\id MRK  
\h Maleko 
\toc1 Wasa Loholohona Maleko ya uli 
\toc2 Maleko 
\toc3 Maleko 
\mt2 Wasa Loholohona  
\mt1 Maleko  
\mt2 ya Uli  
\c 1  
\s1 Diyon Babasito ena Lauguguya  
\sr Maleko 1:1-8  
\r (Matiu 3:1-12; Luka 3:1-18; Diyon 1:19-28)  
\p
\v 1 Itete Yesu \w Keliso\w* wasana loholohona. In mate Yaubada Natuna.  
\v 2 Ena fatufatubu mate haꞌa peloweta Isaiya ya uli doha ite:  
\pi1 Yaubada iyen, “Egu wasa tau lawenina haba E dui bwaꞌiyen,  
\q1 be em edaꞌeda ya faꞌaꞌa nonohai.” \rq (Malakai 3:1) \rq*   
\pi1
\v 3 Doga hesa nuꞌu pitapitalina yai ya yogayoga iyebom,  
\q2 “\w Guyau\w* ena edaꞌeda au abi nonohai;  
\q2 ena aba lau au fadudulai haba ya lau watan!” \rq (Isaiya 40:3) \rq*   
\b  
\p
\v 4-5 Yo fede \w Diyon|lemma="Diyon Babasito"\w* ya laoma nuꞌu pitapitalina yai be ya lauguguya. Dodoga boludi Yelusalem taonna yai yo Diudeya Nuꞌuna yai sa lau lisina be ya falibadi iyen,  
\pi1 Au nuwabui na au babasito. Haba emi heyaheyaya ni Yaubada ya nuwa afuledi.  
\b  
\p Yo fede edi heyaheyaya sa liba famahatadi be Diyodan Hoꞌowana yai ya fafababasitodi.   
\p
\v 6 Diyon ena leli ya liꞌodi mate kamela olodi yai ya ginaulidi na ana bwaꞌulu mate yosiyosi ꞌwapina na ana kalahe mate digolele yo amoꞌamo.   
\p
\v 7 Dodoga ya falibadi iyen,  
\pi1 Doga muligu yai ya laoma mate in ya hasai wananaha, habahim yau. Yau hige ya loholoho haba ya dulu lidi be ana sendolo mahinadi ya tatadi.  
\v 8 Yau haba E fababasitomiu hoꞌowa yai na In haba ai Yaluwa Tabuna ya fababasitomiu.   
\s1 Fababasito yo Yesu ana Lauꞌita  
\sr Maleko 1:9-13  
\r (Matiu 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13)  
\p
\v 9 Lahaidi yai ni Yesu, taon hesa hesana Nasaleta, Galili nuꞌuna yai ya laoma be Diyon wa Yesu ya fababasito Diyodan Hoꞌowana yai. \fig |alt="Yesu ya Babatiso Diyolidan Hoꞌowana yai" src="DD-009.tif" size="col" loc="Mark 1:9-11" ref="1:10" \fig*  
\v 10 Yesu hoꞌowa yai ya pohema. Galewa ya tasoꞌe ya ita na Yaluwa Tabuna doha waliliya ya lidima hewana yai.  
\v 11 Na alina Galewa yai ya libama iyen,  
\pi1 Um mate Natu Eseꞌesegagu. E fanuha wananahaim.   
\b  
\p
\v 12 Yo fede Yaluwa Tabuna ya foyahi lawen nuꞌu pitapitalina yai.  
\v 13 Amainiya ya miya lahai 40 na Diyabolo ya lauꞌita. Suisui yekoyekodi amainiya hinaga. In moho anelu sa laoma be sa saguhi.   
\s1 Tau Hamahama Fati, Yesu ya Yogaidi  
\sr Maleko 1:14-20  
\r (Matiu 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11)  
\p
\v 14 Diyon sa falau deli na mulina yai Yesu ya lau Galili be Yaubada wasana loholohona ya lauguguyaꞌen iyen,   
\pi1
\v 15 Yaubada ena lahai peloweta sa libalibaen mate ya fawananaha yo Yaubada Aba Baꞌisa haꞌa ya sigima! Nuwamiu au buidi yo wasa loholohona au kawawananahaꞌen!   
\b  
\p
\v 16 Galili gelegelena yai Yesu ya laulau na tau hamahama luwaga ya itadi. Saimon ma hidana Endulu, edi hagida sa peipeiꞌidi gabogabo yai.   
\p
\v 17 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Au lau watanigu. Haba dodoga sidohana onaꞌonadi E fatalahamiu.   
\b  
\p
\v 18 Makai ma luwaga, edi hagida sa lau afuledi na maꞌedi sa lau.   
\p
\v 19 Ya aulaha boda yo fede Diyemsi ma hidana Diyon ya itadi. Iti mate Sebedi nanatuna. Waga yai edi hagida sa abiꞌabi nonohaidi.  
\v 20 Yesu ya itaꞌita lau be ya itadi yo fede ya fayogadi. Tamadi Sebedi, sa luhu afulen waga yai, maidana edi tau paisowa na Yesu maꞌedi sa lau.   
\s1 Doga Hesa, Yaluwa Heyaheyayana Ganahewana yai  
\sr Maleko 1:21-28  
\r (Luka 4:31-37)  
\p
\v 21 Yesu yo tau famuli watanina sa mahano lau Kapanayum taonna yai na Sabati hudoꞌi yai Yesu ya lau \w aba oiꞌoigogo lumana \w* yai be ya fatubu ya lau faꞌata.  
\v 22 Yo fede ena lau faꞌata sa noꞌoꞌen paꞌana In maꞌena dudulai yo gigibwali yai ya lau faꞌata. Hige doha laugagayo tau lau faꞌataendi.  
\v 23 Hige walolona doga hesa ya luhulau aba oiꞌoigogo lumana yai. Doga te, yaluwa heyaheyayana ganahewana yai. Ya ꞌwalaꞌui iyebom,   
\pi1
\v 24 Yesu, Um mate Nasaleta dogana. Somo wa fanuha lisimai yai? Wa laoma te bena wa lau funuhimai? Haꞌa E sibaim! Um mate Yaubada ena Wasa Tau Leyamana Fafatabuna!   
\b  
\p
\v 25 Yesu ya libalau yaluwa heyaheyayana lisina iyen,  
\pi1 U famakano na doga ni u lau afulen!   
\b  
\p
\v 26 Yaluwa heyaheyayana doga te ya kamfafatabubu na ya halabo yo fede ya kalamahano.   
\p
\v 27 Dodoga sa noꞌo. Yo fede sa famoꞌa libaliba tiyen,  
\pi1 Mate somo? Nuwana lau faꞌata fwaufwaudi haisa? Doga te, gigibwali lisina yai logena yaluwa heyaheyayadi ya falibadi be alinana sa lau watan!   
\b  
\p
\v 28 Na Yesu wasana ya tadada feula Galili tefa mahudoꞌina yai.   
\s1 Dodoga Boludi, Yesu ya Faloholohodi  
\sr Maleko 1:29-34  
\r (Matiu 8:14-17; Luka 4:38-41)  
\p
\v 29 Yesu yo tau famuli watanina maꞌedi Diyemsi yo Diyon aba oiꞌoigogo lumana sa lau afulen be sa dudulai sa lau Saimon yo Endulu edi luma.  
\v 30 Saimon botiyana waiwaihin tauna sa gigibwali be ya laulau eno na wasana Yesu ena sa liba.  
\v 31 Yo fede ya lau ya ita. Ya abilau nimana yai be ya abi famwaito. Yo fede tauna gigibwalidi sa talu mwalugulugu be ya paulaidi.   
\p
\v 32 Maihala ya bulu mulina yai dodoga tau asiꞌasiyebo yo salumadi yaluwa heyaheyayadi ganahewadi yai, mahudoꞌidi sa ledima Yesu lebena.  
\v 33 Taon dodogadi mahudoꞌidi sa faꞌoigogoma luma hafohafona yai.  
\v 34 Salumadi asiyebo hudoꞌi - hudoꞌi sa abidi mate Yesu ya faloholohodi yo yaluwa heyaheyayadi ganahewadi yai ya liba afuledi. Yaluwa heyaheyayadi mate hige gonowana somo ti libaen paꞌana iti sa sibai mate, in sai.   
\s1 Yesu ya Lauguguya Galili yai  
\sr Maleko 1:35-39  
\r (Luka 4:42-44)  
\p
\v 35 Hwalahwalala ma kamukamumuna Yesu ya obiyo be ya lau mala tupwam yai. Amainiya ya lauꞌuꞌula.  
\v 36 Saimon ma afa haidana sa lau sa yoꞌoi yee–,  
\v 37 sa lobahi. Sa faliba tiyen,  
\pi1 Dodoga boludi mate sa yoꞌoyoꞌoim.   
\b  
\p
\v 38 Yo fede Yesu alinadi ya bui iyebom,  
\pi1 Nuꞌu hahaisa sadasadai yai bena te laufidi be haba ainiya E lauguguya hinaga. Logena E laoma.   
\b  
\p
\v 39 Na Galili mahudoꞌina ya fataꞌiꞌili be \w aba oiꞌoigogo lumadi|lemma="Aba oiꞌoigogo lumana"\w* yai ya lauguguya yo yaluwa heyaheyayadi ya liba duidi.   
\s1 Yesu, Taumoho Hesa ya Faloholoho  
\sr Maleko 1:40-45  
\r (Matiu 8:1-4; Luka 5:12-16)  
\p
\v 40 Taumoho lepela ya abi ya laoma ya tulibono Yesu nuwanuwana yai, na ya anꞌetai iyen,  
\pi1 Yena wa fanuha, um gonowana wa faloholohogu.   
\b  
\p
\v 41 Yesu ya nuwatohatohaen be ya abilau tauna yai na iyen,  
\pi1 E fanuha. U loholoho!   
\b  
\p
\v 42 Yo fede lepela asiyebona ya ofi na ya loholoho.   
\p
\v 43-44 Habahim Yesu, doga ni ya falaugagayo iyen,  
\pi1 Tabu u fatala libalibaen, na u lau tau antalasam lisina be i ita sipoim. Haba ya fawananaha dodoga ai lisidi mate am asiyebo haꞌa ya ofi. Ai mulina habahim Mose antalasam somo ya libaen u ginauli watan.  
\b  
\p Yo fede ya dui be ya lau.   
\p
\v 45 Taumoho wa ya lau be ya fatala libalibaen nuꞌu ouꞌouli yai be Yesu hige gonowana i lau mahamahata ai taon. Logena ya miya tauduma mala tupwam yai, na dodoga tefa hesa - hesa yai sa laoma lisina.   
\c 2  
\s1 Yesu, Doga Ahena Peꞌipeꞌina ya Faloholoho  
\sr Maleko 2:1-12  
\r (Matiu 9:1-8; Luka 5:17-26)  
\p
\v 1 Lahai fisa sa ofi mulidi yai, Yesu ya fuyo Kapanayum na wasana sa atahiyen mate In ya mahano fuyoma luma.  
\v 2 Yo fede dodoga boludi sa faꞌoigogoma be luma sa lau fafamohafu. Hige solasola laꞌi edaꞌeda hafohafona yai. Yesu mate Yaubada ena liba ya fafalibadi.  
\v 3 Yo fede tatau fati taumoho ahe peꞌipeꞌina sa baheiyama Yesu lisina.  
\v 4 Hige gonowadi bena ti lawen lisina paꞌana dodoga sa ouli wananaha. Yo fede luma hewana yai solasola sa ginauli be doga wa sa fadalolo Yesu ena aba obiꞌobiyo yai.\fig |alt="Doga Ahe Peꞌipiꞌina sa Fadalolo lidiyen" src="lb00305c.tif" size="col" loc="Mark 2::3-5" ref="2:4" \fig*   
\p
\v 5 Edi sunuma laꞌina ya ita yo fede Yesu doga ahena sa peꞌipeꞌi ya faliba iyebom,  
\pi1 Natugu, em heyaheyaya haꞌa E liba afuledi.   
\b  
\p
\v 6 Laugagayo tau lau faꞌataena haisa amainiya sa taꞌataꞌai nuwadi yai itebom,   
\pi1
\v 7 Sidohana be ya liba doha? Ataꞌatahina doha Yaubada hesana i kaiwegowegogoꞌen! Yaubada iyabona gonowana heyaheyaya ya liba-afuledi!   
\b  
\p
\v 8 Edi nuwanuwatuhu Yesu haꞌa ya sibai yo fede ya libalau lisidi,  
\pi1 Paꞌana somo be ami nuwanuwatuhu doha ite?  
\v 9 Somo ya malaha? Ibe tawa, “Taumoho tauna sa peꞌipeꞌi, em heyaheyaya E nuwatuhu afuledi,” e haba tawa, “U obiyo! Em aba eno u abi na u aulaha.”   
\pi1
\v 10 Bena ami sibai mate Doga Natuna ena gigibwali tanoꞌubu yai te gonowana heyaya ya liba afuledi.  
\v 11 Logena tau asiyebo E faliba yawa, “U obiyo! Em aba eno u abi na u lau em luma.”   
\b  
\p
\v 12 Matadi yai ya obiyo be ena aba eno ya abi na ya aulaha. Ouꞌoulidi sa noꞌo na Yaubada sa fadebasae tiyen,  
\pi1 Hige somo laꞌi ai ita doha ite!   
\s1 Yesu, Takesi Tau Tanotano Hesana Lewi ya Yogai  
\sr Maleko 2:13-17  
\r (Matiu 9:9-13; Luka 5:27-32)  
\p
\v 13 Yesu ya fuyo Galili Gabogabona sadaina yai na baiwa laꞌilaꞌi sa laoma lisina be ya lau faꞌataidi.  
\v 14 Ya laulau na takesi tau tanotano Lewi, in Alefaiyesi Natuna, ena ofesi yai ya taꞌataꞌai ya ita.\f + \fr 2:14 \ft Lewi hesana hesa mate Matiu.\f* Yesu ya libalau lebena iyen,  
\pi1 U famuli watanigu.  
\b  
\p Yo fede Lewi ya aulaha be Yesu ya famuli watan.   
\p
\v 15 Dodoga boludi Yesu sa famuli watan. In hola Lewi ena luma yai na takesi tau tanotano yo dodoga heyaheyayadi maidadi Yesu yo tau famuli watanina sa kalahe gogo.  
\v 16 Laugagayo tau lau faꞌataenna yo \w Falesiya\w*\f + \fr 2:16 \ft Falesiya - au italau Liba Aba Yoꞌoi yai.\f* Yesu sa ita ya kalakalahe maidana takesi tau tanotano yo dodoga heyaheyayadi. Yo fede sa fatiꞌo lau ana hewahewali lisidi, tiyen,  
\pi1 Paꞌana somo be maidana takesi tau tanotano yo tau heyaya sa kalahe?\f + \fr 2:16 \ft Diusi edi kawawananaha mate iti bena haga sa loholoho wananaha be hige gonowana maidadi dodoga heyaheyayadi ti kalahe esega; doꞌata sa faꞌawadi. (Au italau Paisowa 10:28 yo Namba (Sensisi) 19:22 hinaga.) \f*   
\b  
\p
\v 17 Edi fatiꞌo Yesu ya atahiyen yo fede iyebom,  
\pi1 Yau hige ya laoma dodoga dudulaidi adi halulu. Tau heyaya debadi yai E laoma. Tau asiꞌasiyebo doketa sa fanuha. Tau asiꞌasiyebo gesa doketa hige ti fanuha.   
\s1 Andabu Fatiꞌona  
\sr Maleko 2:18-22  
\r (Matiu 9:14-17; Luka 5:33-39)  
\p
\v 18 \w Diyon Babasito\w* ana hewahewali yo Falesiya sa andabu na Yesu ana hewahewali higeꞌe. Yo fede dodoga haisa sa lau Yesu lisina be sa fatiꞌoi, iyen,  
\pi1 Paꞌana somo Diyon Babasito ana hewahewali yo Falesiya adi hewahewali sa andabu? Na um em hige.   
\p
\v 19 Yesu alinadi ya bui iyebom,  
\pi1 Ami sibai bena taumana ibege ti kalahe fafanahi ganahewana yai? Hige gonowana! Tau nahi fwaufwau maꞌedi ibege ti ginauli doha.  
\v 20 In moho ana lahai ya laolaoma haba tau nahi ni sa lawe-hudoꞌiyen. Lahaina yai ni haba afa haidana sa andabu.   
\pi1
\v 21 Hige hola sai laꞌi kaleko senana fwaufwau i abi be luhuluhu beyabeyana i lau polaꞌen. Paꞌana lau pola fwaufwauna haba ya tanoꞌunoꞌu be kaleko beyabeyana ya eli gigi falaꞌi.   
\pi1
\v 22 Hige hola sai wain fwaufwauna i fagoi lawen ile beyabeyana yai.\fig |alt="Wain Ilena ꞌsuisui wapidi yai sa ginauli" src="lb00145c.tif" size="col" loc="Mark 2:22" ref="2:22" \fig* Paꞌana ile beyabeyana haba ya tamogigi. In moho yena wain fwaufwau ai ile fwaufwau wa fagoi, haba wain yo ile ibege ti heyaya.\f + \fr 2:22 \ft Diusi edi \fq ile\ft  mate suisui ꞌwapidi yai sa ginaulidi.\f*   
\s1 Sabati Fatiꞌona  
\sr Maleko 2:23-28  
\r (Matiu 12:1-8; Luka 6:1-5)  
\p
\v 23 Sabati yai Yesu ya lau witi gabuna yai. Tau famuli watanina sa lau watan be witi anꞌandi sa fufudi.  
\v 24 Yo fede Falesiya dodogadi sa libalau Yesu lisina tiyen,  
\pi1 Am hewahewali hola u itadi! Eda Sabati laugagayona sa utusi. \rq (Auꞌaulaha 34:21) \rq*   
\b  
\p
\v 25 Yesu iyen,  
\pi1 Fuyana Deiwidi maꞌana hewahewali sa guliyam, somo sa ginauli? Bukana nuwana hige au fatili? \rq (1 Samuwela 21:1-6)\rq*  
\v 26 Tau Antalasam Baꞌisana Abiyata ena fuya yai, Deiwidi ya lau Yaubada ena Luma yai be fwalawa fafatabuna ana ya an. Eda laugagayo ya libaen mate tau antalasam moho ibodi bena adi sa an. In moho Deiwidi ana hewahewali adi ya feledi sa an.   
\b  
\p
\v 27 Habahim, Yesu ena liba ya falafusofa iyen,  
\pi1 Yaubada Sabati ya ginauli dodoga debadi yai. Hige dodoga i ginaulidi Sabati debana yai. \rq (Auꞌaulaha 20:8-11: Auꞌaulaha 23:12; Kolosi 2:16)\rq*   
\pi1
\v 28 Logena Doga Natuna mate Sabati \nd Guyauna.\nd*   
\c 3  
\s1 Taumoho Nima Dagedagelona  
\sr Maleko 3:1-6  
\r (Matiu 12:9-14; Luka 6:6-11)  
\p
\v 1 Fuya hesa Yesu ya fuyo \w aba oiꞌoigogo lumana\w* ganahewana yai. Amainiya taumoho hesa nima dagedagelona.  
\v 2 Dodoga amainiya edi fanuha bena Yesu sa au. Yo fede sa maisimo komakomaniꞌi haba ai Sabati taumoho nima dagedagelona ni ya faloholoho e higeꞌe?   
\p
\v 3 Yesu ya libalau doga wa lisina iyen,  
\pi1 Ai matamai, u mwaito.   
\b  
\p
\v 4 Habahim ya fatiꞌo lau dodoga lisidi, iyen,  
\pi1 Ai Sabati haba loholoho te ginauli e heyaya te ginauli? Bena doga te famwahuli e te wunui?  
\b  
\p Hige sai laꞌi alinana i bui.   
\p
\v 5 Yesu ya itaꞌita lau lisidi ma manabalana yo nuwana ya heyaya paꞌana sa nuwa poꞌi. Habahim taumoho nima dagedagelona ya faliba iyen,  
\pi1 Nimam u lolon.  
\b  
\p Ya lolon yo fede ya loholoho fuyo.  
\v 6 Yo fede feula aba oigogo lumana \w Falesiya\w* sa lau afulen be sa faꞌoigogo maidadi Heloda ena pele na sa oiliba bena Yesu sa wunui.   
\s1 Baiwa Yesu sa Famuli Watan  
\sr Maleko 3:7-12  
\p
\v 7-8 Yesu yo tau famuli watanna sa lau Galili Gabogabona na baiwa sa lau watanidi. Somo ouꞌouli ya ginaulidi wasadi sa atahiyedi. Yo fede Diudeya yo Idumeya Nuꞌudi yo Diyodan Tefa Saisaina, Yelusalem, Taya yo Saidon taondi yo nuꞌu hahaisa sadasadai yai, ana baiwa sa tuhuyama.  
\v 9-10 Baiwa ya laꞌi wananaha. Yo fede Yesu tau famuli watanna ya falibadi bena ena waga sa abi nonohai paꞌana tabu ena paisowa ti eli dogodogoi. Dodoga boludi haꞌa ya faloholohodi, debana yai safalumadi sa asiyebo mate sa andudu balabala be sa eliꞌona.  
\v 11 Yo hinaga yaluwa heyaheyayadi dodoga ganahewadi yai Yesu sa ita mate sa guli nuwanuwana yai na sa ꞌwalaꞌui tiyen,  
\pi1 Um mate Yaubada Natuna!   
\b  
\p
\v 12 Yesu yaluwa heyaheyayadi ya falibadi iyen,  
\pi1 Tabu au libalibaegu.   
\s1 Yesu, Tau Faꞌona Wasawasa 12 ya Fasinabodi  
\sr Maleko 3:13-19  
\r (Matiu 10:1-4; Luka 6:12-16)  
\p
\v 13 Yesu ya lau tuꞌa, na ena fanufanuha dodogadi ya yogaidi be sa laoma lisina.  
\v 14 Safuhudohudoꞌi luwaga ya siꞌoꞌinadi be iti sa famala tau faꞌona wasawasa be in maꞌedi na ya duidi be sa guguya.  
\v 15 Yo dudulai ya feledi be yaluwa heyaheyayadi sa liba duidi.   
\p
\v 16 Safuhudohudoꞌi luwaga ya siꞌoꞌinadi mate hesadi itete:  
\li1 Saimon (Hesana hesa Yesu ya tole, Pita.)\f + \fr 3:16 \fq Pita\ft aniyona mate: “umeꞌehu.”\f*   
\li1
\v 17 Diyemsi yo Diyon iti Sebedi nanatuna luwaga. (Yesu hesadi ya toledi: Bowanegesi. Aniyona mate Palele Nanatuna.)   
\li1
\v 18 Endulu,  
\li1 Pilipi,  
\li1 Batolomiu,  
\li1 Matiu,  
\li1 Tomasi,  
\li1 Diyemsi, in Alefaiyesi natuna,  
\li1 Tadiyesi,  
\li1 Saimon Seloti,\f + \fr 3:18 \fq Seloti \ft aniyona mate, in ena nuꞌu ya fanuha wananahai.\f*   
\li1
\v 19 yo Diudasi Isakaliyoti, in Yesu ana tau wewe.   
\s1 Yesu yo Belesebulu  
\sr Maleko 3:20-30  
\r (Matiu 12:22-32; Luka 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 20 Habahim Yesu ya luhulau luma hesa yai, na baiwa sa faꞌoigogo fuyo be In yo tau famuli watanina hige gonowana ti kalahe.  
\v 21 Dodoga sa kawa bwadebwadeꞌen be afa efana wasana sa atahiyen, yo fede sa lau bena sa aulen.   
\p
\v 22 Laugagayo tau lau faꞌataenna Yelusalem yai sa laoma tiyen,  
\pi1 Yaluwa heyaheyayadi edi baꞌisa, Belesebulu, mate ganahewana yai!\f + \fr 3:22 \ft Belesebulu mate, yaluwa heyaheyayadi edi baꞌisa. Hesana haisa mate Satani yo Diyabolo.\f* Logena gigibwali ya felen be yaluwa heyaheyayadi ya liba duidi.   
\b  
\p
\v 23 Yo fede Yesu ya yogaidima lisina be heyaheyason yai ya falibadi iyebom,  
\pi1 Satani haba sidohana falena satani ya liba dui?   
\pi1
\v 24-25 Yena nuꞌu esega dodogadi sa lulu fuyoꞌidi haba sa failaulauꞌidi yo boga esega yai doha haba hinaga sa failaulauꞌidi.  
\v 26 Yena Satani ena nuꞌu ya daili fakiukiu mate ibege i adidili. Haba ya failaulaui.  
\v 27 Hige gonowana sai hesa, doga adiꞌadidilina ena luma i lopa be ena ginauli i angafuhidi. Bena ya auꞌaui bwaꞌiyen, habahim ya angafu.   
\pi1
\v 28 E liba dudulai mate sai heyaya ya ginauli yo sai Yaubada hesana ya liba faheyaya mate edi heyaheyaya ni Yaubada haba ya nuwa afuledi.  
\v 29 Na yena sai Yaluwa Tabuna ya liba faheyaya mate hige gonowana heyaheyaya ni i nuwa afulen paꞌana heyaya otaꞌotafahina ya ginauli.   
\b  
\p
\v 30 (Yesu ya liba doha ite paꞌana dodoga haisa sa libaliba tiyen, “In mate yaluwa heyaheyayana ganahewana yai.”)   
\s1 Yesu Tinana yo Tatasina  
\sr Maleko 3:31-35  
\r (Matiu 12:46-50; Luka 8:19-21)  
\p
\v 31 Habahim Yesu tinana yo tatasina sa mahanoma be luma ganamulina yai sa obiꞌobiyo. Wasa sa fatamali lawen ganahewa mate In sa laulau yoꞌoi.   
\p
\v 32 Baiwa sa taꞌai fataꞌiꞌili na sa faliba tiyen,  
\pi1 Tinam, tatasim yo lolofum sa laulau yoꞌoim. Iti mate ganamuli yai.   
\b  
\p
\v 33 Yesu alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Tinagu sai yo tatasigu salumadi?   
\b  
\p
\v 34 Habahim, ya itaꞌita lau lisidi na iyen,  
\pi1 Tinagu yo afa haidagu logedidi itete!  
\v 35 Yena sai Yaubada ena nuwatuhu ya lau watan mate hidagu, lofugu yo tinagu.   
\c 4  
\s1 Tuma Tau Falilina Heyaheyasonna  
\sr Maleko 4:1-9  
\r (Matiu 13:1-9; Luka 8:4-8)  
\p
\v 1 Yesu ya lau faꞌata boda gabogabo sadaina yai na baiwa ya laꞌi wananaha, yo fede waga hesa ya poupouli amainiya ya awa lau be ya taꞌai. Na dodoga mate fote yai.  
\v 2 Heyaheyason ya fapaisowadi ena lau faꞌata yai be ginauli boludi ya fatalahadi iyen,   
\pi1
\v 3 Au ataꞌatahi! Fuya ma esega doga hesa ya lau be witi tumadi ya lau falili ena gabu yai.  
\v 4 Haisa sa beꞌu edaꞌeda yai yo fede ataiꞌa sa laoma be sa anidi.  
\v 5-6 Haisa sa beꞌu tanohi umeꞌumeꞌehuna yai be sa in feufeula. Maihala ya kepama witi wa ya nefadi be sa hohoya paꞌana tanohi ya hebehebe be hige ti abi lam sigi lidi.  
\v 7 Tuma haisa sa sagigi lidi hawahawa nulinulidi ganahewadi yai be sa in. In moho sa waboꞌidi be hige ti in loholoho yo hige ti fuwa.  
\v 8 Haisa mate sa beꞌu tanohi loholohona yai be sa in yo sa fuwa loholoho be haisa tumadi naunaudi na haisa sa duliduli.\fig |alt="Tuma Tau Fafasulu" src="IB04136.tif" size="col" loc="Mark 4:3-8" ref="4:8" \fig*   
\b  
\p
\v 9 Ofiꞌofina, Yesu iyen,  
\pi1 Au ataꞌatahi komakoman!   
\s1 Paꞌana Somo be Yesu Heyaheyason ya Fapaisowadi?  
\sr Maleko 4:10-12  
\r (Matiu 13:10-17; Luka 8:9-10)  
\p
\v 10 Yesu iyabona na tau ataꞌatahi haisa maidadi safuhudohudoꞌi luwaga sa laoma be Yesu sa fatiꞌoi tiyen,  
\pi1 Heyaheyason aniyodi haga ema u liba?   
\b  
\p
\v 11 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Yaubada Aba Baꞌisa libana simosimona mate haꞌa E falibamiu. Na dodoga haisa mate heyaheyason yai sa atahiyen.   
\pi1
\v 12 “Haba sa ita na in moho ibege ti ita lobahi;  
\q1 haba sa ataꞌatahi na in moho ibege ti nuwatuhu lobahi.  
\q1 Ibe moho nuwadi sa buidi haba edi heyaheyaya ya nuwa afuledi.” \rq (Isaiya 6:9-10) \rq*   
\s1 Heyaheyason, Aniyona Yesu ya Dede Famahata  
\sr Maleko 4:13-20  
\r (Matiu 13:18-23; Luka 8:11-15)  
\p
\v 13 Habahim Yesu ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Yena heyaheyason te hige au sibai mate haba haisa sidohana emi sibasibaidi?  
\v 14 Tau falili mate Yaubada ena wasa tau umahina.  
\v 15 Dodoga haisa itaꞌitadi doha tuma edaꞌeda yai. Wasa sa atahiyen yo fede Diyabolo ya laoma be libana nuwadi yai ya abi fahi.  
\v 16 Dodoga haisa iti doha tuma sa beꞌu lidi tanohi umeꞌumeꞌehuna yai. Wasa sa atahiyen yo fede sa abi ma nuwa amnadi.  
\v 17 In moho hige i abi lam nuwadi yai be hige i ota lofalofa. Yena pilipili e kamkamna sa laoma wasa ni debana yai feula na sa muli suhasuha.  
\v 18 Na dodoga haisa doha tuma sa in hawahawa nulinulidi ubudi yai. Iti logedidi wasa tau atahiyenna.   
\pi1
\v 19 In moho:  
\li2 mode hudoꞌi - hudoꞌi,  
\li2 bena sa fagogo,  
\li2 yo fanufanuha haisa nuwadi sa famohafudi.  
\li2 Yo fede wasa sa eli bulubuluhi be hige ti fuwa.   
\pi1
\v 20 Dodoga haisa mate doha witi tumadi sa falili tanohi loholohona yai. Wasa sa atahiyen yo fede sa lau watan be uludi sa toledi. Haisa naunaudi na haisa sa duliduli.   
\s1 Lampa sa Fakou Gulewa yai  
\sr Maleko 4:21-25  
\r (Luka 8:16-18)  
\p
\v 21 Yesu hinaga ya liba iyen,  
\pi1 Yena lampa wa gabu haba ai gulewa wa fakou e ai aba eno ubuna wa tole? Higeꞌe! Haba ai mahata wa tole.  
\v 22 Ginauli simosimodi haba sa taumahata na somo sa fakou haba bubulina sa kamfahi.  
\v 23 Fafabeyamiu, au ataꞌatahi komakoman!   
\b  
\p
\v 24 Yo ya falibadi hinaga iyen,  
\pi1 Somo ami atahi mate au fadosi komakomaniꞌi! Lufa laꞌina somo wa fapaisowa haba gonogonowana ai lisim sa fapaisowa e haba ya diꞌoi. \rq (2 Kin 21:13)\rq*   
\pi1
\v 25 Yena sai somo lisina yai mate Yaubada haba ya falaꞌi. Na sai higeꞌe mate somo begana lisina yai hinaga haba ya kamfahi.   
\s1 Tuma Iyabodi sa In, Heyaheyasonna  
\sr Maleko 4:26-29  
\p
\v 26 Yesu ya liba fuyo iyen,  
\pi1 Yaubada Aba Baꞌisa itaꞌitana doha taumoho hesa tuma ya lau falili gabu yai.  
\v 27 Lahai fisa mulidi yai tuma wa ya in. In moho sidohana ena inꞌin yo ena laꞌilaꞌi hige i sibai.  
\v 28 Tanohi iyabona tuma wa ya faꞌin be ya fuwa. Bwaꞌibwaꞌina mate atipuna bigabigana ya taumahata, habahim ya taya be tumana ya toledi.  
\v 29 Ya anaho be ya tomo.   
\s1 Umaꞌuma Hesa Heyaheyasonna  
\sr Maleko 4:30-34  
\r (Matiu 13:31-32, 34; Luka 13:18-19)  
\p
\v 30 Yesu ya falibadi iyebom,  
\pi1 Yaubada Aba Baꞌisa doha somo? Heyaheyason somo haba te fapaisowa be te fatau gonogonowa?  
\v 31 Itaꞌitana doha ite: Taumoho hudoꞌi umaꞌuma hesa tumana kiukiu wananaha ya umahi.\f + \fr 4:31 \ft “Mustard” wa hige doha “haufida.” Umaꞌuma te, nenena begana doha saihala dimdim, paꞌana tumadi sa kiu, na lagadi begana sa adidili.\f*  
\v 32 Hige walolona ya in, be gabu anꞌandi haisa ya tubu famulidi na ataiꞌa sa lofoma be lagadi logulogudi yai edi nohi sa ginaulidi.   
\b  
\p
\v 33 Heyaheyason boludi doha itete Yesu ya fapaisowadi be dodoga enehedi ya dede, be haba gonowana sa nuwatuhu lobahidi.  
\v 34 Heyaheyason yai moho ya falibadi na yena iyabodi mate aniyodi ya dede famahatadi tau famuli watanna lisidi yai.   
\s1 Yesu ya Liba be Hwayahwayau ya Fatautau  
\sr Maleko 4:35-41  
\r (Matiu 8:23-27; Luka 8:22-25)  
\p
\v 35 Maimailafina Yesu tau famuli watanina ya falibadi iyen,  
\pi1 Haga ta lau gabogabo tefana.   
\b  
\p
\v 36 Waga haisa amainiya hinaga. Tau famuli watanina baiwa sa lau afuledi, na sa awa lau Yesu ena aba taꞌataꞌai wagana yai be sa lau tefa.  
\v 37 Hige walolona hwayahwayau adiꞌadidilina ya towa be bagodu sa hin diꞌo. Begana haba waga sa famohafu.  
\v 38 Yesu ya eno unuwa yai waga mulina yai. Tau famuli watanina sa fanohi tiyen,  
\pi1 Tanuwaga! Haba te peꞌi. Sidohana hige u mode?   
\b  
\p
\v 39 Yesu ya obiyo be ya liba adidili lau hwayahwayau yo bagodu lisidi iyen,  
\pi1 Au fatautau!  
\b  
\p Yo fede hwayahwayau ya towa motu na ya daumwali fuyo.  
\v 40 Habahim Yesu ya falibadi iyebom,  
\pi1 Sidohana be ami ꞌwasabu? Emi sunuma, e higeꞌe?   
\b  
\p
\v 41 In moho sa ꞌwasabu wananaha be sa famoꞌa libaliba tiyen,  
\pi1 Sai itete? Hwayahwayau yo bagodu ena liba sa lau watan!   
\c 5  
\s1 Yesu, Yaluwa Heyaheyayadi ya Duidi  
\sr Maleko 5:1-20  
\r (Matiu 8:28-34; Luka 8:26-39)  
\p
\v 1 Galili Gabogabona yai sa dohe be Gelasa nuꞌuna yai sa duna.\f + \fr 5:1 \ft Diusi alinadi yai “Gelasa” hesana hesa mate “Gadala.”\f*  
\v 2 Yesu ya tulubeꞌu na taumoho hudoꞌi yaluwa heyaheyayadi ganahewana yai ya laoma. Bwana yai ya kalamahano be ya laoma Yesu lisina.   
\p
\v 3 In mate duyufi atiꞌatipudi yai ya gogogo. Hige gonowana sai i faseni bodai.  
\v 4 Fuya ouꞌouli nimana yo ahena sa fasenidi in moho seni ya eli motudi yo powati ahena yai ya dem pwaipwaidi. Hige gonowana sai i abi famamayo.  
\v 5 Lahai yo iꞌipa ya laulau gaibu ai bwana yo ai tuꞌa. Ya ꞌwalaꞌwalawui yo tauna ya anseseidi ai umeꞌehu senadi.   
\p
\v 6 Yesu hola ya laolaoma na dogana ya itaꞌita lau be ya ita yo fede ya fabelele be nuwanuwana yai ya tulibono.  
\v 7 Habahim ya liba laꞌilaꞌi iyen,  
\pi1 Yesu, Hewa Wananaha Yaubadana Natuna! Somo lisigu yai wa fanuha? E anꞌetaim Yaubada hesana yai, tabu u fakamkamnagu!   
\b  
\p
\v 8 (Ya liba doha paꞌana Yesu iyen, “Yaluwa heyaheyayadi doga ni au lau afulen!”)   
\p
\v 9 Yo fede Yesu ya fatiꞌo lau lisina iyen,  
\pi1 Hesam somo?  
\b  
\p Taumoho iyen,  
\pi1 Hesagu “Baiwa–,” ꞌe ouli wananaha!   
\b  
\p
\v 10 Ya anꞌeta lau Yesu lebena tabu yaluwa heyaheyayadi ai nuꞌu ni i lau weꞌaidi.  
\v 11 Na sadai yai mate salai baiwadi sa suwasuwali daha sadaina yai.  
\v 12 Yo fede yaluwa heyaheyayadi Yesu sa anꞌetai tiyen,  
\pi1 Aee–, u fatamalimai ai lau salai ai ganahewadi ai miya.   
\b  
\p
\v 13 Yo fede Yesu ya duidi be sa kalamahano na sa lau salai baiwadi doha 2,000 sa luhufidi. Salai sa leta kokoli daha yai be sa dago lidi hoꞌowa yai. Yo fede sa kapulolo.   
\p
\v 14 Salai tau itaꞌita watanidi sa gela be sa lau sa fatala libalibaen taon yai yo mulimulina nuꞌudi yai be dodoga sa laoma somo ya tubu sa ita.  
\v 15 Sa mahanoma Yesu lisina, taumoho wa uluna ya dudulai. Kaleko ya liꞌo, na ya taꞌataꞌai sa ita. Yo fede mahudoꞌidi sa ꞌwasabu.  
\v 16 Somo ya tubu taumoho ni yo salai lisidi yai salumadi sa ita, mate dodoga edi sa liba.  
\v 17 Yo fede Yesu sa faliba tiyen,  
\pi1 Aee–, ema nuꞌu u lau afulen!   
\b  
\p
\v 18 Waga yai Yesu ya awa na doga ya faloholoho wa ya libalau lisina iyen,  
\pi1 Aee–, Yesu, bena E lau watanim!   
\b  
\p
\v 19 Yo fede alinana, Yesu ya bui iyen,  
\pi1 Hige gonowana! U fuyo em luma yo am boga lisidi be \w Guyau\w* ena nuwatohatoha lisim yai yo somo ya ginauli lebem yai enehedi u liba.   
\b  
\p
\v 20 Yo fede doga wa ya aulaha ya lau Dekapolisi Nuꞌuna yai\f + \fr 5:20 \fq Dekapolisi \ft aniyona mate, “Taon Safuhudohudoꞌi.”\f*  
\m be somo Yesu ya ginauli lisina yai ya falibadi. Salumadi sa atahiyen mate sa noꞌo.   
\s1 Diyailusi Natuna yo Waihin Asiꞌasiyebona  
\sr Maleko 5:21-43  
\r (Matiu 9:18-26; Luka 8:40-56)  
\p
\v 21 Waga yai Yesu sa dohe be sa mahano yo fede baiwa sa faꞌoigogon.  
\v 22 Aba oiꞌoigogo baꞌisana hesana Diyailusi ya mahanoma Yesu ya ita yo fede ya hoba lidi ahena yai.  
\v 23 Ya anꞌeta gadogadola lau lisina iyen,  
\pi1 Natugu waiwaihin mate nuꞌanuꞌana. Te lau be wa abilau ai tauna haba ya loholoho!   
\b  
\p
\v 24 Yo fede Diyailusi maꞌena Yesu sa lau. Dodoga mate sa faipapipapi na sa laulau watanidi.  
\v 25 Waihin hesa ana asiyebo mate ꞌwasina ya miyamiya afulen ee–, bolima safuhudohudoꞌi luwaga.  
\v 26 Doketa boludi fuya lofalofa edi mulamula yai sa fafakamkamna. Ena moni mahudoꞌina ya pei faꞌofi bena haba loholoho ya lobahi. In moho ana asiyebo ya fafalaꞌi.  
\v 27-28 Yesu wasana waihin wa ya atahiyen be nuwana yai iyen,  
\pi1 Ibe ana luhuluhu moho E abiꞌona haba E loholoho.  
\b  
\p Yo fede Yesu mulina yai ya laoma be dodoga pwaludi yai ya andudu balabala be ana luhuluhu ya abiꞌona.  
\v 29 Amna ya atahi mate ꞌwasina ya miyamiya afulen ya fatautau yo ena kamkamna wa ya ofi.   
\p
\v 30 Yesu amna ya abi mate gigibwali ya lau afulen. Yo fede baiwa ganahewadi yai ya timuli bui be ya fatiꞌo iyen,  
\pi1 Sai agu luhuluhu ya abiꞌina?   
\b  
\p
\v 31 Tau anpate alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Baiwa haꞌa wa ita, na sidohana be uwen, “Sai ya abiꞌinagu?”   
\b  
\p
\v 32 Yo fede Yesu ya itaꞌita asiꞌasi be tau abiꞌinana ya yoꞌoi.  
\v 33 Waihin asiꞌasiyebona somo lisina yai ya tubu ya sibai yo fede ma ꞌwasabuna ya laoma be ya tulibono ahena yai na ya faliba dudulain.   
\p
\v 34 Yesu iyen,  
\pi1 Natugu, nuwam i amna! Em kawawananaha debana yai asiyebona ni, ibege u abi fuyoi.   
\b  
\p
\v 35 Yesu hola waihin asiꞌasiyebona ya fafaliba na Diyailusi ena luma yai dodoga sa laoma be aba oigogo baꞌisana sa faliba tiyen,  
\pi1 Natum haꞌa ya peꞌi. Tabu u modemode lau tanuwaga lisina.   
\b  
\p
\v 36 Sa libaliba, Yesu ya atahi yo fede iyen,  
\pi1 Tabu u ꞌwasabu! U kawawananaha moho.   
\b  
\p
\v 37 Diyemsi ma hidana Diyon yo Pita iyabodi maꞌedi Yesu sa lau, na hige sai hesa.  
\v 38 Sa mahano lau Diyailusi ena luma yai, bobohalahala yo tan sa atahi.  
\v 39 Ya luhulau luma yai be ya falibadi iyen,  
\pi1 Bobohalahala yo tan te sidohana? Tineꞌeu ni hige i peꞌi. Mate ya eno!   
\b  
\p
\v 40 Yo fede sa liuhwaꞌen.  
\p Habahim mahudoꞌidi ya duidi sa lau ganamuli. Na tamana, tinana yo tau famuli watanna faihona ya auledi be sa lau tineꞌeu edi aba tolena bilina yai.  
\v 41 Ya abilau nimana yai na ya faliba iyen,  
\pi1 Talita, koum!  
\b  
\m (Aniyona mate, “Tineꞌeu kiukiu, E falibam, ‘U obiyo!”)   
\p
\v 42 Hige walolona na ya laulau tiga. (Ena bolima mate 12). Laulau te debana yai edi noꞌo sa ofi.   
\p
\v 43 Yesu ya laugagayoꞌedi tabu sai, ena ti liba, yo ya falibadi bena sa fakalahe.   
\c 6  
\s1 Nasaleta yai, Yesu sa Waiyoꞌoꞌen  
\sr Maleko 6:1-6  
\r (Matiu 13:53-58; Luka 4:16-30)  
\p
\v 1 Galili nuꞌuna Yesu ya lau afulen na ya fuyo ena nuꞌu wananahana, Nasaleta. Yo fede ana hewahewali sa lau watan.  
\v 2 Sabati yai ya lau faꞌata Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana yai.\fig |alt="Diusi edi aba oigogo lumana" src="lb00244c.tif" size="col" loc="Mrk 6:2-4" ref="6:2" \fig* Yo fede dodoga boludi sa noꞌo.\f + \fr 6:2 \ft Diusi edi aba oigogo lumana mate “sunagogo” e “synagogue.” \f*  
\p Na tiyen,  
\pi1 Libadi te sai lisina yai ya sana taluhidi? Sibasiba sai ya felen be noꞌo abiꞌabidi ya lau ginauli?  
\v 3 In luma tau laulau ginauli, yo Maliya natuna! Tatasina mate: Diyemsi, Diyosepa, Diuda yo Saimon. Lolofuna mate maidada te miyamiya. \rq (Paisowa 15:13)\rq* \f + \fr 6:3 \ft Yesu ya peꞌi mulina yai Diyemsi itete ya famala tau oiꞌoiliba baꞌisana Yelusalem yai.\f*  
\p Logena, ena nuꞌu dodogadi sa ꞌwaiyoꞌoꞌen.   
\p
\v 4 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Peloweta nuꞌu mahudoꞌina yai sa faꞌatitiyen. In moho ena nuꞌu dodogadi yo afa efana yo ana boga mate sa ꞌwaiyoꞌoꞌen.   
\b  
\p
\v 5 Hige gonowana noꞌo abiꞌabidi laꞌi i ginauli ainiya. Tau lepalepa fisa moho nimana ya tole lawedi hewadi yai be sa loholoho.  
\v 6 Yo fede ya famala Yesu ena tauhiti paꞌana hige edi sunuma.  
\s1 Yesu Tau Faꞌona Wasawasa 12 ya Duidi  
\sr Maleko 6:6b-13  
\r (Matiu 10:5-15; Luka 9:1-6)  
\p Yesu ya taꞌiꞌili nuꞌu hesa - hesa be dodoga ya faꞌatadi.  
\v 7 Tau faꞌona wasawasa 12 ya yoga gogonidima be dudulai ya feledi bena yaluwa heyaheyayadi sa liba duidi. Yo fede luwaga - luwaga ya fatamalidi.\f + \fr 6:7 \ft Lausoisoi yai te, dudulai yo gigibwali aniyodi gonogonowadi.\f*  
\v 8 Ya laugagayodi iyen,  
\pi1 Ami lau, tabu somo hesa au abi. Tuꞌe moho, tabu kalahe, tobo e moni.  
\v 9 Sendolo au awai na tabu luhuluhu hesa au abi.   
\b  
\p
\v 10 Ya falibadi hinaga iyen,  
\pi1 Somo yai sa yoga hitinimiu, ai lumana ami gogo ee–, ami aulaha boda.  
\v 11 Yena ami mahano ai taon hesa na dodoga hige ti yoga hitinimiu e emi liba hige ti atahiyen nuꞌuna ni au lau afulen. Ahemiu afusadi au oi luhiluhidi, haba ya famala edi heyaya aba ita lobahina.   
\b  
\p
\v 12 Habahim ya falibadi be sa lau dodoga sa guguyaidi na bena sa nuwabui.  
\v 13 Yaluwa heyaheyayadi sa liba duidi yo tau asiꞌasiyebo oliwe masina yai sa famaꞌidi be sa loholoho.   
\s1 Diyon Babasito ya Peꞌi  
\sr Maleko 6:14-29  
\r (Matiu 14:1-12; Luka 9:7-9)  
\p
\v 14 Kin \w Heloda\w* liba te ya atahiyen paꞌana Yesu hesana ya tadada nuꞌu ouꞌouli yai yo fede haisa tiyen,  
\pi1 \w Diyon Babasito\w* ya mwahuli fuyo logena gigibwali te ya abi be fafaꞌilala ya lau ginauli.   
\p
\v 15 Haisa hinaga tiyen,  
\pi1 In Ilaidiya.  
\b  
\p Na haisa tiyen,  
\pi1 In doha peloweta haisa bwaꞌibwaꞌidi.   
\b  
\p
\v 16 Kin Heloda wasa ya atahiyen yo fede iyen,  
\pi1 Diyon Babasito gadona haꞌa E ibo, mate ya mwahuli fuyo!   
\b  
\p
\v 17-18 Ena fafatubu doha ite: Diyon Babasito Heloda ya fafaliba iyen,  
\pi1 Hige i dudulai bena hidam lahuna \w Helodiya\w* u kamofahi!  
\b  
\p Yo fede, Kin Heloda ya liba be Diyon sa faseni be sa falau deli.   
\p
\v 19 Helodiya ya manabala Diyon lisina yai be bena ya wunui, in moho hige gonowana.  
\v 20 Kin wa Diyon ya ꞌwasabuwen be ya bobodiyen. Ya sibai mate in doga dudulaina yo fatabu dogana. Diyon ena liba ya fanuha wananahaidi. In moho nuwana ya faiꞌabi paꞌana ponoli haꞌa ya ginauli.   
\p
\v 21 Fuya hesa lahuna Helodiya ena solasola ya lobahi mate Heloda ena fuya tubu nawalahina yai. Yo fede anꞌangogo ya ginauli be gabeman laꞌilaꞌidi, hiyala babaꞌisadi yo Galili tefadi babadadi ya yoga gogoidima.  
\v 22 Helodiya natuna waihin\f + \fr 6:22 \ft Helodiya natuna hesana “Salome.”\f* ya laoma edi ya leꞌi, be Heloda yo ana taumana nuwadi sa amna. Yo fede baꞌisa wa tineꞌeu ya faliba iyen,  
\pi1 Somo wa fanuha haba E felem.   
\b  
\p
\v 23 Ya liba dudulai tineꞌeu lisina yai iyen,  
\pi1 E angwala mate yena em fanuha somo wa libaen haba E felem. Yena uwen, em nuꞌu tefana u daili be u felegu, mate gonowana!   
\b  
\p
\v 24 Yo fede tineꞌeu wa ya lau tinana ya fatiꞌoi iyen,  
\pi1 Tinagu somo haba E anꞌetai?  
\b  
\p Tinana alinana ya bui iyen,  
\pi1 Diyon Babasito kuluna u anꞌetai.   
\b  
\p
\v 25 Tineꞌeu wa ya fabelele ya fuyo baꞌisa lisina be iyen,  
\pi1 E fanuha bena aho te, Diyon Babasito kuluna ai gaeba wa felegu!   
\b  
\p
\v 26 Kin nuwana ya heyaya, in moho hige gonowana ena nuwatuhu i ꞌwaiyoꞌoꞌen paꞌana ena angwala haꞌa ya ginaulidi ana taumana matadi yai.  
\v 27 Yo fede gati hesa ya fatamali ya lau deli yai be Diyon gadona ya ibo motu,  
\v 28 habahim gaeba yai kuluna ya abiyama be tineꞌeu ya felen. Na ya lawen be tinana ya felen.   
\p
\v 29 Wasana sa atahiyen be ana hewahewali sa lau silanna sa abi be sa boꞌusai.   
\s1 Dodoga 5,000 Yesu ya Fakalahedi  
\sr Maleko 6:30-44  
\r (Matiu 14:13-21; Luka 9:10-17; Diyon 6:1-14)  
\p
\v 30 Tau faꞌona wasawasa sa fuyoma be maꞌedi Yesu sa faꞌoigogo be somo sa ginaulidi yo edi lau faꞌata wasadi ena sa liba.  
\v 31 Yesu maꞌana hewahewali hige edi solasola haba ti kalahe paꞌana dodoga boludi sa lau yo sa laoma. Yo fede iyebom,  
\pi1 Ta lau nuꞌu laulau gesa yai, be ainiya au anyawasi.   
\b  
\p
\v 32 Yo fede waga yai sa awa modigafu na sa lau atiꞌatipu hesa yai.  
\v 33 In moho dodoga boludi sa ita lobahidi be taon mahudoꞌidi yai sa tafo bwaꞌibwaꞌi be sa mahano bwaꞌi.  
\v 34 Waga ya mahano Yesu ya tulubeꞌu yo fede baiwa ya itadi be ya nuwatohatohaedi. Paꞌana itaꞌitadi doha sipi hige tau ita watanidi na sa laulau koko. Logena ginauli boludi ya fatubu ya fatalahadi.   
\p
\v 35 Ya maimailafi yo fede tau famuli watanina sa laoma lisina be tiyen,  
\pi1 Ita itete balabala gaibu yai.  
\v 36 Dodoga te u duidi ti lau nuꞌu mulimulina yai kalahe adi ti unedi.   
\b  
\p
\v 37 Na Yesu alinadi ya bui iyebom,  
\pi1 Umi kalahe au feledi.  
\b  
\p Tiyen,  
\pi1 Wa fanuha bena siluba handele luwaga ꞌe abidi be fwalawa ꞌe unedi na ꞌe fakalahedi?   
\b  
\p
\v 38 Yo fede Yesu ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Fwalawa fisa? Haga au lau au yoꞌo.  
\b  
\p Sa yoꞌo be sa fuyoma tiyen,  
\pi1 Fwalawa faligigi yo hama luwaga.   
\b  
\p
\v 39 Yesu ya libalau tau famuli watanina lisidi iyen  
\pi1 Dodoga au falibadi, be ti taꞌai pwalupwaluidi ai hawahawa.   
\b  
\p
\v 40 Yo fede haisa oulidi 100 sa taꞌai, na haisa oulidi 50.  
\v 41 Habahim Yesu fwalawa faligigi yo hama luwaga ya abidi na ya itaꞌita hasa galewa na ya faloholohodi. Fwalawa ya ifidi, na hama luwaga ya kampwaidi be tau famuli watanina ya feledi sa soiyedi dodoga mahudoꞌidi lisidi yai.  
\v 42 Mahudoꞌidi sa kalahe be bogadi sa yahayaha.  
\v 43 Habahim tau famuli watanina fwalawa yo hama antoledi sa tano gogoidi be noho 12 sa famohafudi.  
\v 44 Tatau sa fakalahedi ouꞌoulidi 5,000.\f + \fr 6:44 \ft Tatau mahudoꞌidi 5,000. Wawaya yo wawahin hige ti fatilidi. \f*   
\s1 Yesu ya Laulau Gabogabo Hewana yai  
\sr Maleko 6:45-52  
\r (Matiu 14:22-33; Diyon 6:15-21)  
\p
\v 45 Yesu tau famuli watanina ya duidi be feula waga yai sa awa na sa dohe Betesaida. Na muli yai baiwa ya duidi.  
\v 46 Ya lautoꞌiyedi mulina yai, ya finahe hasa tuꞌa yai be ya lauꞌuꞌula.   
\p
\v 47 Toutou bulu yai mate waga haꞌa gabogabo atipuna yai, na Yesu mate iyabona fote yai.  
\v 48 Tau famuli watanina ya itadi mate sa fulufuluga afuledi bena waga sa lefaꞌen paꞌana hwayau sa tulu matai. Hola hige i ifi tatatali, gabogabo hewana yai ya lau lisidi. Bena ya bayawaidi,  
\v 49 na sa itaꞌita lau be sa ita gabogabo hewana yai ya laulau. Edi nuwatuhu bena haga onaꞌonaha, be sa ꞌwalaꞌwalaui.   
\p
\v 50 Mahudoꞌidi sa ita be sa ꞌwasabu wananaha.  
\p Yo fede Yesu ya libalau lisidi iyebom,  
\pi1 Nuwamiu ti adidili! Tabu au ꞌwasabu, Yau!   
\b  
\p
\v 51 Yo fede ya awalau waga yai na hwayahwayau ya towa motu. Tau famuli watanina edi noꞌo sa ofi.  
\v 52 Nuwadi sa lau fabui homodi, paꞌana 5,000 ya fakalahedi aniyona wananahana hige ti nuwatu lobahi.   
\s1 Genesaleta yai Yesu Tau Asiyebo ya Faloholohodi  
\sr Maleko 6:53-56  
\r (Matiu 14:34-36)  
\p
\v 53 Sa dohe Genesaleta nuꞌuna yai, amainiya edi waga sa ankai.  
\v 54 Sa tulubeꞌu, yo fede dodoga Yesu sa ita lobahi.  
\v 55 Wasana sa atahiyen in somo yai, mate feula sa lau nuꞌu ouꞌouli yai be tau asiꞌasiyebo edi aba laulau eno yai sa baheidima lisina.  
\v 56 Yena Yesu ya lau luma yai e taon yai e nuꞌu mulimulidi yai, tau asiꞌasiyebo sa lawedi maketi yai be sa anꞌetai bena ena leli duduna moho sa abiꞌina. Salumadi ena leli sa abiꞌina mate sa loholoho.   
\c 7  
\s1 Hitihalo Lau Faꞌatana  
\sr Maleko 7:1-13  
\r (Matiu 15:1-9)  
\p
\v 1 \w Falesiya\w* yo laugagayo tau lau faꞌataenna hahaisa Yelusalem yai sa laoma be sa faꞌoigogo Yesu lisina yai.  
\v 2 Yesu tau famuli watanina haisa sa kalakalahe ma nima bidabidadi. Falesiya sa ita faheyayadi paꞌana edi laulau hige ti falau watan.  
\v 3 Falesiya yo \w Diusi|lemma="Diusi"\w* mahudoꞌidi ibege ti kalahe gaibu, yena afa wahawahadi edi laulau sa laulauwedi be nimadi sa kaisudi, mate haba sa kalahe.  
\v 4 Yena ai maketi sa fuyoma edi abiꞌabi sa falau watan be nimadi sa kaisudi, haba sa kalahe. Yo kaputi, gulewa, gaeba yo aba kalakalahe ginaulidi bena sa kaisudi.\f + \fr 7:4 \ft Uliꞌuli haisa yai, “aba eno” sa tole hinaga.\f*   
\p
\v 5 Yo fede Falesiya yo laugagayo tau lau faꞌataenidi Yesu sa fatiꞌoi tiyen,  
\pi1 Sidohana be tau famuli watanim hige wahawahada edi laulau ti lau watanidi na ma nima bidabidadi sa kalahe?   
\b  
\p
\v 6 Yesu alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Umi dodoga bwalabwalamiu! Isaiya ya liba dudulai fuyana ya libaemiu, ena uliꞌuli yai iyebom, “Yaubada, iyen,  
\q1 ‘Nuwa maitimiu yai \nd Guyau\nd* ami fadebasae.   
\q2
\v 7 Yo ita eda laugagayo moho dodoga ami fatalahadi!” \rq (Isaiya 29:13)\rq*   
\b  
\pi1
\v 8 Yaubada ena \w laugagayo\w* ami tole hudoꞌiyedi na dodoga edi lau faꞌata ami lau watanidi.   
\b  
\p
\v 9 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Yaubada ena laugagayo ami ꞌwaiyoꞌoꞌen, na emi lau faꞌata bena ami lau watanidi. Hige i loholoho!   
\b  
\pi1
\v 10 Yo fede Mose ya falaugagayodi iyen, “Tamam yo tinam u faꞌatitiyedi. Yena sai tinana e tamana ya liba faheyayadi dogana bena sa wunui.”   
\pi1
\v 11-12 In moho emi lau faꞌata yai auwen, “Yena sai hige i fanuha bena tinana e tamana i saguhidi haba ena aba anfale ya libaen iyen, ‘Ite Koban (aniyona mate Yaubada ena ainauya), be tamana yo tinana ibege i saguhidi.”   
\pi1
\v 13 Laulaudi te debadi yai Yaubada ena liba ami kaiwegowegogoꞌen paꞌana abiꞌabi ouꞌouli ami ginaulidi doha itete, be emi lau faꞌata ami fapaisowadi dodoga lisidi yai.   
\s1 Somo Haba Doga ya Fabida Ginaulina.  
\sr Maleko 7:14-23  
\r (Matiu 15:10-20)  
\p
\v 14 Yesu, baiwa ya yoga fafuyodima lisina be iyen,  
\pi1 Mahudoꞌimiu, au ataꞌatahi haba ami sibai,  
\v 15 kalahe ami an, ibege i fabidahemiu. Na liba heyaheyayadi moꞌamiu yai ami libalibaedi mate iti logedidi haba sa fabidahemiu.  
\v 16 Au ataꞌatahi komakoman!\f + \fr 7:16 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi te hige ti uli. \f*   
\b  
\p
\v 17 Baiwa ya lau afulen, na ya lau luma ganahewana habahim tau famuli watanina heyaheyasonna te aniyona sa fatiꞌoi.   
\p
\v 18 Yesu alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Umi hola ma nuwa supusupumiu! Sidohana be hige au nuwatuhu lobahi? Hige somo ganamuli yai i luhulau doga ganahewana haba i fabida,  
\v 19 paꞌana ya lau boga yai moho be ya kalamahano fuyo. Hige i luhulau nuwanuwana.  
\b  
\p (Liba te debana yai Yesu iyen, “Kalahe mahudoꞌidi ibege ti fabidaheda.”) \rq (Paisowa 10:15) \rq*   
\p
\v 20 Na hinaga ya liba iyen,  
\pi1 Somo doga ganahewana yai ya hala liwaꞌen mate logena ya fabida.  
\v 21 Paꞌana doga nuwana ganahewana yai, be nuwatuhu heyaheyayadi sa kalamahano doha:  
\li2 nuwatuhu heyaheyayadi,  
\li2 luma gwaꞌu hudoꞌi - hudoꞌi,  
\li2 angafu,  
\li2 aiyunu,  
\li2 doga hesa lahuna maꞌena sa luma gwaꞌu, \rq (Lewitikusi 20)\rq*   
\li2
\v 22 anduma,  
\li2 laulau heyaheyaya,  
\li2 laulau bwalabwala,  
\li2 luma gwaꞌu nuwanuwatuhudi,  
\li2 nuwa elaꞌela,  
\li2 lau mwanunu,  
\li2 nuwa saesae,  
\li2 yo nuwatuhu yauyaule–,  
\v 23 Ginauli heyaheyayadi mahudoꞌidi te, mate ganahewadi yai sa laoma be sa fabidaheda.   
\s1 Waihin Hesa ena Sunuma  
\sr Maleko 7:24-30  
\r (Matiu 15:21-28)  
\p
\v 24 Galili nuꞌuna Yesu ya lau afulen na ya leu Taya nuꞌuna. Ya mahano lau mate ya lau luma hesa ganahewana paꞌana hige i fanuha bena sai i sibai mate in amainiya. In moho hige gonowana i miya alasimo.  
\v 25 Yaluwa heyaheyayana mate waihin hesa, natuna waihin ganahewana yai. Waihin wasa ya atahiyen mate Yesu ya laoma, yo fede ya lau be ya hoba lidi ahena yai.  
\v 26 In mate Giliki Waihinina Fonika Nuꞌuna yai ya tubu, Siliya ganahewana yai. Yesu ya anꞌetai bena yaluwa heyaheyayana natuna ganahewana yai ya liba dui.   
\p
\v 27 Yo fede Yesu iyen,  
\pi1 Hola wawaya ti kalahe bwaꞌi! Hige i loholoho bena wawaya adi kalahe ta peidi be ꞌwayowa ti anidi. \rq (Paisowa 10:28-29 yo 15:8-9)\rq*   
\b  
\p
\v 28 Waihin Yesu alinana ya bui, iyen,  
\p \w Baꞌisa|lemma="Guyau"\w*, wawaya adi mapula tebolo ubuna yai haba ꞌwayowa sa anidi!   
\b  
\p
\v 29 Yo fede Yesu ya libalau waihin lisina iyen,  
\pi1 Em bui ni debana yai u fuyo em luma, haba wa fawananaha mate yaluwa heyaheyayana natum ganahewana yai haꞌa ya kalamahano.   
\b  
\p
\v 30 Ya mahano fuyo mate natuna ena aba laulau eno yai Yaluwa heyayana haꞌa ya lau afulen.   
\s1 Taumoho Doꞌodoꞌona  
\sr Maleko 7:31-37  
\p
\v 31 Taya Nuꞌuna Yesu ya lau afulen na ya lau Sidon be Dekapolisi \f + \fr 7:31 \fq Dekapolisi \ft aniyona mate “Taon Safuhudohudoꞌi” Giliki alinadi yai.\f* edaꞌedana ya lau watan ya lau Galili Gabogabona.  
\v 32 Amainiya taumoho hudoꞌi beya tuituina yo libaliba gesana dodoga sa leyama lisina. Yesu sa anꞌetai bena nimana ya tole lawen ai hewana.  
\v 33 Yo fede dodoga pwaludi yai, ya foya hudoꞌiyen be nimana gigidi ya tole lawedi beya sogona yai. Habahim ya kaniso na ya abilau lelona yai.  
\v 34 Na Yesu ya itaꞌita hasa galewa yo fede ya nahasi iyen,  
\pi1 Haa–, Efata!  
\b  
\p (Diusi alinadi yai, aniyona mate “Beyam ti taꞌafasi!”)   
\p
\v 35 Yo fede taumoho wa beyana sa taꞌafasi yo liba ya libaedi mate sa dudulai.  
\v 36 Muliyai Yesu dodoga ya falibadi iyen,  
\pi1 Tabu au fatala libalibaen.  
\b  
\p In moho sa fatala libalibaen.   
\p
\v 37 Salumadi sa atahiyen sa noꞌo wananaha tiyen,  
\pi1 Somo mahudoꞌina ya ginauli sa loholoho! In gonowana tau beya tuitui ya faloholohodi be beyadi sa taꞌafasi yo tau libaliba gesa sa libaliba!   
\c 8  
\s1 Dodoga 4,000 Yesu ya Fakalahedi  
\sr Maleko 8:1-10  
\r (Matiu 15:32-39)  
\p
\v 1 Lahaidi yai ni baiwa hesa ya faꞌoigogoma, mate hige adi kalahe. Yo fede Yesu ana hewahewali ya yogaidima na iyen,   
\pi1
\v 2 Dodoga te, E fanuwatohatohaedi, na adi kalahe sa ofi, paꞌana lahai faihona ma afa haidagu.  
\v 3 Yena E duidi sa lau edi luma ma guliyamdi haba matadi sa kwadekwade ai edaꞌeda paꞌana haisa adi eda sa lofa.   
\b  
\p
\v 4 Tau famuli watanina sa fatiꞌo tiyen,  
\pi1 Ai malatupwam te haba ai somo kalahe te lobahi be te fakalahedi?   
\b  
\p
\v 5 Yesu ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Fwalawa fisa lebemiu yai?  
\b  
\p Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Faligigi luwaga moho.   
\b  
\p
\v 6 Dodoga ya falibadi be sa taꞌai tanohi yai. Habahim fwalawa faligigi luwaga ya abidi na Yaubada ya lautoꞌiyen. Ya ifidi na tau famuli watanina ya feledi be sa soiyedi baiwa lisidi yai.  
\v 7 Hama fisa Yesu ya abidi na Yaubada ya lautoꞌiyen be tau famuli watanina ya feledi sa soiyedi hinaga.  
\v 8-9 Mahudoꞌidi sa kalahe be bogadi sa yahayaha. Ouꞌoulidi doha 4,000. Adi antole sa tanogogondi be noho faligigi luwaga sa famohafudi. Habahim Yesu ya duidi be sa lau.  
\v 10 Na maꞌana hewahewali waga yai sa lau Dalamanuta nuꞌuna.   
\s1 Falesiya Noꞌo Abiꞌabidi sa Fanuha  
\sr Maleko 8:11-13  
\r (Matiu 16:1-4)  
\p
\v 11 \w Falesiya\w* edi fanuha bena Yesu sa fasai buluhi yo fede sa laoma be sa fatiꞌoi bena galewa fafaꞌilalana ya faꞌitadi.  
\v 12 Yo fede Yesu ya nahasi na iyebom,  
\pi1 Sidohana be hiti te ami fanuha bena fafaꞌilala E ginauli be ami ita? E faliba dudulaimiu mate ibege laꞌi ya ginauli.   
\b  
\p
\v 13 Yo fede ya lau afuledi na ya awa waga yai be sa lau gabogabo tefana.   
\s1 Falesiya yo Heloda adi Yisti  
\sr Maleko 8:14-21  
\r (Matiu 16:5-12)  
\p
\v 14 Tau famuli watanina nuwadi sa fui be hige fwalawa adi ti abi faꞌouli. Esega dumaduma mate waga yai.  
\v 15 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Au ita komakoman! Falesiya yo \w Heloda\w* adi yisti ibe au abi.   
\b  
\p
\v 16 Liba wa ibodi sa fafadosi tiyen,  
\pi1 Nuwana fwalawa hige laꞌi ta abi, logena ya liba doha.   
\b  
\p
\v 17 Edi nuwanuwatuhu, mate Yesu haꞌa ya sibai yo fede ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Paꞌana somo ami liba auwen, “Hige ama fwalawa?” Hige somo au nuwatuhu lobahi, Nuwanuwamiu sa poꞌi?!   
\pi1
\v 18 Matamiu yo beyamiu na hige hola somo au ita yo au atahi lobahi. Nuwamiu sa fui  
\v 19 Fuyana fwalawa faligigi E ifidi dodoga 5,000 adi, anꞌan otafahidi ami tanogogo mate noho fisa ami famohafudi?  
\b  
\p Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Noho safuhudohudoꞌi luwaga.   
\b  
\p
\v 20 Na Yesu ya fatiꞌo boda iyen,  
\pi1 Fuyana fwalawa faligigi luwaga E ifidi dodoga 4,000 adi, mate antoledi ami tano gogoidi be noho fisa ami famohafudi?  
\b  
\p Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Noho faligigi luwaga.   
\b  
\p
\v 21 Yo fede Yesu ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Na sidohana be hige au nuwatuhu lobahi?   
\s1 Taumoho Mata Toutouna Betesaida yai  
\sr Maleko 8:22-26  
\p
\v 22 Betesaida nuꞌuna yai sa laoma yo fede dodoga haisa amainiya taumoho mata toutouna sa leyama Yesu lisina be sa anꞌetai bena ya abiꞌina.  
\v 23 Yesu taumoho wa ya abi nimai be ya foya hudoꞌiyen tefa hesa yai. Matana ya kanisoidi, na muli yai ya abilau tauna yai na iyen,  
\pi1 Somo laꞌi wa ita, e higeꞌe?   
\b  
\p
\v 24 Taumoho wa ya itaꞌita hasa na iyen,  
\pi1 Ii–, dodoga E itadi doha oyagi sa laulau tiga.   
\b  
\p
\v 25 Yesu nimana ya tole fuyoi taumoho matana yai. Habahim matana sa nega be ginauli ya ita lobahidi.  
\v 26 Ya faliba iyen,  
\pi1 Tabu u fuyo duhu laꞌi yai.  
\b  
\p Habahim ya dui.   
\s1 Pita Iyen, “Yesu Mate Keliso!”  
\sr Maleko 8:27-30  
\r (Matiu 16:13-20; Luka 9:18-21)  
\p
\v 27 Habahim Yesu yo tau famuli watanina sa lau luma haisa Sesaliya Filipo sadaina yai na edaꞌeda yai ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Dodoga haba tiyen, “Yau sai?”   
\b  
\p
\v 28 Yo fede tau famuli watanina tiyen,  
\pi1 Dodoga haisa tiyen, “Um \w Diyon Babasito\w*.” Haisa tiyen, “Um Ilaidiya,” na haisa tiyen, “Um mate peloweta hesa.”   
\b  
\p
\v 29 Be ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Na umi haba auwen, “Yau sai?”  
\b  
\p Alinana, Pita ya bui,  
\pi1 Um mate \w Keliso,\w* Yaubada ena Fasinabo Dogana.\f + \fr 8:29 \ft Alina dimdim yai, \fq Keliso \ft aniyona mate \fq Messiah\ft  e Yaubada ena Fasinabo Dogana. \f*   
\b  
\p
\v 30 Yesu ya laugagayoꞌedi, iyebom,  
\pi1 Ami nuwa gado. Tabu au fatala libalibaegu.   
\s1 Yesu Ena Peꞌi ya Liba Bwaꞌiyen  
\sr Maleko 8:31-9:1  
\r (Matiu 16:21-28; Luka 9:22-27)  
\p
\v 31 Yesu ya fatubu tau famuli watanina ya faꞌatadi iyen,  
\pi1 Doga Natuna haba kamkamna boludi ya fahoinadi. Haba babada yo tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataena sa ꞌwaiyoꞌoꞌen. Haba sa wunui na lahai faihona ai mulidi ya mwahuli fuyo.   
\b  
\p
\v 32 Liba te Yesu ya dede faneganega. Yo fede Pita ya foya hudoꞌiyen, be ya liba suꞌui.  
\v 33 In moho, Yesu ya timuli bui ana hewahewali lisidi, na ma liba suꞌu hinaga, In ya libalau Pita lisina, iyebom,  
\pi1 Satani, u lau afulegu! Em nuwanuwatuhu doha dodoga edi nuwatuhu. Hige Yaubada ena nuwatuhu!   
\b  
\p
\v 34 Habahim tau famuli watanina yo baiwa ya yoga gogondima lisina be ya falibadi iyebom,  
\pi1 Yena sai ya famuli watanigu ginauli mahudoꞌidi ti otawa. Ena kolosi moho i bahei na i lau watanigu.  
\v 35 Yena sai ena mwahuli ya modemodeꞌen, mate ibege ana loge. Na sai ena mwahuli ya nuwa afulen, yau debagu yai yo wasa loholohona debana yai mate haba ya mwahuli.  
\v 36 Ibe sai tanoꞌubu nuwanuwatuhudi moho ya modemodeꞌedi, na yaluwana hige i nanabuwen ai somo haba dudulai ya abi?  
\v 37 Somo haba doga ya ginauli be yaluwana ya une fafuyo?  
\v 38 Umi mate tau muli suhasuha Yaubada matana yai. Lahai pilipilidi yai te yena hiti heyaheyayadi ganahewadi yai sai ya taumayamayaꞌegu yo egu liba hinaga ya taumayamayaꞌen, mate Doga Natuna haba ya taumayamayaꞌen ena fuya laoma yai maidana anelu tabudi Tamada ena namanamali yai. \rq (Delamaiya 3:8)\rq*   
\c 9  
\p
\v 1 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 E faliba dudulaimiu mate salumadi haisa ibege ti peꞌi ee–, Yaubada Aba Baꞌisa ma gigibwalina ya laoma sa ita.   
\s1 Yesu Nenena ya Bui  
\sr Maleko 9:2-13  
\r (Matiu 17:1-13, Luka 9:28-36)  
\p
\v 2 Lahai faligigi esega mulidi yai Pita, Diyemsi yo Diyon, Yesu ya foya hudoꞌiyedi be sa lau tuꞌa lofalofana yai. Sa itaꞌita lau na Yesu nenena ya lau hudoꞌi.  
\v 3 Ana leli sa kafu wananaha be sa famata anꞌan. Hige gonowana tanoꞌubu yai te sai laꞌi i ankaisu be ti kafu doha.  
\v 4 Yo fede Ilaidiya yo Mose sa taumahata be maꞌedi Yesu sa libaliba.\fig |alt="Yesu Nenena ya Bui" src="lb00317c.tif" size="col" loc="Mark 9:2-6" ref="9:4" \fig*   
\p
\v 5 Pita iyen,  
\pi1 Tanuwaga, ya loholoho wananaha be ai amaiteꞌi! Haba gwaꞌu faihona ꞌe ginaulidi. Um em, Mose ena, yo Ilaidiya ena.   
\b  
\p
\v 6 (Sa ꞌwasabu wananaha be Pita ya libaliba gaibu.)   
\p
\v 7 Habahim yada ya laoma be ya fakoudi na ganahewana yai alina hudoꞌi sa atahi iyen,  
\pi1 Itete Natugu, E fanuha wananahai. Au ataꞌatahi lau lisina!   
\b  
\p
\v 8 Yo fede sa itaꞌita asiꞌasi na hige sai laꞌi ti ita. Yesu moho maꞌedi.   
\p
\v 9 Tuꞌa yai sa letama, Yesu ya laugagayoꞌedi iyen,  
\pi1 Somo ami ita tabu sai laꞌi au faliba ya lau wee–, Doga Natuna ya obiyo fuyo peꞌi yai.   
\b  
\p
\v 10 Ena laugagayo sa lau watan na iti ibodi moho sa lau fadosi tiyen,  
\pi1 “Obiyo fuyo peꞌi yai” aniyona somo?   
\b  
\p
\v 11 Yo fede Yesu sa fatiꞌoi, iyen,  
\pi1 Sidohana be laugagayo tau lau faꞌataenna tiyen, “Ilaidiya haba ya laoma bwaꞌi?”   
\b  
\p
\v 12 Alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Moꞌisa, Ilaidiya haba ya bwaꞌi, be ginauli mahudoꞌina ya faloholoho bodai. Buka Tabuna yai sa libaen mate, “Yau, Doga Natuna, haba E ankamkamna suꞌusuꞌu yo haba sa ꞌwaiyoꞌoꞌegu?”  
\v 13 E falibamiu mate Ilaidiya haꞌa ya laoma be dodoga sa fahisu faheyaya\f + \fr 9:13 \ft Aniyona mate, Diyon Babasito sa wunui.\f* doha Buka Tabuna ya libaen. \rq (Matiu 17:13; 1 Kin 19:1-10)\rq*   
\s1 Keliso ena Gigibwali yai, Gwama Kiukiu ya Faloholoho  
\sr Maleko 9:14-29  
\r (Matiu 17:14-21; Luka 9:37-43a)  
\p
\v 14 Fuyanna Yesu maꞌana hewali faihona tuꞌa yai sa fuyoma baiwa laꞌilaꞌi haidadi sa gana fataꞌiꞌilidi na maidadi laugagayo tau lau faꞌataenidi sa faifaibayaho sa itadi.  
\v 15 Maihalana yai baiwa Yesu sa ita be sa tauhiti. Sa lautafo lau lisina be sa lautoꞌiyen.   
\p
\v 16 Yesu ana hewahewali ya fatiꞌoidi, iyen,  
\pi1 Somo ami faibayahoꞌen maidamiu dodoga ni?   
\b  
\p
\v 17 Taumoho hesa pwalu yai, iyen,  
\pi1 Tanuwaga, natugu E leyama lisim paꞌana yaluwa heyaheyayana lisina yai be hige i libaliba.  
\v 18 Yena ya luhufi haba ya lofe lidiyen ai tanohi yo ya gwasagwasa pulo na moꞌana ya nalididiꞌi yo tauna sa siꞌololo. Am hewahewali E falibadi bena sa liba dui. Na hige gonowadi.   
\b  
\p
\v 19 Yesu dodoga ya falibadi, iyen,  
\pi1 Gwama ni au leyama lisigu. Tau kawawananaha gesa hitimiu, hige emi sunuma. Ai lisimiu haba E miya lofana doha somo? Ma fisa haba emi mwahu E bahei?   
\b  
\p
\v 20 Yo fede sa leyama lisina. Maihalana yai Yaluwa heyaheyayana ya itaꞌita lau be Yesu ya ita yo fede yaluwa ni, gwama ya pei lidiyen tanohi yai be ya tapitapi pili yo ya gwasagwasa pulo.   
\p
\v 21 Yesu ya fatiꞌoi iyen,  
\pi1 Atasina yai ya fatubu?  
\b  
\p Gwama tamana iyen,  
\pi1 Ma kiukiuna ya fatubu.  
\v 22 Fuya ouꞌouli ya pei lawen ai oyagi alaꞌalana yo ai hoꞌowa be bena ya wunui. Aee–, yena gonowam u nuwatohatohaimai be u saguhimai.   
\b  
\p
\v 23 Yesu iyen,  
\pi1 Sidohana be wa liba, uwen, “Yena gonowam?” Tau sunuma gonowana ginauli mahudoꞌidi ya ginaulidi.   
\b  
\p
\v 24 Yo fede gwama tamana ya yoga lau, iyen,  
\pi1 E kawawananaha! In moho egu kawawananaha hige i laꞌi, be u saguhigu.   
\b  
\p
\v 25 Pwalu ya suꞌusuꞌuma Yesu lebena yai yo fede ya libalau yaluwa heyaheyayana lisina iyen,  
\pi1 Um yaluwa doꞌodoꞌona yo libaliba gesana, E falibam gwama ni u kalamahano afulen na tabu u luhu fuyoi.   
\b  
\p
\v 26 Yaluwa heyaheyayana ya ꞌwalaꞌui na gwama ya kamfafatabubu na ya kalamahano. Gwama itaꞌitana doha doga peꞌipeꞌina be mahudoꞌidi tiyen,  
\pi1 Haꞌa ya peꞌi!   
\b  
\p
\v 27 Yesu ya abilau gwama nimana yai be ya faꞌobiyo.   
\p
\v 28 Habahim, sa lau luma ganahewana na ana hewahewali sa fatiꞌo modigafui,  
\pi1 Sidohana be yaluwa heyaheyayana ni hige ai liba dui?   
\b  
\p
\v 29 Yesu iyen,  
\pi1 Hige somo laꞌi gonowana. Lauꞌuꞌula moho gonowana yaluwa heyaheyayadi doha ite ya duidi sa lau ganamuli.\f + \fr 9:29 \ft Lausoisoi hahaisa tiyen: “Lauꞌuꞌula yo anhudi ibodi gonowadi haba ginauli te ya duidi sa lau ganamuli.”\f*   
\s1 Yesu ena Peꞌi ya Libaen Bodai  
\sr Maleko 9:30-32  
\r (Matiu 17:22-23; Luka 9:43b-45)  
\p
\v 30 Nuꞌu ni sa lau afulen na sa lau Galili. Yesu hige i fanuha bena sai hesa i sibai mate in somo yai,  
\v 31 paꞌana tau famuli watanina, ya fatalahadi. Ya libalau lisidi iyebom,  
\pi1 Doga Natuna haba sa fele lawen dodoga dodoga nimadi yai, be sa wunui na lahai fafaihonana yai haba ya mwahuli fuyo.   
\b  
\p
\v 32 In moho liba te aniyona hige ti nuwatuhu lobahi. Sa ꞌwasabu be hige ti fatiꞌoi.   
\s1 Sai Mate ya Hasai Wananaha?  
\sr Maleko 9:33-37  
\r (Matiu 18:1-5; Luka 9:46-48)  
\p
\v 33 Kapanayum nuꞌuna yai sa mahano lau be sa lau luma ganahewana. Habahim Yesu tau famuli watanina ya fatiꞌoidi iyebom,  
\pi1 Edaꞌeda yai somo ami faibayahoꞌen?   
\b  
\p
\v 34 In moho hige alinana ti bui paꞌana edaꞌeda yai ibodi sa faifaibayaho mate sai haba ya hasai wananaha.  
\v 35 Yesu ya taꞌai na habahim ana hewahewali safuhudohudoꞌi luwaga ya yoga gogondima na ya falibadi iyen,  
\pi1 Yena sai ya fanuha ya bwaꞌi mate bena ya mulita wananaha yo in mate dodoga mahudoꞌidi edi tau lau fayofayo.   
\b  
\p
\v 36 Yo fede wawaya kiukiu hesa ya faꞌobiyo atiꞌatipudi yai. Ya fagado bainewaꞌen na ya falibadi iyen,   
\pi1
\v 37 Sai laꞌi hesagu yai wawaya doha itete ya yoga hitin mate,  
\li2 yau hinaga ya yoga hitinigu,  
\li2 yo sai ya yoga hitinigu,  
\li2 mate tau fatamaliguma hinaga ya yoga hitin. Hige ibogu moho!   
\s1 Sai ya Fanuhada, Mate Eneheda  
\sr Maleko 9:38-41  
\r (Luka 9:49-50)  
\p
\v 38 Diyon ya libalau Yesu lisina iyen,  
\pi1 Tanuwaga, doga hesa ꞌe ita hesam yai demoni ya liba duidi. Yo fede ꞌe lau biliyen paꞌana in hige i laulau watanida.   
\b  
\p
\v 39 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Tabu au lau biliyen paꞌana hige sai laꞌi noꞌo laulaudi hesagu yai i lau ginauli na haba feula i liba faheyayagu.  
\v 40 Sai hige i ꞌwaiyoꞌoꞌeda mate eneheda.  
\v 41 E faliba dudulaimiu mate yena sai hoꞌowa ya felemiu, paꞌana umi enehegu, haba maisana ya abi.   
\s1 Sunuma ana Lauꞌita  
\sr Maleko 9:42-50  
\r (Matiu 18:6-9; Luka 17:1-2)  
\pi1
\v 42 Yena sai hesa wawaya kiukiu ya foya ponoli be ena sunuma ya fagogoma, loholohona mate dogana ai gadona umeꞌehu laꞌilaꞌi sofana habahim fakapulolona ai gabogabo.   
\pi1
\v 43 Ibe nimam hesa ya falau ponom be heyaya wa ginauli u ibo motu! Ya loholohona ma nima eseꞌesegam, haba wa mwahuli. Hige i loholoho ma nima luwaluwagam sa lawem oyagi alaꞌalana hige anadan.   
\pi1
\v 44 Amainiya, hulohulo ibege ti peꞌi  
\q1 yo oyagi alaꞌalana ibege ti fatuwa funuhi.\f + \fr 9:44 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi 44 yo 46 hige ti uli.\f*   
\pi1
\v 45 Na ibe ahem hesa ya falau ponom be heyaya wa ginauli, u ibofahi! Ya loholoho ma ahe eseꞌesegam, haba wa mwahuli. Hige i loholoho bena ma ahe luwaluwagam sa pei lawem ai oyagi alaꞌalana.   
\pi1
\v 46 Amainiya hulohulo ibege ti peꞌi  
\q1 yo oyagi alaꞌalana ibege ti fatuwa funuhi.\f + \fr 9:46 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi 44 yo 46 hige ti uli.\f*   
\pi1
\v 47 Yo ibe matam hesa ya falau ponom be heyaya wa ginauli u limofahi! Ya loholohona ma mata eseꞌesegam, haba wa lau Yaubada Aba Baꞌisa. Hige i loholoho ma mata luwaluwagam sa pei lawem ai oyagi alaꞌalana.   
\pi1
\v 48 Amainiya hulohulo ibege ti peꞌi  
\q1 yo oyagi alaꞌalana ibege ti fatuwa funuhi.   
\pi1
\v 49 Doga mahudoꞌina haba sa faꞌaꞌa doha antalasam sa faꞌaꞌa alita yai.\f + \fr 9:49 \ft Alita kalahe edi ota ya falofa be tabu i heyaya. Edi nuꞌu yai, alita sa fapaisowa doha aiteꞌi, niꞌa sa asuidi.\f* \rq (Lewitikusi 2:13 yo Namba 18:19) \rq*   
\pi1
\v 50 Alita mate ya loholoho in moho yena amnana ya ofi haba sidohana em fafaꞌalita fuyoina? Alita ai nuwamiu i ota, na au miya gogo, ma nuwa esegamiu.   
\c 10  
\s1 Tausoho Lau Faꞌatana  
\sr Maleko 10:1-12  
\r (Matiu 19:1-12; Luka 16:18)  
\p
\v 1 Habahim Yesu Kapanayum nuꞌuna ya lau afulen na ya lau Diudeya Nuꞌuna yai be Diyodan Hoꞌowana ya gayo dohe. Ena laulau mate fuya ouꞌouli baiwa ya faꞌoigogoma lisina haba ya fafatalahadi.  
\v 2 \w Falesiya\w* haisa Yesu sa anpate bena sa fasai buluhi, be sa fatiꞌoi tiyen,  
\pi1 Eda laugagayo ya libaen, taumoho lahuna gonowana ya tausohoꞌen?   
\b  
\p
\v 3 Alinadi Yesu ya bui iyen,  
\pi1 Mose laugagayo somo ya felemiu?   
\b  
\p
\v 4 Tiyen,  
\pi1 Mose dudulai taumoho ya felen, be tausoho pepana ya uli na habahim lahuna ya dui. \rq (Diutelonomi 24:1-4)\rq*   
\b  
\p
\v 5 Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Mose \w laugagayo\w* te ya uli enehemiu paꞌana nuwamiu sa poꞌi.  
\v 6 “Fatubu yai Yaubada dodoga ya ginaulidi, taumoho yo waihin.  
\v 7 Logena taumoho haba tinana yo tamana ya lau afuledi na ma lahuna sa miya esega, be sa famala esega.  
\v 8 Be iti hige luwaga na sa famala esega.” \rq (Aba Fatubu 2:24) \rq*   
\pi1
\v 9 Somo Yaubada haꞌa ya falau esegahi mate doga ibege i fatausohodi.   
\b  
\p
\v 10 Yesu maꞌana hewahewali sa fuyo luma ganahewana habahim liba wa aniyona sa fatiꞌoi.  
\v 11 Ya falibadi iyen,  
\pi1 Taumoho lahuna ya tausohoꞌen be waihin hesa ya fai mate luwagadi ni ponoli sa ginauli.  
\v 12 Gonogonowana doha waihin lahuna ya tausohoꞌen na taumoho hesa ya fai mate sa ponoli.   
\s1 Yesu ena Loholoho Wawaya ya Feledi  
\sr Maleko 10:13-16  
\r (Matiu 19:13-15; Luka 18:15-17)  
\p
\v 13 Dodoga haisa wawaya sa ledima Yesu lebena bena ya abiꞌonadi na tau famuli watanina sa sagasagaliyedi.  
\v 14 Yesu ya itadi be manana ya bala. Yo fede ya libalau tau famuli watanina lebedi iyen,  
\pi1 Wawaya ti laoma lisigu. Tabu au gududi, paꞌana Yaubada Aba Baꞌisa mate dodoga doha wawaya itete, enehedi.  
\v 15 Yena sai ya kawawananaha doha wawaya haba Yaubada Aba Baꞌisa ya luhufi.   
\b  
\p
\v 16 Habahim wawaya ya labadi na nimana ya tole hewadi yai be ena loholoho ya feledi.   
\s1 Tau Fagogo Dogana  
\sr Maleko 10:17-31  
\r (Matiu 19:16-30; Luka 18:18-30)  
\p
\v 17 Yesu edaꞌeda yai ya laulau na taumoho hesa ya lautafotafoma be nuwanuwana yai ya tulibono na ya fatiꞌoi iye,  
\p Tanuwaga loholohona, somo haba E ginauli be mwahuli hige ofina E lobahi?   
\b  
\p
\v 18 Yesu iyebom,  
\pi1 Sidohana be wa kawa loholohoꞌegu? Hige sai laꞌi i loholoho doha Yaubada.  
\v 19 Laugagayo mate haꞌa wa sibaidi:  
\pi1 Tabu u aiyunu; tabu doga hesa lahuna maꞌem au eno bili; tabu u angafu; tabu u lau bwalabwala; tabu bwalabwala yai hidam ena ginauli hesa u abi. Tamam yo tinam bena wa faꞌatitiyedi. \rq (Auꞌaulaha 20)\rq*   
\b  
\p
\v 20 Taumoho iye,  
\pi1 Tanuwaga, ma wawayagu na ya laoma be aho ite mate laugagayodi ni E laulau watanidi.   
\b  
\p
\v 21 Yesu ma gadosisina ya mainene lau lisina, na iye,  
\pi1 Ginauli esega moho hige u ginauli. U fuyo be em ginauli mahudoꞌidi u uneꞌunedi na monidi tau gogo gesagesa u feledi. Na u lau watanigu. Ai Galewa haba wa fagogo.\f + \fr 10:21 \ft Uliꞌuli beyabeyana haisa tiyen, “Em kolosi u bahei na u famuli watanigu.”\f*   
\b  
\p
\v 22 Liba ni ya atahiyen yo fede ma nuwa heyayana ya aulaha. Paꞌana ya fagogo wananaha.   
\p
\v 23 Yesu ya itaꞌita lau ana hewahewali lebedi na ya falibadi iye,  
\pi1 Yaubada Aba Baꞌisa luhuluhu launa mate tau fagogo lisidi yai ya pili.   
\b  
\p
\v 24 Tau famuli watanina liba ni sa atahi be sa tauhiti. Na Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Nanatugu, Yaubada Aba Baꞌisa luhuluhu launa mate ya pili wananaha.  
\v 25 Kamela\fig |alt="Kamela" src="hk00041c.tif" size="col" loc="Mark 10:25" ref="10:25" \fig* hige gonowana ai diu galina i luhulau! Haba ya talaꞌafi. Gonogonowana doha, tau fagogo hige gonowana i luhulau Yaubada ena Aba Baꞌisa. \rq (Matiu 13:22)\rq*   
\b  
\p
\v 26 Yo fede tau famuli watanina aluwadi sa potifahi be sa fatiꞌo fuyoꞌidi tiyen,  
\pi1 Sai haba ya mwahuli?   
\b  
\p
\v 27 Yesu ya itaꞌita lau lebedi na iyen,  
\pi1 Dodoga hige gonowadi. In moho Yaubada gonowana ginauli mahudoꞌidi ya ginaulidi.   
\b  
\p
\v 28 Pita iyen,  
\pi1 Wa sibai mate ginauli mahudoꞌidi ꞌe lau afuledi na ꞌe lau watanim.   
\b  
\p
\v 29 Yesu iyen,  
\pi1 Wananaha, E falibamiu. Yena sai ena nuꞌu, haidana, lolofuna, tinana, tamana, nanatuna e ena gabu ya lau afuledi Yau debagu yai yo wasa loholohona debana yai,  
\v 30 haba loholoho ya fahoina. Haba ena luma, haidana, lolofuna, afa tinana, nanatuna yo ena gabu sa ouli wananaha. Haba ya ankamkamna hinaga na fuya matada yai haba mwahuli hige ofina ya lau lobahi.  
\v 31 Salumadi sa bwaꞌi haba sa mulita yo salumadi sa mulita haba sa bwaꞌi.   
\s1 Yesu ena Peꞌi, Fuya Fafaihonana ya Libaen  
\sr Maleko 10:32-34  
\r (Matiu 20:17-19; Luka 18:31-34)  
\p
\v 32 Yesu ya bwaꞌi na ana hewahewali mate mulina yai sa laulau watan be sa hasai Yelusalem. Safuhudohudoꞌi luwaga sa noꞌo,\f + \fr 10:32 \ft Yesu hige i ꞌwasabu, debana yai sa noꞌoꞌen.\f* na dodoga mate sa ꞌwasabu. Yesu ana hewahewali ya lawe hudoꞌiyedi be ginauli somo - somo haba sa tubu ai lisina mate ya falibadi.  
\v 33 Iyen,  
\pi1 Hola E falibamiu, ai Yelusalem haba Doga Natuna sa fele lawen tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataena ai nimadi. Diusi dodogadi sa fagilu bena ya peꞌi yo fede sa fele lawen \w taꞌowawa\w* lisidi,  
\v 34 be iti haba sa lau faliuhwaꞌen, sa lau kanisoi, sa pidili yo sa wunui. In moho lahai fafaihonana yai haba ya mwahuli fuyo.   
\s1 Diyemsi yo Diyon edi Anꞌeta  
\sr Maleko 10:35-45  
\r (Matiu 20:20-28)  
\p
\v 35 Habahim Sebedi nanatuna luwaga Diyemsi yo Diyon sa laoma Yesu lisina be tiyen,  
\pi1 Tanuwaga, ginauli hesa ꞌe fanuha bena wa ginauli enehemai.   
\b  
\p
\v 36 Yesu iyen,  
\pi1 Ginaulina somo bena enehemiu E ginauli?   
\b  
\p
\v 37 Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 ꞌE fanuha bena hesa ai sibam ya taꞌai, na hesa ai seulim em Nuꞌu Namanamalina yai.   
\b  
\p
\v 38 Yesu ya falibadi iyebom,  
\pi1 Somo ami anꞌanꞌetai mate hige au sibai. Gonowamiu haba ami kamkamna doha Yau? Ibe peꞌi babasitona E abi, haba gonowamiu ami abi doha? \rq (Maleko 14:36)\rq*   
\b  
\p
\v 39 Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Ai gonowamai.  
\b  
\p Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Ii–, haba ami ankamkamna doha Yau! Yo peꞌi babasitona hinaga haba ami abi.  
\v 40 In moho, Yau hige egu dudulai bena haba yawa, “Tataumiu luwaga ai sibagu yo ai seuligu au taꞌai. Sai ena aba taꞌai Yaubada haꞌa ya abi nonohai mate, in enehena.”   
\b  
\p
\v 41 Safuhudohudoꞌi sa atahi be Diyemsi yo Diyon sa manabalaꞌedi.  
\v 42 Yo fede Yesu ya yoga gogondima na ya falibadi, iyen,  
\pi1 Ami siba mate taꞌowawa edi nuwatuhu bena iti babaꞌisa, be edi nuꞌu sa ita watanidi. Edi babaꞌisa lalaꞌi, edi gigibwali sa fapaisowa edi dodoga lisidi yai be edi nuwatuhu haba sa lau watanidi.  
\v 43 Tabu emi laulau doha. Sai ya fanuha ya hasai wananaha, in bena mahudoꞌidi edi tau lau fayofayo.  
\v 44 Yo yena sai ya fanuha ya bwaꞌi, in ya famala emi tau paula.  
\v 45 Doga Natuna ya laoma tanohi yai hige bena dodoga ena ti paisowa. In bena dodoga edi ya paisowa yo ena mwahuli ya pei, be dodoga ouꞌouli ya une fafuyodi.   
\s1 Batimaiyesa Matana Yesu ya Faloholohodi  
\sr Maleko 10:46-52  
\r (Matiu 20:29-34; Luka 18:35-43)  
\p
\v 46 Habahim sa mahano lau Diyeliko nuꞌuna yai. Yesu ma ana hewahewali yo baiwa laꞌilaꞌi nuꞌuna sa lau afulen na tau anꞌanꞌeta hesa mata toutouna hesana Batimaiyesa edaꞌeda sadaina yai ya taꞌataꞌai. In mate Timaiyesi natuna.  
\v 47 Ya atahi mate Yesu, Nasaleta dogana, ya laolaoma yo fede ya yoga iyen,  
\pi1 Yesu, Deiwidi Laulauwewena! U nuwatohatohaegu!   
\b  
\p
\v 48 Dodoga boludi sa sagasagaliyen bena ya famakano. In moho ya yoga laꞌilaꞌi boda, iyen,  
\pi1 Deiwidi Laulauwewena! U nuwatohatohaegu!   
\b  
\p
\v 49 Yo fede Yesu ya bwaꞌi tohai na, iyen,  
\pi1 Au yogaiyama!  
\b  
\p Be doga mata toutouna sa fayoga tiyen,  
\pi1 Ya yogaim, be u obiyo! Na nuwam i adidili!   
\b  
\p
\v 50 Yo fede kaleko, tauna yai ya pei, na ya obiyofahi be ya lau Yesu lisina.   
\p
\v 51 Yesu ya fatiꞌoi, iyen,  
\pi1 Em fanuha somo bena E ginauli?  
\b  
\p Taumoho mata toutouna iyen,  
\pi1 Tanuwaga, E fanuha bena matagu wa falaladi.   
\b  
\p
\v 52 Yesu ya faliba iyen,  
\pi1 U lau! Em kawawananaha haꞌa ya faloholohom.  
\b  
\p Yo fede matana ya falaladi. Yesu ya famuli watan be edaꞌeda yai sa lau.   
\c 11  
\s1 Yelusalem yai, Dodoga Yesu sa Fadebasae  
\sr Maleko 11:1-11  
\r (Matiu 21:1-11; Luka 19:28-40; Diyon 12:12-19)  
\p
\v 1 Sa mahano lau Betifegi yo Betani, Oliwe Piuna sadaina yai, na Yelusalem sa hanahanaui be Yesu ana hewahewali luwaga ya fatamalidi.   
\p
\v 2 Na iyen,  
\pi1 Au lau nuꞌu hesa matamiu yai. Yena ami mahano lau haba donki natuna ami ita. Amainiya sa fadaꞌi na hola hige sai i awai. Au tatafahi be au leyama.  
\v 3 Yena sai iyen, “Somo ami ginaginauli?”  
\pi1 Mate au faliba auwe, “\w Guyau\w* ya fanuha. Na haba ꞌe fatamali fafuyoyama.”   
\p
\v 4 Yo fede sa lau be donki natuna sa ita edaꞌeda yai, na sa auꞌaui luma hafohafona yai. Sa tata  
\v 5 na dodoga haisa amainiya sa obiꞌobiyo tiyen,  
\pi1 Hei! Ami tata be?   
\b  
\p
\v 6 Na Yesu somo ya falibadi, enehedi sa liba be donki wa sa nuwaꞌen.   
\p
\v 7 Sa lawen Yesu lebena. Adi luhuluhu donki taulina yai sa hesedi, habahim Yesu ya taꞌai hiti.  
\v 8 Dodoga boludi adi luhuluhu sa hesedi edaꞌeda yai na haisa oyagi lagadi ma lugulugudi gabu yai sa talafahidi, be edaꞌeda yai sa hesedi. \fig |alt="Yesu Donki yai ya Awa" src="lb00315c.tif" size="col" loc="Mark 11:7-9" ref="11:8" \fig*  
\v 9 Tau bwaꞌi yo haisa tau lau wata sa laulau yogayoga, tiyen,  
\pi1 Hosana, Yaubada te fadebasae!  
\li2 In, \nd Guyau\nd* hesana yai ya laoma - Yaubada ena loholoho i felen!   
\pi1
\v 10 Yaubada ena loholoho ya feleda paꞌana aho te ada ulutubu Deiwidi ena tanuwaga laulaudi haba Yesu ya abi hitin fuyoi! Hosana, hewa wananahana yai! Yaubada te fadebasae!   
\b  
\p
\v 11 Yesu ya mahano lau Yelusalem, be ya luhulau Dubu Tabuna dobidobina yai, be ginauli mahudoꞌidi ya ita sipoidi. Maihala ya ofi, yo fede maꞌana hewahewali safuhudohudoꞌi luwaga sa lau Betani.\f + \fr 11:11 \ft Diusi Duba Tabuna o Antalasam Lumana mate esega dumaduma, Yelusalem yai. Nuꞌu hahaisa yai mate Diusi edi aba oigogo lumadi moho sa faꞌobiyodi.\f*   
\s1 Yesu Oyagi Doha Kuhou ya Kaumananai.  
\sr Maleko 11:12-14  
\r (Matiu 21:18-19)  
\p
\v 12 Bobonna Betani yai sa fuyo Yelusalem na Yesu ya guliyam.  
\v 13 Manamanaꞌa yai ya itaꞌita lau be oyagi hesa doha kuhou luguna ya ita, yo fede ya lau be ya ita mate lugu afaꞌafana paꞌana hige ana fuya.  
\v 14 Habahim Yesu ya libalau oyagi ni lisina iyen,  
\pi1 Tabu u fuwa! Tabu sai hesa anꞌanim i an!  
\b  
\p Na tau famuli watanina somo ya libaen, sa ataꞌatahi.   
\s1 Yesu ya Lau Dubu Tabuna  
\sr Maleko 11:15-19  
\r (Matiu 21:12-17; Luka 19:45-48; Diyon 2:13-22)  
\p
\v 15 Sa mahano lau Yelusalem yai na Yesu ya lau Dubu Tabuna dobidobina yai. Tau uneꞌune yo tau maketi mahudoꞌidi ya fadabalaladi. Nuꞌu hahaisa edi moni tau laulau senisi edi tebolo ya buidi,\f + \fr 11:15 \ft Loma edi moni sa senisidi, be Diusi edi moni sa fapaisowa Dubu Tabuna yai.\f* yo ataiꞌa doha waliliya tau uneꞌuneidi edi aba taꞌai hinaga ya buidi.  
\v 16 Yo Yesu iyen,  
\pi1 Tabu sai hesa somo laꞌi u leyama ai Dubu Tabuna dobidobina.   
\p
\v 17 Na habahim dodoga ya fatalahadi iyen,  
\pi1 Buka Tabuna yai sa uli mate Yaubada iyen,  
\pi1 “Egu Dubu Tabuna mate \w nuꞌu mahudoꞌina\w* edi aba lauꞌuꞌula.  
\q1 Na umi ami fapaisowa be ya famala tau angafu edi aba alasimo.” \rq (Isaiya 56:7; Delamaiya 7:11) \rq*   
\b  
\p
\v 18 Tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataena liba ni sa atahiyen yo fede edaꞌeda sa yoꞌo bena Yesu sa wunui. Sa ꞌwasabuwen paꞌana baiwa mahudoꞌina ena lau faꞌata sa noꞌoꞌen.  
\v 19 Maimailafina Yesu maꞌana hewahewali taonna sa lau afulen.   
\s1 Oyagi Doha Kuhou Lau Faꞌatana  
\sr Maleko 11:20-26  
\r (Matiu 21:20-22)  
\p
\v 20 Bobonna ma hwalahwalalana edaꞌeda yai sa laulau na oyagi doha kuhou sa ita ya peꞌi. \rq (Diyobi 18:16) \rq*   
\m
\v 21 Pita ya nuwatuhui yo fede Yesu ya faliba iyen,  
\pi1 Tanuwaga, oyagi wa kaumananai wa, u ita, ya peꞌi!   
\b  
\p
\v 22 Yesu iyebom,  
\pi1 Yaubada au kawawananahaꞌen.  
\v 23 E faliba dudulaimiu mate sai yena ya kawawananaha na tabu i nuwa luwaluwaga na ya libalau tuꞌa lisina iyen, “U lau, u lofe lidiyem ai gabogabo.” Mate somo ya libaen haba ya tubu.   
\pi1
\v 24 Logena, E falibamiu yawa, “Lauꞌuꞌula yai, somo ami anꞌetai, bena ami kawawananaha mate haꞌa ami abi, haba Yaubada ya felemiu.  
\v 25 Somo ami ita faheyaya haidamiu lisadi yai fuyana ami mwaito be ami lauꞌuꞌula mate au nuwatuhu afuledi. Haba Tamamiu Galewa yai emi heyaya ya nuwatuhu afuledi.   
\pi1
\v 26 “Yena dodoga edi heyaya hige au nuwatuhu afuledi mate Tamamiu galewa yai emi heyaya ibege i nuwatuhu afuledi.”\f + \fr 11:26 \ft Uliꞌuli beyabeyana hahaisa, lausoisoi te, hige ti uli.\f*   
\s1 Yesu ena Dudulai Fatiꞌona  
\sr Maleko 11:27-33  
\r (Matiu 21:23-27; Luka 20:1-8)  
\p
\v 27 Sa mahano fuyoma Yelusalem, be Yesu ya lau Dubu Tabuna dobidobina ya laulau tiga na tau antalasam babaꞌisadi, laugagayo tau lau faꞌataena, yo babada hahaisa sa laoma lisina.  
\v 28 Sa fatiꞌoi tiyen,  
\pi1 Dudulai somo wa fapaisowa be ginaulidi te wa ginaulidi? Yo sai dudulai te ya felem be wa ginauli doha?   
\b  
\p
\v 29 Yesu alinadi ya bui, iyebom,  
\pi1 Fatiꞌo esega haba E fatiꞌoimiu, na buina au felegu. Habahim dudulai somo E fapaisowa be laulau te E ginaulidi emi E liba.   
\pi1
\v 30 Au falibagu! \w Diyon|lemma="Diyon Babasito"\w* ena fafababasito somo yai ya laoma? Galewa yai e dodoga lisidi yai?   
\b  
\p
\v 31 Yo fede tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataena ibodi sa fadosi tiyen,  
\pi1 Yena tawa, “Galewa yai,” haba iyen, “Sidohana Diyon hige au kawawananahaꞌen?”  
\v 32 Na yena tawa, “Dodoga lisidi yai–, mate sa ꞌwasabuwedi paꞌana dodoga mahudoꞌidi edi nuwatuhu mate Diyon in peloweta wananaha.”   
\p
\v 33 Yo fede Yesu alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Hige ai siba.  
\b  
\p Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Yau hinaga dudulai somo E fapaisowa be laulau te E ginaulidi ibege ya falibamiu.   
\c 12  
\s1 Gabu Tau Ita Watanina Heyaheyayadi Heyaheyasonna  
\sr Maleko 12:1-12  
\r (Matiu 21:33-46; Luka 20:9-19)  
\p
\v 1 Heyaheyason hesa Yesu ya falibadi, iyen,  
\pi1 Doga hesa \w wain\w* gabuna ya umahi na ya ganai.\f + \fr 12:1 \ft Buka Beyabeyana yai wain gabuna mate Isalaela dodogadi tautaudi. (Isaiya 5:1-2)\f* Wain aba folona ya ginauli yo gati lumana hewana lofalofa ya faꞌobiyo.\fig |alt="Gati lumana hewana ya lofa" src="lb00104c.tif" size="col" loc="Mark 12:1-2" ref="12:1" \fig* Muliyai dodoga haisa ya toledi be gabu sa ita watan na ya lau ya lauwasi.  
\v 2 Wain ena fuya anaho yai mate gabu tanuwagana ena tau lau fayofayo ya dui lawen lisidi na iyen,  
\pi1 U lau u falibadi be wain monina egu tefa ti felem, be u leyama.   
\b  
\pi1
\v 3 Tau itaꞌita wata fayofayo dogana sa tohai be sa talai na sa dui fafuyo ma nima afaꞌafana.   
\pi1
\v 4 Habahim gabu tanuwagana tau lau fayofayo hesa hinaga ya dui, na kuluna sa dem tili yo sa liba fafaheyaya.  
\v 5 Fafaihonana ya dui mate sa wunui. Tau lau fayofayo peidi hinaga ya duidi. In moho Laulauna gonogonowana, haisa sa pidilidi, na haisa sa wunuidi.\f + \fr 12:5 \ft Doha Diusi edi peloweta sa waiyoꞌoꞌedi be haisa sa wunudi.\f* \rq (Delamaiya 7:26, Eimosi 3:7 Sekalaiya 1:6).\rq*   
\pi1
\v 6 Ofiꞌofina, natuna ya fanuha wananahai ya dui na iyen,  
\pi1 Natugu haba sa faꞌatitiyen.   
\b  
\pi1
\v 7 Gabu tau ita watanina ibodi sa libaliba tiyen,  
\pi1 Gabu tanuwagana natuna itete. In haba tamana ena tanohi ya abidi. Ta wunui! Ena tanohi haba te abi!   
\b  
\pi1
\v 8 Yo fede natuna sa tohai be sa wunui, na silanna sa pei lawen gabu mulimulina yai.   
\pi1
\v 9 \w Gabu tanuwagana\w* haba somo ya ginauli? Haba ya laoma be ya wunuidi na dodoga haisa ya ledima be wain gabuna sa ita watan.   
\pi1
\v 10 Uliꞌuli te haꞌa ami fatili. “Tau abi luma umeꞌehu sa ꞌwaiyoꞌoꞌen mate muli yai ya famala umeꞌehu otaꞌotafahina.   
\pi1
\v 11 “Itete \nd Guyau\nd* ya ginauli be itaꞌitana mate ya loholoho wananaha!” \rq (Samsi 118:22-23) \rq*   
\b  
\p
\v 12 Yo fede Diusi babaꞌisadi edaꞌeda sa yoꞌo bena Yesu sa au paꞌana heyaheyason ni, iti tautaudi. In moho dodoga baiwadi sa ꞌwasabuwedi be Yesu sa lau afulen.   
\s1 Takesi Fafamaisana Fatiꞌona  
\sr Maleko 12:13-17  
\r (Matiu 22:15-22; Luka 20:20-26)  
\p
\v 13 Muli yai Heloda ena pele yo \w Falesiya\w* mate dodoga sa duidi sa lau Yesu lisina be haba ena libaliba yai sa fasai buluhi.   
\p
\v 14 Be tiyen,  
\pi1 Tanuwaga, ꞌe sibai mate um doga dudulaina. Dodoga lalaꞌi yo kikiꞌina edi nuwatuhu heyaheyayadi ibege u lau watandi, in moho Yaubada ena liba, dudulai yai wa lau faꞌataen. Be, haga u falibamai, takesi ꞌe famaisa Loma edi Sisa ai lisina ya dudulai e hige? Haba ꞌe tole e hafena?   
\b  
\p
\v 15 In moho edi bwala Yesu haꞌa ya sibai be alinadi ya bui, iyebom,  
\pi1 Sidohana be ami fasai bulubuluhigu? Haga moni au leyama be ya ita.   
\b  
\p
\v 16 Esega sa felen, na iyen,  
\pi1 Sai tautauna yo hesana moni yai te?  
\b  
\p Alinana sa bui tiyen,  
\pi1 Sisa, Loma edi Kin.   
\b  
\p
\v 17 Yo fede Yesu iyen,  
\pi1 Somo Kin Sisa ena, mate au felen. Na Yaubada ena, mate Yaubada au felen.  
\b  
\p Yo fede edi noꞌo sa ofi!   
\s1 Obiyo Fuyo Mulina, Hige Nahi Fuyo  
\sr Maleko 12:18-27  
\r (Matiu 22:23-33; Luka 20:27-40)  
\p
\v 18 Habahim Sadusi haisa (iti sa liba mate dodoga ibege ti obiyo fuyo) sa laoma Yesu lisina be tiyen,   
\pi1
\v 19 Tanuwaga, Mose ya uli mate yena taumoho ma lahuna hige nanatudi na taumoho ya peꞌi, hidana hwabuna haba ya fai na ya fanatu mate sa famala tau peꞌi nanatuna. \rq (Diutelonomi 25:5, Luta 2:20, Luta 4:4-8) \rq*   
\pi1
\v 20 Doga hesa nanatuna tatau faligigi luwaga. Tau tuwaha ya nahi be hige nanatuna na ya peꞌi.  
\v 21 Fafaluwagana hwabu wa ya fai, be hige natuna na hinaga ya peꞌi. Fafaihonana hinaga hwabu ya fai be hige natuna.   
\pi1
\v 22 Doha, na ya lau wee–, waihin wa, tatau faligigi luwaga ya fai ofinidi, mate hige natudi, na sa peꞌi. Ofiꞌofina mate waihin hinaga ya peꞌi.  
\v 23 Obiyo fuyo lahaina yai, waihinna ni haba sai lahuna? Paꞌana tataudi faligigi luwaga waihinina haꞌa sa fai.   
\b  
\p
\v 24 Yesu alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Ami lau pono paꞌana Buka Tabuna yo Yaubada ena gigibwali hige au sibai.  
\v 25 Tau peꞌipeꞌi sa obiyo fiyo, iti mate doha anelu galewa yai. Ibege ti nahi boda.   
\pi1
\v 26 Obiyo fuyo libana Mose ena buka yai ami fatili e higeꞌe? Somo yai Yaubada ya libalau Mose lisina oyagi ala balebalelemna ganahewana yai, fuyanna iyen, “Abelaham, Isako yo Iyakobo edi Yaubada mate Yau.” \rq (Auꞌaulaha 3:16; 1 Kin 19: 1-18) \rq*   
\pi1
\v 27 Ami lau pono wananaha! In mate tau mwahumwahuli edi Yaubada. Hige tau peꞌipeꞌi edi Yaubada. \rq (Diyon 11) \rq*   
\s1 Laugagayo Tausomo Namba Wan  
\sr Maleko 12:28-34  
\r (Matiu 22:34-40; Luka 10:25-28)  
\p
\v 28 \w Laugagayo\w* tau lau faꞌataena hesa ya laoma, edi liba ya atahi. Ya sibai mate Sadusi edi liba Yesu ya bui loholohoꞌidi yo fede ya fatiꞌoi iyen,  
\pi1 Laugagayo mahudoꞌina ganahewana yai tausomo ya hasai wananaha?   
\b  
\p
\v 29 Yesu iyen,  
\pi1 Esega ya hasai wananahana mate itete:  
\pi1 “Isalaela au ataꞌatahi! \nd Guyau\nd* in iyabona eda Yaubada.   
\q1
\v 30 Yaubada u gadosisiyen ma nuwa ofifahim,  
\q2 em nuwatuhu mahudoꞌina,  
\q2 yaluwam mahudoꞌina, yo ma adidilim.”\f + \fr 12:30 \ft Alina Hebelu yai, libadi te lahai hesa - hesa Diusi sa fatifatili edi lauꞌuꞌula fuyanna yai. \f* \rq (Diutelonomi 6:5)\rq*   
\pi1
\v 31 Laugagayo fafaluwagana mate itete:  
\q2 “Falem tau miya u gadosisiyen,  
\q1 doha um wa gadosisi fuyoim.” \rq (Lewitikusi 19:18), \rq*\rq (Luka 10:25-37) \rq*  
\pi1 Laugagayodi luwaga te, sa hasai wananaha, habahim hahaisa.   
\p
\v 32 Laugagayo tau lau faꞌataenna ya libalau Yesu lisina iyen,  
\pi1 Tanuwaga, wa liba dudulai mate,  
\q1 Yaubadana, esega; hige sai hesa; In ibona moho.   
\q1
\v 33 Yaubada u gadosisiyen ma nuwa ofi fahim, em nuwatuhu mahudoꞌina, yo ma adidilim.  
\q2 Falem tau miya u gadosisiyedi,  
\q1 doha um wa gadosisi fuyoim.  
\b  
\pi1 Laugagayo luwaga te sa hasai wananaha, habahim yosiyosi gabugabudi yo ainauya hahaisa Yaubada te felen aba antalasam gabuna yai. \rq (1 Samuwela 15:22) \rq*   
\p
\v 34 Ena bui Yesu ya atahi mate ya dudulai, yo fede ya faliba iyen,  
\pi1 Yaubada Ena Aba Baꞌisa hige i lofa lisim yai.  
\b  
\p Yo fede sa ꞌwasabu be hige somo hesa Yesu ti fatiꞌo fuyoi.   
\s1 Keliso Fatiꞌona  
\sr Maleko 12:35-37  
\r (Matiu 22:41-46; Luka 20:41-44)  
\p
\v 35 Fuyana Yesu ya laulau faꞌata Dubu Tabuna dobidobina yai, ya fatiꞌo iyen,  
\pi1 Sidohana be laugagayo tau lau faꞌataenna itiye, “\w Keliso\w* mate Deiwidi laulauwewena?”\f + \fr 12:35 \fq Keliso\ft mate “Tau Fasinabona.”\f*  
\v 36 Yaluwa Tabuna nuwatuhu Deiwidi ya felen be iyen,  
\pi1 “\nd Guyau\nd* ya libalau egu Guyau lisina,  
\q2 ‘Ai sibagu u taꞌai yee–, am waiyunu E toledi ai ahem ubuna.” \rq (Samsi 110:1)\rq*   
\pi1
\v 37 “Ibe Deiwidi iyen, ‘Um \nd Guyau,’\nd* haba sidohana be in Deiwidi laulauwewena?”  
\b  
\p Na baiwa laꞌilaꞌi, ya ataꞌatai ma nuwa kwadedi.   
\s1 Yesu Laugagayo Tau Lau Faꞌataenna ya Liba Fanuwatagudi  
\sr Maleko 12:38-40  
\r (Matiu 23:1-36; Luka 20:45-47)  
\p
\v 38 Yesu ena lau faꞌata ganahewana yai iyebom,  
\pi1 Laugagayo tau lau faꞌataedi, au ita sipoꞌidi! Salumadi sa fanuha bena edi leli lofalofadi na sa leu yo sa sai ai maketi be haba dodoga sa laulautoꞌiyedi.  
\v 39 \w Aba oiꞌoigogo lumadi|lemma="Aba oiꞌoigogo lumana"\w* yai yo mataꞌasi ganahewadi yai sa fanuha bena aba taꞌai loholohodi yai sa taꞌai.  
\v 40 Hwabuhwabu edi luma ginaulidi sa bwalafahidi be ai edi, sa abidi, yo lauꞌuꞌula sa falofadi. Lau bwalabwala te lisidi yai haba kamkamna lalaꞌi sa fahoinadi.   
\s1 Hwabuhwabu Hesa ena Ainauya  
\sr Maleko 12:41-44  
\r (Luka 21:1-4)  
\p
\v 41 Diusi edi Dubu Tabuna yai Yesu ya taꞌataꞌai, moni aba husanina sadaina yai be dodoga boludi moni sa toletole ya kinokinoꞌidi. Tau fagogo boludi mate moni lalaꞌi sa toledi;  
\v 42 na hwabuhwabu hige ena moni ya laoma be moni kapa kikiꞌuka luwaga ya husanidi, laꞌina doha 5 toea.   
\p
\v 43 Ana hewahewali ya yoga gogondima na ya falibadi iyen,  
\pi1 E faliba dudulaimiu! Hwabuhwabu tau gogo gesagesana te, ainauya laꞌilaꞌi ya tole aba husanina yai, na habahim hahaisa.  
\v 44 Tau fafagogo mate edi tefa sa ota, na waihin ni ena moni ofiꞌofina. Ana kalahe edaꞌedana logena, ya tole ofiꞌi.   
\c 13  
\s1 Dubu Tabuna Lopana, Yesu ya Libaen  
\sr Maleko 13:1-2  
\r (Matiu 24:1-2; Luka 21:5-6)  
\p
\v 1 Yesu Dubu Tabuna ya laulau afulen na ana hewali hesa iyen,  
\pi1 Tanuwaga, luma loholohodi yo umeꞌehu lalaꞌi u itadi!   
\b  
\p
\v 2 Yesu iyen,  
\pi1 Luma lalaꞌi te ami itadi? Ibege umeꞌehu hesa, hesa ai hewana i ota. Mahudoꞌidi haba sa anlubi lopalopaidi.   
\s1 Pilipili yo Fatiꞌo  
\sr Maleko 13:3-13  
\r (Matiu 24:3-14; Luka 21:7-19)  
\p
\v 3 Oliwe Piuna yai Yesu ya taꞌataꞌai na Dubu Tabuna ya ita lawen tefa yai. Pita, Diyemsi, Diyon yo Endulu ibodi Yesu sa fatiꞌoi tiyen,   
\pi1
\v 4 U falibamai, fuya somo haba ginaulidi te sa tubu? Yo fafaꞌilala somo haba ya taumahata be ꞌe sibai mate fuyana ya hanahanau?   
\b  
\p
\v 5 Na Yesu ya falibadi iyen,  
\pi1 Au ita komakoman, ibe ti bwalafahimiu!  
\v 6 Dodoga boludi hesagu yai haba sa laoma tiyen, “Yau \w Keliso.\w*” Be boludi haba sa bwalaidi.   
\pi1
\v 7 Yena hiyala sadai yai ye eda lofalofa yai wasadi ami atahiyedi, tabu au ꞌwasabu. Ginauli doha ite haba sa tubu, in moho lahai ofiꞌofina hola. \rq (2 Tesaloniya 2:2-3; Maleko 13:10; Matiu 24:14) \rq*   
\pi1
\v 8 Nuꞌu hesa haba maidadi nuꞌu hesa sa hiyala, mwanuꞌunuꞌu yo galamo wesawesasa haba nuꞌu haisa yai. Somo heyaheyayadi sa tubu te, doha kamkamna bwaꞌibwaꞌina wawahin sa fahoina edi fuya fanatu yai.   
\pi1
\v 9 Au itaꞌita komakoman! Haba sa aumiu be sa lawemiu emi nuꞌu koniseladi lisidi be \w Diusi edi aba oiꞌoigogo lumadi\w* yai sa pidilimiu. Gawana yo kin nuwanuwadi yai haba ami obiyo, yau debagu yai, be wasa loholohona ami falibadi.  
\v 10 Na wasa loholohona bena ami lauguguya bwaꞌiyen ai nuꞌu mahudoꞌina. \rq (Matiu 24:14) \rq*   
\pi1
\v 11 Na yena sa aumiu be ami lau fatala, tabu au mode wananaha auwen, “Somo haba ꞌe libaen?” Somo ya mahata nuwamiu yai au libaen moho, paꞌana Yaluwa Tabuna ya libaliba, hige umi.   
\pi1
\v 12 Doga hidana haba ya fele afulen be sa wunui yo doha, Tau tamatama haba ya ginauli natuna ai lisina. Wawaya haba sa timuli bui be tamadi yo tinadi sa wunuidi.  
\v 13 Debagu yai haba mahudoꞌidi sa fawaiyunuwemiu. Na sai ya nuwa adidili ya lau ee–, lahai ofiꞌofina haba ya mwahuli.   
\s1 Heyaheyaya ꞌWasabuna  
\sr Maleko 13:14-23  
\r (Matiu 24:15-28; Luka 21:20-24)  
\p
\v 14 Yesu iyen,  
\pi1 “Ginauli hesa fatau ꞌwasaꞌwasabu wananahana” in tabu ainiya, haba ami ita ya obiꞌobiyo nuꞌuna yai ni. (Tau fatifatili bena ya nuwatuhu lobahi.) Na salumadi Diudeya yai bena sa gela lau tuꞌa.  
\v 15 Sai ena luma hewana yai\f + \fr 13:15 \ft Isalaela, edi luma, hige hato ti fapaisowadi. Luma hewadi mate sa tabataba, na maimailafidi ainiya sa laulau bawa.\f* tabu i lidi luma ganahewana,\fig |alt="Luma HewanaTabatabana" src="lb00234c.tif" size="col" ref="13:15" \fig* be ginauli hesa i abi.  
\v 16 Sai gabu yai tabu i fuyo luma ana luhuluhu i abi.  
\v 17 Lahaidi ni sa mahanoma mate wawahin bogabogadi yo nanatudi sa fafanomdi lisidi yai ya heyaya wananaha.   
\pi1
\v 18 Yaubada au anꞌetai be ginaulidi te tabu fuya gogoma yai ti tubu,  
\v 19 paꞌana pilipili ai lahaidi ni haba sa heyaya wananaha. Hige doha fuya bwaꞌibwaꞌina yai Yaubada tanoꞌubu ena fuya ginaulina yai ya laoma ee–, aho ite. Ai muli, ibege ti tubu fuyo.  
\v 20 Ibe \w Guyau\w*, pilipili lahaidi ni, hige i fatupodi ibege doga hesa i mwahuli. In moho, salumadi ya fasinabodi debadi yai mate, Yaubada lahaidi ni ya fatupodi.   
\pi1
\v 21 Lahaina yai ni yena sai iyen, “\w Keliso\w* ami ita” e “In logena auu–.”  
\pi1 Mate, tabu au kawawananaha.  
\v 22 Paꞌana keliso yo peloweta bwalabwaladi haba sa laoma be noꞌo yo fafaꞌilala sa lau ginauli, yena gonowanadi mate Yaubada ena fasinabo dodogadi haba sa foya ponolidi.  
\v 23 Logena bena ami ita komakoman! Somo matada yai haba ya tubu mate haꞌa E falibamiu.   
\s1 Doga Natuna ena Fuya Laoma  
\sr Maleko 13:24-27  
\r (Matiu 24:29-31; Luka 21:25-28)  
\pi1
\v 24 Pilipili lahaidi sa ofi na ai mulina haba maihala ya kamukamumu yo nawalahi ibege i sina.  
\v 25 Kipwala galewa yai haba sa beꞌu yo galewa ginaulidi haba sa mwahmwahiu. \rq (Isaiya 13:10; Efeso 6:12) \rq*   
\pi1
\v 26 Ai lahaina ni Doga Natuna haba sa ita ma gigibwali laꞌilaꞌina yo ma namanamalina ya laolaoma yada yai.  
\v 27 In haba anelu ya fatamali lawedi tefa bwauli, yawana, bolima yo yalasi edi aba towa yai. Na Yaubada ena fasinabo dodogadi haba sa faꞌoigogo esegahidi, tanoꞌubu ana dan ya lau ee–, galewa ana dandan.   
\s1 Oyagi Doha Kuhou Lau Faꞌatana  
\sr Maleko 13:28-31  
\r (Matiu 24:32-35; Luka 21:29-33)  
\pi1
\v 28 Oyagi doha kuhou lau faꞌatana te au nuwatuhui. Yena lagana sa tutuli ami sibai mate siuhwalo ya laolaoma.\f + \fr 13:28 \ft Haiꞌin fuyana aiteꞌi, fafaꞌilalana mate mwadawa lugudi sa in, na yena mwadawa lugudi sa beꞌu, mate haibeꞌu.\f*  
\v 29 Doha, yena ginaulidi te sa tubu ami itadi mate ami sibai, lahaidi ni sa hanahanauma.  
\v 30 E faliba dudulaimiu mate, dodogadi haisa aho te sa miyamiya ibege ti peꞌi ee–, ginaulidi mahudoꞌidi te sa tubu.  
\v 31 Galewa yo tanoꞌubu haba sa ofi in moho, yau egu liba ibege i ofi.   
\s1 Bena te Nonoha  
\sr Maleko 13:32-37  
\r (Matiu 24:36-44)  
\pi1
\v 32 Hige sai laꞌi lahaina yo maihalana i sibai. Anelu galewa yai hinaga hige ti sibai yo Natuna hinaga hige i sibai. Tamana iyabona ya sibai.  
\v 33 Au ita komakoman yo au tuhutuhuli! Paꞌana maihalana hige au sibai.   
\pi1
\v 34 Doha taumoho hesa ena nuꞌu ya lau afulen na ya lau eda lofalofa. Ena tau lau fayofayo hesa - hesa ana paisowa ya felen. Luma edaꞌedana hafohafona tau itaꞌita watanina mate ya faliba bena ya tuhutuhuli.  
\v 35 Logena bena ami tuhutuhuli paꞌana luma tanuwagana ena fuyoma maihalana hige au sibai. Haba maimailafi e ai iꞌipa atipuna ye kamkam gwanegwane yai ye ya ifi tatatali.  
\v 36 Ibe i mahanoma feula be i lobahimiu ma enomiu.  
\v 37 Somo E fafalibamiu mate haba mahudoꞌidi E falibadi yawa, “Au tuhutuhuli.” \rq (Maleko 14:34) \rq*   
\c 14  
\s1 Yesu Oilibana  
\sr Maleko 14:1-2  
\r (Matiu 26:1-5; Luka 22:1-2; Diyon 11:45-53)  
\p
\v 1 Lahai luwaga moho haba Bayawa yo Fwalawa Fafayisti Gesana Anꞌangogodi.\f + \fr 14:1 \ft Bayawa mate “pasowa mataꞌasina” yo Fwalawa Fafayisti Gesana Anꞌangogona fafaꞌilalana. \f* \rq (Auꞌaulaha 12)\rq*  
\m Tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataendi, edaꞌeda sa yoꞌo bena bwalabwala yai haba Yesu sa tohai be sa wunui.  
\v 2 Tiyen,  
\pi1 Tabu anꞌangogo yai ta ginauli. Doꞌata dodoga te eli fasifasinadi be lulu sa fatubu.   
\s1 Betani yai Waihin Hesa Yesu ya Famaꞌi  
\sr Maleko 14:3-9  
\r (Matiu 26:6-13; Diyon 12:1-8)  
\p
\v 3 Betani nuꞌuna yai Yesu ya kalakalahe lepela dogana hesa hesana Saimon ena luma yai. Waihin hesa maꞌi panepanena hesana nada, maisana ya laꞌi ya abi, na ya luhuma luma yai. Maꞌi botolona gadona ya dem pwai na ya fagoi Yesu bolobolona yai.\f + \fr 14:3 \ft Maꞌi panepanena te hesana \fq nada \ft hige amaiteꞌi, na umeꞌehu hudoꞌi hesana alabasta yai botolona sa ginauli.\f*  
\v 4 Dodoga haisa amainiya sa fatalapili tiyen,  
\pi1 Sidohana be maꞌi panepanena ya anfagofafogo elaꞌen?   
\b  
\p
\v 5 Yo fede sa fafatala pili tiyen,  
\pi1 Ibe te uneꞌuneyen mate maisana laꞌina doha doga esega ya paisowa bolima esega, na maisana haba tau gogo gesagesa felendi.   
\b  
\p
\v 6 In moho Yesu iyen,  
\pi1 Sidohana be ami mode lisina yai? I otawa. In laulau loholohona ya ginauli lisigu yai.  
\v 7 Tau gogo gesagesa fuya ouꞌouli maꞌemiu, na lahai hesa - hesa haba ami saguhidi. In moho, Yau ibege fuya ouꞌouli maꞌemiu.  
\v 8 Waihin te, somo gonowana ya ginauli, ya ginauli watan, be taugu ya famaꞌi nonohai, na habahim toletoletau lahaina.  
\v 9 E faliba dudulaimiu mate tanoꞌubu mahudoꞌina yai somo yai wasa loholohona sa lauguguyaꞌen, mate waihin te somo haꞌa ya ginauli wasana haba sa fafanuwa hitin.   
\s1 Diudasi ya Tauꞌulu be Yesu Ana ya Wewe  
\sr Maleko 14:10-11  
\r (Matiu 26:14-16, Luka 22:3-6)  
\p
\v 10 Habahim Diudasi Isakaliyoti, in mate tau famuli wata safuhudohudoꞌi luwaga hesa, ya aulaha ya lau tau antalasam babaꞌisadi lisidi, be Yesu ana ya wewe.  
\v 11 Ena nuwatuhu ya falibadi, yo fede nuwadi sa amna be sa liba fasunuma mate moni haba sa felen. Habahim Diudasi ya fatubu edaꞌeda ya yoꞌo.   
\s1 Bayawa Anꞌangogona Abi Nonohana  
\sr Maleko 14:12-21  
\r (Matiu 26:17-30; Luka 22:7-14, 21-23; Diyon 13:21-30)  
\p
\v 12 \w Fwalawa Fafayisti Gesana Anꞌangogona|lemma="Bayawa Anꞌangogona"\w* lahaina bwaꞌibwaꞌina yai sipi sa lau funuhidi be Bayawa Anꞌangogona sa abi nonohai. Yesu ana hewahewali sa fatiꞌoi tiyen,  
\pi1 Haba ꞌe lau ai somo, Bayawa Anꞌangogona ꞌe abi nonohai? \rq (Auꞌaulaha 12:3-11) \rq*   
\b  
\p
\v 13 Yo fede Yesu ana hewahewali luwaga ya fatalahadi iyen,  
\pi1 Au lau taon yai taumoho hesa hoꞌowa leduna ya bahebahei haba ya lobahimiu. Au lau watan,  
\v 14 be luma tausomo ainiya ya luhulau, tanuwagana au faliba auwen,  
\pi1 “Tanuwaga ya fatiꞌo mate: ‘Maꞌagu hewahewali, Bayawa Anꞌangogona Ai bili tausomo haba ꞌe kalahe?”   
\pi1
\v 15 Bili laꞌilaꞌi hewa yai haꞌa sa faꞌaꞌa nonohai haba ya faꞌitamiu. Ainiya eneheda, au abi nonoha.   
\b  
\p
\v 16 Yo fede ana hewali luwaga sa aulaha sa lau taon yai be somo Yesu ya fatalahadi sa itadi. Amainiya Bayawa Anꞌangogona sa abi nonohai.   
\p
\v 17 Maimailafina Yesu maꞌana hewahewali safuhudohudoꞌi luwaga sa mahanoma aba kalahe yai.   
\p
\v 18 Yesu iyen,  
\pi1 E falibamiu mate sai esega ganahewamiu yai, haba agu ya wewe. Dogana maꞌeda te kalakalahe.   
\b  
\p
\v 19 Nuwadi sa heyaya be esega - esega sa fatiꞌo lau Yesu lisina, tiyen,  
\pi1 Bena yau?   
\b  
\p
\v 20 Yesu alinadi ya bui iyen,  
\pi1 Safuhudohudoꞌi luwaga ganahewamiu yai, sai esega nimamai maꞌegu ꞌe bwaluidi aiyohe yai, mate in, logena.  
\v 21 Doga Natuna haba ya peꞌi doha Buka Tabuna haꞌa ya libaen. In moho agu tau wewe haba heyaheyaya laꞌilaꞌi ya fahoina. Loholohona moho dogana ni tabu ti yosi.   
\s1 Yesu ena Anyaweyawesa.  
\sr Maleko 14:22-25  
\r (Matiu 26:26-30; Luka 22:7-20; 1 Kolinto 11:23-25)  
\p
\v 22 Sa kalakalahe na Yesu fwalawa ya abi na ya lauꞌuꞌula lau Yaubada lisina, habahim ya ifi be ana hewahewali ya feledi na iyen,  
\pi1 Itete au abi be au an. Itete Yau taugu.   
\b  
\p
\v 23 Habahim kaputi ya abi na Yaubada ya lautoꞌiyen na ya feledi be mahudoꞌidi adi sa nom.  
\v 24 Yesu iyen,  
\pi1 Itete mate yau ꞌwasinagu. Yaubada ena yali fwaufwauna fafaꞌilalana ya tabuliwa dodoga mahudoꞌidi debadi yai.   
\p
\v 25 E faliba dudulaimiu mate wain te ibege ya nom fuyoi ya lau ee–, Yaubada ena Aba Baꞌisa yai haba E nom fuyo.   
\b  
\p
\v 26 Wana hesa sa wanai mulina yai sa aulaha sa lau Oliwe Piuna.   
\s1 Yesu Pita ena Falefalele ya Liba Bwaꞌiyedi  
\sr Maleko 14:27-31  
\r (Matiu 26:31-35; Luka 22:31-34; Diyon 13:36-38)  
\p
\v 27 Yesu ya libalau lisidi,  
\pi1 Mahudoꞌimiu haba ami lau afulegu na ami gela. Buka Tabuna yai haꞌa ya libaen iyen, “Yaubada haba sipi tau ita watanina ya lau funuhi na sipi haba sa failaulauwidi.”   
\pi1
\v 28 E mwahuli fuyo ai mulina, haba E bwaꞌi E lau Galili.   
\b  
\p
\v 29 Pita iyen,  
\pi1 Mahudoꞌidi haba sa suha papa afulem, na Yau hige gonowana.   
\b  
\p
\v 30 Yesu iyen,  
\pi1 Pita, E liba dudulai lisim yai mate iꞌipa te hola kamkam ibege i gwane ma luwaga na haba wa faleleꞌegu ma faihona.   
\b  
\p
\v 31 Pita ya aso, iyen,  
\pi1 Hige gonowana ya faleleꞌem, haba te peꞌi luwaluwaga.  
\b  
\p Na ana hewahewali mahudoꞌidi edi liba gonogonowadi.   
\s1 Getesemeni yai, Yesu ya Lauꞌuꞌula  
\sr Maleko 14:32-42  
\r (Matiu 26:36-46; Luka 22:39-46)  
\p
\v 32 Sa laoma Getesemeni nuꞌuna. Yesu ya libalau ana hewahewali lebedi yai iyen,  
\pi1 Aiteꞌi au taꞌataꞌai na hola E lau E lauꞌuꞌula.   
\b  
\p
\v 33 Pita, Diyemsi yo Diyon maꞌedi Yesu sa lau. Nuwa kamkamna laꞌilaꞌi yo nuwa mwahu ya laoma tauna ya famohafu.  
\v 34 Yo fede ya falibadi iyen,  
\pi1 Nuwa heyaya nuwagu yai ya laꞌi wananaha begana haba ya kamfunuhigu. Aiteꞌi au miyamiya na au tuhutuhuli.   
\b  
\p
\v 35 Begana ya sigilau, ya lofe lidiyen tanohi yai na ya lauꞌuꞌula iyen,  
\pi1 Yena gonowana, ibege kamkamna lahaina te ya fahoina.   
\b  
\p
\v 36 Ya lauꞌuꞌula iyen,  
\pi1 Aba, Tamagu, ginauli mahudoꞌidi um gonowam. Kamkamna te u abi fahi lisigu yai. In moho hige yau egu fanuha, um em fanuha.   
\b  
\p
\v 37 Habahim ya fuyo ana hewahewali faihona lisidi na ya itadi sa enoꞌeno. Ya libalau Pita lebena,  
\pi1 Saimon, wa eno? Hige gonowana u tuhutuhuli awa esega moho?  
\v 38 Au tuhutuhuli yo au laulauꞌuꞌula haba ibege lau lubu au fahoina. Yaluwamiu sa nonoha na taumiu sa belubelu.   
\b  
\p
\v 39 Maꞌesega moho ya lau afuledi na ya fuyo ya lauꞌuꞌula. Libadi gonogonowadi ya libaedi.  
\v 40 Ya fuyoma ana hewahewali lisidi ya itadi sa maimaiduꞌe be hige somo ti faliba.   
\p
\v 41 Fafaihonana ya fuyoma na ya falibadi iyen,  
\pi1 Hola ma enomiu? Ma anyawasimiu? Maihalana ya mahano! Haꞌasi, Doga Natuna aho te sa fele lawen dodoga heyaheyayadi lisidi yai.  
\v 42 Au obiyo ta lau! Agu tau wewe ya laoma!   
\s1 Yesu sa Au  
\sr Maleko 14:43-52  
\r (Matiu 26:47-56; Luka 22:47-53; Diyon 18:3-12)  
\p
\v 43 Yesu ma libalibana yo fede Diudasi, in safuhudohudoꞌi luwaga hesa, maidana dodoga boludi ma baibainetidi yo ma kepakepatadi sa mahanoma. Iti mate tau antalasam babaꞌisadi, babada yo laugagayo tau lau faꞌataendi sa duidima.  
\v 44 Tau wewe mate fafaꞌilala hudoꞌi haꞌa babaꞌisa ya falibadi iyen,  
\pi1 Sai E falafu mate logenana. Au tohai be au lawen, na ami gati komokomaniꞌi.   
\b  
\p
\v 45 Fuyana Diudasi ya mahano ya dudulai ya lau Yesu lisina iyen,  
\pi1 Tanuwaga!  
\p Na ya falafu.   
\p
\v 46 Yo fede Yesu sa tohai be sa lawen.   
\p
\v 47 Tau obiꞌobiyo hesa amainiya ena baineti ya faguli be Tau Antalasam edi Baꞌisa ena tau lau fayofayo beyana ya talafahi.   
\p
\v 48 Alinadi Yesu ya bui iyen,  
\pi1 Bena Yau tau angafu? Logena ma baibainetimiu yo ma kepakepatamiu ami laoma ami augu.  
\v 49 Fuya ouꞌouli yau maꞌemiu Dubu Tabuna dobidobina yai E laulau faꞌata na hige au augu. In moho Buka Tabuna bena ya fawananaha. \rq (Isaiya 53:7-12) \rq*   
\b  
\p
\v 50 Habahim ana hewahewali mahudoꞌidi sa gela afulen.  
\v 51 Hewali hudoꞌi ya lau kaleko na Yesu ya laulau watan mate sa tohai,  
\v 52 yo fede ya dalu peidi be kaleko ya taufahi na ma tau afa afaꞌafana ya gela.   
\s1 Yesu sa Lawen Sanhedeli Lisidi  
\sr Maleko 14:53-65  
\r (Matiu 26:57-68; Luka 22:54-55, 63-71; Diyon 18:13-14, 19-24)  
\p
\v 53 Yesu sa lawen Tau Antalasam Baꞌisana lisina na tau antalasam haisa, babada lalaꞌi yo laugagayo tau lau faꞌataena mate sa faꞌoigogo amainiya.  
\v 54 Pita muli yai ya laoma be ya luhulau Tau Antalasam edi Baꞌisa ena luma dobidobina yai. Be maidana gati sa taꞌai na ya anmwahibo.   
\p
\v 55 Tau Antalasam edi Baꞌisa yo Sanhedeli mahudoꞌidi edi fanuha bena liba wananaha laꞌi sa lobahidi, haba ainiya bena Yesu sa wunui. In moho hige somo laꞌi ti lobahi.\f + \fr 14:55 \ft Diusi edi Konisela laꞌilaꞌi hesana mate Sanhedeli.\f*   
\m
\v 56 Tau fagiluna boludi edi liba bwalabwala sa libaedi mate hesa - hesa ena ya laulau hudoꞌi.  
\v 57 Haisa sa obiyo be liba bwalabwala sa libaedi Yesu lisina yai tiyen,   
\pi1
\v 58 ꞌE atahi ya libaliba iyen, “\w Dubu Tabuna\w* dodoga sa ginauli haba E dem lopa. Na lahai faihona ganahewadi yai hesa haba E faꞌobiyo fuyoi. Dubuna mate hige dodoga nimadi yai ti ginauli.”   
\b  
\p
\v 59 Hesa - hesa ena liba ya lau hudohudoꞌi. Hige edi liba esega.   
\p
\v 60 Tau Antalasam edi Baꞌisa ya obiyo mahudoꞌidi matadi yai na ya fatiꞌo lau Yesu lisina iyen,  
\pi1 Sa fagilum te haga alinadi u bui.   
\b  
\p
\v 61 In moho Yesu hige somo laꞌi i libaen. Yo fede Tau Antalasam edi Baꞌisa ya fatiꞌo fuyoi iyen,  
\pi1 Um \w Keliso\w*, Loholoho Tau Abina Natuna? \rq (Isaiya 53:7-8) \rq*   
\b  
\p
\v 62 Yesu iyen,  
\pi1 Yau, Logegu. Haba Doga Natuna ya taꞌataꞌai Gigibwali Yaubadana sibana yai na yada yai ya laolaoma, ami ita.   
\b  
\p
\v 63 Tau Antalasam Baꞌisana ena leli ya ankamgiginidi na iyen,  
\pi1 Hei! Hige gonowana wikinisi hesa haba ta yoꞌoi!   
\pi1
\v 64 Yesu ya liba pono iyen, “Yau maꞌegu Yaubada gonogonowamai.” Ami atahi! Emi nuwatuhu somo?\f + \fr 14:64 \ft Au italau Maleko 14:62. \f*  
\b  
\p Mahudoꞌidi sa fagilu, be ehe watawatan tiyen,  
\pi1 Ii–, peꞌi moho.   
\b  
\p
\v 65 Habahim haisa Yesu sa lau kanikanisoi Matana sa suma yo sa talai na tiyen,  
\pi1 U anmasi, sai ya talaim!  
\b  
\p Habahim gati sa lawen be sa lau papaliꞌi.   
\s1 Pita ya Falele Ma Faihona  
\sr Maleko 14:66-72  
\r (Matiu 26:69-75; Luka 22:56-62; Diyon 18:15-18; 25-27)  
\p
\v 66 Pita mate hola luma dobidobina yai na Tau Antalasam edi Baꞌisa ena tau lau fayofayo waihinna ya laoma,  
\v 67 ya italau be Pita ya ita ya anꞌanmwahibo yo fede iyen,  
\pi1 Um hinaga maꞌem Yesu Nasaleta.   
\b  
\p
\v 68 In moho Pita ya falele iyen,  
\pi1 Somo wa libalibaen hige ya nuwatuhu lobahi!  
\b  
\p Yo fede edaꞌeda hafohafona yai ya kalamahano na kamkam ya gwane.\f + \fr 14:68 \ft Uliꞌuli haisa mate, “kamkam ya gwane” tefana hige ti tole, lausoisoi ganahewana yai te.\f*   
\p
\v 69 Tineꞌeu wa ya itaꞌita lau be Pita ya ita fuyoi yo fede tau obiꞌobiyo ya falibadi iyebom,  
\pi1 Ite ana hewali hesa.   
\b  
\p
\v 70 In moho Pita ya falele boda. Hige walolona na dodoga sa obiꞌobiyo Pita sadaina yai sa faliba tiyen,  
\pi1 Wananaha! Um hidana hesa. Paꞌana um \w Galili\w* yai wa laoma.\f + \fr 14:70 \ft Ya sibai mate in Galili dogana paꞌana ya libaliba doha iti.\f*   
\p
\v 71 Pita ya angwala dodoga lisidi iyen,  
\pi1 Taumohona ami libalibaen hige ya sibai.   
\b  
\p
\v 72 Hige walolona kamkam ya gwane boda. Yo fede Yesu ena liba Pita ya nuwatuhuidi fuyana ya faliba iyen,  
\pi1 Ibege hola kamkam i gwane ma luwaga na haba wa falele ma faihona mate hige u sibaigu.  
\b  
\p Yo fede Pita ya tan eloꞌelolosi.   
\c 15  
\s1 Yesu sa Leyama Pailati Matana yai  
\sr Maleko 15:1-5  
\r (Matiu 27:1-2; 11-14; Luka 23:1-5; Diyon 18:28-38)  
\p
\v 1 Ma hwalahwalalana tau antalasam babaꞌisadi, dodoga lalaꞌi, laugagayo tau lau faꞌataena yo Sanhedeli mahudoꞌidi sa faꞌoigogo na edi sa oiliba be Yesu sa au na sa lawen Pailati lisina.   
\p
\v 2 Pailati ya fatiꞌo lau Yesu lisina iyen,  
\pi1 Um \w Diusi\w* edi Kin?  
\b  
\p Alinana, Yesu ya bui iyen,  
\pi1 Ii–, logena.   
\b  
\p
\v 3 Tau antalasam babaꞌisadi ginauli mahudoꞌidi debadi yai Yesu sa fagilu.   
\p
\v 4 Pailati ya fatiꞌo bodai iyen,  
\pi1 Ginauli boludi haladi yai sa fagilum be alinadi haga u bui?   
\b  
\p
\v 5 In moho, Yesu hola hige i libaliba, be Pailati ya noꞌo.   
\s1 Diusi sa Fanuha Bena Yesu ya Peꞌi  
\sr Maleko 15:6-15  
\r (Matiu 27:15-26; Luka 23:13-25; Diyon 18:39-19:16)  
\p
\v 6 Bayawa Anꞌangogona yai edi laulau mate tau lau deli esega, sai sa fanuha haba Pailati ya soꞌefahi.  
\v 7 Doga hesa hesana Balabasi ma haidana haisa hiyala sa fatubu maidadi gabeman be sa aiyunu. Yo fede halana yai sa lau deli.  
\v 8 Baiwa sa laoma be Pailati sa anꞌetai, bena doga hesa ai deli ya soꞌefahi.  
\v 9 Pailati ya fatiꞌoidi iyen,  
\pi1 Ami fanuha bena Diusi emi Kin E soꞌefahi?   
\b  
\p
\v 10 Pailati ya sibai mate tau antalasam babaꞌisadi Yesu sa nuwa elaꞌelaꞌen, logena sa leyama lisina.   
\p
\v 11 In moho tau antalasam babaꞌisadi mate dodoga sa eli fasifasinadi be tiyen,  
\pi1 Balabasi u soꞌefahi!   
\b  
\p
\v 12 Pailati ya libalau lisidi, iyen,  
\pi1 Aho auwen, “In Diusi edi Kin.” Haba somo ai lisina E ginauli?   
\b  
\p
\v 13 Sa yogayoga tiyen,  
\pi1 U tutu fapatu!   
\b  
\p
\v 14 Pailati ya fatiꞌo,  
\pi1 Sidohana? Pilipili somo ya ginauli?  
\b  
\p Sa yoga laꞌilaꞌi tiyen,  
\pi1 U tutu fapatu!   
\b  
\p
\v 15 Pailati ena fanuha bena dodoga nuwadi ya faloholohodi, yo fede Balabasi ya soꞌefahi. Habahim ya liba be Yesu sa pidili yo bena haba sa lawen sa tutu fapatu.   
\s1 Hiyala Dodogadi Yesu sa Lau Faliuhwaꞌen  
\sr Maleko 15:16-20  
\r (Matiu 27:27-31; Diyon 19:2-3)  
\p
\v 16 Hiyala dodogadi Yesu sa lawen Gawana ena Luma dobidobina yai na faledi tau hiyala sa yoga gogondi.  
\v 17 Yesu mate Kin edi leli kapikapitana sa faliꞌo\f + \fr 15:17 \ft “Kapikapitana” aniyona mate “pepolo.”\f* na kokukoku sa ginauli nulinuli yai be kuluna yai sa fakoku.   
\p
\v 18 Sa yogalau lisina tiyen,  
\pi1 Diusi edi Kin! Um mwahulim, hige ana siga!   
\b  
\p
\v 19 Kuluna yai sa oiꞌoi, sa lau kanisoi yo sa tulibono be edi fadebasae bwalabwala sa ginauli.  
\v 20 Sa laulau faliuhwaꞌen ya ofi, luhuluhu kapikapitana sa unufahi na ana leli sa faliꞌo fuyoi. Habahim sa foya lawen Yelusalem ganamulina yai be bena sa tutu fapatu.   
\s1 Yesu Sa Tutu Fapatu  
\sr Maleko 15:21-32  
\r (Matiu 27:32-44; Luka 23:26-43; Diyon 19:17-27)  
\p
\v 21 Na Sailin dogana hesa hesana Saimon nuꞌu kiukiu yai ya laolaoma duhu laꞌi ganahewana. Na hiyala dodogadi sa bayahoi be Yesu aba tutu fapatuna ya bahei. Saimon nanatuna mate Alesandiya yo Lufosi.  
\v 22 Yesu sa foya lawen nuꞌu hesa hesana Gologota. (Aniyona mate Kulukulu Nuꞌuna.)  
\v 23 Amainiya mate wain maꞌena kamkamna mulamulana sa faꞌasi esegahidi be sa felen. Na hige i nom.\f + \fr 15:23 \ft Mulamula hesana mate “miula.”\f*   
\p
\v 24 Sa tutu fapatu mulina yai, ana leli sa pei dailidi na habahim sa pelei be haba sai tausomo ya wini mate ya abi, enehena.  
\v 25 Yesu edi fuya tutu fapatuna mate naen koloki hwalahwalala.  
\v 26 Edi aba fagiluna sa uli oyagi tabatabana yai tiyen, “Diusi edi Kin,” mate sa tutu fapatu Yesu kuluna maitina yai.\f + \fr 15:26 \ft Uliꞌuli haisa yai mate “sa tutu fapatu Yesu kuluna maitina yai,” hige ti uli\f*   
\p
\v 27-28 Tau angafu luwaga hinaga sa tutu fapatudi, esega sibana yai, na esega seuseulina yai. Logena, sa fawananaha Buka Beyabeyana yai, tiyen, “In maꞌedi dodoga heyeheyayadi sa tutu fapatudi.”\f + \fr 15:27-28 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi te hige ti uli.\f* \rq (Isaiya 53:12) \rq*   
\p
\v 29 Dodoga sa bayabayawa mate sa liba fafaheyaya yo kuludi sa fafakwadedi na tiyen,  
\pi1 Agu ya moꞌisa! Um bena \w Dubu Tabuna\w* wa dem lopalopa na lahai faihonana yai haba wa faꞌobiyo fuyoi!   
\pi1
\v 30 U fofofahi fuyoim be ai aba tutu fapatum ni u tulu beꞌuma!   
\b  
\p
\v 31 Tau antalasam babaꞌisadi yo laugagayo tau lau faꞌataena hinaga Yesu sa lau faliuhwaꞌen tiyen,  
\pi1 Haisa ya fofofahidi na in hige gonowana i fofofahi fuyoi.   
\pi1
\v 32 \w Keliso\w*, Isalaela eda Kin, aho te haga ai aba tutu fapatum ni u tulu beꞌuma be ai itam. Haba ꞌe kawawananahaꞌem.  
\b  
\p Salumadi Yesu maꞌedi sa tutu fapatudi mate Yesu sa liba fafaheyaya hinaga.   
\s1 Yesu ena Peꞌi  
\sr Maleko 15:33-41  
\r (Matiu 27:45-56; Luka 23:44-49; Diyon 19:28-30)  
\p
\v 33 Lahai laꞌi yai nuꞌu mahudoꞌina mate ya kamumu esegahi ee–, awa faihona.  
\v 34 Tili koloki yai Yesu ya yoga laꞌilaꞌi iyen,  
\pi1 Eloi! Eloi! Lama sabatani?  
\b  
\p Aniyona mate,  
\pi1 Egu Yaubada! Egu Yaubada! Paꞌana somo wa nuwa afulegu?   
\b  
\p
\v 35 Dodoga haisa amainiya sa obiꞌobiyo sa atahi be tiyen,  
\pi1 Au atahi. Ilaidiya ya yogayogai.   
\b  
\p
\v 36 Taumoho hesa ya lautafo be bwalofi ya abi ya bwalu lidiyen wain tabutabuluna yai na didiyali yai ya gwaliyen be ya lolo hasaen Yesu gibulana yai na iyen,  
\pi1 Haga ta ita! Ilaidiya bena haba i laoma i taluhi?   
\b  
\p
\v 37 Yesu ya ꞌwalaꞌui yo fede ya tuhufahi.   
\p
\v 38 Bili daili kalekona Dubu Tabuna ganahewana yai ya tapuliti luwagai, hewa yai ya lidi ubu.  
\v 39 Hiyala tau lau kulukuluwena ya obiꞌobiyo Yesu nuwanuwana yai mate sidohana Yesu ena peꞌipeꞌi ya ita. Na iyen,  
\pi1 Doga itete mate wananaha Yaubada Natuna.   
\b  
\p
\v 40 Wawahin haisa mate eda lofalofa yai sa itaꞌitama. Ganahewadi yai mate Maliya Magadala, Salome yo Maliya hudoꞌi (Diyemsi kiukiu yo Diyosesi tinadi).  
\v 41 Fuyana Yesu Galili yai mate, wawahin te sa lau watan yo sa sagusaguhi. Na hahaisa maꞌedi sa lau Yelusalem mate amainiya hinaga.   
\s1 Yesu Toletoletauna  
\sr Maleko 15:42-47  
\r (Matiu 27:57-61; Luka 23:50-56; Diyon 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Abi Nonoha Lahaina na maimailafina Sabati faꞌatitina ya fatubu.\f + \fr 15:42-43 \ft “Falaide” mate “Abi Nonoha Lahaina,” na maimailafina yai Diusi edi “Sabati” ya fatubu. Lahai Satade logena Diusi edi Sabati.\f* Yo fede Alamatiya dogana hesana Diyosepa ma nuwa adidilina ya lau Pailati lisina be Yesu silanna ya anꞌetai. In mate Konisela hesa Sanhedeli ganahewana yai na sa fafaꞌatitiyen. Yaubada Aba Baꞌisa Nuꞌuna ya laolaoma ibona ya bagibagiyen.  
\v 44 Fuyana Pailati ya atahiyen Yesu haꞌa ya peꞌi mate ya tauhiti. Yo fede hiyala tau lau kulukuluwenna ya yogai be somo ya atahiyen wa, ya fatiꞌoi be tau hiyala iyen,  
\pi1 Wananaha, haꞌa ya peꞌi.   
\b  
\p
\v 45 Pailati ya fawananaha mate haꞌa ya peꞌi. Yo fede ya liba be Yesu silanna Diyosepa ya abi.   
\p
\v 46 Habahim Diyosepa silanna ya taluhi lidiyen, na kaleko loholohona ya une amainiya ya suma. Bwanali haꞌa sa pidi nonohai galina yai ya boꞌusai. Habahim umeꞌehu ya fatapipili be ya gudu buluhi.  
\v 47 Maliya Magadala yo Maliya Diyosesi tinana Yesu aba boꞌusaina sa ita.   
\c 16  
\s1 Yesu ya Obiyo Fuyo  
\sr Maleko 16:1-8  
\r (Matiu 28:1-8; Luka 24:1-12; Diyon 20:1-10)  
\p
\v 1 Sabati lahaina\f + \fr 16:1 \ft Diusi ganahewana yai, lahai sa makai doha ite: 6 p.m. lahai hesa yai edi dei ya fatubu ya lau ee–, bobon 6 p.m. yai ya ofi.\f* mulina, Maliya Magadala, Salome yo Maliya Diyemsi tinana maꞌi panepanedi sa unedi. Bena bobonna haba sa lau Yesu silanna sa famaꞌi.  
\v 2 Bobonna, nuꞌu ya ifi tatatali na sa aulaha sa lau boꞌusa.  
\v 3-4 Edaꞌeda yai sa laulau na ibodi sa fatiꞌo fuyoꞌidi, tiyen,  
\pi1 Sai haba umeꞌehu boꞌusa hafohafona yai ni ya fatapipili?  
\b  
\p Sa tamahiti mate boꞌusa guduna umeꞌehu laꞌilaꞌi haꞌa sa fatapipili.  
\v 5 Sa luhulau boꞌusa yai mate taumoho hewahewalina ena leli kafukafuna tefa siba yai ya taꞌataꞌai. Yo fede aluwadi sa potifahi.   
\p
\v 6 Na iyen,  
\pi1 Tabu au ꞌwasabu. Yesu Nasaleta, In sa tutu fapatu, ami yoꞌoyoꞌoi. Haꞌa ya obiyo fuyo! In hige amaiteꞌi. Edi aba tolena haꞌa ami ita.  
\v 7 Au lau be ana hewahewali Pita ma haidana au falibadi auwen, “In haba ya bwaꞌi Galili. Ainiya haba ami ita, doha haꞌa ya falibamiu.”   
\b  
\p
\v 8 Wawahin wa sa tauhiti na ma tabutabubudi sa gela sa lau boꞌusa ganamulina. Hige sai somo ti faliba paꞌana sa ꞌwasabu.   
\s1 Yesu ya Taumahata Maliya Magadala Lisina yai  
\sr Maleko 16:9-11  
\r (Matiu 28:9-10; Diyon 20:11-18)  
\p
\v 9 Sandei hwalahwalalana Yesu peꞌi yai ya obiyo fuyo na ya taumahata bwaꞌi Maliya Magadala lisina yai. In, logena, yaluwa heyaheyayadi faligigi-luwaga ganahewana yai ya liba duidi.  
\v 10 Salumadi ma afa haidana sa logo yo sa tantan mate, enehedi ya liba iyen,   
\pi1
\v 11 Yesu ya mwahuli fuyo! Yau E ita!  
\b  
\p In moho hige ti kawawananahaꞌen.   
\s1 Yesu ya Taumahata Dodoga Luwaga Lisidi yai  
\sr Maleko 16:12-13  
\r (Luka 24:13-35)  
\p
\v 12 Mulina yai Yesu ya taumahata dodoga luwaga lisidi yai fuyana sa laulau nuꞌu hesa. Nenena ya sedi be hige ti ita lobahi.  
\v 13 Sa fuyo be haidadi sa falibadi. In moho hige ti kawawananahaꞌedi.   
\s1 Yesu ya Taumahata Ana Hewahewali Lisidi yai  
\sr Maleko 16:14-18  
\r (Matiu 28:16-20; Luka 24:36-49; Diyon 20:19-23, Acts 1:6-8)  
\p
\v 14 Ofiꞌofina yai Yesu ya taumahata ana hewahewali safuhudohudoꞌi esega lisidi yai fuyanna sa kalakalahe. Ya sagasagaliyedi paꞌana sa nuwa poꞌi yo salumadi Yesu sa ita ya obiyo fuyo mate hige ti kawawananahaꞌedi.   
\p
\v 15 Ya libalau lisidi iyen,  
\pi1 Au lau tanoꞌubu mahudoꞌina yai wasa loholoho te, dodoga ai lisidi au duwai.   
\pi1
\v 16 Sai ya kawawananaha be sa fababasito haba ya mwahuli, In moho, sai hige i kawawananaha haba ena heyaya debana yai sa fagilu.  
\v 17 Tau kawawananaha haba noꞌo ginaulidi sa lau ginauli. Dimoni haba ai hesagu sa liba duidi yo alina hesa - hesa yai haba sa libaliba.   
\pi1
\v 18 Yena weso ai nimadi sa abidi yo anꞌanlewa sa nomdi ibege ti peꞌi yo sa abilau tau asiꞌasiyebo ai lisidi haba sa loholoho. \rq (Paisowa 28:3-5)\rq*   
\s1 Yesu ya Hasai Galewa  
\sr Maleko 16:19-20  
\r (Luka 24:50-53; Paisowa1:9-11)  
\p
\v 19 \w Guyau\w* Yesu ya libaliba ofi mulina yai, sa hasaen Galewa be Yaubada sibana yai ya taꞌai.  
\v 20 Habahim ana hewahewali sa lau sa lauguguya nuꞌu ouꞌouli yai. Na Yaubada ya saguhidi be ena liba ya fawananaha fafaꞌilala lisidi yai.  
\s1 Maleko Bukana Ofiꞌofina Libadi Haisa  
\sr Maleko 16:9-10  
\p [\va 9-10\va* Wawahin sa lau be liba tupotupona Pita ma afa haidana sa falibadi. Muli yai Yesu ana hewahewali ya fatamalidi sa lau, tefa saisai yai yo tefa leuleu yai be wasa tabuna yo miya lofalofana yo mwahuli otaꞌotafahina wasana sa falibadi.\f + \fr 16:20 \ft Uliꞌuli haisa, lausoisoi luwaga te (9 yo 10) sa uli hinaga, na lausoisoi 9–20 sa tole hinaga.\f*]