\id HEB - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h Yɨvɨru \toc1 Pɨkarɨyɨkwiaꞌ Yɨvɨruyaraavɨnesɨ \toc2 Yɨvɨru \toc3 Yv \mt1 Yɨvɨru \mt2 Pɨkarɨyɨkwiaꞌ Yɨvɨruyaraavɨnesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \s1 Gamɨre Gawaalɨvaangei dakevɨ Gotɨyai nedakeꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨgaakuna kwala naangegaaꞌ Gotɨyai gamɨnyɨ wɨꞌnawɨjɨwaakyaraavɨ sɨmunya pɨnɨnna pɨrɨꞌ wɨdɨna, pɨnɨnna pɨrɨꞌ wɨdɨna. Yɨ sara kujaaꞌ sahwara nemɨre Ne sɨnnawɨnyaraavɨ sɨmunya nabinabinya pɨbura wɨjaasara kwalaalyare. \v 2 Kɨrɨꞌ nabaai dahaaꞌ aayagasa Gotɨyai yagaala nedakeꞌ gamɨre Gawaalɨvaangei nedakesɨ. Sahwarɨ Ganɨmaangere yuya maaryaꞌnerɨ Gotɨyai mena dahɨlakakelyɨ. Nabaai Gawaalɨvaanga sahwarɨ Kwaaka dasɨ sɨgunya kɨrɨsɨ Gotɨyai yavɨkaryaakengɨ. \v 3 Gawaalɨvaangei sahwai Gotɨyare byaanna dɨragɨnyaꞌ lɨvamwaja naangelyɨ. Yɨ nemɨnyɨ Baaka naanga nemwadadelyɨ. Sahwai Gotɨyarɨ avaaina nebulyaꞌnanyalyɨ. Gamɨre yagaala dɨragɨnya kɨnɨnnakeꞌ dada yuyangɨ dɨragɨnya yɨvaimwada yuya sarengɨ lɨmwagaꞌdelyɨ. Kayaaꞌnanyangɨne tɨvɨkɨsa duimwagasɨta yaꞌneꞌ sahwai wawɨnya yunebanna yɨꞌmwannaka Kingɨya Naangei munya keꞌbeva mwaalɨkere aangasɨmagɨ dɨragɨnnakeba mwaalaꞌ. \s1 Gotɨyare Gawaalɨvaangei ejelɨyara mamaayaraavɨ wavɨlavɨkerɨnesɨ. \p \v 4 Gawaalɨvaangei Ganɨmaangerɨ yaya tewaanya nawɨꞌnyaangeꞌ mena maarakeꞌ yɨ mamaayaraavɨre yayavɨ wavɨlavakabaaibɨꞌ yɨ sasare sahɨrɨvɨ gamɨ sai mamaayaraavɨna naanga nebulyaꞌna yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ sahwara sarɨ kwaakewɨ wɨlaꞌnakasalyɨ. \v 5 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ sagaaꞌ Gotɨyai mamaayarajɨya aane pwai kwarɨ dara mujaꞌ \q1 “Gɨmɨ nɨmɨnyɨ nyɨbwaalɨvaangeigɨnyɨra. \q1 Dahaaꞌ gɨmaamaangeinyɨ gɨmwaaihɨweigɨnyɨ.” \m Kɨrɨꞌ Gawaalɨvaangerɨ sara wɨdaꞌ. Yɨ sahwai mamaayarɨna ayahi mujaꞌ \q1 “Gamɨnyɨ ganɨmaangeinyɨ yɨmaꞌnɨdeinyɨ. \q1 Nɨmɨnyɨ nyɨbwaalɨvaangei yɨmaꞌnadelyɨ.” \m \v 6 Kɨrɨꞌ Kwaakevakɨ mwaalyaraayawɨnna sahwai gamɨre aaya mudɨkaimɨraayarɨ makwalaabakegaaꞌ sarei daꞌ “Mamaaya yuya Gotɨyainyɨrera sahwarɨ yɨlaaya nayaa maripɨka!” \v 7 Nabaai sahwai mamaayaraavɨna dara wɨdaꞌ \q1 “Gamɨre mamaayaraavɨ yɨhusaꞌbɨsaraavɨ wɨmwaaihadere. \q1 Gamɨre wɨdaayadɨvɨsaraavɨ dɨtaalɨsaꞌbɨsaraavɨ wɨmwaaihadere.” \m \v 8 Kɨrɨꞌ Gawaalɨvaangerɨna dara wɨdaꞌ \q1 “Gotɨyaigɨ, yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne kingɨnamwaalyɨsavɨ dɨmaremwaaideigɨnyɨ. \q1 Gɨmɨre aꞌmweraavɨ kingɨyɨsarɨsɨ yɨdaꞌnanyabwina yawɨbwaramaremwaaidɨnyaigɨnyɨ. \q1 \v 9 Gɨmɨnyɨ yɨdaꞌmaraanga sabwina tewaanya gɨvuꞌnadeigɨnyɨ. \q1 Kɨwɨnyangɨ galazekɨvalyabwina sɨmɨlɨka gwimwaalɨkeigɨnyɨ. \q1 Mɨdɨnagɨnyavɨdaaꞌnyɨ Gotɨyainyɨ gɨmɨre Gotɨyainyɨ yɨlewelivananyaꞌ gɨthɨngeigɨnyɨ. \q1 Yɨ welivananya dazaꞌ gɨmɨnyɨ yɨlaaya gihalakeigɨnyɨ. \q1 Jaꞌmwera yɨvanɨgɨnyabaaibɨꞌ yɨlaaya yɨvanɨgatara mɨꞌ.” \m \v 10 Nabaai Gawaalɨvaangerɨna dara wɨdaꞌ \q1 “Naangeigɨ sɨnnawɨ Kwaaka dathaꞌ wakyeigɨnyɨ. \q1 Nabaai sɨgunyaꞌ gɨnnya asɨraalyɨ yavɨkaryeigɨnyɨ. \q1 \v 11 Yuyawaai yɨnahu kayaaka yɨnyɨna yadewaalyɨ. \q1 Kɨrɨꞌ gɨmɨ aawa. Yuyagaaꞌ mwaaidɨnyaigɨnyɨ. \q1 Yuyawaalyɨ yuya pɨnɨjɨ aya yɨmaꞌnadengɨ. \q1 Baazɨꞌmaꞌnya pɨrɨꞌ aya yɨmaꞌnadevaaibɨsangɨ. \q1 \v 12 Yɨ yɨvɨta ayaꞌ gɨꞌmwagakɨna yadevaaibɨꞌ \q1 Gɨmɨ yuya sangɨ dɨhɨꞌmwagakɨdeigɨnyɨ. \q1 Aꞌmwei baazɨꞌmaꞌnya yadaihamaaꞌna yadevaaibɨꞌ \q1 Gɨmɨ yuya sangɨ yadaihamaata jɨthengɨ. \q1 Kɨrɨꞌ gɨmɨ yuna sana dɨmwaaideigɨnyɨ. \q1 Gɨmɨre kwaramegasa miꞌna yɨwawade mɨꞌ.” \m \v 13 Pɨgaaꞌ kɨgaaꞌ Gotɨyai mamaaya darajɨya bewarɨ wɨdakelaka! Aawa. Gawaalɨvaangerɨna dara dɨnɨꞌ \q1 “Gɨmɨ nɨmɨre aangasɨrɨ dɨragɨnyaba dɨmwaala! \q1 Gɨmɨnyɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnaryaꞌnegaaꞌna yɨkamaangeraavɨ gwakɨdehaaꞌnanyɨ.” \m \v 14 Aawa. Mamaayara yɨ sahwara kuryarera. Yɨ kurya sahwara Gotɨyarɨ wɨdaayadɨvɨsare. Gotɨyai aꞌmwera gamɨre yuna padaihasamaaryaꞌneraavɨna gaimwagyaꞌne mamaayaraavɨ maryaasadere. \c 2 \s1 Gotɨyai nevadaihasamaata naanga nebulyasɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala nemɨ mena wɨꞌnoꞌ nemɨ nayaa kuna lɨmwagaraana! Nemɨre sɨmunyangɨ dɨragɨnna yawɨꞌdaa mɨdɨnaana! Yagaala dazaꞌna dɨragɨnna mi nyaadɨka! Yɨ sara yawaajɨ yɨnahu nyagalyaꞌmavaadɨka! \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ Gotɨyai mamaayaraavɨre maangikɨdaaꞌnyɨ Juyainaavɨre Ne sɨnnawɨnyaraavɨne kɨwɨnyaꞌ jaakelyɨ. Yɨ yagaala dazaꞌ nebulyaꞌnanyaꞌ dɨragɨnna daavɨkesɨ. Yɨ yagaala savɨne yɨwetawakya gazasavɨnajɨ yagaala savɨ galazekɨvala gazasavɨnajɨ tɨvɨkɨta kayaaꞌnanyaꞌ maryaasaꞌnanyɨ. Kumɨre kayaaꞌnanya yadɨvɨta sabwina yɨnɨgeva tɨvɨkɨta yɨdaꞌmaraangeꞌ warɨꞌ. Yɨ mamaayaraavɨre maangikɨdaaꞌnyanna tɨvɨkɨta sara maryaasaꞌna \v 3 dahaaꞌ nevadaihasamaata naanga nebulyaꞌnanyavɨneꞌ navɨka mwalaajaꞌ yɨ nemɨ lɨkaanya wawaajɨ kayaaꞌnanaangevɨ gathaꞌdara wavɨlavaadevaka! Yuna wana aawa nebulyaꞌna. Sɨnnawɨnyaraavɨne tɨvɨkɨta saꞌ maalɨkesɨ. Dahaaꞌ nemɨnyɨneꞌ tɨvɨkɨta naangesɨ. Yɨ mamaayara nedetara mɨꞌ. Sɨnnawɨ Naangei gamɨ sai yagaala dazaꞌ mena wɨdakesɨ. Nabaai aꞌmwera gamɨnyɨ kadɨka wɨꞌneva sahwara nemɨnyɨ dara nejɨwaakeꞌ “Yagaala dazaꞌ yuna wana naanga nebulyaꞌnanyasɨ.” \v 4 Sara nedadaapi Gotɨyai sahwarajɨ yeꞌmwannajalɨkurakaꞌ. Yɨ sahwai yɨjɨwaainyajɨ atɨka maruꞌnasajɨ dɨragɨnya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyajɨ yada yeꞌmwannajalɨkurakɨna. Nabaai sahwai gannya sɨmunyavɨ nayaa yawɨꞌda Kurya Tewaanyare sɨhumale aꞌmweraavɨna yanga wɨjaavada yeꞌmwannajalɨkurakɨna. Yɨ sarengɨ yeꞌmwannajalɨkurakakelyɨ. \s1 Jizaazai padaihasamaasabwinevɨ makabakerɨnesɨ. \p \v 5 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dɨvi yɨmaꞌnade pɨbwina dɨvanɨgoꞌnanyɨ. Gawaalɨvaangei maremwaaidelyɨ. Gotɨyai mamaayaraavɨ dazahɨrɨvɨ maremwaalyaꞌneraavɨ dahɨlakakera mɨꞌ. \v 6 Aawa. Gotɨyare bukuyavɨ pɨkarya pɨrɨvɨ aꞌmwe pwai nayaa dara jalɨkurakɨnɨꞌ \q1 “Aꞌmwe kwara bewaraavaka! \q1 Gotɨyaigɨ sahwaraavɨna yawɨꞌdɨnyaigɨ daa! \q1 Aꞌmweraavɨne kaimɨraayai bewalaka! \q1 Yɨ gɨmɨ nayaa beꞌna maremwaaidɨnyaigɨnaka! \q1 \v 7 Yune tusagaaꞌnana gɨmɨ wakagɨnyalyɨ. \q1 Sahwai mamaayaraavɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnarɨꞌ. \q1 Byaannyavɨ sahwarɨne yayaꞌ munyaba makɨlagɨ. \q1 Yɨ sahwarɨ yaya naangeꞌ wɨjaavagɨnyalyɨ. \q1 \v 8 Sahware sɨvɨlyɨraarɨ kwaaka dalaangewɨ yuya wakagɨ. \q1 Sahwai yuya sa dɨragɨnna maremwaalɨkelyɨ.” \m Sara dɨnɨkeꞌ Gotɨyai yuya aꞌmwe kwaraavɨ kwaaka dalaangewɨ wakakengɨ. Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ kumɨnyɨ dalaangewɨ mulaꞌnaryaꞌ. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ kumɨnyɨ dalaangewɨ yuya warɨke nemɨ mwanganyɨnanyɨ. \v 9 Kɨrɨꞌ nemɨ aꞌmwe pwai Jizaazarɨ yawɨrangamanɨgolyɨ. Kɨgaaꞌ maalɨkegaaꞌ aꞌmwe sahwarɨ mamaayaraavɨna maalɨkɨbawei wɨmwaaihakelyɨ. Yɨ aꞌmweraavɨna gaimwagyaꞌnei balyaꞌneꞌna Gotɨyare yanga gaimwangeꞌ marimaꞌnaabaꞌ. Sahwai daanga dazahɨrɨꞌ maaꞌda yɨ balaꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ Gotɨyai sahwarɨne yayaꞌ munyaba makida byaanna dɨragɨnyaꞌ wɨjaavakelyɨ. \p \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yuya Gotɨyarɨnengɨra. Sarei yuya yavɨkaryaka yuyangɨna dɨragɨnya kuna wɨjaavadelyɨ. Yɨ sahwai yawɨraka “Aꞌmwera nɨmɨre kaimɨraayara yɨmaꞌnɨpɨka!” gannya kaimɨraaya kwalaalyaraavɨna byaanna dɨragɨnyavɨ makwiaꞌnerɨ Jizaazarɨ daangeꞌ wɨjaavaꞌ. Yɨ daanga dazavɨ Jizaazai sahwaraavɨ yɨnɨga wiꞌna padaihasamaaryaꞌnei sahwai aꞌmwe naanga yune nebulyaꞌnanyai yɨmaꞌnaꞌ. Daanga wɨjaaya sasare sabwi Gotɨyai yakeꞌ yɨ saꞌ yɨdaꞌnanyasɨ. \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe dazai aꞌmwe yuyara Gotɨyarera tewaanya nawɨꞌnya yɨmaꞌnyaꞌneraavɨna yaꞌnelyɨ yɨ aꞌmwe dazarajɨ yuyaraavɨ kuvɨnɨmaangei yune gave pwainanyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ Gawaalɨvaangei sahwaraavɨna dara wɨdɨvanɨꞌ “Nyaꞌmweihɨlyɨra.” Saraavɨna sasara jaꞌna gamɨnyɨ wagɨla muvwaꞌnyakelyɨ. \v 12 Sai Gotɨyarɨ wɨdaꞌ. Dara dɨnɨꞌ \q1 “Gɨmɨnyɨna nyaꞌmweraavɨ ‘Sasarelyɨra. Nawɨꞌnyaangelyɨra,’ wɨdɨdeinyɨ. \q1 Gɨmɨnne yayaꞌ makɨlyaꞌneꞌ kusɨlaanyavɨyaraayaba daata dɨdeinyɨ.” \m \v 13 Nabaai ayahi dara dɨnɨkesɨ. \q1 Nɨmɨ sarajɨ sahwarɨ dɨragɨnna lɨmwagarɨdelyɨ. \m Nabaai dara dɨnɨkesɨ. \q1 Yɨthaa, nɨmɨjɨ kaimɨraaya Gotɨyai nyɨjaavakera nyeꞌmwannemwaaihasare. \p \v 14 Kaimɨraaya dazara aꞌmwera mwaaihaꞌ. Yɨ tawanakera yaka mɨwɨꞌnakere. Sarevɨ yɨ Jizaazai kwalyɨ sahwarabɨꞌ avaaina aꞌmwei yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ sarei balakelyɨ. Nabaai “Balya dazavɨ balyaburɨne dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakerɨ kayaaꞌnanyarɨ kayaaka yɨgalakɨma!” daka aꞌmwei yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ balyaburɨne dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakei yɨ sai Yuyaraavɨ Kotɨya Maryadei, Saataanɨ. \v 15 Nabaai dareꞌnesɨ. Aꞌmwerajɨ aꞌmwejɨ balyaꞌna lɨka yadɨvɨsarera. Nabaai yuyagaaꞌ Kwaakevakɨ sahwara mwaaidapiyaraavɨ lɨka dazaꞌ yaasɨwaꞌwawɨnyavɨ galyɨralɨmwagaꞌdesɨ. Sahwai balaka dazaꞌ yɨ sahwaraavɨ kalavuza sahɨrɨvɨ woꞌdalamarasɨta yaꞌnelyɨ. \v 16 Naanga nebulyaꞌnanyasɨ. Sahwai mamaayaraavɨ gaimwanga yaꞌnei sara myakelyɨ. Aawa. Sahwai yaka saꞌ yɨ Evɨraamɨmɨre yɨsavaakɨyaraavɨ gaimwagyaꞌneꞌ yakelyɨ. \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ yuyangɨ gamɨre gyaꞌmwerabɨꞌ sai nayaa avaaina nebulyaꞌna yɨmaꞌnyaꞌneꞌ tɨvɨkɨta warakesɨ. Yɨ daresɨ. “Yɨ aꞌmweraavɨ Gotɨyareraavɨ kale gaimwanga wiaꞌneinyɨ yɨmaꞌnɨma! Yɨ Gotɨyarɨnengɨ gamɨre wawɨnyaꞌ nayaa lɨmwagaꞌdɨ Gotɨyarɨna Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangeinyɨ yɨnɨga wiꞌna mwaalɨma! Sareinyɨ aꞌmweraavɨ wagɨlyangɨ marasɨtaꞌneinyɨ sɨnna tɨka wɨdayabwina mubɨnɨma!” daka gyaꞌmwerabɨꞌ nayaa avaaina nebulyaꞌna yɨmaꞌnakelyɨ. Gotɨyarɨ wɨjaavɨnyaꞌ yɨnɨga wiꞌna yannelyɨ. \v 18 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarei taangeꞌ yuya taanga gamɨnyɨ yɨmaꞌnaka sangɨ maarakelyɨ. Nabaai Kamaalyai yɨjɨwaala yaamɨjɨ wiaka kɨrɨꞌ dɨragɨnna daavakelyɨ. Yɨ sarei aꞌmweraavɨ yɨmaꞌnakengɨna sara yɨbwakɨnakevɨdaaꞌnyɨ sahwaraavɨ taanginyabwi kimaꞌnojɨ sahwaraavɨ gaimwangeꞌ yɨ yuyagaaꞌ sarei yɨnɨga wiꞌna yadelyɨ. \c 3 \s1 Jizaazai Ne Mozɨzarɨ wavɨlavɨkeꞌnesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi Gotɨyare tewaanyaihi Gotɨyai Sɨgunyavɨ mwaalɨkei kwaihɨrɨjɨ jaka yɨhɨzɨvwaramaarakeihi, sarevɨdaaꞌnyɨ Jizaazarɨna sɨmunya nayaa dara dɨvadaꞌgalayawɨrila! Sahwai nemɨnyɨna Gotɨyai Wɨdasaabakelyɨ (Apozelɨyalyɨ). Nabaai sahwai Gotɨyarɨna Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangerɨ nemɨ dɨragɨnna lɨmwamanɨgolyɨ. Yɨ gamɨnne yayaꞌ jalɨkurakɨvanɨgolyɨ. \v 2 Sahwarɨ wawɨnya dazavɨna Gotɨyai dahɨlakakei yɨ sarei Gotɨyarɨ naanga nebulyaꞌna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sɨnnawɨ Ne Mozɨzai Gotɨyare aꞌmweraavɨ (Gotɨyare angevɨyaraavɨ) yaakevɨna Gotɨyarɨ lɨmwagyaakabaaibɨꞌ sara yakelyɨ. \v 3 Sarerɨna daꞌdarevɨnyɨ. Jizaazarɨna Gotɨyai yawɨꞌdaasɨ sai angevɨ madei mwaalɨꞌ. Ne Mozɨzai angevɨyai mwaalaꞌ. Aꞌmwei angeꞌ madɨna yaderɨne yaya naangeꞌ saꞌ yune angevɨne yaya naangevɨ wavɨlaꞌdevaaibɨꞌ Jizaazare yaya byaannaka naangeꞌ yɨnɨga wiꞌna maarakere yaya saꞌ Mozɨzare yaya naangevɨ angevɨyarɨnevɨ wavɨlaꞌdelyɨ. \v 4 Sareꞌ darevɨnyɨ. Anga gazasaꞌ yune aꞌmwerana madɨvɨsasɨ. Kɨrɨꞌ yuyangɨjɨ yuyaraavɨjɨ yavɨkaryaakei sai Gotɨyalyɨ. Sai Mozɨzarɨjɨ Gotɨyare pwaraavɨjɨ wɨmwaaihadelyɨ. \v 5 Mozɨzarɨneꞌ daresɨ. Sahwai Gotɨyare yuyaraavɨ (Gotɨyare angevɨyaraavɨ) wɨgaimwagyaꞌnei Gotɨyarɨ wɨdayaakei dɨragɨnna lɨmwagyaakelyɨ. Sara yada Gotɨyai dɨvi Gawaalɨvaangerɨna nejaꞌneꞌ jalɨkurakyaakeꞌnanyɨ. \v 6 Kɨrɨꞌ Kɨraazɨtɨyarɨneꞌ daresɨ. Sahwai Gotɨyare Gawaalɨvaangei mwaaida Gotɨyare aꞌmweraavɨ (Gotɨyare angevɨyaraavɨ) munyaba mwaalyaꞌnei sahwaraavɨ maremwaalɨkelyɨ. Yɨ nabaai yuyagaaꞌ nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ kuna dɨragɨnna lɨmwagaazaꞌ yɨ nemɨ yɨlaayasɨ yadaa Naangerɨna kuna dɨragɨnna yemwalaajaꞌ nemɨ kwainajɨ Gotɨyareina (Gotɨyare anga savɨyaina) mwaaihoina. \p \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ Kurya Tewaanyai dakeꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Dahaaꞌ Gotɨyare maangwɨraayavɨ kadɨka wɨꞌnɨpɨjaꞌ \q1 \v 8 Sarɨmɨre sɨmunyaꞌ kaanya wana dɨragɨnna marihɨremwaaibɨna! \q1 Ne sɨnnawɨnyara galazekɨvala nyaatabaaibɨꞌ mipɨnera! \q1 Sahwara kayaaꞌna yaasagaaꞌ aꞌmwamaayɨmagɨ mwaaleva \q1 Gotɨyainyɨ yaamɨjɨ dɨragɨnna yɨjɨwaala nyadɨvɨꞌ \q1 “Navɨka mwaaladei dɨngaka!” deva nyaasare. \q1 \v 9 Sarɨmɨre sɨryakwalaangera nyawɨranganyaꞌnera yɨjɨwaala nyaasare. \q1 Kwarame potiyangɨ nɨmɨ yaangɨ wanganyaata kɨrɨꞌ \q1 Nɨmɨnyɨ kayaaꞌna yaamɨjɨ yɨjɨwaala nyaasare. \q1 \v 10 Sarevɨdaaꞌnyi davaakɨna sɨmɨlɨkeꞌ nyulyaakeꞌna \q1 Yɨ nɨmɨ dɨragɨnna dara jaainyɨ \q1 “Yuyagaaꞌ kumɨre sɨmunyavɨ nyagalyaꞌmaꞌdɨvɨsare. \q1 Nɨmɨre saburɨ kaanya myamaryaꞌnera manyawɨryadɨvɨsare.” \q1 \v 11 Sareꞌna nɨmɨnyɨ sɨmɨlɨka nyuidaaꞌnyɨyavɨ \q1 Yagaala dɨragɨnyaꞌ dara jalɨkurakyaa \q1 “Kwaaka kave kwaamuꞌ kujaavɨwɨdɨkeba \q1 Sahwara kusawɨ bwibɨꞌdera mɨka!” \q1 “Saꞌ wana naanga nebulyaꞌnanyasɨ.” \p \v 12 Nyaꞌmweihi, sarevɨdaaꞌnyɨ mala nayaa jɨwannyɨla! Sarɨmɨnyɨdaaꞌnya pwai kwai Gotɨya gaalyaburɨ aaya kaavɨlyarɨ yagalyaꞌmasaꞌna gamɨre sɨmunyavɨ Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna malɨmwagarya kayaaꞌnanyabwi nularadɨka! \v 13 Aawa. Yɨrɨka gazagaasagaaꞌ, Gotɨyai kuna dɨvanɨkegaaꞌ “Dahaaka!” saꞌ kuna warɨkegaaꞌ sarɨmɨ sɨryaꞌmweraavɨre sɨmunyangɨ dɨhaaꞌbwata jɨla! Yɨ kwaasɨya wagɨlyabwi sarɨmɨnyɨdaaꞌnya pwarɨ kwarɨ kwaasɨ nudathɨka! Yojɨ gamɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnna narihɨremwaaihadɨka! \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadaa dɨragɨnyaina daavɨna yadaa yune nemɨ balaajahaaꞌna kuna dɨragɨnna lɨmwagaragwawaajaꞌ yɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ yeꞌmwannamwaaihoina yɨmaꞌnaadeinera. \v 15 Dɨragɨnna lɨmwagaragwokwiaꞌneina Gotɨyare yagaala dɨnɨka saꞌ yawɨramaraadeꞌnanyɨ. Yɨ dara dɨnɨꞌ \q1 “Dahaaꞌ Gotɨyare maangwɨraayaꞌ kadɨka wɨꞌnɨpɨjaꞌ \q1 Sarɨmɨre sɨmunyaꞌ kaanya wana dɨragɨnna marihɨremwaaibɨna! \q1 Ne sɨnnawɨnyara galazekɨvala nyaatabaaibɨꞌ mipɨnera! \q1 ‘Navɨka mwaaladei dɨngaka!’ deva nyaasare.” \p \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ Gotɨyare maangikɨ kadɨka wɨꞌnyaata kwara kɨrɨꞌ sahwara kayaaꞌna yɨna yadɨvɨꞌ gamɨre yagaalyaꞌ galazekɨvaina yaasara aaihwaravaavaka? Ne Mozɨzai makwiaakera Yɨzɨrelɨyara Yɨzɨpɨ saba yagalyaꞌmayaata yuyara sasare dazabwi yaasara daaka! \v 17 Kwarame potiyangɨ (40) Gotɨyai sɨmɨlɨkeꞌ aaihwaravaavɨna wɨlyaakalaka? Aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsaꞌna sahwara baidɨvɨꞌ kumɨre kɨlaakejɨꞌ aꞌmwamaayɨmagɨ bwalaraawɨna yaakera daaka! Gotɨyai sahwaraavɨna sɨnna tɨkeꞌ wɨlyaakere. \v 18 Gotɨyai yagaala dɨragɨnyaꞌ naanga nebulyaꞌna dara jalɨkurakyaaꞌ “Kwaaka nɨmɨ kwaamuꞌ kujaavɨwɨdɨkeba sahwara kusawɨ bwibɨꞌdera mɨka!” Wana naanga nebulyaꞌnanyaꞌ sara dakyaakeꞌ aaihwaravaavɨna jaakavaꞌ? Da aꞌmwe dazara gamɨre yagaalyaꞌ galazekɨvalyaasara daaka! \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ dara yawɨrangamanɨgo. Kumɨ dɨragɨnna malɨmwagaryadɨvɨsaꞌnanyɨ. “Aala!” dadɨvɨsaꞌnanyɨ. Yɨ dazahɨrɨsavɨna sahwara Gotɨyare kwaamusabanna bwɨlyaatara mɨꞌ. \c 4 \s1 Gotɨyare aꞌmweinaavɨna kwaamusabanna mwaalyaꞌnebwinesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ nayaa jawɨrila! Gotɨyare yune naanga nebulyaꞌna yagaala dakɨnɨkeꞌ nemɨnyɨneꞌ kuna warɨꞌ. Yɨ sai dara dɨvanɨꞌ “Sarɨmɨnɨkuꞌ nɨmɨre kwaamusaba wibɨneihɨlyɨ.” Sareꞌ kɨrɨꞌ nemɨ lɨka dara yaana! O, Gotɨyai tɨnna nengada nemɨnyɨdaaꞌnya kwai pwarɨna dara najɨdavadɨka! “Sahwai menyawɨ yalawakada dazavɨ yɨ yɨwɨna yɨvanɨkelyɨ.” \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ aꞌmwamaayaba mwalyaasara Gotɨyare yagaala kwaamusaꞌneꞌ wɨꞌnyaatabaaibɨꞌ nemɨ yagaala tewaanya saꞌ kadɨka wɨꞌnoinera. Kɨrɨꞌ nabaai sahwara kadɨka yaasɨwaꞌ wɨꞌnyɨna yeva dɨragɨnna malɨmwagi yaaꞌ. Yagaala dazaꞌ wɨꞌneva dɨragɨnna myeꞌmwannalɨmwagaryaasare. Sarevɨ yagaala dazaꞌ sahwara kadɨka wɨꞌnesaꞌ, saꞌ yɨ sahwaraavɨ gaimwanga mwiaaꞌ. \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌmanɨgoina kave kwaamuꞌ mwaalyaꞌne dazaba wɨlaadeine. Yɨ sɨnnawɨ Gotɨyai malɨmwagyadɨvɨsaraavɨna dara dɨnɨkesɨ. \q1 Sareꞌna nɨmɨnyɨ sɨmɨlɨka nyuidaaꞌnyɨyavɨ \q1 Yagaala dɨragɨnyaꞌ dara jalɨkurakyaa \q1 “Kwaaka kave kwaamuꞌ kujaavɨwɨdɨkeba \q1 Sahwara kusawɨ bwibɨꞌdera mika!” \q1 “Saꞌ wana naanga nebulyaꞌnanyasɨ.” \m Sahwai sara daka kɨrɨꞌ nabaai sɨnnawɨ Gotɨyai Kwaakeꞌ mena wakyaakegaaꞌ kwaamusabwineꞌ mena dakɨnɨkesɨ. Sagaaꞌ kwaamusavɨ mwaaida nemɨnyɨna yemwaaidelyɨ. \v 4 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare Bukuyavɨ yɨrɨka asi ata purɨdaaꞌnyɨ daryaalyarɨkɨna dara dɨnɨꞌ “Gotɨyai gamɨre wawɨnya yuya sa mena yaka yɨrɨka asi ata purɨdaaꞌnyɨ daryaalyarɨkɨ kave kwaamuꞌ mwaalaꞌ.” \v 5 Sɨnnawɨ miꞌna yɨhɨthɨwevɨ (3:11,4:3) Gotɨyai Yɨzɨrelɨyaraavɨna dara wɨdaꞌ \q1 “Kwaaka kave kwaamuꞌ kujaavɨwɨdɨkeba \q1 Sahwara kusawɨ bwibɨꞌdera mɨka!” \p \v 6 Yagaala dazaꞌ “Pwara gamɨre kave kwaamuꞌ mwaalyaba wibɨꞌdere,” kuna warɨꞌ. Nabaai sɨnnawɨ yagaala tewaanyaꞌ kwaamusaburɨneꞌ wɨꞌneta sahwara yagaala saꞌ galazekɨvala yesaꞌna kusawɨ wɨletagaaꞌ mɨꞌ. \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ Gotɨyai yɨrɨka pɨrɨꞌ ayahi dahɨlakaꞌ. Sahwai yaya daꞌ yɨrɨka dazarɨꞌna “Dahaaka.” Sɨnnawɨnyara galazekɨvala kyeꞌ kwarame kwalaalya mena kabwawaꞌ Gotɨyai Devitɨmɨre maangikɨ yagaalyaꞌ daꞌ. Miꞌna yɨhɨthɨweꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Dahaaꞌ Gotɨyare maangwɨraayaꞌ kadɨka wɨꞌnɨpɨjaꞌ \q1 Sarɨmɨre sɨmunyaꞌ kaanya wana dɨragɨnna marihɨremwaaibɨna!” \m \v 8 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ Jozuwaaꞌ saraavɨ kwaamuꞌ mwaalyabwi wɨjaavajɨ kwajɨ sagaaꞌdaaꞌnyɨ yɨrɨka pɨrɨꞌna Gotɨyai mujɨ kyadɨka! \p \v 9 Sarevɨdaaꞌnyɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Sɨnnawɨ Gotɨyai yuya wakaka yɨrɨka ata purɨdaaꞌnyɨ daryaalyarɨkɨ kwaamuꞌ mwalyaakabaaibɨꞌ Gotɨyare aꞌmweraavɨne kave kwaamuꞌ mwaalyaꞌ kuna warɨꞌ. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwei Gotɨyare kave kwaamuꞌ mwaalyaburɨ wɨlajai sai gannya wawɨnyaꞌ mena yɨꞌmwannojɨ kwaamuꞌ mwaaladelyɨ. Sɨnnawɨ Gotɨyai yune gannya wawɨnyaꞌ mena yɨꞌmwannaka kave kwaamuꞌ mwalyaakabaaibɨꞌ aꞌmwe sai kwaamuꞌ mwaaladelyɨ. \p \v 11 Sarevɨdaaꞌnyɨ kwaamuꞌ mwaalya dazaba kusawɨ wɨlyaꞌnevɨ nemɨ nayaa dɨragɨnna yuyanna yawɨrayaana! Yɨ kɨgaaꞌ sahwara keꞌbaꞌnanyaꞌna yetabaaibɨꞌ aꞌmwe pwai kwai galazekɨvala yaꞌne sabwi mɨdɨda yɨ sai kayaaꞌnanyaburɨ walaraawojɨ yɨ yɨwɨna nyadɨka! \v 12 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare yagaalyaꞌ nemɨrebwina bɨranemaaranneꞌnanyɨ. Yagaala saꞌ gaalyabwi kɨnɨnnakesɨ. Yɨ saꞌ wawɨnya dɨragɨnya yɨnɨga wiꞌna yadesɨ. Saꞌ gurɨmaanga dɨꞌbwaꞌnɨkeꞌ yɨ kwaariꞌmasɨramɨnya gurɨmaanga pimagɨnyaala gazavɨzavɨ wavɨlavɨkesɨ. Yɨ saꞌ aꞌmweraavɨ dabɨraꞌnɨgwida yune kuta keꞌmwewɨ nebulyaꞌna widesɨ. Saꞌ tɨnnyawɨ wɨlyɨꞌmaꞌda gaalyavɨjɨ kuryarɨjɨ yɨ sawaarɨ mɨdaaihɨꞌdesɨ. Yɨ saꞌ dahaalyangɨjɨ yagɨdɨlyangɨjɨ tɨnnyaba wɨlyɨꞌmaꞌda yuya sangɨ dabɨraꞌdesɨ. Yɨ saꞌ yuya sɨmunya sangɨjɨ nemɨ yaꞌnengɨjɨ yuneꞌna maryawɨbwaꞌdesɨ. \v 13 Gotɨyai wakyaaka aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ gamɨre sɨnnyɨkɨ lɨka yɨnɨga wiꞌna yulyaranneꞌ mɨꞌ. Aawa. Yuya kaanya yuya basɨnadaaꞌna yaka yɨ Gotɨyarɨ tɨnnyarɨ wana kuꞌmaayaba warɨkengɨ. Yɨ Gotɨyai yune sahwaina nemɨ yadaanya sabwi maryawɨbwaradengɨra. Nemɨnyɨ Gotɨyai yagaainakelyɨra. \s1 Gotɨyarɨna Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangei kɨnɨnnakeina dɨragɨnna jalɨkurakaanneꞌnesɨ. \p \v 14 Sarevɨdaaꞌnyɨ dara yaana! Nemɨre Gotɨyarɨna Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangaangei Sɨgunyavɨ keꞌmwewɨnyavɨ Gotɨyaryabanna yɨlayɨꞌmavakei sai Jizaazai Gotɨyare Gawaalɨvaangei kɨnɨnnakeina mwaaihovɨ yɨ nemɨ sahwarɨne jalɨkurakyabwi nayaa dɨragɨnna lɨmwagaraana! \v 15 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ saina wagɨlyavɨ walamarakyaꞌneina dɨragɨnya maayaine. Nemɨre wɨrɨsangɨna Gotɨyarɨna Yɨraꞌde Naangei yawɨꞌdaaꞌnyɨ nemɨnyɨna kale mwi yannei mɨꞌ. Aawa. Yuya yɨjɨwaala sa nemɨnyɨ neyɨmaꞌnadevaaibɨꞌ yuya daza gamɨ kwarɨ yɨjɨwaala yaꞌne mena yɨmaꞌnakengɨ. Sare kɨrɨꞌ sahwai wagɨlya myakelyɨ. Sarei nemɨnyɨna yɨbwakɨdevɨna neyɨvaimwagannelyɨ. \v 16 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ lɨka myadaa Gotɨyaryawɨ gamɨre kingɨnamwaalyɨsavɨna gaimakunna wɨlaana! Sahwai yɨ yanga gaimwangebwi kɨnɨnnakelyɨ. Nemɨ gamɨre kale gaimwangebwi maaryaꞌneina nabaai taanginya neyɨmaꞌnadaaworiyagaaꞌ gamɨre yanga gaimwangebwi nemɨnyɨ neyaꞌneina sahwaryawɨnna wawaana! \c 5 \p \v 1 Gotɨyarɨna Yɨraꞌde Naanga gazarɨzarɨ dahɨlakyabwi saꞌ daresɨ. Gotɨyai aꞌmweraayawɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwarɨ dahɨlakada Gotɨyare wawɨnyangɨnei wɨmwaaihadelyɨ. Gotɨyareraavɨ gaimwagyaꞌnei Gotɨyaryaba sahwaraavɨna marewɨdadelyɨ. Yɨ sahwai Gotɨyarɨ yanga dala pɨnɨnna pɨnɨnna wɨjaayaꞌnejɨ wagɨla marasɨꞌnyaꞌneꞌna Gotɨyarɨne tamiravawɨjaayaꞌnejɨ wawɨnya kɨnɨnnakelyɨ. \v 2 Gamɨ sai pɨburaavɨna dɨragɨnya maayai mwaaidevɨna aꞌmwe sɨmunya maayara Gotɨyare tusavɨ yagalyaꞌmaꞌdɨvɨsaraavɨna yɨbwakɨda kave yɨnɨga wiꞌna bwiwanna wɨdannelyɨ. \v 3 Sahwai yune dɨragɨnyai mamwaalyadevɨ aꞌmweraavɨre wagɨlya marasɨꞌnyaꞌnei Gotɨyarɨ tamiravawɨjaavadevaaibɨꞌ gamɨ kwarɨnajɨ tamiravawɨjaayaꞌne tɨvɨkɨta warɨꞌ. \v 4 Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangere wawɨnya dazaꞌ yaya naangeꞌ kɨnɨnnakesɨ. Aꞌmwe aane pwai kwai yune gamɨre saburɨdaasɨ wawɨnya dazaꞌ maaꞌdei mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai Ne Eronɨmɨ Yɨraꞌde Naanga sɨnnawɨnyarɨ jaka wɨjaakabaaibɨꞌ aꞌmwe sarɨ jaka wɨdadaasɨyagaaꞌ sahwai wawɨnya dazaꞌ lɨmwadelyɨ. \v 5 Sarebaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyai kwalyɨ sarelyɨ. Sahwai byaannyavɨ yune gamɨnne yayaꞌna munyaba mamakɨlyada Yɨraꞌde Naangei yɨmaꞌnakai mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai gamɨ sai sahwarɨ wawɨnya dazaꞌ yaꞌnerɨ dahɨlakakelyɨ. Sarevɨna sahwarɨ dara wɨdaꞌ \q1 “Gɨmɨ nɨmɨnyɨ Nyɨbwaalɨvaangeigɨnyɨra. \q1 Dahaaꞌ Gɨmaamaangeinyɨ gɨmwaaihɨweigɨnyɨ.” \m \v 6 Nabaai sabaaibɨꞌ pimagɨnyavɨ dara daꞌ \q1 “Yɨraꞌdɨnya yuyagaaꞌ yuyagaaꞌneigɨnyɨ. \q1 Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨrebwina avaainanyaigɨnyɨ gɨmwaaihɨweigɨnyɨ.” \m \v 7 Kɨgaaꞌ Jizaazai Kwaakevakɨna kɨlaaꞌnakei mwaalakegaaꞌ sahwai Gotɨyarɨ wɨdada yɨdaanganakelyɨ. Yɨ sahwai jaka naangesɨ kɨdaraalyajɨ Gotɨyai balyavɨ yɨnɨga wiꞌna maarannerɨ wɨdakelyɨ. Sahwai gannyabwi kwaakewɨ marulawakada yɨ Gotɨyarɨ dalaangewɨ wɨlaꞌnaꞌda sarevɨ yɨ Gotɨyai gamɨre yagaala wɨdakevɨ kadɨka wɨꞌnakelyɨ. \v 8 Sahwai Gotɨyare Gawaalɨvaangei kwai kɨrɨꞌ sahwai daangeꞌ maarakevɨ Gotɨyarɨ mɨdɨnyaꞌna sasare sabwina gamɨre sɨmunyavɨ nebulyaꞌna yɨwɨryakelyɨ. \v 9 Dazaꞌ yɨ Gotɨyarɨne yune nebulyaꞌnanyarɨ marimaꞌnaꞌ. Sarevɨ sahwai aꞌmwe yuyara gamɨnyɨ mɨdɨdɨvɨsaraavɨ yuyagaaꞌna wɨvadaihasamaarannelyɨ. \v 10 Yɨ Gotɨyai sahwarɨ dahɨlakaka dɨragɨnna wɨdaꞌ “ ‘Gɨmɨ Mubɨthɨka Yɨraꞌdɨnya Naangeigɨ,’ gɨthɨwa! Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨ avaainanyaigɨnyɨra.” \p \v 11 Melɨkɨzathekɨ keꞌbaꞌnanyarɨne yagaala kwalaalya warɨꞌ. Yɨ nemɨ sanna yɨhɨthaatheꞌnanyɨ. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ sarɨmɨre sɨmunya kaanya tihɨꞌnɨka yɨ sɨmunya yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ yawɨrarɨlaaya myaihɨlyɨ. Sarevɨ sarɨmɨnyɨ yɨbwarɨdaakwiaꞌne yagaala dazavɨre aaya kaavɨlyavɨ yɨ nemɨ yagɨyagɨ wawɨnyaꞌ kɨnɨnnakeine. \v 12 Sareꞌ daresɨ. Kɨgaakuna Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagesaihɨlyɨ. Yɨrɨkerɨꞌ sarɨmɨ wɨjɨwaakyaihi mwaalyaꞌna yɨnɨga wiꞌna yɨwaaꞌ. Kɨrɨꞌ aawa. Yɨ aꞌmwei pwai sarɨmɨnyɨ mudɨꞌnanya aaya kaavɨla Gotɨyare yagaalyaꞌ ayahi nayaa yɨhɨzɨwaakyaꞌnerɨna sarɨmɨnyɨ sɨmunyaꞌna tuta yɨhɨmudaasɨvanɨꞌ. Yɨ bwaranyai yune aamunyaꞌ maaryaꞌnerɨ wɨmudaasadevaaibɨꞌ mudɨꞌnanyanna yɨhɨmudaasɨvanɨꞌ. Aꞌmwera wapaaya dɨragɨnya nyaꞌneraavɨ wɨmudaasadevaaibɨꞌ sarɨmɨ yagaala naangenna yɨnɨga wiꞌna wɨꞌnamaapɨneihi mɨꞌ. \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gazaizai mudɨꞌnanyanna kuna yaamɨjɨ yawɨꞌdei sɨmunya yɨdaꞌmaraangebwina nayaa yawɨꞌdei mɨꞌ. Yɨ bwaranyai yune aamunyaꞌ nadevaaibɨsaꞌnanyɨ. \v 14 Nabaai kɨrɨꞌ wapaaya dɨragɨnya aꞌmwe naangera nadɨvɨtabaaibɨꞌ Gotɨyarɨne aayanna aꞌmwe sɨduꞌnakeraavɨnengɨra. Sahwara nawɨꞌnyanna yadɨvɨsare. Aꞌmwe sasarera yɨ kwalaalyagaaꞌ kunnya sɨmunyangɨ yɨwɨrinya yadɨvɨsare. Yɨ sahwara nawɨꞌnyabulyɨ kayaaꞌnanyabulyɨ mena wiꞌna maryawɨbwaryaꞌnera kuna nayaa yadɨvɨꞌ yɨwɨrinya yadɨvɨsare. Kɨrɨꞌ sarɨmɨ aawa. \c 6 \p \v 1 Kaimɨraayarabɨsaihi kuna namwaaibɨthɨka! Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨne yune yagaala mudɨꞌnanya sasare savɨna mamwalaanna! Aawa. Nemɨ kuna wawaajɨ aꞌmwe naanga mena yɨnɨkerabɨꞌ yagaala naangebwina daana! Yɨ kwalaalyagaaꞌ nemɨ angevɨne lɨkɨla ayɨna, ayɨna yadaanyabaaibɨꞌ yagaala yune mudɨꞌnanyanna madaanna! Mudɨꞌnanya darengɨ. Aꞌmwera kayaaꞌnanyabwi balyaꞌbɨsabwina yagalyaꞌmayaꞌnera sɨmunya mudɨka nayaa yawɨramaapɨka! Yɨ sara yapɨjɨ Gotɨyarɨ nayaa lɨmwabɨka! \v 2 Nabaai pwara sahwaraavɨ dara wiwɨripɨka! Yɨ aalya yɨnyaꞌne dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya nayaa yawɨbwapɨꞌdeꞌnanyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ wɨlyaꞌnesɨ Kurya Tewaanyarɨ maaryaꞌnesɨ sahwaraavɨ ata dathɨwabɨꞌdeꞌnanyɨ. Yɨ Gotɨyai aꞌmwe yuya bainɨkeraavɨ ayɨna yɨdɨkaavadeꞌnanyɨ. Yɨ Gotɨyai aꞌmweraavɨ maryawɨbwarojɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne tɨvɨkɨsabwi wɨjaavadeꞌnanyɨ. Sara wiwɨripɨꞌdesɨ. \v 3 Nabaai Gotɨyai “Ya!” dazaꞌ yɨ nemɨ mudɨꞌnanya sasarenna mujɨ yawaajɨ naangenna yɨhɨthaana! \p \v 4 Sareꞌ darevɨnyɨ. Jizaazarɨna nayaa jawɨranganyɨla! Aꞌmwera Kɨraazɨtɨyarɨne buleꞌna wɨjaavɨpɨjaꞌ sahwara sɨmunya mudɨkeꞌ maaryaꞌneraavɨ yɨnɨga wiꞌna ayɨna gara wɨmwaihaanneraavaka! Sahwara pɨgaaꞌ Gotɨyare baakeꞌ kumɨre sɨmunyavɨ mena wannakera. Yɨ sahwara Sɨgunyavɨdaaꞌnyɨ walaabake yangeꞌ mena nagaanganesare. Yɨ Kurya Tewaanyarɨ sahwara yeꞌmwannamaaresara. \v 5 Yɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ yaamɨjɨ yadɨvɨꞌ dara yawɨresare “Yɨ saꞌ tewaanya nawɨꞌnyaangeꞌ.” Yɨ Gotɨyare dɨragɨnya nawɨꞌnya dɨvi yɨmaꞌnyaꞌneꞌna mena yɨbwakɨnesara. \v 6 Yɨ sarera sara mwaaibɨzaꞌ kɨrɨꞌ walaꞌdaawadɨvɨꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ buleꞌna wɨjaavɨpɨjaꞌ kumɨre tusaꞌ sɨmunya mudɨkebwi ayɨna yawɨramaaryaꞌneꞌ yɨ aawa. Yɨ sasare dazabwi kumɨ kwara Gotɨyare Gawaalɨvaangerɨ yɨsavɨri ayɨna tamarɨmupɨꞌdevaaibɨsasɨ. Sahwara tamarɨmupɨjarɨ kuꞌmaayaba aꞌmwera bɨrala dangabɨꞌdelyɨra. Sareꞌna mala nayaa jɨwannyɨla! \p \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwera darerera. Kwaaka kwalaalyagaaꞌ burɨkeꞌ waidaavadevɨ tɨka munne maranyaꞌne nawɨꞌnya yɨrɨꞌdevakɨ Gotɨyai tewaanya naanga yanga yadevakɨra. Yɨ aꞌmwe Gotɨyai nawɨꞌnyangɨ wɨjaavadera nawɨꞌnyabura nayaa yadɨvɨsaraavɨ sahwai tewaanya naanga yanga yaderera. \v 8 Kɨrɨꞌ, nabaai pwara nawɨꞌnya myadɨvɨsara darerera. Kwaaka yune wɨla langa kɨnɨnnaka dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyajɨ kurɨvaarɨya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyajɨ yɨrɨꞌdevaꞌ kayaaꞌnanyavakɨ. Savaꞌ Gotɨyai kayaaka yadevɨna yɨ nebawa mɨꞌ. Dɨvidaaꞌnyɨ yɨ dɨkeꞌ nakadevakɨra. \p \v 9 Sarɨmɨnyɨna nyɨvuꞌnadeihi, dahaaꞌ nemɨ yagaala taanginya dazaꞌ dɨwo. Kɨrɨꞌ nemɨ sarɨmɨnyɨna nebulyaꞌ yawɨramaaꞌmanɨgo. Yɨ sarɨmɨ sasare sabwi wavɨlaꞌdɨvɨꞌ kayaaka sasara jideihi mɨꞌ. Aawa. “Gotɨyai padaihasamaarakeina mwalaajaꞌ nemɨ sareina nawɨꞌnyabwina yaadeinera,” dɨthɨnyideihɨlyɨ. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai yɨdaꞌna myadei midaaꞌ! Sahwai wawɨnya yuya sarɨmɨ yeta sanna sɨmunya navɨka yadei midaaꞌ! Sarɨmɨnyɨ Gotɨyarɨna yɨhɨvuꞌnadaaꞌnyɨ gamɨre aꞌmwe tewaanyaraavɨ gaimwangeꞌna wɨdaayesaihɨlyɨ. Yɨ sasare sara kuna yadɨvɨsaihɨlyɨ. Yɨ dazaꞌ sarɨmɨnyɨ Gotɨyarɨna yɨhɨvuꞌnadevwi wibwarɨdaakwadesɨ. Sareꞌ sahwai yɨdaꞌnanyai sarɨmɨnyɨna navɨka yadei mɨꞌ. \p \v 11 Yɨ nemɨnyɨ tewaanya dara nevuꞌnɨvanɨꞌ. Sarɨmɨnyɨdaaꞌnya gazaizai Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadevwi avaainanyaꞌ kuna wibwarɨdaakwana! Yɨ padaꞌgalalɨmwanga yadɨvɨꞌ Gotɨyai nedakenna kwaamuꞌ jemwaalyɨla! Kuna yɨwawagopɨjaihi yune yɨwɨya yaja sarɨmɨregaaꞌna sasara yune dɨragɨnna jɨla! \v 12 Sarɨmɨ maaꞌna nayɨhinadɨka! Aawa. Aꞌmwera nebulyaꞌna dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨsara maaꞌna yarai mwinyakera mwaaidɨvɨꞌ dɨragɨnna daaꞌdɨvɨꞌ sɨnnawɨ Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna dake gamɨreraavɨ wɨjaayaꞌna yuya kuna maaꞌdɨvɨsaraavɨrebwi sarɨmɨ nayaa padaꞌgalamɨdɨnya jɨla! \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ Gotɨyai Evɨraamɨmɨ yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ yagaala dɨragɨnyaꞌ wɨjaaꞌ. Aꞌmwei naangei yaka Gotɨyarɨ wavɨlavɨkei aawa. Yɨ aꞌmwei pwai mɨꞌ. Pwarɨne yayavɨ Gotɨyai yagaala dɨragɨnyaꞌ wɨjaꞌnei mamwaalyɨꞌ. Aawa. Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ Gotɨyai yagaala dɨragɨnyaꞌ gamɨnne yayavɨna wɨjaakelyɨ. \v 14 Sahwai dara wɨjaaꞌ “Nɨmɨ yagaala nebulyavaꞌna dɨwa. Yɨ nɨmɨ gɨmɨnyɨ tewaanya naanga yanga yuneꞌna gideinyɨ. Yɨ nɨmɨ gɨmɨre dɨviya jakwalaangeraavɨ kwalaalya kwalaalyaraavɨ gimavɨgɨmwaaihidere.” \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ Evɨraamɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌda maaꞌna winyaakei mamwaalyada yemwaaina yaakevɨ dɨvidaaꞌnyɨ “Sara gideinyɨ,” wɨjaakabaaibɨꞌ sahwai sara maryaakebulyɨ. \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala dɨragɨnyaꞌ nebulyaꞌna javwi yɨ saꞌ daresɨ. Aꞌmwera yagaala dɨragɨnyaꞌ jaꞌnegaaꞌ sahwaraavɨne wavɨlaꞌdere yayavɨ nebulyaꞌna dadɨvɨsare. Nabaai yagaala dɨragɨnya saꞌ yuya yagaainakeburaavɨna yɨ aꞌmwe pwaraavɨre maangengɨ kaanya tihɨralɨmwagata yaꞌnesɨra. Yɨ dazasaꞌ yagaala sangɨ aaya kaavɨlyaꞌ tɨviꞌnanyasɨ. \v 17 Sarevɨ Gotɨyai gamɨre kaimɨraayainaavɨ gaimwangeꞌna “Nɨmɨre yagaala dazavɨ maravɨlaꞌnya yaꞌneinyɨ mɨꞌ. Sahɨrɨꞌ wana kuꞌmaayaba yɨbwarɨdaakuma!” dakelyɨ. Sara dada yɨ sahwai yune gannya yagaalyavɨ dɨragɨnya yɨwagyaꞌneꞌna yagaala dɨragɨnyaꞌ nebulyaꞌna dakelyɨ. \v 18 Nabaai sawaai yune naanga nebulyaꞌna wɨjasɨ yagaala dɨragɨnyasɨ sawaai maravɨlaꞌnya mi yaꞌnewaai kɨnɨnnakeine. Yɨ pɨrɨwaala dazaꞌna Gotɨyai kwaasɨ dannei mɨꞌ. Arɨkewɨ. Yɨ dazawaai nebulyaꞌna dɨragɨnya yɨvaimwanga neyadewaalyɨ. Nemɨ aꞌmweinaavɨre sɨmunyangɨ lɨkaanya wodaa Gotɨyarɨ gidɨkusaba lɨka yulyaꞌdaanyainaavɨ. Gotɨyai nemɨnyɨna yune naanga nebulyaꞌna dakeꞌna nemɨ Gotɨyarɨ nayaa padaꞌgalalɨmwagata yadaa nemɨ sahɨrɨꞌ kuna yemwaalyabwina maaryaꞌneina sahwaryawɨ lɨka yulyaꞌdaanyaine. \v 19 Sɨpɨyaꞌ wɨla naangevasɨ yɨꞌdɨvaidevaaibɨꞌ nemɨre Jizaazarɨ yemwaalyabwi sahwarɨ nevwɨyadevaaibɨꞌ sahwarɨ dɨragɨnaanga lɨmwagaꞌdaanyaine. Gotɨyarɨna Mubɨthɨka Yɨraꞌdɨvɨta Naangera Gotɨyare angevɨ kusawɨnya jannevɨ wɨlaaweva kusawɨ yunewɨnna widɨvɨtabaaibɨꞌ Jizaazai Sɨgunyavɨyavɨ wɨlaꞌ. Nabaai Jizaazarɨ yemwaalyabwi Gotɨyaryabanna nemɨre sɨmunyavɨ marimaꞌnaabadesɨ. \v 20 Yɨ sahɨbanna Sɨgunyavɨ kuꞌdɨka yarinɨka dazavɨ sɨnnawɨ Jizaazai gamɨdaasɨ nemɨnyɨ negaimwangeꞌna wɨlakelyɨ. Yɨ sahwai nemɨnyɨneꞌna Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangei yuyagaaꞌ yuyagaaꞌnei Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨ avaainanyai yɨmaꞌnakelyɨ. \c 7 \p \v 1 Melɨkɨzathekɨmɨna daresɨ. Sahwai Anga Selemɨ kingɨyai maremwalyaaꞌ. Yɨ sahwai Gotɨya Munya Keꞌbanya Nebulyaꞌnanyare mubɨthɨka yɨraꞌdelyɨ. Sɨnnawɨ Evɨraamɨmɨva kingɨyaraavɨ mala mena dathɨwanna yaka yɨ angebanna ayɨna yagalaawɨna yadaaꞌnyɨ yɨ tusavɨ Melɨkɨzathekɨ sai sahwarɨ wɨrataꞌnyɨna yaka tewaanya naanga yanga wɨdakelyɨ. \v 2 Yɨ Evɨraamɨ gɨlyɨvɨta yuya kingɨyaraavɨ maarake jaapalaka ata yuyɨraalya pimagɨnya pɨrɨꞌ Melɨkɨzathekɨmɨ wɨjaavakelyɨ. Nemɨ Melɨkɨzathekɨma yaya maridaana! Dazaꞌ daresɨ. Tewaanya yɨdaꞌmaraangeburɨya kingɨyalyɨ. Sai kingɨya Selemɨne kwalyɨ. Selemɨ aaya kaavɨla dazavɨreꞌ daresɨ. Kwaamuꞌnanyaburɨya kingɨyalyɨ. \v 3 Gotɨyare bukuyavɨ ganɨmaangelyɨ ganaangesɨ sayorɨna madɨnyɨkesɨ. Nabaai sahwarɨ gyakwalaangeraavɨna madɨnyɨkeꞌna sahwara kuneibɨsalyɨ. Nabaai avaainanyaꞌna ganaangeꞌ maaraka yɨrɨkerɨꞌ kunelyɨ. Nabaai gamɨ balyaꞌne yɨrɨkerɨꞌ kunelyɨ. Sarenna sahwai Gotɨyare Gawaalɨvaangeibɨsalyɨ. Yɨ Gotɨyarɨna yɨraꞌdei yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ kuna mwaalɨꞌ. \p \v 4 Melɨkɨzathekɨ dazarɨna nayaa jawɨrila! Sai yaya naanga nebulyaꞌna yɨmaꞌnakelyɨ. Nemɨre neyakwalaanga aaya mudɨꞌnanyai Evɨraamɨ yuya gɨlyɨvɨta malyavɨ maarake yanga mudaꞌ. Yɨ sahwai Melɨkɨzathekɨmɨna ata yuyɨraai jaapalaka yɨ atɨraalya pimagɨnya tewaanyanna tewaanyannanya wɨjaavaꞌ aaya mudɨꞌnanyai. Sarevɨ “Yɨ Melɨkɨzathekɨ aꞌmwe sai naangaangelyɨreva,” dadaanyɨ. \v 5 Nabaai pɨrɨꞌ daresɨ. Livaayarɨdaaꞌnya gyakwalaangera mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsare. Sahwaraavɨne kɨwɨnyaꞌ dɨnɨkesɨ. Yɨ Gotɨyare kɨwɨnyavɨ dara dɨnɨꞌ “Yɨzɨrelɨyaraavɨre gɨlyɨvɨta mudɨka yuya atɨraalya pimagɨnyaꞌ maapɨka!” Yɨzɨrelɨyara sahwaraavɨ kwɨyaꞌmwe nebulyaꞌnanyara yɨ Evɨraamɨmɨre saanyavaakɨdaaꞌnyara mwaaleta kɨrɨꞌ Livaayara sahwara kwɨyaꞌmweraavɨre gɨlyɨvɨta atɨraalya pimagɨnyaꞌ maaꞌdɨvɨsare. \v 6 Pɨrɨꞌ daresɨ. Melɨkɨzathekɨ sahwai sahwaraavɨre yɨsavaakɨdaasɨ yɨmaꞌnakai mɨꞌ. Menyalyɨ. Kɨrɨꞌ sai Evɨraamɨmɨna gɨlyɨvɨsa atɨraalya pimagɨnyaꞌ maarakelyɨ. Nabaai Evɨraamɨ Gotɨyare yune naanga nebulyaꞌna wɨja kɨnɨnnakerɨ Melɨkɨzathekɨ sahwai yagaala tewaanya naanga yanga wɨdakelyɨ. \v 7 Nemɨ mena yawɨꞌmanɨgo. Aꞌmwe yagaala tewaanya naanga yanga yadei sai munyabanyɨ. Yɨ aꞌmwei sahware yagaala tewaanya naanga yanga wɨdadeꞌ maaꞌdei, yɨ sai kwaakewɨnyɨ. Sareburɨna yagaainakeꞌ mwariꞌ. \v 8 Nabaai pɨburaai warɨꞌ. Yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Livaayara atɨraalya pimagɨnya maaꞌdɨvɨtara sahwara aꞌmwe balyaꞌnere. Yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Melɨkɨzathekɨ atɨraalya pimagɨnya maarakerɨna dara jalɨkurakɨnɨꞌ “Sai gaala mwaalɨꞌ.” \v 9 Yɨ nemɨ yɨnɨga dara daanneine. Nebulyasɨ. Livaayai sai yɨ aꞌmwe gɨlyɨvɨta atɨraalya pimagɨnya saꞌ maaꞌdelyɨ. Kɨrɨꞌ sɨnnawɨ Melɨkɨzathekɨ atɨraalya pimagɨnyaꞌ Evɨraamɨmɨre maaraꞌ. Yɨ dazarevɨ sai atɨraalya pimagɨnyaꞌ Livaayai kwarejɨ maaraꞌ. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Melɨkɨzathekɨ Evɨraamɨmɨ tusavɨ wɨrataꞌnagɨla Livaayai gannya gyakwalaangere saanyavaakɨ kuna yɨꞌnadɨꞌnyɨ Evɨraamɨ wɨjaavaka kɨrɨꞌ Livaayai wɨjaavaꞌ. Sarevɨ Evɨraamɨmɨjɨ Livaayarevaakɨyaraavɨjɨ wavɨlaꞌdelyɨ Melɨkɨzathekɨ. \p \v 11 Sareꞌna dara jawɨrila! Yɨzɨrelɨyaraavɨna Gotɨyai gamɨre kɨwɨnyaꞌ wɨjaayaburɨ aaya kaavɨlyaꞌ yɨ saꞌ Livaayara Gotɨyarɨna mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsabulyɨ. Kɨrɨꞌ Livaayaraavɨrebwi sabwi Gotɨyarɨna aꞌmweraavɨ yɨdaꞌmaraangeraavɨ nebulyaꞌna wɨmwaaihajɨ kwajɨ dɨvidaaꞌnyɨ Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naanga geibɨꞌ yɨmaꞌnakerɨna aꞌmweraavɨ beꞌna wɨmudaasanneraavaka! Gawaalɨvaangei Yɨraꞌde Naangei sai Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨne avaainanyai. Yɨ sai Livaayarevaakɨdaasa Eronɨmɨrevaakɨdaasaraavɨ avaainanyaina mɨꞌ. \v 12 Sareꞌ dara yɨmaꞌnakesɨ. Mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsaraavɨre savaaꞌ wavɨlaꞌnya yakeꞌna tɨvɨkɨta dareꞌ warɨꞌ. Yɨ nabaai kɨwɨnya kɨrɨsɨ nayaa wavɨlaꞌnakesɨ. Yagaala mudɨkeꞌ yɨmaꞌnaabakesɨ. \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare bukuyavɨ dɨnɨka dazai Yɨraꞌde Naanga mudɨkei yɨ sai yɨta pɨvaakɨyalyɨ. Eronɨmɨrevaakɨyai mɨꞌ. Sɨnnawɨ kwaraanyaba yɨraꞌdɨvɨsavɨ wɨdaayakei gamɨre yɨta savaakɨ aꞌmwei aane pwai kwai mɨꞌ. \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ mena yawɨꞌmanɨgo. Nemɨre Naangei sai Juthare yɨta savaakɨdaasɨ yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ Mozɨzai yɨta dazavaakɨna yɨraꞌdɨvɨsaraavɨne yagaala aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ majaaꞌ. \v 15 Nabaai tamiraꞌde dazai pwai yɨmaꞌnaka yɨ sai Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨ avaainanyarɨna nemɨ mena yawɨrangamanɨgo. Yagaala dazavɨre aaya kaavɨlyaꞌ wana kuꞌmaayaba warɨꞌ. \v 16 Sahwai Mubɨthɨka Yɨraꞌdei yɨmaꞌnaꞌ. Gamɨre kɨlaakevɨne kɨwɨnyaꞌnanyaꞌ mɨꞌ. Gamɨre yɨsavaakɨreꞌna mɨꞌ. Aawa. Gaalyaꞌ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌnevɨre dɨragɨnya yune sahɨrɨsaꞌ yakelyɨ. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare bukuyavɨ dara jalɨkurakɨnɨkesɨ. \q1 Gɨmɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne Yɨraꞌdɨnyaigɨ \q1 Yɨ Melɨkɨzathekɨmɨvaavɨ avaainanyaigɨ mwaaidɨnyaigɨnyɨra. \m \v 18 Sareꞌ darevɨnyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Yɨraꞌdɨvɨsaraavɨrevaakɨne dakɨnɨkeꞌ sɨnnawɨnyaꞌ Gotɨyai mena marasɨꞌnakesɨ. Yɨ kɨwɨnya dazaꞌ dɨragɨnya maayaꞌ nemɨnyɨ yɨnɨga wiꞌna manegaimwagyadeꞌna marasɨꞌnakesɨ. \v 19 Sareꞌ darevɨnyɨ. Ne Mozɨzare kɨwɨnyaꞌ Gotɨyarɨna yɨdaꞌmaraanga aane pwarɨ kɨrɨvɨ yune nebulyaꞌna yɨmaꞌnaabakaꞌ mɨꞌ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Gotɨyai pɨbwi dara yɨmaꞌnaabakesɨ. Gotɨyare kɨwɨnyavɨna maalɨke yemwaalyaꞌnengɨ. Gawaalɨvaangei Yɨraꞌderɨna naangaange yemwaalyaꞌnengɨra. Yɨ sahwarɨna nemɨ Gotɨyaryaba gidɨkusabanna wawaanneinera. \p \v 20 Nabaai sahwarɨ Yɨraꞌderɨ Gotɨyai dahɨlakakegaaꞌ sai yaasɨwaꞌ dahɨlakya myaꞌ. Aawa. Sai yagaala dɨragɨnyaꞌ gamɨnne yayavɨna daka yɨ sahwarɨ dahɨlakaꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Sɨnnawɨnya yɨraꞌdɨvɨta sahwara Livaayaraavɨ sara myaꞌ. Yagaalyaꞌ yuneꞌna dɨragɨnyaꞌ nebulyaꞌna dakeꞌna Livaayara sahwara yɨraꞌdɨvɨsara yɨmaꞌnyaꞌneraavɨna aane pwai kwarɨ sara madahɨlakyaꞌ. \v 21 Pɨrɨꞌ daresɨ. Gotɨyai gamɨ sai Gawaalɨvaangerɨ yɨraꞌdei yɨmaꞌnyaꞌnerɨ yagaala dɨragɨnyaꞌ gamɨnne yayavɨna dakelyɨ. “Daaina! Nyɨgɨvɨna!” wɨdadɨvɨtabaaibɨꞌ dɨragɨnna sara dakakelyɨ. Sahwarɨ dara wɨdakelyɨ \q1 “Naangeinyɨ nɨmɨnne yayavɨna nebulyaꞌna mena dena, \q1 Yɨ sahwainyɨ sɨmunyaꞌ ayahi maravɨlaꞌnya mye. \q1 ‘Yɨraꞌdɨnya yuyagaaꞌ yuyagaaꞌneigɨ dɨmwaalagoꞌdeigɨnyɨ.’ ” \m \v 22 Yuya sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ nemɨ yawɨꞌmanɨgoꞌnanyɨ. Jizaazarɨna yagaala wɨlɨmwagarɨkebwi yɨ saꞌ tewaanaangesɨ. Saꞌ yɨ kɨwɨnyaꞌ dakɨnɨka sɨnnawɨnyavɨ wavɨlavɨkesɨ. \v 23 Nabaai pɨrɨꞌ daresɨ. Sɨnnawɨ aꞌmwe kwalaalyara yɨraꞌdɨvɨtara mwaalesare. Yɨ yuyara balya yaꞌnera yuyagaaꞌ mamwaalyɨ yɨpɨnere. Gazaizai wawɨnya saꞌ maaraka balakeꞌna yagalyaꞌmavakelyɨ. \v 24 Pɨrɨꞌ daresɨ. Jizaazai Yɨraꞌde yuyagaaꞌ yuyagaaꞌnei kuna mwaaideꞌna wawɨnya saꞌ yagalyaꞌmavadei mɨꞌ. Yuyagaaꞌ saꞌ lɨmwagaradelyɨ. Saꞌ makwasakadeꞌ mɨꞌ. \v 25 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ sahwai aꞌmwera gamɨnyɨneꞌna Gotɨyaryabanna gidɨkuꞌ badɨvɨsaraavɨ yɨnɨga wiꞌna padaihasamaarannelyɨ. Yɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ gaalyabulyɨyai mwaaida sahwaraavɨna Gotɨyarɨ marewɨdadevɨ sahwaraavɨ yuneꞌna padaihasamaaꞌdelyɨ. \p \v 26 Sareꞌ darevɨnyɨ. Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naanga sasare dazai nemɨnyɨ negaimwagyaꞌnelyɨ. Yunebannanyalyɨ. Sai Gotɨyarɨ yɨlaaya wigaidei gɨrɨꞌmaayai nawɨꞌnyalyɨ. Yɨ dazarɨ kayaaꞌnanya aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ warɨkaꞌ mɨꞌ. Yunebanna yune nawɨꞌnyaangelyɨ. Yɨ yɨwetawakya maayalyɨ. Yɨ kayaaꞌnanyara yadɨvɨtabaaibɨꞌ sai yadei mɨꞌ. Sai nebulyaꞌnanyai nabinyalyɨ. Sarɨ Sɨgunyavɨ munya keꞌbevanyaꞌna Gotɨyai makɨlaawakelyɨ. \v 27 Sahwai Yɨraꞌdɨvɨta Naanga pwarabɨsai mɨka! Sai kayaaꞌnanyabwi myadevɨna gamɨre yɨwetawakyaꞌna marasɨꞌnyaꞌnei kwaraanyaba sipɨzipɨyarɨ yɨrasaꞌna wɨmudaasadei mɨka. Sɨnnawɨnyara yuya yɨrɨkerɨkaavɨ aayagaaꞌ kumɨre wagɨlya marasɨꞌnyaꞌna kwaraanyaba sipɨzipɨyarɨ kumɨnnedaasɨ yɨraꞌna yadɨvɨsare. Yɨ nabaai ayahi dɨvidaaꞌnyɨ aꞌmweraavɨre wagɨlyanna avaaina yadɨvɨsare. Sarei mɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmweraavɨre wagɨlyanna sai wɨjaavɨnyaꞌnei gamɨ sarɨ yuyagaaꞌne gave pɨgaaꞌna yakelyɨ. Sahwai gamɨre gaalyaꞌ Gotɨyarɨna wɨjaavakelyɨ. \v 28 Sareꞌ darevɨnyɨ. Mozɨzare kɨwɨnyaꞌ aꞌmwe yɨraꞌdɨvɨtara yɨmaꞌnyaꞌnera dɨragɨnya maayara mwaaidɨvɨta kɨrɨꞌ sahwaraavɨ dahɨlakadesɨ kɨwɨnyaꞌ. Kɨrɨꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ gamɨre yayavɨna yagaala dɨragɨnyasɨ kɨwɨnyavɨ dɨvidaaꞌnyɨ yɨmaꞌnakeꞌ yɨ saꞌ Gawaalɨvaangerɨ dahɨlakakesɨ. Yɨ Gawaalɨvaanga sahwai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne yune nebulyaꞌnanyai yune yɨdaꞌmaraangei mwaaidelyɨ. Yɨ sahwai nemɨnyɨna yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne Yɨraꞌde Naangelyɨ. \c 8 \s1 Gotɨyare anga nebulyaꞌnanya Sɨgunyavɨyavɨ Jizaazai Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangei yɨvanɨkeburɨnesɨ. \p \v 1 Yɨ, yagaala dazavɨya mɨnyagɨnyaꞌ nemɨ dɨvanɨgoꞌ, saꞌ yɨ daresɨ. Dazai nemɨnyɨne Yɨraꞌde Naanga sarei kɨnɨnnakeine. Yɨ naangeba namwaalyɨsarɨ aangasɨmagɨ Kingɨya Aaya Mudɨꞌnanya Sɨgunyavɨyarevɨ sai mena walamwaalakelyɨ. \v 2 Sai Yɨraꞌde Naangei Gotɨyare anga gɨrɨꞌmaaya nawɨꞌnyavɨ wɨdaayadelyɨ. Yɨ Selɨ anga dazaꞌ yɨleanga nebulyaꞌnanyasɨ. Dazaꞌ aꞌmwe kwai marɨdaakwakaꞌ mɨꞌ. Aawa. Yune Naangei Gotɨyai daakwakesɨ. Yɨ sahɨbanne wɨdaayadelyɨ. \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨraꞌde Naanga gazaizai aꞌmweraavɨna Gotɨyarɨ yanga dala pɨnɨnna pɨnɨnna wɨjaayaꞌnejɨ yɨwetawakyanna Gotɨyarɨne tamiravawɨjaayaꞌnejɨ wawɨnyaꞌna dahɨlakɨnɨkelyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ nabaai nemɨnyɨnei dazai wɨjaayaꞌneꞌ kɨnɨnnakerɨne wawɨnyaꞌ warɨkelyɨ. \v 4 Sarevɨdaaꞌnyɨ Kwaaka davakɨ kuna mwaaidori kwajɨ sai yɨraꞌdei mamwaalyɨ kyadɨka! Yɨ Kɨwɨnyavɨ dɨnɨkabaaibɨꞌ pwara Gotɨyarɨ yanga dala pɨnɨnna pɨnɨnna wɨjaayaꞌnera yɨraꞌdɨvɨsara mwaaihasaꞌnanyɨ. \v 5 Sahwara Kwaakevakɨya Gotɨyare Anga dazavɨ wawɨnya yɨraꞌdɨvɨsaꞌ lɨmwagaꞌdɨvɨsare. Anga saꞌ anga nawɨꞌnya nebulyaꞌnanya Sɨgunyavɨ mannɨkevɨ keꞌbaꞌnanyaꞌ aꞌmabaalyɨnanyaꞌ warɨkesɨ. Ne Mozɨzai Gotɨyare selɨ angeꞌ marɨdaakwakegaaꞌ Gotɨyai anga savɨna sahwarɨ dɨragɨnna wɨdakebɨsasɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sai dara daꞌ “Gɨmɨ mala nayaa jɨwannana! Yɨnɨga nebulyaꞌna avaala dazaꞌ nɨmɨ gɨmɨnyɨ mugunyavɨ givwarɨdaakwebaaibɨꞌ yɨ anga savɨya yuyangɨ sara javɨkarideigɨnyɨra.” Yɨ Sɨgunyavɨ nebulyaꞌnanya dazaꞌ warɨkesɨ. \v 6 Nabaai dahaaꞌ saba Kɨraazɨtɨyai Yɨraꞌde Naangere wawɨnyaꞌ mena maarakelyɨ. Yɨ wawɨnya dazaꞌ Yɨraꞌdɨvɨta Naanga pwaraavɨrevɨ nebulyaꞌna wavɨlavɨkesɨ. Yɨ sai Gotɨyarɨjɨ aꞌmweraavɨjɨ marirakuꞌdere yagaala wɨlɨmwagarɨka saꞌ yagaala wɨlɨmwagaraka sɨnnawɨnyavɨ wavɨlavɨkabaaibɨꞌ Yɨraꞌdɨvɨta Naanga pwaraavɨrevɨ nebulyaꞌna wavɨlavɨkesɨ. Nabaai yagaala wɨlɨmwagarɨkebwi Kɨraazɨtɨyarɨne savɨ Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna wɨja yɨ kɨwɨnyavɨ yune naanga nebulyaꞌna wɨjangɨ wavɨlavɨke nawɨꞌnya naanga warɨkesɨ. Yagaala wɨlɨmwagarɨka dazaꞌ yune naanga nebulyaꞌna wɨja dazangɨ Gotɨyai yɨmaꞌnaabakesɨ. \p \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala wɨlɨmwagaraka sɨnnawɨnyaꞌ yɨwetawakya yune maayaꞌ warajɨ kwajɨ yɨ Gotɨyai “Yagaala wɨlɨmwagaraka dazavɨneba dɨviya pɨrɨꞌ wakɨdeinyɨra,” myawɨri kyadɨꞌ. \v 8 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨzɨrelɨyara gamɨre kɨwɨnyavɨ galazekɨvalesaraavɨre yɨwetawakyanna yawɨraka Gotɨyai gamɨre bukuyavɨ daꞌ. Yɨ dara dɨnɨkesɨ. \q1 Naangeinyɨ dɨwa “Yɨthaa! Dɨvi yɨrɨkerɨka yɨmaꞌnaabathegaaꞌ \q1 Yɨzɨrelɨyaraavɨre yɨsavaasɨ Juthɨyaraavɨre yɨsavaasɨ saraavɨna \q1 Yɨ nɨmɨ yagaala wɨlɨmwagarade mudɨkeꞌ dakɨdeinyɨ. \q1 \v 9 Mudɨka dazaꞌ sɨnnawɨnyaꞌ dakage saꞌbɨtaꞌ mɨꞌ. \q1 Kwɨyakwalaangeraavɨ nɨmɨre asɨlyɨ wibwarɨdaakwiaꞌneinyɨ \q1 Yɨzɨpɨ Kwaakevɨ yagalyaꞌmavesaraavɨ makwawegaaꞌ \q1 Kwɨyakwalaangeraavɨ yagaala saꞌ dake saꞌbɨtaꞌ mɨꞌ. \q1 Nɨmɨre yagaala wɨlɨmwagaraka kuna mamɨdɨnyesaꞌna \q1 Nɨmɨ sahwaraavɨ wanganake,” Naangeinyɨ dɨweinyɨ. \q1 Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala wɨlɨmwagarade mudɨkeꞌ yɨdeinyɨ. \q1 \v 10 “Sareꞌ yɨrɨka sarɨka mena kyojɨ \q1 Yɨzɨrelɨyaraavɨre yɨsavaasɨ mudɨka dazaꞌ yeꞌmwannayɨdeinyɨ.” \q1 Naangeinyɨ dɨwa. Yagaala wɨlɨmwagarade saꞌ daresɨ. \q1 Kumɨre yawɨsavɨna nɨmɨre kɨwɨnyangɨ wɨlakɨdengɨ. \q1 Kumɨre sɨmunyavɨna dazangɨ pɨkarya yɨdavɨdengɨ. \q1 Nabaai nɨmɨ kumɨnyɨ Gotɨyainyɨ mwaalɨdeinyɨ. \q1 Nabaai kumɨ nɨmɨnyɨ aꞌmwera mwaaibɨꞌdere. \q1 \v 11 Sarevɨdaaꞌ nyɨ gazaizai gamɨre angebanyarɨ wɨjɨwaakadei mɨꞌ. \q1 Nabaai gazaizai gathaaꞌgahwaarɨ wɨjɨwaakyaꞌneꞌ mwariꞌ. \q1 “Naangerɨ nayaa jawɨrangana!” wɨdathei mɨꞌ. \q1 Yɨ dazagaaꞌ nɨmɨre aꞌmwe yuyara nayaa nyawɨrangabɨꞌdere. \q1 Maalɨkerajɨ aꞌmwe naanga kwarajɨ nyawɨrangadaapiyaꞌna \q1 Sara wɨjɨwaakyaꞌne wawɨnya wɨmudaasadera mɨꞌ. \q1 \v 12 Sahwaraavɨ nɨmɨ kale gaimwanga wideꞌ \q1 Kumɨre yɨwetawakyangɨne tɨvɨkɨta marasɨꞌnɨdeꞌnanyɨ. \q1 Yɨ kumɨre kayaaꞌnanyabwina sɨduta ayahi yawɨrɨdeinyɨ mɨꞌ. \q1 Sareinyɨ yɨde sareꞌna yuyara nyawɨrangabɨꞌdeinyɨ. \m Gotɨyare bukuyavɨ sara dɨnɨkesɨ. \v 13 Dɨnɨkevɨna “Mudɨkeva!” dakevɨ yɨ sɨnnawɨnyaꞌ aya mena dakɨnɨkesɨ. “Yarai yɨmaannadesɨ,” yawɨrakesɨ. Yɨ yuya aya yɨmaꞌnɨvanɨke yɨ neibɨsangɨ. Sa yune maalɨkegaaꞌna waradengɨ. Yɨ yɨnahu yuya yɨwɨna yadengɨ. Sarebaaibɨꞌ yagaala wɨlɨmwagaraka sɨnnawɨnyaꞌ sara yadesɨ. \c 9 \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala wɨlɨmwagaraka aaya mudɨꞌnanyavɨ Gotɨyai yɨlaayaꞌna yaꞌne kɨwɨnya pɨnɨ dakakesɨ. Nabaai yagaala savɨne angeꞌ Kwaaka dathavakɨyaꞌ mannɨkesɨ. \v 2 Sareꞌ daresɨ. Anga selɨ anga saꞌ marɨdaakwesaꞌ. Yɨ aaya kuꞌdɨka yarinɨka pimagɨnya mudɨꞌnanyavɨ laamuyalyɨ yɨꞌbɨnya Gotɨyarɨ wɨjaayaꞌne gɨrɨkula daza kɨnɨnnakesɨ sawaai warɨꞌ. Kuꞌdɨka yarinɨka dazavɨna “Kuꞌdɨka Tewaanyava. (Gɨrɨkitaꞌnanya maayava),” woꞌnɨkesɨ. \v 3 Kusawɨnya janne naangeꞌ kurɨkeꞌbɨꞌ tɨmudaakunɨka bulyɨmagɨdaasɨ janne ayahidaasɨ kuꞌdɨka pɨrɨꞌ “Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyava,” woꞌnɨkesɨ. \v 4 Jɨta wabatɨrɨnya yɨravayɨhuryaꞌneꞌ dɨꞌbɨnya golɨya yavɨkarinɨkeꞌ kuꞌdɨka dazavɨ sɨmagɨnyavɨ waꞌdesɨ. Nabaai kusawɨ bukuta yagaala wɨlɨmwagarakebwi kɨrɨꞌ warɨkesɨ. Yunewɨnna bwakakɨnɨkeꞌ bukuta sare yuya sɨmagɨnya yune golɨyasɨna. Bukusavɨ kusawɨ maaꞌgula golɨyavɨ wapaaya manaayaꞌ wɨlaꞌdɨꞌnyɨyaꞌ warɨꞌ. Nabaai bukusavɨ kusawɨ Eronɨmɨre yadisarɨꞌ yaalɨka mena yɨnɨkerɨꞌ kɨrɨꞌ kwaraka yɨrɨvakerɨꞌ warɨꞌ. Nabaai sɨla pwaraai sɨnnawɨ Gotɨyai yagaala wɨlɨmwagarakeburɨya sɨlyaraarɨ pɨkarya yɨdavakeraai warɨꞌ. Yɨ yuya sa bukusavɨ wɨlakakengɨ. \v 5 Bukuta savɨ Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌdevwi munyaba ejelɨyaraaibɨꞌ pɨvɨnakeraai byaanna dɨragɨnyasɨyaraai yɨlamwaalɨꞌ. Yɨ saraare pɨyangɨ kwaakewɨ bukusavɨ bwakakya savɨ Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌdevwi marasɨꞌnyaꞌne tawe lɨvirɨkuryaꞌnebe. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ yuya dazangɨre aaya kaavɨlyaꞌ nɨmɨ tɨviꞌnanyaꞌna marimaꞌnaabɨdehaaꞌ mɨꞌ. Kunegaakɨ. \p \v 6 Yuya daza mena kwaraꞌ yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Yuya yɨrɨkerɨkaavɨ kuꞌdɨka aaya mudɨꞌnanyavɨ mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsara kunnya wawɨnya Gotɨyarɨne yaꞌnera widaawadɨvɨsare. \v 7 Pɨrɨꞌ daresɨ. Kwarame gazasavɨ yune gave pɨgaaꞌna kuꞌdɨka ayahidaasavɨ Yɨraꞌde Naangei gave pwainanyai wɨlakelyɨ. Nabaai sai yaasɨwaꞌwɨlya yakai mɨꞌ. Aawa. Sai tamiraꞌdɨvɨsavɨ taweꞌ maaꞌda wɨlakelyɨ. Yɨ tawe pɨrɨvɨ gamɨnne wagɨlya myawɨryade yake marasɨꞌnyaꞌnenna yɨ tawe pɨrɨvɨ wagɨlya aꞌmwera nayaa myawɨryadɨvɨꞌ yesa marasɨꞌnyaꞌnenna Gotɨyarɨna wɨjaavakelyɨ. \v 8 Sasare dazaburɨ Kurya Tewaanyai dara neyɨbwarɨdaakuvanɨꞌ. Yagaala wɨlɨmwagaraka sɨnnawɨnyavɨya angevɨre wawɨnya kuna warakegaaꞌ janneꞌ kuna tɨmudaakwakegaaꞌ yɨ nemɨre tuta Gotɨyare Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyavɨna yɨnɨgulɨkeꞌ saꞌ yɨ kuꞌmaayaba mimaꞌnaabyakesɨ. \v 9 Yɨ anga sɨnnawɨnya saꞌ yɨ dathahaaꞌnabɨꞌ dahɨlakakeꞌ keꞌbaꞌnanyasɨ. Sɨnnawɨ anga dazavɨ aꞌmwera Gotɨyarɨna yanga dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyajɨ yɨraꞌdɨvɨta sajɨ wɨjaavadɨvɨsare. Kɨrɨꞌ yuya sa wɨjaavadɨvɨta sa Gotɨyarɨ yaꞌne pware sɨmunyai padaihɨrakyarɨ yune nebulyaꞌna yavadaꞌgalanne mɨꞌ. Yɨ sahwai gannya sɨmunyarɨ kuna yawɨꞌna “Nɨmɨre yɨwetawakyaꞌ kuna warɨꞌ.” Sareibɨsara Gotɨyare angevɨ wɨlaawetara mɨꞌ. \v 10 Yɨ sasare sabwi dara dɨnɨꞌ “Wapaaya sa dɨnana! Sa kɨmaakɨya manɨnna! Aalya sa dɨnana! Aalya pɨnɨ kɨmaakɨyangɨ. Aalya yɨnyaꞌnebwina sana sana ja!” Yɨ yuya sa kɨlaaka mwasɨmagɨnyavɨ duimwagasɨꞌnyaꞌnebulyɨ. Gotɨyai dakake kɨwɨnya yuya daza yɨ sahwara mɨdɨnyaꞌneraavɨna yune aaya mudɨkebwi sahwai nayaa yɨmaꞌnaabazahaaꞌnanyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨna yagaala nelɨmwagarɨka mudɨkeꞌ dakajahaaꞌnanyɨ. \v 11 Sareꞌ kɨrɨꞌ dahaaꞌ Kɨraazɨtɨyai mena yɨmaꞌnaabaꞌ. Yɨ sahwai yuya nawɨꞌnya yɨmaꞌnakenna nemɨ yɨbwakɨmanɨgongɨne Mubɨthɨka Yɨraꞌde Naangelyɨ. Sahwai Sɨgunyavɨ Gotɨyaryabanna yɨ selɨ anga naangaangeꞌ yɨdaꞌnanya naangevɨ kusawɨ wɨlaawakelyɨ. Selɨ anga dazaꞌ Kwaakevakɨya sɨnnawɨnyavɨ wavɨlavɨkesɨ. Dazaꞌ aꞌmwera asɨrajɨ yavɨkarya madetaꞌ mɨꞌ. Yuya Gotɨyai wakyaakejɨyaꞌ saꞌ mɨꞌ. \v 12 Kɨraazɨtɨyai anga dazavɨ wɨlyaꞌnei yɨraꞌdɨvɨsara yetabaaibɨꞌ memeyavɨre tawesɨ bulɨmakaawoya dɨwɨnyaresɨ maarakaꞌ mɨꞌ. Aawa. Sahwai balakegaaꞌ tamirayaꞌne gannya yune tawevɨna yakelyɨ. Yaka sai anga tewaanyavɨ yuyagaaꞌne gave pɨgaaꞌna wɨlaꞌ. Yɨ sai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne nemɨnyɨ ayahi mubya yanemaarakeꞌnanyɨ. \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe pwaraavɨre kɨlaakejɨꞌ Gotɨyare tɨnnyarɨ gɨrɨkitaꞌnanya yɨmaꞌnadaasɨ yɨ yɨraꞌdɨvɨsara sahwaraavɨ pɨgaaꞌ memeyavɨre tawesɨ pɨgaaꞌ bulɨmakaawoya kwalyare tawesɨ lɨvirɨkureva nabaai pɨgaaꞌ bulɨmakaawoya balyaꞌ yuneꞌ dɨka yɨraꞌdɨvɨꞌ kwaagɨta yovɨrawakadɨvɨsasɨ aalyasɨ gɨrɨkitaꞌnanyaraavɨ lɨvirɨkuꞌdɨvɨkɨ. Sara yadaapi yɨ kumɨre kɨlaakejɨꞌ tewaanyajɨꞌ yɨmaꞌnaderera. Sara yanneꞌ warajaꞌ \v 14 yɨ Kɨraazɨtɨyare taweꞌ yaꞌneꞌ dazahɨrɨvɨ yune naanga wavɨlavɨkesɨ. Yɨ sahwarɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne Kurya Tewaanyai wɨgaimwagakei Gotɨyarɨna tamiraꞌdɨvɨsaꞌbɨsaꞌ gamɨre gaalyaꞌ wɨjaavɨnakelyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai sarɨ kayaaꞌnanya aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ wɨwarɨkai mɨꞌ. Sarei wɨjaavɨnaka sarevɨdaaꞌnyɨ gamɨre taweꞌ nemɨnyɨ kɨlaaka gavejɨꞌna miwaipɨwagi yannesɨ. Aawa. Sai nemɨre sɨmunyarɨ negaida yɨ dala pɨnɨnnanya balyaburɨ mɨdɨnyaꞌnebwi nemarasɨꞌnannesɨ. Gotɨyai gaalyavɨ aaya kaavɨlyarɨ wɨdayaadeꞌna tawe saꞌ neduimwagasɨꞌnannesɨ. \p \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ Kɨraazɨtɨyai yagaala nelɨmwagarɨka mudɨkevɨ yɨwagyaꞌnei nemɨnyɨjɨ Gotɨyarɨjɨ nemarirakuꞌdei mwaalɨꞌ. Yɨ sahwai yɨwetawakya aꞌmwera yeta yagaala wɨlɨmwagaraka mudɨꞌnanyaꞌ kuna marerakegaaꞌ yuya sa marasɨꞌnyaꞌnei sahwaraavɨ ayahi mubya yamaaryaꞌnei gannya tawesɨ mena balakelyɨ. Sarevɨ yɨ aꞌmwera sɨnnawɨ Gotɨyai gannyanna yuyagaaꞌ yuyagaaꞌnenna wɨjaayaꞌne kaimɨraayaraavɨ jaka wɨjɨvwaramaaꞌdera yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ yɨ gaala dazaꞌ maapɨꞌderera. \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwera kumɨ balyaꞌnegaaꞌ kumɨre gɨlyɨvɨsa maaryaꞌneraavɨna “Yagaalyaꞌ yuneꞌna darɨgusakɨma!” dadɨvɨꞌ pɨkarɨyɨkwirɨ yagaala dazaꞌ yɨdaꞌdɨvɨsasɨ. Nabaai kaimɨraayara yagaala dɨragɨnya dazavɨne kuvɨnɨmaangere gɨlyɨvɨsa maaryaꞌnegaaꞌ yɨ tɨvɨkɨta daregaakɨ. Aꞌmwera nayaa mena dara kyawɨranganapɨjɨ “Ganɨmaangei pɨkarɨyɨkwirɨ yɨdavakei nebulyaꞌna baimwaka!” sagaaꞌ kuvɨbwaalɨvaangera maaꞌdɨvɨsagaakɨ. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Balyaꞌnegaaꞌne pɨkarɨyɨkwirɨ yɨdavakei gaala kuna mwaalajai yɨ gamɨre yagaala dɨragɨnyaꞌ yaasɨwaꞌ warɨna yadevɨnyɨ. Yɨ sahwai mena kabalojɨ yɨ yagaala savɨre dɨragɨnyaꞌ yɨmaꞌnadesɨ. Sara dɨnɨkeꞌ sara yɨpɨꞌdesɨ. \v 18 Sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyare pɨkarɨyɨkwirɨ yɨdavakeꞌ yɨ gamɨre yagaala wɨlɨmwagaraka sɨnnawɨnyaꞌ yɨ saꞌ dɨragɨnyaꞌ yɨmaꞌnaabyaꞌneꞌna arɨnga tameve gamɨre taweꞌ dɨmaveꞌ. Yɨ aane pwai kwai mabalyɨ yajɨ kwajɨ yagaala saꞌ dɨragɨnnakeꞌ myɨmaꞌnyɨ kyadɨꞌ. \v 19 Sareꞌ daresɨ. Aayagaaꞌ Ne Mozɨzai yuya kɨwɨnyavɨya yagaala gazasaꞌ aꞌmwe yuyaraavɨ wɨjɨwaakakelyɨ. Yɨ dɨvidaaꞌnyɨ sai tawe bulɨmakaawoya dɨwɨnyaresɨ memeyavɨresɨ maaraka aalyasɨ yegɨrɨlaka sipɨzipɨyavɨre arɨla wayaakeꞌ yɨta yɨzopɨyavɨya taanya maalɨkengɨ yewaaꞌbwaraka yɨ taweꞌ kɨwɨnyavɨya bukuyavɨ yɨrɨkuraka dɨvidaaꞌnyɨ aꞌmwe yuyaraavɨ yɨrɨkurakelyɨ. \v 20 Sara yada dara daꞌ “Tawe daꞌ Gotɨyarɨ mɨdɨnyaꞌneihɨrɨ yɨhɨthakɨwakeꞌ gamɨre yagaala yɨhɨlɨmwagarɨka dazavɨ dɨragɨnya yɨvaimwanga yaꞌnesɨ.” \v 21 Sarebaaibɨꞌ selɨ angevɨjɨ yuya dazavɨya wɨdaayadɨvɨta yɨlaaya yaꞌne sangɨ taweꞌ yɨrɨkurakengɨ. \v 22 Kɨwɨnyavɨre saburɨne nebawa yuya sa tewaanya nawɨꞌnya yɨmaꞌnyaꞌnenna yune tawe savɨna yɨmaꞌnadengɨ. Gɨrɨkitaꞌnanya duimwagasɨꞌnadengɨ. Yɨ nabaai taweꞌ mwalaabi yajaꞌ yɨ Gotɨyai aꞌmweraavɨre wagɨlya marasɨꞌdei mɨꞌ. \p \v 23 Sarevɨdaaꞌnyɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Yuya dazabura Sɨgunyavɨne warɨkebanya keꞌbaꞌnanya dazangɨ, yɨ Kwaakevakɨ angesɨ angevɨya yuyajɨ sangɨ yɨwaipɨwagasɨꞌnyaꞌne yɨraꞌdɨvɨta dazanna wawɨnyaꞌ warɨꞌ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Sɨgunya gamɨ savɨya tusavɨ yɨwaipɨwagasɨꞌnyaꞌne yɨraꞌde tewaanya nebulyaꞌnanyaꞌ Kwaakevakɨya dazangɨ wavɨlavɨkeꞌ yaꞌnevɨna tɨvɨkɨta naangeꞌ warɨꞌ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai Sɨgunyavɨya tusavɨ duimwagasɨꞌnyaꞌnei gamɨre gaalyaꞌ wɨjaavɨnakeꞌnanyɨ. \v 24 Sareꞌ darevɨnyɨ. Anga tewaanya nebulyaꞌnanyaꞌ aꞌmwera kunnya asɨrajɨ madesavɨ sahwai wɨlakai mɨꞌ. Yɨ anga saꞌ Gotɨyare anga nebulyaꞌnanyavɨne yune kwaasɨ kwaasɨ angeꞌ. Yɨ Kwaakevakɨya anga savɨ wɨlakai mɨꞌ. Aawa. Yune Sɨgunya kɨbeva wɨlakelyɨ. Sahɨbanna dahaaꞌ nemɨnyɨ gaimwagyaꞌnei Gotɨyaryabanna biꞌmavamwaalaka nemɨnyɨneba marewɨdadelyɨ. \v 25 Yuya kwarame sangɨna Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyavɨ Yɨraꞌde Naanga kwai tawe gamɨreꞌ mwaryadeꞌ wɨjaayaꞌnei wɨlakabaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyai kwalaalyagaaꞌ gamɨ sarɨ wɨjaavɨnyaꞌnei Gotɨyaryaba widaawadei mɨꞌ. \v 26 Nabaai sai kwalaalyagaaꞌ sara yajɨ kwajɨ aaya Gotɨyai Kwaaka wakyaaka dazagaaꞌdaasɨ yaka yɨ dahaasɨ yɨ sai kwalaalyagaaꞌ daangeꞌ kamaaradɨꞌ. Kɨrɨꞌ aawa. Yuyagaaꞌne gave pɨgaaꞌna yɨrɨka aaya darɨkaavɨ sahwai wagɨlyangɨ tɨvɨkɨsaꞌ sahwai tɨviꞌna mubyaꞌnei gamɨ sarɨ tamiraꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ Gotɨyarɨna wɨjaavɨnyaꞌnei Kwaaka davakɨ kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabakelyɨ. \v 27 Yɨ aꞌmweraavɨna gave pɨgaaꞌna balyaꞌnebwi warɨꞌ. Nabaai kabalapɨri dɨvidaaꞌnyɨ Gotɨyai sahwaraavɨ maryawɨbwaradevaaibɨꞌ \v 28 Kɨraazɨtɨyai yune gave pɨgaaꞌna aꞌmwe kwalaalyaraavɨre kayaaꞌnanyanna makwɨyaꞌnei gamɨ sarɨ yɨraꞌdɨvɨsaꞌbɨsarɨ Gotɨyarɨna wɨjaavɨnakelyɨ. Nabaai dɨvi pɨgasaai sahwai bwalyɨꞌmavadelyɨ. Kɨrɨꞌ sai sagaaꞌ kayaaꞌnanya marasɨꞌnyaꞌnei ayɨna baladei mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwera “Sahwai walaabana!” dadɨvɨꞌ yemwaaimanɨgasaraavɨ nebulyaꞌna yuneꞌna padaihasamaaryaꞌnei kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabathelyɨ. \c 10 \p \v 1 Sareꞌ darevɨnyɨ. Mozɨzare kɨwɨnyaꞌ yuya tewaanya yɨmaꞌnyaꞌnenna aꞌmabaalyai kɨnɨnnakesɨ. Saꞌ dazanna keꞌbaꞌnanya nebulaꞌ mɨꞌ. Kɨraazɨtɨyai keꞌbaꞌnanya nebulyalyɨ. Kwarame gazasavɨ kɨwɨnyavɨya aꞌmabaalyaibɨsa yɨrayɨrata yadɨvɨta avaainanyangɨ aane pɨgaaꞌ kɨgaaꞌ aꞌmwe yune nebulyaꞌnanyaraavɨ yɨnɨga wiꞌna yavadaꞌgalanne mɨꞌ. Yɨ yɨraꞌdɨvɨta avaainanya sangɨna Kɨwɨnya saꞌ Gotɨyaryawɨnna bɨpɨjaraavɨ tewaanya yune nebulyaꞌnanyaraavɨ wɨmwaaihadeꞌ mɨꞌ. \v 2 Saꞌ sahwaraavɨ yavadaꞌgalawɨmwaaihajɨ kwajɨ yɨ yɨraꞌdɨvɨsangɨ ayahi mujaayɨ kipɨdɨka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Yɨ aꞌmwera Gotɨyarɨ yɨlaaya wɨmaryadɨvɨꞌ gave pɨgaaꞌna yune yɨrasaꞌne pɨrɨvɨna kumɨre kayaaꞌnanyangɨ tɨviꞌna duimwagasɨꞌnɨpɨjɨ kwajɨ yɨ sahwara kumɨre sɨmunyangɨ wagɨlyaꞌ ayahi pɨrɨsɨ mibwakɨnyɨ kipɨdɨka! Sareꞌ midaaka! \v 3 Kɨrɨꞌ aawa. Kwarame gazasavɨ yɨrata dazaꞌ “Yɨ sahwaraavɨ ayahi yawɨpɨka!” dada kumɨre kayaaꞌnanyanna yadesɨ. \v 4 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨraꞌdɨvɨta bulɨmakaawoya kwalyaraavɨre tawejɨ memeyangɨrejɨ sa kayaaꞌnanya yɨnɨga wiꞌna nebulyaꞌna marasɨꞌnanne mɨꞌ. Aawaawa. Kuna yawɨꞌdɨvɨsare. \p \v 5 Sarevɨ Kwaakevakɨ Kɨraazɨtɨyai dɨvi yɨsavɨ balyaꞌnei walaabakegaaꞌ aya kɨgaaꞌ sai Gotɨyarɨ dara wɨdaꞌ \q1 “Bulɨmakaawoyaraavɨ yɨrasaꞌnajɨ wɨjaayaꞌnajɨ gɨmɨ ‘Aala!’ yawɨꞌmwaa. \q1 Kɨrɨꞌ gɨmɨre sɨmunyaburɨ mɨdɨnyaꞌneinyɨ kɨlaakejɨꞌ yovɨrawakɨwaanyaigɨnyɨ. \q1 \v 6 Dɨkevɨ yuya nasɨꞌnyaꞌne yɨraꞌdɨvɨsajɨ \q1 Kayaaꞌnanya marasɨꞌnyaꞌnejɨ yɨlaaya gihaimwakeigɨ mɨꞌ. \q1 \v 7 Sagaaꞌ dara gɨthɨwa. Yɨthaa! Gotɨyaigɨ, \q1 Sɨnnawɨ bukuyavɨ nɨmɨnyɨna yɨdaꞌnɨkabaaibɨꞌ \q1 Gɨmɨrebwi mɨdɨnyaꞌneinyɨ mena bɨwa!” \m \v 8 Dazaꞌ sɨnnawɨnyaꞌ wɨdakeꞌ “Gɨmɨnyɨne yɨrasaꞌnejɨ wɨjaayaꞌnejɨ sangɨna nebwina gɨvuꞌnadeigɨ mɨꞌ. Nabaai dɨka yuya nasɨꞌnyaꞌne yɨraꞌdɨvɨsajɨ kayaaꞌnanya marasɨꞌnyaꞌne pɨnɨjɨ yɨlaaya gihaideigɨ mɨꞌ.” Yɨ yuya dazangɨ kɨwɨnya savɨre saburɨna wɨjaavadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ sara wɨdakesɨ. \v 9 Mena sara wɨdaka sagaaꞌ Gawaalɨvaangei wɨdaꞌ “Yɨthaa, gɨmɨre sɨmunyabwi mɨdɨnyaꞌneinyɨ aꞌmweraavɨre kayaaꞌnanyanna sahwaraavɨjɨ gɨmɨnyɨjɨ marirakurɨdeꞌna mena bɨwa.” Sarevɨ yɨ sai “Ayawɨdaasaꞌ dazabwi dɨragɨnna marɨdaakwɨma!” daka sɨnnawɨnya sabwi marasɨꞌnakelyɨ. \v 10 Jizaazai Kɨraazɨtɨyai Gotɨyare sɨmunya dazabwi mɨdɨda yɨ sɨmunya avaalyaꞌ kɨnɨnnakei gannya yune kɨlaakejɨꞌ yɨrasaꞌnejɨꞌ wɨjaavaꞌ yune gave pɨgaaꞌna. Wɨjaavakevɨ aalya neyaka Gotɨyarɨ sɨmunya dazavɨna nemɨnyɨ Gotɨyare tewaanyainaavɨ neyavadaꞌgalakelyɨ. \v 11 Pɨrɨꞌ daresɨ. Yuya yɨrɨkerɨkaavɨ yɨraꞌde gazaizai daaꞌda gannya wawɨnya yadelyɨ. Yɨ kwalaalya naangegaaꞌ yɨrata sasare saꞌna yadelyɨ. Kɨrɨꞌ yɨrata daza kayaaꞌnanya yɨnɨga wiꞌna nebulyaꞌna marasɨꞌnanne mɨꞌ. Sɨnnawɨnya yɨraꞌde gazaizai sara daavɨna yada sara yadelyɨ. \v 12 Kɨrɨꞌ, pɨrɨꞌ daresɨ. Kɨraazɨtɨyai yɨraꞌde sai yuyagaaꞌne yune yɨrata gave pɨrɨꞌna kayaaꞌnanyanna wɨjaavɨnaka yɨ sai Gotɨyare aangasɨrɨ dɨragɨnnakeba walamwaaina yakei mwaalɨꞌ. \v 13 Sai kuna sara mwaalojɨ Gotɨyaregaaꞌ gamɨre sɨvɨlyɨraarɨ dalaangewɨnna gamɨre yɨkamaangeraavɨ wakadehaaꞌ yɨ yɨrɨka sagaaꞌna yemwaalɨꞌ. \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yune yɨrata gave pwaina wɨjaavɨnakevɨ nemɨnyɨ tewaanyainaavɨ neyɨmaꞌmanɨkeinaavɨ Kɨraazɨtɨyarɨ mena lɨmwagaꞌdaanyainaavɨ yuyagaaꞌne yune nebulyaꞌnanyainaavɨ yɨnɨga wiꞌna yavadaꞌgalanemwaaihakevɨnyɨra. \p \v 15 Kurya Tewaanya kwalyɨ nemɨnyɨ dara nejalɨkurakɨvanɨꞌ. Yɨ sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ dara dɨnɨkesɨ. \p \v 16 Kɨwɨnyavɨya yɨrɨka sarɨka mena kwavɨlavojɨ \q1 Yagaala wɨlɨmwagarade dareꞌ sahwarajɨ yeꞌmwannayɨdeinyɨ. \q1 Naangeinyɨ dɨwa. Yagaala dazaꞌ daresɨ. \q1 Kumɨre sɨmunyavɨ nɨmɨre kɨwɨnyangɨ wɨlakɨdengɨ. \q1 Kumɨre yawɨsavɨ dazangɨ pɨkarya yɨdavɨdengɨ. \m \v 17 Dɨvidaaꞌnyɨ yagaala jɨvwaꞌmwangeꞌ dara dɨnɨkesɨ. \q1 Nabaai kumɨre kayaaꞌnanyajɨ yɨwetawakyajɨ tɨvɨkɨta \q1 Sɨmunya ayahi yawɨrɨdeinyɨ mɨka. Arɨkewɨ. \m \v 18 Yɨ Gotɨyai wagɨla daza mena marasɨꞌnyabwi warɨkevɨdaaꞌnyɨ kayaaꞌnanyanne tɨvɨkɨsaꞌ yɨrasaꞌne wawɨnyaꞌ ayahi pɨrɨꞌ mɨꞌ. Tɨviꞌnanyɨ. \s1 Nemɨ nebulyaꞌ nayaa dɨragɨnna lɨmwagaꞌdaa dɨragɨnna daavɨna yaadeꞌnesɨ. \p \v 19 Yuya sarevɨdaaꞌnyɨ, nyaꞌmweihi, Jizaazare tawe nemɨnyɨnevɨ Gotɨyaryabanna gamɨre Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyavɨ nemɨ dɨragɨnna daꞌdaanyaina yɨnɨga wiꞌna wɨlaanneine. \v 20 Yɨ daresɨ. Nemɨ wɨlaanne dazaryabanne tuta dɨragɨnnaka mudɨkeꞌ Jizaazai gamɨ sai baasaꞌ. Yɨ tuta dazaꞌ gamɨ sahwai gaalyavɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Sahwai nemɨ wɨlyaꞌneinaavɨna janne naangeꞌ kaadihɨsaꞌbɨsaꞌ tɨmunadaaꞌdɨsɨyavɨ wɨlakelyɨ. Yɨ nabaai janne dazaꞌ gamɨre kɨlaakejɨkɨ. Aꞌmwera Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyavɨ wɨlyaꞌneraavɨ janne naangeꞌ tihɨꞌnɨkeꞌ baasakabaaibɨꞌ gamɨre kɨlaakejɨꞌ mubɨthɨka yɨrasaꞌnejɨꞌ kayaaka yɨgainaꞌ. \v 21 Nemɨ Gotɨyare angevɨyainaavɨ gamɨreinaavɨ nemaremwaaideina Yɨraꞌde Naangei munyawɨnyai kɨnɨnnakeine. \v 22 Daza nebwina warɨkevɨ nemɨ yuya kwaasɨya marasɨꞌnadaa sɨmunya nebulyaꞌnanyaꞌ kɨnɨnnakeina yɨ nemɨ Gotɨyarɨ nayaa dɨragɨnna nebulyaꞌna lɨmwagaꞌdaa yɨ sahwaryabanna nayaa gaimakunna wawaana! Jizaazai gamɨre tawejɨꞌ nemɨre sɨmunyai yuya yɨwetawakya yɨbwakɨnɨkerɨ yɨwaipɨwagasɨꞌnyaꞌna yɨrɨkuraka nemɨre kɨlaakejɨꞌ aalya nawɨꞌnyaangesɨ aalya neyaꞌnajɨ neyakeina. Yɨ sareina Gotɨyarɨ wɨjaꞌna sara wawaana! \v 23 Nemɨ yuya tewaanya yemwaidaanyabwi kuꞌmaayaba jalɨkurakyaꞌ dɨragɨnna lɨmwagaraana! Nemɨ lɨka sangina myaanna! Saꞌ nemɨ nayaa padaꞌgalalɨmwagaraana! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yuya yune naanga nebulyaꞌna Gotɨyai mena dɨnɨkengɨ yaꞌnenna sai yadelyɨ. \v 24 Nemɨ nemɨre neyaꞌmwe kwaraavɨnajɨ sɨmunya nayaa yawɨraana! Yɨ sɨmunya yawɨsaꞌna saraavɨ yɨdɨkaasaꞌ pwaraavɨna wɨvuꞌnadeꞌnajɨ wawɨnya nawɨꞌnya wɨgaimwabɨꞌdeꞌnajɨ sara yaana! \v 25 Aꞌmwe pwara yadɨvɨtabaaibɨꞌ neyaꞌmwerajɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya yaꞌna kwaiyɨꞌbwaꞌnya sabwi myagalyaꞌmavaanna! Aawa. Neyaꞌmwerajɨ sɨmunya yɨwangeꞌna dɨhaꞌbwaꞌnaana! “Yɨrɨka aayarɨꞌ mena nebawa mɨka!” yawɨranganawaajɨ sarevɨ yɨ nemɨ wawɨnya saꞌ dɨragɨnna nayaa yaana! \p \v 26 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ yagaala nebulyaꞌnanya Naangerevɨ mena yawɨramaarona yɨ dɨvi yune nennya saburɨ nemɨ kayaaꞌnanyaburɨ yamaryadaanyaꞌna kayaaꞌnanya dazaꞌ marasɨꞌnyaꞌne yɨraꞌdɨvɨsaꞌ aane pɨrɨꞌ kuna mwariꞌ. \v 27 Aawa. Sara yɨpɨjaraavɨ yune yawɨbwasaꞌ lɨka yɨrɨꞌgalyaꞌneꞌ yemwaaibɨꞌdera mwaaibɨꞌdeꞌnanyɨ. Yɨ wana dɨkangeꞌna naꞌnadeꞌ kayaaka yɨgaidevaaibɨꞌ yɨ Gotɨyai sahwaraavɨ gamɨre yɨkamaangera sara yɨmaꞌnɨpɨjaraavɨ yɨgaladeꞌnanyɨ. \v 28 Aꞌmwe pwai kwai Mozɨzare kɨwɨnyaꞌ mɨdɨnyaꞌna “Arɨkewɨ!” yawɨralɨmwanna yajai, yɨ aꞌmwe pwaraaina aꞌmwe kwaraai kwainanyara gamɨre yɨwetawakyabwi tɨnna wanganeva sara jalɨkurakɨpɨjaꞌna aꞌmwe naangera aꞌmwe dazarɨna kale mwiannera tamakadɨvɨsalyɨ. \v 29 Yɨ sarɨmɨ aꞌmwe Gotɨyare Gawaalɨvaangerɨ buleꞌna wɨjaavajarɨna gara yawɨꞌmwaava? Aꞌmwe dazai yɨ taanga naanga Mozɨzarevɨ pariꞌmavajare tɨvɨkɨsa wavɨlavɨke maaradei midaaka! Yɨ dazai yagaala dɨragɨnyaꞌ Gotɨyai nemɨjɨ nelɨmwagarɨkevɨne taweꞌ sahwarɨ tewaanyarɨ wɨmwaaihyaꞌneꞌ kɨrɨꞌ sahwai “Yaasɨwaꞌnanyasɨ,” yawɨrakelyɨ. Yɨ sai kale gaimwangeꞌne Kuryarɨ bɨraizɨkeꞌ wana kayaaꞌnanya nebulyaꞌnanyabwi yakelyɨ. Yɨ sahwarɨna be tɨvɨkɨtaꞌ maaradelaka! \v 30 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ Gotɨyai dakerɨna mena yawɨꞌmanɨgo. Dara dɨnɨkesɨ. Kayaaꞌnanyaburɨ tɨvɨkɨsabwi yɨ saꞌ wawɨnyaꞌ nɨmɨresɨ. Nɨmɨ sainyɨ kayaaꞌnanyaꞌ tɨvɨkɨrɨdeinyɨ. Nabaai sai yagaala pɨrɨꞌ daꞌ “Yune Naangeinyɨ nɨnnya aꞌmweraavɨ maryawɨbwarɨderera.” \v 31 Nabaai Gotɨyai gaalyavɨ aaya kaavɨlyai nemɨnyɨ kayaaꞌnanyanna nerɨvɨkɨryaꞌnevɨ gamɨre asɨrɨ galalɨmwagata neyajaꞌ yɨ saꞌ wana lɨka neyɨrɨꞌgaladeꞌ naangaangesɨ. \p \v 32 Sare kɨrɨꞌ sarɨmɨnyɨne sɨnnawɨ sagaaꞌna sɨmunya ayɨna nayaa jawɨrila! Yɨ Gotɨyare baakeꞌ sarɨmɨre sɨmunyavɨ yɨhwannakegaaꞌ yɨ dazagaaꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagesaꞌna daanga kwalaalya maareva sahwarɨ myagalyaꞌmayeva kuna dɨragɨnna daayaꞌneihi yagɨyagɨ wawɨnya naangeꞌ yesaihɨlyɨ. \v 33 Yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Pɨgasa aꞌmwera sarɨmɨnyɨ aꞌmwe yuyaraavɨre tɨnnyarɨ marayɨhɨdaakwadɨvɨsare. Yɨ sahwara navaruyagaalya yɨhɨthadɨvɨsare. Yɨ taanginya yɨhɨzaavadɨvɨsare. Nabaai pɨrɨꞌ daresɨ. Pɨgasa sarɨmɨ sɨryaꞌmwe taanginya sara maaꞌdɨvɨsarajɨ avaaina yeꞌmwannamwaala yadɨvɨꞌ sarɨmɨ gaimwanga yadɨvɨkɨ. \v 34 Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagesaꞌna kalavuzangevɨ mwaaidɨvɨsaraavɨna kale yɨhyadaaꞌnyɨ gaimwagyaꞌneihi sahwaraavɨre taanginyangɨ sahwarajɨ yeꞌmwannamwaalesaihɨlyɨ. Nabaai “Nemɨre nebulyaꞌnanya Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna wɨja kuna warɨꞌ. Nabaai sa yuyagaaꞌ waradengɨ,” mena yawɨreva aꞌmwera Kɨraazɨtɨyareihɨre gɨlyɨvɨta yɨhipalamaareta kɨrɨꞌ sarɨmɨ yɨlaaya yɨna yadɨvɨꞌ yɨ wanganakɨna yesaihɨlyɨ. \p \v 35 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨre dɨragɨnna lɨmwanga dɨragɨnaanga dazaburɨ kuna daaꞌdɨvɨꞌ myagalyaꞌmapɨna! Aawa. Saꞌ yɨ gannya tɨvɨkɨta naangeꞌ kɨnɨnnakesɨ. \v 36 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare sɨmunyaꞌ mɨdɨnapɨjɨ sahwai sɨnnawɨ yune naanga nebulyaꞌna yɨhɨthakeꞌ maaryaꞌneihi kwaamuꞌnanyaburɨ dɨragɨnna nayaa dɨthaayidevwina dɨmaaryɨla! \v 37 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare bukuyavɨ dara dɨnɨkesɨ. \q1 Maalɨkegaaꞌna, nebawana mɨꞌ. \q1 Dazai nebwina walaabathelyɨ. \q1 Sai yemwaala yadei mɨꞌ. \q1 \v 38 Nɨmɨre yɨdaꞌ maraangei nyɨlɨmwagaꞌdevɨ mwaaladelyɨ. \q1 Kɨrɨꞌ sai lɨka sangina yajaꞌ \q1 Sarɨna nɨmɨre Kuryai yɨlaaya nyɨgaladei mɨꞌ. \m \v 39 Kɨrɨꞌ sarɨmɨjɨ saina aꞌmwe lɨka sangina myadaa Gotɨyarɨ magɨnyɨrayadaa yɨwɨya yadaanyaina mɨꞌ. Aawa. Nemɨ aꞌmwe dɨragɨnna lɨmwadaa gaalyabwi maꞌdaanyaine nemɨ. \c 11 \s1 Sɨnnawɨnyara Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagesaꞌ nejɨwaainɨvanɨkeꞌnesɨ. \p \v 1 Dɨragɨnna lɨmwangebwi yɨ sabwi darebulyɨ. Nemɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnna mena lɨmwagaraajaꞌ yɨ saꞌ yuya nemɨ yemwaaimanɨgonna Gotɨyai nejaayaꞌnenne aaya kaavɨlyasɨ. Yɨ daza nemɨre tɨnnyai tɨnna mwanganyɨvanɨgo sa yɨ nemɨre sɨmunyaꞌ lɨmwangebwi nebulyaꞌna yawɨrangamanɨꞌ. \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe sɨnnawɨnyara sahwara dɨragɨnna kalɨmwageꞌ, sareꞌ yɨ Gotɨyai daꞌ “Sahwara yɨ nawɨꞌnyarera.” \v 3 Nemɨ dɨragɨnna lɨmwadaa sarevɨ yɨ nemɨ mena yawɨramaaꞌmanɨgo. Gotɨyai yagaalyaꞌ wɨjaakevɨ sɨgunyasɨ Kwaakesɨ yavɨkaryaaꞌ. Yuya nemɨ tɨnna wangamanɨgo sanna Gotɨyai pɨnɨngɨ tɨnna yɨnɨga wiꞌna mwanganyɨ yaannengɨ maaraka yuya sa yavɨkaryaakengɨ. \p \v 4 Aivelɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yada yɨ sahwarɨna yɨrata tewaanyaꞌ wɨjayaaꞌ. Yɨ yɨrata dazaꞌ gathaakaangei Kenɨmɨre yɨrasavɨ wavɨlavɨkesɨ. Yɨ tewaanya nebulyasɨ. Yo, Aivelɨ dɨragɨnna lɨmwagaka dazavɨna Gotɨyai “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨra,” wɨjalɨkurakakelyɨ. Gotɨyarɨna yanga Aivelɨ wɨjayaakenna Gotɨyai nawɨꞌnya wɨvuꞌnakelyɨ. Yɨ Aivelɨ mena kabalaꞌ kɨrɨꞌ gamɨre dɨragɨnna lɨmwanga dazavɨ saꞌ yagaala kuna dɨvanɨkesɨ. \p \v 5 Yɨnokɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Yɨ Gotɨyai sahwarɨna daka “Mabalanna!” sahwarɨ maaraka Sɨgunyavɨna makɨlaawaꞌ. Gotɨyai mena maarakeꞌna aꞌmwera sahwarɨna bɨramaaryaꞌnera yeva kɨrɨꞌ mwanganyɨ yeꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ sɨnnawɨ Gotɨyai Yɨnokɨmɨ mamaaryadɨꞌnyɨ yɨ dazagaaꞌna Gotɨyare Bukuyavɨ dara dɨnɨkesɨ. Yɨnokɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya naanga wigalakelyɨreva. \v 6 Aꞌmwei Gotɨyarɨ malɨmwagya sai Gotɨyarɨ yɨlaaya wigalannei mɨꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe pwai Gotɨyarɨ yɨlaaya yaꞌnei sahwaryaba gaimakuwɨlyaꞌnei yɨ sahwai dara yawɨrana! Yɨ Gotɨyai mwaalɨꞌ. Sahwai aꞌmwera sahwarɨna bɨꞌdɨvɨsaraavɨ tɨvɨkɨta nawɨꞌnyaꞌ wɨjaavadelyɨ. Sara yawɨrana! \p \v 7 Nowaai Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yada yɨ Gotɨyai yuneꞌna wɨdakevɨ “Mala nayaa jɨwannana!” sahwai dɨvi yɨmaꞌnadevɨna kuna mwanganyada Gotɨyare yagaalyaꞌ kadɨka wɨꞌnamaaꞌna yaka sɨpɨya pɨrɨꞌ yavɨkarina yaꞌ. Sarevɨ yɨ gamɨjɨ gamɨre aꞌmwakaimɨraayamɨlɨkajɨ sɨpɨyavɨ kusawɨ yɨkwina yeva wɨlamwaaina yesaꞌna nawɨꞌnya yɨvainakenɨdake. Gannya dɨragɨnna lɨmwanga dazavɨ Nowaai Kwaakevakɨya aꞌmwe yuya pwaraavɨ kotɨya mena jɨdavakesɨ. Sahwai Gotɨyarɨ lɨmwagaꞌdaaꞌnyɨ pwara aawa. Yɨ gamɨre dɨragɨnna lɨmwangevɨ Gotɨyai Nowaarɨ “Aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeigɨnyɨ. Yɨ nɨmɨre kaimɨraayaigɨ yɨmaꞌnɨwaa,” wɨdaꞌ. Yɨ Gotɨyai aꞌmwe yuyara gamɨnyɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsaraavɨ yadevaaibɨsasɨ. \p \v 8 Evɨraamɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Yɨ Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaaꞌna kyaꞌ Evɨraamɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ mɨdɨnna yakelyɨ. Sai gannya angeba yagalyaꞌmavaka yɨ kwaaka pɨbanna Gotɨyai gannya yɨnahunyaꞌ wɨjaayaꞌnebanna wawaꞌ. Evɨraamɨ myawɨryaꞌ “Nɨmɨ gawɨnna wɨdeinyaka?” Kɨrɨꞌ sai dɨragɨnna lɨmwada wawaꞌ. \v 9 Sai dɨragɨnna lɨmwada kwaaka dazavɨ sɨnnawɨ Gotɨyai sarɨ yune naanga nebulyaꞌna “Gɨzaavɨdesɨra,” daka savɨ mwalaawaꞌ. Yɨ sai kwaaka savɨyaibɨꞌ kwaaka dazavɨ maaveibɨꞌ mwaalaꞌ. Sai selɨ anga sɨmɨnangebɨsangɨ Aazakɨ gawaalɨvaangelyɨ Jaikopɨ gyakwalaangelyɨ mwaalagɨlabaaibɨꞌ mwaaidelyɨ. Yɨ aꞌmwe dazaraai kwaaka dazaꞌ sɨnnawɨ Gotɨyai dakabaaibɨꞌ salyɨ yagaala yune naanga wɨja saꞌ yeꞌmwannamaaragɨlyaraalyɨ. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Anga naangeꞌ Gotɨyai gave sahwaina anga naangeba majavwina yawɨramaaꞌna yaka gamɨ sai madaꞌ. Yɨ anga naanga dazaꞌ yuyagaaꞌneꞌ mannɨgunɨkesɨ. Evɨraamɨ anga naanga dazaba kusawɨ wɨlyaꞌne gannya sagaaꞌna yemwaala yakelyɨ. \v 11 Nabaai Seraaꞌ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdevɨ gamɨ saꞌ yagɨnyaꞌ mwaaida kɨrɨꞌ nabaai aꞌmwe neꞌ mena mwaaida kɨrɨꞌ kaimɨraayarɨna munya wannyaꞌne dɨragɨnyaꞌ wiꞌna maarakesɨ. Seraaꞌ sɨmunya dara yawɨramaarakevɨnyɨ “Yɨ Gotɨyai yagaala yuna nebulyaꞌna dadelyɨ. Sahwai lɨmwangebwi yɨnɨkelyɨ. Sahwai nɨmɨ kaimɨraayarɨna munya wannyaꞌneꞌnyɨ mena nyɨdakɨwakeꞌ yɨnɨga wiꞌna yadelyɨ.” \v 12 Sarevɨ yɨ aꞌmwe gave dazai nabaai sai yuna nei balyaꞌneba kɨbawa yada sai gyakwalaanga kwalaalya naangeraavɨna kwɨyakwalaangei yɨmaꞌnakei. Nabaai sahwara sɨlɨngaamɨnya sɨgunyavɨ yɨlarɨka sabɨꞌ, saalaalyavɨ maangebaarɨ siweka warɨka sabɨꞌ kwalaalya naanga yɨmaꞌnɨguvanɨgaꞌ. Aꞌmwera ata yɨnɨga wiꞌna gibɨnera mɨꞌ sahwaraavɨ. \p \v 13 Yuya dazara kuna dɨragɨnna lɨmwadɨvɨꞌ mena baleꞌ. Sahwara Kwaakevakɨ mwaalesagaaꞌ nawɨꞌnya daza sɨnnawɨ Gotɨyai sahwaraavɨ yune naanga nebulyaꞌna dake maaretara mɨꞌ. Aawa. Sahwara nawɨꞌnya daza menya saamɨnyaba kuna daaꞌdɨvɨꞌ sahɨnɨ tɨnna wangadɨvɨꞌ yɨlaaya yeꞌ. Yɨ kuꞌmaayaba dara jalɨkurakeꞌ “Nemɨ Kwaaka dathavakɨ mwaaihoina aꞌmwe anga pɨwɨdaasarabɨsaine. Nemɨ angavaayaina maalɨkegaaꞌ Kwaaka dathavakɨ bamwaaiho.” \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwera yagaala sasare saꞌ dadɨvɨsara dara neyɨbwarɨdaakweꞌ “Nennya kwaaka Gotɨyai nenɨmaangei mwaaideva nebulyaꞌna bɨramaraana!” \v 15 Pɨrɨꞌ daresɨ. Anga dazaba sɨnnawɨ yagalyaꞌmaveva besaba kumɨre sɨmunyavɨ kuna warajɨ kwajɨ sahwara ayɨna wɨyaꞌnera yɨ tusaꞌ kɨnɨnnakera kamwaaibɨthɨka! \v 16 Pɨrɨꞌ daresɨ. Kumɨre sɨmunyavɨ kwaaka pɨbanna yɨ saꞌ kumɨre abwaibwalaasavɨ wavɨlavaka yɨ tewaanya nawɨꞌnyaangevɨna tewaanya wɨvuꞌnakesɨ. Saꞌ yɨ yune Sɨgunyabanna. Sarevɨ aꞌmwe dazarera dara desaꞌna “Gɨmɨ nemɨre Gotɨyaigɨnyɨ,” Gotɨyarɨ yɨlaaya wigaidɨvɨsalyɨ. Gotɨyarɨ sahwaraavɨna wagɨla muvwaꞌnyakelyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sai anga naanga pɨba aꞌmwe dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨta dazara mwaaibɨꞌdeva mena yovɨrawakakere. \p \v 17 Sɨnnawɨ Gotɨyai Evɨraamɨmɨ yaamɨjɨ yɨjɨwaalakegaaꞌ sara kudaꞌ yɨ Evɨraamɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌda “Nɨnnya Aazakɨmɨ tamirayaꞌnerɨ Gotɨyarɨna wɨjaavɨma!” dakelyɨ. Gotɨyai sahwarɨ yune naanga nebulyaꞌna wɨdakei sahwai kaimɨraaya gave pwainanya dazarɨ tamirasaꞌnei sara daka yakelyɨ. \v 18 Yɨ kaimɨraaya dazai Aazakɨmɨna Gotɨyai Evɨraamɨmɨ wɨdaꞌ “Yɨta yune Aazakɨmɨre savaaꞌna gɨmɨre yɨta savaaꞌ yaya maapɨꞌdere.” \v 19 Evɨraamɨ dara yawɨraka “Nyɨbwaalɨꞌ mena kabalojɨ baaꞌnana! Gotɨyai ayahi yɨnɨga wiꞌna yɨdɨkaavannelyɨ.” Sarevɨdaaꞌnyɨ keꞌbaꞌna yagaalyaꞌ dazaꞌna sasareꞌ nemɨ yɨnɨga daanneine “Evɨraamɨ gannya kaimɨraayarɨ ayahi maaraꞌ kaviꞌnɨnnyavɨdaasaibɨsarɨ.” \v 20 Aazakɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yadevɨ sahwai Jaikopɨjɨ Yɨzolyɨ saraarɨ yagaala tewaanya naanga yanga yaꞌneꞌ wɨdakelyɨ. Yɨ yagaala dazavɨ sahwai sahwaraarɨ dɨvidaaꞌnyɨ yɨmaꞌnyaꞌnenna dakelyɨ. \v 21 Jaikopɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yadevɨ yɨ gamɨ balyaꞌne kɨbawegaaꞌ Jozepɨyare aꞌmwakaimɨraayaraarɨna Gotɨyai tewaanya naanga yanga yɨmaꞌnaabyaꞌne yagaala wɨdaꞌ. Yɨ sai yadisarɨkɨ yademavemwaaina yaka Gotɨyarɨ yɨlaaya yakelyɨ. \v 22 Jozepɨyai Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yadevɨ yɨ yɨrɨka gamɨ balya yaꞌnegaaꞌne yagaala dakaꞌ. Yɨ dɨvina Yɨzɨrelɨyara Yɨzɨpɨ yagalyaꞌmavapɨri wɨpɨꞌdehaaꞌ gamɨre yagɨnyarɨꞌ kwaaka Gotɨyai wɨjaavadevɨna makabapi lɨkirakyaꞌna sahwaraavɨ wɨdaꞌ. \p \v 23 Mozɨzare ganɨmaangeyoi Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdisawaalyɨ. Sara yadisavɨ ganaangeꞌ Mozɨzarɨ mudanga kyaꞌ yɨ sawaai kaimɨraaya tewaanya nawɨꞌnyarɨ wanganna yagɨlyaꞌnajɨ kingɨyare yagaala dakɨnɨkeꞌna sawaai lɨka myagɨlyaꞌnajɨ lawe dɨkaai dɨꞌnannela dahɨla sahwarɨ lɨka yulyakɨna yagɨlyawaalyɨ. \v 24 Mozɨzai Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Sara yadevɨ dɨvidaaꞌnyɨ sai naanga mena yɨmaꞌnaka “Aala!” daꞌ. “ ‘Sahwai Yɨzɨpɨ maremwaaidei Peroyare garaavaanga savɨrelyɨra,’ nanyɨdɨpɨka! Peroyare dɨragɨnyaꞌ maaryaꞌneinyɨ mɨka! ‘Aala!’ dɨwa.” Sara dakelyɨ. \v 25 Gamɨ sai “Gotɨyarerajɨ taangeꞌ yeꞌmwannamaarɨma!” daka kayaaꞌnanya savɨre sabwi mɨdɨnyaꞌne maalɨkegaaꞌne wabahɨlaaka bɨramaaryaꞌna “Aala! Sara yɨwɨjaꞌ naangegaaꞌ savɨre wagɨla nanyɨvwaꞌnadɨka!” daꞌ. \v 26 Sai sara yawɨraka nabaai sai Kɨraazɨtɨyarɨ bɨrala wɨdɨpɨꞌdevaaibɨꞌ wagɨla maaryaꞌneꞌ dazaꞌ yɨ gɨlyɨvɨta nɨgwɨlalaaka Yɨzɨpɨ mwaalyaraavɨrengɨ nebulyaꞌna wavɨlaꞌdesɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ Gotɨyai sahwarɨ wɨjaayaꞌne tɨvɨkɨta nawɨꞌnyaꞌ yuyagaaꞌneꞌ yawɨranganakeꞌnanyɨ. \v 27 Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdevɨ yɨ sai dɨkaavaka Yɨzɨpɨ yagalyaꞌmavaꞌ. Sai kingɨya dazare sɨnna tɨka wɨdavakeꞌna lɨka myaka yagalyaꞌmavaꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmweina Gotɨyarɨ tɨnnyalyɨ wangadaanyaina mɨꞌ. Kɨrɨꞌ Mozɨzai Gotɨyarɨ tɨnna wanganyaꞌbɨꞌ yakevɨna sai dɨragɨnna mwaalakelyɨ. \v 28 Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdevɨ Pariꞌmaꞌmunneꞌ yɨmavɨdaakwaꞌ. Ejelɨya tamakadei Yɨzɨrelɨyainaavɨre sɨraangeraayaba gidɨkusabanna nabathɨkajɨ, Mozɨzare yagaala mɨdɨneva sipɨzipɨyare taweꞌ kaadihɨsavɨ yɨrɨkuresaꞌnanyɨ. \v 29 Yɨzɨrelɨyara Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsavɨ yɨ Saalaalya Wayaakevɨ kwaaka yaalɨkɨryavakɨ wɨlaaweꞌ. Nabaai Yɨzɨpɨyara sahɨrɨvɨ yaamɨjɨ sara yesaꞌ yɨ aalyaꞌ maramina kwiaꞌ mena balɨna yeꞌ. \v 30 Yɨzɨrelɨyara Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsavɨ sikurɨka Jerikonyavɨ yɨrɨka ata purɨdaaꞌnyɨ pwaraalya gazarɨsarɨꞌ wavɨlavakegaaꞌ kaanya gɨꞌmaveꞌ. Yɨ sara kyeꞌ sikurɨkeꞌ walaꞌna yakesɨ. \v 31 Rayaaꞌ sɨnnawɨ yaasɨwaꞌ yamaryadeꞌ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdevɨ aꞌmwe pwaraarɨ gaimwagaꞌ. Saraai Yɨzɨrelɨyaraavɨne dameraai angeba Jerikona badiꞌ kutɨnna byadaakɨlyɨyaraarɨ. Sarevɨ yɨ saꞌ aꞌmwe Gotɨyarɨ galazekɨvalesarajɨ kayaaka myeꞌmwannayɨnyaꞌ. \p \v 32 Kɨrɨꞌ dahaaꞌ nɨmɨ ayahi be yagaala jeꞌmwagɨjɨwana? Aawa. Dahaaꞌ yɨnɨgehaaꞌ mɨꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ yagaaikɨwɨnya dɨwɨneꞌ Gɨthɨyonɨnna, yɨ Baraakɨnajɨ yɨ Saamɨzonɨmɨnajɨ yɨ Jepɨtaazarɨnajɨ yɨ Devitɨjɨ Saamyɨwelɨjɨ saraarɨnajɨ yɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsaraavɨnajɨ. \v 33 Aꞌmwe dazara Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨsare. Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ pwara malyavɨ wavɨlaꞌdɨvɨꞌ kingɨya pwaraavɨre kwalaalyaraavɨ aamiyaraavɨ walamarakadɨvɨsare. Pwara tewaanya yɨdaꞌmaraangebwina yadɨvɨsare. Pwara Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna dake maaresare. Pwara kavɨjɨlɨka laayonɨyaraavɨre maangengɨ galabuꞌmwanna yeꞌ. \v 34 Pwara dɨka naangeꞌ kyɨdaꞌ yɨgaapalesare. Pwara lɨkaanya wodɨvɨꞌ kwaariꞌmasɨramɨnya maramakyaꞌ. Pwara arakɨjara mwaaleva yɨ dɨvidaaꞌnyɨ dɨragɨnya maareꞌ. Pwara malyavɨ aꞌmwe dɨragɨnaangera nebulyaꞌna yɨmaꞌneꞌ. Yɨ sahwara menyaraavɨre aawɨlata naangeraavɨ mɨjamakwaweꞌ. \v 35 Aꞌmwe Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨsangɨ. Kumɨre mena bainɨkera ayɨna kidɨkaavaꞌ sahɨnɨ ayɨna maareꞌ. Kɨrɨꞌ aꞌmwe pwara kalavuzavɨ mwaaidapi yɨkamaangera kumɨre kɨlaakejɨꞌ kayaaka nebulyaꞌna yɨgalakeꞌ kumɨre yune balyaꞌnegaaꞌna. Sahwara Gotɨyarɨ buleꞌna wɨjaavɨpɨjɨ kwajɨ yɨ nabaai yɨkamaangera sahwaraavɨ makwaasɨna kyɨpɨdɨka! Kwipɨdɨka! Kɨrɨꞌ sahwara yɨkamaangeraavɨre yagaalyaꞌ mɨdɨnetara mɨꞌ. Aawa. Sahwara yawɨꞌdɨvɨꞌ “Kaviꞌnɨnnyavɨ Gotɨyai neyɨdɨkaavadeinera. Yɨ gaala nawɨꞌnyaangeꞌ yuyagaaꞌneꞌ maraadeinera,” dɨragɨnyara baleꞌ. \v 36 Pwara taanga maarɨna yeꞌ. Yɨkamaangera sahwaraavɨ yagaaibɨraizɨka wiadaapi, mala dɨka wɨgɨdaꞌdɨvɨꞌ senɨyabarajɨ wɨla galyɨrakadɨvɨꞌ yɨ kalavuzavɨ wɨmwaaihɨna yadɨvɨsare. \v 37 Yɨkamaangera pwaraavɨ sɨlyajɨ lɨwakɨna. Pwaraavɨ kisɨkisɨlyasɨ yune woripuꞌna. Pwaraavɨ kwaariꞌmasɨramɨnyasɨ dabaina kyeꞌ baleꞌ. Pwaraavɨre kɨlaakejɨkɨne yuya sanna wɨmudaasakera kɨlaaka sipɨzipɨyangɨrejɨ memeyangɨrejɨ kumɨre kwaabɨhannya yɨraꞌneꞌ. Yeva kaanya yamaryeꞌ. Pwaraavɨ taanga wɨjaavesare. Pwaraavɨ wana kayaaꞌnanya wiadɨvɨsare. \v 38 Sarevɨ yɨ kaanya yɨwɨnamaꞌna kwaakevɨ aꞌmwera maayabajɨ mugunyangɨjɨ lɨka yulyaꞌna yadɨvɨkɨ. Yɨ sɨlyangɨya lɨnnyangɨjɨ yɨ kwaakevɨ yɨrorɨlyangɨjɨ wɨlamwaaleꞌ. Sarera tewaanyarera. Aꞌmwe dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨta dazara sahwaraavɨ tɨnnyawɨ mwaalyaꞌnera aꞌmwe Kwaakevakɨyara yɨnɨga wiꞌna yɨpɨnera mɨꞌ. \p \v 39 Aꞌmwe yuya dazara Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨsaraavɨna Gotɨyai daꞌ “Sahwara yɨ nawɨꞌnyarera.” Kɨrɨꞌ nawɨꞌnya dazaꞌ sɨnnawɨ Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna dake maaretara mɨꞌ. \v 40 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Gotɨyai yawɨta pɨrɨꞌ yawɨta sɨnnawɨnyavɨ wavɨlavɨkeꞌ nemɨnyɨneꞌ yovɨrawakaꞌ. Sɨnnawɨnyara yɨbwaramakwaanyaꞌ nemɨnyɨ yaꞌnera yɨnɨga wiꞌna waanyaꞌnera mɨꞌ. Aawa. Nemɨ sahwarajɨ yuyagaaꞌne yune nebulyaꞌnanyainaavɨ nebulyaꞌna yavadaꞌgalanemwaaihadeinera. \c 12 \s1 Nemɨ Jizaazarɨ nayaa yawɨrangadaa sahwarɨ dɨragɨnna lɨmwagaraadeꞌnesɨ. \p \v 1 Dathazarevɨdaaꞌnyɨ dara yaana! Aꞌmwe sɨnnawɨnya dazara gɨhɨpaledaaveva nemɨnyawɨ yɨraayanga naangeꞌbɨsara dɨragɨnna lɨmwagasabwi neyɨbwarɨdaakweꞌ nemɨnyɨ. Yɨ yuya taanginaanga gazasasɨ yuya kayaaꞌnanya nemɨwɨꞌnɨka gazasasɨ nemɨ nayaa yagalyaꞌmavaana! Yɨ nemɨre sɨmunyaꞌ nayaa dɨragɨnya yɨvaimwadaa Gotɨyai nemɨ kaanyaveꞌna yaꞌneꞌ dahɨlakakeꞌ gavamarasɨꞌnyɨkaanya dazaꞌ kaanyaveꞌna dɨragɨnna yaana! \v 2 Sara yadaa nemɨre tɨnnyai nayaa banganaraa Jizaazarɨ! Sai nemɨre dɨragɨnna lɨmwangevɨ aaya kaavɨlyai yɨ dɨvi nabaai sai lɨmwanga savɨ yunebanna nebulyaꞌna yadelyɨ. Sahwai yɨlaayaꞌ dahɨlakɨnɨkeꞌ dɨvi maaryaꞌneꞌna sɨmunya yawɨꞌda dɨragɨnya mwaalaka yɨsavɨri tamarɨmwesavɨne daangeꞌ maaraka balakelyɨ. Aꞌmwera yɨta yovihɨrarannɨkevɨ balyaꞌna wagɨla naanga wɨvwaꞌnadeꞌ kɨrɨꞌ sahwai “Gesɨra,” yawɨraka balya savɨ yakelyɨ. Sarei dahaaꞌ naangeba Gotɨyare maremwaaidere namwaalyɨsavɨ aangasɨmagɨ mwaalɨꞌ. \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsara yɨkamaanga kayaaꞌna yesare Jizaazarɨ. Kɨrɨꞌ sai kuna dɨragɨnna mwaalaꞌ. Sasareꞌna nayaa jawɨrila! Sarɨmɨre kuryaraavɨ maaꞌna nayɨhinadɨka! Sarɨmɨre sɨmunyavɨ maalɨka nayɨhimaꞌnadɨka! \v 4 Aꞌmwera sarɨmɨre lɨmwangebwi walamarakyaꞌna kayaaꞌna yɨhyadɨvɨꞌ mala tannadɨvɨtabaaibɨꞌ sarɨmɨ dɨragɨnna mwaaihaꞌ. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ dazavɨ sarɨmɨre taweꞌ mwalaabi yɨwaꞌ. Mabalyɨ yɨwaaꞌ. \v 5 Yagaala Gotɨyai sarɨmɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnya yɨvaimwangeꞌna yɨhɨthakeꞌ ganɨmaangei gawaalɨvaangeraavɨ wɨdakabaaibɨsaꞌ navɨka mena dahayɨvanɨgaꞌ! Dara dɨnɨkesɨ. \q1 Nyɨbwaalɨꞌ, Naangei gɨmɨnyɨ yavadaꞌgala yaꞌneꞌna \q1 Pɨbura gyazaꞌ dazaꞌna “Yaasɨwaꞌnanyasɨra,” myawɨꞌdɨnna! \q1 Taanginya gɨzaavajaꞌ gɨmɨre sɨmunyavɨ maalɨka magimaꞌnanna! \q1 \v 6 Sareꞌ darevɨnyɨ. Naangei aꞌmwe pwarɨna kuvuꞌnojɨ \q1 Yɨ nabaai sai gamɨre sabwi yavadaꞌgaidelyɨ. \q1 Sai gawaalɨvaanga gazarɨzarɨ “Nɨmɨreigɨnyɨ,” wɨdamaarojɨ \q1 Nabaai sai yɨsarɨꞌ kɨrɨsɨ dɨka lɨꞌbwaradelyɨ. \m \v 7 Gotɨyai yɨhyavadaꞌgalyaꞌneihi nayaa dɨragɨnya mwaaidɨvɨꞌ dɨvaihanaryɨla! Gotɨyai sarɨmɨnyɨ yɨhyaja sabwi yɨ gamɨre gawaalɨvaangeihɨrɨnyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Kaimɨraayai mwaaidɨꞌnyɨ gannya ganɨmaangei nayaa myavadaꞌgalyadei bewalaka! \v 8 Aawa. Yuya kuvɨnɨmaanga nawɨꞌnya sara kunnya kaimɨraaya yuyaraavɨ nayaa yavadaꞌgaidɨvɨsare. Nabaai Nɨmwai gamɨre kaimɨraaya yuya pwaraavɨ yavadaꞌgaide kɨrɨꞌ sarɨmɨnyɨ yavadaꞌgala mayɨhyajaꞌ yɨ gamɨre kaimɨraaya nebulyaꞌnanyaihi mɨꞌ. Sarɨmɨ yaasɨwaꞌ sɨgɨpwakɨsamɨlɨꞌbɨsaihɨlyɨ. \v 9 Sarɨmɨ dazaꞌ kɨrɨꞌnajɨ nayaa jawɨrila! Nennya nenɨmaanga Kwaakevakɨyara sahwara nayaa yavadaꞌgala neyadɨvɨkɨ. Yɨ nemɨ kumɨnne yaya munyaba makidaanyɨ. Yɨ dareꞌ yune naanga wavɨlavɨkeꞌ midaaka! Nemɨ kuryaraavɨ Ganɨmaangerɨ kwaaka dalaangewɨ nayaa kuna wɨlaꞌnaraana! Yɨ nemɨ gaalyaꞌ maraadeine. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nennya nenɨmaanga Kwaakevakɨyara kumɨre yɨnɨge saburɨna nemɨre sabwina yune maalɨkegaaꞌna neyavadaꞌgaidɨvɨkɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyai sai nemɨnyɨ neyavadaꞌgaideꞌ yɨ nemɨnyɨ nebulyaꞌna negaimwagyaꞌnesɨ. Yɨ nemɨ gamɨre nawɨꞌnya tewaanaanga sabwi maraadeꞌnanyɨ. Yɨ gamɨbɨꞌ yɨmaꞌnaadeꞌnanyɨ. \v 11 Pɨrɨꞌ daresɨ. Nɨmwai nemɨnyɨ yavadaꞌgala neyaꞌnei taanginya nejaavanɨkeꞌ yɨ dazagaaꞌ nemɨ yɨlaaya myadaanyɨ. Aawa. Nemɨre sɨmunyaꞌ yune taangeꞌna yɨbwakɨdaanyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Sai nemɨnyɨ mena neyavadaꞌgalojɨ yɨ dɨvi nawɨꞌnya tewaanya dara yɨmaꞌnadengɨ. Nemɨ tewaanya yɨdaꞌmaraangebulyɨyaina yɨmaꞌnadaanyaine. Yɨ nemɨre sɨmunyaꞌ kwaamuꞌna waradesɨ. \p \v 12 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ nabaai sarɨmɨre asɨra dɨragɨnya maaya sɨra yaasɨwaꞌ tɨmunadaaꞌna nyadɨka! Sarɨmɨ wɨrɨlya yagɨnya nayaa wɨdɨꞌdɨvɨꞌ Gotɨyare wawɨnya kuna jɨla! Yɨ nabaai kwannyaꞌ mena baryaꞌbɨꞌ warɨka kɨrɨꞌ dɨragɨnna nayaa dɨthaayɨla! \v 13 Sarɨmɨ kaanya sarɨmɨre sɨvɨlyajɨ nayaa yɨdaꞌna jamarila! Sɨvɨla pimagɨnyi kayaaꞌnanyi yɨrota yunebanna yuya yakabaaibɨꞌ sarɨmɨnyɨdaaꞌnya dɨragɨnya maayai Gotɨyarɨ nyagalyaꞌmavadɨka! Aawa. Sai yɨ tewaanya ayɨna nawɨꞌnya yavadaꞌgalayɨmaꞌnadeꞌnanyɨ. \v 14 Sarɨmɨ aꞌmwe yuya kwaraavɨjɨ munyɨꞌ kwaamuꞌnanya saburɨ mɨdɨnyaꞌna jɨla! Nawɨꞌnyabwi gɨrɨkitaꞌnanya maayaburɨ dɨmɨdɨnyɨla! Aꞌmwei nawɨꞌnya sabwi maayai yɨ sai Naangerɨ wanganadei mɨꞌ. \v 15 Sarɨmɨ nayaa dɨvadaꞌgalemwaalyɨla! Neyaꞌmwe pwai walaraawojɨ Gotɨyare yanga gaimwanga sabwi nyagalyaꞌmavadɨka! Nabaai kayaaꞌnanya neyaꞌmwe pwai sarɨmɨnyɨdaaꞌnyare sɨmunyavɨ yɨmaꞌnaabozɨ kayaaꞌnanya sa yɨ sai yɨsarɨ yɨsɨla yɨrɨka yade yɨꞌnadevaaibɨꞌ nyadɨka! Yɨ sarevɨ sarɨmɨnyɨ taanga yɨhɨzaavajaꞌ yɨ sarɨmɨnyɨ Gotɨyare tɨnnyarɨ gɨrɨkitaꞌnanya nayɨhyadɨꞌ! \v 16 Yɨ Yɨzoi yaasɨwaꞌ pɨnamaryabwi mɨdɨda sai yakabaaibɨꞌ sarɨmɨjɨya pwai Gotɨyarɨ buleꞌna nujaavadɨꞌ! Yɨzoi sɨraangei mwaalaka kɨrɨꞌ wapaaya yune gave pɨgaaꞌna yaasaꞌneꞌ sɨraangerebwina yakabaaibɨꞌ Gotɨyarebadaaꞌnyabwi wasɨꞌnakelyɨ. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨ mena yawɨꞌmanɨgaꞌ. Dɨvidaaꞌnyɨ sai “Dɨragɨnya dazabwi ayɨna maarɨma!” daka yake, kɨrɨꞌ Gotɨyai daꞌ “Aawana.” Yɨzoi sai dɨragɨnyaꞌ maaryaꞌna kɨnna kwalaalya daꞌ. Kɨrɨꞌ sɨmunya ayɨna yawɨramaaryaꞌneꞌ gamɨnne tusaꞌ pɨrɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Sareꞌna mala nayaa jɨwannyɨla! Kɨraazɨtɨyarɨ kuna dɨragɨnna dɨlɨmwagarila! \p \v 18 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyaryawɨnna sarɨmɨ biꞌmaꞌmanɨgasagaaꞌ Yɨzɨrelɨyara yetabaaibɨꞌ mivanɨgaꞌ. Yɨ sahwara Mugunya Saainaaya aꞌmwera asaꞌ yɨnɨga wiꞌna dathɨwanga yɨpɨnevɨ nabaai mugunya dɨka naangeyaba biꞌmaveꞌ. Yɨ sagaaꞌ wana sawɨsasɨ wana jɨhɨnyaanga nebulyaꞌnanyasɨ jɨnnadaaꞌnyɨ yɨ yɨhuta gwavaaigwavaalyaꞌ yadaaꞌnyɨ \v 19 yɨ Gotɨyare gwareꞌ naangaveꞌna makuꞌna, yɨ Gotɨyare maangwɨraayaꞌ yagaalyangɨ wɨdake wɨꞌnyɨna. Yagaala sa kadɨka wɨꞌneva lɨka naanga yeva Mozɨzarɨ dɨragɨnna dara wɨdeꞌ “Yagaala dazanna nemɨ kadɨka ayahi muꞌnaannera! Nabalaadɨka!” \v 20 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai yagaala saꞌ dara dakaꞌ “Aꞌmwe pwai asaꞌ wakojɨ mugunya dazavɨ ata lɨmwagazaꞌ sɨla nayaa dɨlɨwakyɨla! Nabaai bulɨmakaawoya pwai sipɨzipɨya kwai yajaꞌ avaala sasaresɨ.” Yɨ yagaala dazaꞌ sahwara lɨka naanga nebulyaꞌna yeꞌ. \v 21 Nabaai Mozɨzai kwalyɨ yuya daza tɨnna wanganaka daꞌ “Weꞌ! Nɨmɨ lɨka naanga yadɨ bɨꞌbɨta kayaaꞌna yɨwaainɨwa.” Dazagaaꞌ sahwara sara yeꞌ. \v 22 Sarɨmɨ sasarengɨ miꞌmayɨvanɨgaꞌ. Aawa. Sarɨmɨ Sɨgunyavɨyangɨna mena yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. Yɨ Mugunya Saayonɨ, yɨ Gotɨyai gaalyavɨ aaya kaavɨlyare anga naangeꞌ mannɨkevɨ Jeruzaalemɨ Sɨgunyavɨ warɨkebanna, yɨ ejelɨyara taawɨzanɨya kwalaalyara yɨꞌbwaꞌneva yɨlaaya yemwaaihasabanna mena yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. \v 23 Yɨ kwaiyɨꞌbwaꞌnyavɨ Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ, Gotɨyare kaimɨraayara sɨraangeraavɨrevɨ Gotɨyai kumɨnne yayaꞌ mena yɨdaꞌnɨkeꞌ Sɨgunyavɨ warɨkevɨyaraayawɨnna yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. Yɨ Gotɨyaryabanna aꞌmwe yuyaraavɨre maryawɨbwaryaꞌneryabanna yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. Yɨ Gotɨyarera yɨdaꞌmaraangebwi yadɨvɨꞌ balesaraavɨre kuryaraavɨ yuyagaaꞌne yune nebulyaꞌnanyaraavɨ mena yavadaꞌgalawɨmwaaihakeraayawɨnna yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. \v 24 Yɨ Jizaazaryabanna sai yagaala nelɨmwagarɨka mudɨkevɨ yɨwagyaꞌnei aꞌmweraavɨjɨ Gotɨyarɨjɨ marirakurakeryabanna yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. Yɨ gamɨre tawevɨ aꞌmwera sarɨ tamakesaꞌ tawe saꞌ yɨrɨkuꞌnɨkeyabanna yɨꞌmaꞌmwaaꞌ. Tawe dazaꞌ yagaala nawɨꞌnya dakesɨ. Saꞌ sɨnnawɨ Aivelɨmɨre taweꞌ dakabaaibɨꞌ avaainanyaꞌna mɨꞌ. Aawa. Saꞌ Aivelɨmɨre taweꞌ wavɨlavaka yɨ nawɨꞌnyaangeꞌ dakesɨ. \p \v 25 Sarɨmɨ nayaa javadaꞌgainyɨla! Aꞌmwe dazai dahaaꞌ dɨvanɨkerɨ sarɨmɨre kadɨke tɨlaꞌnarapi gamɨre yagaalyavɨna “Aala!” nadɨpɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨgaakuna Mozɨzaregaaꞌ Kwaaka dathavakɨ aꞌmweraavɨ yagaala dɨragɨnyaꞌ wɨjaavakelyɨ. Kɨrɨꞌ gamɨre yagaalyaꞌ galazekɨvala yesare. Nabaai sahwara lɨkaanya yɨnɨga wiꞌna wawetara mɨꞌ. Yɨ kumɨre wagɨlyavɨ tɨvɨkɨta yuna maareꞌ. Dahaaꞌ pwai Sɨgunyavɨ mwaalaka yɨ yagaala dɨragɨnaangeꞌ nejaavanɨꞌ. Nabaai nemɨ gamɨnyɨ buleꞌna wɨjavaajaꞌ nemɨ wagɨlyavɨre tɨvɨkɨsavɨ lɨkaanya wawaajɨ yɨnɨga wavɨlavaanneina dɨngaka! Aawa nebulyasɨ. \v 26 Sɨnnawɨ Mugunya Saainaaya Gotɨyare maangiꞌ kadaꞌ yɨ kwaakeꞌ wɨnɨnya yakesɨ. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ sai nemɨnyɨ yune naanga nebulyaꞌna nedɨwaꞌ “Yɨ nɨmɨ Kwaakevɨ ayahi pɨgaasɨ tɨvɨpalɨdeinyɨ. Yɨ nabaai yune Kwaakeꞌnanyaꞌna mɨꞌ. Aawa. Yɨ nɨmɨ Kwaakesɨ sɨgunyasɨ sawaarɨ tɨvɨpalɨdeinyɨ.” \v 27 Yagaala dazaꞌ “Ayahi pɨgaasɨ,” nemɨnyɨ dara neyɨbwarɨdaakuvanɨꞌ “Yuya sɨnnawɨ Gotɨyai yavɨkaryaake yɨ dahaaꞌ sai tɨvɨpalasɨꞌnadengɨ. Yɨ daza sai marasɨꞌnadengɨ. Yɨ ayahi pɨnɨ warade mɨꞌ. ‘Yuya Sɨgunyavɨya sa marɨvɨpalasɨꞌnyɨ yɨwɨne yɨ sa warana!’ dozɨ tɨvɨpalasɨꞌnadengɨ.” \v 28 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ maꞌdaanya nemaremwaaideꞌ dazaꞌ marɨvɨpalasɨꞌnyɨ yannevɨna nemɨ nayaa suya suya wɨdaana! Yɨ yanga gaimwanga dazaꞌ lɨmwadaa yɨ Gotɨyarɨ wigalyaꞌneina gamɨnyɨ yɨlaaya nayaa maryaana! Gamɨnne yayaꞌ munyaba nayaa makidaa yɨ gamɨnyɨna lɨka yaana! “Sahwai Naangelyɨ. Dɨragɨnaangelyɨ,” yawɨraana! \v 29 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨre Gotɨyai wɨdayadaanyai dɨka naangelyɨ. Yuya kayaaꞌnanyajɨ gɨrɨkitaꞌnanyajɨ dazangɨ dɨka nasɨꞌna yadelyɨ. \c 13 \s1 Aaya neyɨdɨkaaꞌbwaryaꞌne yagaalyangɨnesɨ. \p \v 1 Nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadaanyaina daakajɨ yuyagaaꞌ sɨryaꞌmweraavɨna kuna yɨhɨvuꞌnana! \v 2 Sarɨmɨre angengɨna badaapiyaraavɨ gaimwangeꞌna sɨmunya navɨka myagalyaꞌmapɨna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ aꞌmwe pwara sasara yaasara yɨ sahwara aꞌmweraavɨ makabadɨvɨꞌ kunnya angengɨ yadɨvɨꞌ saraavɨ maremwaaina yesare. Kɨrɨꞌ aangaꞌmwera mɨꞌ. Navɨka mwaaidɨvɨꞌ kɨrɨꞌ Gotɨyare mamaayaraavɨ maremwaaina yesare. \v 3 Sarɨmɨ neyaꞌmwe kalavuzavɨ mwaaihasaraavɨna sɨmunya nayaa jawɨrila! Sarɨmɨ saihi kalavuzavɨ sarajɨ yeꞌmwannamwaaihasaihibɨꞌ dɨhaimwagila! Nabaai neyaꞌmwe kunnya kɨlaakejɨkaavɨ taanginya maaꞌmanɨgasaraavɨna sɨmunya nayaa jawɨrila! Yɨ sarɨmɨ saihi kɨlaaꞌnakeihi kumɨre taanginya yeꞌmwannamaaꞌmanɨgasaihibɨꞌ nayaa jɨla! \p \v 4 Kwala maaryabwi yɨ saꞌ nawɨꞌnyaangesɨ. Dazaburɨ yayaꞌ yuyaihi munyaba nayaa dɨmakɨlyɨla! Sayoihi kwala maaryabwinebwi nayaa jɨla! Wana nebulyaꞌna tɨrɨmaayaꞌ warana! Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwera pwaraavɨre aꞌmwengɨ ata lɨmwabɨzaraavɨjɨ aꞌmwera aꞌmwe yaasɨwaꞌ pɨnamarya yadɨvɨsaraavɨjɨ tɨvɨkɨta kayaaꞌnanya wɨjaayaꞌnei jɨdavadelyɨ Gotɨyai. \p \v 5 Nɨgwiangɨ wabarɨnna ya saburɨ mamɨdɨbɨna! Gɨlyɨvɨta sarɨmɨ lɨmwamanɨgasa, sa yɨ nayaa dara jawɨrila! “Sa yɨ nawɨꞌnyangɨra. Sa yɨnɨga wiꞌna neyadengɨra.” Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai mena dɨvanɨꞌ “Yɨ nɨmɨ gɨmakwaasɨdeinyɨ mɨꞌ. Arɨkewɨ. Yɨ nɨmɨ buleꞌna gɨzaavɨdeinyɨ mɨꞌ. Arɨkewɨ.” \v 6 Sarevɨ nemɨ nennya sɨmunyaꞌ dɨragɨnya yɨwadaa dara daana! \q1 Naangei nɨmɨnyɨ nyɨgaimwadelyɨ. \q1 Nɨmɨ lɨka miwɨna! \q1 Aꞌmwera berɨꞌ nyɨpɨꞌdeinyaka! \q1 Yɨnɨga wiꞌna gara nyɨpɨneinyaka! \m Sara yawɨꞌdaa dɨragɨnya neyɨvaimwadeinera. \p \v 7 Sarɨmɨre Kɨraazɨtɨyarɨna maremwaaidɨvɨsaraavɨna sɨmunya nayaa jawɨrila! Sɨnnawɨ sahwara sarɨmɨnyɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ Kɨraazɨtɨyarɨneꞌ yɨhɨzɨwaakeꞌ. Sahwaraavɨre kaanya yamaryabulyɨ balyabulyɨ sɨmunya nayaa jawɨrila! Yɨ sahwaraavɨre dɨragɨnna lɨmwagasabwina dɨmɨdɨnyɨla! \v 8 Jizaazai Kɨraazɨtɨyai yɨ sai kuna avaainanyalyɨ. Yɨ wonajɨ yɨ dahaaꞌ kɨgaasɨ yɨ yuyagaaꞌ yuyagaasɨ avaaina mwaaidelyɨ. Sahware sabwi avaainanyasɨ. \v 9 Sareꞌna sarɨmɨre sɨmunyangɨ yagaala dala nabinabinya nabulayɨhɨmwagiꞌnadɨꞌ! Yɨ sarɨmɨ Gotɨyare tusavɨ nyagalyaꞌmapɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨre sɨmunyaꞌ Gotɨyare yanga gaimwangevɨ dɨragɨnyaꞌ maarakeꞌ saꞌ yɨ nawɨꞌnyasɨ. Nemɨre sɨmunyaꞌ wapaayangɨre kɨwɨnya nabinabinya dɨragɨnyaꞌ maaradeꞌ mɨꞌ. Sasare dazabwi saburɨ kaanya yamaryadɨvɨsaraavɨ gaimwadevwi mɨꞌ. \v 10 Nemɨ Jizaazai kwaraanyaba mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsaꞌbɨsai kɨnɨnnakeine. Yɨ yɨraꞌdɨvɨta sarɨ Juyaraavɨre yɨraꞌdɨvɨsara Kwaakevakɨya Gotɨyare Angevɨ wɨdaayadɨvɨsara tɨka nyaꞌnera dɨragɨnya saꞌ maayarera. Sai balakeꞌna nawɨꞌnyabwi maaꞌmanɨgo. Sahwara ayabwi kuna yɨvanɨgasaꞌna aawa. \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyare Angevɨ Kuꞌdɨka Tewaanya Nebulyaꞌnanyavɨ Yɨraꞌde Naangei tawe bulɨmakaawoyaresɨ memeyaresɨ kayaaꞌnanya marasɨꞌnyaꞌneꞌ makwide tawe sawaare kɨlaaka mɨwɨta tɨka nadɨvɨꞌ mɨꞌ. Yɨ sajɨkaarɨ angeba mwasɨlaa makwalyuna kyeꞌ dɨkevɨ yuna nasɨꞌnaꞌ. \v 12 Nabaai mwasɨlaanyavɨne sarevɨ Jizaazai kwalyɨ “Nɨnnya tawevɨ aꞌmwera nawɨꞌnya tewaanya yɨmaꞌnɨpɨka!” daka angabanne kaadihɨta mwasɨlaanyavɨ daangeꞌ maarakelyɨ. \v 13 Sasarevɨdaaꞌnyɨ yɨ nemɨ kwainajɨ gamɨnyawɨnna angeba mwasɨlaabɨꞌ nayaa wawaana! Yɨ Juyaraavɨre ayabwina yadɨvɨsaraavɨrebwi yagalyaꞌmaꞌna yawaajɨ sahwaraavɨ wagɨlyaꞌ sai maarakabaaibɨꞌ gamɨnyɨna nemɨ wagɨla saꞌ nayaa maraana! Sahwarɨ kuna lɨmwagaꞌdaa sahwara yɨkamaangeraavɨna dɨragɨnna davaana! \v 14 Mwasɨlaanyavɨne sareꞌ darevɨnyɨ. Kwaaka dathavakɨ anga naanga pɨba yuyagaaꞌ mwaalyaꞌneba maayaine. Aawa. Anga naanga dɨvidaaꞌnyɨ yɨmaꞌnaabatheva Sɨgunyavɨya nawɨꞌnyaba nemɨ bɨramaraadeꞌnanyɨ. \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ Jizaazai negaimwadevɨ nemɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya nayaa yaana! Yɨ yuyagaaꞌ yɨlaaya dazaꞌ yɨraꞌdɨvɨsaꞌbɨꞌ sahwarɨ wɨjavaana! Yo, daresɨ. Nemɨre maangiꞌ sahwarɨ nayaa dara wɨjavaana! “Gotɨyai nawɨꞌnyalyɨ. Sahwarɨ Jizaazarɨna nemɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌmanɨgoine.” \v 16 Nawɨꞌnya tewaanyabwi aꞌmweraavɨ yaꞌnajɨ sarɨmɨre gɨlyɨvɨsa nayaa jaapaidɨvɨꞌ kuneraavɨ wɨjaayaꞌnajɨ sarɨmɨ sɨmunya navɨka myagalyaꞌmapɨna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨraꞌdɨvɨsabɨꞌ sasare saꞌna Gotɨyarɨ wigaimanɨꞌ. \v 17 Sarɨmɨre maremwaaidɨvɨsaraavɨre yagaala nayaa dɨvadaꞌgalamɨdɨnyɨla! Yɨ sahwaraavɨ dalaangevɨ dulaꞌnarila! Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyarɨna kumɨre wawɨnya yuyangɨ aaya kaavɨlyavɨna dɨvi yagaalyaꞌ dɨpɨꞌdera sarɨmɨre kuryaraavɨ maremwaala yɨhyadɨvɨkɨ. Sara kyapɨri yɨ nabaai sahwara “Nennya wawɨnyanna yɨlaaya yadaa sara yaana!” dadɨvɨꞌ lɨmwagapɨꞌdere. Yɨ saraavɨ sɨmunyaꞌ taanga mwinanna! Sahwara sɨmuyɨwaala myɨpɨna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨnyɨ maremwaalyaꞌna taanga winajaꞌ yɨ dazaꞌ sarɨmɨnyɨ yɨhɨgaimwagatheꞌ mɨꞌ. \p \v 18 Sarɨmɨ negaimwagatheꞌna Gotɨyarɨ nayaa duzɨla! Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ dara yɨbwakɨmanɨgo. Gotɨyare tɨnnyarɨ nemɨre sɨmunyai yɨdaꞌmaraangelyɨ. Yɨ yuyangɨ nemɨ nayaa tewaanya yamaryaana! \v 19 Sarɨmɨ Gotɨyarɨ wɨjaꞌna nyɨgaimwagatheꞌna yɨ nɨmɨ dara yɨhɨthɨhaaꞌbwaꞌmanɨge. “Sarɨmɨnyawɨnna yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ ayɨna bɨma!” dena yɨhɨthɨvanɨge. \p \v 20 Gotɨyai kwaamuꞌnanyaburɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Sahwai nemɨre Naangei Jizaazarɨ bainɨkeraayawɨdaaꞌnyɨ ayɨna yɨdɨkaavakelyɨ. Jizaazai gamɨre sipɨzipɨyainaavɨ Maremwaala Naangei yɨmaꞌnyaꞌnei gamɨre taweꞌ kabwalaraawaꞌ yagaala nelɨmwagarɨkebwi yuyagaaꞌneꞌ dɨragɨnna dakakeꞌnanyɨ. Yɨ sarevɨ Gotɨyai gamɨre aꞌmweinaavɨ tewaanyainaavɨ tɨviꞌnanyaina yɨmaꞌnyaꞌneinaavɨ yakelyɨ. \v 21 Sahwai gamɨre sɨmunya sabwi yɨnɨga wiꞌna dɨmɨdɨnyideꞌna yuya nawɨꞌnya tewaanya gazabwizabwi yɨhɨzaavana! Jizaazai Kɨraazɨtɨyai negaimwagathevɨ Gotɨyai gamɨ sarɨ wigaimanɨkebwi nemɨ yuyainaavɨre sɨmunyavɨ marimaꞌnaabathelyɨ. Jizaazai Kɨraazɨtɨyai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne byaanna dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakei mwaalana! Sahwarɨne yayaꞌ munyaba makɨlaana! Sahɨrɨsɨra! \p \v 22 Nyaꞌmweihi, nɨmɨ sarɨmɨnyɨ dɨragɨnna yɨhɨthɨhaaꞌbwaꞌmanɨge. Yagaala dazavɨ sarɨmɨre sɨmunyaꞌ dɨragɨnya yɨwagyaꞌne nɨmɨ dɨvanɨgevɨ sarɨmɨre kadɨkikɨ nayaa dakyɨla! Sareꞌ darevɨnyɨ. Pɨkarɨyɨkwia dazaꞌ nɨmɨ sarɨmɨnyɨna yɨdaꞌmweꞌ yɨ saꞌ tuꞌnanyasɨ. \v 23 Sarɨmɨ dara jawɨranganyɨla! Nemɨre neyaꞌmwe Timotirɨ kalavuzavɨ mena makwasɨwaaꞌ. Nabaai sai nɨmɨnyawɨnna yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ biꞌmavajaꞌ yɨ naarɨmɨ yuyainaai yakwoihɨlyɨ yɨ sarɨmɨnyɨ tɨnna yɨhwanganaawakadeinaalyɨ. \v 24 Nɨmɨnyɨna sarɨmɨre maremwaaidɨvɨta yuyaraavɨ “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! Gotɨyare tewaanya yuyaraavɨ “Nyaꞌmweihi!” duzɨla! Kwaaka Yɨtaali mwaalyara Naangerɨnera “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨvanɨgaꞌ. \p \v 25 Yanga gaimwangebwi sarɨmɨ yuyaihɨlyɨ yɨhyeꞌmwannamwaalana!