\id 2TI - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h 2 Timoti \toc1 Timotirɨna Polɨ Pɨkarɨyɨkwia Ayawɨdaasɨ Yɨdavakesɨ \toc2 2 Timoti \toc3 2 Tm \mt1 2 Timoti \mt2 Timotirɨna Polɨ Pɨkarɨyɨkwia Ayawɨdaasɨ Yɨdavakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \m \v 1 Timoti, \p Polɨnyɨ pɨkarya daꞌ yɨdaꞌmanɨgeinyɨ. Gotɨyai gannya sɨmunyavɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazare Nyɨdaasadeinyɨ yɨmaꞌnyaꞌneinyɨna yawɨraka nyɨdahɨlakakeinyɨ. Nabaai Gotɨyai yune naanga nebulyaꞌna wɨdakeꞌna aꞌmwera Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaibɨzaꞌ yune gaalyabwi wɨjaayaꞌnei Apozelɨyainyɨ nyɨdahɨlakakeinyɨ. \v 2 Yɨ sareinyɨ Timotigɨnyɨ gɨmɨnyɨna nyɨvuꞌnadeigɨ nɨmɨre kaimɨraayaigɨnyɨ githawasɨwaabeigɨnyɨ. Gotɨyai Nenɨmaangelyɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nemɨre Naangelyɨ yanga gaimwangeꞌna gika! Kaleꞌna gaimwangeꞌna gika! Kwaamuꞌnanyabwi tewaanya gwakika! \s1 “Su! Su!” wɨdaka yagaala tewaanyavɨna sɨmunyavɨ yɨvaimwagakeꞌnesɨ. \p \v 3 Gɨmɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ nayaa nebulyaꞌna lɨmwagaꞌdɨnyavɨna nɨmɨ Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdadɨnyainyɨ. Sahwarɨ nɨmɨre Ne sɨnnawɨnyara yɨlaaya yamaryaatabaaibɨꞌ nɨmɨ kwainyɨ yɨlaaya yamaryadɨnyainyɨ. Nɨmɨre sɨmunyai padaihɨrakyarɨ yɨbwakɨmanɨge. Nɨmɨ Gotɨyarɨna yɨvanɨge dazabwi nebwina yɨdaꞌmaraangebwi midaaka! Nabaai nɨmɨre Naangerɨ yɨdaangadɨnyagaaꞌ sawɨsavɨjɨ yɨrɨkegaasɨ yuyagaaꞌ gɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨ Gotɨyarɨ “Su!” wɨdadɨnyainyɨ. \v 4 Nɨmɨ gɨmɨnyɨ yagalyaꞌmavegaaꞌ gɨmɨre tɨnnyarɨ kɨdalaalyai gwalaabakeꞌna yawɨꞌdɨnyavɨna “Nɨmɨ yɨlaaya yune nebwina yɨma!” dadɨ gɨmɨnyɨ tɨnna wanganyaꞌna tewaanya nyɨvuꞌnadeinyɨ. \v 5 Nɨmɨ ayɨna gyawɨꞌmanɨge. Gɨmɨre dɨragɨnna lɨmwagasaꞌ nebwina lɨmwagaꞌdɨnyɨ. Dɨragɨnna lɨmwagata sasare sabwi aayagaaꞌ gɨmɨre Ne jakaanga Loyɨzɨyavɨ gɨmɨre gwaanga Yunɨzɨyaꞌ kɨrɨvɨjɨ warakabaaibɨsasɨ. Nabaai nɨmɨ nebwina yawɨꞌmanɨge. Dɨragɨnna lɨmwagata dazabwi gɨmɨ kwaigɨnyɨ gwarɨkesɨ. \p \v 6 Sareꞌna nɨmɨ “Gɨmɨre sɨmunyaꞌ dɨhaaꞌbwarɨma!” dadɨ yɨvanɨge. Yɨ Gotɨyare yanga dazaꞌ sɨhumaleꞌ gwarɨkeꞌna jawɨꞌdeꞌnanyɨ. Kɨgaaꞌ nɨmɨ gɨmɨre mɨnyagɨnyavɨ asɨraai kilagwake Gotɨyarɨ yanga dazaꞌ maaragɨnyaigɨnyɨ. Dahaaꞌ gɨmɨ aꞌmwei dɨkeꞌ pwaꞌnyɨ yaꞌdaaꞌnyɨ naanga yɨdamakidevaaibɨꞌ Gotɨyare wawɨnya yaꞌneigɨ gɨnnya yanga dazaꞌ naanga gɨryaꞌneꞌ yawɨradɨkaaꞌna ja! \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai gamɨre Kurya Tewaanyarɨ yanga nejaavakelyɨ. Kurya sai nemɨnyɨ lɨka yaꞌneinaavɨ nemwaaihadei mɨꞌ. Aawa. Sai dɨragɨnya mwaalyaꞌneinaavɨ, nevuꞌnyaꞌneinaavɨ, sɨmunya nayaa padaꞌgalayawɨꞌdaa maremwaainyaꞌneinaavɨ nemwaaihadelyɨ. \p \v 8 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre Naangerɨna jalɨkurakyaꞌna gɨmɨ wagɨla magɨvwaꞌnannera! Nabaai nɨmɨnyɨnajɨ sahwarɨna kalavuzangevɨ nyɨrakesainyɨna wagɨla magɨvwaꞌnannera! Aawa. Gɨmɨ Gotɨyare dɨragɨnyaꞌ maaraꞌgɨzɨyaꞌna yagaala tewaanyaꞌ wɨgaimwagyaꞌneigɨ nɨmɨjɨ taanga dɨnyeꞌmwannamaaka! \v 9 Gotɨyai sai mena nevadaihasamaarakei nemɨ tewaanyaina yɨmaꞌnyaꞌneinaavɨ jaka mena nejɨvwaramaarakelyɨ. Yɨ nemɨ tewaanya yagongɨna myawɨryada jaka sara nejɨvwaramaarakenna mɨꞌ. Aawa. Yune gamɨre yawɨsavɨdaaꞌnyɨ nemɨnyɨ yanga gaimwangeꞌna neyada nemɨnyɨ jaka sara nejɨvwaramaarakelyɨ. Sɨnnawɨ kɨgaakuna, Gotɨyai Kwaakevaꞌ mwakyaakegaaꞌ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨna yanga gaimwanga dazaꞌ nemɨnyɨna nejaayaꞌneinaavɨ nedahɨlakyaakelyɨ. \v 10 Dazagaaꞌ dahɨlakakeꞌ kɨrɨꞌ dathahaasagaaꞌ nemɨre nevadaihasamaaꞌdei Kɨraazɨtɨyai Jizaazai walaabakevɨ yanga dazaꞌ kuꞌmaayaba mena yɨmaꞌnɨwaabɨꞌ. Yɨ sarevɨna pɨrɨꞌ daresɨ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai balyaꞌne dɨragɨnyaꞌ wavɨlaꞌnɨkelyɨ. Yɨ pɨrɨꞌ daresɨ. Yagaala tewaanyavɨ gaalyabwi kayaaka minyɨ yaꞌneꞌ marimaꞌnaabakelyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai sara yoimavakesɨ. \v 11 Yagaala tewaanya dazavɨne wawɨnyavɨ nɨmɨ wɨjɨwakamaryaꞌneinyɨ mwaaidɨ Apozelɨyainyɨ wɨjɨwɨryainyɨ nyɨdaasaꞌneinyɨ nyakakeinyɨ. \v 12 Sareꞌna nabaai taanginya dazaꞌ aꞌmwera nyɨjaavadɨvɨsainyɨ. Kɨrɨꞌ nɨmɨ dazavɨna wagɨla nyɨvwaꞌnadeinyɨ mɨꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨnya dazarɨna mena yawɨꞌdɨnyainyɨ. Nabaai yagaala tewaanya nɨmɨre asɨrɨ nyakaka dazavɨ sai dame yɨnɨga wiꞌna daavannei midaaka! Yɨ nebwina sara yawɨꞌdɨnyainyɨ. Yɨ nabaai dazaꞌ yuyagaaꞌ nayaa warɨbainada yune Yɨrɨka naanga yɨmaꞌnaabathe sagaaꞌna. Warɨbainadesɨ. \p \v 13 Timoti, yagaala tewaanya maamɨdaryaꞌ nɨmɨre maangikɨ kadɨka nyuꞌnagɨnya yɨ sa aꞌmweraavɨ avaaina wɨjɨwaakyaꞌne kuna dɨlɨmwagaka! Yɨ gɨmɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ nayaa dɨragɨnna lɨmwadɨ Gotɨyarɨnajɨ aꞌmweraavɨnajɨ gɨvuꞌnada nabaai sasare sabwi yagaala sangɨ dɨragɨnna dɨlɨmwagaka! \v 14 Gotɨyai yagaala dazaꞌ gɨmɨre asɨrɨ gwakakeꞌ dameigɨ nayaa dɨthaaka! Nabaai Kurya Tewaanyai nemɨnyɨ wɨlanemwaalɨkei wawɨnya dazavɨna yɨnɨga wiꞌna gɨhaimwagathelyɨ. \p \v 15 Dareꞌ mena yawɨꞌmanɨgɨ. Aꞌmwe lɨmwadɨvɨta yuya Pɨrovijɨ Ezɨya mwaalyara sahwarajɨya Pɨzelaazalyɨ Emozenɨzalyɨ saraai kwaraalyɨ kalavuzainyɨna mena nyagalyaꞌmavesainyɨ. \v 16 Kɨrɨꞌ pɨgasa Wonezɨporaazai nɨmɨre kuryarɨ nyɨvaimwadelyɨ. Nabaai sai nɨmɨre kalavuzangevɨ mwaaidɨnya saꞌna wagɨla wɨvwaꞌnadei mɨꞌ. Yɨ sareꞌna Naangei Wonezɨporaazarɨjɨ gamɨre angevɨyaraavɨjɨ kaleꞌna gaimwanga wiana! Aꞌmwe sahwai nɨmɨnyɨna wagɨla wɨvwaꞌnadei mɨꞌ. \v 17 Aawa. Sai Anga Romɨ davanna biꞌmaꞌna yaka bɨramaasaꞌna yagɨyagɨ bɨꞌda dɨvidaaꞌnyɨna nyɨbɨramaarakelyɨ. \v 18 Yɨrɨka naangegaaꞌna sahwai Naangerɨ kaleꞌna gaimwangeꞌ bɨramaarana! Nabaai Anga Epazaazɨ sahwai kwalaalyanna nyɨdaayada nyɨgaimwagake dazaꞌ gɨmɨ saigɨ nayaa mena yawɨꞌmanɨgɨnyarɨnera. \c 2 \p \v 1 Sarevɨdaaꞌnyɨ, nɨmɨre kaimɨraayaigɨ, gɨmɨ saigɨnyɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai yanga gaimwanga gyakevɨ Gotɨyai dɨragɨnya givaimwagatheigɨnyɨ. Dɨragɨnya saꞌ dɨmaaka! \v 2 Nabaai yagaala gɨmɨ kadɨka wɨꞌnadɨnya sa aꞌmwe jalɨkurakyaꞌne kwalaalyaraayaba nɨmɨ wɨjɨwakadaari yɨ daza aꞌmwe pwara nayaa maremwaaibɨꞌderaavɨ nayaa jawɨrawɨjaama! Yɨ sahwara dɨragɨnna lɨmwagaꞌdɨvɨsara dɨvi aꞌmwe pwaraavɨjɨ nayaa wɨjɨwɨripɨnerera. \p \v 3 Kɨraazɨtɨyai Jizaazare aawɨlata tewaanyaigɨ kwaamuꞌ mwaalaꞌgɨzɨ taanginya nemɨ aawɨlata pwainaavɨ maꞌdaanyabaaibɨꞌ wawɨnya yɨja dazavɨna taanginya dɨnyeꞌmwannamaaka! \v 4 Sareꞌ daresɨ. Aawɨlata aane pwai kwai wawɨnya dala nabinabinya pɨnɨjɨ lɨmwagathei mɨꞌ. Sai “Aawɨlasaraavɨ maremwaalyarɨ nɨmɨnyɨ nyɨdahɨlakakerɨ nɨmɨre wawɨnya yɨwɨjanna tewaanya wigalɨma!” dozɨ yune aawɨlasaraavɨre tewaanya sabwina lɨmwagaradelyɨ. \v 5 Nabaai keꞌbaꞌnanya pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwei gavamarasɨꞌnyɨya yada dazabwina kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ mamɨdɨnyɨ yajaꞌ yɨ sai gamɨdaasɨ wavɨlavajareꞌ mamaari yadelyɨ. Aawa. Kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ nayaa mɨdɨnajai yɨ sai maaradelyɨ. \v 6 Nabaai keꞌbaꞌnanya aayaꞌ daresɨ. Aꞌmwei wawɨnya yagɨyagɨ yada wia burɨdehaaꞌ maremwaalajai wawɨnya yaja sangɨ aayagaaꞌ gamɨdaasɨ tɨka munne yabwaryagaaꞌ sɨnnawɨ maarana! \v 7 Nɨmɨ yagaala dɨwe dazavɨna gɨmɨ sɨmunyaꞌ nayaa jawɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Naangei gɨmɨre yawɨsavɨ giwɨryadelyɨra. Sarevɨ nabaai gɨmɨ yagaala yuyangɨya aaya kaavɨlyaꞌ jawɨrangadeigɨnyɨra. \p \v 8 Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna sɨmunya nayaa jawɨka! Sai balakerɨ yɨdɨkaavakerɨna, sare sai Kingɨya Devitɨmɨre yɨsavaakɨdaasarɨna nɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ dadɨnyarɨnera. Nayaa yawɨꞌdɨ dɨragɨnna kuna dɨthaaka! \v 9 Nɨmɨ yagaala tewaanya dazaꞌ wɨjɨwaakeꞌna yune dazahɨrɨvɨna aꞌmwera kayaaꞌnanyabwi yaderɨna taanginya wɨjaavadɨvɨtabaaibɨꞌ taanginya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya nyɨjaavadɨvɨsare. Yo, kalavuza kɨrɨvɨjɨ wɨla nyɨrakesare. Kɨrɨꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ kalavuza yɨꞌnaradeꞌ mɨka! Saꞌ yuneba kaanya kuna yamaryadesɨ. \v 10 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨre sɨmunyabwi dɨragɨnya yɨvaimwannadɨ taanginya yuya daza maaꞌmanɨgeinyɨ. “Gotɨyai yune gamɨnne dahɨlakɨnɨkeraavɨna gaimwagɨma!” dadɨ yɨvanɨge. Nɨmɨ yawɨꞌdɨ “Kɨraazɨtɨyai Jizaazai yuna wɨvadaihasamaata saꞌ gannya gaalyabwi sahwara kwarajɨ maapɨka! Sara yɨpɨjara yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne byaanna dɨragɨnyavɨ nawɨꞌnyavɨ mwaaibɨka!” yawɨꞌdɨ dɨragɨnna daaꞌmanɨge. \v 11 Nabaai dɨragɨnna dɨthaaka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala dathaꞌ dɨragɨnna nebwina lɨmwagaꞌdaanyaꞌnanyɨ. Yɨ dara dɨnɨꞌ \q1 “Nemɨ gamɨjɨ yeꞌmwannabaloina mwalaajaꞌ \q1 Nabaai sahwalyɨ gaala yeꞌmwannamwalaadeinera. \q1 \v 12 Taanginya yuya sabwi maaryaꞌna \q1 Nemɨ dɨragɨnna mwaaihoina mwalaajaꞌ \q1 Nabaai sahwalyɨ kingɨya yeꞌmwannemwalaadeinera. \q1 Kɨrɨꞌ ‘Gamɨreina mɨꞌ,’ daatheina mwalaajaꞌ \q1 Nabaai nemɨnyɨna ‘Nɨmɨrera mɨꞌ,’ dathelyɨra. \q1 \v 13 Gamɨnyɨ dɨragɨnna kuna malɨmwagaryaajaꞌ \q1 Sahwai gannya yagaalya lɨmwagaꞌdei mwaaladelyɨ. \q1 Darevɨnyɨ. Gamɨ sarɨne ayɨna yawɨradannei mɨꞌ.” \s1 Gotɨyare wawɨnya yaderɨna Gotɨyai “Tewaanyalyɨra,” dakeꞌnesɨ. \p \v 14 Yuyagaaꞌ gɨmɨre aꞌmweraavɨre sɨmunyangɨna yagaala dazangɨ yɨdɨkavɨmwaaihya ja! Gotɨyare tɨnnyarɨ yagaala dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyanna mala jɨhurayɨꞌnya nyɨpɨdɨꞌdeꞌna yagaala dɨragɨnna dɨzalɨkurakɨdeigɨnyɨ. Sasare sabwi aꞌmwe aane pwai kwarɨ yɨnɨga wiꞌna gaimwagatheꞌ mɨꞌ. Aꞌmwera yagaala sasarengɨ kadɨka wɨꞌnɨpɨjaraavɨ sɨmunyangɨ yuna kayaaka yɨgalakɨna yadesɨ. \v 15 “Wawɨnya wɨdaayadɨnya nebulyainyɨ Gotɨyarɨna wɨjaavɨnɨma!” yawɨꞌdɨ dɨragɨnna nayaa ja! Sara kyaꞌgɨzɨ Gotɨyai gɨmɨre wawɨnya yɨjaigɨnyɨna tewaanya wɨvuꞌnadelyɨ. Sarevɨ yagaala nebulyaꞌna nayaa yɨdaꞌnanyaꞌna duzɨwaakya! Sarevɨdaaꞌnyɨ “Gotɨyaryaba wagɨla mamaari yɨvanɨgeinyɨra. Sabwina yɨlaaya nyadelyɨra,” jawɨꞌdeigɨnyɨ. \p \v 16 Yagaala waramarina yanne dala pɨnɨnnanyajɨ madɨnna! Gotɨyarebwi maayanna madɨnna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala sasare sa Gotɨyarɨ buleꞌna wɨjaayaꞌne tuta sarɨkɨ aꞌmwera sara dadɨvɨsaraavɨ kuna makwodengɨ. \v 17 Sarevɨ nabaai kumɨre yagaalya waꞌwaaya bwia buꞌde tɨka daꞌde kɨlaakejɨꞌ kayaaka yɨgaide sabɨsangɨ. Sara yada naanga yɨmaꞌnadengɨ. Sara kayaaꞌna dadɨvɨta yɨta savaakɨdaasaraai yɨ Aaimenaayazalyɨ Paailitazalyɨ saraalyɨra. \v 18 Sahwaraai sɨkwa yɨrawakɨwaai. Yagaala nebulyavɨ yɨwetawakya yɨwaalyaraalyɨ. Saraai kwaasɨ dara dadisaraalyɨ “Gotɨyai bainɨkeinaavɨ kuryaraavɨ mena neyɨdɨkaaꞌmwakesɨ. Dɨvi kɨlaaka mudɨkejɨsɨ madɨkaayɨ yaadeinera.” Yagaala sasare dazavɨ aꞌmwe pwaraavɨre yawɨta Kɨraazɨtɨyarɨnevɨ kayaaka yɨgaimanɨgɨlyaraalyɨ. \v 19 Sareꞌ kɨrɨꞌ Gotɨyai sɨmya dɨragɨnya naangerɨ mena wɨdaakwakabaaibɨꞌ gamɨre aꞌmweraavɨ wivaimwadelyɨ. Sara wɨdaakwakei dɨragɨnna daavɨꞌ. Sɨmya dazarɨ yavɨkwajɨkeꞌbɨꞌ pɨkaryaꞌ dara dɨnɨkesɨ. Naangei gannya yune aꞌmweraavɨ nayaa yawɨrangamanɨkelyɨ. Nabaai pɨkarya pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwe yuya gazarazara “Naangerɨneinyɨ,” dadɨvɨsara kayaaꞌnanyabwi yɨdaꞌmaraanga mya sabwina buleꞌna wɨjaavɨpɨka! \p \v 20 Anga naangevɨ maaꞌgula pɨnɨ golɨyajɨ sɨlɨvaayajɨ wana nawɨꞌnya yavɨkarinɨke kɨnɨnnake gave daaka! Aawa. Pɨnɨ yɨsangɨ yavɨkaryadɨvɨsajɨ pɨnɨ kwaakengɨ yavɨkaryadɨvɨsajɨ warɨkengɨ. Yɨ pɨnɨ wawɨnya nawɨꞌnya yaꞌne, pɨnɨ wawɨnya waryaanya dala nabinabinya yaꞌne. \v 21 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pwai gamɨ sarɨ sasare kayaaꞌnanya sabwi duimwagasɨꞌnɨnojɨ nawɨꞌnya gɨrɨꞌmaayai mwaalajai wawɨnya nawɨꞌnya yaꞌnei mwaaladelyɨ. Nabaai sai gamɨre Naangerɨ yɨnɨga wiꞌna gaimwagannelyɨ. Yuya wawɨnya tewaanya sanna yavutavemwaala yannelyɨ. \v 22 Sareꞌna gɨmɨ yuya kayaaꞌnanya yawɨta sabwi mɨgɨnyaraavɨre sɨmunyangɨ yɨmaꞌnade dɨragɨnya sabwina lɨkaanya jenadakwona! Sara yadɨ yɨdaꞌmaraangebulyɨ dɨragɨnna lɨmwangebulyɨ pwaraavɨna gɨvuꞌnyabulyɨ kwaamuꞌnanyabulyɨ dɨmɨjamakwona! Aꞌmwera sɨmunya yɨdaꞌmaraangebwi kɨnɨnnakera Naangerɨ jaka wɨdadɨvɨsarajɨ sabwi dɨmɨjamakwona! \p \v 23 Yaasɨwaka yagaala dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya aꞌmwe navɨꞌnavɨka sɨmunya muwarikerajɨ gavamarasɨꞌnyɨyagaalyangɨna “Aala!” dɨthana! Gɨmɨ mena yawɨꞌmanɨgɨ. Sasare yagaala saꞌ malyabwi marimaꞌnaabadesɨ. \v 24 Kɨrɨꞌ Naangere yaasɨwaꞌwawɨnyai mala tamamaryaꞌnei mɨꞌ. Aawa. Sai aꞌmwe yuyaraavɨ bwiwanna mwaalana! Sai wɨjɨwaakyaꞌnei nawɨꞌnyai mwaalana! Sɨnna tɨka daya sabwi myada aꞌmwera gamɨnyɨ kayaaꞌna wigaidaapi baihanaꞌna wiana! \v 25 Yɨ sai kwaamuꞌnanyabwi nayaa yada aꞌmwe yagaala galazekɨvaidɨvɨsaraavɨre sɨmunyangɨ yavadaꞌgalana! Sai sasara yajaꞌ Gotɨyai sahwaraavɨ sɨmunya mudɨkebwi yawɨramaasabwi wɨjaavadera dɨngaka? Yɨ sara yapɨjɨ yagaala nebulyaꞌ nayaa yawɨrangabɨꞌderera. \v 26 Sɨnnawɨ Kayaaꞌnanyare naanyavɨ gamɨre yagaalyaꞌ mɨdɨnyaꞌneraavɨ wɨla yɨrakakere. Nabaai gɨmɨ kave wɨjɨwaakyaꞌne sahwara yagaala nebulyaꞌ yawɨrangabɨzaꞌ naanyavɨ yagalyaꞌmapɨꞌdevaaibɨꞌ kumɨre sɨmunyai ayɨna nayaa yawɨpɨꞌdere. \c 3 \s1 Yɨrɨka aayaꞌnegaaꞌ kayaaꞌnanya kwalaalyabura yɨmaꞌnaabatheꞌnesɨ. \p \v 1 Kɨrɨꞌ gɨmɨ nayaa dara jawɨka! Yɨrɨka aayaꞌnerɨkaavɨ taanginya kwalaalya kayaaꞌnanya yɨmaꞌnadengɨ. \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sagaaꞌ aꞌmwera yune kumɨ saraavɨna wɨvuꞌnadere. Nɨgwianna tewaanya wɨvuꞌnadere. Yune kumɨnyɨne yayanna makidɨvɨsare. Pihadɨka yadɨvɨsara yaasɨwaꞌ yamarina, Gotɨyarɨnajɨ bɨraiyagaala wɨdɨna. Kuvɨnɨmaangeyuraavɨre yagaalya galazekɨvaina. “Su! Su!” mujadɨvɨsara. Yuya tewaanya nawɨꞌnyabwi maayara. \v 3 Kumɨre avaaitaweraavɨna nayaa muvuꞌnyadera. Mayagaala javwi makwasakɨpɨꞌdera mɨꞌ. Pwaraavɨ kwaasɨ dɨragɨnna jɨdaꞌdɨvɨtara. Kwaamuꞌnanyabwi maayara sɨmunyabwi nayaa mamaremwaainyadɨvɨtara. Aꞌmweraavɨ yaasɨwaꞌ kayaaka yɨgalamarina. Tewaanya yuya saburɨna sɨmɨlɨka wimwaaidera. \v 4 Kumɨre kwɨyaꞌmwera yɨkamaangeraavɨre asɨrɨ marɨmwangɨna. Kumɨre sɨmunya yuya kayaaꞌnanya sabwi yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ mɨdɨnna. Pihadɨkebwi yadɨvɨꞌ “Nemɨ aꞌmwe naangeine,” yawɨꞌna. Gotɨyarɨna “Aala!’ dadɨvɨꞌ muvuꞌnyaderera. Aawa. Wabahɨlaakeburɨna wɨvuꞌnadera. \v 5 Gotɨyarɨ kwaasɨ yune kɨlaakejɨkɨna mɨdɨdɨvɨꞌ kɨrɨꞌ Gotɨyare saburɨya dɨragɨnya sabwina buleꞌna wɨjaavadɨvɨꞌ. Aꞌmwe sasare saraavɨ yagalyaꞌmaꞌna ja! \v 6 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe sasare saraavɨdaaꞌnya pwara “Aꞌmwe sangɨ kwaasɨ kave wabwiwayagaala wɨdaana!” dadɨvɨꞌ sɨmunya nawɨꞌnya myawɨryadɨvɨta sangɨre angengɨ kave widɨvɨꞌ kumɨre sɨmunya wɨla galyɨrakɨdɨvɨsangɨ. Aꞌmwe sasare kayaaꞌnanya yɨngakɨnɨke kɨnɨnnake kumɨre sɨmunyavɨ taanginya waꞌdemɨlɨke. Kayaaꞌnanya dala pɨnɨnnanyanna mwagiꞌnamaryaꞌna kumɨre sɨmunyaꞌ dɨkaaꞌdemɨlɨke. \v 7 Aꞌmwe daza yuyagaaꞌ yagaalya maaꞌdɨvɨta kɨnɨ kɨrɨꞌ yagaala nebulyaꞌ yawɨrangadɨvɨta mɨka. Yɨ sahɨnɨngɨre angengɨ bwidɨvɨꞌ kayaaꞌna wɨjɨwaakadɨvɨsare. \v 8 Kɨgaaꞌ Jaanɨzalyɨ Jaabɨrɨzalyɨ saraai Ne Mozɨzarɨna yɨkamaanga yɨmaꞌnagɨla yelyabaaibɨꞌ aꞌmwe dazara kwaasɨ dɨvanɨgasara yagaala nebulyavɨ yɨkamaangeꞌ yɨvanɨgaꞌ. Kumɨre sɨmunyabwi Saataanɨ sɨmunya kayaaꞌnanyarɨ mena wakakera kayaaꞌna yawɨꞌdɨvɨsara. Sarevɨ sahwaraavɨna Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwangebwi kwaasɨyabwi yɨmaꞌnakesɨ. Gotɨyai sahwaraavɨna yaamɨjɨ yɨdakwasanganaka gamɨre buleꞌna wɨjaavɨna. “Aala!” dɨna. \v 9 Kɨrɨꞌ kumɨre dazabwi naanga yɨmaꞌnadevwi mɨꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨnnawɨ kɨgaaꞌ aꞌmwera Jaanɨzalyɨ Jaabɨrɨzalyɨ saraare navɨꞌnavɨkebwi tɨnna wanganyaatabaaibɨꞌ aꞌmwe yuyara kumɨre navɨꞌnavɨka sabwi tɨnna nayaa wangabɨꞌdere. \s1 Gotɨyare yagaalyaꞌ nayaa padaꞌgalalɨmwangebwinesɨ. \p \v 10 Kɨrɨꞌ gɨmɨ saigɨ nɨmɨjɨ nyeꞌmwannayamaryadɨ gɨmɨ nɨmɨrebwi mena yawɨrangadɨnyaigɨnyɨ. Yɨ nɨmɨre wɨjɨwɨryabulyɨ, nɨmɨre mwaalyabulyɨ, nɨmɨre yuya saburɨ aaya kaavɨlyajɨ, Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwagasabulyɨ, kwaamuꞌnanyabulyɨ, aꞌmweraavɨna wɨvuꞌnyabulyɨ, taanginya maaꞌdɨ dɨragɨnna mwaalyabulyɨ. Yuya sa nyawɨrangadɨnyaigɨnyɨ. \v 11 Kayaaꞌnanya yuya sa aꞌmwera nyadaapi nabaai yuya daanga sa maaꞌdɨnyainyɨ Anga Aadɨyokɨjɨ Anga Aaikonɨyamɨjɨ Anga Lɨzɨtɨraajɨ mena nyawɨranganagɨnyaigɨnyɨ. Yɨ kayaaꞌnanyajɨ daangejɨ sa nyɨjavadaapi dɨragɨnna daaꞌdɨ maaꞌdɨnyainyɨ. Nabaai sara kayaaꞌna nyadaapi Naangei taanginya yuya dazangɨ nyɨvadaihasamaarakeinyɨ. \v 12 Yo, aꞌmwe yuyara Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaidɨvɨsaꞌna “Gotɨyarebwi mɨdɨnaana!” dapi yɨpɨjaraavɨ yɨkamaangera kayaaꞌna wigaibɨꞌdere. \v 13 Aꞌmwe kayaaꞌnanyarajɨ kwaasɨyarajɨ kumɨrebwi kayaaꞌnanya naanga yɨmaꞌnadesɨ. Aꞌmweraavɨ kwaasɨyabwina kwaasɨ wɨjɨwaakɨpɨꞌdere. Nabaai sahwaraavɨ kumɨ kwaraavɨ Saataanɨ Kayaaꞌnanyai kwaasɨyabwina wɨjɨwaakadelyɨ. \v 14 Kɨrɨꞌ gɨmɨ saigɨ maaragɨnya yagaala dazasɨ mena lɨmwagahɨnya dazasɨ nayaa kuna dɨlɨmwagaka! Nemɨ aꞌmwe yagaala dazavɨna gɨzɨwakadaanyainaavɨna nemɨre tewaanyabulyɨyainaavɨna nayaa neyawɨrangadɨnyaꞌna dɨragɨnna kuna dɨlɨmwagaka! \v 15 Nabaai dathaꞌ kɨrɨsɨ yawɨrangadɨnyaigɨnyɨ. Sɨnnawɨ gɨmɨ kaimɨraaya maalɨkeigɨ kuna mwaalagɨna Bukuya Tewaanyavɨ sɨmunya gaai yawɨramaaragɨnyaigɨnyɨ. Bukuya dazi sɨmunya tewaanyaꞌ yɨnɨga wiꞌna gɨzaavannilyɨ. Sara kagyozɨ Gotɨyai gɨvadaihasamaaryaꞌneigɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ lɨmwadɨnneigɨnyɨ. \v 16 Gotɨyare Kuryai Bukuyavɨya yagaala yuya marimaꞌnaabakelyɨ. Nabaai yagaala dazaꞌ nemɨnyɨ sɨmunya wɨjaayaꞌne tewaanaangesɨ. Sara yada nemɨre kayaaꞌnanya yadaanya sabwina neyɨbwarɨdaakwada maanga nedadeꞌnanyɨ. Nabaai nemɨre mwaalyaburɨ neyavadaꞌgaideꞌnanyɨ. Sara neyada yɨdaꞌmaraangebwina neyɨwɨryadeꞌnanyɨ. \v 17 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe Gotɨyarerɨ wɨmwaaihada dɨragɨnya yunebanna yɨnɨga wiꞌnanyarɨ. Sareꞌna wawɨnya yuya tewaanya sa yaꞌna yemwaala yɨvanɨkelyɨra. \c 4 \s1 Gotɨyare yagaalya nebwina wɨjɨwaakyabwinesɨ. \p \v 1 Kɨraazɨtɨyai Jizaazai aꞌmwe yuyaraavɨ, gaala mwaaihasaraavɨjɨ bainɨkeraavɨjɨ maryawɨbwaradelyɨ. Yɨ sahwalyɨ Gotɨyalyɨ saraaryaba yagaala dɨragɨnna dara gɨzalɨkurakɨvanɨge. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai aꞌmwe yuyaraavɨre tɨnnyarɨ yɨmaꞌnaabozɨ Kingɨya yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ maremwaaladelyɨ. \v 2 Sarevɨdaaꞌnyɨ gɨmɨ dazahɨrɨꞌna yawɨꞌdɨ gamɨre yagaalyaꞌ duzɨwaakya! Aꞌmwera yagaalyaꞌ kadɨka wɨꞌnyaꞌna yɨlaaya yɨpɨjahaasɨ yɨlaaya mipɨjahaasɨ yuyagaaꞌ yawɨralɨmwagaryaꞌneigɨ dɨragɨnna ja! Kumɨre yɨwetawakyaꞌna maanga duthana! Kumɨre sɨmunyarɨ wɨdɨhaaꞌbwata ja! Gotɨyarebwi mɨdɨbɨꞌdeꞌna kumɨre sɨmunyavɨ yɨvaimwagawɨmwaaihɨna ja! Sareꞌna yaꞌne yuyagaaꞌ gɨmɨ kwaamuꞌna yadɨ sahwaraavɨ nayaa jɨwɨrideigɨnyɨ. \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dɨvi sagaaꞌ aꞌmwera yagaala maamɨdarya mamaari yɨpɨꞌdere. Aawa. Yune kumɨre yawɨta kayaaꞌnanya saburɨna mɨdɨdɨvɨꞌ kumɨre wɨjɨwɨrya yaꞌne kwalaalyaraavɨ maramadakɨpɨꞌdere. Sarevɨ wɨjɨwaakyara kumɨre kadɨkikaavɨ sɨka mwagiꞌnadɨvɨꞌ yagaala pɨnɨ kumɨnyɨ tewaanya wɨvuꞌnajanna maapɨꞌdere. \v 4 Yɨ sareꞌ pɨrɨꞌ daresɨ. Yagaala nebulyaꞌ kadɨka wɨꞌnyaꞌnevɨna gɨnyɨraꞌna yɨpɨꞌdesɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Yagaala yaasɨwaka genna wajɨngyagaala dala pɨnɨnna kadɨkiꞌ wakamaremwaaibɨꞌdere. \v 5 Kɨrɨꞌ gɨmɨ saigɨ yuyagaaꞌ yuyangɨ sɨmunya nayaa padaꞌgaina jawɨka! Naangerɨna taanginya dɨmaaka! Aꞌmweraavɨ yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakyaꞌne wawɨnya nayaa ja! Aꞌmweraavɨ wɨdaayaꞌna, gaimwangeꞌna wawɨnyaꞌ kɨnɨnnakeꞌneigɨnyɨ. Wawɨnya dazaꞌ gɨmɨ nayaa yunebanna padaꞌgala ya ja! \v 6 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwera kwaraanyaba Gotɨyarɨne waainɨya dɨngadɨvɨtabaaibɨꞌ tamakyaꞌneinyɨ nɨmɨre taweꞌ mena dɨmaꞌnadeꞌnanyɨ. Nɨmɨregaaꞌ mena kɨbawa yɨwawodeꞌna yɨwakegaakɨ. \v 7 Mala nawɨꞌnyavɨ Naangerɨna gaidaaꞌmweinyɨ. Naangerɨne wawɨnyaꞌna gavamarasɨꞌnyɨkaanya kaanyaveꞌna mena nayaa wɨweinyɨ. Dahaaꞌ aayawɨnyavɨna mena yɨꞌmaveneinyɨ. Dɨragɨnna lɨmwagasabwi mena dɨragɨnna lɨmwamweinyɨ. \v 8 Nabaai dahaaꞌ aꞌmwe gavamarasɨꞌnyɨkaanyaꞌ wavɨlaꞌdɨvɨsaraavɨne tɨvɨkɨsaꞌ yemwaala nyɨꞌ nɨmɨnyɨna. Tɨvɨkɨta dazaꞌ dareꞌna. Yɨrɨka Naanga dazarɨkɨ Naangei nɨmɨnyɨ “Yɨdaꞌmaraangebwi yadɨnyaigɨnyɨra,” nyɨdathesɨ. Naangei sahwai yawɨbwataꞌne yɨdaꞌmaraangelyɨ. Yɨ naangegaaꞌ tɨvɨkɨta dazaꞌ nyɨjaavadelyɨ. Nabaai kɨrɨꞌ nɨmɨnyɨna gaveinyɨna nyɨjaavadeinyɨ mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwe gamɨnyɨ kuꞌmaayabanna kimaꞌnaabozɨ tɨnna wanganyaꞌna mena wɨvuꞌnaderaavɨ yuya sahwaraavɨ wɨjaavadelyɨ. \s1 Polɨmyawɨnna Timoti wɨyaꞌnesɨ. \p \v 9 Gɨmɨ yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ yaꞌgɨzɨ maalɨkegaaꞌ nɨmɨnyawɨnna yarai dɨvadeigɨnyɨ. \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dimaazai dahaasa sabwina tewaanya wɨvuꞌnadeꞌ, nɨmɨnyɨ mena nyagalyaꞌmavaka Anga Tezalonaaikana wɨwakerɨna. Nabaai Kɨrezanɨ Pɨrovijɨ Galezɨyana wɨwaꞌ. Taaitazai Pɨrovijɨ Dalɨmezɨyana wɨwaꞌ. \v 11 Lukɨyai gave sahwainanyai nɨmɨjɨ nyeꞌmwannamwaalɨꞌ. Gɨmɨ Maakɨyarɨ maaraꞌgɨzɨ dɨmakadelyɨra. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sai nɨmɨre wawɨnyavɨ gaimwangeꞌna tewaanya nyadelyɨ. Sareꞌna dɨmakadelyɨ. \v 12 Nabaai Tɨkikaazarɨ Anga Epazaazɨna mena maryaasɨwa. Sarenna yarai dɨvadeigɨnyɨ. \v 13 Gɨmɨ “Wɨma!” daꞌgɨzɨyagaaꞌ nɨmɨre yɨvɨta yɨrɨlyagaaꞌne saamɨnya dazaꞌ dɨnyɨmaaꞌdeigɨnyɨ. Yɨvɨta saꞌ anga Tɨrawaazɨ Aꞌmwe Kaapazare angevɨ wakesɨ. Nabaai bukuya kɨnɨjɨ maaraꞌgɨzɨ nabaai navɨka nyɨwɨdɨꞌdeꞌna sipɨzipɨyangɨre kɨlaakengɨ yavɨkarinɨkejɨ dɨnyɨmaaꞌdeigɨnyɨ. \p \v 14 Alekɨzaadai, kwaariꞌmata bɨraazɨya yavɨkaryadei, sai nɨmɨnyɨ wana kayaaꞌna nyɨgalakelyɨ. Sara nyake sarɨ dɨvi yɨnɨga gamɨ yake sabwina Naangei kayaaꞌnanya wɨrɨvɨkɨradelyɨ. \v 15 Nabaai gɨmɨ kwaigɨ aꞌmwe dazarɨna nayaa mala jɨwannadeigɨnyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Dazahwai nemɨre yagaalya marulawakya neyɨbainadelyɨ. \s1 Yagaala pɨnɨnnesɨ. \p \v 16 Aaya mudɨꞌnanyagaaꞌ kotɨyavɨ yagaalya wɨdadaari nɨmɨjɨ nyɨgaidaavaka nyɨgaimwagakei aꞌmwe pwai kwai mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwe yuyara yagalyaꞌmakuna nyesare. Sareꞌna nabaai nɨmɨ Gotɨyarɨ yɨdaangadɨnyainyɨ “Kumɨre kayaaꞌnanya yɨvanɨgata sanna myawɨꞌdɨnnera!” \v 17 Sareꞌ kɨrɨꞌ Naangei nɨmɨnyɨ yuyagaaꞌ nyangada gamɨre dɨragɨnyaꞌ nyɨjaavakelyɨ. Sarevɨ “Nɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ yɨnɨga wiꞌnanyaꞌ wɨjɨwaakɨma! Sara wɨjɨwakadaaꞌmuri ajɨmya yuyangɨyara yagaala saꞌ kadɨka wɨꞌnɨpɨka!” dena sara wɨde. Nabaai Gotɨyai kavɨjɨlɨkere (laayonɨyare) maangevɨ nyurakasamaarakelyɨ. \v 18 Yuya kayaaꞌnanya sabura nɨmɨnyɨna “Kayaaka yaana!” dadɨvɨꞌ nyadaapi Naangei nayaa nyurakasamaaradelyɨ. Sareꞌna nabaai gamɨre maremwaaide naangevɨ Sɨgunyavɨna nyɨmakwiaꞌneinyɨ nyɨvadaihasamaaradelyɨ. Sahwarɨna “Byaannakelyɨ,” dadaa gamɨnne yayaꞌ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ nemɨ munya keꞌba makɨlaana! Naanga nebulyasɨ. \s1 Pɨkarɨyɨkwiavɨya aaya yagaalyaꞌnesɨ. \p \v 19 Nɨmɨnyɨna Pɨrɨzɨlavɨjɨ Aakwilaamɨjɨ Wonezɨporaazare angevɨyaraavɨjɨ duthana! “Polɨ yɨhɨthɨvanɨꞌ ‘Nyaꞌmweihi!’ ” \v 20 Anga Koridɨ Erazɨtaazai kuna mwaalɨꞌ. Nabaai Tɨropimaazai nalaavɨnakei mwaalakevɨ anga Maalitaazɨ saba kuna mwaalyaꞌnerɨ wɨmwaaihena yagalyaꞌmave. \v 21 Gɨmɨ yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ yaꞌgɨzɨ dɨvadeigɨnyɨ. Yɨhuta kayaaꞌnanya pɨgaaꞌna nyemwaaidɨka! Yuvyulaazalyɨ Pyuthenɨzalyɨ Laainazalyɨ Kɨlothɨyaasɨ neyaꞌmwe yuya pwarajɨ gɨmɨnyɨna “Neyaꞌmweigɨ!” gyasɨwaabaaꞌ. \v 22 Naangei gɨmɨre kuryalyɨ gyeꞌmwannemwaalana! Gamɨre yanga gaimwangeꞌ sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannarana! \pmr \sig Polɨ \sig*