\id EPH - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h Epazaazɨ \toc1 Epazaazɨ Mwaalyaraavɨna Pɨkarɨyɨkwiaꞌ Polɨ Yavɨkaryakesɨ \toc2 Epazaazɨ \toc3 Ep \mt1 Epazaazɨ \mt2 Epazaazɨ Mwaalyaraavɨna Pɨkarɨyɨkwiaꞌ Polɨ Yavɨkaryakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \p \v 1 Polɨnyɨ yɨkwia daꞌ pɨkarya yavɨkarivanɨgeinyɨ. Gotɨyai gamɨre sɨmunyavɨ mena kanyɨdahɨlakaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai Nyɨdaasadeinyɨ yɨmaꞌne Apozelɨyainyɨ. Gotɨyare tewaanyaihɨrɨ Gotɨyai yɨhɨthahɨlakakeihi Anga Epazaazɨ mwaalyaihɨrɨna yavɨkarivanɨge. Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaꞌna Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsaihɨrɨna yavɨkarivanɨgeihɨlyɨ. \v 2 Gotɨyai Nenɨmaangelyɨ Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ sanɨdaai yanga tewaanna yɨhɨgaimwagika! Kɨrɨmɨre kwaamuꞌnanyabwi yɨhwarana! \s1 Kɨraazɨtɨyarɨna Gotɨyai nemɨre kuryaraavɨna tewaanya nejaavadeꞌnesɨ. \p \v 3 Kɨraazɨtɨyarɨna Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlanemwaaihakeꞌna Sɨgunyavɨya tewaanya naanga yuya nemɨre kuryaraavɨna yanga nejaavakengɨ. Sareꞌna Gotɨyarɨ nemɨre Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyare Ganɨmaangerɨ tewaanya yɨlaaya maryaana! \v 4 Sareꞌ kɨgaakuna Gotɨyai Kwaakevaꞌ mwakyaakegaaꞌ nemɨnyɨna yawɨꞌna “Sahwara nɨmɨrera yɨmaꞌnɨpɨka! Nyɨbwaalɨvɨ wɨlamwaaibɨꞌdeꞌna sahwara tewaanyara yɨmaꞌnɨpɨꞌdere. Nɨmɨnyaba yɨwetawakya maayara yɨmaꞌnɨpɨꞌdere.” Nemɨnyɨna sara yawɨꞌna yakabaaibɨꞌ miꞌna nedahɨlakyaaꞌ. \v 5 Sarei kale wiada tewaanya wɨvuꞌnada sɨnnawɨ nemɨnyɨna yawɨꞌna “Kɨraazɨtɨyai Jizaazai baladeꞌna nɨmɨnyɨ nyɨbwaalɨvaangera wɨmwaaihɨdeinyɨ!” Gotɨyai nayaa yawɨꞌna “Tewaanyabwi yɨma! Sara yɨdeinyɨ,” sara yawɨꞌna yadei sara nedahɨlakyaaꞌ. \v 6 Kɨraazɨtɨyarɨna yɨlaaya wɨvuꞌnaderɨna Gotɨyai yangeꞌna tewaanna negaimwagakelyɨ. Yɨ sasarei sare yanga gaimwanga byaannakevɨna sahwarɨ yɨlaaya naanga wiaana! \v 7 Kɨraazɨtɨyai sai balaka gannya tawevɨna wɨla nevwɨyɨnɨkeinaavɨ nemubakeꞌ, nemɨre yɨwetawakyanna marasɨꞌnɨkesɨ. Sareꞌna Gotɨyare yanga gaimwangebwine aaya kaavɨlyanna sara neyakengɨ. \v 8 Sai yanga yanga tewaanna naanga negaimwagakengɨ. Gotɨyai sɨmunya nawɨꞌnyavɨjɨ sɨduta tewaanyaburɨjɨ gamɨre yanga gaimwanga sabwi nejaavaꞌ. \v 9 Sarei gannya sɨmunyavɨ yawɨꞌna “Kɨraazɨtɨyarɨna tewaanna yɨma!” daka sɨnnawɨ sagaaꞌ lɨka yulyasaꞌ waꞌdɨꞌnyɨ dahaasagaaꞌ gamɨre yoimavajalɨkurakya saꞌ kuꞌmaayaba neyɨbwarɨdaakwaꞌ. \v 10 Pɨgasa yuyagasa miꞌna yaka nawɨꞌnyagaaꞌ dahɨlakyaakegaaꞌ sɨnnawɨ yawɨꞌna “Kɨraazɨtɨyai baladeꞌna yuyangɨ Sɨgunyavɨyajɨ Kwaakevakɨyajɨ sangɨ kyeꞌmwannemwaaihaꞌmujɨ Kɨraazɨtɨyai Mɨnyagɨnyai maremwaalana!” Sara yawɨꞌna yaakebwina dahaaꞌ yuyangɨna Kɨraazɨtɨyai Naangei mwaalɨꞌ. Sareꞌ neyɨbwarɨdaakwaꞌ. \p \v 11 Gotɨyai yawɨꞌna “Sara yɨdeinyɨ. Sɨmunya nayaa yawɨraꞌmujɨ yɨdeinyɨ.” Sara yawɨꞌna yakeꞌna yuya yadelyɨ. Sareꞌna Gotɨyai aayawɨdaaꞌnyɨ mena yawɨrakeꞌna sareꞌna nedahɨlakyaaꞌ “Sahwara nɨmɨre tewaanya maapɨka! Kɨraazɨtɨyarɨ kwɨlamwaaihaꞌmujɨ nɨmɨrera mwaaibɨka!” \v 12 Sareꞌna nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ wɨꞌnona dahaaꞌ sɨnnawɨnyaina Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa yemwaaihoine. Gotɨyai yuya sara tewaanna yaka byaannyavɨna Gotɨyarɨ yɨlaaya naanga wiaana! \p \v 13 Nabaai, sarɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihasaꞌna avaaina yɨhyaꞌ. Sarɨmɨ yagaala nebulyaꞌ kadɨka wɨꞌneꞌ. Saꞌ yagaala tewaanyaꞌ Gotɨyai yɨhɨvadaihasamaarakesɨ yagaala saꞌ. Sarɨmɨ kadɨka wɨꞌneva Kɨraazɨtɨyarɨ kalɨmwagareꞌ Kuryai Tewaanyarɨ yɨ gamɨre yavɨkwajɨkerɨ yɨhɨzaavaꞌ. Yɨhɨzaavakeꞌna “Gamɨreinera,” wɨdɨvanɨgaꞌ. Kurya sarɨna Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna wɨdakelyɨra. \v 14 Gotɨyai yawɨꞌna “Dahaaꞌ sɨnnawɨnyai Kuryai Tewaanyarɨ wɨjaaweꞌna nɨmɨrera dara yawɨpɨka! ‘O, Gotɨyai nedake Sɨgunyavɨ naanga tewaanya yuya nejaavadelyɨ.’ ” Gamɨreinaavɨ yuna neyaarojɨyagaaꞌna yuya daza nejaavadelyɨ. Sareꞌ gamɨre byaannyaꞌna yɨlaaya naanga wiaana! \s1 Polɨ Gotɨyarɨ wɨdakeꞌnesɨ. \p \v 15 Yuya sarevɨ nɨmɨ sainyɨ wɨꞌnyɨna “Anga Epazaazɨ mwaalyara Naanga Jizaazarɨ nayaa lɨmwamanɨgaꞌ. Gotɨyare tewaanya yuyaraavɨna tewaanya wɨvuꞌnaderera,” wɨꞌnyɨna yena \v 16 kwadɨka mwamujainyɨ sarɨmɨnyɨna Gotɨyarɨ yɨlaaya wiadɨ “Su! Su!” wɨdadɨnyainyɨ. Gotɨyarɨ wɨdadɨnyagaaꞌ sarɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨ wɨdadɨnyainyɨ. \v 17 Sarɨmɨnyɨna “Nemɨre Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyare Gotɨyai, Nenɨmaanga byaannakei sahwaraavɨre kuryaraavɨna sɨmunya nawɨꞌnyaꞌ wɨjaavana! Sahwaraavɨna gamɨ sahwarɨ yunebanna wɨjalangasakɨnana!” dena wɨdadɨnyainyɨ. \v 18 Sarɨmɨre sɨmunyangɨ gamɨre baakeꞌ kwakojɨ gamɨre nebulyaꞌ nayaa danganyideꞌnanyɨ. Yɨ dara jawɨranganyideꞌnanyɨ. Sahwai yɨhɨzɨvwaramaarakevɨna yemwaaidɨvɨsabule! Yemwaalya sabwi yawɨramaapɨkajɨ! Nabaai, Gotɨyare byaannyavɨne nawɨꞌnyannanya gamɨrenna gannyaihɨrɨna yɨhɨzaavadenge! \v 19 Nemɨ lɨmwangeꞌneinaavɨ gamɨre dɨragɨnya naangeꞌ neyɨvanɨkevɨna gannya dɨꞌnaka naangaangeꞌ yuya wavɨlaꞌdeꞌ wɨjɨwaainana! Dɨragɨnya saꞌ naangeꞌ \v 20 Kɨraazɨtɨyarɨna yakeꞌ avaalyasɨ. Dɨragɨnya sasɨ Kɨraazɨtɨyarɨ bainɨkeraayawɨ yɨdɨkaavaka Sɨgunyavɨ dɨragɨnyaba gamɨre aangasɨmagɨ walamwaaihaꞌ. \v 21 Saba munya keꞌbeva Kɨraazɨtɨyai Naangei maremwaalɨꞌ. Kɨraazɨtɨyare dɨragɨnyaꞌ maremwaaidɨvɨta yuyarajɨ gaꞌmaanɨya yuyarajɨ dɨragɨnya yuyarajɨ naanga yuyarajɨ saraavɨre dɨragɨnyangɨ wavɨlaꞌdesɨ. Nabaai, yaya makinɨkeraavɨ kekyɨrɨꞌ munyaba maremwaalɨkelyɨ. Dahaasara, Kwaakevakɨya yaya naangejɨyara gaveraavɨna mɨꞌ. Aawa. Sɨgunyavɨ mwalaadehaasa yaya naangejɨyaraaavɨ Naangei maremwaalɨkelyɨ. \v 22 Dahaasara, Kɨraazɨtɨyai maremwaaideva Gotɨyai yuyaraavɨ wɨmwaaihada Kɨraazɨtɨyare sɨvɨlyɨraarɨ amwi yuyara mwaaihaꞌ maalɨkera. Nabaai, Gotɨyai Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyainaavɨna nemɨre Naangerɨ wɨmwaaihɨwaꞌ yuyanna. Sai nemɨre Mɨnyagɨnyarɨ wɨmwaaihɨwaꞌ. \v 23 Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyaꞌ yɨ saꞌ gamɨre kɨlaakejɨkɨ. Sareꞌ nemɨnyɨ Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨyainaavɨ nemwaaihɨwakesɨ. Kɨraazɨtɨyai sara nedada gannya dɨragɨnyaꞌ nejaavada gannya sɨmunyaꞌna yɨvanɨgoinera. Kɨraazɨtɨyai Sɨgunyavɨ, Kwaakevakɨ yuyangɨ yuneba wɨlamwaaiderɨ gamɨreina yuna wɨlamwaaihoinera. \c 2 \s1 Kɨraazɨtɨyarɨna baryaina mwaaihoꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨgaaꞌ Gotɨyarɨna sarɨnnya kuryara balesaihɨlyɨ. Gotɨyarɨ wanganakɨna yeva kayaaꞌnanyanna, yɨwetawakyanna balesaihɨlyɨ. \v 2 Saregaaꞌ Kwaakevakɨyabwi kayaaꞌnanyaburɨ kaanya yamaryadɨvɨꞌ yɨmakeraavɨjɨ kulakengɨjɨ maremwaaidei yɨhusavɨ mwaaide sarebwi lɨmwadɨvɨꞌ mwaalesaihɨlyɨ. Aꞌmwera Gotɨyarɨ galyekɨvaimanɨgasaraavɨ maremwaalɨꞌ kurya kayaaꞌnanya sai. \v 3 Sara galazekɨvalesaraayaba nemɨ yuyaina kayaaꞌna mwaalo. Nemɨre kɨlaakevɨne dɨka neyɨdada nemɨre kɨlaakejɨka “Sara tewaanyaꞌ nyɨwaka,” nemɨre yawɨta “Sara yɨdeinyɨ,” yawɨꞌdaa yagoinera. Sareina sara yagoꞌna Gotɨyarɨ aꞌmwera kayaaꞌna mwaaidɨvɨta yuyaraavɨna sɨnna tɨka wɨdaꞌdaasɨ tadevaaibɨꞌ kayaaꞌna yoinaavɨ kaneramadɨkeinera. \p \v 4 Kɨrɨꞌ Gotɨyai kale gaimwanga naangaangevɨ aaya kaavɨlyai gamɨre tewaanya wɨvuꞌnya naangebwi nemɨnyɨna tewaanya wɨvuꞌnakeburɨna Kɨraazɨtɨyarɨjɨ gaala nemwaaihaꞌ. \v 5 Nemɨ Gotɨyarɨna yɨwetawakadaawojɨyavɨna Gotɨyarɨna nemɨre kuryara kuna baidɨvɨꞌ kɨrɨꞌ “Kɨraazɨtɨyarɨ yɨdɨkaaverɨ wɨlamwaaihɨma!” dakeꞌna Gotɨyai neyɨdɨkavamwaaihaꞌ. Gotɨyai sarɨmɨnyɨ yangeꞌna tewaanna yɨhɨgaimwadevɨna yɨhɨvadaihasamaarakeihɨlyɨ. Yɨ yuyainaavɨ gaala nemwaaihaꞌ. \v 6 Gotɨyai neyɨdɨkavamwaaihaka nabaai, Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihoinaavɨjɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨjɨ Sɨgunyavɨ maranemwaaihɨwakeꞌna maremwaaimanɨgoinera. \v 7 Gotɨyai “Dɨvi sagaaꞌ yuyagaaꞌ gazagaasagaaꞌ yɨmaꞌnadehaaꞌ nɨmɨre yanga wɨgaimwangeburɨne aaya kaavɨlya naangaange yuyaraavɨ wɨjɨwaainɨma!” daka maranemwaaihaꞌ. Sahwai yanga gaimwangebwina Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨna bwiwanna neyakebulyɨ. \v 8 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai sarɨmɨnyɨ yangeꞌna tewaanna yɨhɨgaimwadevɨna Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨvɨsaꞌna yɨhɨvadaihasamaarakeihɨlyɨ. Sarɨmɨ wawɨnya yɨna yadɨvɨsaꞌna yɨhɨvadaihasamaarakeihi mɨꞌ. Aawa. Sahware sɨhumalesɨra. \v 9 Sareꞌ Gotɨyai yawɨꞌna “Aꞌmwe pwai kwai dara nadathɨka! ‘Wawɨnya dɨragɨnna kye Gotɨyai nyɨvadaihasamaarakeinyɨ. Tewaanyainyɨ,’ yawɨꞌna yaka sahwai yangeꞌna nevadaihasamaarakesɨ. \v 10 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyai mwaaihoinaavɨ mudɨkeinaavɨ newakaꞌ. “Sahwara miꞌna wakengɨ sana sana yamaripɨka!” daka Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlanemwaaihaka tewaanya yaadeinaavɨ mudɨkeinaavɨ nemwaaihaꞌ. \s1 Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihoꞌna avaalyainaavɨnesɨ. \p \v 11 Sarevɨna yɨhɨthɨma! Sarɨmɨ Juyaraavɨdaaꞌnyaihi mɨꞌ. Aawa. Ajɨmya yuyangɨyaihɨlyɨ. Juyara kunnya asajɨ kɨlaakejɨkaavɨ daꞌnyɨna yadɨvɨsara sarɨmɨnyɨna dɨna “Sahwara kunnya kɨlaakejɨkaavɨ madaꞌnyadɨvɨsarera. Maaverera.” Kɨgaaꞌ mwaalesaihɨrɨna ayɨna jawɨrila! \v 12 Sagaaꞌ Kɨraazɨtɨyai maayaihɨlyɨ. Gotɨyai aꞌmweraavɨ dahɨlakyaaka Yɨzɨrelɨya yɨta savaakɨ menyaba mwaalesaihɨlyɨ. Gotɨyai gamɨreraavɨne yune naanga nebulyaꞌna wɨjavurɨne wɨlɨmwagarakejɨyaihi mɨka. Angavaayaihɨlyɨ. Kwaaka davakɨ Gotɨyamaayaihi mwaaleꞌ. Nabaai yemwaalyabwi maayaihɨlyɨ. “Gotɨyaryaba mwalaadeinera,” majaihɨlyɨ. \v 13 Kɨrɨꞌ dahaasagaaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaihi Gotɨyaryawɨnna yɨhɨmakabɨwakeihɨlyɨ. Kɨraazɨtɨyai balaka gamɨre taweꞌ bwalaravakeꞌna menya keimwɨ mwaalesaihi Gotɨyaryaba aya kɨbanna yɨmaꞌnaabɨwaasaihɨlyɨ. \v 14 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨraazɨtɨyai sahwai naryaꞌ wakɨnɨkelyɨ. Nabaai, Juyainajɨ Menyaihɨlyɨ avaalyainaavɨ kanemwaaihaꞌ nemɨre munya yɨrɨla nedɨwagakelyɨ. Sɨnnawɨ Juyara keiba mwaalesaꞌ Menyara aagaiba mwaalesaꞌ tɨnnyaba yɨkamaangebwi kaanya tinɨkeꞌ warakesɨ. Sareꞌna sɨnna tɨka wɨdavakerera. Kɨraazɨtɨyai sahwai gamɨre kɨlaakejɨꞌ yɨsavɨ balakeꞌna kaanya tinɨkeꞌ woꞌdalasɨꞌnakelyɨ. \v 15 Juyainaavɨre Kɨwɨnyaꞌ, kɨwɨnya dɨnɨkejɨ kɨmaaka dɨnɨkejɨ yaasɨwaꞌnanyabwi wakaka kaanya tinɨkebwi woꞌdalasɨꞌnakelyɨ. “Nɨmɨ naryaꞌ wakaꞌmujɨ yɨta pɨvakaai warɨkeraavɨ yɨta gavevakɨyara nɨmɨnyɨ wɨlamwaaihɨma!” daka woꞌdalasɨꞌnakelyɨ. Avaalyaina mwaaiho. \v 16 “Nɨmɨnyɨ kaanya tinɨkeꞌ, yɨkamaangebwi tamakaꞌmujɨ, yɨ, nɨmɨre yɨta yovihɨrarannɨkevɨna yuyavakaalyɨ Gotɨyalyɨ yɨrakuramwaaihɨma! Yɨ nɨmɨre kɨlaakejɨsɨyara avaalyara yɨmaꞌnɨpɨka!” daka woꞌdalasɨꞌnakelyɨ. \v 17 Sareꞌ Kɨraazɨtɨyai baka yuyaraavɨ yagaala tewaanyaꞌ naryaꞌneꞌ wɨdakesɨ. Menyaba Maaveihi Gotɨyarɨ myawɨryaihɨrɨ yɨhɨthakeꞌ aya kɨba Juyaina Gotɨyarɨ yawɨꞌdaanyainaavɨ nedakesɨ naryaꞌ. \v 18 Sareꞌ Kɨraazɨtɨyai neyakeꞌna Kuryarɨ Juyainaavɨnajɨ Maaveihɨrɨnajɨ nejaavaꞌ. Sareꞌna Nenɨmaangeryawɨnna wawaajɨ dɨnaadeꞌnanyɨ. \p \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ Juya mamwaalyɨgasaihi Gotɨyarɨna kuna Maavera angavaayara mɨꞌ. Waꞌmwaꞌdɨvɨsaihi kuna mamwaalyɨgaꞌ. Kuna gabinyaihi mɨꞌ. Aawa. Gotɨyare angeba mwaalyaihi Gotɨyare tewaanyarajɨ mwaaihasaihɨlyɨ. Gotɨyarenɨdakihɨlyɨra. \v 20 Nabaai sarɨmɨ Gotɨyare angeꞌbɨsaihɨlyɨ. Nedaasadeinajɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsarajɨ mɨnye laannɨkeinaavɨ sarɨmɨ Gotɨyare angesɨ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai sahwai munyaba mɨjamaangeꞌ pwɨyɨnɨkelyɨ Naangei. \v 21 Sahwai anga yuyaꞌ pwɨyɨnɨka nemɨ yuyainaavɨ nelɨmwagaꞌdelyɨ. Naangere anga tewaanyaꞌna mannɨkeinaavɨ nemwaaihadelyɨ. Sara neyada yuyagaaꞌ tewaanyaina yɨmaꞌnadaanyainera. \v 22 Sahwarɨ wɨlamwaaihasaihɨlyɨ nemɨjɨ pwarajɨ sainaavɨ mannɨka angevɨ Kuryai wɨlanemwaalɨꞌ Gotɨyare angevɨ. \c 3 \s1 Polɨ Maaveraavɨna wawɨnya yakeꞌnesɨ. \p \v 1 Yuya saꞌna Gotɨyarɨ wɨdɨvanɨge. Sainyɨ Polɨnyɨ ajɨmya yuyangɨyaihɨrɨ wɨdɨna “Kɨwɨnya maayaihɨrɨ Gotɨyai yɨhɨmaaranneihɨlyɨ,” wɨdɨna yɨhyeꞌna sɨnna tɨka wɨdavakera kalavuzangevɨ nyɨmwaaiheꞌ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazare kalavuzainyɨ. \v 2 Kadɨka miꞌna wɨꞌnɨpɨjaꞌ “Gotɨyai Polɨmɨ wɨdɨna ‘Maaveraavɨneꞌ nɨmɨre yanga gaimwangeburɨne wawɨnyaꞌ ja!’ wɨdɨna yakei daaka!” \v 3 Gotɨyai kɨgaaꞌ yawɨꞌna “Maaverajɨ nɨmɨrera yɨmaꞌnɨpɨꞌderera,” yawɨꞌna yakeꞌ lɨka yulyaꞌdɨꞌnyɨ Gotɨyai nyɨbwarɨdaakwaꞌ. Yoimavajalɨkurakya sabwi pɨkarya maalɨꞌna miꞌna yavɨkariwa. \v 4 Sarɨmɨ yagaala saꞌ tɨnna wanganapɨjɨ dara danganyideꞌ “O, Kɨraazɨtɨyai aꞌmweraavɨna yakeꞌ yoimavajalɨkurakyaꞌneꞌ Polɨ miꞌna yawɨꞌmanɨkei daaka!” \v 5 Dahaaꞌ lɨka yulyaryaꞌneꞌ gamɨre Wɨdaasade gɨrɨꞌmaayaraavɨjɨ gamɨnyɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsaraavɨjɨ Kuryai wɨjalangasakakabaaibɨꞌ kɨgaaꞌ mɨjɨyɨmaꞌnɨgavya pɨnɨngɨ aꞌmweraavɨ sara myɨbwarɨdaakwiaꞌ. \v 6 Yoimavajalɨkurakyaꞌ dara dɨnɨkesɨ. Ajɨmya yuyangɨyara yagaala tewaanyaꞌ wɨꞌnadɨvɨꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ lɨmwadɨvɨꞌ sahwarɨ wɨlawɨmwaaihadeꞌna sahwarajɨ Juyarajɨ Gotɨyare tewaanya yuyanna yeꞌmwannamaapɨꞌdere. Nabaai kɨlaaka gavejɨkɨyara yeꞌmwannamwaaibɨꞌde. Nabaai Gotɨyare yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌ yeꞌmwannajapalamaapɨꞌdere. Sara dɨnɨkesɨ. \p \v 7 Yagaala tewaanya saꞌ wɨdadɨnyainyɨ. Gotɨyai yangeꞌna tewaanna nyɨgaimwada yangeꞌ nyɨjaavada gamɨre wɨdaayadɨnyainyɨ nyɨmwaaihaꞌ. Sai dɨragɨnna yaka wawɨnya saꞌ kanyɨjaavaꞌ yagaala tewaanyaꞌ dɨragɨnna wɨdadɨnyainyɨ. Nɨmɨ yawɨꞌmanɨge. \v 8 Nɨmɨ maalɨkeinyɨ. Kɨraazɨtɨyare tewaanya pwara naangerera. Maalɨkeinyɨ kɨrɨꞌ Gotɨyai yangeꞌna tewaanna nyɨgaimwada nyɨdaꞌ “Kɨraazɨtɨyare tewaanaanga naangenna ajɨmya yuyangɨyaraavɨ duthatheꞌna gɨthaasɨwa. \v 9 Nɨmɨ tewaanyabwi sɨnnawɨdaaꞌnyɨ nɨmɨnyɨ lɨka yulyakyenyaꞌ dahaaꞌ yoimavajalɨkurakyabwi yuyara wangabɨꞌdeꞌna gɨthaasɨwa.” Gotɨyai yuyangɨ wakyaakei sara yakelyɨ. \v 10 Lɨka yulyaryaakeꞌ dahaaꞌ kuꞌmaayaba warɨꞌ. Gotɨyai “Kɨraazɨtɨyarɨ wɨꞌnyaꞌnera kusɨlaanyara miꞌna maaresabwina Sɨgunyavɨya naangerajɨ dɨragɨnyarajɨ dara wangabɨka! ‘Gazarazaraavɨ Gotɨyai tewaanna yadelyɨ. Sɨmunnakei yawɨta tewaanaanga yawɨꞌdela!’ ” daka gannya yanga gaimwangebwi nyɨjaavaꞌ. \v 11 Nabaai, Gotɨyai kwaaka mwakyaakegaaꞌ miꞌna yawɨryaakeꞌna sara yakeꞌnanyɨ. Gotɨyai sara kyawɨryaaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nemɨre Naangei sara yakeꞌnanyɨ. \v 12 Sarevɨ lɨmwadaa gamɨnyɨ wɨlamwaaihoꞌna nemɨ lɨka myadaa Gotɨyai mwaalɨkewɨ gazagaasagaaꞌ wɨdadaanyaꞌnanyɨ. \v 13 Sareꞌna dɨragɨnna yɨhɨthɨma! Maaveihɨrɨ yɨhɨgaimwamanɨgeꞌna pwara kayaaꞌna nyɨvanɨgaꞌ. Sareꞌna yawɨta kwalaalya myawɨpɨna! “Kɨraazɨtɨyarebwi yagalyaꞌmavaana!” myawɨpɨna! Sarɨmɨ tewaanna dɨmwaalyideꞌna daanga nyɨvɨmanɨkeꞌ yɨ saꞌ sarɨmɨre byaannyasɨ. \s1 Kɨraazɨtɨyai nemɨnyɨna kale wiadeꞌnesɨ. \p \v 14 Gotɨyai tewaanna yaka sareꞌna kwadaai gɨlena Nenɨmaangerɨ wɨdɨvanɨge. \v 15 Sai Nenɨmaangei mwaalɨkeꞌna Sɨgunyavɨya yuya kuvɨnɨmaangerajɨ Kwaakevakɨya yuya kuvɨnɨmaangerajɨ saraavɨne aaya kaavɨlyabwi woꞌnɨkesɨ. \v 16 Sarɨmɨnyɨna “Sarei gamɨre dɨragɨnya yuyangɨ gamɨre byaannyaburɨne aaya kaavɨlyanna sarɨmɨre kurya kusawɨnyara dɨragɨnna yɨvaimwannemwaaibɨka! Sarɨmɨre munyɨkaavɨ gamɨre Kuryai dɨragɨnya saꞌ yɨhɨzaavojɨ sarɨmɨre kuryaraavɨ dɨragɨnyaraavɨ yɨhɨmwaaihana!” dena wɨdɨvanɨge. \v 17 Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa lɨmwadɨvɨsavɨna sarɨmɨre sɨmunyangɨ Kɨraazɨtɨyai kuna wɨlayɨhɨmwaalana! Yɨsare pwipula kwaakevɨ dɨragɨnna waayɨkabaaibɨꞌ, nabaai, angeꞌ dɨragɨnna wɨdaakunɨkabaaibɨꞌ kale nayaa yɨhyada dɨragɨnna jawɨramwaalyɨla! \v 18 Sara yapɨjɨ Gotɨyare tewaanya yuyarajɨ Gotɨyare dɨragɨnyaꞌ maaꞌdɨvɨꞌ dara jawɨramaarila! “Ai, nemɨnyɨna Kɨraazɨtɨyarɨ tewaanya wɨvuꞌnade naangeꞌ daaka!” Yuya bwakulaawɨka bwakulaawɨka aagangɨ wavɨlavɨkesɨra. Naangaangesɨ kale saꞌ. Sareꞌna sarɨmɨnyɨna “Gotɨyai gannya dɨragɨnyaꞌ wɨjaavana!” dena sahwarɨ wɨdɨvanɨge. \v 19 Kale yada yuyaꞌ yɨnahu myawɨri yɨpɨneꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ kale yadeꞌ jawɨramaarila! “Gotɨyare yuya gamɨ sarɨ yuneba warɨkenna nemɨre munyɨkaavɨ, sɨmunyangɨ yuneba wɨlanewarana!” dapɨjɨ sara jawɨramaarila! \p \v 20 Gotɨyare dɨragɨnyaꞌ nemɨre munyɨkaavɨ yadeꞌna nemɨ Gotɨyarɨ widanganaaja yuyangɨjɨ yawɨraaja yuyangɨjɨ wavɨlavade naanga naanga yadelyɨ Gotɨyai. \v 21 Sarerɨ “Byaannakeigɨ!” wɨdaana! Gotɨyai kudaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai yuyaraavɨna balakeꞌna Gotɨyarɨ “Byaannakeigɨ!” wɨdaana! Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwangeꞌnera kusɨlaanya yuyara “Byaannakeigɨ!” wɨdɨpɨka! Dɨvi yuyagaaꞌ gazagaasagaaꞌ waragothehaaꞌ yuyaina sara wɨdaana! Naanga sahɨrɨsɨra. \c 4 \s1 Kɨraazɨtɨyareina Kɨraazɨtɨyare kɨlaaka gavejɨꞌna avaalyaina mwaaihoꞌnesɨ. \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ Naangerɨ wɨdaayadɨnyaꞌna kalavuzangevɨ nyɨmwaaihesainyɨ yɨhithaanganɨma! Gotɨyai kagɨthahɨlakaꞌ jɨvwaramaata sareburɨ kaanya nayaa jamarya! \v 2 Gɨnnya yayaꞌ mamakɨlyadɨ kave yawɨkɨnyaigɨ kave yadɨ pwara kayaaꞌna gyadaapɨjɨ sɨnna tɨka yarai madayɨ gyada tewaanna dɨmwaala! Pwaraavɨna kale gyada kumɨre yagaala wɨꞌnadɨ nayaa duhaimwana kaleꞌna! \v 3 Gotɨyai naryaꞌ wakɨnɨkeꞌna kwaamuꞌnanyaburɨ Kɨraazɨtɨyarerajɨ jeꞌmwannamwaala! Kuryai yuyaihɨrɨ yɨhyeꞌmwannamwaaihakeꞌna kɨlaaka gavejɨkɨyaihi dɨragɨnna kuna dɨmwaalyɨla! \v 4 Kɨraazɨtɨyareina gamɨre kɨlaakejɨꞌ gave pɨjɨꞌna mwaaiho. Gotɨyare Kurya gave pwai nemɨjɨyai mwaalɨꞌ. Nabaai, Gotɨyai yɨhɨthahɨlakakeꞌna yɨhɨzɨvwaramaarakabaaibɨꞌ nawɨꞌnyaba tewaanyaihi dɨmwaalyideꞌ yemwaaimanɨgata gavebwi warɨꞌ. \v 5 Naanga gave pwai mwaalɨꞌ. Naangerɨ lɨmwadaanya gavebwi warɨꞌ. Bavɨtaazɨyabwi gavebwi warɨꞌ. \v 6 Gotɨyai aꞌmwe yuyainaavɨ Nenɨmaanga gave pwai mwaalɨꞌ Kɨraazɨtɨyareinaavɨna. Sai yuyainaavɨ munyaba mwaalɨkelyɨ. Sai yuyainaavɨ dɨragɨnyainaavɨ nemwaaihada gamɨre wawɨnya yɨvanɨgo sahwarɨnera. Sai yuyainaavɨre munyangɨ wɨlanemwaalɨkelyɨ. \p \v 7 Gannya wawɨnyaꞌna Kɨraazɨtɨyai yawɨꞌna “Aꞌmwerɨna sara wɨjaavɨma! Pwarɨna dara wɨjaavɨma!” yawɨꞌna yada gazainyɨnazainyɨa yanga gaimwangeburɨne nejaawaꞌ. \v 8 Sarevɨ Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkesɨ. \q1 Keꞌmwewɨnna yɨlaawɨna yaka \q1 Wɨla pwɨyɨnɨkeraavɨ makɨlaawaꞌ. \q1 Aꞌmweraavɨna sɨhumale yanga wɨjaavaꞌ. \m \v 9 Sara dɨnɨkeꞌ yagaala “Yɨlaawɨna yaka,” be yagaalyavaka? Dara dɨnɨꞌ “Sɨnnawɨ walaabaꞌ. Kwaaka kewewɨnɨna walaabaꞌ,” sara dɨnɨkesɨ. \v 10 Sai walaabakei avaalyai yɨlaawaꞌ. Sai sɨgunyangɨna yɨlaawaka keꞌmwewɨnna Sɨgunyavɨna yɨlaawaka “Yuya yuyangɨ wɨlamwaalɨma!” daka yɨlaawaꞌ. \v 11 Sahwai Kɨraazɨtɨyai “Aꞌmweraavɨna sɨhumale yanga wɨjaavakelyɨ.” Sareꞌna gannya dɨragɨnyaꞌ wɨjaavada pwaraavɨ “Nɨmɨre yɨhɨthaasadɨnyaihi,” dahɨlakɨna. Pwaraavɨ “Gotɨyare wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsaihi,” dahɨlakɨna. Pwaraavɨ “Yagaala tewaanyaꞌ mudɨkeraavɨ wɨdadɨvɨsaihi,” dahɨlakɨna. Pwaraavɨ “Sipɨzipɨya nɨmɨreraavɨ maremwaaina, wɨjɨwaakadɨvɨsaihi,” dahɨlakɨna yakerera. \v 12 Kɨraazɨtɨyarera tewaanyara naanga yune nebulyaꞌnanyara yɨmaꞌnɨpɨꞌdeꞌna sara dahɨlakɨna. Wɨdaayabwina gaimwannɨpɨꞌdeꞌna sara dahɨlakɨna. Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨyaina gamɨreina dɨragɨnyaina sɨmunnakeina yɨmaꞌnaadeꞌna sara dahɨlakɨna yaꞌ. (Anga nayaa mannɨkabaaibɨsaine.) \v 13 Nemɨnyɨneꞌna dahɨlakɨna yakera kunnya wawɨnya nayaa yadɨvɨꞌ kɨlaaka gavejɨkɨyaina yuyaina Gotɨyare Gawaalɨvɨ avaaina lɨmwagaraatheine. Gotɨyare Gawaalɨvɨ avaaizɨmunya yawɨraadeꞌnanyɨ. Nemɨ aꞌmwe naanga yune nebulyaꞌnanyaibɨsaina Kɨraazɨtɨyarɨna mwalaadeine gamɨ kwaibɨꞌ. Kɨraazɨtɨyai tewaanyai sɨmunnakei sahwai mwaalɨkabaaibɨꞌ aꞌmweina avaalyaina yɨnahu mwalaadehaaꞌnanyɨ. \v 14 Sareinaavɨna “Kaimɨraayara kuna namwaaibɨthɨka!” daka negaimwadɨvɨsaraavɨ nejaavaꞌ. Kwaasɨyara kwaasɨ yagaala pɨnɨ yɨhusaꞌ pina pina doꞌmwadevaaibɨꞌ nedadaapɨjɨ kaimɨraayaina namwalaadɨka! Kwaasɨyara kayaaꞌnanyabwi yawɨꞌdɨvɨsara wabwiwayagaala dadɨvɨꞌ kwaasɨya gevwi gevwi wɨjɨwaakadɨvɨsare. \v 15 Kaimɨraayaina kuna mamwalaanna! Aawa. Kale neyadaawojɨ nebulyaꞌ wɨdadaa tewaanna mwalaadeine! Kɨraazɨtɨyarɨ yuna wɨlamwalaajaina yuya tewaanyabwina gɨryaadeine. Nabaai, Kɨraazɨtɨyai sahwai nemɨre Mɨnyagɨnyalyɨ. \v 16 Sai nemaremwaalɨkei nayaa nedada sara yaadeꞌnanyɨ. Kɨraazɨtɨyare kɨlaakeꞌ yakabaaibɨꞌ sara yaadeꞌnanyɨ. Sɨvɨla, ata, kɨhɨta, kadɨka saza mɨwɨꞌnɨka, dahaala yuya yeꞌmwannɨka, yuya sa tewaanna yɨnɨkejɨkɨra. Kɨlaaka yuyajɨꞌ nayaa yɨna yada gɨrinɨkabaaibɨꞌ nemɨ gamɨre dɨragɨnyaꞌ maꞌdaa Kɨraazɨtɨyare pwaraavɨ wɨgaimwadaa “Dɨragɨnyara tewaanyara mwaaibɨka!” dadaa nayaa wɨjɨwakadaa Kɨraazɨtɨyare yuyaina kale neyada tewaanna mwalaadeꞌnanyɨ. \s1 Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaiho mudɨkebwinesɨ. \p \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ Naangerɨ wɨlamwaaiheinyɨ Naangei dare nyɨdakeꞌna dɨragɨnna dara yɨhɨzalɨkurakɨma! Nayaa kadɨka dɨnyuꞌnyɨla! Ajɨmya yuyangɨyaraavɨrebwina mwaaidɨvɨtabaaibɨꞌ kuna mamwaaibɨna! Sahwaraavɨre yawɨta waryaanya warɨꞌ. \v 18 Kumɨre yawɨramaata jɨhɨnyaꞌbɨꞌ warɨꞌ. Kumɨre sɨmunya miꞌna sɨlaange wɨlarɨkevɨna kumɨnyɨ sɨduꞌmaayabwi wɨlarɨkevɨna Gotɨyai gaalyabwi wɨmwaaihadevurɨ menyaba mwaaihasare. \v 19 Kumɨrebwina myawɨri “Kayaaꞌna yɨvanɨgeinyɨ. Sabwi myɨwɨneinyɨ.” Naangegaaꞌ sara myawɨryadɨvɨsara wagɨla muvwaꞌnyadera ata lɨmwangebwi dɨragɨnna yɨna. Gɨrɨkitaꞌnanyabwina mɨjɨkeꞌbɨꞌ wiadere. \p \v 20 Kɨraazɨtɨyarera sabwi myɨhɨzɨwaakesaihɨlyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ maꞌmwaasaihi gevwi yɨpɨneihɨlyɨ. \v 21 Sahwarɨna kadɨka miꞌna wɨꞌneꞌ. Sahwarɨ wɨlamwaaihasaihɨrɨ yɨhɨzɨwaakeꞌ. Jizaazarɨ nebulyaꞌ wɨwarɨkabaaibɨꞌ yɨhɨzɨwaakesaihɨlyɨ. \v 22 Sareihi, ayabulyɨyaihi kɨgaaꞌ sarɨnnya sɨmunya yawɨꞌdɨvɨꞌ kayaaꞌna mwaalesabwi marasɨꞌnɨpɨneihɨlyɨ. Sɨmunya sa kayaaꞌnanyanna kwaasɨ yawɨꞌna “Wabahɨlaakeꞌnesɨ. Tewaanyasɨ. Yɨlaayaꞌnesɨ,” kwaasɨ yawɨꞌna yada kayaaka yɨhyɨgaidaasɨ sɨmunya sa marasɨꞌnɨpɨneihɨlyɨ. \v 23 Sarɨmɨre sɨmunyajɨ yawɨsajɨ kuryajɨ mudɨke yuna yɨhwakanneihɨlyɨ. \v 24 Gotɨyai mudɨkeihɨrɨ yɨhɨmwaaihaka gamɨbɨsaihi sɨmunya nawɨꞌnyaꞌ yawɨpɨneihɨlyɨ. Sɨmunya sara yawɨꞌdɨvɨꞌ nebwina mwaaidɨvɨsavɨ nayaa yɨdaꞌmaraangebwi yɨna, gɨrɨꞌmaayabwi tewaanna yɨna yɨpɨneihɨlyɨ Kɨraazɨtɨyareihi. \p \v 25 Sarevɨ kwaasɨ yagaala wɨjaꞌnebwi dasɨꞌnana! Wasɨꞌnaꞌgɨzɨ gazaigɨzaigɨ nebulyaꞌ jaꞌmwerɨ duthana! Yuyaina Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨyaina mwaaihoꞌna nebulyaꞌ duthana! \v 26 Pwai kayaaꞌna kyojɨ gɨmɨre sɨnna tɨka kagɨthavojɨ kɨrɨꞌ sɨmunya nayaa maremwaalaꞌgɨzɨ saigɨ kayaaꞌna myɨnna! Naangegaaꞌ sɨnna tɨka magɨthavanna! Sɨnna tɨka kuna kagɨthavojɨ nyɨlyai gaai waidaawojɨyagaaꞌ sareꞌ kayaaꞌnanyasɨ. Sɨnna tɨka sabwi yarai dɨmarasɨꞌnana! \v 27 Naangegaaꞌ sɨnna tɨka kagɨthavojɨ Saataanɨ gɨmɨre sɨmunyavɨ yawɨta kayaaꞌnanya nakadɨka! Sabwi myɨnnera! \p \v 28 Kukei maarakei kuna mamaaranna! Aawa. Sai wawɨnya nayaa yana! “Wawɨnya tewaanyaꞌ asɨraalyɨ yaꞌmujɨ nɨgwɨmaayaraavɨ wɨjaapalyɨma!” dozɨ nayaa yana! \p \v 29 Gɨnnya maangevɨ yagaala kayaaꞌnanya mudɨnna! “Pwara yagaala nawɨꞌnyaꞌ nyuꞌnapɨjɨ yanga gaimwangebwi maapɨka!” daꞌgɨzɨ yagaala sa duthana! Sara kudaꞌgɨzɨ yagaala saꞌ wɨgainɨkeraavɨ, kadɨka wɨꞌnyaꞌneraavɨ dɨragɨnna wivaimwagatheꞌnanyɨ. \v 30 Pwaraavɨ kayaaꞌnanya kudaꞌgɨzɨ Gotɨyare Tewaanyai Kuryarɨ taanga nuyadɨka! Gotɨyai dɨna “Nɨnnya Kuryarɨ kujaavaꞌmujɨ nɨmɨrera yɨmaꞌnɨpɨka!” dɨna yaka gɨthahɨlakaꞌ. Kuryarɨ wɨlamwaaihɨnyaꞌna dɨragɨnna yawɨꞌna “Sagaaꞌ yuna neyaarojɨyagaaꞌna gamɨre yavɨkwajɨkeꞌ nejaavaꞌ.” Yawɨꞌna yɨvanɨgɨnyaigɨ nayaa dɨmwaala! \p \v 31 Jɨkurya myɨnna! “Pwara kayaaꞌnanyarera,” myawɨꞌdɨnna! Sɨnna tɨka yaasɨwaꞌna magɨthavanna! Maanga, maiyagaala mudɨnna! Bɨrala mudɨnna! Yuya sabwi dɨmarasɨꞌnana! Nabaai kayaaꞌnanyabwi myɨnna! \v 32 Aawa. Jaꞌmwerɨ bwiwanna yɨna ja! Sarɨna kale gyana! Kɨraazɨtɨyai balakeꞌna Gotɨyai gɨmɨre kayaaꞌnanyabwi marasɨꞌnɨkabaaibɨꞌ pware kayaaꞌnanya gazaigɨzaigɨ mɨnya mamaaꞌdɨnna! \c 5 \s1 Baakeburɨ tewaanya mwaaihoꞌnesɨ. \p \v 1 Gotɨyare kaimɨraayaigɨnyɨ yɨlaaya gɨvuꞌnadeigɨ mwaaihɨnyabaaibɨꞌ gamɨre mwaalyabwi ja! Gotɨyarɨ dɨmɨdɨna! \v 2 Kɨraazɨtɨyarɨ nemɨnyɨneba kale wiakei nemɨnyɨna balakabaaibɨꞌ kale gyada dɨmwaaideigɨnyɨra. Juyaraavɨre Ne sɨnnawɨnyara sipɨzipɨyarɨ yanga wɨjaayaꞌneꞌ dɨka nasɨꞌnadaasɨ Gotɨyai wabatɨrɨnyaꞌ winada yɨlaaya yakabaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyai tewaanyabwina yuna balakeꞌna yɨlaaya yakelyɨ. \p \v 3 Gotɨyare tewaanyaihi mwaaihatabaaibɨꞌ ata lɨmwangebulyɨ gɨrɨkitaꞌnanya yuyabulyɨ wabarɨnnyabulyɨ sare sabwina yɨleyagaala madɨbɨna! Sarebwina pwara nyawɨpɨdɨka! “O, kayaaꞌna jɨvanɨgaꞌ.” \v 4 Yagaala kayaaꞌnanyajɨ yɨmaka widɨvɨsaraavɨre yɨmakyagaalyajɨ kayaaꞌnanyabwina yɨpaaꞌnyɨ yagaalyajɨ madɨpɨna! Gotɨyareihi wɨjaꞌne sabwi madɨpɨneihɨlyɨ. Aawa. Gotɨyarɨ yɨlaayaꞌna “Su! Su!” wɨdɨpɨneihɨlyɨ. \v 5 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Dɨragɨnna dara yawɨꞌmanɨgasasɨ. Aꞌmwera ata lɨmwangebwi yadɨvɨsarajɨ gɨrɨkitaꞌnanyabwi yadɨvɨsarajɨ pwaraavɨrengɨ wabarɨnnya yadɨvɨsarajɨ saraavɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ Gotɨyalyɨ mamaremwaalyɨ yɨkadera. Kɨrɨmɨre yovɨrawakɨwaalya mamaari yɨpɨꞌderera. Pwaraavɨrengɨ wabarɨnnyabwi sabwi aꞌmwaꞌmwe, nyɨlyai, yɨta naangera, sɨlaanga sazangɨna yɨlaaya yadɨvɨsabulyɨ. Sare avaalyabwi wabarɨnnyabwina pwaraavɨrengɨ yawɨꞌdɨvɨsare. Gotɨyarɨ yɨlaaya myadɨvɨsare. \p \v 6 Aane pwai kwai yaasɨwaꞌnanyanna wɨdɨna “Sara yaꞌgɨzɨ tewaanna dɨmwaaideigɨnyɨ,” kwaasɨ sara nagɨthathɨka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kayaaꞌnanya dazanna yadɨvɨꞌ Gotɨyarɨ galyekɨvaidɨvɨsaraavɨna Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌda wɨramadelyɨ. \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ sara yadɨvɨsarajɨ myɨnnera! Saraayawɨdaasɨ jahalyaꞌmakwodeigɨnyɨ. \v 8 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Kɨgaaꞌ sahwaigɨ jɨhɨnyasɨyaigɨ kayaaꞌna mwaalagɨnya kɨrɨꞌ dahaaꞌ Naangere baakesɨyaigɨ tewaanna mwaaihɨ. Sareigɨ baakesɨyara yɨgatabaaibɨꞌ kuna nayaa dɨmwaala! \v 9 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gamɨre baakebwina mwaaidɨ tewaanya yuyajɨ nayaa yɨdaꞌmaraanga yuyajɨ nebula yuyajɨ sangɨneigɨnyɨ gɨmwaaihatheigɨnyɨ. \v 10 Naangei Baakei sabwi yɨlaaya wigaidevwi yawɨramaaꞌna ja! “Sai ‘Tewaanyabulyɨ,’ nyɨdathevwi yɨma!” sara yawɨraꞌgɨzɨ sara ja! \v 11 Jɨhɨnyasɨya, yaasɨwaꞌnanya yadɨvɨsa sara myeꞌmwannayɨnna! Aawa. Baakebwi nayaa yaꞌgɨzɨ kumɨre kayaaꞌnanyabwi jɨvwarɨdaakwia! \v 12 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Jɨhɨnyavɨ kayaaꞌnanya lɨka yulyaꞌdɨvɨꞌ yadɨvɨsanna waginaka yagaala madɨpɨnengɨ. \v 13 Baakevɨ yuya kyɨbwarɨdaakwaꞌgɨzɨ yuyara dara wangabɨꞌdeꞌ “O, aaya kaavɨlyaꞌ sasareꞌ daaka!” Sareꞌ dareꞌnesɨ. Baakeꞌ puꞌdaawojɨ aꞌmwera sabwi yagalyaꞌmavapɨjɨ yɨrɨkebwi yɨpɨnerera. \v 14 Sarevɨ dɨnɨkeꞌ \q1 “Se wakɨnyaigɨ dɨthɨkaaka! \q1 Bainɨkeraayawɨ ayɨna dɨthɨkaaka! \q1 Kɨraazɨtɨyare baakeꞌ gɨvuradesɨ. \q1 Dɨkaavaꞌgɨzɨyaigɨnyɨna sɨmunya gɨzaavadelyɨ.” \p \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ gɨnnya mwaalyabwi nayaa jawɨka! Sɨmumaayaigɨ mamwaaidɨnna! Aawa. Sɨmunnakeigɨ dɨmwaala! \v 16 Yɨrɨka kayaaꞌnanyagasa warɨkeꞌna “Dahaaꞌ tewaanna yɨjɨhyɨwana?” daꞌgɨzɨ nayaa sara ja! Yɨrɨka sa yaasɨwaꞌna nabothɨka! \v 17 Sarevɨ sɨduꞌmaayaigɨ mamwaaidɨnna! Aawa. Naangei gɨmɨnyɨna “Sai sareꞌ yana!” kyawɨrojɨ sareꞌ ja! \p \v 18 Aalya waainɨya biyaayaꞌbɨta naanga manɨnna! Sareꞌ yɨmaka nuyɨdɨka! Sarebwi yaꞌgɨzɨ kayaaka jɨhainadeꞌnanyɨ. Saza manɨnna! Aawa. Kuryai gɨmɨre sɨmunyavɨ yuneba wɨlagɨmwaalana! (Sai sɨmunyaꞌ nayaa yuna gɨmaremwaalana!) \v 19 Sareigɨ jaꞌmwerɨ Gotɨyare yagaaidaata, Gotɨyarɨna yɨledaata daata wɨjaꞌnejɨ duthana! Gɨnnya sɨmunyavɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya naanga yadɨ Naangerɨ daata, yɨledaata duthana! \v 20 Yuyagaaꞌ yuyanna Gotɨyarɨ Nenɨmaangerɨ “Su! Su!” duthana! Nemɨre Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna yawɨraꞌgɨzɨ sara duthana! \s1 Kɨyorɨnesɨ. \p \v 21 Yuna wɨlagɨmwaalanneigɨ Kɨraazɨtɨyarɨna yawɨꞌna “Naangelyɨ. Kave yawɨrɨma!” yawɨꞌna yɨvanɨgɨnyaꞌna jaꞌmweraavɨ kwaakewɨ dulaꞌnaka! “Dara yawɨꞌmwa. Nɨmɨ maalɨkeinyɨ. Nyaꞌmweraavɨ kadɨka wɨꞌnɨma!” Sara dɨnneigɨnyɨ. \p \v 22 Balaangeꞌgɨ, nemɨ Naangerɨ mɨdɨnna yɨvanɨgovaaibɨꞌ gɨnnya kwalaangerɨ kwaakewɨ dulaꞌnaka! \v 23 Kɨraazɨtɨyai gamɨre kusɨlaanyainaavɨ nemaremwaaide Mɨnyagɨnyai mwaalɨkabaaibɨꞌ kwalaangei gannya balaangevɨ wɨmaremwaaide Mɨnyagɨnyai mwaalɨꞌ. Kɨraazɨtɨyai sahwai kusɨlaanyainaavɨ nevadaihasamaarakelyɨ. Gamɨre kɨlaakejɨkɨyainera nemɨ. \v 24 Sareꞌna kusɨlaanyaina Kɨraazɨtɨyarɨ kwaakeba walamwaaina yɨvanɨgovaaibɨꞌ balaangeꞌgɨ yuyangɨ gɨnnya kwalaangerɨ kwaakewɨ wɨlaꞌnaꞌna jɨtheꞌgɨnyɨ. \p \v 25 Kwalaangeigɨ, Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyainaavɨneba kale wiada gannya taweꞌ nemubyaꞌnei wɨjaayaꞌnei balakabaaibɨꞌ gɨnnya balaangevɨna kale gyana! \v 26 “Kumɨre kɨlaakengɨ aalya wiadɨnyabaaibɨꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ kumɨre sɨmunyangɨjɨ munyɨkaavɨjɨ kyavadaꞌgalojɨ Gotɨyarɨna tewaanyaraavɨ wɨmwaaihɨma!” daka Kɨraazɨtɨyai balaꞌ. \v 27 “Aayagaaꞌ nɨmɨnyaba kusɨlaanyaraavɨ wɨmwaaihɨma! Sagaaꞌ byaannakeraavɨ wɨmwaaihɨma! Kumɨre sɨmunyangɨ munyɨkaavɨ gɨrɨkitaꞌnanya, nawɨꞌnya myaꞌne saza mwari yana! Aawa. Gotɨyarera tewaanyara, gɨrɨkitaꞌnanya maayara mwaaibɨka!” daka balakeꞌnanyɨ. \v 28 Sareꞌna gɨnnya kɨlaakejɨkɨna kale gyada nayaa maremwaaidɨnyabaaibɨꞌ gɨnnya balaangevɨna kale gyana! Aꞌmwei gannya balaangevɨna kale wiadei, yɨthaa, aꞌmwei gamɨ sarɨna kale wiadelyɨ. Aꞌmwei balaangevɨna yawɨꞌna “Aꞌmwe saꞌ nɨnnya kɨlaakejɨkɨra.” \v 29-30 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Aꞌmwera kunnya kɨlaakejɨkaavɨna sɨnna tɨka mudayaderera. Aawa. Wapaaya nayaa wɨjaavadɨvɨꞌ yuyagaaꞌ kave maremwaaidɨvɨsajɨkera. Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨyaina mwaaihoꞌna kusɨlaanyainaavɨ kave nemaremwaalɨkelyɨ avaalyabaaibɨꞌ. \v 31 Sareꞌna dara dɨnɨkeꞌ “Sarevɨ aꞌmwei gamɨre ganɨmaangelyɨ ganaangesɨ sayorɨ yagalyaꞌmavojɨ gannya balaangesɨ yeꞌmwannemwaaladelyɨ. Sara kyojɨ sawaai kɨlaaka pɨjɨꞌnanyayoi yɨmaꞌnyɨkadeyolyɨ.” \v 32 Sara gave dɨnɨkeꞌ nebulyaꞌ naangeꞌ nemɨnyɨna dɨnɨkesɨ yoimavajalɨkurakya saꞌ. Sareꞌ dara yawɨꞌmanɨgeꞌ “Yo, Kɨraazɨtɨyalyɨ kusɨlaanyainajɨ sara dɨnɨkeꞌ daaka!” \v 33 Sara dɨnɨkeꞌ kɨrɨꞌ gɨmɨnyɨna dɨnɨkesɨ. Kwalaanga gazaigɨzaigɨnyɨna kale gyadevaaibɨꞌ gɨnnya balaangevɨna kale gyana! Balaanga gazaꞌgɨzaꞌgɨ gɨnnya kwalaangerɨna yawɨꞌna “Sai nɨmɨnyɨna aꞌmwe naangelyɨ,” yawɨꞌna jɨtheꞌgɨnyɨ. \c 6 \s1 Kɨnɨdakaavɨnesɨ. \p \v 1 Kaimɨraaya kwaigɨ, Naangerɨ wɨlamwaaihɨnyaꞌna gɨmaamaangelyɨ gwaangesɨ sayorɨ dɨmɨdɨna! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sabwi yɨjaꞌ yɨdaꞌnanyasɨ. \v 2 Dɨnɨkeꞌ “Gɨnnya gɨmaamaangelyɨ gwaangesɨ sayore yaya dɨmakɨla!” Kɨwɨnya saꞌ, kɨwɨnya naangeꞌ, yagaala yune naanga nebulyaꞌna wɨjaꞌneꞌ kɨnɨnnakeꞌ sɨnnawɨnyaꞌ dɨnɨkesɨra. \v 3 Yagaala yune naanga nebula saꞌ dara dɨnɨꞌ “Sareꞌna gɨmɨnyɨna ‘Yuyangɨna tewaanna wimaꞌnana! Kwaaka davakɨ saamɨnyagaaꞌ mwaalana!’ daka gɨthɨwaꞌ.” \p \v 4 Kuvɨnɨmaangeigɨ, gɨmɨre kaimɨraayaraavɨ yaasɨwaꞌna karamaꞌgɨzɨ yaasɨwaꞌna sɨnna tɨka nudavadɨka! Aawa, kayaaꞌna kyapɨjɨ Naangerebwi nayaa yawɨraꞌgɨzɨ nayaanna dɨrama! Nayaanna duthana! Naangerebwina duzɨwaakya! \s1 Yaasɨwaꞌwawɨnyarajɨ maremwaaidɨvɨsarajɨ saraavɨnesɨ. \p \v 5 Wɨdaayadɨnyaigɨ, gɨmɨnyɨ kɨlaakejɨkɨnei gɨmaremwaaidei sara kagɨthozɨ Gotɨyarɨna lɨka yadɨ nayaa sara dɨmɨdɨna! Gɨmɨre sɨmunyaꞌ gave pɨrɨꞌna nayaa yawɨꞌdɨ nayaa sara dɨmɨdɨna! Kɨraazɨtɨyarɨ duthaayɨdevaaibɨꞌ nayaa sara ja! \v 6 Gavegaaꞌ maremwaaidei tɨnna gwangadaawojɨ “Wawɨnya tewaanyaꞌna yɨlaaya nyɨmaryana!” daꞌgɨzɨ gavegaaꞌ nayaa yɨjɨwaala nyɨdɨka! Aawa. Yuyagaaꞌ nayaa ja! Kɨraazɨtɨyare wɨdaayadɨnyaigɨ mwaaihɨnyaꞌna Gotɨyare sɨmunyaꞌ gɨnnya kuryai nayaa yana! Sareꞌ maremwaaiderɨna nayaa ja! \v 7 Sareigɨ wɨdaayadɨnyaigɨ sɨmunyavɨ “Nɨmɨ tewaanna yɨma!” yawɨꞌdɨ yɨlaayaꞌna nayaa ja! Aꞌmwe gaveraavɨ duthaayɨdeigɨ mɨka! Aawa. Naangerɨjɨ duthaayɨdevaaibɨꞌ nayaa ja! \v 8 Dara jawɨꞌdesɨ. Wawɨnya tewaanyaꞌna Naangei gazai gazarɨna tewaanya ayɨna wɨjaavadelyɨ. Nɨgwɨwawɨnyarɨnajɨ yaasɨwaꞌwawɨnyarɨnajɨ wawɨnyaꞌ avaaina wɨjaavadelyɨ. \p \v 9 Maremwaaidɨnyaigɨ, avaalyabaaibɨꞌ gɨnnya gɨthaayaderɨ nayaa ja! Maiyagaala kuna madɨnna! Nayaa dara yawɨꞌmwaa. Sɨgunyavɨ Nemaremwaaide gavelyɨ. Gɨmɨjɨ gɨthaayadɨvɨsarajɨ saihɨrɨ avaaina yɨhɨmaremwaalɨkelyɨ. Sai aꞌmwerɨ sɨnnyasɨ yayasɨ yawɨsasɨ yawɨꞌda myɨkelyɨ. Aawa. Yuyaraavɨna avaaina yɨkelyɨ. Sara yawɨꞌmwaa. Sareꞌna nayaa ja! \s1 Nemɨre kuryara mala bwaꞌnyaꞌneꞌbɨꞌ yovɨrawakyaꞌnesɨ. \p \v 10 Yagaala pɨnɨ yɨhɨthɨma! Naangerɨ kuna dɨragɨnna wɨlamwaaidaꞌgɨzɨ gannya dɨragɨnyaꞌ gɨzaavada dɨragɨnnakeigɨ gɨmwaaihana! \v 11 Kotɨya Maryadei yawɨꞌna “Sai kayaaꞌnanya kuna yana!” yawɨꞌna yojɨ kwaasɨya gyathehaaꞌ dɨragɨnyaigɨ dɨmwaaideꞌna mwasaabya, pɨnɨ Gotɨyai gɨzaavade yuyajɨyaigɨ dɨragɨnna ja! \v 12 Aꞌmwera kɨlaaꞌnakera tawanakerajɨ mala mabwaꞌnyɨvanɨgo. Aawa. Kurya kayaaꞌnanyara maremwaaidɨvɨsarajɨ dɨragɨnyarajɨ jɨhɨnya dahaaꞌ yɨmakera Kwaakevaꞌ kayaaꞌnanyavaꞌ maremwaaidɨvɨsarajɨ saraavɨ sɨgunyavɨ kurya kayaaꞌnanyara mwaaidɨvɨsarajɨ sarajɨ mala bwaꞌnɨvanɨgo. \v 13 Sarevɨ Gotɨyai saabya sasɨ gɨzaavade yuyajɨyaigɨ malyaꞌna maarɨna ja! “Kayaaꞌnanyagaaꞌ malyagaaꞌ yɨmaꞌnadehaaꞌ yɨkamaangei kanyɨramojɨ dɨragɨnna daavɨma! Mala bwaraꞌmujɨ aayagaaꞌ dɨragɨnna dathɨwagɨma!” daꞌgɨzɨ maarɨna ja! \p \v 14 Sarevɨdaaꞌnyɨ malyaꞌna yovɨrawakaꞌgɨzɨ Romɨyai aawɨlasaibɨsaigɨ gaidaaꞌna ja! Munnaanyaꞌ Nebulyaꞌ dɨvadathɨvainana! Yɨdaꞌmaraangebwi kɨhɨsavɨ yuna dɨragɨnyaꞌna dɨvaazɨꞌmaꞌnana! \v 15 Gotɨyare naryaꞌna yagaala tewaanyaꞌ yarai wɨdadaanyaꞌ sɨvɨlyɨraarɨ dɨvaazɨꞌmaꞌnana! \v 16 Nabaai, Naangerɨ lɨmwadaanyabwi yuna saabya dɨragɨnyaꞌ dɨmaryɨvɨla! Yɨkamaangei mwasaagala dɨka nadaawojɨya padaawojɨ gɨmɨre saabyaꞌ gɨmarulyakedaavadesɨ. \v 17 Naangei nevadaihasamaarakebwi mɨnyagɨnyavɨ dɨmwaaihɨꞌnana! Gotɨyare yagaalyaꞌ Kuryai nejaavakeꞌ kwaariꞌmasɨramɨnyaꞌ gurɨmaanga yuneba woinɨkeꞌ dɨlɨmwana! \v 18 Yuya sanna Gotɨyarɨ wɨja ja! Kuryai gɨhaimwadaawojɨ yuyagaaꞌ Gotɨyarɨ dɨragɨnna duthana! Jɨthaangana! Dameigɨ nayaa tɨnna wangadɨ yuyagaaꞌ Naangerɨ yuyanna dɨragɨnna duthana! Yuyagaaꞌ Gotɨyare tewaanyaraavɨna dɨragɨnna jɨthaangana! \v 19 Nabaai nɨmɨnyɨna Gotɨyarɨ duthana! “Gotɨyaigɨ, ‘Polɨmɨna yagaalyaꞌ kujaavaꞌmujɨ nayaa dɨragɨnna wɨdana! Sahwai lɨka mi yada yagaala tewaanyaꞌ yoimavajalɨkurakyaꞌ nayaa dɨragɨnna wɨjɨwaakana!’ daꞌgɨzɨ yanga duzaama!” Sara duthana nɨmɨnyɨna! \v 20 Yagaala tewaanyaꞌna Kingɨyai Kɨraazɨtɨyai nyɨdaasadere wawɨnyaꞌ yɨvanɨgeinyɨ. Kɨgaaꞌ Kɨraazɨtɨyarɨna wɨdaheꞌna wɨla nyɨvwɨyeta kɨrɨꞌ Kingɨyare wawɨnyaꞌ yɨvanɨgeinyɨ. “Lɨka nyɨwɨdɨka! Nɨmɨre dɨwɨjaꞌ dɨragɨnna wɨdɨma!” dadɨ gɨthɨvanɨge. Sareinyɨna Gotɨyarɨ duthana! \s1 Yagaala aayaꞌnesɨ. \p \v 21 Tɨkikaazai neyaꞌmwei sahwarɨna nevuꞌnadei tewaanyai Naangere wawɨnyaꞌ dɨragɨnna wɨdaayadelyɨ. Sarei nɨmɨnyɨna yuya yɨhɨthathelyɨ. “Sahwara nɨmɨnyɨnejɨ nɨmɨ yɨvanɨgejɨ yawɨpɨka!” dena sarɨmɨnyawɨnna wɨdasɨwaabe. \v 22 “Sarɨmɨ nemɨnyɨnenna jawɨrila! Sara yawɨrapɨjɨ sarɨmɨre sɨmunya dɨragɨnya jɨvaimwannyɨla!” dena wɨdasɨwaabelyɨ. \p \v 23 Gotɨyai Nenɨmaangelyɨ Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ sanɨdaai neyaꞌmweihɨrɨ kɨrɨnnya kwaamuꞌnanyabwi yɨhɨmwaaihika! Kale yɨhyadevwi Naangerɨ lɨmwangebulyɨ dɨragɨnna yɨhɨzaayɨka! \v 24 Nemɨre Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna sarɨnnya tewaanya yɨhɨvuꞌnada, nabaai kuna dɨragɨnna sara yɨhyada, yɨ saihɨrɨ yanga tewaanna yɨhɨgaimwagika! \pmr \sig Polɨ \sig*