaꞌ walamarakya yadɨvɨsaraavɨ yanga gaimwangeꞌ wiadelyɨ.” \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨre sɨmunyaꞌ walamarakya yapɨjɨ Gotɨyarɨ dalaangewɨ dɨmwaalyɨla! Sarɨmɨ Saataanɨ Kayaaꞌnanyarɨ dɨrɨvɨpalasɨꞌnyɨla! Sara kyapɨjɨ yɨhyagalyaꞌmavojɨ lɨkaanya wawodelyɨra. \v 8 Sarɨmɨ Gotɨyaryaba aya kɨbanna nayaa dulaawila! Nabaai sahwai sarɨmɨnyaba aya kɨbanna bathelyɨ. Aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsaihi, aꞌmweigɨ gɨnnya asɨraai aalya jɨnana! Taabɨrɨwaizɨmunya kɨnɨnnakeigɨ nawɨꞌnya tewaanya wannadevaaibɨꞌ gɨrɨkita kayaaꞌnanya gɨnnya sɨmunyavɨ dɨthuimwagasɨꞌnana! \v 9 Sarɨmɨre kayaaꞌnanyanna sarɨmɨ sɨmunyaꞌ taanga maaꞌdɨvɨꞌ kale yɨhyadeihi kɨnna kwalaalya dɨzɨla! Sarɨmɨ jɨka givanɨgasaihi sarɨmɨre jɨka gyavwi maroyɨmaaꞌnapɨjɨ kɨnna dɨzɨla! Sarɨmɨ aꞌmwe dahaaꞌ yɨlaaya yɨvanɨgasaihi yɨlaaya ya sabwi maroyɨmaaꞌnya kyapɨjɨ kale naangeꞌ yɨhyana! \v 10 Nabaai Naangere tɨnnyarɨ sarɨmɨ saihi kwaakewɨ dɨmarulawakɨnyɨla! Nabaai sara yɨpɨjaꞌ Naangei sarɨmɨnyɨ munyaba yɨhɨmakɨladelyɨ. \p \v 11 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨ sɨryaꞌmweraavɨ yagaala kayaaꞌnanya mudɨpɨnera! Aꞌmwei gyaꞌmwe pwarɨ yagaala kayaaꞌnanya, yaasɨwakyagaala wɨdazai gannya gyaꞌmwerɨ jɨdavajai sai kɨwɨnya dɨnɨkevɨna yagaala kayaaꞌnanya wɨdozɨ Kɨwɨnyaꞌ jɨdavadelyɨ. Nabaai kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ jɨdaꞌna yɨjaꞌ yɨ gɨmɨ Kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ nayaa mɨdɨdɨnyaigɨ mɨꞌ. Aawa. Yawɨbwaꞌdɨnyaigɨ wɨjɨdaꞌdɨnyaigɨnyɨ. \v 12 Gotɨyai yune gave pwainanyai kɨwɨnya dɨnɨka daza wakadengɨ. Sai sara yada yawɨbwaryaꞌnei mwaaidelyɨ. Sai yune gave sahwai aꞌmweraavɨ yɨnɨga wiꞌna padaihasamaarannei, aꞌmweraavɨ kayaaka yɨgalakannei mwaalɨꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwarɨ wɨjɨdayaꞌneigɨ aai gɨmwaaihakaigɨnaka! \s1 Nemɨ pihadɨka myaannebwinesɨ. \p \v 13 Dara dɨdɨvɨsaihi nayaa dɨnyuꞌnyɨla! “Dahaaꞌ pɨgaaꞌ, mwanyagaaꞌ kɨgaaꞌ anga naanga pɨba wawaajɨ kwarame pɨrɨvɨ yɨnɨga wiꞌnanneꞌ mubyaꞌneina wawɨnya yaadeinera. Sarevɨ nabaai nemɨ nɨgwia kwalaalya naanga maraadeinera.” Yɨ sarɨmɨnyɨ dara yɨhɨthɨma! \v 14 Sarɨmɨ myawɨrivanɨgaꞌ. Yɨrɨta mwanyagaaꞌ benɨ yɨmaꞌnade dɨngaka? Sarɨmɨre gaala mwaalyabwi gathaꞌdarebulaka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨ jɨta yide saꞌbɨsaihɨlyɨ. Jɨsaꞌ yidehaaꞌ kɨbawa maalɨꞌna waꞌda yarai yɨmaanyɨna yadevaaibɨta sarɨmɨre gaala mwaalyabulyɨ. \v 15 Pɨgaaꞌna sara dahɨlakyaꞌna madɨpɨnera! Aawa. Dara dɨpɨjaihɨlyɨ “Naangei gannya sɨmunyaburɨ sara yawɨrajaꞌ nemɨ gaala kuna mwalawaajɨ wawɨnya pɨrɨꞌ wawɨnya kɨrɨꞌ yaadeine.” \v 16 Sare kɨrɨꞌ sarɨmɨre wawɨnyaꞌna yaasɨwaꞌ yagaala naanga damaryadɨvɨꞌ sarɨmɨnne yaya munyaba makinadɨvɨsaihɨlyɨ. Sasare yuya pihadɨka yuya sa, kayaaꞌnanyangɨ. \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe nawɨꞌnya ya sabwina Gotɨyai wibwarɨdaakwojɨyabwina yawɨꞌdei, sasare sabwi mi yajai pɨbwi yajai yɨ aꞌmwe dazai wana kayaaꞌnanyabwi yadelyɨ. \c 5 \s1 Aꞌmwe gɨlyɨvɨkɨravɨnakeraavɨna dɨnɨkebwinesɨ. \p \v 1 Aꞌmwe gɨlyɨvɨkɨravɨnakeihi, dahaaꞌ nayaa dɨnyuꞌnyɨla! Sarɨmɨnyɨna “Taanginya yuya yɨmaꞌnɨma!” dada yɨhivanɨka sanna sarɨmɨ sɨmunya nayaa jawɨrila! Sarevɨ sarɨmɨ kɨnna dadɨvɨꞌ jakɨnna dɨthanganyɨla! \v 2 Sarɨmɨre yuya gɨlyɨvɨkɨrayajɨ yɨwaala yuyajɨ mena bwia buꞌnɨkengɨra. Nabaai yuya sarɨmɨre kwaabɨhannya yuya sa maaꞌnyaannyara mena dabuꞌdɨvɨsangɨ. \v 3 Sarɨmɨre golɨyajɨ sɨlɨvaayajɨ mena napolɨka yɨnɨkengɨ. Napolɨka daza sarɨmɨre kayaaꞌna yadɨvɨsabwi sarɨmɨre nɨgwia nayaa mamaremwaalyadɨvɨsabwi kuꞌmaayaba marimaꞌnaabathengɨ. Sara yojɨ napolɨka saꞌ sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ dɨkeꞌbɨꞌ nadezɨkɨ. Sarɨmɨ gɨlyɨvɨsajɨ nɨgwiajɨ kwalaalya yɨꞌbwarakɨpɨjaꞌ kɨrɨꞌ yɨrɨka aayaꞌnegaaꞌ yarai yɨmaꞌnadehaakɨ. Gotɨyai aꞌmweraavɨ maryawɨbwaradehaakɨ. \v 4 Kadɨka nayaa duꞌnyɨla! Wawɨnya yadɨvɨsara sarɨmɨre wawɨnyangɨ tɨka wapaaya yabwaryadɨvɨta sareꞌna sarɨmɨ sahwaraavɨ kwaasɨ wɨdadɨvɨꞌ kumɨre nɨgwia pɨnɨ kaanya tihɨremwaaidɨvɨsaihɨlyɨ. Nɨgwia sarɨmɨ kaanya tihɨremwaaidɨvɨta daza jaka naanga dangamanɨkengɨ. Nabaai Sɨgunyavɨya Kwalaalyaraavɨre Naangei jaka sa kadɨka mena wɨꞌnɨvanɨkengɨ. \v 5 Yuya sagaaꞌ sarɨmɨ Kwaaka davakɨ mwaaidɨvɨꞌ gɨlyɨvɨta yuya nawɨꞌnyanna nawɨꞌnyanna maaꞌdɨvɨsaꞌna wabahɨlaaka naanga maaꞌdɨvɨꞌ yɨlaaya yadɨvɨꞌ mwaaidɨvɨsaihɨlyɨ. Sarɨmɨ bulɨmakaawoyara tɨka kwalaalya nadɨvɨꞌ sɨgunnakera yɨmaꞌnadɨvɨsarabɨsaihi yɨmaꞌnɨwaasaihɨlyɨ. Yɨ Gotɨyare Yɨrɨka sarɨꞌ sarɨmɨnyɨ tamakya yaꞌnegaaꞌ mena yɨmaꞌnɨvanɨꞌ. \v 6 Darevɨnyɨ. Sarɨmɨ aꞌmwe yɨdaꞌmaraanga kwarɨ kotɨya mena maryeva jɨdaveva mena tamakɨwaasaihɨlyɨ. Sare saꞌna nabaai sarɨmɨnyɨ wanganakɨna yɨhyada mala saꞌna tɨvɨkɨta mihivanɨꞌ. Sasareihi gɨlyɨvɨkɨravɨnakeihi Gotɨyai taanginya yɨhɨzaavadeꞌna kɨnna dadɨvɨꞌ jakɨnna dɨthanganyɨla! \s1 Taanginyagaaꞌ kwaamuꞌnanyavɨ mwalaadeꞌnesɨ. \p \v 7 Nyaꞌmweihi, sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨre sɨmunyaburɨ nayaa dɨragɨnya yɨvaimwadɨvɨꞌ yuya taanginya sangɨ dɨmaredaayɨla! Sara yapɨjɨ Naangei ayɨna bathegaaꞌna jemwaalyɨla! Yɨthaanyi, wawɨnyavɨ gyakwalaanga kwai tɨka munne tewaanya kimaꞌnojɨna dada yemwaaidevaaibɨsaihɨlyɨ. Wawɨnyavɨya sai gamɨre sɨmunyaburɨ dɨragɨnya yɨvaimwada burɨkevɨnajɨ nyɨlyavɨnajɨ burɨka dɨviyavɨnajɨ yemwaaidelyɨ. Burɨka sawaai wawɨnyaꞌ yunebanna mena kyakɨlyɨ, sagaaꞌ tɨka munne yabwaryadelyɨ. \v 8 Nabaai sarɨmɨ kwaihɨlyɨ sɨmunyabwi dɨragɨnya yɨvaimwadɨvɨꞌ taanginya yuyangɨ dɨmaredaayɨla! Naangere ayɨna bathehaaꞌ ayahɨba menanyɨra. Sareꞌna sarɨmɨre sɨmunyaꞌ dɨragɨnna nayaa warana! \v 9 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨ sɨryaꞌmwe pwaraavɨna mayagaala madɨpɨnera! Bulayagaala madɨpɨnera! “Sare saꞌna Yawɨbwasai kayaaꞌnanya nanyɨrɨvɨkɨradɨka!” dapi myɨpɨna! Yɨthaanyi! Yawɨbwata sai kaadihɨsavɨ mwasɨlaa daavɨkei yemwaaimanɨꞌ. \v 10 Nyaꞌmweihi, yɨkamaangera aꞌmwe pwaraavɨ kayaaꞌna wigaidaapi kɨrɨꞌ sahwara kumɨre sɨmunyaꞌ dɨragɨnya yɨvaimwadɨvɨꞌ taanginya daza maredaaveta keꞌbaꞌnanyaraavɨna nayaa jawɨrila! Yɨ sahwara Gotɨyarɨ wɨꞌneva pwaraavɨ wɨjɨwaakesara Naangerɨne yayavɨna wɨdesare. Sarɨmɨ sasare sabwi maarapɨjɨ nabaai sahɨrɨvɨ mɨdɨdɨvɨꞌ jamarideihɨlyɨ. \v 11 Yɨthaanyi! Nemɨ dara dadaanyaine. Aꞌmwera kumɨre sɨmunyangɨ dɨragɨnya yɨvaimwannadɨvɨꞌ taanginya maaꞌdɨvɨsara yɨlaaya yadɨvɨꞌ tewaanaanga yɨnɨkere. Sarɨmɨ Ne Jopɨ kɨgaakuna mwalyaakerɨna yagaaikɨwɨnya dɨnɨke kadɨka mena wɨꞌnadɨvɨsaihɨlyɨ. Sai gamɨre sɨmunyarɨ dɨragɨnya yɨvaimwada gamɨnyɨ taanginya yuya sa wimaꞌnakelyɨ. Nabaai dɨvidaaꞌnyɨ aayagaaꞌ Naangei sahwarɨ tewaanyabwina wiakelyɨ. Sara yawɨrangamanɨgaꞌ. Sahwarɨ sara wiakeꞌna nemɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Naangei nemɨnyɨna kale naanga wiada nabaai yuyagaaꞌ kaleꞌna gaimwanga neyadelyɨ. \p \v 12 Kɨrɨꞌ nɨmɨre nyaꞌmweihi, aaya mudɨꞌnanya sarɨmɨ jide darengɨ. Sarɨmɨ Sɨgunyavɨne yayasɨ Kwaakevakɨne yayasɨ pɨnɨngɨne yayajɨ dadɨvɨꞌ nebwina yagaala dɨragɨnyaꞌ yɨmaꞌnyaꞌneꞌ madɨpɨnera! Yɨ sarɨmɨ dɨna “Yayo,” nabaai “Yayo daaza saꞌ wiꞌnanyɨ.” Yɨ sarɨmɨ dɨna “Aawa,” nabaai “Aawana daaza saꞌ wiꞌnanyɨ.” Sarɨmɨ “Nebwina yagaala dɨragɨnyaꞌ yɨmaꞌnyaꞌneꞌ yaasɨwaꞌna mudɨwɨna! Gotɨyai nanyɨjɨdavadɨka!” dapi sara madɨpɨna! \s1 Gotɨyarɨ lɨmwagaꞌdaa sahwarɨ wɨdadaanyaꞌnesɨ. \p \v 13 Sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ sɨryaꞌmwe pwai kwai taanginyaꞌ kɨnɨnnakei dahamwaalɨka? Sai Gotɨyarɨ nayaa wɨdana! Sɨryaꞌmwe pwai kware sɨmunyaꞌ yɨlaaya dahayɨvanɨka? Sareꞌna sai Gotɨyarɨ yɨledaasaꞌ dana! \v 14 Nabaai sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ sɨryaꞌmwe pwai nabalɨnakei dahamwaalɨka? Sare sai Naangere kusɨlaanyavɨyaraavɨre naangeraavɨ jaka wɨdathelyɨ. Naangerɨne yayavɨ gamɨre kɨlaakejɨkɨ welivananyaꞌ purapɨjɨ gamɨnyaba sahwarɨ tewaanya yavadaꞌgaladeꞌna Gotɨyarɨ wɨdɨpɨka! \v 15 Nabaai sahwarɨna Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨꞌ yɨdaangabɨzaꞌ Naangei nalaavɨnakerɨ tewaanna wiada ayɨna yɨdɨkaavadelyɨ. Nabaai sai kayaaꞌnanya pɨnɨ yajanna Naangei kayaaꞌnanya yuya daza duimwagasɨꞌnadelyɨ. \v 16 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ sɨryaꞌmweraavɨ sarɨnnya kayaaꞌnanyanna dɨzalɨkurakyɨla! Sara yadɨvɨꞌ sarɨmɨ sɨryaꞌmweraavɨ nayaa yavadaꞌgaladeꞌna Gotɨyarɨ nayaa jɨthaanganyɨla! Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeraavɨre Naangerɨ yɨdaanganyabwi saꞌ dɨragɨnya yɨmaꞌnaabathesɨ. Yɨ saꞌ aꞌmwerɨ yɨnɨga wiꞌna gaimwagathesɨ. \v 17 Yɨlaajai Gotɨyare wɨꞌnawɨjɨwaakakei sai aꞌmwe nemɨbɨꞌ avaainanyalyɨ. Sai Gotɨyarɨ dɨragɨnna kidaanganaꞌ “Burɨkeꞌ nalaabathɨka!” daka sagaaꞌ Kwaakevakɨ kwarame dawaai daꞌ yaka lawe ata purɨdaaꞌnyɨ puꞌna burɨkeꞌ mwalaabyakesɨ. \v 18 Nabaai sai ayɨna kidaanganaꞌ sagaaꞌ sɨgunyaꞌ burɨkevɨ maryasaabɨna kyaꞌ yɨthaanyi, sagaaꞌ Kwaakevakɨ tɨka munne ayɨna warɨna. \p \v 19 Nɨnnya nyaꞌmweihi, sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwai kwai Gotɨyare yagaala nebulyaꞌ yagalyaꞌmavojɨ gyaꞌmwei pwai kwai wɨdozɨ ayɨna makabozɨ \v 20 nabaai neyaꞌmwe dazai dara yawɨradelyɨ. Aꞌmwe pwai aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yaderɨ gaimwagozɨ sarevɨ aꞌmwe kayaaꞌnanya yadei tuta kayaaꞌnanyaꞌ yagalyaꞌmavojɨ Gotɨyaryawɨnna ayɨna kabozɨ sarevɨ aꞌmwe dazai gannya kuryai ayɨna maaradelyɨ. Gamɨre kuryai kayaaka yuyagaaꞌna yɨnadei mɨꞌ. Sasare dazaburɨ Gotɨyai kayaaꞌnanya kwalaalya marasɨꞌnadelyɨ. \pmr \sig Jemɨzai \sig*