\id 1CO - Yipma[Baruya] [byr] -Papua New guinea 1992 (web version -2012 bd) \h 1 Koridɨ \toc1 Koridɨ Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkarya Aaya Mudɨꞌnanyaꞌ Yɨdavakesɨ \toc2 1 Koridɨ \toc3 1 Ko \mt1 1 Koridɨ \mt2 Koridɨ Mwaalyaraavɨna Polɨ Pɨkarya Aaya Mudɨꞌnanyaꞌ Yɨdavakesɨ. \cl Bɨrita \c 1 \m \v 1 Nyaꞌmweihi, Koridɨ mwaalyaihi, \p Polɨnyɨ paazɨyaꞌ yɨhyasɨwaabe. Gotɨyai sɨmunya sara yawɨrakevɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazai nyɨdaasadeinyɨ apozelɨyainyɨ yɨmaꞌnyaꞌneinyɨ nyɨjɨvwaramaarakeinyɨ. Nabaai Sozɨthenɨzai neyaꞌmwei nɨmɨjɨ mwaalɨkelyɨ. \v 2 Gotɨyare kusɨlaanyavɨyaihi Koridɨ mwaalyaihɨrɨna yɨhithawasɨvanaabɨhe. Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ sarɨmɨre gɨrɨkitaꞌnanya duimwagasɨꞌnɨkeihɨrɨ Gotɨyai yɨhɨzɨvwaramaarakeꞌna Gotɨyareihi yuna tewaanyaihi yɨmaꞌnesaihɨlyɨ. Nabaai anga yuyabanya yuyara nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨne yayavɨ yɨlaaya wɨdadɨvɨsara Gotɨyare tewaanyara yɨmaꞌnesare. Yɨ sahwai kumɨnyɨ Naangei yaka nemɨnyɨ Naangelyɨ. \v 3 Nemɨre Nenɨmaangei Gotɨyalyɨ Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyai kwalyɨ tewaanya yangeꞌna yɨhɨgaimwagika! Kɨrɨmɨre kwaamuꞌnanyabwi yɨhwarana! \s1 Polɨ Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdakeꞌnesɨ. \p \v 4 Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaꞌna Gotɨyai gamɨre tewaanya yangebwi sɨhumale yɨhɨzaavakelyɨ. Sarevɨ yuyagaaꞌ sarɨmɨnyɨna Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdadɨnyainyɨ. \v 5 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaalesavɨ Gotɨyai sarɨmɨnyɨne yuya yunebanna yɨhyakelyɨ. Yɨ yuya yagaala wɨjɨwaakya sajɨ yuya kunya yawɨta sajɨ kɨnɨnnakeihɨlyɨ. \v 6 Kɨraazɨtɨyarɨna yɨhɨzalɨkurakobaaibɨꞌ sarɨmɨre sɨmunyavɨ mena dɨragɨnya yɨhwarakeꞌna sahɨnɨ kɨnɨnnakeihɨlyɨ. \v 7 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabatheꞌ sarɨmɨ yemwaaihasagaaꞌ Kurya Tewaanyare sɨhumale aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ yɨhɨgainadeihi mɨꞌ. \v 8 Nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai sarɨmɨnyɨ dɨragɨnya yɨvaimwanga yɨhyathelyɨ. Sara kuna kihyojɨ aayagaaꞌnanyɨ. Yɨ sagaaꞌ Yɨrɨka Naangegaaꞌ sahwai walaabathehaaꞌ Gotɨyai yɨhyɨvaimwadeꞌna sarɨmɨ kayaaꞌna yɨwetawakya maayaihɨrɨ Gotɨyai yɨhɨzɨdavadei mɨꞌ. \v 9 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Gotɨyai gamɨre Gawaalɨvaangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyai nemɨre Naangelyɨ yɨhyeꞌmwannamwaalyaꞌneihɨrɨ jaka yɨhɨzɨvwaramaarakelyɨ. Yɨ sahwai sara dakeꞌ “Sara yɨdeinyɨ,” yɨ sara neyɨvanɨkelyɨ. Nebulyaꞌnanyalyɨ. Sareꞌna dɨragɨnna yɨhivaimwannɨkeihi, yɨ, yɨwetawakya maayaihi dɨmwaalyideihɨlyɨ. \s1 Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨyara jaapainesaꞌnesɨ. \p \v 10 Nyaꞌmweihi, nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyare dɨragɨnyaꞌ nyɨjaavakeꞌna dɨragɨnna dara yɨhɨthɨma! Sarɨmɨ yuyaihi yagaala avaainanyanna nayaa dɨzɨla! Sarɨmɨ kuna jaapainadɨvɨꞌ yagaala ge ge madɨbɨnera! Sɨmunya avaainanyaburɨjɨ yawɨbwaryaꞌne avaainanyaburɨjɨ jeꞌmwannamwaalyɨla! \v 11 Nyaꞌmweihi sara yɨhɨthɨweꞌ darevɨnyɨ. Kɨlowiyavɨrera sarɨmɨnyɨna dara nyɨdɨwaꞌdaaꞌ “Sahwaraavɨ mayagaalya kuna warɨka.” \v 12 Nyɨdɨwaꞌdaata yuyangɨna dɨvanɨge. Sarɨmɨjɨya gazarazara ge gengɨ dara dɨvanɨgaꞌ. Pwara dɨna “Yɨ, nɨmɨ Polɨmɨreinyɨra.” Nabaai pwara dɨna “Yɨ, nɨmɨ Aapolɨzareinyɨra.” Nabaai pwara dɨna “Yɨ, nɨmɨ Pitareinyɨra.” Nabaai pwara dɨna “Yɨ, nɨmɨ Kɨraazɨtɨyareinyɨra.” \v 13 Kɨrɨꞌ nɨmɨ yɨhɨthɨma! Kɨraazɨtɨyarɨ japalaannei daaka! Sarevɨ beꞌna jaapainɨwaaꞌ! Polɨnyɨ sarɨmɨnyɨneba yɨsavɨri maratamarɨmwesainyɨ daa! Polɨnyɨne yayavɨ bavɨtaazɨyabwi maaresavɨ daaka! \v 14 Sarɨmɨnyawɨ nɨmɨ Kɨrɨzɨpaazalyɨ Gaayaazalyɨ yune saraarɨna bavɨtaazɨyaꞌ ye. Yɨ aꞌmwe pwara aawa. Dazaꞌna Gotɨyarɨ “Su! Su! Sareꞌ tewaanna ye,” wɨdɨvanɨge. \v 15 Sarevɨ yɨ aane pwai kwai yagaala yɨnɨga wiꞌna dara nadathɨka! “Polɨmɨne yayavɨ bavɨtaazɨyaꞌ nyakeꞌna sahwareinyɨ.” Sara majɨ yaꞌneꞌna yɨlaaya yɨvanɨge. \v 16 O, navɨka nyɨwaka! Nabaai Sɨtepaanazare angevɨya pwaraavɨjɨ bavɨtaazɨyaꞌ yeinyɨ. Yena ayahi pwarɨjɨ kwaraarɨjɨ bavɨtaazɨyaꞌ yeinyɨ dɨngaka? Saꞌ nɨmɨ myawɨriwa. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ aꞌmweraavɨ bavɨtaazɨyaꞌ yaꞌneinyɨ Kɨraazɨtɨyai nyɨmaryasaabakeinyɨ mɨꞌ. Aawa. Gamɨre yagaala tewaanya wɨjɨwaakyaꞌneinyɨ nyɨmaryasaabakeinyɨ. Yagaala saꞌ wɨdadɨnyavɨna aꞌmwe sɨmunnakera Kwaaka davakɨyangɨna dadɨvɨtabaaibɨꞌ nɨmɨ sara majɨwana. “Kɨraazɨtɨyai yɨsavɨ balakeꞌ saba sana yaasɨwaka nyɨmaꞌnadɨka!” dena aꞌmweraavɨre yawɨsabwi sara madɨwɨneinyɨ. \s1 Kɨraazɨtɨyai Gotɨyare dɨragɨnaangei sɨmunyavɨ yune aaya kaavɨlyarɨnesɨ. \p \v 18 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwe pwara, Dɨkevɨnera kayaaka yɨnɨkevɨ tusavɨ wɨvanɨgasara Kɨraazɨtɨyai yɨta yovihɨrarannɨkevɨ balakevɨne yagaalyaꞌna dara yawɨꞌdɨvɨsare “Yagaala saꞌ sɨmumaayasɨ.” Pɨrɨꞌ daresɨ. Nemɨ aꞌmweina, Gotɨyai nemɨnyɨ nevadaihasamaaꞌmanɨkeina dara yawɨꞌdaanyaine “Yagaala saꞌ Gotɨyare dɨragɨnaangeꞌ neyɨbwarɨdaakuvanɨkesɨ.” \v 19 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gotɨyare bukuyavɨ sɨnnawɨ Gotɨyai jaakeꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Sɨmunnakeraavɨre sɨmunyabwi kayaaka yɨgalɨdeinyɨ. \q1 Sɨmunya yawɨꞌnɨkeraavɨre sɨdusabwi yaasɨwaꞌnanya yɨbwarɨdaakudeinyɨ.” \m \v 20 Sarevɨ dahaasara sɨmunnakeraavɨna gathaꞌdarevaka! Bukuyangɨ padaꞌgalayawɨrangadɨvɨta sɨduꞌnakeraavɨna gathaꞌdarevaka! Aꞌmwe dathahaasara gavamarasɨꞌnyɨyagaala dɨdɨvɨsaraavɨna gathaꞌdarevaka! Aꞌmwe Kwaaka davakɨyaraavɨre sɨmunyaꞌ Gotɨyai sɨmumaayaꞌ wakakeꞌ midaaka! \v 21 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gotɨyai sɨmunya nebulyaꞌ kɨnɨnnakei dara yawɨꞌna “Aꞌmwe Kwaakevakɨyara yune sɨmunya kunyabwina nɨmɨnyɨ myawɨramaari yɨpɨnere.” Sara yawɨꞌna yakevɨ, Gotɨyarɨ dara wɨvuꞌnakesɨ. Nɨmɨrera nɨmɨre yagaalyaꞌ wɨjɨwaakɨpɨꞌdevɨ pwara Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwabɨꞌderaavɨ padaihasamaarɨdeinyɨ. Kwaakevakɨyara wɨjɨwaakya dazavɨna kwaasɨ dara yawɨꞌmanɨgaꞌ “Yagaala saꞌ sɨmumaayasɨ.” \v 22 Juyara yɨjɨwaainya atɨka maruꞌnasangɨ yɨdaangadɨvɨꞌ yawɨꞌdɨvɨsare “Sahɨnɨ tɨnna wanganawaajɨ yagaalyaꞌ lɨmwagaraadera.” Gɨrikɨyara sɨmunyaꞌ bɨꞌdɨvɨꞌ “Sarɨmɨre yagaalyavɨ aaya kaavɨlyaꞌ nemɨre sɨmunyavɨ yawɨramarawaajɨ ‘Nebulyaꞌ dɨngaka? Nebulyaꞌ midɨngaka?’ yɨhɨthaadera.” \v 23 Nabaai sare kɨrɨwaarɨ nemɨ saina Kɨraazɨtɨyarɨ yɨta yovihɨrarannɨkevɨ maratamarɨmwesarɨne yagaalyaꞌ wɨjɨwakadaanyaine. Pɨrɨꞌ daresɨ. Yagaala dazaꞌ Juyara kayaasɨmunya wimaꞌnaderera. Nabaai pɨrɨꞌ daresɨ. Ajɨmya yuyangɨyara yawɨꞌdɨvɨsare “Sɨmumaayasɨra.” \v 24 Kɨrɨꞌ aꞌmwe pwara Gotɨyai jaka jɨvwaramaaꞌnɨkera sahwara Juyarajɨ Gɨrikɨyarajɨ saraavɨne Kɨraazɨtɨyai sai Gotɨyare dɨragɨnaangei yaka Gotɨyare sɨmunyavɨ aaya kaavɨlyalyɨ. \v 25 Sareꞌ dareꞌnanyɨ. Yagaala dazaꞌ “Sɨmumaayasɨreva,” Gotɨyare yagaala saꞌ sɨmunya naangeꞌ kɨnɨnnakesɨ. Yɨ aꞌmweraavɨre sɨmunya savɨ wavɨlavɨkesɨ. Nabaai “Waryaanyasɨreva,” Gotɨyare yagaala saꞌ dɨragɨnya naangeꞌ kɨnɨnnakesɨ. Yɨ aꞌmweraavɨre dɨragɨnyavɨ wavɨlavɨkesɨ. \p \v 26 Sareꞌ aaya kaavɨla daresɨ. Nyaꞌmweihi, Gotɨyai jaka yɨhɨzɨvwaramaarakegaaꞌ sarɨmɨre mwaalyabwineꞌna ayɨna jawɨranganyɨla! Sarɨmɨjɨya aꞌmweraavɨre kɨlaakejɨkɨya sɨmunyabwi kɨnɨnnakera aꞌmwe kwalaalyara mwaalesara daaka! Aꞌmwe naangera dɨragɨnnakera sarɨmɨjɨya sara aꞌmwe kwalaalyara daaka! Yaya munyaba yɨnɨkera sarɨmɨjɨya sara kwalaalyara daaka! \v 27 Aawa. “Sɨmunnakeraavɨna makinyaburɨ bwalawiekɨrakɨma!” daka Gotɨyai aꞌmwe Kwaaka davakɨyara sarɨmɨnyɨna “Sɨmumaayarera,” dadɨvɨsaihɨrɨ yɨhɨthahɨlakakelyɨ. Nabaai “Dɨragɨnyaraavɨna makinyaburɨ bwalawiekɨrakɨma!” daka Gotɨyai aꞌmwe Kwaaka davakɨyara sarɨmɨnyɨna “Waryaanyare,” dadɨvɨsaihɨrɨ yɨhɨthahɨlakakelyɨ. \v 28 “Aꞌmwe naangeraavɨ kuneraavɨ wɨmwaaihɨma!” daka Gotɨyai aꞌmwe Kwaakevakɨyara sarɨmɨnyɨna “Yaya kwaakebanyara yaasɨwakere,” yɨ “Aꞌmwe angwangwere,” yɨ “Kunerera,” dadɨvɨsaihɨrɨ yɨhɨthahɨlakakelyɨ. \v 29 Sarevɨdaaꞌnyɨ Gotɨyaryaba aꞌmwe kɨlaaꞌnaka yuyarajɨya aane pwai kwai gamɨnne yayaꞌ munyabanna mamakɨlyɨ yannelyɨra gamɨre sɨmunya pɨburɨna, gamɨre dɨragɨnya kɨburɨna. \v 30 Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihyaꞌneihɨrɨ Gotɨyai yɨhɨmwaaihakelyɨ. Gotɨyarɨ nemɨnyɨneꞌna Kɨraazɨtɨyai Gotɨyare sɨmunyavɨ aaya kaavɨlyai yɨmaꞌnakelyɨ. Yɨ sahwarɨ nemɨnyɨna Gotɨyai dadelyɨ “Yɨdaꞌmaraangeihi nɨmɨreihɨlyɨ.” Yɨ sahwarɨ nemɨ aꞌmwe tewaanyaina Gotɨyareina yɨmaꞌnyaꞌneinaavɨ nemwaaihakelyɨ. Yɨ sahwarɨ nemɨre kayaaꞌnanyangɨna ayahi nemubamaarakelyɨ. \v 31 Sarevɨdaaꞌnyɨ “Sara yaana!” daanneinaavɨna Gotɨyare bukuyaꞌ dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Aꞌmwe gamɨnne yayaꞌ munyaba makidei \q1 Naangerɨna gaverɨna nayaa sara makɨlana! \c 2 \p \v 1 Nabaai, nyaꞌmweihi, nɨmɨ kwainyɨ sɨnnawɨ sarɨmɨnyawɨnna wawegaaꞌ Gotɨyarɨne jalɨkurakyaꞌ yɨhɨzɨwaakadɨ yagaala sɨmunya yawɨrirɨkɨsajɨ mamakabyeinyɨ. Sarɨmɨ “ ‘Ai, aꞌmwe sai sɨmunyavɨ nemɨnyɨ newavɨlaꞌdelyɨ,’ nadɨpɨdɨka!” dena sara mihɨzɨwaakyeinyɨ. \v 2 Sareꞌ aaya kaavɨla daresɨ. Sarɨmɨnyawɨnna mwɨyagaaꞌ nɨmɨ mena dara yawɨbwarayawɨramarake, “Sahwaraayaba Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨna sɨmunyaꞌ yune sahwarɨneꞌna nayaa yawɨrɨdeinyɨ. Yɨ yɨta yovihɨrarannɨkevɨ mararamarɨmwesarɨna nayaa yawɨrɨdeinyɨ. Sɨmunya aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ yawɨrɨdeinyɨ mɨꞌ.” \v 3 Yɨ nɨmɨ sɨnnawɨ sarɨmɨnyaba yɨhyeꞌmwannamwaalegaaꞌ nɨmɨ sainyɨ waryaanyainyɨ. Nɨmɨ “Gotɨyare wawɨnya naangeꞌ nayaa yɨwɨneinyɨ dɨngaka?” dadɨ wawɨnya saꞌna lɨka naanga yadɨ bɨꞌbɨta yadɨ yɨhɨzɨwaakeinyɨ. \v 4 Nabaai yagaalyaꞌ yɨhɨthadɨnyasɨ nɨmɨre yɨhɨzɨwaakadɨnyasɨ yɨ dazawaai aꞌmwe sɨmunya yawɨꞌnɨkeraavɨre yagaalyaburɨ mihɨzɨwaakye. Nɨmɨre sɨmunya savɨ sarɨmɨre sabwi marimaꞌnya yaꞌnevɨ mihɨzɨwaakye. Aawa. Kurya Tewaanyai gannya dɨragɨnyavɨ yɨhibwarɨdaakwakesɨ. \v 5 Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagyaꞌneihɨrɨna waryaanyaibɨsainyɨ mwaale. Yɨ nɨmɨ “Aꞌmweraavɨre sɨmunya saburɨ sarɨmɨ nebulyaꞌna lɨmwagata nyɨpɨdɨka! Aawa. Yune Gotɨyare dɨragɨnyavɨna lɨmwabɨka!” dena sara yɨhyeinyɨ. \s1 Gotɨyare Kuryai sɨmunya nejaavanɨkeꞌnesɨ. \p \v 6 Sara yɨhɨthɨwe kɨrɨꞌ aꞌmweraavɨ Gotɨyare sabwi dɨragɨnya mena yɨvaimwannɨkeraavɨ nemɨ sɨmunya yawɨꞌnɨkeꞌ wɨjɨwakadaanyaine. Sare kɨrɨꞌ saꞌ aꞌmwe dahaasɨyaraavɨre sɨmunya yawɨtaꞌ mɨꞌ. Nabaai dahaasara maremwaaidɨvɨta sahwaraavɨre sɨmunya yawɨtaꞌ mɨꞌ. Dahaasara yɨwɨyaꞌnere. \v 7 Aawa. Nemɨ Gotɨyare sɨmunyaꞌ wɨjɨwakadaanyasɨ. Yagaala dazaꞌ Gotɨyai lɨka yulyaryaakesɨ. Dazaꞌ nebulyaꞌ yoimavajalɨkurakyavɨnanyasɨ. Gotɨyai Kwaakevaꞌ mwakyaakegaaꞌ yɨ sahwai sɨmunya dazaꞌ mena dahɨlakakelyɨ. Nemɨ byaanna dɨragɨnyavɨ nawɨꞌnyavɨ mwaalyaꞌneꞌna sara dahɨlakɨna yakelyɨ. \v 8 Aꞌmwe dahaasaraavɨ maremwaaidɨvɨta sarajɨya aane pwai kwai sɨmunya savɨ aaya kaavɨla dazavɨ yawɨramaaꞌnɨkei mɨꞌ. Sareꞌ dɨwevɨ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Sɨmunya saꞌ yawɨꞌnɨkara mwaaibɨzɨ kwajɨ yɨ sahwara Naangei Sɨgunyavɨyai byaanna dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakerɨ yɨta yovihɨrarannɨkevɨ mamararamarɨmwi kipɨdɨka! \v 9 Aawa. Sahwara savɨna myawɨryesara yeta dazanna Gotɨyare bukuyavɨ sanna dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. \q1 Pɨnɨngɨ tɨnnyai mwanganyaja \q1 Nabaai kadɨkiꞌ muꞌnyaja \q1 Aꞌmweraavɨ sɨmunyangɨ mimaꞌnyaja \q1 Gamɨnyɨna tewaanya wɨvuꞌnaderaavɨne \q1 Nabaai sahwaraavɨ wɨgaimwagyaꞌneraavɨne \q1 Gotɨyai mena yovɨrawakakengɨ. \m \v 10 Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Yɨ gamɨre Kuryarɨ nevuꞌnadeinaavɨna Gotɨyai lɨka yulyaryaake neyɨbwarɨdaakwakengɨ. Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Kurya Tewaanyai kaavɨla yuya sangɨ wɨjalangasakadelyɨ. Yɨ Gotɨyare sabwi nemɨnyɨ lɨka mena yulyaꞌde sangɨjɨ Gotɨyare sɨmunyavɨ wɨjalangasakɨwaidaawadelyɨra. \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe pware sɨmunyaburɨ be aꞌmwei yawɨrangadelaka! Aawa. Aꞌmwe dazare gannya kuryaina, sai gamɨnyɨ kusawɨ wɨlamwaaide sarei yawɨrangadelyɨ. Sabaaibɨꞌ Gotɨyare sɨmunyabwi yawɨrangadei aꞌmwe pwai mɨꞌ. Aawa. Gotɨyare gannya Kuryaina gave sahwaina yawɨrangadelyɨ. \v 12 Yɨ nemɨ Kwaaka davakɨya sɨmunya mamaaryo. Aawa. Gotɨyaryawɨdaaꞌnya sɨmunya Kuryarɨ maarolyɨra. Yɨ Gotɨyai nemɨnyɨna “Sahwaraavɨna yangeꞌna wɨjaave yuya gaimwanga sanna yawɨrangabɨka!” daka kaneyaꞌ Kurya sahwarɨ maarolyɨra. \v 13 Yɨ gaimwanga dazangɨ nemɨ yagaalyaꞌ wɨdadaanyɨ. Aꞌmweraavɨre sɨmunyabwine yagaalya neyɨwɨryadɨvɨsangɨ wɨdadaanya mɨꞌ. Aawa. Kuryare sɨmunyabwine yagaalya neyɨwɨryadengɨ wɨdadaanyangɨra. Kurya Tewaanyai yagaalya nejaavadejɨ Kuryare nebulyanna wɨjɨwakadaanyaine. \v 14 Aꞌmwe kwai, Kurya Tewaanyai maayai Gotɨyare Kuryare yagaalya maaꞌdei mɨꞌ. Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Sai dara yawɨꞌdelyɨ “Dazaꞌna yagaala sɨmumaayasɨra.” Yune Gotɨyare Kuryai negaimwada nayaa yawɨbwaramaꞌdaanyaꞌna dazai Kurya Tewaanyai maayai dazavɨre aaya kaavɨlyaꞌ myawɨranganyɨ yannelyɨ. Myawɨranganyɨ yanneꞌna “Sɨmumaayasɨra,” sara yawɨꞌdei. \v 15 Kɨrɨꞌ, pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwei Kurya Tewaanyai kɨnɨnnakei sai yuyangɨ nayaa yawɨbwarangadelyɨ. Pɨrɨꞌ daresɨ. Aꞌmwe aane pwai kwai Kurya Tewaanyai kɨnɨnnakerɨna yɨnɨga wiꞌna yawɨbwarangadei mɨꞌ. \v 16 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Dara dɨnɨkabaaibɨkɨ \q1 “Naangere sɨmunyaꞌ aaihwai yawɨrangadelaka! \q1 Yɨnɨga wiꞌna yawɨrayannei aaihwalaka!” \m Nabaai sare kɨrɨvɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyare sɨmunyaꞌ kɨnɨnnakeine. \c 3 \s1 Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨyara Koridɨ mwaalyara jaapainesaraavɨnesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi, nabaai nɨmɨ aꞌmwe Kurya Tewaanyai kɨnɨnnakeraavɨ wɨdadɨnyabaaibɨꞌ mihɨzɨ yɨwɨneinyɨ. Aawa. Sɨmunya sɨnnawɨnyaꞌ kɨnɨnnakera kɨlaakejɨkɨya yawɨsa maremwaalɨkeraavɨ wɨdadɨnyabaaibɨꞌ yɨhɨthɨweinyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihata bwaranyarabɨsaihɨrɨ yɨhɨthɨweinyɨ. \v 2 Nyaꞌne aamunya yɨhɨzaaveinyɨ. Wapaaya dɨragɨnya mihɨzaayeinyɨ. Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Dazagaaꞌ wapaaya dɨragɨnya tɨka piꞌmaanganya yeꞌ. Yune sareꞌna mɨꞌ. Aawa. Dahaaꞌ kɨgaasɨ sarɨmɨ kuna mi yɨpɨneihɨlyɨ. \v 3 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Kɨlaakejɨkɨya yawɨsajɨyaihi kuna mwaaihaꞌ. Darevɨnyɨ. Sarɨmɨjɨya pwai gyaꞌmwerɨna tɨganaarya sabulyɨ yɨ nabaai maimaangebulyɨ sasare sabwi kuna yɨhwarɨꞌ. Sareyaba kɨlaakejɨkɨya yawɨsajɨyaihi midaaka! Aꞌmweraavɨreburɨna kaanya yamaryadɨvɨsaihi midaaka! \v 4 Yɨhɨthɨwe sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Yɨ sarɨmɨjɨya pwai dara dɨna “Nɨmɨ Polɨmɨreinyɨ.” Yɨ pwai dɨna “Nɨmɨ Aapolɨzareinyɨ.” Sana sana yɨvanɨgaꞌ. Yɨ sasare dazaburɨ sarɨmɨ Kwaaka davakɨyaihi kuna damwaaihava! \p \v 5 Sarevɨdaaꞌnyɨ Aapolɨzai sai bewalaka! Polɨnyɨ sainyɨ bewainyaka! Naarɨmɨ sainaai yuna wɨdaayadasainaalyɨ. Naangei naarɨmɨnyɨ wawɨnyaꞌ sarɨ pɨrɨꞌna pwainyɨ pɨrɨꞌna nehɨzaavakabaaibɨꞌ wɨdaayadasainaai sara kyagoi naarɨmɨre yagolyavɨ sarɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagaresaihɨlyɨ. \v 6 Nɨmɨ tɨka wapaayavɨre wia burɨdeinyɨ. Aapolɨzai wia sangɨ aalyaꞌ wɨjaavakelyɨ. Sare kɨrɨvɨ Gotɨyaina yadaasɨ arɨwɨnya bilyadengɨ. \v 7 Sarevɨ aꞌmwei tɨka wapaayavɨre wia burɨdei sai maalɨkelyɨ. Nabaai aꞌmwei aalya wɨjaavadei sai kwalyɨ maalɨkelyɨ. Naangeraai mɨꞌ. Aawa. Sai yadaasɨ arɨwɨnya bilyadei Gotɨyai sai gave sahwainanyai naangelyɨra. \v 8 Yɨ aꞌmwei wia burɨdelyɨ yɨ aꞌmwei aalya wɨjaavadelyɨ saraai kɨrɨmɨre wawɨnyavɨna yune avaainanyaraalyɨ. Saraarɨdaaꞌnyɨ pwai tɨvɨkɨta pɨrɨꞌna pwai pɨrɨꞌna saraare wawɨnya yadisawaarɨna maarikaderaalyɨ. \v 9 Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Naarɨmɨ sainaai Gotɨyare avaaiwawɨnyainaalyɨ. Sarɨmɨ Gotɨyare wawɨnyaihɨlyɨ. Sahwai sarɨmɨnyɨ yɨvanɨkelyɨ. \p Nabaai Gotɨyare anga mannɨkeihɨlyɨ. Sahwai sarɨmɨnyɨ yɨhɨmadɨthaakwadelyɨ. \v 10 Gotɨyai nɨmɨnyɨna yanga gaimwangebwi nyɨjaavakevɨna anga majavɨne maremwaaide sɨduꞌnakei yadevaaibɨꞌ nɨmɨ tɨviꞌna lɨkɨleinyɨ. Sara lɨkɨlevɨ aꞌba aꞌmwe pwara yeꞌmwannayɨlamadɨvɨsare. Sarevɨ nabaai sahwaraavɨ gazaizai mala nayaa yɨwannada nayaa yeꞌmwannayɨlamadana! Yagaala nawɨꞌnya wɨjɨwaakana! \v 11 Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Angevɨya lɨkɨlya nebulyaꞌnanyai mena warɨꞌ. Sai Jizaazai Kɨraazɨtɨyalyɨ. Nabaai lɨkɨlya pɨnɨ aꞌmwe aane pwai kwai yɨnɨga wiꞌna lɨkɨlannei mɨꞌ. \v 12 Yɨ nabaai aꞌmwe pwai lɨkɨlya dazarɨ “Angeꞌ munyawɨ yɨlamadɨma!” dazai golɨyajɨ madathei dɨngaka? Sɨlɨvaayajɨ madathei dɨngaka? Sɨla nawɨꞌnya mubya naanga yadɨvɨsajɨ madathei dɨngaka? Nabaai yɨsajɨ madathei dɨngaka? Yannyajɨ dɨngaka? Kwavɨsajɨ dɨngaka? Kaabinnyajɨ dɨngaka? \v 13 Yɨ aꞌmwera sara mabɨzaꞌ dɨvi gazarezare wawɨnyaꞌ kuꞌmaayaba yɨmaꞌnaabathesɨ. Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Kotɨya yaꞌnegaaꞌ yɨrɨkerɨꞌ yɨjɨwaainadesɨ. Yɨ dɨkevɨ wɨjalangasakadeꞌnanyɨ. Dɨka dazaꞌ yawɨranganyaꞌneꞌ aꞌmwe gazarezare wawɨnyaꞌ sara kanojɨ dara wɨjalangasakadeꞌ “O, angeꞌ madakegaaꞌ wawɨnya savɨne dɨragɨnyaꞌ sasareꞌ daaka!” \v 14 Aꞌmwe pwai kwai lɨkɨlya dazarɨ nayaa madazavɨ dɨka manyɨ kyojɨ yɨ gamɨre wawɨnyaꞌna tɨvɨkɨta nawɨꞌnyaꞌ maaradelyɨ. \v 15 Aꞌmwe pwai gamɨre wawɨnyavɨ dɨka saꞌ kanasɨꞌnojɨ yɨ sarei tɨvɨkɨta saꞌ mamaari yadelyɨ. Sare kɨrɨꞌ anga made gamɨ sarɨ Gotɨyai padaihasamaaradelyɨ. Kɨrɨꞌ angadɨkevɨ pwarɨ magiropalamaꞌdaanyabaaibɨꞌ dɨkevɨ kusawɨ Gotɨyai sarɨ padaihasamaaradelyɨ. \p \v 16 Sarɨmɨ Gotɨyare anga tewaanyasɨra. Yɨ Gotɨyare Kuryai sarɨmɨnyɨ wɨlayɨhɨmwaalɨkeihɨlyɨ. Sarɨmɨ dazaꞌna myawɨrijɨwaaꞌ! \v 17 Aꞌmwe pwai kwai Gotɨyare anga tewaanyaꞌ kayaaka yɨgalajai yɨ aꞌmwe dazarɨ Gotɨyai kayaaka yɨgalakadelyɨ. Gotɨyare angeꞌ, saꞌ tewaanaangeꞌnanyɨ. Gamɨresɨra. Dazaꞌ yɨ sarɨmɨ saihɨlyɨra. \p \v 18 Aka, aꞌmwe aane pwai kwai gamɨ sarɨneꞌna kwaasɨ madɨnanna! Aꞌmwe pwai sarɨmɨnyɨ tɨnnyabanyai dahaasa saburɨ mɨdɨnajai yɨ gannya sɨmunyavɨ “Nɨmɨ sɨmunya naangebwi kɨnɨnnakeinyɨ yɨmaꞌnɨma!” dozɨ sahwai gɨnyɨwanna yojɨ Kwaakevakɨyaburɨna sɨmumaayai yɨmaꞌnana! \v 19 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyaryaba Kwaaka davakɨya sɨmunya yawɨta sabwi yɨ saꞌ sɨduta maaya navɨꞌnavɨkebulyɨ. Dazaꞌna Gotɨyare bukuyaꞌ Gotɨyarɨna dara dɨnɨkevɨnyɨ. \q1 “Aꞌmwe sɨduta yawɨꞌnɨkeinera,” dadɨvɨsara kwaasɨya yadaapɨjɨ \q1 Kwaasɨya sabwi yɨnahunyabulyɨ Gotɨyai kayaaka yɨgaladelyɨ. \m \v 20 Nabaai yagaala dare kɨrɨsɨ dɨnɨꞌ \q1 “Naangei nayaa dara yawɨꞌmanɨꞌ \q1 ‘Sɨduta yawɨꞌnɨkeraavɨre sɨmunya \q1 Yɨ sa yaasɨwaꞌnanyangɨ.’” \m \v 21 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe aane pwai kwai aꞌmweraavɨne yaya namakɨladɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yuya yuya yɨ sarɨmɨnyɨnengɨ. \v 22 Yɨ Polɨnyɨ dɨngaka? Yɨ Aapolɨzai dɨngaka? Yɨ Pitai dɨngaka? Yɨ Kwaaka dathaꞌ dɨngaka? Yɨ gaalyabwi dɨngaka? Yɨ baryabwi dɨngaka? Yɨ dahaaꞌ warɨke dɨngaka? Yɨ dɨvi yɨmaꞌnade dɨngaka? Ai, yuya sa, yɨ sarɨmɨnyɨnengɨ. \v 23 Nabaai sarɨmɨ Kɨraazɨtɨyareihɨlyɨ. Sabaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyai sai Gotɨyarelyɨ. \c 4 \s1 Gotɨyare wawɨnyaꞌ yadɨvɨsaraavɨnesɨ. \p \v 1 Sareꞌna nemɨnyɨna Kɨraazɨtɨyarɨne yadaanyainaavɨna aꞌmwei dara yawɨrana! “Sahwara Kɨraazɨtɨyare wɨdaayadɨvɨsare. Yɨ Gotɨyare yagaala kukuꞌnya, nebulyaꞌ yoimavajalɨkurakya maremwaaidɨvɨꞌ wɨjɨwaakadɨvɨsare.” \v 2 Sarevɨ maremwaaide wawɨnyavɨ kɨwɨnyaꞌ kɨnɨnnakeꞌ dara warɨkesɨ. Gyakwai maremwaala dare pwai kwarɨ bɨꞌdelyɨ “Maremwaalyabwina nayaa padaꞌgalalɨmwagaꞌdei daaka!” \v 3 Nabaai nɨmɨnyɨ sarɨmɨ kwaihi aꞌmwe pwara aꞌmweraavɨre kotɨyaꞌ maryawɨbwaryaꞌneinyɨ yɨ nɨmɨ dazaꞌna yawɨrɨdeinyɨ “Saꞌ maalɨtaayasɨra.” Nabaai nɨmɨ kwainyɨ nɨnnya sabwi maryawɨbwaꞌdɨ “Tewaanyasɨra,” dadɨnyainyɨ mɨꞌ. \v 4 Sareꞌ aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Nɨmɨre wawɨnyaꞌna yɨwetawakya aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ myawɨꞌnyainyɨ. Sare kɨrɨꞌ nɨmɨ wiꞌna dara madɨwɨna! Nɨmɨ aꞌmwe yɨdaꞌmaraangeinyɨra. Nɨmɨnyɨna maryawɨbwaryaꞌneinyɨ daaka! Aawa. Sabwi saꞌ wawɨnya yune Naangeresɨ. \v 5 Sarevɨdaaꞌnyɨ Naangei walaabathehaaꞌna sɨnnawɨ sarɨmɨ aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ mamaryawɨbwapɨna! Walaabathehaaꞌ sahwai sawɨsavɨ lɨka kɨmaꞌnyawɨ yulyarɨke yɨ baakebanna marakadengɨ. Yojɨ sahwai yuyaraavɨre sɨmunyabwi kuꞌmaayabanna marimaꞌnaabathelyɨ. Yɨ dazagaaꞌ sarɨkɨ Gotɨyarɨ gazaizai yakevɨne tɨvɨkɨta maaradelyɨ. \p \v 6 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨnyɨna yagaala dazangɨ keꞌbaꞌna dɨwengɨ. Yɨ nɨmɨ sainyɨjɨ Aapolɨzalyɨ sainaarɨna keꞌbaꞌna dɨwa. Sarɨmɨ saihi naarɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨvɨꞌ yɨ yagaala gavenna dɨnɨke mwavɨlapɨna! Nawɨꞌnya yɨdasabwi dɨmɨdɨnyideꞌnanyɨ. Sara yadɨvɨꞌ pihadɨka nyɨpɨka! Wɨjɨwaakadɨvɨsarajɨya yaya pwarɨneꞌna makina, pwarɨne yayaꞌ walamarakɨna yadɨvɨsaꞌna pihadɨka jideihi dɨngaka! \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gɨmɨnyɨ aꞌmwe naangei aaihwai gwakakaigɨnaka! Gotɨyarɨ mamaaryagɨnya kɨnɨnnakeigɨre benɨngaka! Yɨ yuya sanna “Gotɨyai yanga nyɨjaavadeinyɨ daakajɨ,” yune gɨmɨnne yayaꞌna makimanɨgɨnyaꞌ beꞌna yɨvanɨgɨ! Gotɨyarɨ mamaaryadɨvɨtabaaibɨꞌ beꞌna yɨvanɨgɨ! \p \v 8 Dahaaꞌ sarɨmɨre kuryaraavɨ yunebanna tɨviꞌna mena yɨhiwakeihi daaka! Dahaaꞌ Gotɨyare yuya kɨnɨnnakeihɨrɨ kwaala pɨnɨngɨna mena mihɨmudaasɨwakeihi daaka! Nemɨ Apozelɨyainajɨ maneyeꞌmwannyadɨvɨꞌ kingɨyaibɨꞌ Gotɨyarɨna maremwaaimanɨgasaihi daaka! Aka! Nɨmɨ sahɨrɨꞌna nyɨvuꞌnɨwaꞌ. Sarɨmɨ kingɨyaibɨsaihi maremwaaibɨzɨ kwajɨ “Apozelɨyaina sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannamaremwalaana!” dona sara kamwalaadɨka! \v 9 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ dara yawɨꞌmanɨge. Gotɨyai nemɨ Apozelɨyainaavɨ maalɨkeinaavɨ nemwaaihaꞌ. Aꞌmwe pwaraavɨ kwaakewɨ nemwaaihakeine. Nemɨ dareinabɨsaine. Aꞌmwera kotɨyaꞌ mena yadɨvɨꞌ yɨ nemɨ nayaa balaadeꞌna nejɨdavesaine. Sarevɨ yɨ sahwara neramakɨpɨꞌdeꞌna avaangwaasavɨ yuyaraavɨre tɨnnyarɨ ejelɨya kwaraavɨrerɨjɨ aꞌmwe kwaraavɨrerɨjɨ sara nemwaaihakeꞌnanyɨ. \v 10 Kɨraazɨtɨyarɨna wɨjɨwakadaanyaꞌna “Sɨmumaayarera,” nedadɨvɨsaine. Kɨrɨꞌ sarɨmɨ “Kɨraazɨtɨyarɨna kunnakeinera,” dɨdɨvɨsaihɨlyɨ. Nemɨ waryaanyaina, yɨ sarɨmɨ dɨragɨnaangeihi. Sarɨmɨnyɨne yaya makidɨvɨsaihɨlyɨ. Yɨ nemɨnyɨne yaya mamakɨlyadɨvɨsaine. \v 11 Yune dathahaaꞌna nemɨ wawɨnya yɨvanɨgoꞌna mɨjɨka mwaaimanɨgo. Yadaa nemɨre kulalyangɨ wana yaalɨka neyɨhɨrasɨꞌmanɨꞌ. Nabaai nemɨnyɨ kwaabɨhannyanna negainɨvanɨꞌ. Asa gwaamwadɨvɨꞌ nemɨnyɨ yaasɨwaꞌ maina neramamarivanɨgasaine. Yɨ sara neyadaapi nemɨ anga nayaa mwaalyaꞌneba pɨba aawa. \v 12 Nemɨ saina pwaraavɨ nemɨre wapaayanna myɨdaanganyadaa yagɨyagɨ wawɨnya nebulyaꞌna yune nennya asɨrajɨna yadaanyaine. Aꞌmwera paasiyagaala nedangadaapɨjɨ yagaala nawɨꞌnyanna jaꞌnawɨdadaanyaine. Sahwara nemɨnyɨ wana kayaaꞌna neyɨgaidaapɨri nemɨ kave nayaa tɨnnaina wanganna yadaanyaine. \v 13 Aꞌmwera walapapalakya yagaala kayaaꞌnanya yɨnahunya sawɨnne saza nedadaapɨjɨ nemɨ yagaalya kave wɨdadaanyɨ. Kwaaka yuyawɨnna nemɨ wana yaaye tɨritaꞌnanya nebulyaꞌ yɨmaꞌnadaanyaine. Yuyaraavɨre gɨrɨkitaꞌnanyaina mwaaiho. Nemɨ Apozelɨyainaavɨre wawɨnya yadaanyavɨ sara kuna mwaaiho yɨmabaka nabaai dahaaꞌnanyɨra. \p \v 14 Yagaala daza sarɨmɨnyɨ wagɨla yɨhɨzaayaꞌneꞌ yɨdaꞌmwe mɨꞌ. Aawa. Nɨmɨre kaimɨraayaihɨrɨna tewaanya nyɨvuꞌnɨvanɨkeꞌna yɨ “Kumɨre sɨmunya nɨmɨ yawɨrarɨlaaya yɨma!” dena yɨdaꞌmwengɨ. \v 15 Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaihasavɨ nebulyaꞌna sɨrɨgihɨvaanga kwala naanga naangera kɨnɨnnakeihi mwaaibɨzaihi kɨrɨꞌ sɨrɨnɨmaanga kwalaalyara maayaihɨlyɨ. Aawa. Gave pwalyɨ. Darevɨnyɨ. Nɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ yɨhɨzɨwaakevɨ Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaidɨvɨsaihɨrɨne sɨrɨnɨmaangeinyɨ yɨmaꞌneinyɨ gaveinyɨ. \v 16 Sarevɨdaaꞌnyɨ dara dɨhaaꞌbwata yɨhima! Sarɨmɨnyɨne keꞌbaꞌnanyainyɨ nɨmɨre sabwina lɨmwadɨvɨꞌ jamarila! \v 17 Yɨ dazahɨrɨsavɨna sarɨmɨnyawɨnna Timotirɨ marayɨhyasaabɨwelyɨ. Sahwai Kɨraazɨtɨyarɨne nɨmɨre kaimɨraayarɨna tewaanya nyɨvuꞌnadelyɨ. Naangerɨna lɨmwannɨkelyɨ. Sahwai nɨmɨ Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaiheinyɨre tuta mɨdɨdɨnyangɨ sarɨmɨre sɨmunyavɨ ayahi maradɨhaaꞌbwata yɨhyathelyɨ. Anga yuyabanya yuya Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨya gazasavɨ nɨmɨ wɨjɨwaakadɨnyabaaibɨꞌ nɨmɨre sasare dazabwina yɨhɨthathelyɨ. \v 18 Sarɨmɨjɨya pwara “Nemɨnyawɨnna Polɨ mabi yaka maneyavadaꞌgalyɨ yadelyɨra,” yawɨꞌdɨvɨtabaaibɨꞌ pihadɨka yeva kunnya yaya munyaba makinyɨna yɨwaasare. \v 19 Kɨrɨꞌ Naangei sɨmunyavɨ sara yawɨrajaꞌ sarɨmɨnyawɨnna maalɨkegaaꞌ bɨdeinyɨ. Biꞌmavaꞌmujɨ pihadɨka yadɨvɨsaraavɨre yagaala sannanɨkuꞌ yaamɨjɨ wɨꞌnɨdeꞌ gaveꞌ mɨꞌ. Aawa. Kumɨre dɨragɨnyaꞌ yɨdakwasanganɨdeinyɨ. \v 20 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai nemaremwaaidevɨ yune yagaala gaveꞌ kadɨka muꞌnyadaanyɨ. Aawa. Dɨragɨnaangeꞌ yadengɨjɨ tɨnna wangadaanyaine. \v 21 Sarɨmɨ be yaawiabwina yɨhɨvuꞌnɨvanɨꞌ? Dare daꞌna dahayɨhɨvuꞌnɨwaꞌ? “Yɨsarɨꞌ nemɨnyɨ yavadaꞌgala neyaꞌnerɨꞌ lɨmwagozɨ nemɨnyawɨnna batheꞌnanyɨ.” Dara dahayawɨꞌmwaaꞌ? “Nemɨ saina kyavadaꞌgainawaajɨ sahwai tɨnna nengada kale yada kwaamuꞌnanyabulyɨ nemɨnyawɨnna batheꞌnanyɨ.” \c 5 \s1 Gɨrɨkitaꞌnanyabwi Koridɨ mwaalyaraavɨ warakeꞌnesɨ. \p \v 1 Nɨmɨ nebwina dara wɨꞌnɨwa. Koridɨ mwaalyara lɨmwadɨvɨsaraavɨ gɨrɨkitaꞌnanyabwi warɨkesɨ. Yɨ nabaai gɨrɨkitaꞌnanya saꞌ nabinyabulyɨ. Yɨ sasare sabwi ajɨmya yuyangɨyara muꞌnyadɨvɨsara “Aala!” dadɨvɨꞌ yadɨvɨtabwi mɨꞌ. Saꞌ daresɨ. Aꞌmwe pwai sarɨmɨjɨyai ganɨmaangere aꞌmweꞌ maarɨna. \v 2 Sarelyɨyaihi mwaalɨna yadɨvɨta kɨrɨꞌ “Nemɨrebwi tewaanya gavesɨra,” dadɨvɨꞌ pihadɨka yadɨvɨꞌ sarɨnnya yaya munyaba yaasɨwaꞌna makinadɨvɨsaihɨlyɨ. Sareꞌ mipɨna! Aawa. Kayaaꞌnanya sabwi yagalyaꞌmaꞌna yapi sarɨmɨ kɨnna dɨzɨla! Yɨ “Nemɨ sasare sabwi yade sarɨ nemɨnyawɨdaasɨ wɨdasaana!” dapɨjɨ kɨnna dɨzɨla! \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ sainyɨ sarɨmɨnyɨ menyaba mwaaideri kɨrɨꞌ nɨmɨre sɨmunyaꞌna sarɨmɨjɨ mwaaidɨnyainyɨ mena maryawɨbwaꞌmwesɨ. Yɨ sarɨmɨnyaba mwaaihebaaibɨꞌ yɨ aꞌmwei sarei dazabwina “Sai kayaaꞌna wagɨla yadelyɨ,” dena tɨviꞌna maryawɨbwaꞌmwesɨ. \v 4 Nɨmɨ tɨviꞌna dara dɨwa. Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨne dɨragɨnyavɨ aꞌmwe dazarɨ Saataanɨmɨna marɨmwangɨna jɨla! Yɨ sarɨmɨ yɨꞌbwaꞌnawɨꞌnadaapiyagaaꞌ nɨmɨre kuryalyɨ nemɨre Naangei Jizaazare dɨragɨnyasɨ yɨhyeꞌmwannamwaaladeihi \v 5 Saataanɨmɨre maremwaalyabanna aꞌmwe dazarɨ marɨmwangɨna jɨla! “Gamɨre yawɨsaꞌ yavadaꞌgalakojɨ Naangere yɨrɨkerɨkɨ Gotɨyai aꞌmwe dazare kuryarɨ padaihasamaarana!” dapɨjɨ dɨmarɨmwangyɨla! Saataanɨ daanga wɨjaavadevɨdaaꞌnyɨ gamɨre kɨlaakejɨkɨya yawɨsangɨ kayaaka yɨgaladeꞌna duthaasɨla! \p \v 6 Sarɨmɨ Koridɨ mwaalyaihi sarɨnnya yaya munyaba makinadɨvɨꞌ “Nemɨ yɨdaꞌnanyainera,” dadɨvɨsaihɨlyɨra. Kɨrɨꞌ yaasɨwaꞌna sasara dadɨvɨsaꞌ nawɨꞌnyabwi mɨꞌ. Aꞌmwe dadɨvɨta dareꞌna myawɨrijɨvanɨgaꞌ! “Yɨzɨya maalɨkeꞌ gɨrɨkula yuyavɨna lɨwɨnya mimwadesɨ.” Nabaai, sabaaibɨꞌ kayaaꞌnanya wanganakɨpɨja sarɨmɨnyɨ yunebanna nayɨhɨladawaradɨka! \v 7 Sarɨmɨ “Bɨretɨya gaala mudɨkeꞌna yɨzɨya maayaꞌneina mwalaana!” dapɨjɨ yɨzɨya aya kɨgaasa nayaa dɨmarasɨꞌnyɨla! Yɨ yɨzɨya maayaihi mwaaihatabaaibɨꞌ sara dɨmwaalyɨla! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyai nemɨnyɨne Pariꞌmaꞌmunnevɨre sipɨzipɨyai nemɨre kayaaꞌnanyabwi marasɨꞌnyaꞌnei balyaꞌnerɨ tamiravetabaaibɨꞌ nemɨnyɨneꞌna mena balakevɨ mudɨkeihi dɨmwaalyɨla! \v 8 Sarevɨdaaꞌnyɨ nemɨ munnevɨ bɨretɨya yɨzɨya aya kɨgaasa maaya tɨka naana! Yɨ yɨzɨya sɨmɨlɨka wɨlyaꞌnesɨ yɨzɨya wana kayaaꞌnanyasɨ tɨka manaanna! Aawa. Bɨretɨya mamimwannyɨkeꞌ nayaa naana! Yɨ daresɨ. Nemɨre sɨmunyavɨ yɨdaꞌnanyabwi yunebanna newarana! Nemɨ yagaala nebulyaꞌnanyanna nayaa daana! \p \v 9 Pɨkarɨyɨkwiavɨ nɨmɨ sarɨmɨnyɨ yɨhithave. Dara de. Aꞌmwe aꞌmwengɨ ata lɨmwadɨvɨsarajɨ nyaꞌmwana madɨnyadɨvɨꞌ myeꞌmwannamwaaibɨnera! \v 10 Nɨmɨ yuyaraavɨ wana yune nebulyaꞌ yagalyaꞌmataꞌna majɨvanɨge. Yɨ aꞌmwe yuya Kwaaka davakɨyara aꞌmwengɨ ata lɨmwadɨvɨsaraavɨna dɨngaka? Tɨganaaryarajɨ kuka yɨpalamaaꞌdɨvɨsarajɨ saraavɨna dɨngaka? Aꞌmwera kwaasɨya gotɨya yɨta, sɨla saraavɨrebwi mɨdɨdɨvɨsaraavɨna dɨngaka? Yɨ sarɨmɨ “Sasare saraavɨ nebulyaꞌna yagalyaꞌmavaana!” dɨpɨjaꞌ yɨ sarɨmɨ Kwaakevakɨdaasɨ nayaa jahalyaꞌmayideihi daaka! Yuya saraavɨna myɨhɨzɨvanɨge. \v 11 Nabaai kɨrɨꞌ nɨmɨ yagaalyavɨ aaya kaavɨlyaꞌ yɨhithaveꞌ yɨ saꞌ daresɨ. Aꞌmwe pwai kwai sarɨmɨ “Kɨraazɨtɨyarɨne neyaꞌmwela!” dadɨvɨsarɨ jahalyaꞌmayɨla! Yɨ sarɨna aꞌmwengɨ ata lɨmwadei dɨngaka? Sai tɨganaaryai dɨngaka? Sai kwaasɨya gotɨya yɨta, sɨla saraavɨrebwi mɨdɨdei dɨngaka? Sai bɨraiyagaala dadei dɨngaka? Sai nada yɨmaka widei dɨngaka? Sai gɨlyɨvɨta aꞌmwe pwaraavɨrengɨ mwagiꞌnadei dɨngaka? Yɨ sasarebura yajai salyɨ sarɨmɨ nyaꞌmwana myeꞌmwannayɨpɨna! Tɨka wapaaya aꞌmwe sasarelyɨ myeꞌmwannanɨpɨna! \v 12-13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe mwasɨlaanyaraavɨ maryawɨbwaryaꞌneinyɨ nɨmɨre wawɨnyaꞌ daaka! Sahwaraavɨ yune Gotɨyaina maryawɨbwaradere. Kusɨlaanyaraavɨ sarɨmɨ maryawɨbwaꞌdɨvɨsara midaaka! Yɨ sarɨmɨresɨ. Dara dɨnɨkabaaibɨꞌ jɨla! “Sarɨmɨ saihɨrɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yaderɨ dɨmarasɨꞌnyɨla!” \c 6 \s1 Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwagaꞌdɨvɨsara kotɨya mamarinɨpɨneꞌnesɨ. \p \v 1 Sarɨmɨjɨya pwai kwai sarɨmɨjɨya pwarɨ wɨjaꞌna yagaalyaꞌ kɨnɨnnakei Gotɨyare tewaanyara yawɨbwaryaꞌneraavɨ pariꞌmaꞌdei dɨngaka! Aꞌmwe Gotɨyarɨna yɨdaꞌmaraangera mamwaalyɨgasara muꞌnyadɨvɨsaraayabanna kotɨyaꞌ yaawadelyɨ. Sai sasare sabwina wagɨla muvwaꞌnyadei dɨngaka! \v 2 “Gotɨyare tewaanyara aꞌmwe Kwaakevakɨya yuyaraavɨre sabwi maryawɨbwaranganyaꞌneraavɨ sahwai wɨmwaaihaderera,” sarɨmɨ dazaꞌna myawɨrijɨhivanɨgaꞌ! Nabaai dɨvi sarɨmɨ aꞌmwe yuya Kwaakevakɨyaraavɨ maryawɨbwapɨjaꞌ dahaaꞌ yagaala maalɨka sarɨmɨjɨyaremɨlɨꞌ dazasare samɨlɨꞌna sarɨmɨ yɨnɨga wiꞌna maryawɨbwapɨneihi daaka! \v 3 Yɨ “Nemɨ lɨmwagaꞌdaanyaina ejelɨyaraavɨre sabwi kɨbulyɨ maryawɨbwaraadeinera,” sarɨmɨ dazavɨ myawɨryɨvanɨgasaihi daa! Yɨ sarevɨ dahaasagaaꞌ nemɨre mwaalya davurɨya yagaalyangɨna nemɨ wiꞌna nebulyaꞌna maryawɨbwaraanneine. \v 4 Yɨ sarevɨdaaꞌnyɨ mwaalya davurɨya yagaalyaꞌ kɨnɨnnakeihi mwaaibɨzaihi yagaala savɨ mwasɨlaanyara maryawɨbwaryaꞌneraavɨ nadahɨlakɨpɨdɨka! Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨyaihi yawɨꞌna “Sahwaraavɨre kuryara bainɨkera waryaanyarera.” Yɨ sahwaraavɨ sarɨmɨre kotɨyaꞌna beꞌna wɨmwaaihɨvanɨgataraavaka! \v 5 Yagaala dɨwe dazaꞌ kadɨka wɨꞌnɨpɨjaꞌ sarɨmɨrebwina wagɨla yɨhɨvwaꞌnajaꞌ yɨ saꞌ tewaanyasɨ. Sarevɨ sarɨmɨnyɨdaaꞌnyɨ sɨryaꞌmwe saraarɨ yagaalyavɨ yɨnɨga maryawɨbwarannei aane pwai kwai midaaka! Sɨmunnakei sarɨmɨnyɨ tɨnnyaba mwaalɨkei pwai kwai midaaka! \v 6 Sarɨmɨ yɨdaꞌnanyabwina mamɨdɨnyɨvanɨgaꞌ. Aawa. Neyaꞌmwe pwai neyaꞌmwe pwarɨ kotɨya maryadelyɨ. Yɨ nabaai Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyadɨvɨsara kotɨya maryawɨbwaryaꞌneraayaba sara yadelyɨ. Tewaanyabwi daaka! \v 7 Sarɨmɨ saihi kotɨya marinadɨvɨsaihɨlyɨ. Yɨ sasare saburɨdaaꞌnyɨ Saataanɨ yune yɨhɨthathɨwamanɨkeihɨlyɨ. “Nemɨ kave baihanaꞌna yadawaari kayaaꞌnanyaꞌ neyaꞌmwe pwai kwai gamɨnna neyana!” majɨ baaꞌna yɨvanɨgaꞌ! “Baihanaꞌna yadawaari nemɨre gɨlyɨvɨsa neyaꞌmwei nemwagiꞌnana!” majɨ beꞌna yɨvanɨgaꞌ! \v 8 Sarɨmɨ sɨryaꞌmwerɨna yavadaꞌgalyaꞌnebwi mabɨramaarivanɨgaꞌ. Aawa. Yune sarɨmɨ saihina kayaaꞌnanyaꞌ yadɨvɨsaihɨlyɨ. Pwaraavɨ kayaaꞌna yɨbwaakyaꞌ yadɨvɨꞌ gɨlyɨvɨsa wɨmwagiꞌnadɨvɨsaihɨlyɨ. Yɨ sasare sabwi sarɨmɨjɨya sɨryaꞌmweraavɨ dazahwaraavɨ yadɨvɨsaihɨlyɨ. \p \v 9 Sarɨmɨ dathavɨna myawɨrijɨwaaꞌ! “Aꞌmwe kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsara Gotɨyare maremwaaideꞌ saꞌ maapɨꞌdera mɨꞌ.” Akai, sarɨmɨ yune sarɨnnya sɨmunyangɨna kwaasɨ nadakɨnɨpɨdɨka! Yɨ darebulyɨ. Aꞌmwe yaasɨwaꞌna marɨdaakunadɨvɨsarajɨ yɨ aꞌmwe kwaasɨ gotɨya yɨta, sɨla saraavɨ mɨdɨdɨvɨsarajɨ yɨ aꞌmwe pwaraavɨre aꞌmwengɨ ata lɨmwadɨvɨsarajɨ yɨ aꞌmwera kayaaꞌnanya wagɨla wɨvwaꞌnyaꞌne aꞌmwe pwarajɨ yeꞌmwannayadɨvɨsarajɨ \v 10 yɨ kukerajɨ yɨ tɨganaarya yadɨvɨsarajɨ yɨ biyaaya pɨnɨ nadɨvɨꞌ yɨmaka widɨvɨsarajɨ yɨ aꞌmwera aꞌmwe pwaraavɨ yagaaibɨraizɨka wɨdangadɨvɨsarajɨ yɨ kuka yɨpalamaaꞌdɨvɨsarajɨ aꞌmwe sasare yuya dazara Gotɨyai maremwaaideꞌ maapɨꞌdera mɨꞌ. \v 11 Nabaai sɨnnawɨ sarɨmɨjɨya pwara dazabwi sasara mwaalesaihɨlyɨ. Kuna kayaaꞌnanya sangɨ mamwaaipɨneihɨlyɨ. Aawa. Naanga Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨne yayavɨjɨ nemɨre Gotɨyare Kuryai kwarɨjɨ Gotɨyai aalya mena yɨhyada gamɨnne tewaanyaihɨrɨ mena yɨhɨmwaaihada gamɨnyɨne yɨdaꞌmaraangeihɨrɨ mena yɨhɨthahɨlakakeihɨlyɨ. \s1 Gɨrɨkitaꞌnanyaburɨnesɨ. \p \v 12 “Yuya yɨwɨja nɨmɨ yaꞌneinyɨ kɨmaakɨya madakɨnyɨkengɨ.” Kɨrɨꞌ nabaai nyɨmaremwaalojɨ yuya sa aꞌmweraavɨ wɨgaimwade mɨꞌ. “Yuya ya nɨmɨ yaꞌneinyɨ kɨmaakɨya madakɨnyɨkengɨreva.” Kɨrɨꞌ nabaai nɨmɨnyɨ aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ yɨwɨjaꞌ dɨvi wɨla nanyɨradɨka! \v 13 “Tɨka wapaaya sa yɨ munyɨkɨnengɨ. Yɨ munyɨꞌ wapaaya maaryaꞌnikɨ.” Sare kɨrɨvɨ nabaai Gotɨyai wapaayasɨ nemɨre kɨlaakejɨsɨ yuyawaai yasɨꞌnadelyɨ. Kɨlaaka sajɨꞌna yɨhɨthɨma! Kɨlaakejɨꞌ yaasɨwaꞌna marɨdaakunyɨna yaꞌnejɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Sajɨꞌ yune Naangerɨna wɨdaayaꞌnejɨkɨ. Yɨ Naangei sai kɨlaakejɨkɨna maremwaalyaꞌnelyɨ. \v 14 Gotɨyai bainɨkeraayawɨdaaꞌnyɨ Naangerɨ yɨdɨkaavakelyɨ. Yɨ nabaai dɨragɨnyaꞌ yune gannyavɨna nemɨre kɨlaakejɨka baidezɨkaavɨjɨ avaala sasara neyɨdɨkaavadelyɨ. \v 15 Sarɨmɨ dara myawɨrijɨwaaꞌ! “Sarɨmɨre kɨlaakejɨka yɨ Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨya pimagɨnyajɨkera.” Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ Kɨraazɨtɨyare kɨlaaka pimagɨnya pɨjɨꞌ maaraꞌmujɨ aꞌmwe kwalawaꞌ ganaangevɨne kɨlaaka pimagɨnyajɨꞌ mɨwɨrɨdezɨꞌ daaka! Arɨkewɨnyɨ. \v 16 Aawa. Sarɨmɨ davɨna myawɨrijɨvanɨgaꞌ! “Aꞌmwei aꞌmwe yaarɨdaaꞌne sasɨ yɨrakuꞌnemwaalojɨ yɨ sai aꞌmwe savɨjɨ avaaikɨlaaka yɨmaꞌnadelyɨ.” Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai sare saꞌna mena dara dakelyɨ “Aꞌmwelyɨ aꞌmwesɨ sawaai kɨlaaka gave pɨjɨꞌna yɨmaꞌnyɨkadezɨkɨra.” \v 17 Nabaai aꞌmwe pwai Naangelyɨ yɨrakuꞌnemwaalojɨyai yɨ sai kuryai gave pwainanyai yɨmaꞌnyɨkadelyɨra. \v 18 Kayaaꞌna gɨrɨkitaꞌnanyabwi sarɨmɨ yagalyaꞌmaꞌna yapɨjɨ lɨkaanya dɨwila! Wagɨla yuya pɨnɨ aꞌmwera yɨpɨja, sa kɨlaakejɨkɨ mwasɨmagɨnyangɨ. Kɨrɨꞌ aꞌmwe yaasɨwaꞌna marɨdaakunyɨna yadei yɨ sai gannya kɨlaakejɨkɨ kusawɨnyavɨ kayaaꞌnanyabwi wɨjaavɨnadelyɨ. Sareꞌna sabwi mipɨnera! \q1 \v 19 Sarɨmɨ daꞌna myawɨrijɨwaaꞌ! “Sarɨmɨre kɨlaakejɨꞌ yɨ Kurya Tewaanyai wɨlayɨhɨmwaalɨkere anga nawɨꞌnyasɨ.” Gotɨyarɨneba Kurya sai kɨnɨnnakeihɨlyɨ. Sarɨmɨ sahwaihi yune sarɨmɨnyɨneihi mɨꞌ. \v 20 Aawa. Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai nɨgwia naangesɨ sarɨmɨnyɨ ayahi yɨhɨmubamaarakelyɨ. Sareꞌna sarɨnnya kɨlaakejɨkaavɨ Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba nayaa dɨmakɨlyɨla! \c 7 \s1 Aꞌmwe kwala maaryaꞌnebwinesɨ. \p \v 1 Dahaaꞌ pɨkarɨyɨkwiavɨ sarɨmɨ yɨdaꞌmwaꞌdaata aꞌmweraavɨre mwaalyabwina nɨmɨ dara jaꞌnayɨhɨthɨdeꞌnanyɨ. Aꞌmwei aꞌmwevɨ kwala mamaaryaꞌneꞌ saꞌ yaasɨwaꞌ mwaalyabwi tewaanyasɨra. \v 2 Sare kɨrɨvɨ dala pɨburana pɨburananya yaasɨwaꞌna marɨdaakunanyɨnyabura aꞌmweraavɨ kayaaka yaꞌnebura warɨkeꞌna gazaizai gamɨ sarɨne gannya balaangeꞌ kɨnɨnnakeinanyai mwaalana! Yɨ nabaai aꞌmwe gazasaꞌ gannya aꞌmwei kɨnɨnnakeꞌnanyaꞌ mwaalana! \v 3 Gamɨre aꞌmwevɨ kwala maaryabwine tɨvɨkɨsaꞌ kwalaangei nayaa wɨjaavana! Sasarebaaibɨꞌ gamɨre kwalaangerɨ tɨvɨkɨta saꞌ balaangeꞌ nayaa wɨjaavana! \v 4 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmweꞌ yune gannya kɨlaakejɨkɨna maremwaaidezɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Kwalaangei maremwaalɨꞌ. Yɨ sasarebaaibɨꞌ kwalaangei gannya yune kɨlaakejɨkɨna mamaremwaalyɨꞌ. Aawa. Gamɨre aꞌmweꞌ maremwaalɨꞌ. \v 5 Kɨrɨmɨ sayoihi kwaiyagaala dadisabwi nawɨꞌnyabulyɨ. Aꞌmweigɨ gɨnnya aꞌmwevɨ “Aala!” madɨnna! Aꞌmweꞌgɨ gɨnnya aꞌmwerɨ “Aala!” madɨnna! Sara yɨkajavwi yɨ saꞌ kukebulyɨ. Kɨrɨꞌ pɨgaaꞌna pɨrɨꞌ yɨmaꞌnadehaaꞌ dɨngaka? Kɨrɨmɨ sawaaihi avaaizɨmunyaꞌna yakɨlyɨ kɨbawegaaꞌ kɨrɨnnya kɨlaakejɨꞌ yɨtaata jɨꞌnakɨlyɨ “Gotɨyarɨ wɨjaꞌnegaaꞌ yune mwaalaka!” dakɨlyɨ geva geva dɨmwaalyideyoihɨlyɨ. Saꞌ wikɨra. Nabaai sara yakɨlyɨ dɨvidaaꞌnyɨ sayoihi kɨrɨnnya kɨlaakejɨꞌ ayahi jɨrakuꞌnemwaalyideyoihɨlyɨ. Akai, sara mi yakɨlyɨ kɨrɨnnya kɨlaakejɨkɨ wiꞌna nayaa mamaremwaalyɨ yɨkajaꞌ Saataanɨ yaamɨjɨ yɨjɨwaala nayɨhyadɨka! Nabaai sarevɨ ata lɨmwangebwi nyɨkadɨka! Sareꞌna Gotɨyarɨ miꞌna wɨdakɨlyɨ ayahi jɨrakuꞌnemwaalyideyoihɨlyɨ. \v 6 Dɨwe saꞌ kɨwɨnyaꞌbɨtaꞌ mɨꞌ. “Sara jɨla!” madakyɨvanɨge. \v 7 Kɨrɨꞌ “Aꞌmwe yuyara nɨmɨ yadɨnyabaaibɨꞌ mwaaibɨꞌdeꞌ tewaanyasɨ,” sɨmunya yawɨꞌmanɨge. Sara nyɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Sare kɨrɨvɨ Gotɨyai tewaanya sɨhumale dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya yanga wɨjaavakengɨ. Aꞌmwe gazaizai Gotɨyarɨna gannya sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakelyɨ. Pwarɨna aꞌmweꞌ kɨnɨnnakei mwaalyaꞌnebwi wɨjaavakesɨ. Pwarɨna aꞌmweꞌ maayai mwaalyaꞌnebwi wɨjaavakesɨ. \p \v 8 Kwala mamaaryarajɨ yɨ aꞌmwe yaanyɨwaakemɨlɨkajɨ sangɨ nɨmɨ dara dɨwa. Sangihi nɨmɨbɨꞌ kwala mamaaryaihi mwaaibɨzaꞌ yɨ saꞌ tewaanyasɨ. \v 9 Kɨrɨꞌ kunnya kɨlaakejɨsɨ sɨmunyasɨ nayaa mamaremwaalyɨpɨjaꞌ yɨ kwala maarɨna yɨpɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Yaasɨwaꞌ mwaalɨna yapɨjɨ kumɨre munyɨꞌ dɨka widatheꞌ kayaaꞌnanyasɨ. Yɨ kwala maapɨjaꞌ saꞌ nawɨꞌnyasɨ. \p \v 10 Kwala maaryarajɨ kwala maaꞌnyajɨ sangɨna nɨmɨ kɨwɨnya dathaꞌ wɨjaavɨma! Kɨwɨnya saꞌ nɨmɨreꞌna mɨꞌ. Aawa. Kɨwɨnya saꞌ Naangeresɨra. Saꞌ yɨ dareꞌna “Aꞌmweꞌ gannya kwalaangerɨ myagalyaꞌmavanna!” \v 11 Kɨrɨꞌ aꞌmwe saꞌ gannya aꞌmwerɨ mena yagalyaꞌmavajaꞌ yɨ dazaꞌ yaasɨwaꞌ mwaalɨna yadeꞌ dɨngaka? Gannya aꞌmweryawɨnna ayɨna wawojɨ kwalaangelyɨ avaaimunyɨꞌna ayɨna yeꞌmwannamwaalyɨkadeꞌ dɨngaka? Pɨbwi aawa. Nabaai kwalaanga kwalyɨ gannya balaangevɨ mudaasanna! \p \v 12 Nabaai kwaala pɨyuraavɨ nɨmɨ sainyɨ dara dɨwa. Yagaala saꞌ Naangei wɨdakaꞌ mɨꞌ. Nɨmɨresɨra. Yɨ Kɨraazɨtɨyarɨne neyaꞌmwe pwai kwai, yɨ gannya balaangeꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyadeꞌ kɨnɨnnakei mwaalajai yɨ aꞌmwe saꞌ “Aꞌmwe salyɨ kuna yeꞌmwannemwaalɨma!” dazaꞌ yɨ neyaꞌmwe dazai aꞌmwe saꞌ malɨmwagyaꞌna savɨ myagalyaꞌmavanna! \v 13 Nabaai aꞌmwe pɨrɨꞌ gannya kwalaangei Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyadei kɨnɨnnakeꞌ mwaalajaꞌ yɨ aꞌmwe sai “Aꞌmwe sasɨ kuna yeꞌmwannemwaalɨma!” dazai yɨ neyaꞌmwe dazaꞌ aꞌmwe sai malɨmwagyaꞌna myagalyaꞌmavanna! \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwei Naangerɨ malɨmwagyada gannya balaangesɨ yeꞌmwannemwaalajarɨna balaanga saꞌ Gotɨyare tewaanyaꞌ mwaalake sasare savɨ kɨrɨmɨre mwaalyabwi tewaanyabwi yɨmaꞌnakeꞌ Gotɨyai tɨnna wangadelyɨ. Nabaai aꞌmweꞌ Naangerɨ malɨmwagyada gannya kwalaangelyɨ yeꞌmwannemwaalajavɨna neyaꞌmwe sai Gotɨyare tewaanyai mwaalake sasare savɨ kɨrɨmɨre mwaalyabwi sabwi tewaanyabwi yɨmaꞌnakeꞌ Gotɨyai tɨnna wangadelyɨ. Sareꞌ mi warajɨ kwajɨ yɨ sarɨmɨre kaimɨraaya gɨrɨkitaꞌnanyara kamwaaibɨthɨꞌ. Kɨrɨꞌ dahaaꞌ tewaanyara Gotɨyareraavɨ wɨmwaaihaderera. \v 15 Sare kɨrɨvɨ aꞌmwe pwai aꞌmwe kɨrɨꞌ Naangerɨ malɨmwagyada gannya aꞌmwe pɨrɨvɨ aꞌmwe kwarɨ yagalyaꞌmavajaꞌ yɨ saꞌ wikɨra. Yagalyaꞌmavana! Sasarebwi yɨmaꞌnajavɨ neyaꞌmwe pwai neyaꞌmwe kɨrɨꞌ yaasɨwaꞌwawɨnyaꞌbɨsavɨ mamwaalyɨꞌ. Aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ wɨla myɨryɨnɨkesɨ. Kwaamuꞌnanyaburɨ mwaalyaꞌneihɨrɨ Gotɨyai sarɨmɨnyɨ jaka yɨhɨzɨvwaramaarakevɨnyɨ. \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarere balaangeꞌgɨ, nebulyaꞌna gara yawɨꞌmanɨgɨ! “Nɨnnya kwalaangerɨ yɨnɨga padaihasamaarɨdeꞌnyɨ dɨngaka?” Saꞌ myawɨrivanɨgɨ. Nabaai kwalaangeigɨ, nebulyaꞌna gara yawɨꞌmanɨgɨ! “Nɨnnya balaangevɨ yɨnɨga padaihasamaarɨdeinyɨ dɨngaka?” Saꞌ myawɨrivanɨgɨ. Sareꞌna madahalalɨmwadɨnna! \p \v 17 Sareꞌ kɨrɨꞌ Naangei gazarɨzarɨ yanga mudakabaaibɨꞌ yɨ sahwai sara mwaaidɨꞌnyɨyavɨ Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaarakegaaꞌ mwaalakeburɨ yɨ sai yune sahɨrɨsavɨna kuna yamaryana! Yuya Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyangɨyaraavɨ nɨmɨ kɨwɨnya sara wakadɨnyainyɨ. \v 18 Dara dɨwa. Aꞌmwe pwai kwai kɨlaakejɨꞌ gurya davesarɨna Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaarakei dɨngaka? Sahwai gannya kɨlaakejɨꞌ ayahi mamariwɨbwaꞌnanna! Aꞌmwe pwai kɨlaaka gurya madaꞌnyɨnɨkerɨ Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaarakei dɨngaka? Sahwai gurya daꞌnɨkei mimaꞌnanna! \v 19 Kɨlaaka gurya daya sabwi, yɨ sabwi gevulyɨ. Yɨ kɨlaaka gurya madaya sabwi, yɨ sabwi kɨbulyɨ gevulyɨ. Aawa. Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨne yagaala wakake mɨdɨnyabwi yɨ saꞌ naangaangebulyɨ. \v 20 Aꞌmwe gazaizai wawɨnya pɨrɨvɨ mwaaiderɨ yɨ Gotɨyai jaka wɨjɨvwaramaarakegaaꞌ sai sahɨrɨvɨ yɨnahu nayaa mwalɨbainyɨna yana! \v 21 Yaasɨwaꞌwawɨnya wɨdaayadɨnyaigɨ mwaaidaꞌgɨzɨ Gotɨyai jaka gɨzɨvwaramaarakeigɨ daaka? Dazavɨna gɨmɨ sɨmunyaꞌ taanga maginanna! Aawa. Kɨrɨꞌ yaasɨwaꞌwawɨnya wɨdaayadɨnyaꞌ yagalyaꞌmayaꞌneꞌ tusaꞌ kɨnɨnnakeigɨ yɨmaꞌnɨjaꞌ yɨ tuta dazavɨ mɨdɨnna jɨ! \v 22 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Aꞌmwei yaasɨwaꞌwawɨnya wɨdaayaderɨ Naangei jaka wɨjɨvwaramaarakei yɨ dahaaꞌ Naangere tewaanya mwaaidelyɨ. Yɨ Naangerɨ tɨnnyarɨ sai kayaaꞌnanyabwine yaasɨwaꞌwawɨnya ayahi wɨdaayadei mɨꞌ. Sasarebaaibɨꞌ aꞌmwei tewaanya mwaalɨna, yaasɨwaꞌwawɨnya mudayadaawori Naangei jaka wɨjɨvwaramaarakei yɨ dahaaꞌ Kɨraazɨtɨyare yaasɨwaꞌwawɨnya wɨdaayadelyɨ. \v 23 Gotɨyai nɨgwia naangesɨ ayahi mena yɨhɨmubamaarakeihɨlyɨ. Aꞌmweraavɨre yaasɨwaꞌwawɨnya wɨdaayadɨvɨtaihi mimaꞌnɨpɨna! \v 24 Nyaꞌmweihi, gazaizai wawɨnya pɨrɨvɨ mwaaiderɨ jaka wɨjɨvwaramaarakei yɨ sai wawɨnyaꞌ yune sahɨrɨvɨna Gotɨyalyɨ mwaalana! \p \v 25 Nabaai sɨdɨraaya kwala mamaaꞌnyangɨneꞌ nyɨdaꞌmwaꞌdaasaꞌna dɨma! Nɨmɨ Naangere kɨwɨnya sarevɨneꞌ kuneinyɨ. Sare kɨrɨvɨ nɨmɨre sɨmunyavɨna yawɨbwarɨdeꞌnanyɨ. Naangei nɨmɨnyɨ kale tewaanya nyada yɨ nɨmɨnyɨ yɨnɨga wiꞌna nyada nebulyabwi lɨmwagaꞌdɨnyainyɨre yagaala nyuꞌnɨpɨneihɨlyɨ. \v 26 Sarevɨdaaꞌnyɨ dara yawɨꞌmwa. Dahaaꞌ dathahaasagaaꞌ taanginya warɨkevɨ kwala mamaarya sare sabwi tewaanyabulyɨra. Yɨ dahaaꞌ sarɨmɨ mwaaihatabaaibɨꞌ kuna dɨmwaalyɨla! \v 27 Yɨ gɨmɨ aꞌmweꞌ kwala tɨviꞌna maaragɨnyaigɨ aꞌmwevɨ yagalyaꞌmayaꞌneꞌna tusaꞌna bɨrɨbɨrya minna! Yɨ gɨmɨ kwala mamaaryaigɨ aꞌmweꞌ kwala maaryaꞌna myawɨꞌdɨnna! \v 28 Kɨrɨꞌ gɨmɨ aꞌmweꞌ kwala maaꞌdɨzaꞌ saꞌ kayaaꞌnanyabwi jɨtheigɨ mɨꞌ. Nabaai sɨdɨraayaꞌ kwala maaꞌnajaꞌ saꞌ kayaaꞌnanyabwi yadeꞌ mɨꞌ. Sare kɨrɨvɨ “Aꞌmwe kwala maaꞌnapɨjɨ yɨ sahɨyuraavɨ Kwaaka davakɨ taanginya nyɨmaꞌnadɨka!” dena sarɨmɨnyɨ yɨhivainyaꞌneinyɨ dɨwa. \v 29 Nyaꞌmweihi, sarevɨna nɨmɨ dara dɨwa. Yɨrɨkerɨꞌ yɨmaꞌnadehaaꞌ maalɨkegaaꞌ yesɨmaꞌnɨkegaakɨ. Yɨrɨka dathahaaꞌ kuna warɨꞌ. Aꞌmwe pwara aꞌmwe kɨnɨnnakera kumɨ aꞌmwe maayarabɨꞌ Gotɨyarɨna sɨmunyavɨ yuneba nayaa yɨpɨka! \v 30 Nabaai aꞌmwe kɨnna dɨvanɨgasara kɨnna majɨvanɨgasarabɨꞌ Gotɨyarɨna nayaa wɨdaayɨpɨka! Nabaai aꞌmwe yɨlaaya yɨvanɨgasara yɨlaaya myɨvanɨgasarabɨꞌ Gotɨyarɨ nayaa wɨdaayɨpɨka! Nabaai aꞌmwe gɨlyɨvɨta mubamaaꞌmanɨgasara kumɨ gɨlyɨvɨta maayarabɨꞌ Gotɨyarɨna nayaa mwaaibɨka! \v 31 Yɨ aꞌmwe sahwara Kwaakevakɨneburana yadɨvɨsara yuya sahɨnɨngɨ yuneꞌna mamarayɨpɨna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Kwaaka dathavakɨne yuya warɨke daza yɨwɨvanɨkengɨ. Sarevɨdaaꞌnyɨ yawɨta kwalaalya yawɨꞌdɨvɨsaihi mamwaaibɨna! \p \v 32 Nɨmɨre sɨmunya sarɨmɨnyɨne yɨ darengɨra. Yuyangɨna sɨmunya kwalaalya myawɨryadɨvɨsaihi dɨmwaalyɨla! Aꞌmwe kwala mamaaryai sai Naangere sabwina sɨmunya nayaa yawɨꞌdelyɨ. “Naangerɨ wɨvuꞌnɨvanɨka sabwi yɨma!” dadelyɨ. \v 33 Kɨrɨꞌ aꞌmwe kwala tɨvɨ maarakei sai Kwaaka davakɨne saburana sɨmunya kwalaalya yawɨꞌdelyɨ. Yɨ “Nɨmɨre aꞌmwevɨjɨ wɨvuꞌnɨvanɨka sabwi yɨma!” dadelyɨ. \v 34 Sarevɨdaaꞌnyɨ gamɨre sɨmunyabwi mɨlɨkita yadewaalyɨ. Yɨ Naangerɨnajɨ gamɨre aꞌmwevɨnajɨ yuyawaarɨna yawɨꞌdelyɨ. Nabaai aꞌmweꞌ kwala mamaaꞌnyasɨ sɨdɨraayasɨ Naangere sabwina sɨmunya nayaa yawɨꞌdisawaalyɨ. “Nɨmɨre kɨlaakejɨkɨjɨ nɨmɨre kurya kwarɨjɨ tewaanyaꞌ Gotɨyareꞌ yuna mwaalyaꞌneꞌ sara yɨmaꞌnana!” dadiꞌ sara yawɨꞌdisawaalyɨ. Kɨrɨꞌ aꞌmwe kwala tɨvɨ maaꞌnɨkeꞌ saꞌ Kwaaka davakɨne saburana sɨmunya kwalaalya yawɨꞌdesɨ. Yɨ “Nɨmɨre kwalaangerɨjɨ wɨvuꞌnɨvanɨka sabwi yɨma!” dadesɨ. \v 35 Nɨmɨ yagaala dɨvanɨge dathaꞌ yɨ sarɨmɨ tewaanya mwaalyaꞌnevɨ yɨhɨgaimwagyaꞌnesɨ. “Kwala maaryabwina sarɨmɨnyɨ nyɨgidɨravemwaaimudɨka!” dena yɨhɨthɨwa. Aawa. Sarɨmɨ nayaa yɨdaꞌna mwaalyaꞌnesɨ. Yadɨvɨꞌ yuyagaaꞌ Naangerɨ duthaayideꞌna sarɨmɨre sɨmunyangɨ pɨnɨjɨ pɨburajɨ yaasɨwaꞌ mwagiꞌnamarya yɨhyadeihi mɨꞌ. \p \v 36 Kɨrɨꞌ aꞌmwe pwai gamɨre sɨdɨraayavɨna dara yawɨrajaꞌ “Nɨmɨ kwainyɨne sɨdɨraayaꞌ dahɨlakɨnɨkevɨ yɨdaꞌnanyabwi mivanɨgeinyɨ. Yaasɨwaꞌna mwaaiheinyɨ,” nabaai sahwai yune mɨgɨnya naangei mena yɨmaꞌnajaꞌ yɨ tusaꞌ gamɨnyɨne pɨrɨꞌ minyadori gamɨ sara wanganajaꞌ yɨ sai gannya sɨmunyaburɨ mɨdɨnana! Sarevɨ gamɨnyɨ kayaaꞌnanyabwi mɨꞌ. Kwala maaꞌnyɨna yɨka! \v 37 Kɨrɨꞌ aꞌmwei gannya sɨmunyavɨ dɨragɨnna yawɨꞌda sahwarɨ “Yarala! Sara ja!” wɨjaꞌne mwari yada gannya sɨmunyaburɨ gamɨ sai yɨnɨga wiꞌna maremwaalannei mwaaida yɨ sai gannya sɨmunyavɨ tɨviꞌna dara yawɨramihakada “Aꞌmwazɨdɨraaya nɨmɨnne dahɨlakɨnɨka saꞌ yaasɨwaꞌ saba kuna mwaalana!” yɨ saꞌ tewaanyasɨra. \v 38 Sarevɨ aꞌmwei gannya aꞌmwazɨdɨraayaꞌ maarajaꞌ yɨ sai tewaanyabwi yadelyɨ. Nabaai aꞌmwei kwala mamaaryajai yɨ taanginanyagaaꞌna sai tewaanaangebwi yadelyɨra. \p \v 39 Aꞌmwe kɨrɨvɨre kwalaangei gaala kuna mwaaidori yɨ sagaaꞌ aꞌmwe saꞌ gannya aꞌmwelyɨ yɨrakuꞌnemwaaidesɨ. Kɨrɨꞌ gannya kwalaangei se kabalojɨ aꞌmweꞌ ayahi pɨrɨꞌ yɨrakuꞌnemwaalanneꞌ mɨꞌ. Saꞌ “Aꞌmwe pwarɨ kwala maaꞌnɨma!” dozɨ yɨ saꞌ kwala maaꞌnyɨna yadeꞌna mwaaladesɨ. Nabaai sare kɨrɨꞌ mwasɨlaanyarɨ mamaaꞌnanna! Naangerɨnerɨ kwala maaꞌnana! \v 40 Kɨrɨꞌ sabwina nɨmɨ sainyɨ dara yawɨꞌmanɨge. Taanginya neyɨvanɨkeꞌna saꞌ yaasɨwaꞌ kuna mwaalɨna yajaꞌ yɨ gamɨ yɨlaaya naanga yada tewaanaanga yɨnɨkeꞌ mwaaladesɨ. Nɨmɨ Gotɨyare Kuryai kɨnɨnnakeinyɨ. Yɨ nɨmɨ kwainyɨjɨ Kurya Tewaanyai wɨlanyɨmwaalɨkeinyɨ dɨwa. \c 8 \s1 Mɨwɨsa kwaasɨgotɨyarɨ, yɨtazɨlyaraavɨ tamawɨjaavadɨvɨsaburɨnesɨ. \p \v 1 Kwaasɨgotɨyaraavɨna mubɨthɨka tamiraꞌdɨvɨta mɨwɨta pimagɨnyangɨna, nyɨdaꞌmwaꞌdaasangɨna, jaꞌnawɨdɨma! “Nemɨ yuyaina sɨmunyaꞌ kɨnɨnnakeinera,” yawɨꞌdaanyɨreva. Yɨ sɨmunyabwina pihadɨkebwi yada yaya munyaba makinyaburɨ neyɨdɨkaaꞌdesɨ. Kɨrɨꞌ nabaai kale neyabwina kuryaraavɨ yɨvaimwadesɨ. \v 2 Aꞌmwe pwai kwai gannya yayaꞌ munyaba makinada dara yawɨrajai “Yɨ pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ nɨmɨ sɨmunya mena yawɨꞌnɨkeinyɨra,” yɨ aꞌmwe sare sɨmunya yawɨsa nayaa yawɨryaꞌnei Gotɨyai sara dakadevaaibɨꞌna myawɨryadelyɨ. \v 3 Kɨrɨꞌ aꞌmwe pwai kwai Gotɨyarɨna tewaanya wɨvuꞌnajai yɨ sarɨna Gotɨyai dara yawɨꞌnɨkelyɨ “Aꞌmwe sai wavɨlaꞌdei nɨmɨrelyɨ.” \p \v 4 Sarevɨdaaꞌnyɨ sasare mɨwɨta tɨka nyaꞌne sabwina yɨ kwaasɨgotɨyaraavɨna tamiraꞌdɨvɨta mɨwɨta pimagɨnya tɨka nyabwina nɨmɨ dɨma! Nemɨ dara yawɨꞌdaanyɨ. Kwaakevakɨ kwaasɨgotɨya aane pwai kwai mamwaalyɨꞌ. Saꞌ yaasɨwaꞌ saba sana yavɨkaridaakwia yaasɨwaꞌnanyangɨ. Sarevɨ yɨ gotɨya kwalaalyara mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai gave pwainanyaina mwaalɨꞌ. Pwara mɨꞌ. \v 5 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨgunya pɨrɨvɨ Kwaaka kɨvakɨ kwalaalyanna Gotɨyarɨ muꞌnyadɨvɨsara “Yɨ sahwara gotɨyarera,” dadɨvɨsa mwaaidɨvɨsangɨra. Yɨ gotɨya kwalaalyarajɨ maremwaaidɨvɨta kwalaalyarajɨ mwaaihata \v 6 kɨrɨꞌ nemɨ Kɨraazɨtɨyareina dara yawɨꞌdaanyɨ. Nemɨnyɨne Nɨmwai Gotɨya yune gave pwainanyai mwaalɨꞌ. Sahwai yuyangɨna aaya kaavɨlyalyɨ. Yɨ nemɨ gamɨnyɨneina mwaaiho. Nabaai Jizaazai Kɨraazɨtɨyai Naanga yune gave pwainanyai mwaalɨꞌ. Sahwai yuyangɨ wakyaakelyɨ. Yɨ sahwai nevadaihasamaarakeinera. Yɨ sahwarɨ nemɨ gaalyabwi kɨnɨnnakeinera. \p \v 7 Kɨrɨꞌ nabaai aꞌmwe yuyara pwaraavɨ Kɨraazɨtɨyareraavɨne sɨmunya dazaꞌ muwarikesɨ. Pwara kɨgaaꞌ mwalyaasaburɨna sɨnnawɨnya kwaasɨgotɨyareburɨ mɨdɨnɨbainesare. Sarevɨ sahwara kuna yawɨꞌdɨvɨsare “Mɨwɨta daꞌ kwaasɨgotɨyarɨne yɨdɨka yɨvanɨgasaꞌ nebulyaꞌnanyasɨra.” Sara dadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ mɨwɨta sa tɨka nyɨna yɨvanɨgasare. Kumɨre sɨmunya waryaanyaꞌ yune nayaa myawɨryada sara nadɨvɨꞌ sɨmunya kwalaalya yawɨꞌdɨvɨꞌ kumɨre sɨmunyai dada “Kwaasɨgotɨyarɨne mɨwɨsaꞌ gɨmɨre yɨwetawakya sanna yɨwaa,” kumɨre sɨmunyai gɨrɨkebwi maaꞌmanɨkerera. \v 8 Kɨrɨꞌ tɨka wapaaya nyaꞌneina nemɨnyɨ Gotɨyarɨna gidɨkusaba nemakwode mɨꞌ. Tɨka wapaaya sa nemɨ nyaꞌna Gotɨyai sɨmunya kwalaalya yawɨꞌdei mɨꞌ. Nabaai nemɨ tɨka manyaajaꞌ yɨ nemɨ Gotɨyare tɨnnyarɨ kayaaꞌna mwalaadeina mɨꞌ. Yɨ nemɨ tɨka naajaꞌ yɨ nemɨ Gotɨyare tɨnnyarɨ nawɨꞌnya mwalaadeina mɨꞌ. \v 9 Kɨrɨꞌ sarɨmɨ mala nayaa jɨwannyɨla! Akai, sasare sabwi sarɨmɨre dɨragɨnyaꞌ waryaanyaraavɨ nyadɨꞌdeꞌna saꞌ aꞌmweraavɨre sɨvɨlyangɨ wɨrinadaasɨ dɨragɨnya mi yadɨvɨꞌ yɨ sahwara wagɨlyavɨna walaraawɨna nyɨpɨdɨka! Sareꞌna mala nayaa jɨwannyi! \v 10 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmweigɨ sɨmunyaꞌ kɨnɨnnakeigɨ, yɨ gɨmɨ kwaasɨgotɨyarɨna yɨꞌbwaꞌnemwaaidɨvɨsabanna mwalaawɨjaꞌ mɨwɨta nadaaꞌgɨzɨ yɨ aꞌmwe pwai kwai gamɨre sɨmunyai waryaanyalyɨyai sai gɨmɨnyɨ gwanganajaꞌ yɨ sare saꞌ kwaasɨgotɨyarɨne tɨka sa nɨja savɨ gamɨre sɨmunyarɨ yɨdɨkaata jɨthei daaka! \v 11 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarei pɨbwi yawɨꞌdei kɨrɨꞌ tɨka najaꞌna yɨ gɨmɨre sɨmunya dɨragɨnya saꞌ aꞌmwe sarɨ, dɨragɨnya maayarɨ kayaaka jɨhaidelyɨ. Yɨ sai neyaꞌmwe dazarɨna Kɨraazɨtɨyai mena balakelyɨ. Yɨ dazahwarɨ padaihasamaaryaꞌnei mena balakelyɨ. \v 12 Neyaꞌmweraavɨ kayaaꞌnanyabwi dazara yapɨjɨ yɨ kumɨre sɨmunya waryaanyai yaderɨ jɨnga tamajɨrakapɨjɨ yɨ sasare saburɨ Kɨraazɨtɨyarɨjɨ kayaaꞌnanyabwi sara jidelyɨ. \v 13 Sasareꞌna tɨka wapaaya nyaꞌnebwi nɨmɨnyɨ nyaꞌmwerɨ wagɨlyavɨ walamarakajaꞌ yuyagaaꞌ aaya yɨwawajahaaꞌna mɨwɨta sa tɨka manɨwɨna! Arɨkewɨ. Akai, nɨmɨnyɨ nyaꞌmwerɨ mi yɨwɨjaꞌ sai wagɨlyavɨ nalaraawadɨka! \c 9 \s1 Apozelɨyaraavɨre dɨragɨnyajɨ yɨpɨnejɨ sangɨnesɨ. \p \v 1 Sareinyɨ Polɨnyɨ Kɨraazɨtɨyarɨna aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ wɨla nyɨpwɨyadeinyɨ daaka! Nɨmɨ Apozelɨyainyɨ midaaka! Jizaazarɨ nemɨre Naangerɨ tɨnna mena wanganeneinyɨ midaaka! Naangerɨ, nɨmɨ wawɨnya yevɨdaaꞌnyɨ yɨ sarɨmɨ gamɨreihi midaaka! Sareꞌna aꞌmwera nɨmɨre sɨmunyavɨ yɨdeꞌ madahalanyɨlɨmwabɨneinyɨ. \v 2 Aꞌmwe pwara nɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨvɨkɨ “Sai Apozelɨyai mɨka!” Kɨrɨꞌ nɨmɨ dɨwa “Gesɨra.” Aawa. Sarɨmɨ nɨmɨ Apozelɨyainyɨna tɨviꞌna nyawɨramaaꞌdɨvɨkɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨ Naangerɨ wɨlamwaaihasaꞌ yɨ saꞌ dɨragɨnna dara wɨjɨwaainyasɨ. Sarɨmɨ nɨmɨnyɨneꞌ Apozelɨyaraavɨre yavɨkwajɨkesɨyaihɨlyɨra. Yɨ “Naangei nyɨdasaawadeinyɨ,” nebulyaꞌnanyaihɨlyɨ. \p \v 3 Aꞌmwe pwara nɨmɨre wawɨnyaꞌna kotɨya maanga dɨdɨvɨsaraavɨ nɨmɨ kumɨre yagaalyangɨna jaꞌnawɨdadɨnyaꞌ daresɨra. \v 4 Nemɨ Apozelɨyaina nemɨnyɨne wawɨnyaꞌna aꞌmwera nerɨvɨkɨryaꞌneraavɨ wapaayajɨ aalyajɨ maraannenna yɨdaanganyaꞌne dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakeina midaaka! \v 5 Apozelɨya pwarajɨ Naangere gahwaalaangerajɨ Pitalyɨ sara kumɨre balaange neyaꞌmwe Kɨraazɨtɨyarejɨ yeꞌmwannayamarivanɨgatabaaibɨꞌ dɨnegaimwagyideꞌna nemɨ sara yaanneꞌ dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakeina midaaka! \v 6 Nɨmɨ gaveinyɨjɨ Baanavaazalyɨ sainaai asasɨ wawɨnyaꞌ yagalyaꞌmavakwoihɨjɨ sarɨmɨre nɨgwia maarakaneꞌ dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakeinaai midaaka! \v 7 Aamiyavɨ mwaaidehaaꞌ aawɨlasai gannya nɨgwiajɨ gɨlyɨvɨsajɨ bɨramaaꞌde bewalaka! Pwai wapewawɨnya burɨda gannya tɨka wapaaya pimagɨnya mamaranyade be aꞌmwelaka! Pwai bulɨmakaawoyangɨ maremwaaida gannya maremwaaidengɨre aamunya pimagɨnya manyade be aꞌmwelaka! Sabaaibɨꞌ nɨmɨre wawɨnyaꞌna maaꞌmujavwi nawɨꞌnyabulyɨ. \p \v 8 Sarengɨna nɨmɨ aꞌmweraavɨreburaavɨna mɨdɨdɨ dahathɨvanɨgena. Yɨ nabaai Kɨwɨnya kɨrɨꞌ sara madɨnyɨkeꞌ dɨngaka! \v 9 Yɨ sareꞌ darevɨnyɨ. Ne Mozɨzare Kɨwɨnyavɨ dara yɨdaꞌnɨkesɨ. Bulɨmakaawoyara witɨzɨla bwalaraawɨna yaꞌnera witɨyangɨ sɨvɨla lɨlɨvɨvainadaꞌdaapi tɨka manyaꞌneraavɨ maangevɨ wɨla mavwɨyɨnnera! Sareꞌ jaakegaaꞌ sɨmunyaꞌ yune bulɨmakaawoyaraavɨna yawɨryaakei daaꞌ! \v 10 Aawa. Yɨ nemɨ kwainaavɨnajɨ yune dɨragɨnna dakakei daaka! Yo, nemɨnyɨneꞌnanyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Pɨkarya saꞌ dɨnɨkeꞌ nemɨ dara yawɨranganyaꞌnanyɨ. Aꞌmwei wawɨnyavɨ lɨkɨlɨkya yadaaworiyalyɨ yɨ aꞌmwei tɨka wapaaya mya mena yɨnnɨke maarojɨyalyɨ saraai dara yawɨrikajaꞌ “Nɨnnya wapaaya pimagɨnya nɨmɨnyɨne maaryaꞌneinyɨ wawɨnya yɨma!” \v 11 Nemɨnyɨneꞌ dareꞌnesɨ. Nemɨ sarɨmɨre sɨmunyangɨ Kuryarenna yɨhɨburɨdovaaibɨꞌ kuryaraavɨya tewaanyanna yɨhɨmakabyo. Sarevɨ tɨvɨkɨsaꞌna sarɨmɨ nemɨnyɨ kɨlaakejɨkɨya negaimwagyaꞌneihi mariꞌbwarakaajavaaibɨꞌ gɨlyɨvɨsa nejaavɨpɨneꞌ naangeꞌ daaka! \v 12 Aꞌmwe pwara gɨlyɨvɨsanna sarɨmɨnyɨ yɨhyɨdaangadɨvɨta dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakera mwaaihasaꞌna nemɨ sareina sɨnnawɨ yɨhyoina naanga yɨnɨga maraanneina daaka! \p Sare kɨrɨꞌ gɨlyɨvɨta daza nemɨ yɨnɨga wiꞌna maraannengɨ sare nemɨ mamaaryagongɨ. Aawa. Nemɨ dara do. Nemɨnyɨna pwai kwai nyawɨradɨka! “Polɨmɨva nɨgwia mwagiꞌnamaaryaꞌnera Kɨraazɨtɨyare yagaala tewaanyaꞌ nyɨdadɨvɨsarera.” Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala saꞌna “Aala!” dɨma! “Yɨ yawɨta savɨ tusaꞌ kaanya tihɨraana!” dona negainadennajɨ taanginya pɨnɨnna pɨnɨnnanyannajɨ dɨragɨnna daako. \v 13 Ayɨna yɨhɨthɨma! Aꞌmwera Gotɨyare Angevɨ wawɨnya yadɨvɨsara Gotɨyare Angevɨya wapaaya maaꞌdɨvɨsare. Kwaraanyaba Gotɨyarɨna mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsavɨre wawɨnya yadɨvɨsara savɨya mɨwɨta pimagɨnya maranadɨvɨsare. Yɨ sarɨmɨ dazavɨna myawɨrijɨvanɨgaꞌ! \v 14 Sasarevɨdaaꞌnyɨ, nabaai Naangei kɨwɨnya daꞌ wakakesɨ. Aꞌmwera yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakadɨvɨsarajɨ yagaala saꞌ maaꞌmanɨgasaraavɨ gɨlyɨvɨta kɨlaakejɨkɨ gaimwagyaꞌne maapɨka! \p \v 15 Sare kɨrɨꞌ nɨmɨ dɨragɨnya aane pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ marayadɨnyainyɨ mɨꞌ. Sarɨmɨnyɨ myɨhidaanganye. Yɨ nabaai “Dahaakɨgaasɨ sarɨmɨnyɨ pɨnɨ sara maarɨma!” dena yagaala daza pɨkarya midayɨwa. Aawa. Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ mamaaryaꞌna yɨlaaya yɨvanɨgeinyɨ. “Aꞌmwe pwai nɨmɨre yɨlaaya yadɨnyavɨre aaya kaavɨlyaꞌ namarasɨꞌnadɨka!” dadɨ mɨjɨkeꞌna mena balɨdeꞌ yɨ saꞌ nawɨꞌnyasɨ. Kɨrɨꞌ yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakeꞌna tɨvɨkɨta maaꞌmujɨ kwajɨ saꞌ nɨmɨre yaya munyaba makinyabwi kayaaka kigaladɨkeꞌ yɨ saꞌ kayaaꞌnanyasɨ. \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakadɨnyaꞌna nɨmɨre yayaꞌ munyaba makimujavɨre aaya kaavɨlyaꞌ mwariꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Saꞌ mujɨwaakyaꞌneꞌ tusaꞌ pɨrɨꞌ minyɨꞌ. Aawa. Naangei wawɨnya saꞌ nyakakeinyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Weꞌ! Yagaala tewaanyaꞌ mujɨwaakiwɨjaꞌ kale nyadeinyɨ. Yɨ sara myɨwɨjaꞌ wana kayaaꞌna mwaalɨdeinyɨ. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨre sɨmunyavɨdaasɨ wawɨnya dazaꞌ yɨwɨjɨ kwajɨ yɨ nɨmɨ tɨvɨkɨta maaryaꞌneinyɨ kyɨdaangamudɨka! Kɨrɨꞌ wawɨnya dazaꞌ nɨmɨre sɨmunyavɨdaasɨ mivanɨgeinyɨ. Wawɨnya saꞌ yaꞌneinyɨ Naangei kanyɨdahɨlakaꞌ sara yɨvanɨgeinyɨ. \v 18 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨre tɨvɨkɨta berɨvaka! Nɨmɨre sɨmunyaꞌ “Gɨmɨ yadɨnyaꞌ tewaanyasɨ,” dɨvanɨke tɨvɨkɨta daresɨ. Yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakadɨnyavɨne gɨlyɨvɨsa yɨnɨga wiꞌna maaꞌmuneinyɨ yɨ sa mamaari yadɨnyainyɨ. Yagaala tewaanyaꞌ wɨjɨwaakadɨnyavɨre dɨragɨnya kɨnɨnnakeinyɨ kɨrɨꞌ sareꞌ “Aala!” dena “Aꞌmweraavɨ yagaala saꞌ yanga wɨjaavɨdeinyɨ,” dena sara yɨwa. Yɨ sara yadɨnyavɨne yawɨta dazaꞌ nɨmɨre kuryarɨne tɨvɨkɨsasɨ. \p \v 19 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ tewaanya mwaaiheinyɨ. Aꞌmwe aane pwai kwareinyɨ mɨꞌ. Sareinyɨ kɨrɨꞌ yuyaraavɨne yaasɨwaꞌwawɨnyainyɨ sara wakɨneinyɨ. “Yɨ aꞌmwe Gotɨyarɨne kwalaalyaraavɨ naanga mɨjamaꞌmuma!” dadɨ sara yadɨnyainyɨ. \v 20 Sarevɨ yɨ “Juyaraavɨ maarɨma!” dadɨ Juyaraavɨre tɨnnyarɨ kumɨrebwina Juyainyɨbɨꞌ mwaale. Nɨmɨ sainyɨ Mozɨzare Kɨwɨnyavɨ kwaakewɨ mulaꞌnarige kɨrɨꞌ “Kɨwɨnyavɨ kwaakevɨ mwaaihasaraavɨ maarɨma?” dadɨ sahwaraayaba Kɨwɨnyavɨ kwaakewɨ wɨlamwaaiheinyɨbɨꞌ yɨmaꞌnɨweinyɨ. \v 21 Sabaaibɨꞌ nɨmɨ Gotɨyare kɨwɨnyaꞌ maayainyɨ mɨꞌ. Aawa. Kɨraazɨtɨyare kɨwɨnyavɨ kwaakewɨ wɨlaꞌnaꞌdɨnyainyɨ. Sareinyɨ kɨrɨꞌ aꞌmwe Kɨwɨnyaꞌ maayaraavɨre tɨnnyarɨ mwaaidɨ “Aꞌmwe Kɨwɨnyaꞌ maayaraavɨ maarɨma!” dena nɨmɨ sainyɨ aꞌmwe Kɨwɨnyaꞌ maayainyɨbɨꞌ yɨmaꞌneinyɨ. \v 22 “Nabaai aꞌmwe dɨragɨnya maayaraavɨ maarɨma!” dena sahwaraayaba nɨmɨ dɨragɨnya maayainyɨ yɨmaꞌnɨweinyɨ. Nɨmɨ aꞌmwe yuyaraayaba sahwaraavɨrebura yadɨ “Pwaraavɨ padaihasamaarɨma!” dena tutaanya yuyangɨ yaamɨjɨ yadɨnyainyɨ. \v 23 “Yagaala tewaanyavɨya nawɨꞌnyaburaavɨ aꞌmwe pwarajɨ yeꞌmwannamaarɨma!” dadɨ yagaala tewaanya savɨna yuya daza yadɨnyainyɨ. \p \v 24 Sarɨmɨ davɨna myawɨrijɨvanɨgaꞌ! Gavamarasɨꞌnyɨkaanyabanna aꞌmwe yuyara sara kaanyaveꞌna wodɨvɨta kɨrɨꞌ gave pwaina wavɨlaꞌnɨkereꞌ maaꞌdelyɨ. Kaanyaveꞌna wodei kaanyaveꞌna nayaa dɨragɨnna wodevaaibɨꞌ “Gotɨyarɨ wavɨlaꞌnɨkere tewaanyaꞌ maraana!” dapɨjɨ kaanyaveꞌna dɨwila! \v 25 Yɨ aꞌmwe gazaizai gavamarasɨꞌnyɨkaanyangɨna “Wavɨlavɨma!” dada kɨlaaka dɨragɨnyajɨꞌ yɨmaꞌnyaꞌnei yuya kɨlaakejɨkɨya sabwi walamarakadelyɨ. Aꞌmwe dazai tɨvɨkɨta kayaaka yɨgainadeꞌna “Maarɨma!” dada sasara yadelyɨ. Nabaai kɨrɨꞌ nemɨ tewaanaangeꞌ kayaaka minyadeꞌ maaryaꞌneina kwaasɨ kwaasɨ yaadeina daaka! \v 26 Sarevɨna nɨmɨ sainyɨ yaasɨwaꞌ maranganamarya myadɨ kaanyaveꞌna wodɨnyainyɨra. Gavamarasɨꞌnyɨramyavɨ asa gwaamwada asa yɨhusavɨ yaasɨwaꞌ malɨvaramamaryadevaaibɨꞌ Gotɨyarɨna dɨragɨnna yadɨnyainyɨ. \v 27 Sara yaasɨwaꞌna myadɨnyainyɨ. Aawa. Nɨmɨre kɨlaakejɨꞌ nayaa dɨragɨnna yaꞌnejɨsɨ malyaꞌ nebulyaꞌna tadɨnyɨ. Nɨmɨre kɨlaakejɨꞌ nɨmɨre kuryare yaasɨwaꞌwawɨnya yadei yɨmaꞌnyaꞌnejɨkɨ dɨragɨnna walamarakadɨnyainyɨ. Akai, aꞌmwe pwaraavɨ wɨjɨwaakadɨ “Kɨraazɨtɨyareihi yunebanna dɨragɨnna lɨmwagarapɨjɨ wavɨlaꞌnɨkere tewaanyaꞌ Gotɨyareꞌ dɨmaaryideihɨlyɨ,” wɨjɨwaakadɨnya kɨrɨꞌ kanyawɨranganojɨ mamaari nyɨwɨdɨꞌdeꞌna nɨmɨre kɨlaakejɨꞌ dɨragɨnna walamarakadɨnyainyɨ. \c 10 \s1 “Nemɨ yɨjɨwaalyaburɨ nalarawaadɨka!” dɨnɨkeꞌnesɨ. \p \v 1 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nyaꞌmweihi, yagaala dangɨ sarɨmɨ navɨka yaꞌna nɨmɨ sɨmunyavɨ “Aala!” dɨwa. Yuya nemɨre aataravaavɨ Ne Mozɨzai Kwaaka Yɨzɨpɨdaasɨ makabadaaꞌnyɨ sahwara yɨraayaꞌ maremwaalakevɨ kwaakewɨ wɨlaꞌdɨvɨꞌ kaanya yamaryesare. Yadɨvɨꞌ yuyara yune sɨvɨlyajɨna saalaalyavɨ tewaanna wɨlaawesare. \v 2 Sara yadɨvɨꞌ yuyara sahwara bavɨtaazɨyaꞌ maaresare. Yɨraaya savɨjɨ saalaalya savɨjɨ sawaarɨ yɨ bavɨtaazɨya dazaꞌ Mozɨzalyɨ yeꞌmwannamwaalyaꞌneꞌ wakɨnɨkesɨ. \v 3 Yɨ yuyara sahwara wapaaya Gotɨyare Kuryai wɨjavadaasɨya nesare. \v 4 Yɨ yuyara sahwara aalya Gotɨyare Kuryai wɨjavadaasɨya nesare. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sahwara Kuryare aalyaꞌ sɨlaangerɨ nyɨna. Sɨlaanga sahwarɨ Gotɨyare Kuryai wɨjavadaasɨya sɨlaanga sai kumɨnyɨ mɨdɨnna yada yɨ sai Kɨraazɨtɨyalyɨra. \v 5 Gotɨyai nawɨꞌnya yada sare kɨrɨꞌ kumɨrebwina sahwai kumɨnyɨdaaꞌnyɨ kwala naangevaakɨ yɨlaaya mwigalyaꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Kwaaka aꞌmwera maayavɨ saba gazabazaba balesare. \p \v 6 Yɨ yuya daza nemɨnyɨne keꞌbaꞌnanya yɨmaꞌnakengɨ. Kumɨnyɨ kayaaꞌnanyabwina sara wɨvuꞌnakabaaibɨꞌ nemɨnyɨ kayaaꞌnanyabwina nevuꞌnadeina kyɨmaꞌnaadɨkevɨ keꞌbaꞌnanya yɨmaꞌnakengɨ. \v 7 Sahwaraavɨ tɨnnyabanya pwara yetabaaibɨꞌ sarɨmɨ kwaasɨgotɨyare sabwi mamɨdɨbɨna! Yɨ sahwaraavɨna dara dɨnɨkabaaibɨsasɨ. Aꞌmwera tɨka munne wapeyɨdɨka naanga savɨ walamwaaidɨvɨꞌ tɨka wapaaya aalya nadɨvɨꞌ kwaasɨgotɨyarɨne yɨlaayaꞌna kwarame avaanna gɨryaꞌnera daavesarera. \v 8 Sahwaraavɨ tɨnnyabanya pwara yetabaaibɨꞌ nemɨ kayaaꞌna gɨrɨkitaꞌnanya sabwi myaanna! Yɨ Gotɨyai sɨnna tɨka wɨdaꞌdaaꞌnyɨ yɨrɨka gave pɨrɨkɨ sarera kwala naangera 23,000 saba sana balaramarina yesarera. \v 9 Nabaai sahwaraavɨ pwara “Kwaamuꞌna kuna mwaaladei dɨngaka!” deva Naanga kwarɨ yɨjɨwaaletabaaibɨꞌ sarɨ yune yɨjɨwaala myaanna! Sareraavɨ kamaalyara tɨka davɨna kyeꞌ sahwara saba sana yuꞌdaramarina yesaꞌnanyɨ. \v 10 Nabaai sahwaraavɨ pwara kɨnɨmyagaala detabaaibɨꞌ sarɨmɨ Gotɨyarɨna maamayagaala madɨpɨna! Sareraavɨ ejelɨya aꞌmweraavɨ tamakadei karamakaꞌ yɨ sahwara saba sana yuꞌdaramarina yesaꞌnanyɨ. \v 11 Yuya daza keꞌbaꞌnanya yawɨryaꞌneinaavɨna kɨgaakuna aꞌmwe sahwaraavɨ yɨmaꞌnakengɨ. Kayaaꞌnanya avaalya nyaadɨꞌdeꞌna nemɨnyɨ sɨmunya nejaayaꞌne yagaala daza Gotɨyare bukuyavɨ yɨdaꞌnɨkengɨ. Yɨ yuya kɨgaasa miꞌnanyɨ. Nemɨnyɨna dɨvidaaꞌnyainaavɨna dahaaꞌ mwaaihoinaavɨ dazagaasa aaya kaavɨlya neyɨmaꞌnakeinera. \v 12 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwei gamɨ sai yawɨꞌmanɨkei “Nɨmɨ sainyɨ dɨragɨnaangeinyɨ. Dɨragɨnya nayaa yadɨnyainyɨ daaꞌdɨnyainyɨ.” Sai kayaaꞌnanyaburɨ nalaraawadɨka! Sai nayaa mala yɨwannana! \v 13 Yaamɨjɨ yɨjɨwaalyabwi yɨhimaꞌnaabadevwi yɨ saꞌ mudɨka pɨrɨꞌbɨtaꞌ mɨꞌ. Aawa. Saꞌ avaainanyaꞌ aꞌmwe yuyaraavɨ yɨmaꞌnadevaaibɨsasɨ yɨjɨwaalyaꞌ. Yɨ yɨjɨwaala savɨna Gotɨyai gannya nebulyaꞌnanya dɨragɨnyaꞌ mɨdɨdelyɨ. Sahwai lɨmwagaꞌdelyɨ. Sahwai sarɨmɨre dɨragɨnyavɨ nayɨhwavɨlavadɨꞌdeꞌna yɨjɨwaala pɨrɨꞌ wanganakadei mɨꞌ. Aawa. Yɨjɨwaalyabwi sarɨmɨnyɨ kayɨhimaꞌnaabozɨ yɨ sarɨmɨ savɨna dɨthathɨvalyideꞌna gaimwanga yɨhyaꞌne tusaꞌ Gotɨyai bɨryakadelyɨ. Tuta dazaꞌ yɨ saꞌ dareꞌna. Sahwai dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwanga yɨhyadelyɨ. Yɨ sarɨmɨ yɨjɨwaalyaburɨ dɨragɨnya yɨnɨga wiꞌna dɨthaayideihɨlyɨ. \s1 Kwaasɨgotɨyaraavɨre tɨka munnesɨ Naangere nadaanyasɨ sawaarɨnesɨ. \p \v 14 Nyaꞌmweihɨrɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, sasarevɨdaaꞌnyɨ kwaasɨgotɨyare sabwina lɨkaanya dɨwila! Buleꞌna duzaayɨla! \v 15 Sarɨmɨ sɨmunyaꞌ kɨnɨnnakeihɨrɨ dara yɨhɨthɨvanɨge. Sareihi nɨmɨre yagaala kwaasɨgotɨyare yɨlaayavɨna nayaa dɨmarayawɨbwarila! \v 16 Naangere yɨꞌbɨnyavɨ nadaanyagaaꞌ kaapɨya tewaanya naanga yanga kɨnɨnnakerɨna nemɨ Gotɨyarɨ “Su! Su! Gɨmɨre yayaꞌ makimanɨgo,” wɨdadaawori yɨ kaapɨya sai Kɨraazɨtɨyare tawesɨ nemɨnyɨ maraneyɨꞌbwarayɨrakurakadei midaaka! Yɨ bɨretɨya gunyanadaanya dazaꞌ nemɨnyɨ Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨsɨ yeꞌmwannaneyɨꞌbwarakadeꞌ midaaka! \v 17 Bɨretɨya saꞌ gave pɨrɨꞌnanyaꞌ warɨkeꞌna nemɨ aꞌmwe kwalaalyaina yune kɨlaaka gave pɨjɨꞌna mwaaihoinera. Sareꞌ darevɨnyɨ. Nemɨ yuyaina bɨretɨya gave pɨrɨꞌnanya sahɨrɨvɨna nadaanyainera. \v 18 Sarɨmɨ Yɨzɨrelɨyare Kɨlaakejɨkɨdaaꞌnyaraavɨna jawɨranganyɨla! Gotɨyarɨna mubɨthɨka yɨraꞌdɨvɨsara kwaraanyabanne mɨwɨta nadɨvɨsara yɨ sahwara Gotɨyalyɨ yeꞌmwannemwaaidɨvɨsara midaaka! \v 19 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ yagaala gara dɨvanɨge? “Kwaasɨgotɨyare tɨka wapaaya saꞌ nebulya pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ dɨngaka? Geꞌ dɨngaka?” nabaai “Kwaasɨgotɨyai gamɨ sai nebulyaꞌnanyai pwai kwai dɨngaka?” \v 20 Aawa. Nɨmɨ dara dɨvanɨge. Naangerɨna muꞌnyadɨvɨsara ajɨmya yuyangɨyara yɨdɨka yɨraꞌdɨvɨta tɨka munne sa yɨ Saataanɨmɨre yɨmakeraavɨna yɨraꞌdɨvɨtangɨ. Gotɨya nebulyaꞌnanyarɨna yɨraꞌdɨvɨta mɨꞌ. Yɨmakerajɨ sarɨmɨ yeꞌmwannemwaalyaꞌneihi jɨmaꞌnyideꞌna nɨmɨ sɨmunyavɨ “Aala!” dɨwa. Sareihi nyɨmaꞌnɨpɨdɨka! \v 21 Naangere kaapɨyarɨjɨ yɨmakere kaapɨyarɨjɨ aalya yeꞌmwannanyaꞌna sarɨmɨ yɨnɨga wiꞌna nɨpɨneihi mɨꞌ. Aawaawa. Nabaai Naangere wapeyɨꞌbɨnyavɨjɨ yɨmakere wapeyɨꞌbɨnyavɨjɨ wapaaya yeꞌmwannanyaꞌna yɨnɨga wiꞌna nɨpɨneihi mɨꞌ. Aawa. \v 22 Yɨ sara yaajaꞌ nemɨnyɨna Naangei sɨmɨlɨka wɨladeꞌ yaadeꞌna daa! Nemɨre dɨragɨnyaꞌ gamɨre dɨragɨnyavɨ wavɨlavadeꞌ dɨngaka? \p \v 23 “Yuya ya kɨmaakɨya madakɨnyɨkengɨreva,” kɨrɨꞌ yuya sa aꞌmweraavɨ wɨgaimwade mɨꞌ. “Yuya ya kɨmaakɨya madakɨnyɨkengɨreva,” kɨrɨꞌ yuya ya sa dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwangeꞌ neyade mɨꞌ. \v 24 Sarevɨna aꞌmwe aane pwai kwai nayaa padaꞌgalamaremwaainyaꞌ yune gamɨ sarɨna myanna! Aawa. “Nɨmɨ sara yɨwɨjavɨ aꞌmwe pwarajɨ nayaa mwaaibɨkajɨ,” aꞌmwe yuyara nayaa padaꞌgalamaremwaainɨpɨka! \v 25 Yuya mɨwɨta sa sɨtɨwaayavɨ mubadɨvɨta sa sarɨmɨ navɨꞌna nyɨna jɨla! Sarɨmɨre sɨmunyara padaihɨrakaderaavɨna yɨdaanganya aane pɨmɨlɨꞌ kɨmɨlɨꞌ mipɨna! Yuya sa dɨnyɨla! \v 26 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dara dɨnɨkesɨ. Kwaaka dathavasɨ yuya yunewɨnna waraka yunebanna mɨlemwaalɨkejɨ sa yune Naangerennanyangɨ. Sareꞌna yuya naanneꞌ wikɨra. \v 27 Nabaai aꞌmwe pwai kwai Kɨraazɨtɨyarɨ malɨmwagyadei “Wapaaya naadeꞌnana!” dazai kagɨthozɨ yɨ gɨmɨ sarɨ kadɨka yɨna yaꞌgɨzɨ wɨna yajaꞌ gɨmɨnyɨ gɨzaavaja gazasaꞌ tɨka wapaaya mɨwɨta saꞌ navɨꞌna nyɨna ja! Gɨmɨre sɨmunya padaihɨrakaderɨna “Mɨwɨta daꞌ gawɨdaaꞌnyavaka?” yɨdaanganya minna! Yuya sa dɨnana! \v 28 Sare kɨrɨvɨ aꞌmwe pwai kwai dara yɨhɨthazaꞌ “Mɨwɨta daꞌ nemɨ naadeꞌ davanyaraavɨre gotɨyaraavɨ wɨjawaasasɨ,” yɨ sare saꞌna yɨhɨthathe aꞌmwe dazarɨnajɨ sɨmunyai padaihɨrakyarɨnajɨ sarɨmɨ tɨka sareꞌ manɨpɨna! \v 29 Nɨmɨ yune gɨmɨre sɨmunyai padaihɨrakyarɨna majɨvanɨge. Aawa. Aꞌmwe sahwai gɨthazai yɨ dazarerɨna dɨvanɨge. Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨraazɨtɨyareinyɨ yuya yɨnɨga wiꞌna nɨwɨneinyɨ kɨrɨꞌ aꞌmwe pware sɨmunyarɨ kayaaka nyɨgaimudɨkajɨ sagaaꞌ manɨnna! Sareꞌna nɨmɨre dɨragɨnyabwi yɨwɨjaꞌ pwara sɨmunyai maranyawɨbwarajaꞌ tewaanya berɨꞌna maarɨdeinyaka! \v 30 Yɨ nɨmɨ Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdaꞌmujɨ nɨwɨneꞌ tewaanyasɨ. Kɨrɨꞌ “Su! Su!” wɨdɨwɨja dazaꞌna pwara bɨraiyagaala nyɨdɨpɨꞌdeꞌ tewaanyaꞌ berɨꞌnanaka! \p \v 31 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ tɨka wapaaya nadaapɨjɨ dɨngaka? Aalyajɨ nadaapɨjɨ dɨngaka? Nabaai pɨnɨ yadaapɨjɨ dɨngaka? Yɨ Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlyaꞌneꞌna yuya sa jɨla! Sarɨmɨ pɨrɨꞌ kɨrɨꞌ yɨpɨjaꞌna Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨlajaꞌ gaveꞌ sara jɨla! \v 32 Yɨ Juyaraavɨnajɨ Gɨrikɨyaraavɨnajɨ Gotɨyare kusɨlaanyavɨyaraavɨnajɨ kave jɨla! Sahwara kayaaꞌnanyaburɨ walaryaꞌnebwi kɨnɨnnakeihi nyɨmaꞌnɨpɨdɨka! Sahwara kayaaꞌnanyabwi yawɨryaꞌneraavɨ numwaaihɨpɨdɨka! Sahwara Gotɨyarera yɨmaꞌnyaꞌneraavɨna sarɨmɨ sasarebwi nyɨpɨdɨka! \v 33 Nɨmɨ kwainyɨ aꞌmwe yuyara yɨnɨga wiꞌna yuya sabwina tewaanya wɨvuꞌnade yuya sara yadɨnyainyɨ. Yune nɨmɨ sainyɨna gaimwannyaꞌne yadɨnyainyɨ mɨꞌ. Aawa. Nɨmɨ “Gotɨyai aꞌmwe kwalaalyaraavɨ padaihasamaarana!” dadɨ sahwaraavɨna gaimwagyaꞌne yadɨnyainyɨ. \c 11 \p \v 1 Nɨmɨ kwainyɨ Kɨraazɨtɨyarɨ yawɨrangadɨ keꞌbaꞌnanya sahwarɨ wɨmɨdɨdɨnyainyɨ. Sasarebaaibɨꞌ nɨmɨnyɨ nyawɨrangadɨvɨꞌ keꞌbaꞌnanya sahwainyɨ dɨnyɨmɨdɨnyɨla! \s1 Gotɨyarɨ yɨlaayagaaꞌ aꞌmwe kawaaka yɨꞌnadɨvɨsaꞌnesɨ. \p \v 2 Sarɨmɨ yuyagaaꞌ nɨmɨnyɨna yawɨꞌdɨvɨꞌ yuya yagaala daza maaꞌdɨ yɨhɨzaavadɨnyabaaibɨꞌ nayaa lɨmwagaꞌdɨvɨsaꞌna yɨ nɨmɨ dɨwa. Sarɨmɨ tewaanya nebulyaꞌnanyabwi yadɨvɨsaihɨlyɨ. \v 3 Nabaai sare kɨrɨvɨ “Sarɨmɨ yagaala dathaꞌ yawɨpɨka!” sɨmunyavɨ yawɨꞌmanɨge. Aꞌmwe gazaizare mɨnyagɨnya sai yɨ Kɨraazɨtɨyalyɨ. Yɨ aꞌmwevɨre mɨnyagɨnyai yɨ gannya aꞌmwelyɨ. Yɨ Kɨraazɨtɨyare mɨnyagɨnyai yɨ Gotɨyalyɨ. \v 4 Nabaai aꞌmwe gazaizai gannya mɨnyagɨnyavɨ bwakɨnarojɨ pɨgaaꞌ Gotɨyarɨ yagaala wɨdazai, yɨ pɨgaaꞌ Gotɨyarɨne yagaalyaꞌ wɨꞌnawɨjɨwaakajai, aꞌmwe dazai gannya mɨnyagɨnyavɨ wagɨla wɨjaawaꞌ. Aaya kaavɨlyaꞌ daresɨ. Sara yajai gamɨre mɨnyagɨnyai Kɨraazɨtɨyarɨ bwakakajaꞌna pwarɨ kwaakewɨ mwaaladelyɨ. Kɨraazɨtɨyarɨ kwaakewɨ mwaaladei mɨꞌ. \v 5 Nabaai aꞌmwe gazasaꞌ gannya mɨnyagɨnyavɨ mabwakaki yajaꞌ pɨgaaꞌ Gotɨyarɨ yagaala wɨdazaꞌ, yɨ pɨgaaꞌ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakajaꞌ, saꞌ kɨrɨsɨ gannya mɨnyagɨnyavɨna (gannya kwalaangerɨna) wagɨla wɨjaawaꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe sareꞌ aꞌmwe kayaaꞌnanyavɨna wagɨla wɨjaayaꞌneꞌna mɨjata yuya davakwikwiryadɨvɨtabaaibɨꞌ avaaina yɨwaꞌ. \v 6 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmweꞌ Gotɨyarɨ wɨdathehaaꞌ gannya mɨnyagɨnyavɨ mabwakakya yajaꞌ yɨ nabaai savɨ gamɨre mɨjasaꞌ tuꞌna dawasɨꞌnɨpɨka! Kɨrɨꞌ aꞌmwevɨre mɨjasaꞌ tuꞌna dawasɨꞌnya pɨrɨꞌ davakwikwirya kɨrɨꞌ yɨpɨjaꞌna wagɨla nuvwaꞌnadɨꞌdeꞌna yɨ saꞌ gannya mɨnyagɨnyavɨ bwakɨnarana! \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ aꞌmwei gannya mɨnyagɨnyavɨ mabwakakanna! Sarei Gotɨyare keꞌbaꞌnanya nawɨꞌnyɨmaraangelyɨ. Gotɨyare byaanna dɨragɨnyaꞌ yɨjɨwaainadelyɨ. Sare kɨrɨꞌ aꞌmweꞌ aꞌmwere byaanna dɨragɨnyaꞌ yɨjɨwaainadesɨ. Sareꞌ aꞌmweꞌ gannya mɨnyagɨnyavɨ bwakakana! \v 8 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai aꞌmwerɨ aꞌmwevɨre kɨlaakejɨkɨdaaꞌnyɨ myavɨkaryaaꞌ. Aawa. Aꞌmwevɨ aꞌmwere kɨlaakejɨkɨdaaꞌnyɨ yavɨkaryaakesɨ. \v 9 Nabaai sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai aꞌmwevɨna yawɨraka yavɨkaryaakai mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwerɨna “Sahwarɨ wɨgaimwagatheva!” daka yavɨkaryaakesɨ. \v 10 Sarevɨ ejelɨyara tɨnna wanganyaꞌneꞌ aꞌmwevɨre mɨnyagɨnyavɨ dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakeꞌ mwaalana! Saꞌ aꞌmwerɨ dalaangewɨ mwaalɨkesɨ. \v 11 Sare kɨrɨꞌ Naangerɨ wɨlamwaaihovɨ aꞌmwenna mwaaidɨvɨꞌ aꞌmweraavɨne maaya mɨꞌ. Yɨ aꞌmwerana mwaaidɨvɨꞌ aꞌmwengɨne maayara mɨꞌ. \v 12 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gotɨyai aꞌmwevɨ aꞌmwere kɨlaakejɨsɨ yavɨkaryaakabaaibɨꞌ Gotɨyai sara dakakevɨna dahaaꞌ aꞌmwevɨre kɨlaakejɨkɨ aꞌmwerɨ maaꞌdesɨ. Yɨ Gotɨyai sai aꞌmwerajɨ aꞌmwejɨ pɨnɨjɨ sa yuyangɨ aaya kaavɨlyalyɨ. \v 13 Sarɨmɨ saihi yagaala dazaꞌ nayaa dɨmaryawɨbwaryɨla! Yɨ yɨlaayagaaꞌ aꞌmweꞌ gannya mɨnyagɨnyavɨ mabwakaki yojɨ Gotɨyarɨ wɨdazaꞌ, yɨ saꞌ nawɨꞌnyabwi daaka! \v 14 Nabaai nemɨ Kwaaka davakɨne aꞌmweinaavɨre sabwi yɨ sarɨmɨnyɨ dara yɨhibwarɨdaakuvanɨꞌ “Nabaai aꞌmwei mɨjata saamɨnyasɨyai yɨdaꞌnanyai daaka! Wagɨla wɨvwaꞌmanɨkei midaaka!” \v 15 Nabaai aꞌmweꞌ mɨjata saamɨnyasɨyaꞌ yɨ mɨjata dazaꞌ gannya byaanna dɨragɨnyaꞌ midaaka! Gotɨyai gamɨre mɨnyagɨnyavɨ bwakɨnaryaꞌneꞌ mɨjata saamɨnaangeꞌ nayaa wɨjaavakesɨ. \v 16 Aꞌmwe pwai kwai aꞌmwe mabwakɨnaryaꞌne sahɨrɨꞌna “Gavamarasɨꞌnyɨyagaala dɨma!” dazai, yɨ nɨmɨ dara wɨdɨdeinyɨ. Gotɨyarɨ yɨlaaya yaadehaaꞌ nemɨ sasare sabwi kuneine. Nabaai Gotɨyare kusɨlaanyangɨyarajɨ sasare sabwi kunerera. \s1 Naangei balakevɨne yawɨsaꞌne aalya, wapaaya nadɨvɨsaꞌnesɨ. \p \v 17 Sɨnnawɨ yɨhɨthɨwa. Tewaanya nebulyaꞌnanyabwi yadɨvɨsaihɨlyɨ. Sarɨmɨnyɨne yayaꞌ munyaba yɨhɨmakimwa. Kɨrɨꞌ dareꞌna sara myɨhɨzɨvanɨge. Sarɨmɨre yɨꞌbwaꞌnawɨꞌnya savɨna tewaanya kwalaalya mimaꞌnyadengɨ. Aawa. Kayaaꞌnanya kwalaalya yɨmaꞌnadengɨ. \v 18 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aayagaaꞌ nɨmɨ savɨdaasɨ daꞌmujɨyainyɨ. Sarɨmɨ Naangere kusɨlaanyavɨyaihi yɨrakuramwaaaidɨvɨꞌ yaasɨwaꞌ mɨlɨkasamarya yadɨvɨsaihɨlyɨ. Nɨmɨ yagaala dazaꞌ sara wɨꞌnɨvanɨge. Sara wɨꞌnena yagaala dazavɨna maalɨꞌna lɨmwamwa. \v 19 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai “Sarɨmɨnyɨdaaꞌnya pwaraavɨ nɨmɨ yawɨradahɨlakyara kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabɨpɨka!” kadozɨ sarɨmɨre tɨnnyarɨ sahwara tewaanyara mwaaibɨꞌdeꞌnanyɨ. \v 20 Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ yuyaihi Naangerɨ yɨlaayaꞌna avaalyaba yɨꞌbwaꞌnemwaaidɨvɨsagaaꞌ Naangere wapaaya dɨnyideꞌne wapaaya mɨꞌ. \v 21 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨ yuyaihɨrɨ gazaizai yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌ yada yɨ gannya wapaaya maaꞌda tɨka nadelyɨ. Sara yadɨvɨꞌ myeꞌmwannanyadɨvɨꞌ pwai mɨjɨꞌna mwaidaasɨ yɨ pwai wapaayajɨ aalya waainɨya nyɨna yada yɨmaka widelyɨ. \v 22 Gathaꞌdarevɨnaka! Yɨ sarɨmɨ wapaaya aalya nyaꞌne ange kuneihi dɨngaka! Sarɨmɨ dara dahayawɨꞌmanɨgaꞌ! “Gotɨyare kusɨlaanya saꞌ yaasɨwaꞌnanyasɨra.” Yadɨvɨꞌ neyaꞌmwe pwara wapaaya maayaraavɨna sarɨmɨ wagɨla wɨjaavanɨgasaihi daaka! Saꞌna nɨmɨ yagaalyaꞌ gara yɨhɨthɨjɨwana! Nɨmɨ sarɨmɨnne yayaꞌ munyabanna yɨhɨmakɨlɨjɨhyɨwa! Aawa! Yuya dazanna yadɨvɨsaꞌna sarɨmɨnne yayaꞌ makɨlɨdeinyɨ mɨꞌ. Sarɨmɨnyɨ yɨhɨzɨdavɨdeinyɨ. \p \v 23 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Nɨmɨ Naangerɨ yagaala daꞌ maarena sarɨmɨnyɨ mena yɨhɨzaave. Yagaala dazaꞌ yɨ daresɨ. Yɨ sawɨsavɨ Juthaazai Jizaazarɨ yɨkamaangeraavɨre asɨrɨ marɨmwangakegaaꞌ yɨ dazagaaꞌ Naanga Jizaazai bɨretɨyaꞌ maaraka \v 24 Gotɨyarɨ, suya wɨdakegaaꞌ gunyɨna yaka dara wɨdaꞌ “Dathaꞌ yɨ sarɨmɨnyɨneba nɨmɨre kɨlaakejɨkɨra. Nɨmɨnyɨna yawɨryaꞌneihi kuna sara jidevulyɨ.” \v 25 Aya sahɨbaaibɨꞌna kumɨ tɨviꞌna nevegaaꞌ yɨ sai kaapɨyai maarɨna yaka wɨdaꞌ “Kaapɨya dathai yɨ nɨnnya taweꞌ yagaala yɨhɨlɨmwagarɨka mudɨkesɨ. Gazagaasagaaꞌ sarɨmɨ sahwarɨyaꞌ dɨnyidehaaꞌ nɨmɨnyɨna yawɨryaꞌneihi nayaa sara jidevulyɨ.” \v 26 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gazagaasagaaꞌ nɨpɨjahaaꞌ sarɨmɨ bɨretɨya dazaꞌ nadɨvɨꞌ yɨ kaapɨya dazarɨjɨ nadɨvɨꞌ yɨ dazagaasagaaꞌ Naangei mena balakeꞌna wibwarɨdaakwadɨvɨsaihɨlyɨ. Sarɨmɨ sana sana yɨwɨna yapɨjɨ yune gamɨ byaꞌnegaaꞌnanyɨ. \p \v 27 Sarevɨ yɨ nabaai aꞌmwe sɨmunyaꞌ nayaa myawɨryojɨyai Naangere bɨretɨya dazaꞌ yaasɨwaꞌ tɨka maranajai Naangere kaapɨya dazarɨjɨ yaasɨwaꞌ maranya yajai sai saꞌ dara yadelyɨ. Naangere kɨlaakejɨkɨnajɨ tawejɨkɨnajɨ kayaaꞌna yadelyɨ. Sara yaja dazavɨna yɨ gamɨ yɨwetawakya kɨnɨnnakelyɨ. \v 28 Aꞌmwei gannya sɨmunyavɨ nayaa yawɨramaarana! Tewaanya yavadaꞌgalayawɨrojɨ bɨretɨya dazaꞌ sai yɨnɨga wiꞌna nana! Yojɨ kaapɨyarɨjɨ wiꞌna nyɨna yana! \v 29 Sareꞌ darevɨnyɨ. Naangere kɨlaakejɨꞌna nayaa mamaryawɨbwari yajaꞌna, “Saꞌ naangaangesɨra,” myawɨri yajaꞌna sai wapaayasɨ aalyasɨ tɨka yaasɨwaꞌna nyɨna yada sarei yɨwetawakyaꞌ maaradelyɨ. Yɨ sahwarɨ jɨdavadelyɨ. \v 30 Sarevɨ sarɨmɨnyɨ aꞌmwe kwalaalyara wɨrɨta mwaaidɨvɨꞌ nalaaya kɨnɨnnakere. Nabaai pwara baryavɨ se mena wakasare. \v 31 Tɨka manyagaaꞌ nemɨre sɨmunyavɨ nayaa maryawɨbwaraajaꞌ yɨ yɨwetawakya saꞌ neyɨmaꞌnadeꞌ mɨꞌ. Nejɨdavadeꞌ mɨꞌ. \v 32 Yɨ Naangei nemɨre sabwi maryawɨbwaꞌda yɨ kayaaꞌnanyaꞌ nerɨvɨkɨrajaꞌ yɨ dazaꞌ sai nemɨnyɨ marayɨdaꞌmata neyɨvanɨkelyɨ. Sara neyaja saꞌ “Aꞌmwe Kwaakevakɨyabulyɨyaraavɨjɨ maneyeꞌmwannajɨdayaꞌnei nyeꞌmwannajɨdavadɨka!” dozɨ sara neyavadaꞌgaladelyɨra. \p \v 33 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, sarevɨ yɨ sarɨmɨ “Tɨka naajɨ,” yɨꞌbwaꞌnemwaalapɨjɨ yuya pwaraavɨna nayaa pɨzɨꞌgwa jemwaalyɨla! \v 34 Nabaai pwarɨ mɨjɨka wɨyajaꞌ sai gannya angevɨ nadelyɨ. “Nemɨnyɨ nanemaryawɨbwaradɨka!” dapɨjɨ sarɨnnya yɨꞌbwaꞌnemwaalyagaaꞌ nayaa sara jɨla! \p Yagaala pimagɨnya kuna warɨkenna dɨvidaaꞌnyɨ sarɨmɨnyawɨnna biꞌmavaꞌmujɨ yɨ nɨmɨ yɨdaꞌmawakɨdeinyɨ. \c 12 \s1 Kurya Tewaanyare sɨhumale dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyannesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi, nyɨdaꞌmwaꞌdaasaꞌna Kurya Tewaanyai yanga nejaavade sanna sarɨmɨ navɨka yaꞌna sɨmunyavɨ nɨmɨ “Aala!” dɨwa. \v 2 Sarɨmɨ mena dara yawɨꞌmanɨgaꞌ. Sɨnnawɨ sarɨmɨ ajɨmya yuyangɨyaihi muꞌnyadɨvɨsaihi kuna mwaaleva yɨ dazagaaꞌ Saataanɨ kwaasɨgotɨyaraayawɨnna yagaala majadɨvɨsaraayawɨnna yɨhɨmwagiꞌnamakwawakeihɨlyɨ. Sara yɨhyadaaꞌnyɨ sarɨmɨ lɨkadɨkeꞌ galarɨlavɨmwaaihɨnɨkeihi mɨdɨnna yesaihɨlyɨ. \v 3 Sarevɨ nɨmɨ sarɨmɨnyɨna sɨmunyaꞌ dara yɨhɨzaavanɨge. Aane pwai kwai Gotɨyare Kuryai wɨlamwaaidei yagaala wɨdadei dara dannei mɨꞌ “Jizaazarɨ Dɨkevɨ Gotɨyai wɨmarasɨꞌnyaꞌnelyɨra.” Nabaai aꞌmwe aane pwai kwai dara majɨ yannelyɨra “Jizaazai Naangei.” Aawa. Kurya Tewaanyarɨ wɨlamwaalajai yɨ sai sara dannelyɨra. \p \v 4 Kurya Tewaanyare sɨhumale dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya jaapainyaꞌne warɨkengɨ. Sare kɨrɨvɨ sɨhumale sa yanga nejaavadei Kurya gave pwainanyalyɨra. \v 5 Yɨ wɨdaaya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya jaapainyaꞌne warɨkengɨ. Naangei gave pwainanyarɨ yuya sa wɨdayadaanyalyɨ. \v 6 Wawɨnya yaꞌne dɨragɨnya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanya jaapainyaꞌne warɨkengɨ. Sare kɨrɨꞌ Gotɨyai gave pwainanyai aꞌmwe yuyaraavɨna dɨragɨnya sa wɨjaavadelyɨ. Yɨ sahwai yuya saraavɨ yuya wawɨnya sa yɨnɨga wiꞌna yannelyɨra. \v 7 Yuyaraavɨ gaimwagyaꞌneꞌna Gotɨyai gazarɨzarɨ Kuryare dɨragɨnyaꞌ marimaꞌnaabadelyɨ. Yange wɨjaavake kuꞌmaayabanna yɨbwarɨdaakwadelyɨ. \v 8 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe kwarɨna Kurya Tewaanyai aꞌmweraavɨna sɨmunya tewaanyabwi yɨbwarɨdaakwiaꞌne dɨragɨnyaꞌ wɨjaavadelyɨ. Nabaai aꞌmwe kwarɨna Kurya gave pwainanya dazai yagaala wɨjɨwaakyaꞌne dɨragɨnyaꞌ Gotɨyare sabwina aꞌmwera nayaa yawɨramaapɨꞌdeꞌna saꞌ wɨjaavadelyɨ. \v 9 Nabaai Kurya gave pwainanya dazarɨ aꞌmwe kwai dɨragɨnna lɨmwangebwi maaradelyɨ. Yɨ sahwai “Sasareꞌ ya Gotɨyare dɨragɨnyavɨ yaanneinera,” dada sara yadelyɨ. Nabaai gave pwainanya Kurya dazarɨ aꞌmwe kwai nalaavɨnakeraavɨ nawɨꞌnya yavadaꞌgalyaꞌne dɨragɨnya sɨhumale maaradelyɨ. \v 10 Aꞌmwe kwarɨna dɨragɨnyangɨ wawɨnya yaꞌne wɨjaavɨna. Aꞌmwe kwarɨna Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakyaꞌne dɨragɨnyaꞌ yanga wɨjaavɨna. Gotɨyare Kuryai yagaala wɨjaaya nedadɨvɨsaraavɨjɨ yɨmakera yagaala wɨjaaya nedadɨvɨsaraavɨjɨ sɨduta maryawɨbwaranganyaꞌneꞌ aꞌmwe kwarɨna wɨjaavɨna. Yagaala ge gengɨ aaya kaavɨlya myawɨryade wɨjaꞌneꞌ aꞌmwe kwarɨna wɨjaavɨna. Yagaala ge gengɨ aaya kaavɨlya myawɨryade marijaꞌneꞌ aꞌmwe kwarɨna wɨjaavɨna. \v 11 Yune Kurya gave pwainanya dazai sɨhumale yuya daza marimaꞌnaabyaꞌnei yadelyɨ. Yune gannya sɨmunyavɨna mɨdɨdehaaꞌ yanga pɨrɨꞌ aꞌmwe pwarɨna yɨ yanga pɨrɨꞌ aꞌmwe pwarɨna sana sana maryawɨbwaꞌdevaaibɨꞌ jaapaidelyɨ. \s1 Nemɨ yuyaina kɨlaaka gave pɨjɨꞌnanyajɨkɨyainaavɨnesɨ. \p \v 12 Gotɨyare Kuryai dɨragɨnya yanga nejaavade sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨlaakejɨkɨne keꞌbaꞌnanyaꞌ daresɨ. Kɨlaaka sajɨꞌ gave pɨjɨꞌnanyajɨꞌ yaka kɨrɨꞌ aꞌmwe pwarɨ kwalaalya warɨkejɨkɨ. Yɨ kwalaalya warɨka kɨrɨꞌ sa yuya kɨlaaka gave pɨjɨꞌna warɨkejɨkɨ. Sasarebaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyai kwai kɨlaaka gave pɨjɨꞌnanyai kwai kwalaalya kɨnɨnnakei mwaalɨkelyɨ. \v 13 Sareꞌ darevɨnyɨ. Kurya gave pwainanyai bavɨtaazɨyaꞌ neyakevɨdaaꞌnyɨ kɨlaaka sajɨꞌna gave pɨjɨꞌna yɨmaꞌnoinera. Yɨ Juya pwara Gɨrikɨya kwara, yɨ yaasɨwaꞌwawɨnya pwara kumɨre wawɨnya maremwaaidɨvɨta kwara, yɨ nemɨ geina geina kɨlaaka gave pɨjɨꞌna yɨmaꞌnoinera. Nabaai Kurya gave pwainanyarɨ aalyaꞌbɨsarɨ yuna nyaꞌneinaavɨna sahwarɨ nejaavakeinera. \p \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨlaakejɨꞌ sajɨꞌ gave pimagɨnyaꞌnanyajɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Kwalaalyɨmagɨnya kɨnɨnnakejɨkɨra. \v 15 Yɨ sɨvɨlyaꞌ dara dazaꞌ “Nɨmɨ ataꞌnyɨ mɨꞌ. Sarevɨ yɨ nɨmɨ kɨlaakejɨkɨya pimagɨnyaꞌnyɨ mɨꞌ,” yɨ sarevɨna dazaꞌ kɨrɨꞌ saꞌ kɨlaaka pimagɨnyaꞌ kuna waradesɨ. Yagaala sareꞌ dazaꞌna mɨꞌ. \v 16 Nabaai kadɨkiꞌ dara dazaꞌ “Nɨmɨ tɨnnainyɨ mɨꞌ. Sarevɨdaasɨ nɨmɨ kɨlaakejɨkɨya pimagɨnyainyɨ mɨꞌ,” yɨ sarevɨna dazaꞌ kɨrɨꞌ sɨꞌ kɨlaaka pimagɨnyɨꞌ kuna waradikɨ. Yagaala sarevɨna mɨꞌ. \v 17 Kɨlaaka yuyajɨꞌ sajɨꞌ yune tɨnnyainanyai warajɨ kwajɨ kadɨka gathaꞌdara kuꞌnadɨkejɨkaka! Kɨlaaka yuyajɨꞌ yune kadɨkiꞌna yɨmaꞌnajɨ kwajɨ tɨrɨnyavɨ gathaꞌdara kwinnadɨkejɨkaka! \v 18 Kɨlaakejɨꞌ sasarejɨꞌ mɨꞌ. Aawa. Gotɨyai sɨmunyavɨ sara yawɨrakabaaibɨꞌ kɨlaakejɨkɨ pimagɨnya gazarɨzarɨ nayaa wakaka yuya kumɨ sangɨ kumɨrebanna wakakejɨkɨ. \v 19 Nabaai kɨlaaka yuyajɨꞌ yuyɨmagɨnya avaala pimagɨnyaꞌ yɨmaꞌnajɨ kwajɨ yɨ kɨlaaka nebulyajɨꞌ gawɨ warɨkejɨkaka! \v 20 Kɨrɨꞌ sasareꞌ mɨꞌ. Aawa. Kɨlaaka pimagɨnya kwalaalya kɨnɨnnakejɨkɨ. Sara yaka kɨrɨꞌ kɨlaaka gave pɨjɨꞌnanyajɨkɨ. \v 21 Nabaai tɨnnyai asɨrɨ yɨnɨga wiꞌna wɨdannei mɨꞌ “Yɨ gɨmɨ mwarijaꞌ gaveinyɨ warɨdeinyɨ wikɨra.” Nabaai mɨnyagɨnya kɨrɨꞌ sɨvɨlyavɨ wɨdanneꞌ mɨꞌ “Gɨmɨ mwarijaꞌ nɨmɨ gaveꞌnyɨ warɨdeꞌnyɨ wikɨra.” \v 22 Aawa. Kɨlaaka pimagɨnyanna nemɨ yawɨꞌdaanya “Kumɨ dɨragɨnya mɨꞌ,” daza mwaryadori yɨ kɨlaakejɨꞌ nawɨꞌnya waradezɨꞌ mɨꞌ. Aawa nebulyasɨ. \v 23 Yɨ nemɨre kɨlaaka pimagɨnya nemɨ yawɨꞌdaanya “Kumɨ waryaanyangɨ. Maalɨkengɨ,” nemɨ yɨwaala naanga nayaa baazɨꞌmaꞌnadaanyɨ. Nabaai kɨlaaka pimagɨnya “Nawɨꞌnya mɨꞌ. Sangɨna majadaanyangɨ,” wagɨla mamaaryaꞌneina nemɨ yuyagaaꞌ yulyakadaa nawɨꞌnya maremwaidaanyaine. \v 24 Nemɨre kɨlaaka pimagɨnya nawɨꞌnyangɨna sarebwina mugainyadengɨ sara myadaanyangɨ. Aawa. Gotɨyai yuya kɨlaakejɨꞌ yeꞌmwagakya yakelyɨ. Yɨ kɨlaaka pimagɨnyaꞌ yɨ savɨne yayaꞌ kwaakebanna warɨkeꞌ yɨ savɨne yayaꞌ munyaba naanga makidelyɨ. \v 25 Sara yade saꞌ yɨ kɨlaakejɨꞌ pimagɨ pimagɨ najaapainadɨꞌdeꞌnanyɨ. Aawa. Yuya kɨlaaka pimagɨnya yuya kɨlaaka pimagɨnyangɨneꞌna avaaina nayaa maremwaaibɨza sara yɨpɨꞌdeꞌnanyɨ. \v 26 Nabaai kɨlaaka pimagɨnyaꞌ daanga wɨvɨnajaꞌ kɨlaaka yuyajɨꞌ daanga yunewɨnna bavɨnɨgulɨna yadezɨkɨ. Nabaai kɨlaaka pimagɨnyavɨne yayaꞌ munyaba makɨlajaꞌ kɨlaaka yuya pimagɨnya sa yɨlaaya yeꞌmwannamaaradezɨkɨ. \p \v 27 Yɨ sarɨmɨ saihi Kɨraazɨtɨyare kɨlaakejɨkɨra. Yɨ sarɨmɨ yuyaihɨre gazaigɨzaigɨ gamɨre kɨlaaka pimagɨnyajɨꞌgɨnyɨ. Yɨ yuyaihi pimagɨnyajɨkɨ. \v 28 Nabaai Gotɨyai Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ pwaraavɨ wakakelyɨ. Aaya munyabanyara Apozelɨyara Naangei Wɨdaasadera, ayawɨdaasara Gotɨyarɨ wɨꞌnadɨvɨꞌ aꞌmweraavɨ wɨjɨwaakyaꞌnera, dahasaai dahaasara wɨjɨwɨryaꞌnere. Sahwaraavɨ dɨvidaasara dɨragɨnyangɨ yaꞌnera, ayahi dɨvidaasɨ nalaavɨnakeraavɨ tewaanya yavadaꞌgalyaꞌnera, yɨ aꞌmweraavɨ gaimwanga yaꞌnera, yɨ wawɨnya dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyangɨ maremwaalyaꞌnera, yɨ yagaala nabinabinya myawɨryadɨvɨꞌ kɨrɨꞌ jaꞌnera. \v 29 Gathaꞌdarevaka! Yuyara Apozelɨyara daaka! Yuyara Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsara daaka! Yuyara wɨjɨwɨryadɨvɨsara daaka! Yuyara dɨragɨnya yaꞌne dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakera daaka! \v 30 Yuyara nalaavɨnakeraavɨ nawɨꞌnya yavadaꞌgalyaꞌne yanga kɨnɨnnakera daa! Yuyara yagaala myawɨryara dadɨvɨsara daa! Yuyara yagaala sa yɨnɨga wiꞌna maridadɨvɨsara daa! Aawa. \v 31 Sare kɨrɨꞌ yanga naanga sanna “Dɨragɨnna yawɨramaraana!” dadɨvɨꞌ dɨmwaalyɨla! \s1 Tewaanya wɨvuꞌnadevurɨnesɨ. \p Yɨ dahaaꞌ gave pɨrɨꞌnanyabwi nebulyaꞌnanya nawɨꞌnyaangebwi sɨnnawɨnyabwi davwi yɨhibwarɨdaakuma! \c 13 \p \v 1 Nɨmɨ Gotɨyare yagaalyaꞌ aꞌmweraavɨre yagaala dala pɨnɨnna pɨnɨnnanyangɨjɨ yɨ ejelɨyaraavɨre yagaala kɨnɨngɨjɨ myawɨryadɨnyangɨna aꞌmweraavɨ wɨdɨwɨjaꞌ kɨrɨꞌ sahwaraavɨna tewaanya manyɨvuꞌnyajaꞌ yɨ nɨmɨ sareinyɨ beloya gɨrɨngɨꞌdevaaibɨsainyɨ. Gwarewaꞌ jaka yaasɨwaꞌna yɨnnɨgodevaaibɨꞌ aaya kaavɨlya maayainyɨ waryaanyainyɨ wɨdɨdevaaibɨsainyɨ. \v 2 Nabaai nɨmɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnadɨ pwaraavɨ wɨjɨwaakyaꞌne yange kɨnɨnnakeinyɨ mwaaimujaꞌ, yɨ yuya sɨmunya Gotɨyare nebulya, yagaala kukuꞌnya yoimavajalɨkurakya sa yawɨꞌmujaꞌ, yɨ yuya yawɨta pɨnɨ kɨnɨjɨ kɨnɨnnakeinyɨ mwaaimujaꞌ, yɨ nɨmɨ yawɨꞌna “Gotɨyai mugunya sa makwannelyɨ,” sara wɨjaꞌne dɨragɨnaanga lɨmwanga nebulyaꞌnanyaꞌ kɨnɨnnakeinyɨ mwaaimujaꞌ, sare kɨrɨꞌ aꞌmweraavɨna tewaanya manyɨvuꞌnyajaꞌ yɨ sarevɨ saba sana yaasɨwaꞌnanyainyɨra. \v 3 Yɨ nabaai nɨmɨ “Nɨmɨre yayaꞌ munyaba makinɨma!” daꞌmujɨ nɨmɨre gɨlyɨvɨta yuya aꞌmwe gɨlyɨvɨꞌmaayaraavɨna yanga mudɨna yɨwɨjaꞌ, yɨ nɨmɨ nɨmɨre kɨlaakejɨꞌna “Gotɨyare yɨkamaangera dɨkevɨ maranyɨrapɨka!” dɨwɨjaꞌ marɨmwangɨnyɨna yɨwɨjaꞌ, sare kɨrɨꞌ aꞌmweraavɨna tewaanya manyɨvuꞌnyajaꞌ yɨ sarevɨ aane pɨrɨꞌ aane kɨrɨꞌ yɨnɨga wiꞌna nyɨgaimwagatheinyɨ mɨꞌ. \p \v 4 Aꞌmwe pwai pwaraavɨna wɨvuꞌnadei sai kwaamuꞌnanyabwi wiadelyɨ. Yɨ wɨvuꞌnade sai pwaraavɨ bwiwanna wɨgaimwadelyɨ. Yɨ sai pwaraavɨrennajɨ pwaraavɨreburanajɨ tɨganaarya myadelyɨ. Yɨ wɨvuꞌnade sai gamɨnne yayaꞌ makinadei mɨꞌ. Yɨ sai pihadɨka yadei mɨꞌ. \v 5 Yɨ sai kayaaꞌna mi, wagɨlyabwina yadei mɨꞌ. Yɨ sai yune gannyanna, gannyabwina sɨmunya kwalaalya yawɨꞌdei mɨꞌ. Yɨ sai sɨmɨlɨka yarai widei mɨꞌ. Yɨ sai gamɨnyɨ kayaaꞌna wiadɨvɨta sanna ata magɨlyada sanna kuna yawɨꞌdei mɨꞌ. \v 6 Yɨ sai pwara kayaaꞌnanyajɨ yɨwetawakyajɨ yadɨvɨsanna yɨlaaya yadei mɨꞌ. Aawa. Nebulyaꞌnanya yadɨvɨsanna yɨlaaya yadelyɨ. \v 7 Yɨ sai gamɨnyɨ yuya kayaaꞌna wiadɨvɨta sabwi yarai tɨvɨkɨꞌdei mɨꞌ. Yuyagaaꞌ sai dɨragɨnna lɨmwagaꞌdelyɨ. Yuyagaaꞌ Gotɨyarɨna “Nyɨgaimwagana!” dada kave yemwaaidelyɨ. Yuya taanginya sangɨ dɨragɨnna daaꞌdelyɨ. \p \v 8 Gotɨyarɨnajɨ pwaraavɨnajɨ wɨvuꞌnya dazabwi yɨwawodevwi mɨꞌ. Aawa nebulyasɨ. Sabwi kuna waragodevulyɨ. Yɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsabwi Gotɨyai kunebwi wakadevulyɨ. Yɨ yagaala nabinabinyangɨ myawɨryadɨvɨꞌ dadɨvɨsabwi jɨꞌmwannadevulyɨ. Yɨ sɨmunya tewaanyabwi yawɨramaaꞌdɨvɨsabwi Gotɨyai kunebwi wakadevulyɨ. \v 9 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dahaaꞌ nemɨ pɨmɨlɨꞌna maalɨꞌna yawɨrangamanɨgo. Nabaai Gotɨyarɨna pɨmɨlɨꞌna maalɨꞌna wɨꞌnawɨjɨwaakɨvanɨgo. \v 10 Sareꞌ kɨrɨꞌ dɨvidaaꞌnyɨ yɨnɨga wiꞌnanyabwi yɨmaꞌnaabathehaaꞌ yɨ dazagaaꞌ Gotɨyai yuya pɨmɨlɨꞌna maalɨꞌnanya kune wakadelyɨ. \v 11 Sɨnnawɨ nɨmɨ kaimɨraaya maalɨkeinyɨ kuna mwaalena yɨ dazagaaꞌ kaimɨraayai dadevaaibɨꞌna yagaalyaꞌ daheinyɨ. Nɨmɨ kaimɨraayai yɨbwakɨdevaaibɨꞌna sara yɨbwakɨneinyɨ. Nɨmɨ kaimɨraayai sɨmunyaꞌ yawɨꞌdevaaibɨꞌna sara yawɨreinyɨ. Yɨ nabaai aꞌmwe naanga mena yɨmaꞌnena kaimɨraayamɨlɨkaavɨre sabwi mena yagalyaꞌmaveinyɨ. Yɨ sabwi kunebwi wakeinyɨ. \v 12 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dahaaꞌ Gotɨyarebura nayaa myawɨranganyɨvanɨgo. Yɨ sɨnɨmwavananya kayaaꞌnanyavɨ nemɨre sɨnnyɨꞌ kayaaꞌna yennadaanyabaaibɨꞌ nayaa myawɨranganyadaanyɨ. Dɨvidaaꞌnyɨ aayagaaꞌ yɨ nemɨ Gotɨyare sɨnnyɨkɨ nebulyaꞌna wanganaadehaaꞌ Gotɨyarebura nebwina yawɨranganaadelyɨ. Dahaaꞌ nɨmɨ pɨmɨlɨꞌna maalɨꞌna yawɨꞌmanɨge. Dɨvi gamɨ nɨmɨnyɨ nebulyaꞌna nyawɨranganakabaaibɨꞌ nɨmɨ nebulyaꞌna yawɨranganɨdeinyɨ. \v 13 Dahaaꞌ dɨvi dɨragɨnna lɨmwagasabulyɨ, Gotɨyarɨna yemwaalyabulyɨ Gotɨyarɨnajɨ pwaraavɨnajɨ wɨvuꞌnyabulyɨ dawaai data daza yuyagaaꞌ waragothengɨ. Nabaai dawaai data sangɨya wana naangebwinanyabwi saꞌ yɨ Gotɨyarɨnajɨ pwaraavɨnajɨ nevuꞌnadevulyɨ. \c 14 \s1 Kurya Tewaanyare yangewaarɨnesɨ. \p \v 1 Pwaraavɨna tewaanya yɨhɨvuꞌnyabwi yuyagaaꞌ kuna dɨragɨnna dɨmɨdɨnyɨla! Nabaai sarɨmɨ Kurya Tewaanyare sɨhumalenna maaryaꞌna “Dɨragɨnna yawɨramaraana!” dadɨvɨꞌ dɨmwaalyɨla! Nabaai sare kɨrɨꞌ yanga naangeꞌ “Gotɨyarɨ wɨꞌnawaajɨ pwaraavɨ wɨjɨwaakyaꞌneina yɨmaꞌnaana!” dɨragɨnna dadɨvɨꞌ dɨmwaalyɨla! \v 2 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwe yagaala nabinabinyavɨ sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei dadei sai aꞌmweraavɨ yagaalyaꞌ mujadelyɨ. Aawa. Sai yune Gotɨyarɨna wɨdɨvanɨꞌ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala dazavɨ aꞌmwe aane pwai aane kwai muꞌnamaaryadɨvɨsasɨ. Gamɨre kuryarɨ nebulyaꞌnanya kukuꞌnya yulyakaja dadelyɨ. \v 3 Kɨrɨꞌ aꞌmwe Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadei sai aꞌmweraavɨ wɨdadelyɨ. Yɨ aꞌmwe dazare yagaalyaꞌ saꞌ dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwadesɨ. Aꞌmwera tewaanya yaꞌne sabwina dɨhaaꞌbwaꞌdesɨ. Kale wiadaaꞌnyɨyaraavɨjɨ taanginya wiadaaꞌnyɨyaraavɨjɨ wɨgaimwadesɨ. \v 4 Aꞌmwe yagaala nabinabinyavɨ sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakei gamɨ sarɨ dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwannadelyɨ. Kɨrɨꞌ aꞌmwe Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadei sai aangyagaala Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanya yuyavɨ dɨragɨnya padaꞌgalayɨvaimwadelyɨ. \v 5 Nɨmɨ sɨmunyavɨ dareꞌna yawɨꞌmanɨge. Sarɨmɨ yuyaihi yagaala nabinabinya wɨjaꞌneihi jɨmaꞌnyideꞌ tewaanyasɨ. Kɨrɨꞌ nabaai dɨragɨnna dareꞌna yawɨꞌmanɨge. Sarɨmɨ yuyaihi “Nemɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwakaana!” dapɨjɨ jɨmaꞌnyideꞌ nawɨꞌnya tewaanaangesɨ. “Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨyara padaꞌgalayɨvaimwangebwi maapɨka!” dozɨ aꞌmwe yagaala nabinabinya dadei yagaala daza maridazai yɨnɨga wiꞌna yadelyɨ. Sare kɨrɨꞌ yagaala daza pwaraavɨneꞌna mamarijɨ yajai yɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadeibɨsai yɨnɨga wiꞌna yadei mɨꞌ. Aawa. Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadei sai gave pwainanaanga nawɨꞌnyaangelyɨ. \p \v 6 Nyaꞌmweihi yagaala dathaꞌna nayaa jawɨrila! Nɨmɨ sarɨmɨnyawɨnna wɨwɨjainyɨ yagaala nabinabinya yɨhɨthɨwɨjaꞌ gathaꞌdarevɨ yɨhɨgaimwagɨdeinyɨ! Aawa. Gotɨyai nyɨbwarɨdaakwade pɨrɨꞌ, sɨmunya nawɨꞌnyaꞌ yawɨranganyaꞌne kɨrɨꞌ, Gotɨyarɨ wɨꞌnayɨhɨzɨwaakya pɨrɨꞌ, yɨhɨzɨwaakya kɨrɨꞌ yɨhɨthɨwɨjaꞌ nayaa yɨhɨgaimwagɨdeinyɨ. \v 7 Darebaaibɨsasɨ. Gaala maaya, gware pɨrɨꞌ pɨradaza kɨrɨꞌ nabaai sa kɨnɨjɨ avaala sasarengɨ. Nabaai aꞌmwei gware pɨrɨꞌ pɨradaza kɨrɨꞌ kayaaꞌna dɨna yada saꞌ yagaala yaasɨwaꞌna dɨna yadengɨna “Akai, savɨre yagaalyaꞌ nemɨ kadɨka nayaa padaꞌgalawɨꞌnyaꞌ gathaꞌdarevaka!” dadaanyɨ. \v 8 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ nabaai pwara jaka geꞌbɨꞌ kayaaꞌna danganna “Yarala! Mala pɨnaana!” yɨpɨjaꞌ kadɨka wɨꞌnojɨ malyaꞌna maryovɨravalɨmwagata yadei aaihwalaka! \v 9 Sarɨmɨ kwaihɨlyɨ sasarebaaibɨsasɨ. Sarɨmɨ taalɨsasɨ yagaala nawɨꞌnya yɨdaꞌna mujɨ yɨpɨjaꞌ sarɨmɨre yagaala dazavɨre aaya kaavɨlyavɨ gathaꞌdara yawɨrangabɨꞌderaavaka! Aawa. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sara mi yɨpɨjaꞌ sarɨmɨre yagaalyaꞌ yɨhusavɨ saba sana yaasɨwaꞌ yɨwɨna yadevaaibɨsasɨ. \v 10 Nebulyasɨ. “Kwaakevakɨ yagaala kwalaalya ge ge dahawarɨkajɨnyɨra.” Yagaala aane pɨrɨꞌ aane kɨrɨꞌ yaasɨwaꞌnanyaꞌ mɨꞌ. Yagaala yuya sangɨna aaya kaavɨlyaꞌ kɨnɨnnakengɨ. \v 11 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwe pware yagaala aaya kaavɨlyaꞌ nɨmɨ myawɨranganyɨ yɨwɨjaꞌ yɨ sai nɨmɨnyɨna dara yawɨradelyɨ “Aꞌmwe maaꞌmaataalɨꞌminnyalyɨra.” Yɨ nabaai nɨmɨ kwainyɨ yawɨrɨdeinyɨ. Aꞌmwe yagaala dɨwaka dazai sai maaꞌmaataalɨꞌminnyalyɨra. \v 12 Sarevɨ sarɨmɨ kwaihɨlyɨ yagaala pwara nayaa yɨhuꞌnɨpɨjaꞌ tewaanyasɨra. Sarɨmɨnyɨ Kurya Tewaanyare sɨhumale yanga maaryaꞌneihɨrɨ nawɨꞌnya yɨhɨvuꞌnɨvanɨꞌ. Yɨ sareihi “Nawɨꞌnya nebulyaꞌnanya sa naanna yaana!” dapɨjɨ Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨyaraavɨ dɨragɨnya dɨvadaꞌgalayɨvaimwagyidevɨna kyɨhɨvuꞌnojɨ Kurya Tewaanyarɨ sara jɨthaanganyɨla! \p \v 13 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ aꞌmwe yagaala nabinabinyaꞌ wɨdazai sai “Yagaala saꞌ maridɨma!” dozɨ Gotɨyarɨ dɨragɨnya savɨna nayaa wɨdana! \v 14 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ yagaala nabinabinyaꞌ Gotɨyarɨ wɨdɨwɨjaꞌ yɨ nɨmɨre kuryai sai Gotɨyarɨ wɨdathelyɨ. Sare kɨrɨꞌ nɨmɨre sɨmunyaꞌ saꞌ kuneꞌ yaasɨwaꞌ warɨna yadesɨ. Pwaraavɨ wɨgaimwagyaꞌneꞌ yɨmaꞌnadeꞌ mɨꞌ. \v 15 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ gara yɨjɨwana? Nɨmɨre kuryalyɨ Gotɨyarɨ wɨdɨma! Nabaai kɨrɨꞌ sɨmunyasɨ Gotɨyarɨ kaavinakeꞌ nayaa wɨdɨma! Nɨmɨre kuryalyɨ Gotɨyarɨ daata dɨma! Nabaai kɨrɨꞌ sɨmunyasɨ daata kaavinakeꞌ nayaa dɨma! \v 16 Sarevɨ yɨꞌbwaꞌnamwaaidɨvɨsagaaꞌ gɨmɨ sara mi yɨjaꞌ yune gɨnnya kuryalyɨ kaavimaayaꞌ Gotɨyarɨ suya wɨdɨzaꞌ aꞌmwe pwai angwangwei mwaalojɨ yagaala dazaꞌ myawɨranganyɨ yadei gɨmɨre suya dazaꞌna “Naanga nebulyaꞌ sahɨrɨsɨ,” gathaꞌdarevɨ dathelaka! Sai yagaala wɨdɨza dazaꞌ myawɨranganyɨ yadeꞌna saꞌ yɨnɨga wiꞌna yadeꞌ mɨꞌ. \v 17 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gɨmɨ suyaꞌ tewaanna wɨdɨwaanyaꞌ kɨrɨꞌ wɨdɨwaanyavɨna aꞌmwe kware sɨmunyaꞌ dɨragɨnya mavadaꞌgalayɨvaimwagi yɨwaa. \v 18 Kwalaalyagaaꞌ yagaala nabinabinyangɨ dadɨnyainyɨ. Pɨgaaꞌna pɨgaaꞌna sarɨmɨ yagaala sangɨ dadɨvɨsaihɨlyɨ. Yɨ sarevɨ nɨmɨ Gotɨyai nyɨgaimwadaaꞌnyɨ sahwarɨ suya wɨdɨwa. \v 19 Sare kɨrɨvɨ dara yawɨꞌmanɨge. Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ “Aꞌmwe kwaraavɨ wɨjɨwɨrima!” daꞌmujɨ yagaala sɨmunyavɨnanya ata pwinanya dɨdeꞌna “Yo,” dɨwa. Yagaala nabinabinyavɨya kwala naanga naanga (10,000) dɨdeꞌna “Aala!” dɨwa. \p \v 20 Nyaꞌmweihi, yagaala nabinabinya dadɨvɨsavɨna sarɨmɨ sarɨnnya sɨmunyangɨ kaimɨraayamɨlɨkabɨꞌ kuna mamwaaibɨna! Aawa. Kayaaꞌnanyaburɨna yadɨvɨsaꞌna sarɨmɨ bwaranyamɨlɨkabɨꞌ nayaa dɨmwaalyɨla! Sare kɨrɨꞌ sarɨmɨre sɨmunyangɨna aꞌmwe naangerabɨꞌ yuneihi nayaa jɨmaꞌnyɨla! \v 21 Gotɨyare bukuyavɨ, Kɨwɨnyavɨ, dara jɨdaꞌnɨkesɨ. \q1 Naangei dara dɨvanɨꞌ \q1 “Aꞌmwe yagaala pɨnɨjɨyaraavɨre maangevɨdaasɨ \q1 Menyaraavɨre maangevɨdaasɨ nɨmɨ wɨdɨdeinyɨ. \q1 Davanya datharaavɨ nɨmɨ wɨdɨdeinyɨ. \q1 Sarevɨ kɨrɨꞌ sahwara nyɨmɨdɨbɨꞌdera mɨꞌ.” \m \v 22 Sarevɨdaaꞌnyɨ yagaala nabinabinya ja sabwi yɨnɨga wiꞌna yɨjɨwaainya dazaꞌ Gotɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨsaraavɨna mɨꞌ. Aawa. Aꞌmwe dɨragɨnna malɨmwagyadɨvɨsaraavɨne yakesɨ. Kɨrɨꞌ Gotɨyarɨ wɨꞌnapɨjɨ pwaraavɨ wɨjɨwaakya sabwi yɨnɨga wiꞌna yɨjɨwaainya dazaꞌ Gotɨyarɨ malɨmwagyadɨvɨsaraavɨna yakaꞌ mɨꞌ. Aawa. Saꞌ yune lɨmwadɨvɨsaraavɨne yakesɨ. \v 23 Sarevɨdaaꞌnyɨ Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨya yuyaihi yɨkabɨna yapɨjɨ yɨrakuꞌnemwaaibɨzaꞌ yɨ yuyaihi yagaala nabinabinyangɨ dɨpɨjaꞌ aꞌmwera angwangwe pwara malɨmwagyadɨvɨta kwara wɨlaabɨpɨjara kadɨka yɨhuꞌnɨpɨjaꞌ dara dɨpɨꞌdeꞌ midaaka! Sarɨmɨ yɨmakyagaala dɨvanɨgava! \v 24 Kɨrɨꞌ sarɨmɨ yuyaihi Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakɨpɨjaꞌ aꞌmwe malɨmwagyade pwai angwangwe kwai kusawɨnna kulaabozɨ yuyaihɨre yagaalya aꞌmwe dazare sɨmunyavɨ wɨlojɨ yɨ yuyaihɨre yagaalya sarɨ kotɨya maryadaaꞌnyɨ sahwai gannya kayaaꞌnanyanna yawɨradelyɨ. \v 25 Sahware sɨmunyavɨ yuya lɨka yulyarɨke yɨ kuꞌmaayabanna yɨmaꞌnaabathe sarɨmɨre yagaalyaꞌ. Yɨ nabaai sarevɨ sai gannya sɨnnyɨkɨ kwadaai gɨlojɨ yɨ Gotɨyarɨne yayaꞌ munyaba makɨladelyɨ. Yɨ dara jalɨkurakadelyɨ “Naanga nebulyasɨ. Gotɨyai sarɨmɨnyɨ tɨnnyaba mwaalɨka!” \s1 Yuyabwi Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ nayaa yɨdaꞌna yɨmaꞌnadeꞌnesɨ. \p \v 26 Sarevɨdaaꞌnyɨ, nyaꞌmweihi, nayaa gara jijɨwaava? Sarɨmɨ yɨꞌbwaꞌnamwaaidɨvɨsagaaꞌ gazaigɨzaigɨ yaꞌne pɨrɨꞌ kɨnɨnnakeigɨnyɨ. Pwai yɨledaata kɨnɨnnakelyɨ. Yɨ pwai yɨhɨzɨwɨryaꞌne yagaalyaꞌ kɨnɨnnakelyɨ. Yɨ pwai Gotɨyarɨ wɨꞌnojɨ yagaalyaꞌ yɨhɨzɨwaakyaꞌneꞌ kɨnɨnnakelyɨ. Yɨ pwai yagaala nabinabinyaꞌ kɨnɨnnakelyɨ. Yɨ pwai yagaala dazavɨ marijaꞌneꞌ kɨnɨnnakelyɨ. Sarɨmɨ yuya sa kusɨlaanyavɨyaraavɨ padaꞌgalayɨvaimwagyaꞌneihi nayaa sara jɨla! \v 27 Aꞌmwe pwai kwai “Yagaala nabinabinyaꞌ myawɨryadɨnyaꞌ dɨjɨ,” yɨ “Aꞌmwe pwaraai daakajɨ,” “Aꞌmwe pwaraai pwai daakajɨ,” sara yɨnɨga wiꞌna dɨpɨꞌdere. Saꞌ wiꞌnanyɨ. Pwarajɨ aawa. Yɨ yuyara yagaala yeꞌmwannadɨwɨlaawia mipɨna! Pwai yagaalyaꞌ mena tɨviꞌna kadozɨ yɨ pwai dɨvidaasɨ dathelyɨ. Nabaai yuyagaaꞌ aꞌmwe pwai yagaalyaꞌ nayaa maridana! \v 28 Yɨ nabaai aꞌmwe yagaala marijaꞌnei maayawɨ, yɨ aꞌmwe yagaala nabinabinyaꞌ dadei sai gannya maangiꞌ nayaa bɨpalemwaaina yojɨ Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyavɨ kave mwaalana! Sai gavei yagaalyaꞌ yune Gotɨyalyɨna yeꞌmwannadathelyɨ. \v 29 Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakyara, yɨ pwaraaina daraai dainanya kwara wɨdɨpɨka! Yɨ wɨꞌnawɨjɨwaakya pwara yagaala saꞌ maryawɨbwapɨka! \v 30 Yɨ nabaai pwai mwaalɨna yadori yɨ Gotɨyai sarɨ yagaala pɨrɨꞌ wibwarɨdaakwajaꞌ yɨ aꞌmwei aayagaaꞌ daavojɨ yagaala gamɨdaasɨ dathei, sai gamɨre yagaalyaꞌ yarai jɨꞌmwannana! \v 31 Sareꞌ darevɨnyɨ. “Yɨ nemɨre aꞌmwe yuyara sɨmunyaꞌ nayaa yawɨramaapɨka! Yuyara kumɨre kuryaraavɨne dɨragɨnyaꞌ maapɨka!” dapɨjɨ sarɨmɨ yuyaihi Gotɨyarɨ wɨꞌnapɨjɨ yagaala saꞌ pwaigɨdaasɨ pwaigɨdaasɨ yɨnɨga wiꞌna wɨjɨwaakɨpɨneihɨlyɨ. \v 32 Aꞌmwe Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨvɨsaraavɨre yanga sɨhumale sanna sahwara maremwaainadɨvɨsare. Pɨgaaꞌ dɨna, pɨgaaꞌ jɨꞌmwannyɨna yadɨvɨsare. \v 33 Sareꞌ darevɨnyɨ. Gotɨyai gavamarasɨꞌnyɨyagaala, maihurɨꞌnyɨyagaala kɨnɨnnakei mɨꞌ. Aawa. Sai kwaamuꞌnanyabwi kɨnɨnnakelyɨ. Sareꞌna yawɨꞌdaa nemɨre yɨꞌbwaꞌnamwaidaanyanna nayaa maremwainaadeꞌnanyɨ. \p Yuyaba Gotɨyare tewaanyara Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanya yuyangɨ yadɨvɨtabaaibɨꞌ \v 34 kusɨlaanyangɨ aꞌmwe yagaalyaꞌ madɨpɨna! Sareꞌ darevɨnyɨ. Sahɨnɨ maangeꞌ bɨpalemwaaina yɨpɨka! Yagaala madɨpɨna! Aawa. Gotɨyare kɨwɨnyavɨ dɨnɨkabaaibɨꞌ sahɨnɨ dalaangewɨ nayaa mwaaibɨka! \v 35 Nabaai sahɨnɨ yagaala wɨꞌnadɨvɨꞌ “Yagaala savɨre aaya kaavɨlyaꞌ yawɨranganaana!” dɨpɨjaꞌ yɨ dɨvidaaꞌnyɨ kunnya angengɨ kunnya kwalaangeraavɨ yɨdaangabɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Kusɨlaanya savɨ yagaala dazaꞌ nawɨꞌnya yɨdaꞌnanyabwi mɨꞌ. Wagɨla kɨnɨnnakebulyɨ. \v 36 Gathaꞌdarevaka! Gotɨyare yagaalyaꞌ sarɨmɨnyawɨdaaꞌnyɨ yɨmaꞌnakeꞌ daa! Sarɨmɨ gaveihɨryawɨ yɨꞌmavakeꞌ daa! “Aꞌmwe pwaraayawɨ aawa,” sara dɨmanɨgasaihi daa! Yɨdaꞌnanyabwi mamɨdɨnyɨ beꞌna yɨvanɨgaꞌ! \p \v 37 Aꞌmwe pwai gamɨ sarɨna “Nɨmɨ Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadɨnyainyɨ.” Sai “Kurya Tewaanyare yanga sɨhumaleꞌ kɨnɨnnakeinyɨ.” Yɨ sai yawɨrajai nayaa dara yawɨramaarana! “Yɨlaaya yadaanyabwi nemɨnyɨna Polɨ yɨdaꞌmwakeꞌ yɨ sabwi Naangere kɨwɨnyasɨ.” \v 38 Yɨ nabaai aꞌmwe pwai kwai sasara mibwakɨnyɨ yajai, yɨ sarɨna “Gotɨyarɨ wɨꞌnawɨjɨwaakadelyɨ,” nemɨ yɨbwakɨnaadei mɨꞌ. Sarɨ kadɨka muꞌnaanna! \v 39 Nɨmɨre nyaꞌmweihi, sarevɨ “Gotɨyarɨ wɨꞌnawaajɨ pwaraavɨ wɨjɨwakaana!” dɨragɨnna dadɨvɨꞌ dɨmwaalyɨla! Nabaai yagaala nabinabinyangɨ ja sabwina kɨmaakɨya madakɨpɨna! \v 40 Yɨ yɨꞌbwaꞌnawɨꞌnadɨvɨsagaaꞌ nayaa yɨdaꞌna jɨla! Pɨrɨꞌ mena yapi pɨrɨꞌ jɨla! Sarevɨ Gotɨyarɨ yɨlaaya nawɨꞌnyaanga nebulyaꞌnanyaꞌ yɨmaꞌnana! \c 15 \s1 Kɨraazɨtɨyai mena balaka ayɨna dɨkaavakeꞌnesɨ. \p \v 1 Nyaꞌmweihi, yagaala tewaanyaꞌ yɨhɨzɨwaakeꞌ sarɨmɨre sɨmunya ayɨna maradɨhaaꞌbwata yɨhima! Yagaala tewaanya saꞌ sarɨmɨ mena maaresasɨ. Yɨ dazavɨ dɨragɨnna daaꞌdɨvɨsasɨ. \v 2 Yɨ yagaala tewaanya dazahɨrɨvɨna Gotɨyai sarɨmɨnyɨ yɨhɨvadaihasamaaꞌdesɨ. Yɨ yagaala yɨhɨzɨwaakeꞌ sarɨmɨ yaasɨwaꞌ lɨmwagapɨjaꞌ yɨ sarɨmɨre sɨmunyavɨ dɨragɨnna kuna mwakyɨpɨjaꞌ myɨhɨvadaihasamaari yadesɨ. Aawa. Kɨrɨꞌ yaasɨwaꞌ malɨmwagari yɨpɨjaꞌ sɨmunyavɨ dɨragɨnna kuna wakɨpɨjaꞌ yɨhɨvadaihasamaaꞌdesɨ. \p \v 3 Sareꞌ darevɨnyɨ. Yagaala aaya mudɨꞌnanyaꞌ nɨmɨ sarɨmɨnyɨ yɨhɨmarɨmwangeꞌ, yɨ sɨnnawɨ yagaala dazaꞌ maarageva. Yɨ yagaala dɨragɨnya saꞌ daresɨ. Gotɨyare bukuyavɨ dɨnɨkevɨna nemɨre kayaaꞌnanyanna marasɨꞌnyaꞌnei Kɨraazɨtɨyai balakelyɨ. \v 4 Yɨ simaangevɨ pwara sahwarɨ wɨlakesalyɨ. Yɨ Gotɨyare bukuyavɨ dɨnɨkevɨna yɨrɨka darɨkaai darɨkɨ Gotɨyai sarerɨ gaalyarɨ yɨdɨkaavakelyɨ. \v 5 Yɨ sarei dɨvidaasɨ Pitarɨ yɨjɨwaainnyɨna yaꞌ. Yɨ sarei ayahi dɨvidaasɨ gamɨre atɨraai sɨvɨla purɨdaaꞌnyɨ pwaraalyaraavɨ yɨjɨwaainnyɨna yaꞌ. \v 6 Nabaai dɨvidaasɨ gave pɨgaaꞌ neyaꞌmwe kwalaalyaraavɨ yɨjɨwaainnyɨna. Sahwara paaivɨ aadɨretɨyarajɨ pwarajɨ mwaalesare. Yɨ neyaꞌmwe dazaraavɨya kwalaalya naangera sara kuna mwaaihaꞌ. Mwaaihasara yɨhɨthɨpɨnere. Kɨrɨꞌ pwara se mena baleꞌ. \v 7 Yɨ nabaai dɨvidaasɨ sahwai Jemɨzarɨ yɨjɨwaainnyɨna. Nabaai dɨvidaasɨ yuya Apozelɨyaraavɨ yɨjɨwaainnyɨna. \v 8 Yɨ wana sahwaraavɨ dɨvidaasɨ saamɨnyagaaꞌ bwaranyarɨ ganaangeꞌ kayaaꞌna maarakabaaibɨꞌ sahwai nɨmɨnyɨ yɨjɨwaainnyɨna nyakeinyɨ. \v 9 Sareꞌ darevɨnyɨ. Apozelɨya yuyaraavɨdaaꞌnya nɨmɨ wana maalɨkeinyɨ. Yɨ nɨmɨ Gotɨyare kusɨlaanyaraavɨ kayaaka yɨgalakeꞌna nɨmɨnyɨna yɨnɨga wiꞌna nyɨdɨpɨneinyɨ mɨꞌ “Sai Apozelɨyalyɨra.” \v 10 Sare kɨrɨꞌ Gotɨyai yanga gaimwanga nyadevɨ nɨmɨ mwaaiheinyɨ yɨ Apozelɨyainyɨ sareinyɨra. Yɨ gamɨre yanga gaimwangeꞌ nɨmɨnyɨneꞌ yɨ saꞌ kuneꞌ mɨꞌ. Aawa nebulyasɨ. Sai nyɨgaimwadaaꞌnyɨ nɨmɨ wawɨnya dɨragɨnna mɨraagɨkɨreneinyɨ. Nabaai Apozelɨya pwaraavɨre wawɨnya mena wavɨlaveneinyɨ. Sare kɨrɨvɨ nɨmɨ sainyɨ myɨvanɨge. Aawa. Gotɨyare yanga gaimwangeꞌ nɨmɨjɨ nyeꞌmwannamwaaida saꞌ sahɨrɨsaꞌ yɨvanɨkesɨ. \v 11 Sarevɨdaaꞌnyɨ nɨmɨ yɨhye kwainyɨ dɨngaka? Apozelɨya pwara yɨhyeta pwara dɨngaka? Dazavɨna yagaala maayasɨ. Nemɨ yuyaina Gotɨyare yagaala sahɨrɨsaꞌna wɨjɨwakadaanyaine. Yɨ sarɨmɨ yagaala sahɨrɨvɨna dɨragɨnna sara lɨmwagaresaihɨlyɨ. \s1 Dɨvidaaꞌnyɨ yuya bainɨkera ayɨna dɨkaapɨꞌdeꞌnesɨ. \p \v 12 Yuyagaaꞌ nemɨ yagaalyaꞌ dara yɨhɨzɨwakadaanyaine. Kɨraazɨtɨyarɨ bainɨkeraayaba Gotɨyai yɨdɨkaavakeꞌnanyɨ. Sareꞌna sarɨmɨnyɨ pwara dara gathaꞌdara yɨhɨthadɨvɨkaꞌ! “Aꞌmwe mena bainɨkera, sara ayahi ayɨna yɨnɨga wiꞌna dɨkaapɨꞌdevwi mwarika!” \v 13 Nabaai yɨ nebulyaꞌnanyaꞌ warajɨ kwajɨ yɨ aꞌmwe bainɨkera ayɨna yɨnɨga wiꞌna madɨkaayɨ yapɨjɨ kwajɨ Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨ ayɨna yɨdɨkaavakeꞌ nebulyaꞌnanyaꞌ mwari kyadɨka! \v 14 Nabaai Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨ ayɨna midɨkaayɨ yajɨ kwajɨ yɨ savɨdaaꞌnyɨ nemɨ wɨjɨwakadaanya yagaala daza kune saba sananya kwaradɨka! Yɨ sarɨmɨre Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwanga saꞌ kɨrɨsɨ kune saba sananya kwaradɨka! \v 15 Yɨ nabaai sara yajɨ kwajɨ yɨ nemɨnyɨna dara kabɨramaapɨdɨkeꞌ “O, Apozelɨyara Gotɨyarɨna kwaasɨ jalɨkurakadɨvɨtara daaka!” Nemɨ kuꞌmaayaba dara jalɨkurakadaanyaine. Gotɨyai Kɨraazɨtɨyarɨ yɨdɨkaavakelyɨ. Sareꞌna Gotɨyai aꞌmwe bainɨkeraavɨ midɨkaayɨ yadeꞌ nebulyaꞌnanyaꞌ warajɨ kwajɨ yɨ sai Kɨraazɨtɨyai kwarɨjɨ midɨkaayɨ kyadɨkeꞌna nemɨ kwaasɨ kyɨhɨzalɨkurakaadɨka! \v 16 Sareꞌ darevɨnyɨ. “Dɨvi sagaaꞌ bainɨkeraavɨ midɨkaayɨ yadelyɨra,” daazaꞌ nabaai Kɨraazɨtɨyarɨ midɨkaayɨ kyadɨka! \v 17 Nabaai Kɨraazɨtɨyarɨ midɨkaayɨ yajɨ kwajɨ yɨ sarɨmɨre dɨragɨnna lɨmwangebwi waryaanyabwi kyɨmaꞌnadɨka! Yɨ sarɨmɨ sarɨnnya kayaaꞌnanyangɨ kuna kamwaaibɨthɨka! \v 18 Sarevɨdaaꞌnyɨ aꞌmwera Kɨraazɨtɨyarɨ dɨragɨnna lɨmwadɨvɨꞌ se mena baidɨvɨsara sara kwarajɨ kayaaka mena kyɨgainɨpɨdɨka! \v 19 Yune nemɨ Kwaaka davakɨ gaala mwaidaanyagaaꞌ gavegaaꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwadaa dahaaꞌne sahwarɨna yemwalaajɨ kwajɨ dɨvi balyaꞌnegaaꞌ manegaimwagyɨ yojɨ kwajɨ yɨ aꞌmwera nemɨnyɨna kale naanga wiadeina kamwalaadɨka! Yɨ aꞌmwe yuya pwaraavɨna kale maalɨka wiaꞌ kwaradɨkesɨ. Nemɨnyɨna kale naanga naanga wiaꞌ kwaradɨkesɨ. \p \v 20 Kɨrɨꞌ sasareꞌ mɨꞌ. Kɨraazɨtɨyai mena balakerɨ yɨ Gotɨyai ayɨna yɨdɨkaavakelyɨ. Yɨ tɨka munne yabwaryaꞌnegaaꞌ nanyɨne tɨviꞌna waꞌda mala waꞌdevaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyarɨne aꞌmwe se bainɨkeraavɨ sai aaya yɨbwaradɨkaata yakei yuyagaaꞌ mwaaidelyɨ. \v 21 Sareꞌ darevɨnyɨ. Aꞌmwei, Aataamɨ, yaakevɨ balyabwi wakyaaꞌ. Yɨ aꞌmwei Jizaazai yakevɨ aꞌmwe bainɨkera ayɨna dɨkaayaꞌnebwi wakaꞌ. \v 22 Yɨ daresɨ. Aataamɨre yɨta savaakɨre yuyara sahwara baidɨvɨtabaaibɨꞌ Kɨraazɨtɨyarɨ wɨlamwaaidɨvɨta yuyara sahwara gaalyabwi maapɨꞌdere. \v 23 Nabaai gazaizai yune gannya sagaaꞌ ayɨna dɨkaaꞌna, yɨ gaalyaꞌ maaradelyɨ. Aaya mudɨꞌnanyai tɨka munne mya gaai yadebɨsai sai Kɨraazɨtɨyalyɨ. Gaalyaꞌ mena ayɨna maarakelyɨ. Yɨ nabaai dɨvidaaꞌnyɨ sai ayɨna walaabathevɨ nemɨ yuya Kɨraazɨtɨyare saina yɨ nemɨ gaalyaꞌ maraadeine. \v 24 Yɨ dɨvidaaꞌnyɨ aayagaakɨra. Yɨ maremwaaide gazarɨzarɨjɨ marahuzɨꞌbwaremwaaide gazarɨzarɨjɨ dɨragɨnnaka gazarɨzarɨjɨ saraavɨre dɨragɨnyaꞌ Kɨraazɨtɨyai mariꞌmwagasɨꞌnojɨ sai Gotɨyarɨ Nɨmwarɨ gannya maremwaaideꞌ marɨmwangadelyɨ. \v 25 Sareꞌ darevɨnyɨ. Kɨraazɨtɨyai kuna maremwaaladelyɨ. Gotɨyai gamɨre yɨkamaangeraavɨ gamɨre sɨvɨlyɨraaryaba galawɨlawakadehaaꞌna kuna maremwaaladelyɨ. \v 26 Gotɨyai yuya yɨkamaanga pwaraavɨ mena marasɨꞌnojɨ yɨ nabaai yɨkamaanga aayaangebwi barya kɨbulyɨ yasɨꞌnadelyɨ. \v 27 Sareꞌ darevɨnyɨ. Dara dɨnɨꞌ “Gotɨyai yuya sahwaryawɨ kwaakewɨ marulawakakengɨ.” Sara dɨnɨka kɨrɨꞌ yɨ nemɨ mena yawɨꞌmanɨgo. Gotɨyai yuya, yuyara Kɨraazɨtɨyarɨ dalaangewɨ marulawakakei gamɨ sai dalaangewɨ sahɨnɨjɨ myeꞌmwannamwaalyɨkelyɨ. Arɨkewɨ. \v 28 Nabaai dɨvi Kɨraazɨtɨyarɨ dalaangewɨ yuya yɨnɨga wiꞌna marulawakɨna kyojɨ yɨ sagaaꞌ Gotɨyare Gawaalɨvaangei gamɨ sai Gotɨyarɨ sahwai yuya marulawakakerɨ dalaangewɨ wɨlawakɨnadelyɨ. Yɨ “Gotɨyai yuyangɨ yɨnɨga wiꞌna maremwaaide nebulyaꞌnanyai mwaalana!” dozɨ dalaangewɨ sara wɨlawakɨnadelyɨ. \p \v 29 Nabaai yagaala yɨdɨkaasaburɨne dazaꞌ nebulyaꞌna mi yajɨ kwajɨ aꞌmwe bainɨkeraavɨ gaimwagyaꞌneꞌ aꞌmwe pwara bavɨtaazɨyaꞌ maaꞌmanɨgasara berɨꞌ yɨpɨꞌdevaka! Aꞌmwe bainɨkeraavɨ nebulyaꞌna midɨkaayɨ yanneꞌ kwajɨ sahwara aꞌmwe baimwaꞌdaasaraavɨ gaimwagyaꞌneꞌ bavɨtaazɨyaꞌ beꞌna maaꞌmanɨgataraavaka! \v 30 Yɨ nemɨ kwainajɨ gazagaasagaaꞌ aꞌmwe pwara nemɨnyɨna “Kayaaka yɨgalakaana!” dadɨvɨꞌ yaamɨjɨ neyadɨvɨsaine. Nabaai aꞌmwe bainɨkeraavɨ ayɨna midɨkaayɨ yanneꞌ kwajɨ nemɨ Kɨraazɨtɨyarɨ mɨdɨdaanyaina sara beꞌna mwaaiho! \v 31 Nyaꞌmweihi, yuya yɨrɨkerɨkaavɨ nɨmɨ taanginya maaꞌdɨ mena bainɨkeinyɨbɨsainyɨ. Sarɨmɨnyɨne yayaꞌ munyaba makimunebaaibɨꞌ dazaꞌ nebulyaꞌna dadɨnyɨ. Nebulyasɨ. Kɨraazɨtɨyai Jizaazai sai nemɨre Naangerɨ wɨlamwaaihevɨ yaya munyaba makɨla saꞌ kɨnɨnnakeinyɨ. \v 32 Nɨmɨ aꞌmweraavɨrebwina dɨdeꞌnanyɨ. Anga Epazaazɨ nɨmɨ sɨgyaawaryarajɨ mala tanneinyɨ. Yɨ dazavɨ nɨmɨ tewaanya benɨ maaꞌmuneꞌna! Nabaai yɨ aꞌmwe bainɨkeraavɨ ayahi midɨkaayɨ yanneꞌ kwajɨ pwara dara dɨpɨꞌdeꞌ tewaanyaꞌ berɨꞌ kwaradɨkaka! “Baaꞌnana! Nemɨ tɨka wapaaya naana! Aalya naana! Sareꞌ darevɨnyɨ. Mwanyagaaꞌ nemɨ balaadeina dɨngaka? Nemɨ yune menanyaina yɨmaꞌnaadeina dɨngaka?” \v 33 Akai, sahwara kwaasɨ kuna nayɨhɨthɨpɨdɨka! Dara jawɨrila! “Nemɨ aꞌmwe kayaaꞌnanyarajɨ yeꞌmwannayamaryadawaari yɨ sahwara nemɨre tewaanyabwi kayaaka nyɨgalakɨpɨdɨka!” \v 34 Sarɨmɨ navɨꞌnavɨkebwi nayaa yagalyaꞌmaꞌna jɨla! Yapɨjɨ yɨdasabwina jawɨrila! Sarɨmɨ kayaaꞌnanyaꞌ aya kɨrɨꞌ ayawɨ nyɨpɨka! Sareꞌ darevɨnyɨ. Sarɨmɨnyɨdaaꞌnya pwara sahwara Gotɨyarɨna wana myawɨryadɨvɨsare. Sarɨmɨ wagɨla maaryaꞌneꞌna yagaala dazaꞌna yɨhɨthɨwa. \s1 Kɨlaakejɨꞌ ayɨna dɨkaavadezɨkɨnesɨ. \p \v 35 Kɨrɨꞌ nabaai aꞌmwe pwai dara yɨdaanganadelyɨ “Aꞌmwe bainɨkeraavɨ gathaꞌdara yɨdɨkaavaderaavaka? Yɨ sahwara be kɨlaakejɨꞌ maarapɨjɨ ayɨna yɨmaꞌnaabɨpɨꞌderaavaka?” \v 36 Ai, navɨka dara yɨvanɨgɨnyaigɨ dɨngaka! Gɨmɨ kwaigɨ sɨlyaꞌ mena burɨdɨnyaꞌ gamɨre kɨlaakejɨꞌ mabalyɨ yajaꞌ yɨ saꞌ Gotɨyai gaala marakadeꞌ mɨꞌ. \v 37 Nabaai gɨmɨ burɨdɨza dazaꞌ dɨvidaasɨ kɨlaakeꞌ yɨmaꞌnaabathe avaalaꞌ mɨꞌ. Aawa. Gɨmɨ yune wiaina burɨdɨnyɨ. Witɨzɨla dɨngaꞌ? Tɨka wapaa pɨnɨngɨre sɨlya dɨngaꞌ? \v 38 Yɨ Gotɨyai gannya sɨmunyavɨ mena yawɨraka gamɨre kɨlaakejɨꞌ, yɨ yagɨnya kɨwata saza wɨjaavadezɨkɨra. Yɨ sai wia gazaizai gamɨre kɨlaakejɨꞌ gɨryadezɨꞌ wɨjaavadezɨkɨ. Pwarɨ gannya kɨlaakejɨꞌ pwarɨ gannya kɨlaakejɨꞌ wɨjaavadezɨkera. \v 39 Mɨwɨta gazasaꞌ avaainanyaꞌ mɨꞌ. Aawa. Aꞌmweraavɨreꞌ gave nabinanyasɨ. Yɨ jɨlɨkyaawaryaraavɨre kumɨre mɨwɨta nabinyangɨ. Yɨ yɨkurɨyaawiangɨre kumɨre mɨwɨta nabinanyangɨ. Yɨ yusaraavɨre kumɨreꞌ nabinanyasɨ. Yɨ jawɨnyaraavɨreꞌ nabinanyasɨ. \v 40 Nabaai sɨgunyavɨ yɨlarɨka sa kɨlaaka kɨnɨnnakengɨ. Yɨ Kwaakevakɨ warɨka sa kɨlaaka kɨnɨnnakengɨ. Sare kɨrɨꞌ sɨgunyavɨya byaanna dɨragɨnyaꞌ geꞌ warɨꞌ. Yɨ Kwaakevakɨya byaanna dɨragɨnyaꞌ geꞌ warɨꞌ. \v 41 Yɨ sɨgunyavɨyangɨna nyɨlyare byaanna dɨragɨnyaꞌ pɨrɨsɨ. Lawere byaanna dɨragɨnyaꞌ pɨrɨsɨ. Sɨlɨngaamɨnyarɨkaavɨre byaanna dɨragɨnyaꞌ pɨrɨsɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sɨlɨngaamɨnya pɨrɨkɨre byaanna dɨragɨnyaꞌ nabinyasɨ. Sɨlɨngaamɨnya pɨrɨkɨre byaanna dɨragɨnyaꞌ nabinyasɨ. Sana sana yadengɨra. \p \v 42 Aꞌmwe bainɨkeraavɨre dɨkaasabwi saꞌ avaaina sasaresɨ. Kɨlaaka nemɨ lɨkirakadaanyajɨꞌ, sajɨꞌ sɨla burɨdaanyabaaibɨꞌ bwia buꞌdezɨkɨ. Kɨlaaka Gotɨyai ayɨna yɨdɨkaavadezɨꞌ, mudɨka sajɨꞌ bwia buradezɨꞌ mɨꞌ. \v 43 Kɨlaaka nemɨ lɨkirakadaanyajɨꞌ, sajɨꞌ yaya munyaba makɨlyaꞌnejɨꞌ mɨꞌ. Kɨlaaka Gotɨyai ayɨna yɨdɨkaavadezɨꞌ, sajɨꞌ byaanna dɨragɨnyaꞌ kɨnɨnnakejɨkɨ. Kɨlaaka lɨkirakadaanyajɨꞌ, sajɨꞌ wɨrɨsajɨkɨ. Kɨlaaka yɨdɨkaavadezɨꞌ, sajɨꞌ dɨragɨnaangeꞌ kɨnɨnnakejɨkɨ. \v 44 Kɨlaaka lɨkirakadaanyajɨꞌ, sajɨꞌ yɨ kwaakevɨnejɨkɨ. Aagɨlaakejɨkɨ. Kɨlaaka yɨdɨkaavadezɨꞌ, sajɨꞌ Kuryai maremwaaladezɨkɨ. Yɨ kwaakevakɨne kɨlaakejɨꞌ aꞌmweraavɨrejɨꞌ warajaꞌ yɨ Kuryarɨne kɨlaaka kɨjɨꞌ waradezɨkɨra. \v 45 Sarevɨ Gotɨyare bukuyavɨ dara dɨnɨꞌ “Aꞌmwe aaya mudɨꞌnanyai, Aataamɨ, aꞌmwei Kwaakevakɨnei yɨmaꞌnaka gaalyaꞌ kɨnɨnnakei.” Yɨ Aataamɨ aaya dɨviyai aꞌmweraavɨre kuryaraavɨ gaala wɨjaayaꞌnei sai kuryai kɨnɨnnakelyɨ. \v 46 Kɨrɨꞌ sɨnnawɨ kuryare kɨlaakejɨkɨ wɨlamwaalyajɨꞌ gamɨdaasɨ yɨmaꞌnakaꞌ mɨꞌ. Aawa. Kwaaka dathavakɨya kɨlaakejɨꞌ sɨnnawɨ gamɨdaasɨ yɨmaꞌnakesɨ. Yɨ kuryare kɨlaakejɨꞌ saꞌ dɨvidaasɨ yɨmaꞌnakesɨ. \v 47 Aꞌmwe aaya mudɨꞌnanyai sai kwaakevakɨyalyɨ. Sarɨ Gotɨyai yune kwaakesɨna yavɨkaryaakelyɨ. Aꞌmwe ayawɨdaaꞌnyai sai Sɨgunyavɨyalyɨ. \v 48 Aꞌmwe kwaaka dazavakɨya dazaibɨꞌ nemɨ dɨvidaaꞌnyɨ yɨmaꞌnadaa yuya Kwaakevakɨya aꞌmweina avaainanyaine. Aꞌmwe Sɨgunyavɨya dazaibɨꞌ nemɨ dɨvidaaꞌnyɨ yɨmaꞌnadaa Kɨraazɨtɨyarɨna aꞌmwe Sɨgunyavɨyaina yɨ nemɨ avaaina yɨmaꞌnaadeine. \v 49 Aꞌmwe Kwaaka dazavakɨyare keꞌbaꞌnanyasɨyaina mwaaihobaaibɨꞌ yɨ nabaai dɨvi aꞌmwe Sɨgunyavɨyare keꞌbaꞌnanyasɨyaina mwalaadeine. \p \v 50 Nyaꞌmweihi, nɨmɨ yagaala yɨdaꞌnanyaꞌ yɨhɨthɨvanɨge. Aꞌmwe mɨwɨsasɨ tawesɨ kɨnɨnnakei Gotɨyare maremwaaladeꞌ yɨnɨga wiꞌna maarannei mɨꞌ Nɨmwareꞌ. Nabaai bwia buryaꞌne saꞌ bwia maburyade savɨ yɨnɨga wiꞌna maaranneꞌ mɨꞌ Nɨmwareꞌ. \v 51 Yɨthaanyi, sareꞌna Gotɨyare nebulyaꞌ yoimavajalɨkurakyaꞌ yɨhɨzɨwaakɨma! Yɨ nemɨ aꞌmwe yuyaina neina yɨmaꞌnadaa balaadeina mɨꞌ. Nabaai kɨrɨꞌ yɨ nemɨ gaainakeinajɨ bainɨkerajɨ yuyaina, mudɨkeinaavɨ Gotɨyai nemwaaihadeine. \v 52 Yɨmeꞌnyaꞌbɨꞌna, yune tɨbaalɨkuꞌnya pɨvaꞌna yadehaaꞌ, aayagaaꞌne gwareꞌ jaka dathehaaꞌ sara yadelyɨ. Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gwareꞌ jaka wɨdɨna kyojɨ aꞌmwe mena bainɨkeraavɨ bwia maburyaꞌneraavɨ yɨdɨkaaꞌna yojɨ nemɨ gaainakeinajɨ yuyainaavɨ mudɨkeinaavɨ nemwaaihadeine. \v 53 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Dareꞌ Gotɨyai dakakesɨ. Kɨlaaka bwia buꞌde dazajɨꞌ, sajɨꞌ yade nayaa yaraaibwaꞌnojɨ yuyagaaꞌ bwia maburyaꞌnejɨꞌ nebaazɨꞌmakwadezɨkɨ. Kɨlaaka baide dazajɨꞌ, sajɨꞌ nayaa yade yaraaibwaꞌnojɨ yuyagaaꞌ gaala mwaalagothezɨꞌ nebaazɨꞌmakwadezɨkɨ. \v 54 Yɨ kɨlaaka bwia buꞌdezɨꞌ sajɨꞌ yade nayaa yaraaibwaꞌnojɨ yuyagaaꞌne bwia maburyaꞌnejɨꞌ kanebaazɨꞌmakwojɨ yɨ kɨlaaka sajɨꞌ baidezɨꞌ nayaa yaraaibwaꞌnojɨ yuyagaaꞌne gaala mwaalagothezɨꞌ kanebaazɨꞌmakwojɨ yɨ sagaaꞌ Gotɨyare yagaalyaꞌ yunebanna yɨmaꞌnaabathesɨ. Dara dɨnɨꞌ “Gotɨyai malyavɨ wavɨlavaka baryaburɨ galavɨlawakakelyɨ. Yaka yuya yunebanna yɨꞌmwagasɨꞌnakelyɨ.” \v 55 Yagaala pɨrɨꞌ dara dɨnɨꞌ \q1 “Balyabwigɨ gɨmɨre sɨkeꞌ gava warɨka! \q1 Balyabwigɨ gɨmɨre tamakyaꞌne lɨsɨnnyarɨꞌ gavanaka!” \m \v 56 Baryabure lɨsɨnnyarɨꞌ saꞌ kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsasɨ. (Yɨ daresɨ. Aꞌmwera kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsaꞌna baryabwi naawɨnaanyaibɨsabwi yuna daꞌdevulyɨ.) Nabaai kayaaꞌnanyabure dɨragɨnyaꞌ saꞌ Gotɨyare Kɨwɨnyasɨra. (Yɨ daresɨ. Gotɨyare Kɨwɨnyaꞌ aꞌmwera kayaaꞌnanyabwi yadɨvɨsabwi wibwarɨdaakwada kumɨrebwina kumɨnyɨne yɨwetawakyaꞌ dɨragɨnna wɨjalɨkurakadesɨ.) \v 57 Sare kɨrɨꞌ nemɨ Gotɨyarɨ “Su! Su!” wɨdaana! Yɨ sahwai nemɨre Naangei Jizaazai Kɨraazɨtɨyarɨ neyavadaꞌgalanemwaaihaka nemɨnyɨneꞌna baryaburɨjɨ kayaaꞌnanyaburɨjɨ galavɨlawakakelyɨ. Yɨ sahwai sɨka saꞌ yanga nejaavanɨkelyɨ. \p \v 58 Nɨnnya nyaꞌmweihi, sarɨmɨnyɨna tewaanya nyɨvuꞌnadeihi, sarevɨ sarɨmɨ nayaa dɨragɨnna dɨthaayɨla! Yɨ sangina maalɨꞌna yɨbwaaya kɨrɨꞌ nyɨpɨdɨka! Sarɨmɨ Naangerɨ wawɨnya naangeꞌ yadɨvɨsaꞌ, saꞌ Naangerɨna kuneꞌ saba sana yɨwɨna yadeꞌ mɨꞌ. Aawa. Dɨragɨnyaꞌ waragothesɨ. Sarɨmɨ sara yawɨꞌdɨvɨꞌ yuyagaaꞌ Naangere wawɨnya saꞌ naanga naanga dɨragɨnna nayaa jɨla! \c 16 \s1 Gotɨyare aꞌmweraavɨ Jeruzaalemɨ mwaalyaraavɨ gaimwanga yaꞌne nɨgwiannesɨ. \p \v 1 Dahaaꞌ sarɨmɨ yɨdaꞌmwaꞌdaasavɨna Gotɨyare tewaanyara Juthɨya mwaalyaraavɨne nɨgwia dazanna wɨjaayaꞌne dɨmariꞌbwarakyidevɨna yɨhɨthɨma! Nɨmɨ Galezɨya mwaalyaraavɨre Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyangɨ mena wɨdakagevaaibɨꞌ sarɨmɨ kwaihɨlyɨ nayaa sasara jɨla! \v 2 Yuya Saadehasa sarɨmɨjɨya gazaizai wikɨya pɨrɨkɨne nɨgwia maaꞌdenna nayaa yawɨrana! “Gotɨyai nayaa nyɨgaimwadeꞌna aawawɨnya nayaa yena nɨgwia naanga maaꞌmweinyɨ dɨngaka!” yawɨꞌda kwaala naanga marajaapalojɨ gave pɨba nayaa padaꞌgalakana! Yɨ “Gotɨyai nayaa nyɨgaimwadeꞌna aawawɨnyaꞌne nɨgwia maalɨka maaꞌmweinyɨ dɨngaka!” yɨ kwaala maalɨka nayaa padaꞌgalakana! Sarevɨ dɨvi “Polɨ biꞌmavojɨyagaaꞌ sahwaraavɨna wɨjaayaꞌne nɨgwia yarai namariꞌbwarakaadɨka!” dapɨjɨ sara jɨla! Yɨ sarevɨna miꞌna jideꞌnanyɨra. \v 3 Dɨvi nɨmɨ kabiꞌmavaꞌmujɨ yɨ sagaaꞌ sarɨmɨ saihi aꞌmwe pwara Anga Jeruzaalemɨna sarɨmɨre yanga dazaꞌ makulyaꞌneraavɨ nayaa dɨthahɨlakyideihɨlyɨ. Yɨ nɨmɨ sahwaraavɨne paazɨyaꞌ “Yɨ dahwara nɨgwia makabɨwaasara aꞌmwe tewaanyarera,” dɨnɨkeꞌ wɨjaavaꞌmujɨ maryaasɨwɨjara wɨpɨꞌdere. \v 4 Yɨ nabaai nɨmɨ dara yawɨꞌmujainyɨ “Nɨmɨ kwainyɨjɨ wɨwɨneinyɨ dɨngaka!” yɨ sahwara nɨmɨjɨ yeꞌmwannɨgwawaaderera. \s1 Polɨ “Koridɨ mwaalyaraavɨ wanganɨma!” daka kaanya yamaryakeꞌnesɨ. \p \v 5 Dɨvidaaꞌnyɨ nɨmɨ kaanya wawaꞌmujɨ Maazathonɨya sɨmagɨdaasɨ yalotakudehaaꞌ yɨ sarɨmɨnyawɨnna biꞌmavɨdeinyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Yɨ Maazathonɨya saba kaanya tɨviꞌna yamaryaꞌmujɨ \v 6 yɨ sarɨmɨjɨ pɨgaaꞌna yɨhyeꞌmwannamwaalɨdeinyɨ dɨngaka? Yɨ sarɨmɨjɨ kuna mwaaidaꞌmujɨ aalɨmavajɨnaakeꞌ mena yɨwawojɨyagaaꞌneinyɨ dɨngaka? Nabaai dɨvidaaꞌnyɨ anga pɨbanna wɨdehaaꞌ yɨ sarɨmɨ “Nemɨ tusavɨne wɨmakwawaana!” dɨpɨjaꞌ nɨmɨnyɨna sara jideihɨlyɨ. \v 7 Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨre sɨmunyavɨ daresɨ. Maalɨkegaaꞌ nɨmɨ sarɨmɨnyɨ yune tusagaaꞌna wanganyaꞌna “Aala!” dɨwa. Sareꞌ darevɨnyɨ. Naangei avaaina yawɨrajaꞌ nɨmɨre sɨmunyaꞌ daresɨ. Nɨmɨ saamɨnyagaaꞌ sarɨmɨjɨ yɨhyeꞌmwannamwaalɨdeinyɨ. \v 8 Nabaai “Nɨmɨ dava anga Epazaazɨ kuna mwaalɨdeinyɨ. Yɨ yune Juyaraavɨre Munne Pedikozɨyaꞌ mena kyojɨ kaanya wɨdeinyɨ,” yawɨꞌmanɨge. \v 9 Sareꞌ darevɨdaaꞌnyɨnyɨ. Gotɨyai tuta naangeꞌ nɨmɨnyɨneꞌ mena baasɨwaꞌ. Yɨ nɨmɨ wawɨnya yɨnɨga wiꞌna yaꞌneꞌ warɨꞌ. “Naangerera yɨmaꞌnɨpɨka!” dena nabaai dava Naangerɨne yɨkamaanga kwalaalya kwarajɨ mwaalɨna yɨgasaꞌna wawɨnya saꞌ maremwaalɨdeinyɨ. \p \v 10 Dɨvidaaꞌnyɨ sarɨmɨnyawɨnna Timoti biꞌmavajai “Gamɨre munyɨꞌ kave mwaalana! Nemɨreba lɨka myanna!” dapɨjɨ tewaanya nayaa duwila! Sareꞌ darevɨnyɨ. Nɨmɨ sainyɨ yɨvanɨgevaaibɨꞌ sai Naangere wawɨnyaꞌ yadelyɨ. \v 11 Sarevɨdaaꞌnyɨ yɨ pwai kwai sarɨna dara nyawɨradɨꞌ! “Aꞌmwe mɨgɨnyalyɨ. Yaasɨwaꞌnanyalyɨ. Sarɨ wanganakɨma!” Yɨ sahwarɨ nayaa maarapɨjɨ “Polɨmyawɨnna nayaa yagalaawana!” dapɨjɨ sarɨmɨ nayaa kwaamuꞌna yadɨvɨꞌ dɨvidaaꞌnyɨ sahwarɨ tusavɨ dɨmakwidelyɨ. Sareꞌ darevɨnyɨ. Sahwarɨna neyaꞌmwe kwaraavɨnajɨ yemwaalɨdelyɨ. \p \v 12 Neyaꞌmwei Aapolɨzarɨna yɨdaꞌmwaꞌdaasaꞌ daresɨ. Nɨmɨ sahwarɨ yagaala dɨragɨnna wɨdeinyɨ. Saihwaigɨ nyaꞌmwe pwarajɨ saraayawɨnna dɨwia! Dena kɨrɨꞌ sahwai dahaaꞌ kaanya wɨyaꞌna “Aala!” dɨwaꞌdɨꞌ. Sai “Dɨvi sagaakuꞌ nabaai nayaannanyagaaꞌ wangamuneinyɨ dɨngaka!” dozɨ yɨ sarɨmɨnyawɨnna sai kaanna wɨna yadelyɨ. \p \v 13 “Kayaaka nyɨgainaadɨka!” dadɨvɨꞌ sarɨmɨ mala nayaa yɨwannadɨvɨꞌ sarɨnnya Kɨraazɨtɨyarɨ lɨmwangevɨ dɨragɨnna dɨthaayɨla! Sarɨmɨ aꞌmwe nebulyaꞌnanyaihi nayaa dɨmwaalyɨla! Nayaa yɨhivaimwadaaꞌnyɨ dɨragɨnna dɨmwaalyɨla! \v 14 Gazaza yadɨvɨꞌ yɨ Gotɨyarɨnajɨ aꞌmwe kwaraavɨnajɨ tewaanya yɨhɨvuꞌnadevɨ sara jɨla! \p \v 15 Nyaꞌmweihi, sarɨmɨ mena dara yawɨꞌmanɨgaꞌ. Sɨtepaanazalyɨ gamɨre angevɨyarajɨ aayagaaꞌ kumɨdaasɨ yuya Gɨriza mwaalyaraavɨ Kɨraazɨtɨyarera yɨmaꞌnesare. Yevera nabaai kunnya yune sɨmunyangɨna aꞌmwe Gotɨyare tewaanyaraavɨ wɨdaayaꞌnera mwaaihasare. Yɨ sahwaraavɨna dɨragɨnna yɨhɨthɨdeꞌnanyɨ. \v 16 “Dazaraavɨjɨ yɨ aꞌmwe yuya sahwaraavɨ gaimwadɨvɨꞌ wawɨnya dazavɨ mɨraagɨkɨꞌdɨvɨsaraavɨjɨ dalaangewɨ mwalaana!” dapɨjɨ sara jɨla! \v 17 Sɨtepaanazalyɨ Posunaatazalyɨ Aakaaikazalyɨ sara nɨmɨnyawɨnna bɨwaꞌdaasare. Yɨ dazaꞌna nɨmɨ yɨlaaya naanga yɨvanɨge. Davanna yɨbwaꞌnadɨvɨsaihɨrɨneba sarɨmɨjɨya sahwara bamaꞌmwaꞌdaasaꞌna yɨlaaya yɨvanɨge. \v 18 Sareꞌ darevɨnyɨ. Sahwara nɨmɨre kuryarɨ gaalyaꞌna nyɨgaimwamanɨgasare. Yɨ kɨgaaꞌ sarɨmɨre kurya kwaraavɨjɨ wɨgaimwamwaaꞌ. Sarevɨdaaꞌnyɨ sarɨmɨ sasareraavɨ yayaꞌ munyaba makɨlyaꞌneꞌ tewaanyasɨ. \p \v 19 Pɨrovijɨ Ezɨya mwaalyara Kɨraazɨtɨyare kusɨlaanyangɨyara “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨwaaꞌ. Aakwilaajɨ Pɨrɨzɨlasɨ sayolyɨ sayore angevɨ kusɨlaanyavɨyarajɨ Naangerɨna “Neyaꞌmweihi!” dɨragɨnna yɨhɨthɨwaaꞌ. \v 20 Davanya neyaꞌmwe yuyara “Neyaꞌmweihi!” yɨhɨthɨwaaꞌ. Gotɨyare saburɨ yuyaihi pwai pwarɨ pwai pwarɨ tewaanyaꞌna maangwɨdaayɨlaaya dɨmarinyɨla! \p \v 21 Nɨmɨ Polɨnyɨ pɨkarya nyɨdayɨvanɨkerɨ pɨkarɨyɨsarɨꞌ maarena nɨnnya asɨlyɨ dara yɨdaꞌmwesɨ. Nyaꞌmweihi! \v 22 Aꞌmwe pwai Naangerɨna tewaanya muvuꞌnyɨ yajai Dɨkevɨ Gotɨyai wɨmarasɨꞌnadelyɨ. Nemɨre Naangei nemɨnyawɨnna walaabana! \v 23 Naanga Jizaazare kaleꞌna gaimwangeꞌ saꞌ sarɨmɨjɨ yanga yɨhyeꞌmwannamwaalana! \v 24 Kɨraazɨtɨyai Jizaazarɨ wɨlamwaaihasaihi yuyaihɨrɨna nyɨvuꞌnadevwi yɨhyeꞌmwannamwaalana! \pmr \sig Polɨ \sig*