\id 1JN - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h 1 Jonɨ \toc1 Jonɨ Pɨkarɨyɨkwia Mudɨꞌnanyaꞌ Yɨdavakesɨ \toc2 1 Jonɨ \toc3 1 Jn \mt1 1 Jonɨ \mt2 Jonɨ Pɨkarɨyɨkwia Mudɨꞌnanyaꞌ Yɨdavakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \s1 Gaalyaburɨ Aaya Kaavɨlyai, Gotɨyare Yagaalyarɨnesɨ. \p \v 1 Darei sɨnnawɨ kɨgaakuna Kwaaka davaꞌ mimaꞌnyawɨ aayawɨdaaꞌnyɨ mwalyaakerɨnesɨ. Sarerɨ Nedasaabadeina wɨmɨdɨnoi kadɨka wɨꞌnorɨna. Sarerɨ nemɨre tɨnna wanganorɨna. Sarerɨ yawɨranganorɨna. Sarerɨ nemɨre asa mwanganorɨna. Sahwai Gotɨyare Yagaalyai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyaburɨ aaya kaavɨlyarɨnesɨ. \v 2 Gaalyaburɨ aaya kaavɨla dazahwai kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabɨna kyaꞌ nemɨ tɨnna wanganorɨna. Tɨnna wanganoꞌna nayaa jalɨkurakadaa yɨhɨthadaanyɨ. Yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyaburɨ aaya kaavɨlyai kɨgaakuna Nɨmwalyɨ yeꞌmwannamwalyaakelyɨ. Sare sai kuꞌmaayaba neyɨjɨwainnadaaꞌnyɨ sarɨ tɨnna wanganorɨna. \v 3 Sahwarɨ tɨnna wanganona kadɨka wɨꞌno sarɨna sarɨmɨnyɨjɨ yɨhɨthɨvanɨgo. “Nemɨjɨ avaaizɨmunya yeꞌmwannamwalaana!” dona yɨhɨthɨvanɨgo. Nabaai nemɨre yeꞌmwannamwaalyaꞌ daresɨ. Nɨmwalyɨ gamɨre Gawaalɨꞌ Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ nemɨ avaaizɨmunya yeꞌmwannamwaaihoinera. \v 4 “Avaaizɨmunya yeꞌmwannamwaalyaꞌnevɨna yɨlaaya naanga yunebanna newarana!” dona yagaala dazaꞌ yɨdaꞌmanɨgo. \s1 Gotɨyai Baakerɨnesɨ. \p \v 5 Yagaala daꞌ Kɨraazɨtɨyai kanedaꞌ kadɨka wɨꞌnona yɨhɨthɨvanɨgo. Saꞌ daresɨ. Gotɨyai baakevɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Sahwarɨ jɨhɨnya maalɨka aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ muwarikelyɨ. \v 6 Sareꞌna jɨhɨnyavɨ kayaaꞌna mwaidaa kwaasɨ daazaꞌ “Sahwalyɨ avaaizɨmunya yeꞌmwannamwaaiheinyɨ,” kwaasɨ yagaala dadaa yagaala nebwina jaꞌneburɨ mivanɨgo. \v 7 Aawa. Baakevɨ tewaanna mwaaidevaaibɨꞌ baakevɨ tewaanna mwalaajaꞌna Kɨraazɨtɨyare pwarajɨ avaaizɨmunya jeꞌmwannamwaaiho. Nabaai tewaanna mwalaajaꞌna Gotɨyare Gawaalɨvaangei Jizaazare tawevɨ nemɨre kayaaꞌnanya yuyabwi nemarasɨꞌnada tawe sahɨrɨꞌ gɨrɨka neduimwagasɨꞌnadeꞌnanyɨ. \p \v 8 Nemɨ dɨnyɨna “Nɨmɨ kayaaꞌnanyabwi maayainyɨra,” dɨnaajaꞌ sɨmunyangɨ kwaasɨ yawɨꞌdaanyainera. Sarevɨ nebulyaꞌ nemɨre sɨmunyangɨ wɨlanewaꞌdeꞌ mɨꞌ. \v 9 Nemɨre kayaaꞌnanyanna jalɨkurakɨnaajaꞌ Gotɨyai “Kumɨre kayaaꞌnanya marasɨꞌnɨma! Kumɨre gɨrɨkitaꞌnanya yuya, yɨ yɨdaꞌmaraangebwi maaya yuyabwi duimwagasɨꞌnɨma!” dozɨ “Kayaaꞌnanya marasɨꞌnɨdeinyɨ,” dɨnɨkeꞌna nayaa lɨmwannɨkei, yɨdaꞌmaraangei mwaalɨkei sara yadelyɨ. \v 10 Nabaai Gotɨyai nedɨnɨꞌ “Yuyaihi kayaaꞌnanya yɨgasaihɨlyɨ.” Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ “Kayaaꞌnanya migeinyɨ,” dɨnaajaꞌ Gotɨyarɨna dɨna “Sahwai kwaasɨ yagaala dadelyɨ.” Nemɨ kwaasɨ sara daazaꞌ gamɨre yagaalyaꞌ nemɨre sɨmunyavɨ wɨlanewaꞌdeꞌ mɨꞌ. \c 2 \p \v 1 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, yagaala dazaꞌ pɨkarya yɨhithawasɨvanaabɨhe. Sarɨmɨ kayaaꞌnanya mipɨneꞌna “Wɨjɨwaakɨma!” dena yɨhithawasɨvanaabɨhe. Sareꞌ kɨrɨꞌ aꞌmwe pwai kwai kayaaꞌnanyaꞌ yajaꞌ nemɨnyɨne kayaaꞌnanyanna Nɨmwarɨ marewɨdadei mwaalɨꞌ. Sahwai Jizaazai Kɨraazɨtɨyai yɨdaꞌmaraangelyɨ. \v 2 Sarei nemɨre kayaaꞌnanyanna Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌdevwi mubamarasɨꞌnyaꞌnei balakelyɨ. Nemɨrenna gavenna mɨꞌ. Aawa. Kwaaka yuya davakɨyaraavɨne kayaaꞌnanyannanyɨra. \s1 Gotɨyai nemɨnyɨna dɨnɨkejɨ kale wiaꞌnebulyɨ mɨdɨnyaꞌnesɨ. \p \v 3 Naangere kɨwɨnyanna mɨdɨnaaja daꞌna nebulyaꞌna nayaa dara yawɨꞌdaanyɨ “Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa yawɨꞌmanɨgo. Sahwareinera.” \v 4 Nabaai pwai dɨna “Nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa yawɨꞌdɨnyainyɨ.” Dɨna yajaꞌ kɨrɨꞌ Kɨraazɨtɨyare kɨwɨnyanna mamɨdɨnya dazai Kɨraazɨtɨyarɨna kwaasɨ yagaala dadelyɨ. Gotɨyare nebulyaꞌ gamɨre sɨmunyavɨ wɨlawaꞌdeꞌ mɨꞌ. \v 5-6 Aawa. Aꞌmwe gazaizai gamɨre yagaalyaꞌ mɨdɨdere sɨmunyavɨ yunebanna Gotɨyare yɨlaaya wiaꞌnebwi wɨlawaꞌdevulyɨ. Aꞌmwe pwai dɨna “Nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihe.” Dɨna yadei nabaai sahwai mwaalakabaaibɨꞌ sara mwaalana! Sara yade darevɨ nebulyaꞌna nayaa dara yawɨꞌdaanyɨ “Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaalɨꞌ.” \p \v 7 Nyɨvuꞌnadeihi, kɨwɨnya mudɨkeꞌ pɨkarya yɨhithawasɨvanaabɨheꞌ mɨꞌ. Aawa. Kɨwɨnya ayaꞌ sɨnnawɨ sagaaꞌ dɨnɨkeꞌ sarɨmɨ maaresasɨ. Naangerɨ lɨmwagesagaaꞌ yagaala dazaꞌ mena kadɨka wɨꞌnesasɨ. \v 8 Kɨrɨꞌ kɨwɨnya saꞌ mudɨkeꞌ pɨkarya yɨhithawasɨvanaabɨhesɨ. Sabwina Kɨraazɨtɨyai mwaalya tewaanyabulyɨ sarɨmɨ mwaalya tewaanyabulyɨ yawɨrangadaa dara dadaanyɨ “Kɨwɨnya saꞌ nebulyasɨ.” Nabaai dara dadaanyɨ “Yɨthaanyi, Kɨraazɨtɨyare baaka nebulyaꞌ mena wannadaaꞌnyɨ jɨhɨnyaꞌ yɨmaanɨvanɨꞌ.” \p \v 9 Pwai “Nɨmɨ baakevɨ mwaaiheinyɨ,” dɨna yada kɨrɨꞌ gannya gyaꞌmwerɨna sɨnna tɨka wɨdaꞌdaaꞌnyɨ yɨ aꞌmwe dazai jɨhɨnyavɨ kuna mwaalɨkegaaꞌnanyɨ. \v 10 Pwai gannya gyaꞌmwerɨna kale wiadei dazai baakevɨ mwaaidelyɨ. Sahwai tewaanna yada baakevɨ pwai midɨhwakɨꞌnariwakabaaibɨꞌ kayaaꞌnanya myada kayaaka migalyadelyɨ. \v 11 Aawa. Gannya gyaꞌmwerɨna sɨnna tɨka wɨdaꞌdei jɨhɨnyavɨ mwaaida jɨhɨnyavɨ yamaryadelyɨ. Jɨhɨnyaꞌ gamɨre tɨnnyaraarɨ mena wɨjɨnnamaarajaꞌna tusavɨna yɨraataatakaanya wodelyɨ. \p \v 12 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, Kɨraazɨtɨyarɨna (gamɨre yayavɨna) Gotɨyai sarɨmɨre kayaaꞌnanya mena marasɨꞌnakeꞌna yagaala daꞌ pɨkarya yɨhithawasɨvanaabɨheꞌnanyɨ. \v 13 Nɨmwaravaavihi, sɨnnawɨ kɨgaakuna aayawɨdaaꞌnyɨ Naangei mwaaida kuna mwaalɨkerɨ nayaa yawɨrangamwaasaꞌna yagaala daꞌ yɨhithawasɨvanaabɨhe. Mɨgɨnyaihi, Kayaaꞌnanaangei Saataanɨmɨ mena dathɨwamwaasaꞌna yagaala daꞌ yɨhithawasɨvanaabɨhe. \p \v 14 Kaimɨraayamɨlɨki, Nɨmwarɨ nayaa yawɨrangamwaasaꞌna yagaala daꞌ yɨhithawasɨwaabe. Nɨmwaravaavihi, sɨnnawɨ kɨgaakuna aayawɨdaaꞌnyɨ mwaaida kuna mwaalɨkerɨ nayaa yawɨrangamwaasaꞌna yagaala daꞌ yɨhithawasɨwaabe. Mɨgɨnyaihi, dɨragɨnyaihi mwaaidɨvɨꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ sarɨmɨre sɨmunyavɨ yuna wɨlayɨhɨmwaaidɨꞌnyɨ Kayaaꞌnanaangerɨ mena dathɨwamwaasanna yagaala daꞌ yɨhithawasɨwaabe. \p \v 15 Kwaakevakɨya sabwina mihɨvuꞌnannera! Nabaai Kwaakevakɨya sanna mihɨvuꞌnannera! Aꞌmwe pwai kwai Kwaakevakɨya sabwina wɨvuꞌnajai gannya sɨmunyavɨ Nɨmwarɨna nayaa wɨvuꞌnyaꞌneꞌ mularikelyɨ. \v 16 Kwaakevakɨya yuyanna, kɨlaakevɨne dɨka widadevulyɨ aꞌmwera tɨnna wangadɨvɨsanna “Maaꞌmujainyɨ,” yawɨꞌdɨvɨsasɨ kunnya yaya munyaba makinadɨvɨtara “Gɨlyɨvɨsanna nɨmeinyɨra,” yawɨꞌdɨvɨsasɨ yuya sazanna Gotɨyaryabadaaꞌnya mɨꞌ. Aawa. Kwaakevakɨya saburɨdaaꞌnyangɨra. \v 17 Kwaakevakɨya sabwi mena yɨmaanyɨna yɨvanɨkebulyɨ. Dɨka widade sabulyɨ mena yɨmaanyɨna yɨvanɨkebulyɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyare sɨmunyabwi mɨdɨnajai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌ mwaalagothelyɨ. \s1 Kɨraazɨtɨyarɨ Yɨkamaangerɨnesɨ. \p \v 18 Kaimɨraayaihi aayagaaꞌneꞌ aya kɨba warɨkegaakɨ. Kɨgaaꞌ dara wɨꞌnesaihɨlyɨ “Kɨraazɨtɨyarɨne Yɨkamaangei yɨmaꞌnaabathelyɨ.” Sara wɨꞌnetabaaibɨꞌ dahaaꞌ Kɨraazɨtɨyarɨne yɨkamaanga kwalaalyara mena yɨmaꞌnɨwaaꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yawɨꞌmwo “Aayagaaꞌ aya kɨba yɨmaꞌnɨwakegaakɨ.” \v 19 Yɨkamaanga sahwara mena neyagalyaꞌmaꞌmwaaꞌ. Sarera nemɨrera mɨka! Sareꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨrera nebwina mwaaibɨzɨ kwajɨ nemɨjɨ kuna yeꞌmwannemwaaina kipɨdɨka! Kɨrɨꞌ Gotɨyai nemɨnyɨna “ ‘Aꞌmwe yuya dazara nemɨrera mɨꞌ,’ yawɨpɨka!” kadaꞌ mena neyagalyaꞌmaꞌmwaaꞌ. \v 20 Sarɨmɨ yɨkamaangerabɨsaihi mɨꞌ. Saihɨre sɨmunyangɨ Gotɨyare Kuryai wɨlayɨhɨmwaalɨkeꞌna yuyaihi nebulyaꞌ sɨmunnakeihɨlyɨ. \v 21 Sareꞌ sarɨmɨ nebulyaꞌ myawɨrivanɨgasaꞌna pɨkarya daꞌ midayɨwa. Aawa. Saihi nebulyaꞌ yawɨꞌdɨvɨsaꞌna yɨdaꞌmwa. Nabaai “Kwaasɨ yagaalyaꞌ nebulyavɨdaaꞌnyaꞌ mɨka!” yawɨꞌdɨvɨsaꞌna yɨdaꞌmwa. \p \v 22 Aꞌmwe kwaasɨ yagaala dadei aaihwalaka? Aꞌmwe dazai yɨ, dara dadelyɨ “Jizaazarɨ Gotɨyai dahɨlakaka maryasaabakei mɨka! Kɨraazɨtɨyai mɨka!” Yɨ dazai kwaasɨ yagaala dadelyɨ. Sara dadeꞌna Kɨraazɨtɨyarɨne yɨkamaangelyɨ. Sara dadei Nɨmwarɨnajɨ Gawaalɨkɨnajɨ “Aala!” yawɨꞌdelyɨ. \v 23 Gazaizai Gawaalɨkɨna “Aala!” yawɨrajai Nɨmwai kwarɨnajɨ “Aala!” yawɨꞌdelyɨ. Nɨmwalyɨyai mɨka! Pwai aꞌmweraayaba Gawaalɨkɨna “Gotɨyai dahɨlakaka maryasaabakelyɨ. Kɨraazɨtɨyalyɨra,” dazai Nɨmwalyɨ Gawaalɨsɨ saraalyɨyalyɨra. \p \v 24 Saihi yagaala sɨnnawɨ sagaaꞌ kadɨka wɨꞌneve daza sarɨmɨre sɨmunyangɨ kuna wɨlayɨhwarana! Sɨnnawɨ kadɨka wɨꞌneve daza sarɨmɨre sɨmunyangɨ kuna wɨlayɨhwaraja sarevɨdaaꞌnyɨ Gawaalɨkɨjɨ Nɨmwarɨjɨ kuna dulawɨmwaalyideihɨlyɨra. \v 25 Nabaai dareꞌ Kɨraazɨtɨyai yagaala yune naanga nebulyaꞌna dara nedaꞌ “Yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyabwi yɨhɨzaavɨdeihɨlyɨ.” \v 26 Kwaasɨ yɨhɨthɨpɨjaraavɨna pɨkarya daza yɨdaꞌmwengɨ. \v 27 Sarɨmɨre sɨmunyangɨ Kɨraazɨtɨyai gannya Kurya Tewaanyarɨ kulayɨhɨmwaaihaꞌ kuna wɨlayɨhɨmwaalɨꞌ. Aꞌmwe pwara mihiwɨrivanɨgaꞌ. Myɨhɨgainyadeihɨlyɨ. Aawa. Sarɨmɨre sɨmunyangɨ Kurya Tewaanyai wɨlayɨhɨmwaalɨkei yuyanna yɨhiwɨrivanɨꞌ. Kurya dazahwai yɨhiwɨrivanɨkeꞌ nebulyasɨ. Kwaasɨ yagaalyaꞌ mɨꞌ. Kuryai wɨlayɨhɨmwaalɨkei yɨhiwɨryakabaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ kuna dulamwaalyɨla! Sarevɨdaaꞌnyɨ sara jɨla! \p \v 28 Sarevɨ kaimɨraaya maalɨkeihi kuna dulamwaalyɨla! Sahwai Sɨgunyavɨdaaꞌnyɨ kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabathehaaꞌ “Gamɨnyaba dɨragɨnna davaana!” dapi Kɨraazɨtɨyarɨ kuna dulamwaalyɨla! Yɨꞌmavaabathevɨ gamɨnyɨna lɨka myadaa wagɨla mamaryadaa magwamwannaanneꞌna sahwarɨ kuna dulamwaalyɨla! \v 29 “Sahwai yɨdaꞌmaraangelyɨ,” yawɨꞌdɨvɨsavɨdaaꞌnyɨ “Gazaizai yɨdaꞌmaraangebwina yajai Gotɨyare kaimɨraayai mwaalɨkelyɨ,” yawɨrangabɨneihɨlyɨra. \c 3 \s1 Gotɨyare kaimɨraayainaavɨnesɨ. \p \v 1 Yɨthaanyi! Nɨmwai nemɨnyɨne kale naanga wiwakelyɨ. “ ‘Nɨmɨre kaimɨraayara,’ dɨma!” daka Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadaanyainaavɨna kale naanga wideine. “Gotɨyainyɨre kaimɨraayarera,” dakeꞌ nebulyasɨ. Gamɨre kaimɨraayainera. Aꞌmwe Kwaakevakɨyabwinera Kɨraazɨtɨyarɨna myawɨryesavɨna “Gamɨre kaimɨraayarera,” maneyawɨrivanɨgaꞌ. \v 2 Nyɨvuꞌnadeihi, dahaaꞌ nemɨ Gotɨyare kaimɨraayaine. Dɨvi nemɨ bewarabɨsaina yɨmaꞌnabaatheinaavaka? Saꞌ myawɨranganyaine. Kɨrɨꞌ nemɨ dara yawɨꞌmanɨgo. Dɨvi sagaaꞌ Kɨraazɨtɨyai kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabathehaaꞌ gamɨ sahwaibɨꞌ yɨmaꞌnaadeine. Sagaaꞌ dara wanganaadesɨ. Ai, Kɨraazɨtɨyai sasarei daaka! Sara Kɨraazɨtɨyarɨ nayaa yawɨranganawaajɨyaꞌna sahwaibɨꞌ yɨmaꞌnaadeine. \v 3 Nabaai sai tewaanyai gɨrɨkitaꞌnanya maayai mwaalɨkabaaibɨꞌ aꞌmwe gazaizai sahwarɨna sara yemwaalɨkei Kɨraazɨtɨyarɨna tewaanyai yɨmaꞌnɨvanɨkelyɨ. \p \v 4 Gazaizai kayaaꞌnanyabwi yadei, Gotɨyare kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ galazekɨvaidelyɨ. Kayaaꞌnanya sabwi kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ galazekɨvalyabulyɨ. \v 5 Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. “Sai kayaaꞌnanyabwi makwawana!” kadaꞌ sahwarɨ wɨjɨwaainakelyɨ. Sahwarɨ kayaaꞌnanyabwi yuna muwarikelyɨ. \v 6 Sarevɨdaaꞌnyɨ sahwarɨ gazaizai wɨlamwaaidei kayaaꞌnanya sabwi yadei mɨꞌ. Gazaizai kayaaꞌnanyabwi yadei sahwarɨ yawɨranganna yɨkei mɨꞌ. Sarɨna sɨmunnakei mɨꞌ. \v 7 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, aane pwai kwai sarɨmɨre sɨmunyangɨ kwaasɨ nabayɨhɨthathɨka! Mala nayaa jɨwannyɨla! Yɨdaꞌmaraangebwina yadei sai yɨdaꞌmaraangelyɨ. Sahwai yɨdaꞌmaraangei mwaalɨkabaaibɨꞌ sai yɨdaꞌmaraangelyɨ. \v 8 Kayaaꞌnanyabwina yadei Kotɨya Maryaderelyɨ. Sɨnnawɨ kɨgaakuna Kotɨya Maryadei kayaaꞌnanyabwi yɨkeꞌna Saataanɨmɨrebwina kayaaꞌnanyabwi avaaina yadei Saataanɨmɨrelyɨ. “Kotɨya Maryadei Saataanɨ kayaaꞌnanya yadengɨ kayaaka yɨgalasɨꞌnɨma!” daka Gotɨyare Gawaalɨvaangei kuꞌmaayabanna walaabakelyɨ. \v 9 Gazaizai Gotɨyarei yɨmaꞌnajai kayaaꞌnanyabwina yadei mɨꞌ. Gamɨre sɨmunyavɨ Gotɨyare mwaalyabwi wɨlamwaalɨkeꞌna sahwai kayaaꞌnanyabwina yadei mɨꞌ. Gotɨyarei mwaalɨkeꞌna sahwai kayaaꞌnanyabwina kuna yannei mɨꞌ. \v 10 Nabaai yawɨranganaajaꞌ “Gotɨyarei aaihwai dɨngaka? Kotɨya Maryaderei aaihwai dɨngaka?” nemɨ dara yawɨraadeꞌnanyɨ “Gazaizai yɨdaꞌmaraangebwi mi yajai sai Gotɨyarei mɨꞌ. Nabaai gyaꞌmwerɨna tewaanya kale mwiadei sai kwai Gotɨyarei mɨka!” \s1 Neyaꞌmweraavɨna kale yabwinesɨ. \p \v 11 Sɨnnawɨ aayawɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ yagaalyaꞌ kadɨka dara wɨꞌnesaꞌnanyɨ “Neyaꞌmweraavɨna tewaanya kale neyadeine. \v 12 Kenɨbɨꞌ mamwalaannera!” Sai Kayaaꞌnanyarei mwaalaka gannya gahwaalaangerɨ tamakyaakelyɨ. Beꞌna tamakyaakalaka? Sarei kayaaꞌnanyaꞌ yadaaꞌnyɨ gahwaalaangei yɨdaꞌmaraangeꞌ yaakeꞌna sɨmɨlɨka wimwaaina kyaaꞌ tamakyaakeꞌnanyɨ. \v 13 Nyaꞌmweihi, sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ yɨdaꞌmaraangebwi yɨvanɨgasaꞌna Kenɨbɨtara aꞌmwe Kwaakevakɨyabwinera sarɨmɨnyɨna sɨmɨlɨka wimwaalɨkeꞌna atɨka mamaruꞌnapɨna! \p \v 14 Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Neyaꞌmweraavɨna kale neyɨvanɨkeꞌna dara yawɨꞌmanɨgo. Dɨkevɨ marasɨꞌnyaꞌne sabwi mena baryabwi yagalyaꞌmaꞌmwona. Sara yona gaala saburɨ mena wɨlamwaaiho. Kale mwivanɨkei Dɨkevɨ marasɨꞌnyaꞌneburɨ barya saburɨ kuna wɨlamwaalɨꞌ. \v 15 Gazaizai gyaꞌmwerɨna sɨmɨlɨka widei sahwai aꞌmweraavɨ tamakadelyɨ. Nabaai sarɨmɨ yawɨꞌmanɨgaꞌ “Aꞌmwei pwaraavɨ tamakadei gamɨre sɨmunyavɨ yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyabwi wɨwaꞌdei mɨꞌ.” \v 16 Kale wiaꞌnevɨne kaavɨlyaꞌ yawɨꞌmwo daresɨ. Sai gannya mwaalyabwi yagalyaꞌmavakelyɨ nemɨnyɨneba. Sarevɨ nemɨnyɨna kale wiaꞌnebwina yawɨꞌmanɨgo. Nabaai sarevɨ nemɨ kwainajɨ neyaꞌmweraavɨneba nennya mwaalyabwi yagalyaꞌmavaanneinera. \v 17 Sareꞌ kɨrɨꞌ pwai Kwaaka davakɨya mwaalyaꞌne kɨnɨnnakei mwaalajai nabaai gyaꞌmwerɨ wɨmudasadaawori tɨnna wanganna yojɨ kɨrɨꞌ gyaꞌmwerɨna sɨmunyaꞌ tihɨꞌna yojɨ sahware sɨmunyavɨ Gotɨyarɨne kale wiaꞌneꞌ gara wɨwarɨka! \v 18 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, kale wiaꞌneꞌna neyaꞌmweraavɨ yune yagaalyanna nudaathɨka! Yune maangiꞌna nudaathɨka! Aawa. Nemɨnyɨ kale neyadaawori sahwaraavɨ tewaanna yadaa wɨgaimwagaana! Nebwina wɨgaimwagaana! Wɨmudaasɨvanɨke duzaayɨla! \s1 Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadɨvɨsara Gotɨyarɨna lɨka myadɨvɨsaraavɨnesɨ. \p \v 19 Sareina kale wiaꞌneina sasare saburɨ yawɨraade “Nebulyavɨdaaꞌnyainyɨ. Gotɨyaryaba nɨmɨre sɨmunyaꞌ kavena waradeinyɨ. Nɨmɨre kayaaꞌnanyanna myawɨrivanɨgeinyɨ.” \v 20 Saꞌ dareꞌnanyɨ. Nemɨre kayaaꞌnanya mena marasɨꞌnyagaaꞌ nemɨre sɨmunyangɨ “Nɨmɨ kuna kayaaꞌnanyainyɨ,” yarai kwaasɨ yawɨraajahaaꞌ Gotɨyai yuyangɨna yawɨrangadei nemɨre sɨmunya wavɨlawakadei yawɨꞌna “Gɨmɨre kayaaꞌnanya saꞌ miꞌna marasɨꞌneneinyɨ.” “Marasɨꞌneneinyɨ,” sara yawɨꞌna yadeꞌna nemɨre kayaaꞌnanyanna myawɨraanneine. Nemɨre sɨmunya kavena waradesɨ. Nabaai sara yawɨꞌdeꞌna “Nebulyavɨdaaꞌnyaine,” yawɨraadeine. \v 21 Nyɨvuꞌnadeihi, sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre sɨmunya kayaaꞌnanya sanna myawɨri yaajaꞌ Gotɨyarɨna dɨragɨnna daꞌdaanyɨ. \v 22 Nabaai gamɨre kɨwɨnya dɨnɨke kuna mɨdɨdaa yɨlaaya wɨvuꞌnadenna yadaanyaꞌna yuya pɨnɨnna yɨdanganaajaꞌ sahwai wɨjaavɨna neyadelyɨ. \v 23 Gamɨre kɨwɨnya dɨnɨkeꞌ daresɨ. Nyɨbwaalɨvaangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨzaihɨlyɨ. Kɨraazɨtɨyai sara yɨhɨthakabaaibɨꞌ “Sarɨmɨnyɨ pwara pwaraavɨna kale yɨhyana!” sara jɨla! \v 24 Nabaai gamɨre kɨwɨnya dɨnɨke mɨdɨmanɨkei Gotɨyarɨ kuna wɨlawɨmwaaidelyɨ. Nabaai Gotɨyai aꞌmwe sahwarɨ kuna wɨlawɨmwaaidelyɨ. Gotɨyai gannya Kuryai nejaavakeꞌna Kuryai neyɨbwarɨdaakwada daꞌna yawɨꞌdaanyɨ “Gotɨyai wɨlanemwaalɨkelyɨ.” \c 4 \s1 Gotɨyare Kuryarɨnajɨ yɨmakei kwaasɨ wɨdaderɨnajɨyaꞌnesɨ. \p \v 1 Nyɨvuꞌnadeihi, aꞌmwe kwalaalyara kwaasɨ dadɨvɨꞌ “Gotɨyare Kuryai sɨmunyavɨ nyɨdada yɨhɨzɨwaakɨvanɨgeinyɨ.” Sara dadɨvɨꞌ Kwaakevakɨ walyuna yadɨvɨꞌ yaasɨwaꞌna kwaasɨ wɨjɨwakamarivanɨgasavɨdaaꞌnyɨ yuyara “Kuryai kɨnɨnnakeinyɨ,” yɨhɨthadɨvɨsaraavɨ yaasɨwaꞌna malɨmwabɨna! Aawa. “Gotɨyai gannya Kuryarɨ wɨjaavakei dɨngaka? Kuryarɨ mujaayakei dɨngaka?” dapɨjɨ kumɨre kurya sahwaraavɨ yaamɨjɨ jawɨbwarila! \v 2 Yawɨbwata sareꞌ daresɨ. “Gotɨyare Kuryai kɨnɨnnakei daaka?” dapɨjɨ dara jawɨranganyide. “Jizaazai Kɨraazɨtɨyai kɨlaaꞌnakei yɨmaꞌnaabakelyɨ,” jalɨkurakadei yɨ sahwai Gotɨyare Kuryai kɨnɨnnakelyɨ. \v 3 Gazaizai Jizaazai kɨlaaꞌnakerɨna sara majalɨkurakivanɨkei Gotɨyare Kuryai kɨnɨnnakei mɨꞌ. Sahwai yɨmakei kɨnɨnnakelyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨne Yɨkamaangerelyɨ. Miꞌna dara wɨꞌnadɨvɨꞌ “Kɨraazɨtɨyarɨne Yɨkamaangei yɨmaꞌnaabathelyɨ.” Dahaaꞌ yɨmakei kɨnɨnnakera kwaasɨ wɨjɨwaakadɨvɨtara mena mwaaleva Kɨraazɨtɨyarɨ Yɨkamaangere sɨmunya yawɨꞌdɨvɨsare. \p \v 4 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, sarɨmɨ Gotɨyareihɨlyɨ. Kwaasɨ wɨjɨwaakadɨvɨta sahwaraavɨ sarɨmɨ mena dathɨwamwaava. Kuryai wɨlayɨhɨmwaalɨka dazai aꞌmwe Kwaakevakɨyabwineraavɨ Kayaaꞌnanyai wɨlamwaalɨkerɨ wavɨlavɨkelyɨ. Sareꞌna wavɨlavɨkere dɨragɨnyaꞌ maareva mena dathɨwamwaava. \v 5 Kwaasɨ wɨjɨwaakadɨvɨta sahwara Kwaaka dazavakɨyabwineraavɨrerera. Sarevɨ kumɨre yagaalyaꞌ yune Kwaaka savakɨyabwinesɨ. Aꞌmwe Kwaaka savakɨyabwinera yagaala saꞌ kadɨka wɨꞌnadɨvɨsare. \v 6 Nemɨ Gotɨyareinera. Gotɨyarɨ yawɨrangadei dazai kadɨka newɨꞌnadelyɨ. Gotɨyarei mamwaalyɨkei kadɨka newɨꞌnadei mɨꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ dareꞌ yawɨꞌdaanyɨ “Newɨꞌnadei sahwai Nebulyaꞌne Kuryai kɨnɨnnakelyɨ. Manewɨꞌnyadei sahwai Kwaasɨ Dadei Kayaaꞌnanyai kɨnɨnnakelyɨ.” \s1 Gotɨyai nemɨnyɨna kale naanga wiadevwinesɨ. \p \v 7 Nyɨvuꞌnadeihi, kale wiaꞌnebwi Gotɨyarɨdaaꞌnyaꞌna nemɨnyɨ pwaraavɨna kale neyana! Gazaizai gyaꞌmweraavɨna kale wiadei sai Gotɨyarei mwaalɨkelyɨ. Gotɨyarɨ nebulyavaꞌna yawɨrangadelyɨ. \v 8 Kale mwiaꞌnei Gotɨyarɨ myawɨranganyɨkelyɨ. Gotɨyai, kale wiaꞌneburɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Sareꞌna sai Gotɨyarɨ myawɨranganyɨkelyɨ. \v 9 Gotɨyai yawɨꞌna “Nyɨbwaalɨkɨna aꞌmwera gaalyabwina mwaaibɨka!” daka gannya Gawaalɨvaangei gave pwainanyarɨ Kwaakevakɨna maryasaabɨna yakelyɨ. Sarevɨ dareꞌ yawɨꞌdaanyɨ “Ai, Gotɨyai nemɨnyɨna kale naanga wikeꞌ kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabakesɨ.” \v 10 Kale naanga wiaꞌnebwi daꞌdarebwinanyɨ. Nemɨnyɨ Gotɨyarɨna tewaanya nevuꞌnadevwi mɨꞌ. Aawa. Sahwai nemɨnyɨna kale naanga kwiaꞌ nemɨre kayaaꞌnanyanna Gawaalɨꞌ Gotɨyarɨ sɨnna tɨka wɨdaꞌdevwi mubamarasɨꞌnyaꞌnei balyaꞌnerɨ maryasaabakebulyɨ. \v 11 Nyɨvuꞌnadeihi, Gotɨyai nemɨnyɨna kale naanga sara wiakevɨdaaꞌnyɨ nabaai saina neyaꞌmweraavɨna pwai pwarɨna kale neyanneine. \v 12 Gotɨyarɨ tɨnna wangadei aꞌmwei aane pwai kwai mɨꞌ. Sareꞌ kɨrɨꞌ saina neyaꞌmweraavɨna pwai pwarɨna kale neyajainaavɨ Gotɨyai kuna wɨlanemwaalɨkelyɨ. Nemɨre sɨmunyavɨ yunebanna gamɨre kale naanga wiaꞌnebwi naanga yune nebulyaꞌnanyabwi wɨlanewaꞌdevulyɨ. \p \v 13 Gannya Kuryarɨ nejaavɨkeꞌna dareꞌ yawɨꞌdaanyɨ “Sahwarɨ kuna wɨlamwaaiho. Nemɨnyɨ kuna wɨlanemwaalɨꞌ.” Yɨ sasarevɨnyɨ. \v 14 Nemɨ sahwaina tɨnna wanganɨbainona jalɨkurakɨvanɨgo. Nɨmwai Gawaalɨvaangerɨ maryasaabakelyɨ Kwaakevakɨyaraavɨne padaihasamaaꞌderɨ. \v 15 Gazaizai jalɨkurakɨna “Jizaazai Gotɨyare Gawaalɨvaangelyɨ,” yɨ sara jalɨkurakɨna yajarɨ Gotɨyai kuna wɨlamwaalɨꞌ. Nabaai Gotɨyarɨ sahwai kuna wɨlamwaalɨꞌ. \v 16 Sareꞌna yawɨralɨmwadaanyɨ “Gotɨyai kale naanga nemɨnyɨna dɨragɨnna wiadelyɨ.” \p Gotɨyai kale wiaꞌneburɨ aaya kaavɨlyalyɨ. Kale wiaꞌneburɨ wɨlamwaalɨkei Gotɨyarɨ wɨlamwaalɨkelyɨ. Nabaai sahwarɨ Gotɨyai wɨlamwaalɨkelyɨ. \v 17 Nemɨnyɨna “Wɨrɨvɨkɨryaꞌne naangegaaꞌ yɨrɨka sarɨkɨ kumɨ lɨka myadɨvɨꞌ dɨragɨnna daapɨka!” daka nemɨre sɨmunyavɨ yunebanna Gotɨyare kale naanga wiaꞌnebwi naanga yune nebulyaꞌna wɨlanewaꞌdeꞌnanyɨ. Kɨraazɨtɨyai Gotɨyarɨ wɨlamwaalɨkabaaibɨꞌ Kwaaka davakɨ Gotɨyarɨ wɨlamwaaihoꞌna lɨka myadaa dɨragɨnna davaadeinera. \v 18 Gotɨyarɨ kale wiaꞌneburɨ lɨka myadaanyɨ. Aawa. Kale mena wiaꞌnebwi nemɨre sɨmunyavɨ naanga yune nebulyaꞌna wɨlanewaꞌdeꞌ lɨka ya saburɨ marasɨꞌdesɨ. Lɨka yaꞌne kaavɨlyaꞌ daresɨ. Nɨmɨre kayaaꞌnanyanna nyɨrɨvɨkɨradeꞌna lɨka yɨwana! Sarei lɨka yadere sɨmunyavɨ yunebanna Gotɨyare kale naanga wiaꞌnebwi naanga yune nebulyaꞌna mularyadeꞌnanyɨ. \p \v 19 Sɨnnawɨ Gotɨyai nemɨnyɨna kale naanga wikeꞌna nemɨ tewaanya nevuꞌnadeine. \v 20 Aꞌmwe pwai kwai wɨdɨna “Gotɨyarɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeinyɨ,” dazai nabaai gyaꞌmwerɨna sɨmɨlɨka wimwaalɨkei kwaasɨ yagaala dadelyɨ. Sareꞌ dareꞌnesɨ. Sahwai gyaꞌmwerɨ tɨnna wangaderɨna kale mwivanɨkei Gotɨyarɨ tɨnna mwanganyaderɨna tewaanya gara wɨvuꞌnannelaka! \v 21 Kɨwɨnya dɨnɨka daꞌ Kɨraazɨtɨyai dareꞌ nedaꞌ “Gotɨyarɨna tewaanya wɨvuꞌnadei gyaꞌmwe kwarɨnajɨ kale wiana!” \c 5 \p \v 1 Gazaizai “Jizaazai sahwai Gotɨyai dahɨlakaka maryasaabakei Kɨraazɨtɨyalyɨ,” lɨmwadei dazai Gotɨyarɨdaaꞌnyalyɨ. Nabaai gazaizai ganɨmaangerɨna wɨvuꞌnadei gamɨre kaimɨraayarɨna wɨvuꞌnadelyɨ. \v 2 Nemɨ Gotɨyarɨna tewaanya nevuꞌnajaina gamɨre kɨwɨnya dɨnɨke mɨdɨdaanyaꞌna dareꞌ yawɨꞌdaanyɨ “Sareina Gotɨyare kaimɨraayaraavɨna tewaanya nevuꞌnɨvanɨkeine.” \v 3 Sareꞌ dareꞌnesɨ. Gotɨyarɨna tewaanya wɨvuꞌnyaꞌnebwi daꞌdarebwinesɨ. Gamɨre kɨwɨnya dɨnɨke mɨdɨdaanyaꞌnanyɨ. Nabaai gamɨre kɨwɨnya dɨnɨke taanginya maayangɨra. \v 4 Sarevɨdaaꞌnyɨ gazamɨlɨsamɨlɨꞌ Gotɨyare kaimɨraayamɨlɨꞌ yɨmaꞌnajamɨlɨꞌ Kwaakevakɨya sabwi dathɨwamanɨkemɨlɨkɨra. Kwaakevakɨya sabwi dathɨwangebwi daꞌdarebwina. Gawaalɨvaangerɨ lɨmwadaanyaꞌnanyɨ. \v 5 Kwaakevakɨya sabwi dathɨwamanɨkei aaihwalaka? Dazai dareꞌ lɨmwadelyɨ “Jizaazai Gotɨyare Gawaalɨvaangelyɨ.” Sarei gavelyɨ. \s1 Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna jalɨkurakyaꞌnebwinesɨ. \p \v 6 Dazahwai Jizaazai Kɨraazɨtɨyai aalyavɨ bavɨtaazɨya yavɨnesɨ gamɨre taweꞌ walaabaka balakevɨnesɨ Sɨgunyavɨdaaꞌnyai walaabakeꞌnanyɨ. Yune aalya wɨvaihya sabwinevɨna walaabakei mɨꞌ. Aawa. Aalyavɨnebwinajɨ tawevɨnebwinajɨ walaabakelyɨ. Kuryai nebulyavɨ aaya kaavɨlyarɨneꞌna Kurya sahwai yagaala saꞌna jalɨkurakadelyɨ. \v 7 Jalɨkurakya dawaai data warɨkennanyɨ. \v 8 Yɨ pwai Kuryai, yɨ pɨrɨꞌ aalyaꞌ, yɨ pɨrɨꞌ taweꞌ. Dawaai data sa yagaala gave pɨrɨꞌnanyaꞌ jalɨkurakadesɨ. Jalɨkurakya saꞌ daresɨ. Jizaazai Gotɨyare Gawaalɨvaangelyɨ. \v 9 Aꞌmwera jalɨkurakɨpɨjaꞌ “Nebulyasɨ,” dadaanyɨ. Yɨthaanyi! Gotɨyai jalɨkurakyaꞌ aꞌmweraavɨrevɨ wavɨlavɨkesɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ Gawaalɨvaangerɨna Gotɨyai nejalɨkurakadeꞌ nebulyasɨ. Gotɨyare jalɨkurakya dareꞌnanyɨ. Jizaazai Nyɨbwaalɨvaangelyɨra. \v 10 Gotɨyare Gawaalɨvaangerɨ lɨmwadei gamɨre sɨmunyavɨ jalɨkurakya saꞌ wɨwarɨkelyɨ. Gotɨyarɨneꞌ malɨmwagyadei dadelyɨ “Gotɨyai kwaasɨ yagaala dadelyɨ.” Gotɨyai Gawaalɨvaangerɨna “Nɨmɨnyɨdaaꞌnyalyɨ,” jalɨkurakyaꞌ malɨmwagyadeꞌna dadelyɨ “Kwaasɨ yagaala dadelyɨ.” \v 11 Jalɨkurakya daresɨ. Gotɨyai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyaꞌnebwi nejaavakesɨ. Gaalyaꞌne saburɨ kaavɨlyaꞌ Gawaalɨvaangerɨ wɨlawɨwarɨka. \v 12 Sarevɨdaaꞌnyɨ Gawaalɨvaangei kɨnɨnnakei gaalyaꞌne sabwi kɨnɨnnakelyɨ. Gotɨyare Gawaalɨvaangei maayai gaalyaꞌne sabwi maayalyɨ. \p \v 13 Yagaala daza yɨhithawasɨwaabe. Gotɨyare Gawaalɨvaangerɨ lɨmwadɨvɨsaihi “ ‘Yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyaꞌne sabwi kɨnɨnnakeine,’ dɨpɨka!” dena yɨhithawasɨwaabe. \s1 Yagaala aayannesɨ. \p \v 14 Gotɨyaryaba dɨragɨnna daꞌdaa wɨdadaanya daꞌdaresɨ. Gotɨyai sɨmunya yawɨꞌdevɨna yɨdanganawaajɨya pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ kadɨka newɨꞌnada sara yaderɨnera. \v 15 “Yɨdanganaanne kadɨka newɨꞌnadelyɨ,” yawɨꞌmanɨgovɨ kɨrɨvɨnajɨ yawɨꞌmanɨgo. Sahwarɨ yɨdangadaanya mena maaꞌmwona. Dɨragɨnna yawɨꞌmwona. Sareꞌ nebwina nejaavadelyɨ. \v 16 Aꞌmwe pwai kwai dara wanganajaꞌ “O, nyaꞌmwei Kɨraazɨtɨyarei kayaaꞌnanyaꞌ jɨvanɨka! Kayaaꞌnanya saꞌ sahwarɨ Dɨkevɨ marasɨꞌnyaꞌneꞌ daaka!” Sara wanganajaꞌ Gotɨyarɨ kidaanganojɨ marasɨꞌnojɨ gaalyaꞌneꞌ tewaanna wɨjaavadelyɨ. Aꞌmwe kayaaꞌnanyanna Dɨkevɨ mamarasɨꞌnyaꞌne yɨpɨjaraavɨna yɨhɨthɨwa. Sareꞌ kɨrɨꞌ kayaaꞌnanya pɨbwi Dɨkevɨ marasɨꞌnyaꞌnebwi warɨꞌ. Dazahɨrɨꞌna jɨthaanganyideꞌna mihɨzɨvanɨge. \v 17 Yuya yɨdaꞌmaraangebwi kayaaka yɨgaide sabura sa kayaaꞌnanyabulyɨ. Kɨrɨꞌ kayaaꞌnanya pɨnɨ aꞌmweraavɨ Dɨkevɨ yuna mamarasɨꞌnyaꞌne warɨꞌ. \p \v 18 Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Gazaizai Gotɨyare kaimɨraayai mwaalajai kayaaꞌnanyabwi mɨdɨdei mɨꞌ. Aawa. Sahwarɨ Gotɨyarɨdaaꞌnyai nayaa maremwaalɨkelyɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ Kayaaꞌnanyai sahwarɨ lɨmwagathei mɨꞌ. \p \v 19 Nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Gotɨyareina mwaaiho. Aꞌmwe Kwaaka yuyavakɨyabwinera Kayaaꞌnanyarɨ wɨlakasarera. Sahwai maremwaalɨkere. \p \v 20 Kɨrɨꞌ nemɨ yawɨꞌmanɨgo. Gotɨyare Gawaalɨvaangei bakei sɨmunya tewaanyaꞌ nejaavɨkelyɨ. “Gotɨyai Nebulyarɨ yawɨralɨmwabɨka!” daka sɨmunyaꞌ nejaavɨkelyɨ. Nebula Sahwarɨ wɨlamwaaihoine. Gawaalɨvaanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlawɨmwaaihoꞌnanyɨ. Sahwai Gotɨya nebulyalyɨ. Sahwai yuyagaaꞌ yuyagaaꞌne gaalyaꞌneburɨ aaya kaavɨlyalyɨ. \p \v 21 Nɨmɨre kaimɨraaya maalɨkeihi, aꞌmwaꞌmwe kwaasɨgotɨyaraavɨna dameihi dɨthaayɨla! Sahwaraavɨ yɨlaaya mipɨnera! \pmr \sig Jonɨ \sig*