\id ACT - Buhutu Bible Translation \h Paisowa \toc1 Tau Faꞌona Wasawasa Adi Paisowa (Apostolo). \toc2 Paisowa \toc3 Paisowa \mt2 Tau Faꞌona Wasawasa Adi \mt1 Paisowa \mt2 (Apostolo) \c 1 \s1 Yaubada, Yesu ya Hasayen Galewa \sr Paisowa 1:1-11 \p \v 1 Yauwedo, Yaubada Tau Fanuhana\f + \fr 1:1 \fq Tiofiliyesi\ft aniyona mate “Yaubada Tau Fanuhana.” Buka hahaisa “Yaubada Tau Fanuhana” sa uli na hahaisa “Tiofiliyesi” sa uli paꞌana edi nuwatuhu bena doga hesana.\f* egu buka bwaꞌibwaꞌina yai ginauli somo E ulidi mate ginauli mahudoꞌidi Yesu ya fatubu ya ginauli yo ya lau faꞌataen, haꞌa enehemiu E liba ya lau ee–, sa hasaiyen galewa. \v 2 Hola hige Yaubada i hasaen galewa na safalumadi ya fasinabodi be ena tau faꞌona wasawasa ya liba fasibasibadi Yaluwa Tabuna ena gigibwali yai. \v 3 Ena peꞌi mulina yai ya taumahata tatau te, lisidi yai ma boludi laulau hudoꞌi - hudoꞌi yai be ya faꞌita lobahidi mate In ya mwahuli fuyo. Lahai 40 ganahewadi yai ya taumahata lisidi yai na Yaubada ena Aba Baꞌisa Nuꞌuna wasana enehedi ya liba. \v 4 Fuya hesa, maꞌedi sa kalakalahe na ya falibadi iyen, \pi1 Tabu Yelusalem au lau afulen, na ainauya E falibamiu au bagiyen. Ainauyana mate Tamagu ya liba fasunumaꞌen. \v 5 Diyon hoꞌowa yai ya fafababatisomiu na lahai fisa ai mulina haba Yaluwa Tabuna yai ami babasito. \b \p \v 6 Fuyana sa faꞌoigogo esega sa fatiꞌoi tiyen, \pi1 Guyau, aho te ema nuꞌu Isalaela haba wa fele fuyoꞌimai e higeꞌe?\f + \fr 1:6 \ft Tau faꞌona wasawasa yo dodoga haisa, edi fanuha bena edi dudulai ya fele fuyoꞌidi, be ibodi sa ita watandi.\f* \b \p \v 7 Yesu alinadi ya bui iyen, \pi1 Maihaladi e lahaidi mate Tamagu ena gigibwali yai ya nonohaidi. Umi hige enehemiu be haba adi fuya au sibaidi. \v 8 Fuyana Yaluwa Tabuna ya laoma ai hewamiu haba gigibwali Yaubada ai lisina ami abi be ai Yelusalem, Diudeya yo Samaliya mahudoꞌina yo tanoꞌubu anadan yai haba ami liba famahatagu. \rq (Paisowa 26:20)\rq* \b \p \v 9 Ya libaliba ofi, mulina yai, matadi yai Tamana ya abi hasaen galewa, yada yai be hige gonowana ti ita. \v 10 Hola matadi sa alalolo lau galewa na yo fede tatau luwaga adi leli kafukafudi sa mwaito afuledi sadaidi yai. \v 11 Na tiyen, \pi1 Galili tatau sidohana be amainiya ami obiꞌobiyo na ami maimainene hasa galewa? Yesu ite lebemiu yai sa abi hasaen galewa te, mate haba ya fuyoma gonogonowana doha ami ita ya hasai. \s1 Mataiyasi, Diudasi ya Falau Damahi \sr Paisowa 1:12-26 \r (Matiu 27:3-10) \p \v 12 Habahim Oliweta Piuna sa lau afulen na sa fuyo Yelusalem. Nuꞌudi te lofana doha kilomita esega.\f + \fr 1:12 \ft Diusi edi laugagayo yai mate Sabati lahaina yena sa laulau tiga ibege kilomita esega ti diꞌoi.\f* \v 13 Fuyana sa mahano, sa hasai edi aba miyamiya bilina yai. Iti mate Pita, Diyon, Diyemsi yo Endulu; Pilipi yo Tomasi, Batolomiu yo Matiu; Alefaiyesi natuna Diyemsi yo Saimon Seloti\f + \fr 1:13 \ft In Loma tau lau weꞌaidi dogana hesa\f* yo Diyemsi natuna Diudasi. \v 14 Fuya ouꞌouli sa fafaꞌoigogo na sa laulauꞌuꞌula ma haidadi wawahin yo Yesu haidana yo tinana Maliya hinaga.\f + \fr 1:14 \ft Au italau Maleko 6:3: Yesu afa haidana mate: Diyemsi, Diyosepa, Diuda, yo Saimon. Afa lolofuna hinaga, edi aba miya mate Nasaleta. In moho, hesadi hige ti uli Buka Tabuna ganahewana yai.\f* \p \v 15 Lahaidi yai ni Yesu tau kawawananahaina 120 ganahewadi yai, Pita ya obiyo fahi \v 16 be iyen, \pi1 Afa haidagu! Beyabeyana, Buka Tabuna yai sa uli tiyen, Yaluwa Tabuna ena gigibwali yai, Deiwidi, Diudasi wasana ya libaen mate haꞌa ya fawananaha fuyanna Yesu ana waiyuna ya foyahidi be sa tohai. \v 17 Diudasi hidamai hesa ema pele yai yo paisowa tau saguhimai. \b \p \v 18 (Ena lau pono maisana monina ya abi be tanohi ya une. Tanohina yai mate ya fatutu baꞌa be ya peꞌi. Bogana ya tamo dagi be tagina mahudoꞌina ya faikalamahanoi. \v 19 Dodoga mahudoꞌidi Yelusalem yai wasana sa atahiyen be alinadi yai nuꞌuna hesana sa tole “Akeladama.” Aniyona mate “ꞌWasina Nuꞌuna.”) \p \v 20 Pita iyen, \pi1 Samsi bukana yai sa uli tiyen, “Ena luma haba afaꞌafana, ibege sai i gogoi,” yo sa uli hinaga tiyen, “Sai hesa ana paisowa i abi.” \rq (Samsi 69:25 yo Samsi 109:8).\rq* \p \v 21 Lisina yai hidada hesa bena te fasinabo. In yo Yesu maꞌeda fuya ouꞌouli te laulau asiꞌasi. \v 22 Diyon ena fuya fafababatiso ya lau ee–, Yaubada, Yesu lebeda yai ya abi hasaen galewa. Sai te famwaito, maꞌeda ena mwahuli fuyo dedena haba te fatadada. \rq (Luka 24:48) \rq* \p \v 23 Yo fede dodoga luwaga hesadi sa fafinahedi: Mataiyasi yo Diyosepa, hesana hesa Basabasi na hesa Diyusitusi. \p \v 24-25 Na sa lauꞌuꞌula tiyen, \pi1 \nd Guyau,\nd* doga mahudoꞌina ena nuwatuhu wa sibai. Tatau luwaga te u faꞌitamai. Sai wa fasinabo haba tau faꞌona wasawasa adi paisowa ya ginauli, fuyana Diudasi ya biya afulen na ya lau ena aba laoma. \b \p \v 26 Habahim dodoga luwaga ni, sa aiheya failakoꞌedi umeꞌehu yai\f + \fr 1:26 \ft Hesadi sa ulidi umeꞌehu yai. Taumoho esega hesana ai umeꞌehu esega sa uli na sa husan ginauli hesa ganahewana yai be sa fatigotigo ee–, umeꞌehu esega ya beꞌu. Hesa somo umeꞌehu yai ni, mate in logena fafasinabona.\f* be Mataiyasi ya abi. Sa falau esegahi maidana tau faꞌona wasawasa 12 edi pei yai. \c 2 \s1 Yaluwa Tabuna Ena Fuya Laoma \sr Paisowa 2:1-4 \p \v 1 Fuyanna Pentekosi lahaina yai Tau kawawananaha mahudoꞌidi sa faꞌoigogo tefa esega yai. \f + \fr 2:1 \ft X-ref to table of Jewish Feasts.\f* \v 2 Maꞌesega na dagugu laꞌilaꞌi doha hwayahwayau galewa yai ya lidima be aba taꞌataꞌai lumana ya tafo nuhuli. \v 3 Habahim somo doha oyagi balebalelemna ya faidabadabalalai be doga esega - esega ya talu hewana yai.\fig |alt="somo doha oyagi balebalelemna ya talu hewadi yai" src="44_Ac_02_02_RG.jpg" size="span" loc="Acts 2:1-4" ref="2:3" \fig* \v 4 Yaubada, Yaluwana Tabuna mahudoꞌidi ya famohafudi be gigibwalina yai sa fatubu alina hudoꞌi - hudoꞌi yai sa libaliba. \s1 Pita Ena Wasa \sr Paisowa 2:5-21 \p \v 5 Fuyana yai Diusi iti Yaubada tau ꞌwasabuwenna nuꞌu mahudoꞌina yai sa faꞌoigogo esegahidi Yelusalem yai.\f + \fr 2:5 \ft Safaluma Yaubada sa fadebasae, na Buka haisa tiyen, Yaubada tau ꞌwasabuwenna.\f* \v 6 Dagugu sa atahiyen be baiwa laꞌilaꞌi ya faꞌoigogoma be somo - somo sa libalibaen mate, esega - esega alina yai ya atahi lobahi. \v 7 Sa tauhiti ma lau noꞌodi tiyen, \pi1 Hola au atahi. Dodoga mahudoꞌidi sa libaliba te mate Galili dodogadi. \v 8 Sidohana be esega - esega te atahi alinada yai sa libaliba? \v 9 Ita eda aba laoma mate: Patiya yai, Mediya yai, na haisa Elam yai. Ita hahaisa mate Mesopotamia yai, Diudeya, Kapadosiya, Pontusi yo Eisiya yai, \v 10 yo Figiya, Pamfiliya, Idipi yo Libiya tefadi yai, Sailin nuꞌuna sadasadaina yai te laoma. Na hahaisa mate tau antaumana Loma yai sa laoma Yelusalem. \v 11 Diusi yo taꞌowawa safaluma Diusi edi laulauꞌuꞌula sa laulau watan, yo Keliti yo Alabiya, mahudoꞌida te atahi mate Yaubada laulau gigigibwalidi yo noꞌo ginaulidi, te atahiyedi alinada yai! \b \p \v 12 Sa noꞌo yo sa nuwa ponopono be sa fafatiꞌo fuyoꞌidi tiyen, \pi1 Ite aniyona somo? \b \p \v 13 Na hahaisa sa lau faliuhwaꞌedi tiyen, \pi1 Sa nom yauyaule? \b \p \v 14 Habahim Pita yo tau faꞌona wasawasa safuhudohudoꞌi esega sa obiyo fahi na ya liba laꞌilaꞌi baiwa lisidi iyen, \pi1 Falegu Diusi yo salumadi mahudoꞌimiu Yelusalem yai ami miyamiya, au ataꞌatahi laoma lisigu na aniyona somo haba emi E liba. \v 15 Emi nuwatuhu bena tatau te sa nom yauyaule. Higeꞌe! Itete hola 9 koloki ma hwalahwalalana. \v 16 Itete fuya bwaꞌibwaꞌina yai Peloweta Diyoweli haꞌa ya libaen: \pi1 \v 17 “Yaubada iyen, \pi1 “‘Fuya ofiꞌofidi yai haba Yaluwagu E fagoi dodoga mahudoꞌidi ai lebedi.\f + \fr 2:17 \ft Fuya ofiꞌofina Pentekosi yai ya fatubu na ya laoma bee–, aho ite.\f* \q2 Yo nanatumiu wawahin yo tatau haba sa liba peloweta.\f + \fr 2:17 \fq liba peloweta \ft aniyona luwaga 1. Wasa loholohona sa lauguguyaꞌen, na 2. Somo matada yai sa tubu haba sa liba famahata.\f* \q1 Ami hewahewali haba tautau sa itadi, \q2 yo emi tautaulaꞌi haba sa eno suwai. \q1 \v 18 Yo egu tau paisowa tatau yo wawahin \q2 lahaidi yai ni haba Yaluwagu E fagoi ai lebedi, \q2 be haba wasa loholohona sa lauguguyaꞌen. \q1 \v 19 Noꞌo abiꞌabidi haba E ginaulidi ai galewa, \q2 yo ai tanoꞌubu. Haba fafaꞌilala, \q2 ꞌwasina yo oyagi balebalelemdi yo madagafu E fataumahatadi. \q1 \v 20 Maihala haba ya kamukamumu, \q2 na \nd Guyau\nd* ena fuyoma lahaina haꞌa ya sigisigima. \q1 \v 21 Yena sai \nd Guyau\nd* hesana ya ataꞌatahi \q2 haba ya mwahuli.” \rq (Diyoweli 2:28-32)\rq* \s1 Pita Baiwa Laꞌilaꞌi ya Guguyaidi \sr Paisowa 2:22-41 \p \v 22 Pita iyen, \pi1 Isalaela dodogadi, au ataꞌatahi! Ganahewamiu yai Yesu Nasaleta ena dudulai Yaubada ya fawananaha, logena lisina yai noꞌo yo fafaꞌilala ya ginaulidi mate umi ami sibaidi. \v 23 Yaubada ena nuwatuhu yai Yesu ya fasinabo nonohai be sa tole afulen nimamiu yai, na dodoga heyaheyayadi sa saguhimiu be ami tutu fapatu kolosi yai. \v 24 In moho Yaubada ya famwahuli fuyoi peꞌi kamkamnana yai paꞌana peꞌi hige gonowana i abi didini. \v 25 Kin Deiwidi haꞌa ya libaen iyen, \q1 “Fuya ouꞌouli Yaubada sadaigu yai E itaꞌitai. \q2 Paꞌana In maꞌegu, \q1 be ibege agu waiyunu ya ꞌwasabuwedi.” \rq (Samsi 16:8)\rq* \q1 \v 26 Lisina yai nuwagu ya amna be E kwade \q2 yo E fadebasae. \q2 Yo E gogo susunuma mate taugu haba ya anyawasi, \q1 \v 27 paꞌana ibege tau peꞌipeꞌi edi nuꞌu yai u lau afulegu, \q2 yo ibege em Fatabu Dogana u ita afulen, \q2 be tauna i molu ai boꞌusa. \q1 \v 28 Mwahuli edaꞌedana haꞌa wa faꞌitagu; \q2 Yo Um ai matam haba E kwade wananaha. \rq (Samsi 16:8-11) \rq* \b \pi1 \v 29 Afa haidagu, E faliba komakomaꞌinimiu mate ada ulu tubu Deiwidi haꞌa ya peꞌi be sa boꞌusai na boꞌusana mate hola otana amaiteꞌi. \v 30 In mate peloweta na ya sibai mate Yaubada haꞌa ya angwala lisina yai haba Deiwidi laulauwewena hesa ya famala Baꞌisa gonogonowana doha in Deiwidi. \rq (2 Samuwela 7:12-17 yo Samsi 132:11)\rq* \v 31 Fuya matada yai somo haba ya tubu, mate Deiwidi haꞌa ya sibai, be ya liba iyen, \q1 “Keliso haba ya mwahuli fuyo, \li1 yo ibege ai boꞌusa i ita afulen \li2 be silanna i molu.” \rq (Samsi 16:10)\rq* \b \pi1 \v 32 Boꞌusa yai Yaubada, Yesu te ya famwahuli fuyoi, be matamai yai haꞌa ꞌe ita. \v 33 Tamana Yaubada ya tole hitiꞌi be sibana yai aba fafaꞌatiti yai ya taꞌai. Ena liba fasunuma mate Yaluwa Tabuna ya felen, Yesu. Logena ya fagoi lidiyen hewada yai mate, haꞌa ami ita yo ami atahiyen.\f + \fr 2:33 \ft Yena sibana yai ya taꞌai, aniyona mate ena dudulai haba ya felen. Au itaꞌita lau Maleko 10:37 yo Paisowa 7:55 hinaga.\f* \v 34 Deiwidi hige i hasai galewa. In moho ya liba iyen, “\nd Guyau\nd* Yaubada ya libalau egu Guyau lisina iyen, ‘Ai sibagu u taꞌai, \v 35 ya lau ee–, am waiyunu E toledi ai ahem ubudi doha ahem aba tolena.” \rq (Samsi 110:1 yo Maleko 12:36)\rq* \pi1 \v 36 Lisina yai Isalaela mahudoꞌidi bena sa siba komakomaꞌi mate Yesu te, In ami tutu fapatu, logena Yaubada ya tole Guyau yo Keliso. \b \p \v 37 Dodoga liba te sa atahiyen. Yo fede aluwadi sa potifahi be Pita yo tau faꞌona wasawasa hahaisa sa falibadi tiyen, \pi1 Afa haidamai somo haba te ginauli? \b \p \v 38 Pita alinadi ya bui iyen, \pi1 Esega - esega u nuwabui be u babasito Yesu Keliso hesana yai haba em heyaheyaya ya nuwa afulen na Yaubada ena ainauya, Yaluwa Tabuna wa abi. \v 39 Liba fasunuma te ya laowa umi, nanatumiu yo safalumadi iti eda lofalofa yai tau miya enehemiu yo safalumadi Guyau eda Yaubada ya yogaimiu, enehemiu. \b \p \v 40 Habahim, Pita ya lauguguya lofalofa na ya liba adidili lau tau ataꞌatahi lisidi yai iyen, \pi1 Yaubada au anꞌetai be hiti heyayana ganahewadi yai te, haba ya saguhimiu be ami anfaleꞌedi. \b \p \v 41 Safalumadi ena liba sa lau watan mate sa fababatisodi na lahaina yai dodoga laꞌina tausan faihona sa lobahi be sa falau esegahi tau faꞌona wasawasa edi pei yai be edi pei ya laꞌi. \s1 Tau Kawawananaha sa Oiꞌoigogo Esega \sr Paisowa 2:42-47 \p \v 42 Edi fuya sa peidi tau faꞌona wasawasa edi lau faꞌata yai yo edi faꞌoigogo yai sa anꞌangogo yo sa laulauꞌuꞌula gogo. \v 43 Noꞌo ginaulidi boludi yo fafaꞌilala hudoꞌi - hudoꞌi tau faꞌona wasawasa sa laulau ginauli be dodoga sa ꞌwasabu. \v 44 Tau kawawananaha mahudoꞌidi sa fafaꞌoigogo fuya ouꞌouli yo ginauli mahudoꞌina lebedi yai sa faifaisagusagu fuyoꞌidi. \v 45 Edi tanohi yo edi ginauli sa uneꞌune afuledi na monidi sa abidi be faledi tau kawawananaha salumadi ginauli hahaisa lebedi yai, higeꞌe mate edi sa soi. \v 46 Lahai esega - esega sa faꞌoigogo ai Dubu Tabuna dobidobina yo edi ai luma sa kalahe gogo ma nuwa taludi yo ma kwadedi, \v 47 lahai esega - esega salumadi sa anꞌeta be Yaubada ya famwahulidi mate sa falau esegahidi, be tau kawawananaha edi pei ya laꞌi. Yaubada sa fadebasae, yo dodoga edi abi loholoho sa kwadedi. \c 3 \s1 Pita, Taumoho Dabidabina ya Faloholoho \sr Paisowa 3:1-10 \p \v 1 Fuya ma esega lauꞌuꞌula maihalana yai, Pita yo Diyon sa hasai Dubu Tabuna. Maihalana mate tili koloki maimailafi. \v 2 Lahaina yai ni taumoho hesa ahe dabidabina sa bahe lawen dubu edaꞌedana hesa hesana “Aba Luhuluhu Lau Loholohona.” Dogana ni tinana bogana yai haꞌa doha. Fuya ouꞌouli ainiya sa fafataꞌai be salumadi sa laoma sa luhuluhu lau haba ya anꞌeta moni lisidi yai. \v 3 Fuyana Pita yo Diyon ya itadi bena haba sa luhulau Dubu Tabuna ganahewana, ya anꞌeta moni lisidi yai. \p \v 4 Sa itaꞌita lau lisina na Pita iyen, \pi1 U itaꞌitama lebemai! \b \p \v 5 Yo fede taumoho wa ya itaꞌita lau lebedi na ena nuwatuhu bena somo haba sa felen. \p \v 6 Habahim Pita iyen, \pi1 Yau hige egu moni na somo lebegu yai haba E felem? Yesu Keliso Nasaleta dogana hesana yai u mwaito be u laulau! \b \p \v 7 Nimana sibana yai ya saguhi be ya faꞌobiyo. Hige walolona taumohona ahe laulauna yo talutalumodi sa adidili. \v 8 Ahena feula ya bwaꞌiyedi na ya fatubu ya laulau. Habahim maꞌedi sa lau Dubu Tabuna dobidobina ganahewana yai, ya laulau yo ya dagodago, Yaubada ya fafadebasae! \p \v 9 Fuyana dodoga mahudoꞌidi sa ita ya laulau yo Yaubada ya fafadebasae. \v 10 Sa nuwatuhu lobahi mate taumohona eseꞌesegana fuya ouꞌouli ai Dubu Tabuna Aba Luhuluhu Launa Loholohona yai ya taꞌataꞌai na ya anꞌanꞌeta. Yo fede mahudoꞌidi sa noꞌo wananaha mate sidohana be doha. \s1 Pita, Baiwa Laꞌilaꞌi ya Guguyaidi Dubu yai \sr Paisowa 3:11-26 \p \v 11 Tau anꞌanꞌeta hola Pita yo Diyon lisidi yai ya abiꞌabi didi na dodoga mahudoꞌidi sa lautafo lau lisidi ma noꞌodi. Iti mate Dubu Tabuna tefana hesa hesana “Solomon ena Aba Anlogulogu” yai. \v 12 Fuyana Pita dodoga ni ya itadi, ya libalau lebedi iyen, \pi1 Isalaela dodogadi, sidohana be ami kinoimai, emi nuwatuhu mate ai ema loholoho Yaubada matana yai, e ema gigibwali yai, be taumoho te ya laulau? \pi1 \v 13 Abelaham, Isako, Iyakobo yo afa wahada edi Yaubada logenana, ena tau paisowa Yesu, ya tole hitin. Yesu ami tole afulen nimadi yai be bena haba sa wunui. Pailati bena ya biya afulen na matana yai ami faleleyen. \v 14 Gigibwali yo Tau Laulau Dudulai Dogana ami waiyoꞌoꞌen na tau aiyunu ami anꞌetai bena sa soꞌe fahi be sa leyawa lisimiu. \rq (Maleko15:6-15)\rq* \pi1 \v 15 “Mwahuli Paꞌana,” Yesu, ami wunui. In moho Yaubada peꞌi yai ya faꞌobiyo fuyoi. Ai tau itana. \v 16 Yesu hesana yai ena gigibwali ꞌe kawawananahaꞌen be taumoho ami ita yo ami sibai mate ya faꞌadidili. Wananaha! Yesu hesana sunumana lisina yai mate taumoho te ya faloholoho. Haꞌa mahudoꞌimiu ami ita. \pi1 \v 17 Afa haidagu, aho te, E sibai mate umi yo emi babaꞌisa somo ami ginaginauli Yesu lisina yai mate, hige au sibai. \v 18 Na Yaubada ya fawananaha doha ite; somo beyabeyana haꞌa ya liba famahata peloweta lisidi yai mate Yaubada ena Fasinabo Dogana haba ya kamkamna be ya peꞌi. \v 19 Au nuwabui na Yaubada au famuli watan haba emi heyaya ya nuwatuhu afuledi yo yaluwamiu ya faꞌadidilidi, \v 20 na haba Keliso ya fatamaliyama, haꞌa ya fasinabo nonohai, logena Yesu. \v 21 Ai galewa bena ya miya ee–, Yaubada ginauli mahudoꞌidi ya fadudulai fuyoꞌidi, doha beyabeyana ena peloweta tabudi ya falibadi be sa libaen. \pi1 \v 22 Paꞌana Mose iyen, \pi1 “\nd Guyau\nd* emi Yaubada haba Peloweta hesa ganahewamiu yai ya faꞌobiyo, doha yau. Ginauli mahudoꞌidi ya falibamiu bena ami atahiyedi. \v 23 Yena sai laꞌi hige peloweta ni ena liba i awaꞌabiyen haba Yaubada ena dodoga ganahewadi yai sa kamfahi na sa wunui.” \rq (Diutelonomi 18:15,18,19)\rq* \pi1 \v 24 Wananaha! Somo aho lahai te ya laulau mate Peloweta mahudoꞌidi Samuwela yai ya lawen, haꞌa beyabeyana sa libaen. \v 25 Yaubada ena liba fasunuma peloweta lisidi yai mate enehemiu. Haꞌa ami abi, yo yali ya ginauli afa wahawahamiu lisidi yai ya fagonafimiu. \pi1 Yaubada ya libalau Abelaham lisina iyen, “Am hiti mulita debadi yai haba dodoga mahudoꞌidi tanoꞌubu yai te, E faloholohodi.” \rq (Aba Fatubu 22:18; Aba Fatubu 26:4)\rq* \pi1 \v 26 Fuyana Yaubada, ena tau paisowa Yesu ya fasinabo nonohai be ya fatamali bwaꞌiyeyawa bena ya faloholohomiu yo emi laulau heyaheyayadi ya buidi. \c 4 \s1 Pita yo Diyon Enehedi sa Lau Fatala Sanhedeli Matadi yai \sr Paisowa 4:1-12 \p \v 1 Pita yo Diyon hola dodoga sa fafalibadi na tau antalasam hahaisa yo Dubu tau gatinina baꞌisana yo Sadusi hahaisa sa lau lebedi. \p \v 2 Iti sa nuwa kwaipili paꞌana Pita yo Diyon sa fasibadi mate Yaubada haba doga mahudoꞌina peꞌi yai ya famwahuli fuyoi gonogonowana doha Yesu ena fafamwahuli fuyoꞌina. \p \v 3 Sa audi be sa gudu buluhidi deli yai ya lau bee–, ya lahai paꞌana haꞌa maihala ya ofi. \p \v 4 In moho liba tau atahiyenna boludi sa kawawananaha be dodoga oulidi 3000. \p \v 5 Bobonna Diusi babaꞌisadi, babada yo edi laugagayo tau lau faꞌataꞌedi sa faꞌoigogo Yelusalem yai. \p \v 6 Tau Antalasam Baꞌisana, Anasi, mate amainiya maꞌena Kaiyafasi, Diyon, yo Alekisanda. Tatau haisa, mate Tau Antalasam Baꞌisana ana boga maꞌedi hinaga. \p \v 7 Pita yo Diyon sa ledima Anasi maꞌana boga matadi yai na sa fatiꞌoidi tiyen, \pi1 Gigibwali somo - somohena yo sai hesana yai ami ginauli doha ite? \b \p \v 8 Yaluwa Tabuna Pita ya famohafu dodoga ya falibadi iyen, \pi1 Dodoga edi babaꞌisadi yo babada! \pi1 \v 9 Paꞌana somo aho te, ami fatiꞌo buibuimai fuyanna ginauli loholohona ꞌe ginauli tau laulau gesa te lisina yai, yo auwe, “Doga te, sidohana ema fafaloholohona?” \b \pi1 \v 10 Umi yo Isalaela dodogadi mahudoꞌidi bena ami sibai mate Yesu Keliso in Nasaleta dogana. In, logena, ami tutu fapatu. In moho Yaubada peꞌi yai ya famwahuli fuyoi. In hesana yai taumoho matamiu yai ya obiꞌobiyo te, ya faloholoho. \pi1 \v 11 Buka Tabuna, Yesu, logena ya libalibaen iyen, “Duhu te, umi tau abi luma ami ꞌwaiyoꞌoꞌen na aho te In luma ana duhu otaꞌotafahina hesa.” \pi1 \v 12 Tanoꞌubu yai te, ibege sai ai lebena mwahuli ta lobahi paꞌana ibege sai hesa ai hesana haba ta mwahuli. \s1 Pita yo Diyon sa Falibadi Bena Tabu Yesu Wasana ti Guguyai \sr Paisowa 4:13-22 \p \v 13 Sanhedeli, Pita yo Diyon edi nuwa adidili sa ita mate sa noꞌoꞌedi paꞌana sa nuwatuhu lobahi mate iti, supusupudi, hige ti fatalahadi. Yo sa nuwatuhu lobahi hinaga mate iti, Yesu tau famuli watanina.\f + \fr 4:13 \fq Sanhedeli \ft e “Diusi edi Konisela” ganahewana yai mate: Diusi babaꞌisadi, babada hahaisa yo laugagayo tau lau faꞌataen hinaga. Pele luwaga Sanhedeli ganahewana yai mate Sadusi yo Falesi dodogadi.\f* \p \v 14 In moho hige somo ti libaen paꞌana taumoho laulau gesana Yaubada ya faloholoho te, sa ita ya obiꞌobiyo maꞌena Pita yo Diyon. \p \v 15 Be sa eli duduidi bena Sanhedeli edi oigogo sa lau afulen na nuwatuhu sa yoꞌo boda. \p \v 16 Sa fafatiꞌo fuyoꞌidi tiyen, \pi1 Tatau te, haba sidohana eda abiꞌabidi? Yelusalem tau miyaina mahudoꞌidi sa sibai mate iti fafaꞌilala gigibwalidi haꞌa sa famahatadi, ibege ta faleleyedi. \pi1 \v 17 In moho gigibwali sa famahatadi wasana te, bena te gudu na tabu ti faꞌona wasawasaꞌen be i tadada ai ganahewadi. Tatau luwaga te, bena te liba fanuwa tagudi be tabu Yesu ai hesana sai hesa ti faliba fuyoi. \b \p \v 18 Yo fede sa yoga fafuyodi na sa falibadi bena tabu Yesu hesana ti libalibaen yo ti lau faꞌataen. \p \v 19 In moho Pita yo Diyon alinadi sa bui tiyen, \pi1 Umi iyabomiu au fadosi. Tausomo Yaubada matana yai ya dudulai bena ꞌe lau watan, emi liba e Yaubada ena liba? \b \p \v 20 Ginauli somo ꞌe itadi yo ꞌe atahiyedi hige gonowana libana ai fatautau. \b \p \v 21 Sa liba fafaꞌwasabudi, habahim, sa duidi be sa lau. Hige adi mata hesa somo be haba ti panisidi, paꞌana somo ya laulau te, dodoga mahudoꞌidi Yaubada sa fafadebasae. \p \v 22 Taumoho ya loholoho te, mate ena boliman laꞌina 40 ya diꞌoi. \s1 Tau Faꞌona Wasawasa Fanuwa Adidili Anꞌetana sa Anꞌetai \sr Paisowa 4:23-31 \p \v 23 Pita yo Diyon sa soꞌe fahidi mate sa fuyo edi dodoga lebedi be somo tau antalasam baꞌibaꞌisadi yo babada sa libaen, edi sa liba. \p \v 24 Fuyanna tau kawawananaha sa atahiyen mate mahudoꞌidi sa fafaꞌoigogo be sa lauꞌuꞌula lau Yaubada lisina tiyen, \pi1 Galewa, tanoꞌubu, gabogabo yo ginauli mahudoꞌidi ganahewadi yai, Um, Yaubada, tau ginaulidi. \pi1 \v 25 Yaluwa Tabuna ena gigibwali yai wa libalau ama ulutubu Deiwidi, em tau paisowa, lisina uwen, “Paꞌana somo mulimuli dodogadi sa manabala? \q1 Yo dodoga somo heyaheyayana bena sa ginauli, \q2 sa oiꞌoi niguguwen? \q1 \v 26 Tanoꞌubu babaꞌisadi sa obiyo nonoha \q2 na tanutanuwaga sa faꞌoigogo \q1 bena \nd Guyau\nd* yo ena Fasinabo Dogana, \w Keliso\w* maꞌedi sa lulu.” \rq (Samsi 2:1)\rq* \pi1 \v 27 Wananaha, Heloda yo Pontiyusi Pailati maꞌedi mulimuli dodogadi yo Isalaela tataudi sa faꞌoigogo esega taon yai te, be edi sa oiliba bena em Tau Paisowa Fafatabuna, Yesu wa fasinabo, bena sa wunui. \pi1 \v 28 Iti, somo em gigibwali yai yo em nuwatuhu yai haꞌa wa libaen bena ya tubu, mate sa ginauli watan. \pi1 \v 29 Be Guyau! Somo sa liba faꞌwasabumai te, u nuwatuhui. Na ai, em tau paisowa, nuwamai te u faꞌadidilidi be em liba ai libalibaen. \pi1 \v 30 Nimam u lolon be tau asiꞌasiyebo u faloholohodi yo fafaꞌilala yo noꞌo ginaulidi u lau ginauli em Tau Paisowa Fafatabuna Yesu, hesana yai. \b \p \v 31 Sa lauꞌuꞌula ofi mulina yai, edi aba faꞌoigogo lumana ya tuhutuhu. Yaluwa Tabuna mahudoꞌidi ya famohafudi be ma nuwa adidilidi Yaubada ena liba sa libalibaen. \s1 Tau Kawa Wananaha edi Gogo sa Soiyedi \sr Paisowa 4:32-37 \p \v 32 Tau kawawananaha nuwadi yo edi nuwanuwatuhu esega. Hige sai laꞌi iyen, “Egu ginauli te, yau ibogu enehegu.” Sa soiyedi be haidadi edi sa feledi. \p \v 33 Tau faꞌona wasawasa ma-gigibwalidi Guyau Yesu ena obiyo fuyo sa libalibaen na Yaubada ena ainauya laꞌilaꞌi ya fatalu mahudoꞌidi lebedi yai. \p \v 34 Ganahewadi yai ni, hige sai i fafagogo gesa. Sai fafatanohidi e fafalumadi mate tanohidi e lumadi sa uneꞌune afuledi. \p \v 35 Maisadi sa abidi be tau faꞌona wasawasa sa feledi na monidi haba sa soiyedi be gonogonowadi, \p \v 36 Lewi dogana hesa Saipelesi bonabonaluwana yai ya laoma. Hesana Diyosepa yo in, tau faꞌona wasawasa. Hesana hesa sa tole Banabasi (aniyona mate, in nuwadi Tau Libaliba Faꞌadidili Natuna.) \p \v 37 Ena tanohi ya uneꞌune afulen na monina ya leyama be tau faꞌona wasawasa ya feledi. \c 5 \s1 Ananiya Yo Safila \sr Paisowa 5:1-11 \p \v 1 In moho amainiya mate doga hesa hesana Ananiya, ma lahuna Safila edi ginauli haisa sa uneꞌune afuledi. \v 2 Ena nuwatuhu yai monina tefana ya nuhafi enehena, be lahuna ena nuwatuhu hinaga ya lau watan, na tefana mate amainiya tau faꞌona wasawasa ya feledi. \p \v 3 Pita ya libalau lisina iyen, \pi1 Satani nuwam ya famohafu, be ena nuwatuhu wa lau watan. Yaluwa Tabuna wa bwalai na tanohi monina te, tefana wa nuhafi. \v 4 Tanohina hola hige u uneꞌuneꞌen mate um enehem; na wa uneꞌuneyen, mulina yai monina hinaga enehem. Sidohana be laulau ni wa ginauli? Mate, hige dodoga u bwalaidi, na Yaubada wa bwalai! \b \p \v 5 Maꞌesega na, Ananiya, liba te ya atahiyen yo fede ya guli lidi ma lau peꞌina na saluma wasana sa atahiyen, mate sa ꞌwasabu. \v 6 Yo fede hewahewali sa laoma, be silanna sa suma na sa bahe lawen ganamuli be sa boꞌusai. \v 7 Hige lofana na lahuna hinaga ya luhuma. Somo ya tubu mate hige i siba. \p \v 8 Pita waihin te ya fatiꞌoi iyen, \pi1 U falibagu, itete Um ma lahum emi tanohi maisana laꞌina sa felemiu? \b \p Waihin Pita alinana ya bui iyen, \pi1 Ii–, maisana laꞌina, logena. \b \p \v 9 Yo fede Pita ya libalau lisina, iyen, \pi1 Sidohana be ma lahum ami oiliba na Yaubada Yaluwana Tabuna ami lauꞌita be ami bwalai? Lahum tau boꞌusaina mate eda hafohafona yai; haba um hinaga sa bahe lawen ganamuli be sa boꞌusaim. \b \p \v 10 Makai, ma esega! Na ya guli lidi ahena yai be ya peꞌi. Hewahewali sa luhuma be sa ita mate haꞌa ya peꞌi. Yo fede sa bahe fakalamahano be lahuna sadaina yai sa boꞌusai hinaga. \v 11 Tau kawawananaha mahudoꞌidi yo salumadi haisa wasana sa atahiyen mate sa ꞌwasabu palapa. \s1 Fafaꞌilala yo Noꞌo Abiꞌabidi sa Tubutubu \sr Paisowa 5:12-16 \p \v 12 Fafaꞌilala boludi yo noꞌo abiꞌabidi tau faꞌona wasawasa sa lau ginauli dodoga lisidi yai. Tau kawawananaha mahudoꞌidi Dubu Tabuna ganamulina yai sa faꞌoigogo “Solomon ena Aba Anlogulogu” ubuna yai. \v 13 Hige sai hesa nuwana i adidili bena haba i patu lau lisidi yai. In moho dodoga mahudoꞌidi mate sa ita hitihitinidi. \v 14 In moho tatau yo wawahin hahaisa sa kawawananaha Guyau lisina yai be sa falau esegahi lawedi Yesu tau famuli watanna edi pei yai. \v 15 Tau faꞌona wasawasa edi abiꞌabi yai dodoga lepalepadi sa ledima edaꞌeda laꞌilaꞌidi yai, na sa faꞌenodi aba eno yo leiyafa yai. Yena Pita, haisa ya tau bayawaidi na tautauna ya lau lisidi haba adi asiyebo sa ofi. \p \v 16 Dodoga baiwadi Yelusalem sadasadaina taondi yai sa faꞌoigogo. Tau lepalepa yo salumadi yaluwa heyaheyayadi ganahewadi yai mahudoꞌidi sa loholoho. \s1 Yesu ana Hewahewali sa Audi \sr Paisowa 5:17-42 \p \v 17 Tau Antalasam Baꞌisana yo afa haidana mahudoꞌidi, iti mate Sadusi pelena ganahewana yai, na nuwa elaꞌela ya famohafudi yo fede bena sa audi. \v 18 Tau faꞌona wasawasa sa audi be deli yai sa toledi. \v 19 In moho, maihonana yai, Guyau ena anelu deli edaꞌedadi ya soꞌedi be ya foya lawedi ganamuli yai na ya falibadi iyen, \v 20 “Au lau be Dubu Tabuna Dobidobina ai ganahewana au obiyo be mwahuli fwaufwau wasana mahudoꞌina dodoga edi au liba.” \p \v 21 Ya ifi tatatali, anelu somo ya libaen wa, sa lau watan be sa luhulau Dubu Tabuna Dobidobina yai sa fatubu sa lau faꞌataidi. \p Tau Antalasam Baꞌisana yo ena pele liba sa fatamali lawen Isalaela babadadi, iti Sanhedeli dodogadi sa faꞌoigogoma. Habahim liba sa fatamali lawen deli be tau faꞌona wasawasa sa ledima. \v 22 In moho fuyana tau gati sa mahano lau deli yai mate tau faꞌona wasawasa hige ti itadi, yo fede, sa fuyo be Sanhedeli sa falibadi, \pi1 \v 23 ꞌE mahano lau deli lumana yai na ꞌe ita mate edaꞌeda ma guduguduna na fafakapu hafitina yo tau itaꞌita wata edaꞌeda hafohafodi yai sa miyamiya na edaꞌeda ꞌe soꞌe lawen mate hige sai laꞌi ai lobahi ganahewa yai. \b \p \v 24 Tau antalasam babaꞌisadi yo dubu tau itaꞌita watanna edi baꞌisa wasa te sa atahiyen be sa nuwanuwatuhu palapa mate ai fuya matadi yai haba somo ya tubu. \p \v 25 Habahim doga hesa ya laoma be iyen, \pi1 Hola au ita! Dodoga deli yai ami gududi wa, mate Dubu Tabuna dobidobina yai sa laulau faꞌata! \b \p \v 26 Yo fede Dubu tau itaꞌita watanna edi baꞌisa maꞌana hewahewali sa lau be tau faꞌona wasawasa sa fafuyodima. In moho hige ti dalu beleleidi paꞌana sa ꞌwasabu ibe dodoga ti manabalaꞌedi be ti abi umeꞌehuidi. \v 27 Tau faꞌona wasawasa sa foya lawedi ganahewa. Sanhedeli babadadi matadi yai sa faꞌobiyodi; bena haba, Tau Antalasam Baꞌisana ya fatiꞌoidi, \pi1 \v 28 Laugagayo adiꞌadidilina haꞌa E falibamiu bena tabu doga te ai hesana au lau faꞌata. In moho hesana hola dodoga ami fafaꞌatadi be Yelusalem nuꞌuna haꞌa ya nuhuli bena haba doga te ꞌwasinana giluna ami fabaheimai. \b \p \v 29 Pita yo tau faꞌona wasawasa haisa alinana sa bui tiyen, \pi1 Yaubada ena liba bena ꞌe lau watan. Hige doga hesa! \pi1 \v 30 Afa wahada edi Yaubada, Yesu peꞌi yai ya famwahuli fuyoi. In logena ami tutu fapatu kolosi yai. \v 31 Yaubada ya tole hitiꞌi aba faꞌatitina tefa sibana yai be ya famala tau foyafoya yo tau fafamwahuli be haba Isalaela ya fanuwa buidi yo edi heyaheyaya ya nuwatuhu afuledi. \v 32 Ginaulidi te, ai yo Yaluwa Tabuna hinaga ꞌe famahatadi. In logena, sai Yaubada ya felen, salumadi iti ena liba tau lau watanina lebedi yai. \pi1 \v 33 Tanutanuwaga, liba te sa atahiyen mate, manadi sa bala heyaheyaya be sa fanuha bena sa wunuidi. \v 34 In moho Falesiya dogana hesa hesana Gamaliyeli yo in, laugagayo tau lau faꞌataenina hesa. Dodoga mahudoꞌidi sa fafaꞌatitiyen wananahai, Tanutanuwaga pwaludi yai ya obiyo na ya liba be tau faꞌona wasawasa sa lawedi mulimuli yai, begana. \rq (Paisowa 22:3)\rq* \p \v 35 Habahim ya libalau tanutanuwaga lisidi iyen, \pi1 Isalaela tataudi! Somo bena lisidi yai ami ginauli mate hola au nuwanuwatuhu komakoman. \pi1 \v 36 Ami nuwatuhui Teudasi ena fuya yai na ya libaliba bena in doga hesa laꞌilaꞌi na doga ouꞌoulidi doha 400 sa famuli watani. In moho sa wunui na tau famuli watanina mahudoꞌidi sa failaulauwidi. Yo fede ena paisowa ya fatautau. \v 37 Na Teudasi mulina yai, sensisi fuyana yai, Galili dogana hesa hesana Diuda, ena fuya yai, ena pele ya foyahi be sa faiꞌabi gabeman lisidi yai. In hinaga sa wunui yo fede tau famuli watanina sa failaulauwidi. \v 38 Be laulau te lisina yai ami hoꞌowa E sala. Tabu somo au ginauli dodoga te ai lisidi. Au ita afuledi! Yena somo sa oilibaen yo sa ginauli ibodi edi sibasiba yai, haba ya fatautau. \v 39 Na yena Yaubada lisina yai ya laoma, hige gonowana au gududi. Itaꞌitana doha Yaubada maꞌemiu au faifaiꞌabi. \b \p \v 40 Gamaliyeli ena libaliba yai, Diusi babadadi nuwadi ya abidi. Tau faꞌona wasawasa sa yogaidi lau ganahewa sa pidilidi na sa falibadi tabu Yesu hesana ti libaen fuyo. Habahim sa biya afuledi. \v 41 Tau faꞌona wasawasa Sanhedeli sa lau afulen ma nuwa loholohodi paꞌana Yesu hesana taumayamayana kamkamnana sa fahoina. \v 42 Fuya ouꞌouli ai Dubu Tabuna dobidobina yo ai luma hesa - hesa, lau faꞌata yo wasa loholoho mate Yesu in logena Keliso, Guyau ena Fasinabo Dogana, fatadadana hige ti fatautau. \c 6 \s1 Tau Faisagusagu Faligigi Luwaga sa Faꞌobiyodi \sr Paisowa 6:1-7 \p \v 1 Fuyandi yai mate Yesu tau famuli watanina ya tadada be ya laꞌi ya lau ee–, Diusi pele luwaga sa faibayaho. Pele hesa mate Hebelu alinadi wananaha tau sibaina na pele hesa Giliki alinadi sa fapaisowa. \p Salumadi Giliki alinadi sa fapaisowa tiyen, \pi1 Fuya ouꞌouli anꞌanna ami soisoiyedi mate ema hwabuhwabu hige adi au feledi. \b \p \v 2 Yo fede tau famuli watanina 12 te, dodoga mahudoꞌidi sa yoga gogonidi, na tiyen, \pi1 “Hige i dudulai bena ai, Yaubada ena libalau faꞌatana ai fatautau be haba kalahe soiyenna ai modeꞌen. \v 3 Afa haidamai, dodoga faligigi luwaga ai ganahewamiu au famwaitodi. Iti bena Yaluwa Tabuna yo sonoga ya lau fafamohafudi be haba ginauli te, sa ita watanidi \v 4 na ai haba ema fuya mahudoꞌina ꞌe pei ai lauꞌuꞌula yo lau faꞌata paisowana yai.” \b \p \v 5 Tau faꞌona wasawasa edi nuwatuhu dodoga mahudoꞌidi sa fanuha. Yo fede Sitiwin ma afa haidana Pilipi, Pokulasi, Nikano, Timon, Pamena yo, Nikolasi sa famwaitodi. Sitiwin mate tau sunuma yo Yaluwa Tabuna ya lau fafamohafu, na Nikolasi mate in Antiyoka dogana na sa fanuwa bui be Diusi edi Yaubada ya kawawananahaꞌen. \v 6 Dodoga faligigi luwaga te, sa lau matadi yai sa mwaito na tau faꞌona wasawasa nimadi sa tole lawedi hewadi yai na enehedi sa lauꞌuꞌula be gigibwali sa abi. \v 7 Yo fede Yaubada ena liba ya tadada be ya lau. Na Yesu tau famuli watanina Yelusalem nuꞌuna yai mate sa ouli be ya laulau. Na Diusi tau antalasam dodogadi peidi Yesu sa kawawananahaꞌen hinaga. \s1 Sitiwin sa Au \sr Paisowa 6:8-15 \p \v 8 Yaubada, inonona loholohona yo ena gigibwali Sitiwin ya lau fafamohafu, be fafaꞌilala yo noꞌo ya lau ginauli dodoga ganahewadi yai. \v 9 Diusi dodogadi edi oigogo pelena hesa sa atahi “Biya Afuledi Tataudi” ganahewana yai mate dodoga haisa. Iti mate Sailin yo Alesandiya nuꞌudi tau laolaoma ma afa haidadi Diusi hahaisa Silisiya yo Eisiya nuꞌudi yai tau laolaoma, maꞌedi Sitiwin sa faibayaho. \v 10 In moho Yaluwa Tabuna, Sitiwin sibasiba ya felen be somo ya libaen hige gonowana moꞌana ti bui. \p \v 11 Yo fede “Biya Afuledi” pelena dodoga haisa simosimo yai sa nuwa liuꞌidi be haba sa liba tiyen, \pi1 Mose yo Yaubada ya liba fafaheyayadi na ꞌe atahi! \b \p \v 12 Dodoga, babada yo laugagayo tau lau faꞌataenna sa eli fasifasinadi yo fede Sitiwin sa tohai be sa foya lawen Diusi dodogadi edi Konisela hesana “Sanhedeli” matadi yai. \v 13 Habahim tatau haisa sa ledima be sa bwala tiyen, \pi1 Doga te, eda Dubu Tabuna yo Mose ena laugagayo ya lau paliyedi. \v 14 ꞌE atahi ya libaliba hinaga iyen, “Yesu Nasaleta dogana te, haba Dubu Tabuna ya lubi lopa yo ulutubu laulaudi Mose ya ledima enehemai te haba ya buidi!” \b \p \v 15 Babada safalumadi Sanhedeli Konisela ganahewana yai sa taꞌataꞌai mate matadi sa ala lolo lau Sitiwin lisina na sa ita mate nenena doha anelu. \c 7 \s1 Sitiwin ena Libaliba Sanhedeli Konisela Ganahewana yai \sr Paisowa 7:1-53 \p \v 1 Yo fede Tau Antalasam Baꞌisana Sitiwin ya fatiꞌoi iyen, “Ite liba te, moꞌisa?” \p \v 2 Alinana, Sitiwin ya bui fafuyo iyen, \pi1 Afa haidagu yo afa tamagu au ataꞌatahima! Hola hige wahada Abelaham i lau Halan yai i gogo na Hewa Wananaha Yaubadana ya taumahata lebena yai, Mesopotamia nuꞌuna yai \v 3 be ya libalau lisina iyen, “Em nuꞌu yo am boga u lau afuledi na u lau be nuꞌuna haba E faꞌitam ainiya u miya.” \v 4 Yo fede, Kaladiya dodogadi edi nuꞌu ya lau afulen na ya lau Halan yai ya miya. Abelaham tamana ya peꞌi na mulina yai Yaubada ya duiyama eda aba miyamiya yai te. \v 5 Yaubada hige tanohina laꞌi, Abelaham i felen be ai ena, hige itawa piꞌana laꞌi, higeꞌe wananaha! In moho Yaubada ya liba fasunuma mate haba ya felen ma afa wahawahana, enehedi. Yaubada liba fasunuma lahaina yai ni, ya ginauli mate Abelaham hola hige natuna. \v 6 Yaubada ya faliba doha ite, “Wahawaham haba ai nuꞌu hesa sa gogo. Ainiya haba sa lau fayofayoꞌedi yo sa fahisu faheyayadi ee–, bolima oulina 400 yo. \rq (Aba Fatubu 37-50 yo Auꞌaulaha 1-12 yo Paisowa 7:9-36 hinaga).\rq* \m \v 7 In moho dodoga ni, haba E fakasadi. Ai mulina haba nuꞌu ni, sa lau afulen na ai nuꞌu te, haba sa fadebasaegu.” \pi1 \v 8 Yaubada hinaga mwagisa dududi ꞌwapidi tomofahina yalina Abelaham ya felen be fuyanna Abelaham natuna Isako ya tubu na ena lahai faligigi-faihona mate mwagisana duduna ꞌwapina ya ibo papa. Doha mate ya laulauꞌi fuyanna Isako natuna Iyakobo yo Iyakobo nanatuna safuhudohudoꞌi-luwaga sa tubuma. Isalaela dodogadi wahawahadi fafasaedi ouꞌoulidi 12 tamadi mate Iyakobo.\f + \fr 7:8 \ft Iyakobo yo anelu edi faiꞌabi mulina yai mate Yaubada, Iyakobo hesana hesa ya tole “Isalaela.” Isalaela aniyona mate Yaubada maꞌena sa faiꞌabi.\f* \rq (Gen 32:28)\rq* \pi1 \v 9 Iyakobo nanatuna, tasidi Diyosepa sa nuwa elaꞌelaꞌen be sa uneꞌuneꞌen bena ai Idipi haba sa lau fayofayoꞌen. In moho Yaubada hige i nuwa afulen \v 10 be ena kamkamna mahudoꞌidi lisidi yai ya fofofofahi. Yaubada, Diyosepa ya fasonoga yo ena sagu yai Idipi edi Kin nuwana ya abi be Diyosepa ya ita faloholoho. Na Baꞌisa Falo, Diyosepa ya famwaito Gawana be Idipi nuꞌuna mahudoꞌina yo Kin ena luma yo ginauli mahudoꞌidi ya ita watanidi. \v 11 Idipi yo Kanana nuꞌudi yai galamo wesawesasa be kamkamna laꞌilaꞌi sa fahoina. Wahawahada hige gonowana bena kalahe ti lobahi, \v 12 na Iyakobo wasa ya atahiyen mate Idipi yai kalahe. Yo fede nanatuna ya fatamalidi. Nanatuna mate ita wahawahada na edi fuya bwaꞌibwaꞌina ya fatamali lawedi niya. \v 13 Fuyanna afa haidana sa fuyo mate Diyosepa ya liba famahata fuyoi lisidi yai in hidadi. Lahaina yai Idipi edi Kin, Diyosepa ana boga ya sibaidi. \v 14 Mulina yai, Diyosepa wasa ya fatamali lawen tamana Iyakobo lisina yo ana boga ouꞌoulidi 75 lisidi bena mahudoꞌidi sa laoma Idipi. \v 15 Habahim Iyakobo maꞌana boga sa aulaha sa lau Idipi sa miya ee–, sa peꞌi, amainiya. \v 16 Silandi sa lawedi eda lofalofa yai be somo yai duyufi hesa Abelaham haꞌa ya famaisa sulu Hamoli lisidi yai mate amainiya sa toledi. Duyufina Sekem yai, Kanana nuꞌuna ganahewana yai. \rq (Aba Fatubu Peina 23)\rq* \pi1 \v 17 Eda dodoga Idipi yai haꞌa sa ouli na Yaubada ena liba fasunuma Abelaham lisina yai fawananahana mate ya hanahanau. \v 18 Habahim kin hesa Diyosepa hige i sibai, ena fuya ya ita wata be Idipi ya ita watan, \v 19 na wahawahada edi dudulai ya faleleꞌedi be ya fakamkamnadi. Ya duduidi be nanatudi kikiluka sa bahe lawedi mulimuli yai sa faꞌota toledi be haba ainiya sa peꞌi. \v 20 Fuyana yai ni Mose sa yosi hewalina loholohona. Nawalahi faihona tamana yo tinana edi luma yai sa simosimoi. \v 21 Fuyanna sa faꞌota tole mulimuli yai, Idipi edi Kin natuna waihin ya lawen ya abi falaꞌi be ya famala natuna. \v 22 Idipi edi sibasiba mahudoꞌina sa fatalaha be ya famala doga hesa laꞌilaꞌi, libaliba yai yo abiꞌabi yai. \pi1 \v 23 Fuyana Mose ena bolima 40, nuwatuhu ya abi mate bena falena Isalaela dodogadi ya kepaidi. \v 24 Idipi dogana hesa falena Isalaela dogana ya fahisu faheyaya ya ita. Yo fede ya lau ana ya fofo be Idipi dogana ya wunui. \v 25 (Mose ena nuwatuhu bena ena dodoga haba sa nuwatuhu lobahi mate in, Yaubada, ya fafapaisowa be ya fofofo fahidi, in moho higeꞌe). \v 26 Bobonna Isalaela dodogadi luwaga sa lululu be bena ya lau biliyedi na ya liba iyen, “Hola au ataꞌatahi. Umi Isalaela eseꞌesegamiu. Sidohana be ami lulu fuyoꞌimiu?” \pi1 \v 27 Tau antala mate Mose ya dem fapululu lawen sadai yai na iyen, \pi1 “Sai ya faꞌobiyom bena um ema baꞌisa yo tau fafadudulaimai? \v 28 Wa fanuha bena wa wunuigu doha bon Idipi dogana wa wunui?” \pi1 \v 29 Fuyana Mose liba ni ya atahiyen mate Idipi ya gela afulen na ya lau Midiyan nuꞌuna yai ya gogo taꞌotaꞌowawa. Amainiya ya nahi be nanatuna tatau luwaga sa yosidi. \pi1 \v 30 Bolima 40 sa ofi na mulina yai nuꞌu pitapitalina atiꞌatipuna yai tuꞌa hesa hesana Sainai mate amainiya oyagi kiukiu ya ala balebalelem na ganahewana yai anelu ya taumahata lau Mose lisina. \v 31 Mose ginauli ni ya ita mate ya noꞌo be ya sigilau oyagi sadaina yai bena ya ita komakomaniꞌi na \nd Guyau\nd* alinana ya atahi, \pi1 \v 32 “Wahamiu Abelaham, Isako yo Iyakobo yau edi Yaubada.”\f + \fr 7:32 \ft Hebelu alinadi yai “Yau” yo “Yaubada” ataꞌatahina begana gonogonowadi. Alinadi yai, Yaubada hesana \fq Yahweh\ft aniyona doha “Yau mate Yau.”\f* \rq (Auꞌaulaha 3:14)\rq* \pi1 Mose ꞌwasabu ya kamfafatabubu be hige gonowana i itaꞌitai. \v 33 Habahim \nd Guyau\nd* ya libalau lebena iyen, “Am sendolo u kamfahidi paꞌana em aba obiꞌobiyo ni nuꞌu fafagabina. \v 34 Egu dodoga Idipi yai edi kamkamna haꞌa E ita wananahai yo edi tan haꞌa E atahi be E laoma bena E fofo fahidi. Matabahim u laoma, haba E fatamalim wa fuyo Idipi.” \pi1 \v 35 Mose in logena Isalaela dodogadi sa waiyoꞌoꞌen, be sa fatiꞌoi tiyen, “Sai ya faꞌobiyom bena um ema baꞌisa yo tau fafadudulaimai?” \pi1 In logena, Yaubada ya fatamaliyama bena edi baꞌisa yo tau fofofahidi anelu ena sagu yai fuyana ya taumahata lau lisina oyagi balebalelemna yai. \v 36 Dodoga Idipi yai ya foya fahidi. Fafaꞌilala yo noꞌo ya lau ginauli Idipi yai, Gabogabo Balebalelemna yai yo bolima 40 nuꞌu pitapitalina yai. \v 37 Mose, in logena, Isalaela dodogadi ya falibadi iyen, “Yaubada haba emi peloweta ya fatamaliyama, gonogonowana doha yau na in haba ami boga hesa.” \pi1 \v 38 In logena maꞌena Isalaela dodogadi nuꞌu pitapitalina yai sa faꞌoigogo esega. Wahawahada hinaga ma afa haidana yo maꞌena anelu ya libalau lisina Sainai Tuꞌana. Amainiya mwahuli wasana Yaubada lisina yai ya abi be ya fatadada ya lau ee–, ita aho te lisida yai. \p \v 39 In moho wahawahada sa waiyoꞌoꞌen be ena liba sa moꞌa peiyedi na nuwadi sa fuyofuyo Idipi. \v 40 Yo fede Elon sa faliba tiyen, “Mose ya somo? In Idipi yai ya foyafahimai na aho te, sidohana? Beti! Ema yaubada haisa u lau ginauli be haba sa foyahimai.”\f + \fr 7:40 \ft Doha \fq oitau o yaubada bwalabwala. \ft In moho powati gole yai sa ginaginauli.\f* \pi1 \v 41 Habahim oitau sa ginauli nenena doha bulumakau natuna. Antalasam sa angabu lau lisina na sa anꞌangogo be somo sa ginauli nimadi yai ni mate sa fadebasae. \v 42 Yo fede Yaubada ya taꞌai mulimuliyedi yo ya nuwa afuledi be galewa kipwaladi sa fadebasaedi doha peloweta edi buka yai sa uli tiyen, “Isalaela dodogadi! Boliman 40 nuꞌu pitapitalina yai antalasam ami ledima lisigu, e higeꞌe? \rq (Auꞌaulaha 32:1) \rq* \pi1 \v 43 “Higeꞌe! Emi yaubada Moleka ami husai aba husanina yai be ami bahebahe asiꞌasiyen yo emi yaubada hesa hesana Lefan, oitauna kipwala, ami ginauli. Oitaudi ami ginaulidi be ami fadebasaedi. Haba E duimiu be ami lau Babilon ai mulina na yalayalawen ainiya ami miya hudoꞌi.” \rq (Eimosi 5:25-27) \rq* \pi1 \v 44 “Yaubada Aba Lobahina Palaina” ginaginaulina nuwatuhuna Yaubada, Mose ya felen mate wahawahada sa fapaisowa be Gwaꞌu ni sa ginauli na sa lawelawen nuꞌu pitapitalina yai. \v 45 Diyesuwa ena fuya foyafoya yai afa wahawahada Gwaꞌu ni sa abi na sa bahe lawen taꞌowawa dodogadi edi nuꞌu fuyana Yaubada ya weꞌaidi wahawahada nuwanuwadi yai be edi nuꞌuna sa eli halahalaen. Amainiya ya ota esegahi ee–, Deiwidi ena fuya yai yo. \v 46 Yaubada, Deiwidi ya ita faloholoho be Deiwidi ya anꞌetai iyen, \pi1 \nd Guyau!\nd* Ibe gonowana em “Luma Tabuna” E ginauli? \v 47 In moho Solomon lumana ya faꞌobiyo, enehena. \rq (I Kin 6:1)\rq* \pi1 \v 48 In moho Hewa Wananaha Yaubadana hige luma dodoga ti ginaulidi ganahewadi i miyamiya; doha peloweta haꞌa ya libaen iyen, \v 49 Yaubada ya liba doha ite, “Galewa mate Yau egu aba taꞌataꞌai na tanoꞌubu mate ahegu aba tolena. Luma somo - somohena haba ami ginauli, enehegu, e ai somo haba E anyawasi? \v 50 Yau nimagu yai ginauli mahudoꞌina te, E ginauli!” \rq (Aba Fatubu 1, yo Isaiya 66:1-2)\rq* \b \p \v 51 Sitiwin ya liba ya lau iyen, \pi1 Nuwamiu haga ti poꞌi yo nuwamiu doha dodoga hige Yaubada ti sibai! Beyamiu sa doꞌo wananaha be Yaubada wasana hige au atahi didin! Umi emi laulau doha wahawahamiu, Yaluwa Tabuna ami gudugudui! \v 52 Peloweta mahudoꞌidi Yaubada ya fatamali leyawa lisimiu mate wahawahamiu sa fahisu faheyayadi yo Tau Laulau Dudulai ena laoma wasana tau libaenna hinaga sa wunuidi. In logena, Keliso, Fasinabo Dogana, na aho ite ana ami liba talu be ami wunui. \v 53 Umi logemiu laugagayo anelu lisidi yai ami abi na hige au lau watan! \s1 Sitiwin sa Laulau Umeꞌehui \sr Paisowa 7:54-60 \p \v 54 Fuyana Sanhedeli Konisela babada, Sitiwin ena liba sa atahi mate manadi sa bala be nima gigidi sa noꞌudi na sa fafaꞌita.\f + \fr 7:54 \ft Alinadi yai tiyen, gadigadidi sa nali didinidi, doha ite sa ginauli bena edi manabala sa faꞌitadi.\f* \v 55 Sitiwin haꞌa Yaluwa Tabuna ya mohafu be ya itaꞌita hasa galewa be Yaubada ena namanamali ya ita na Yesu hinaga ya ita ya obiꞌobiyo Yaubada tefa sibana. \rq (Au itaꞌita lau Paisowa 2:33)\rq* \p \v 56 Iyen, \pi1 Au itaꞌita hasa! Galewa ya tasoꞌe E ita na Doga Natuna ya obiꞌobiyo Yaubada sibana yai! \b \pi1 \v 57 Makai, ma esega! Diusi edi Konisela dodogadi sa halabo fahi. Nimadi yai beyadi sa tipa buluhidi na sa tulufi lawen.\f + \fr 7:57 \ft Beyadi sa tipa buluhidi paꞌana edi nuwatuhu mate, Yaubada hesana Sitiwin ya liba faheyaya, be tiyen, “Libadi te, tabu ta atahi.”\f* \v 58 Sa solu weꞌa lawen taon mulimulina yai be sa laulau umeꞌehui amainiya.\f + \fr 7:58 \ft Uliꞌuli haisa sa uli, “sa weꞌa lawen” na haisa sa uli, “Sa solu kwakikwaki lawen.”\f* Tau itana adi luhuluhu sa toledi mate hewali hesana Saulo, ya itaꞌitaidi. \p \v 59 Sa laulau umeꞌehui na Sitiwin ya yoga lau Guyau lisina iyen, \pi1 Guyau Yesu yaluwagu u leyawa!\fig |alt="Sitiwin sa lau umeꞌehui" src="IB04183.tif" size="span" loc="Acts 7:59" ref="7:59" \fig* \b \p \v 60 Ya tulibono na ya yoga laꞌilaꞌi iyen, \pi1 Guyau! Tabu edi heyaya ai lisina u sadidi! \b \p Yo fede ya peꞌi. \c 8 \s1 Saulo, Tau Kawawananaha ya Faheyayadi \sr Paisowa 8:1-3 \p \v 1 Saulo mate Sitiwin ena peꞌi ya laliyen. Lahaina yai ni, Yelusalem yai, kamkamna lalaꞌi sa fahoina dubu dodogadi lisidi yai. Tau kawawananaha mate sa faidabalalaidi sa lau Diudeya yo Samaliya tefadi yai. \v 2 Na tau faꞌona wasawasa moho ibodi sa miya Yelusalem yai. Yaubada tau faꞌatitiyenna dodogadi haisa, Sitiwin sa boꞌusai na halana sa tan heyaheyaya. \v 3 Na Saulo ya fatubu be ya lau luma hesa - hesa yai be tau kawawananaha ya fahisu faheyayadi. Tatau yo wawahin ya solu kwakikwakinidi be ya gududi deli yai. \s1 Samaliya yai Wasa Loholohona sa Lau Faꞌataꞌen \sr Paisowa 8:4-8 \p \v 4 Salumadi Saulo ya fadabalaladi mate edi aba lau yai, Yesu wasana sa fatadada. \v 5 Pilipi mate ya lidi taon hesa Samaliya nuꞌuna yai be amainiya Keliso, (Fasinabo Dogana) wasana dodoga enehedi ya liba. \p \v 6-7 Yaluwa heyaheyayadi dodoga ganahewadi yai sa kalamahano ma ꞌwalaꞌwalawidi yo dodoga dabidabidi yo taudi sa peꞌipeꞌi ya faloholohodi. Pilipi somo ya libaedi sa atahiyedi yo noꞌo abiꞌabidi ya lau ginaulidi sa itadi. Yo fede sa ataꞌatahi komakoman lau lisina. \p \v 8 Be taonna yai ni kwade laꞌilaꞌi! \s1 Tau Ayahan Hesana Saimon \sr Paisowa 8:9-25 \p \v 9 Taumoho hesa hesana Saimon amainiya ya gogogo. Ana haha ya ginaulidi be Samaliya dodogadi ya fanoꞌodi. Ya nuwasaesae be iyen, \pi1 Yau doga laꞌilaꞌi. \b \p \v 10 Yo fede dodoga gaigaibu yo dodoga lalaꞌi nuꞌu ni ganahewana yai mate sa ataꞌatahi komakoman lau ena liba yai na tiyen, \pi1 Ite doga te, “Yaubada ena gigibwali dogana.” In doga laꞌilaꞌi. \b \p \v 11 Sa ataꞌatahi komakoman paꞌana fuya lofalofa ana haha yai ya fafanoꞌodi. \v 12 Fuyana wasa loholohona Pilipi ya libaen sa atahiyen. Yo fede Yaubada ena Nuꞌu yo Yesu Keliso hesana sa kawawananahaꞌedi be tatau yo wawahin sa babasito. \v 13 Saimon hinaga ya kawawananaha be ya babasito. Muli yai, tau ayahan maꞌena Pilipi sa laulau asiꞌasi be fafaꞌilala yo noꞌo Pilipi ya lau ginauli, ya itadi. \p \v 14 Tau faꞌona wasawasa Yelusalem nuꞌuna yai wasa sa atahiyen mate Samaliya dodogadi haꞌa Yaubada ena liba sa abi. Yo fede Pita yo Diyon sa fatamali lawedi lisidi. \v 15-16 Yaluwa Tabuna hola hige i laoma hesa - hesa lisina yai. Yesu Keliso moho hesana yai sa fababasitodi. Pita yo Diyon sa mahano lau mate tau kawawananaha enehedi sa lauꞌuꞌula be haba Yaluwa Tabuna sa abi. \rq (Diyon 20:20 yo Paisowa 19:1-7) \rq* \p \v 17-18 Habahim, nimadi sa tole lawedi hewadi yai be Yaluwa Tabuna sa abi. Yo fede Saimon ya ita. Yo fede, tataudi luwaga bena haba moni ya feledi. \p \v 19 Na iyen, \pi1 Gigibwali te yau hinaga au felegu. Haba yena nimagu sai laꞌi ai hewana E tole haba Yaluwa Tabuna ya luhufidi. \b \p \v 20 In moho, alinana, Pita ya bui fuyoi iyen, \pi1 Haba um yo em moni ami lau oyagi alaꞌalana! Em nuwatuhu bena Yaubada ena ainauya wa une ai moni? \v 21 Paisowa yai te, um ibege maꞌemai paꞌana em nuwatuhu hige ti dudulai Yaubada matana yai. \v 22 Em laulau heyaheyayadi lisidi yai u nuwabui na Guyau u anꞌetai. Nuwana em nuwanuwatuhu ni Guyau haba ya nuwa afuledi? \v 23 E ita mate wa nuwa elaꞌela wananaha yo nuwanuwatuhu heyaheyaya sa au didinim. \b \p \v 24 Saimon ya libalau Pita yo Diyon lisidi iyen, \pi1 Egu au anꞌeta lau Guyau lisina be ginauli somo aho ami libalibaedi tabu laꞌi ya fahoina. \b \p \v 25 Guyau wasana yo edi ita lobahi sa libalibaen na habahim, sa aulaha be sa fuyo Yelusalem. Edi aba lau yai, Samaliya ganahewana yai luma edaꞌeda sadaidi yai, amainiya, wasa loholohona sa falibadi. \s1 Pilipi yo Itiyopiya Baꞌisana Hesa \sr Paisowa 8:26-40 \p \v 26 Guyau ena anelu ya libalau Pilipi lisina iyen, \pi1 U nonoha na nuꞌu pitapitalina edaꞌedana u lau watan. Edaꞌedana te, Yelusalem yai ya fatubu be ya lau Gasa Nuꞌuna yai. \b \p \v 27-28 Yo fede Pilipi ya nonoha be ya aulaha. Edaꞌeda yai ya laulau na Itiyopiya yuniki ya ita.\f + \fr 8:27-28 \ft Giliki alinadi yai \fq Yuniki \ft aniyona mate taumoho mwauna luwaga sa nigohidi (doha salai o ꞌwayowa). Itiyopiya nuꞌuna mate Afilika ganahewana yai Idipi sadaina yai na Itiyopiya alinadi begana doha Diusi alinadi hesana Hebelu.\f* Yuniki mate doga laꞌilaꞌi hesa Itiyopiya Nuꞌuna yai na alinadi yai edi Kwin e edi hatafele sa atahi mate Kandake na taumoho te ena moni tau ita watanina. Ya lau Yelusalem Yaubada taba ohuna ana halulu. Na saliyoti yai ya fuyo ena nuꞌu. Ya awa ya laulau na Peloweta Isaiya ena uliꞌuli ya fatifatili. \v 29 Yaluwa Tabuna ya libalau Pilipi lisina iyen, \pi1 U lau be saliyoti ni ai sadaina u fafabeya pei. \b \p \v 30 Pilipi ya lautafotafo ee–, ya mahano lobahi na ya atahi mate taumoho wa Peloweta Isaiya ena uliꞌuli ya fatifatili. Ya fatiꞌoi iyen, \pi1 Somo wa fatifatili ni aniyona wa sibai e higeꞌe? \b \p \v 31 Taumoho wa Pilipi alinana ya bui fafuyo iyen, \pi1 Sidohana haba egu sibasiba yena sai hige i liba famahata lisigu yai? E fakau! \rq (Loma 10:14)\rq* \b \p Yo fede yuniki wa Pilipi ya faliba be ya finahe saliyoti hewana yai be maꞌena sa awa luwaluwaga. \p \v 32 Uliꞌulina lausoisoina ya fatifatili mate logena itete, \pi1 Sa foyahi, doha sipi sa foyahi be bena sa lau funuhi, \q1 yo doha sipi natuna olona sa tomo na hige i kehe, \q2 in hinaga hige alinana. \pi1 \v 33 In sa fataumayamaya yo ena dudulai sa faleleꞌen. \q1 Hige sai laꞌi gonowana bena ana hiti mulita i dedei, \q2 paꞌana ena mwahuli tanoꞌubu yai anadan yai ya mahano. \rq (Isaiya 53:7-8) \rq* \b \p \v 34 Baꞌisa wa Pilipi ya fatiꞌoi iyen, \pi1 U falibagu, Peloweta somo ya libalibaen? In, e sai hesa? \b \p \v 35 Habahim Pilipi lausoisoina Isaiya ena uliꞌuli yai te, ya fatubu ya dede bee–, Yesu wasana loholohona enehena ya liba famahata lisina yai. \v 36 Na edaꞌeda yai sa lau wee–, nuꞌu hesa yai sa mahano. Amainiya hoꞌowa. Yo fede baꞌisa wa iyen, \pi1 Ma! Hoꞌowa ite. Somo ya guduguduigu be tabu u fababasitogu? \b \p \v 37 Pilipi alinana ya bui iyen, \pi1 Yena nuwam ma ofi fahina Yesu wa kawawananahaꞌen, gonowana haba E fababasitom. \b \p Yuniki alinana ya bui iyen, \pi1 Wananaha! Yesu Keliso mate Yaubada Natuna.\f + \fr 8:37 \ft Uliꞌuli haisa yai, lausoisoina 37 hige ti tole buka te ganahewana yai.\f* \b \p \v 38 Itiyopiya dogana wa ya liba be saliyoti sa abi tohai. Tataudi luwaga sa tulubeꞌu na sa gayo lidi hoꞌowa ganahewana be Pilipi baꞌisa wa ya fababasito. \fig |alt="Itiyopiya dogana" src="WA03958b.tif" size="col" loc="Acts 8:38" ref="8:38" \fig* \v 39 Hoꞌowa sa gayo hiti afulen. Yo fede Guyau Yaluwana Pilipi ya abi be ya lawe hudoꞌiyen. Baꞌisa hige Pilipi i ita fuyoi. In moho ma kwadena ya lau. \v 40 Pilipi, Asotusi Taonna yai ya taumahata be ya lau Siseliya Taonna. Ena aba lau yai, nuꞌu mahudoꞌina yai, wasa loholohona te ya libalibaen lisidi yai. \c 9 \s1 Saulo Yesu ya Famuli Watan \sr Paisowa 9:1-19 \r (Paisowa 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1 Saulo, \nd Guyau\nd* tau famuli watanina ya liba fafaꞌwasabudi bena ya wunuidi. Ya lau Tau Antalasam Baꞌisana, \v 2 ya anꞌetai be pepa hesa ya uli lawen Diusi edi aba oigogo Damaseko yai, enehedi. Be ibe sai laꞌi, waihin e taumoho salumadi “\nd Guyau\nd* Yesu ena Edaꞌeda” sa famuli watan, ya audi be ya fafuyodima Yelusalem. \p \v 3 Saulo ya laoma Damaseko taonna hanahanauna yai. Yo fede mala laꞌilaꞌina ya lidima galewa yai be ya sina fafataꞌiꞌili. \v 4 Yo fede Saulo ya beꞌu lidi tanohi yai na alina hesa ya atahi ya liba laoma lisina yai iyen, \pi1 Saulo, Saulo! Paꞌana somo be wa fakamkamnagu? \b \p \v 5 Alinana ya bui iyen, \pi1 Guyau, Um sai? \b \p Yesu wa, Saulo alinana ya bui fafuyo iyen, \pi1 Yau Yesu. Logegu wa fahisu faheyayagu. \v 6 U obiyo be u lau taon! Ainiya haba somo sa falibam wa ginauli. \b \p \v 7 Salumadi maꞌedi Saulo sa laulau mate sa todi na hige somo hesa ti libaen; hige dogana ti ita, na alina afaꞌafana moho sa atahi. \v 8 Saulo tanohi yai ya obiyoma be matana ya falaladi. In moho hige somo laꞌi i ita. Yo fede sa abi nimai be sa foya lawen Damaseko. \v 9 Lahai faihona hige gonowana somo laꞌi i ita, i an e i nom. \p \v 10 Tau kawawananaha dogana hesa Damaseko yai hesana Ananiya. Tautau hesa ya ita. Ganahewana yai \nd Guyau\nd* ya libalau lisina iyen, \pi1 Ananiya! \b \p Alinana ya bui fafuyo iyen, \pi1 Ho! Guyau, yau ite. \b \p \v 11 NA Guyau ya libalau lisina iyen, \pi1 U abi nonoha be u lau edaꞌeda hesana “Edaꞌeda Dudulaina” u lau watan. Diudasi ena luma yai, Tasusi dogana hesa hesana Saulo u fatiꞌoi. In mate ya laulauꞌuꞌula, \v 12 na haꞌa tautau yai ya ita mate taumoho hesa hesana Ananiya ya ita ya luhuma be nimana ya tole lawen hewana yai be haba matana ya falala be ya itaꞌita fuyo. \b \p \v 13 Ananiya Guyau alinana ya bui iyen, \pi1 Guyau, dodoga boludi wasana sa libalibaen, yo laulau heyaheyayadi Yelusalem yai ya ginaginaulidi em fatabudi dodoga lisidi yai, haꞌa E atahi.\f + \fr 9:13 \fq Fatabu dodogadi \ft mate safaluma Yesu sa kawawananahaꞌen; iti mate Yesu enehena ya fatabudi.\f* \pi1 \v 14 Tau antalasam babaꞌisadi gigibwali sa felen na ya laoma Damaseko be safalumamai hesam ꞌe fafapaisowa, bena ya aumai. \b \p \v 15 Na Ananiya alinana \nd Guyau\nd* ya bui iyen, \pi1 U lau paꞌana haꞌa E fasinabom be in haba egu tau lau fayofayo, haba hesagu ya fatadada taꞌowawa yo kin hahaisa yo Isalaela dodogadi lisidi yai. \v 16 Ginauli mahudoꞌidi haba ya ankamkamnaꞌedi Yau debagu yai mate haba E faꞌita. \b \p \v 17 Yo fede Ananiya ya aulaha be ya lau Saulo ena aba miyamiya lumana yai, ya luhulau be nimana ya tole lawen hewana yai. Na iyen, \pi1 Hidagu Saulo, \nd Guyau\nd* Yesu In, logena, edaꞌeda yai wa laolaoma na ya taumahata lisim yai. Ya fatamaligu te bena haba matam ya tasoꞌe be wa itaꞌita fuyo. Be haba Yaubada, Yaluwana Tabuna ya famohafum. \b \p \v 18 Yo fede ginauli hesa doha hama hunadi Saulo matana yai sa beꞌuma be ya itaꞌita fuyo. Habahim ya obiyo be ya babasito. \v 19 Ya kalahe mulina yai, habahim ya adidili fuyo. \s1 Saulo ya Lauguguya Damaseko yai \sr Paisowa 9:19-25 \p Lahai fisa ya miya Damaseko yai maꞌena tau famuli watanna haisa. \p \v 20 Yo fede ya lau Diusi edi aba oigogo be ya lau faꞌata iyen, \pi1 Yesu mate In, Yaubada Natuna. \b \p \v 21 Safalumadi sa atahiyen mate sa noꞌo na sa fafatiꞌo fuyoꞌidi tiyen, \pi1 In logena, Yelusalem yai be salumadi sa laulauꞌuꞌula Yesu hesana yai ya faheyayadi! Ena laoma amaiteꞌi mate paꞌana somo? Dodoga bena ya audi be ya fafuyodi tau antalasam babaꞌisadi lisidi. \b \p \v 22 In moho Saulo ena lauguguya mate ya gigibwali wananaha yo ya faꞌita lobahidi mate wananaha Yesu, In mate Keliso, Fasinabo Dogana, be nuwadi ya abidi na Diusi dodogadi Damaseko yai sa miyamiya wa hige gonowana alinana ti bui. \p \v 23 Lahai fisa sa ofi mulina yai Diusi dodogadi sa faꞌoigogo esega be sa oiliba bena Saulo haba sa wunui. \v 24 In moho Diusi edi nuwatuhu wa Saulo ya atahiyen. Lahai yo iꞌipa Damaseko taonna edaꞌedadi hafohafodi yai sa nahanahai bena haba ainiya sa wunui. \v 25 Itete sidohana ena gelagela: Iꞌipa hesa yai Saulo tau famuli watanina sa foyahi lawen be maigele laꞌilaꞌi ganahewana yai sa husan be sa fadalolo lidiyen taon ganana solasolana hesa yai. \rq (2 Kolinto 11:33)\rq* \s1 Saulo ya Lau Yelusalem yai \sr Paisowa 9:26-31 \p \v 26 Fuyana Saulo, Yelusalem yai ya mahano, ya anpate bena tau faꞌona wasawasa ma afa haidana sa faꞌoigogo esega. In moho mahudoꞌidi sa ꞌwasabuwen paꞌana hige ti kawawananaha mate in haꞌa Yesu ya famuli watan. \p \v 27 Na Banabasi ya foyahi lawen lisidi be ya faliba komakomanidi sidohana Saulo, Guyau ya ita edaꞌeda yai na Guyau ya libalau lisina. Mate edi ya liba hinaga, \pi1 Yesu hesana yai hinaga ya lauguguya ma nuwa adidilina Damaseko nuꞌuna yai. \p \v 28 Yo fede Saulo maꞌedi sa miya na Yelusalem nuꞌuna mahudoꞌina yai ya leu yo ya sae be Yesu wasana ya lauguguyaꞌen ma nuwa adidilina. \v 29 Na Diusi dodogadi Giliki alinadi yai sa libaliba mate maꞌedi Saulo sa faibayaho. Yo fede sa anpate bena haba sa wunui. \v 30 Fuyanna haidana te liba sa atahiyen. Yo fede Saulo sa lawen Siseliya. Amainiya sa fatamali lawen ena nuꞌu, Tasusi. \p \v 31 Habahim, tau kawawananaha mahudoꞌidi Diudeya, Galili yo Samaliya nuꞌudi mahudoꞌidi yai sa miya daumwali begana ya lofa. Yaubada tau kawawananaha ya fafaꞌadidilidi yo Yaluwa Tabuna ya sagusaguhidi be edi pele ya tadada yo edi miya yai \nd Guyau\nd* sa fafaꞌatitiyen. \s1 Pita ya Lau Lida yo Diyopa \sr Paisowa 9:32-43 \p \v 32 Neꞌi lahaina yai Pita ya aulaha be ya lau nuꞌu ouꞌouli ya antaumana be Lida yai fatabu dodogadi ya kepaidi.\f + \fr 9:32 \ft Fatabu dodogadi buka falifalihuna yai aniyona mate dodoga nuwadi sa buidi be Yaubada sa kawawananahaꞌen yo sa miyamiya dudulai.\f* \rq (Efeso 1:1) \rq* \v 33 Amainiya doga hesa hesana Eniyasi ya lobahi, ahena sa peꞌipeꞌi be hige gonowana ena aba eno i lau afulen ee–, bolima faligigi-faihona hige i mwaito. \p \v 34 Pita ya libalau lisina iyen, \pi1 Eniyasi, Yesu Keliso ya faloholohom! U obiyo be em aba eno u noꞌu. \b \p Yo fede Eniyasi ya obiyo. \v 35 Dodoga peidi Lida taonna yai yo Salon gonna yai sa miyamiya, sa ita. Yo fede sa timuli bui Guyau lisina. \p \v 36 Diyopa taonna yai mate waihin hesa hesana Tabita. In mate Yesu tau famuli watanna hesa. (Hesana Giliki alinadi yai mate Doleka.)\f + \fr 9:36 \ft Na \fq Doleka \ft aniyona mate suisui hesa hesana “diya.”\f* Fuya ouꞌouli mate loholoho ya ginaginauli yo tau fagogo gesagesa ya sagusaguhidi. \v 37 Fuyanna yai mate ya asiyebo be ya peꞌi. Silanna sa faꞌaꞌa be bili hewa yai sa faꞌota. \v 38 Diyopa ya lau Lida mate hige i lofa. Logena, Yesu tau famuli watanna Diyopa taonna yai wasa sa atahiyen mate Pita in Lida yai. Yo fede dodoga luwaga sa fatamali lawen be Pita sa anꞌetai tiyen, \pi1 Aee–, u laoma. Feula!\f + \fr 9:38 \ft Diyopa ya lau Lida mate lofana 19 kilomita.\f* \b \p \v 39 Na Pita ya aulaha be maꞌedi sa lau. Fuyana ya mahano lau, yo fede sa foya lawen bili hewa yai. Amainiya mate hwabuhwabu mahudoꞌidi sa obiꞌobiyo, sa gana panpannen, na sa tantan. Kaleko yo luhuluhu hahaisa ma miyana na ya lau bodi mate, Pita sa faꞌita. \v 40 Pita mahudoꞌidi ya duidi be sa lau ganamuli na ya tulibono be ya lauꞌuꞌula. Habahim ya timuli bui be ya sana lau silan lisina na ya liba iyen, \pi1 Tabita, u obiyo! \b \p Yo fede tau peꞌi wa matana ya falaladi be Pita ya ita na ya obiyo be ya taꞌai. \v 41 Pita ya abi famwaito. Habahim, fatabu dodogadi mahudoꞌidi ya yogaidi yo hwabuhwabu hinaga, be Tabita wa ya fele fuyoꞌidi ma mwahumwahulina! \v 42 Wasana mate Diyopa nuꞌuna mahudoꞌina ya tadada be dodoga boludi Guyau sa kawawananahaꞌen. \v 43 Pita Diyopa yai begana ya miya falofa maꞌena doga hesa hesana Saimon. In suisui ꞌwapidi tau abiꞌabi nonohaidi. \c 10 \s1 Koniliyesi Tautau ya Ita \sr Paisowa 10:1-8 \p \v 1 Doga hesa hesana Koniliyesi mate Sesaliya taonna yai ya miyamiya. In mate hiyala tau lau kulukuluwenna na ena tau hiyala pelena hesana “Itali Ledimenti.”\f + \fr 10:1 \fq Ledimenti \ft esega ganahewana yai mate tau hiyala ouꞌoulidi 600.\f* \v 2 In mate Yaubada tau fafaꞌatitiyenna hesa yo in maꞌana boga mahudoꞌidi Yaubada sa fafadebasae. Yo hinaga Diusi dodogadi tau fagogo gesagesa ya saguhi komakomanidi yo fuya ouꞌouli ya laulauꞌuꞌula lau Yaubada lisina. \v 3 Fuya hesa lahai laꞌi doha 3 koloki, tautau hesa ya ita. Yaubada ena anelu ya ita wananahai, ya laoma lisina be ya faliba iyen, \pi1 Koniliyesi!\f + \fr 10:3 \fq Eno suwai \ft mate sa eno na sa eno suwai. \fq Tautau sa ita \ft mate begana doha sa eno suwai, in moho sa tuhutuhuli na tautau sa ita. \f* \rq (Paisowa 2:17)\rq* \b \p \v 4 Koniliyesi ma ꞌwasabuna anelu ni ya kinokinoi lauwen na iyen, \pi1 Baꞌisa, sidohana? \p Anelu, Koniliyesi alinana ya bui iyen, \pi1 Em lauꞌuꞌula yo em faisagusagu tau gogo gesagesa lisidi yai mate ya famala em ainauya aba fafanuwa hiti Yaubada lisina yai. \pi1 \v 5 Doꞌata te, tatau haisa u fatamalidi ti lau Diyopa be taumoho hesana Saimon, hesana hesa Pita, ti foyahiyama. \v 6 Ena falihesa ena luma gabogabo sadaina yai maꞌena sa miyamiya. Saimonna mate in suisui ꞌwapidi tau abiꞌabi nonohaidi. Saimonna mate in suisui ꞌwapidi tau abiꞌabi nonohaidi. \f + \fr 10:6 \ft Liba tefana ite: “Laulau somo bena wa ginauli haba ya falibamiu” Kin Diyemsi Bukana yai sa uli yo sa uli hinaga Suau Bukana yai. Buka boludi hige amainiya ti uli.\f* \b \p \v 7 Anelu ya libaliba ofi mulina yai ya lau na Koniliyesi ena tau lau fayofayo luwaga yo ena tau hiyala hesa ya yogaidi. Ena tau hiyala ni Yaubada ya tabataba ohuwen yo Koniliyesi enehena ya paisowa. \v 8 Somo ya tubu ni edi ya liba. Habahim ya fatamalidi sa lau Diyopa. \s1 Pita, Tautau ya Ita \sr Paisowa 10:9-16 \p \v 9 Bobonna lahai laꞌi yai, Diyopa sa hanahanauꞌi. Pita mate in amainiya na ya hasai luma hewana bena ya lauꞌuꞌula. \v 10-11 Ya guliyam be ya fanuha bena somo ana ya an. Kalahe hola sa abiꞌabi nonohai na tautau ya ita. Galewa ya tasoꞌe ya ita na ginauli hesa nenena doha kaleko laꞌilaꞌi duduna fati sa fadalolo lidiyeyama. \fig |alt="Pita, tautau ya ita" src="WA03963b.tif" size="col" loc="Acts 10:11-16" ref="10:10-11" \fig* \v 12 Ganahewana yai mate suisui fafaꞌahedi fati, ginauli kamokamodaladi yo kanekanenedi yo ataiꞌa yekoyekodi hinaga. \rq (Aba Fatubu 1)\rq* \p \v 13 Alina hesa ya libalau lisina iyen, \pi1 Pita, U obiyo u wunui be am u an! \b \p \v 14 Na Pita alinana ya bui iyen, \pi1 Guyau, hige gonowana! Somo dabudabu hige ya anꞌandi.\f + \fr 10:14 \ft Buka yai te ginauli dabudabudi sa uli lidiyen ya famala Isalaela edi laugagayo be tabu ti kalahe gaibu.\f* \rq (Lewitikusi peina 11)\rq* \b \p \v 15 Alina wa ya liba boda lau Pita lisina iyen, \pi1 Somo Yaubada ya faloholoho te an. Tabu u kawa dabudabuwen! \b \p \v 16 Ma faihona doha ite habahim ginauli te sa fafuyo hasaen galewa. \s1 Pita yo Wasa Tau Lawenna \sr Paisowa 10:17-22 \p \v 17 Tautau ni aniyona somo mate Pita hola ya fafadosi na Koniliyesi ana hewahewali haꞌa ya fatamalidi mate Saimon ena luma sa yoꞌoyoꞌoi be sa lobahi. Amainiya sa obiꞌobiyo edaꞌeda hafohafona yai. \v 18 Sa yoga lau be sa fatiꞌo tiyen, \pi1 Ami taumana hesa hesana Saimon Pita amaiteꞌi? \b \p \v 19 Pita tautau ni aniyona hola ya fafadosi yo fede Yaluwa iyen, \pi1 U ataꞌatahi! Tatau faihona sa laulau yoꞌoim haꞌa sa mahanoma ite. \v 20 U obiyo be u feula lidi u itadi. Tabu u nuwa ladu na ma afa haidam au lau paꞌana yau E fatamalidima. \b \p \v 21 Yo fede Pita ya leta lidi be ya falibadi iyen, \pi1 Aee–! Ami yoꞌoyoꞌoigu. Yau logegu ite. Sidohana be ami laoma? \b \p \v 22 Alinana sa bui tiyen, \pi1 Hiyala tau lau kulukuluwenna hesana Koniliyesi ya fatamalimai. Diusi mahudoꞌidi sa liba faloholoho tiyen, “Koniliyesi mate Yaubada tau fafaꞌatitiyenna yo tau laulau dudulai hesa.” Yaubada ena anelu tabuna ya libalau lisina bena te lau ena luma be somo wa libaen haba ya atahi. \b \p \v 23 Habahim, Pita ya falibadi sa lau luma ganahewana be sa famala ana taumana. \s1 Pita Koniliyesi ena Luma yai \sr Paisowa 10:23-33 \p Bobonna ma hwalahwalalana, ma afa haidadi Diyopa tau kawawananaha hahaisa sa aulaha sa lau. \v 24 Lahai fafaluwagana yai sa mahano lau Siseliya. Koniliyesi ma afa efana yo afa haidana safalumadi ya yogaidi mate Pita sa bagibagiyen amainiya. \v 25 Pita bena ya luhulau, na yo fede Koniliyesi maꞌena sa failobahi. Koniliyesi ya hoba lidi ahena yai be ya fadebasae. \p \v 26 In moho Pita ya abi famwaito na iyen, \pi1 U obiyo! Yau doga gaibu yo ita gonogonowada. \b \p \v 27 Pita yo Koniliyesi sa laulau libaliba ee–, sa luhulau luma ganahewana na amainiya mate dodoga boludi haꞌa sa faꞌoigogo, ya itadi. \v 28 Ya libalau lisidi iyen, \pi1 Haꞌa ami siba fuyoimiu mate ai Diusi ema andabu yo sigu yawasi laugagayodi yai ya libaen mate tabu umi, nuꞌu hahaisa dodogamiu, yo ai, ta faꞌilu. In moho Yaubada ya faꞌitagu mate tabu laugagayo ni lisidi yai, doga ya ita faheyaya. \v 29 Na fuyana wa fatamalidima agu halulu mate hige ya waiyoꞌo. Bena E fatiꞌoimiu, “Somo lisina yai be sa laufigu?” \b \p \v 30 Koniliyesi iyen, \pi1 Lahai faihona haꞌa sa ofi mulidi yai na maihala doha 3 koloki maimailafi mate E laulauꞌuꞌula egu luma yai te. Yo fede taumoho hudoꞌi ena leli namanamalina nuwanuwagu yai ya obiyo, \v 31 na iyen, “Koniliyesi! Yaubada em lauꞌuꞌula haꞌa ya atahi yo tau fagogo gesagesa wa saguhidi hinaga ya itadi. \v 32 Dodoga hahaisa u fatamalidi ti lau be taumoho hudoꞌi hesana Saimon Pita ana halulu Diyopa nuꞌuna yai. In mate taumana na ena falihesa lisina yai ya miyamiya yo in logena suisui ꞌwapidi tau abiꞌabi nonohaidi. Saimon ena luma mate gabogabo sadaina yai.” \pi1 \v 33 Yo fede E fatamalidi sa laowa am halulu na ya loholoho be wa laoma. Aho te mahudoꞌimai ꞌe faꞌoigogoma Yaubada matana yai ꞌe bagibagiyem be ginauli mahudoꞌina Guyau haꞌa ya falibam ema wa liba ꞌe atahi. \s1 Pita ena Libaliba ya Fatubu \sr Paisowa 10:34-43 \p \v 34 Pita ya liba fatubu na iyen, \pi1 Aho te E sibai mate Yaubada hige doga laꞌi i ita fasae e i ita fakiu. Wananaha! Ita mahudoꞌida mate gonogonowada. \pi1 \v 35 Safalumadi edi laulau sa dudulai yo Yaubada sa fafadebasae mate enehena. Fali alina hinaga maꞌeda gonogonowada. \v 36 Yaubada nuwa esega wasana loholohona ya fatamali lawen Isalaela dodogadi lisidi be Yesu Keliso ya libalibaen, haꞌa ami sibai. In mahudoꞌidi edi Guyau! \v 37 Somo sa laulau Diudeya Nuꞌuna mahudoꞌina yai mate haꞌa ami sibaidi. Ya fatubu Galili yai fuyanna Diyon, babasito wasana ya libaen, mulina yai. \v 38 Yaubada, sidohana Nasaleta dogana, Yesu ena fafamohafuna Yaluwa Tabuna yo gigibwali lisidi yai haꞌa ami sibai. Yaubada mate maꞌena na ya lau nuꞌu ouꞌouli yai be loholoho ya lau ginauli yo safalumadi Diyabolo ya fafaheyayadi, mahudoꞌidi ya faloholohodi. \v 39 Ginauli mahudoꞌidi ya ginaulidi Diusi dodogadi edi nuꞌu yai yo Yelusalem nuꞌudi yai ni, haꞌa matamai yai ꞌe itadi. Habahim sa wunui be oyagi yai sa tutu fapatu.\f + \fr 10:39 \ft Oyagi yai aniyona mate kolosi yai.\f* \v 40 In moho lahai fafa faihonana yai, Yaubada ya famwahuli fuyoi na ya fataumahata, \v 41 be safalumamai Yaubada haꞌa ya fasinabomai ꞌe ita na hige doga mahudoꞌina i ita. Ai logena maꞌemai ꞌe kalahe yo ꞌe nom gogo ena mwahuli fuyo lahaina mulina yai. \v 42 Ya liba adidili lisimai yai bena wasa loholohona ꞌe lauguguyaꞌen dodoga ai lisidi yo bena ꞌe liba famahata mate, In logena, Yaubada ya fasinabo bena peꞌipeꞌidi yo mwahumwahulidi tau fakasadi. \v 43 Peloweta mahudoꞌidi haꞌa wasana sa liba famahata tiyen, “Safalumadi sa kawawananahaꞌen haba edi heyaheyaya ya nuwa afuledi, Yesu hesana gigibwalina yai.” \s1 Yaluwa Tabuna ya Lidima Taꞌowawa Dodogadi Lisidi \sr Paisowa 10:44-48 \p \v 44 Pita hola ma libalibana na saluma ena wasa sa atahiyen mate Yaluwa Tabuna ya lidima hewadi yai. \v 45 Tau kawawananaha mwagisadi dududi ꞌwapidi tomotomodi maꞌedi Pita Diyopa yai sa laoma mate sa noꞌo paꞌana Yaubada ena ainauya, Yaluwa Tabuna ya fatamaliyama taꞌowawa dodogadi lisidi yai hinaga. \v 46-47 Sa atahi mate alina hesa - hesa yai sa libaliba yo Yaubada sa fafadebasae. Yo fede Pita iyen, \pi1 Yaluwa Tabuna dodoga ni ya famohafudi gonogonowana doha ita. Babasito hoꞌowa yai hige gonowana sai i gududi. \b \p \v 48 Yo fede ya falibadi bena Yesu Keliso ai hesana sa babasito be Pita sa anꞌetai bena lahai fisa maꞌedi hola sa miya. \c 11 \s1 Pita ana Paisowa Wasana Yelusalem yai ya Falibadi \sr Paisowa 11:1-18 \p \v 1 Tau faꞌona wasawasa yo tau kawawananaha hahaisa Diudeya Nuꞌuna yai sa atahi mate taꞌowawa dodogadi hinaga Yaubada wasana sa abi. \v 2 Fuyana Pita ya hasai Yelusalem, saluma mwagisa ꞌwapina tomona sa fanuha, sa fatalapili tiyen, \v 3 na sa liba tiyen, \pi1 Sidohana be taꞌowawa edi luma yai wa antaumana yo maidam ami kalahe gogo! Na iti hige “mwagisa ꞌwapina tomona” laulauna ti lau watan. \b \p \v 4 Yo fede somo ya tubu mate Pita ya faliba dudulaidi. \pi1 \v 5 Diyopa taonna yai E laulauꞌuꞌula na tautau hesa E ita. Na tautau yai mate ginauli hudoꞌi galewa yai sa dalolo lidima. Nenena doha kaleko hesa laꞌilaꞌi duduna fati E ita na sadaigu yai ya todi. \v 6 Ganahewana E mainene komakomaniꞌi mate suisui fafaꞌahedi fati, Suisui yo ataiꞌa yekoyekodi, yo ginauli kamokamodaladi, amainiya E itadi. \v 7 Habahim alina hudoꞌi E atahi ya libama lisigu iyen, “Pita, u obiyo! Be am u lau funuhi be u an!” \pi1 \v 8 Na alinana E bui, yawa, “Guyau, hige gonowana! Ginauli fafalaugagayodi yo dabudabudi hola hige moꞌagu yai ti luhu.” \p \v 9 Alina ya liba boda galewa yai, fafaluwagana iyen, “Tabu somo laꞌi u kawa dabudabuwen mate Yaubada haꞌa ya kawa loholohoꞌedi!” \pi1 \v 10 Ginauli te ma faihona ya taumahata E ita, habahim mahudoꞌina sa fafuyo hasaen galewa. \v 11 Hige lofana na dodoga faihona Siseliya yai sa fatamalidima agu halulu be sa mahanoma egu aba miyamiya lumana yai. \v 12 Yaluwa, nuwagu ya lau fasowali be nuwagu hige i ladu. Yo fede ma afa haidagu, tau kawawananaha faligigi esega te, ꞌe lau. Diyopa yai ꞌe aulaha ꞌe lau Siseliya be ꞌe luhulau Koniliyesi ena luma. \pi1 \v 13 Yo fede, Koniliyesi wa, ema ya dede sidohana anelu ya ita ena luma yai ya obiꞌobiyo na anelu ya libalau lisina iyen, “Dodoga u fatamalidi ti lau Diyopa be doga hesa hesana Saimon Pita ti foyahiyama. \v 14 In haba emi ya wasa duwai be \nd Guyau\nd* haba um yo am boga mahudoꞌidi ya fofofahimiu be ami mwahuli.” \pi1 \v 15 Fuyana E fatubu E libaliba, na yo fede Yaluwa Tabuna ya lidima iti hewadi yai gonogonowana doha ita, fuya bwaꞌibwaꞌina yai. \v 16 Habahim, Guyau ena liba te E nuwatuhui iyen, “Diyon mate hoꞌowa yai ya fafababasito na umi mate Yaluwa Tabuna yai haba ami babasito.” \rq (Maleko 1:8) \rq* \pi1 \v 17 Ya mahata wananaha mate Yaubada ena ainauya taꞌowawa ya feledi gonogonowana doha ita te kawawananaha Yesu Keliso lisina yai. Yau hige gonowagu Yaubada ena paisowa ya gudu. \rq (Paisowa 1:4; 2:4; 10:44) \rq* \pi1 \v 18 Fuyana liba te sa atahiyen yo fede fatalapili sa fatautau na Yaubada sa fadebasae tiyen, “Yaubada fedebom taꞌowawa dodoga hinaga ya ainauyaidi be sa nuwabui be mwahuli hige anadan sa abi.” \s1 Dubu Dodogadi Antiyoka yai \sr Paisowa 11:19-26 \p \v 19 Fuyana Sitiwin sa lau funuhi umeꞌehu yai, na mulina yai yo fakamkamna laꞌilaꞌi debana yai. Tau kawawananaha hahaisa sa faigelagelainidi be sa lau Fonisiya, Saipelesi yo Antiyoka nuꞌudi yai. Amainiya Yaubada wasana sa libalibaen Diusi dodogadi lisidi yai moho, na hige dodoga hahaisa lisidi yai. \v 20 In moho tau kawawananaha haisa iti Saipelesi yo Sailin dodogadi mate sa lau Antiyoka Nuꞌuna be tau alina Giliki hinaga sa falibadi be Yesu Keliso wasana loholohona sa lauguguyaꞌen.\f + \fr 11:20 \fq Sailin\ft mate nuꞌu hesa Afilika nuꞌuna yai. Hesana falifalihuna aho te “Libya.” \fq Saipelesi\ft mate bonabonaluwa laꞌilaꞌi Antiyoka tefa leuleuna yai.\f* \v 21 Guyau ena gigibwali yai sa lauguguya be dodoga boludi Guyau sa kawawananahaꞌen be sa nuwabui. \p \v 22 Fuyana wasa te, tau kawawananaha Yelusalem yai sa atahiyen mate Banabasi sa fatamali lawen Antiyoka. \v 23 Ena fuya mahano yai Yaubada ena aiꞌainauya lisidi yai ya itadi be nuwana ya amna. Yo fede nuwadi ya liba faꞌadidilidi bena Guyau sa abi didiꞌi ma nuwa ofi fahidi. \p \v 24 Banabasi mate in doga loholohona. Yaluwa Tabuna yo sunuma ya lau fafamohafu be dodoga boludi sa falau esegahi lawen Guyau lisina yai. \v 25 Habahim Banabasi ya lau Tasusi be Saulo ya yoꞌoi. \v 26 Fuyanna ya lobahi yo fede Saulo ya foyahi lawen Antiyoka be taudi luwaga, maꞌedi tau kawawananaha ma afa haidadi sa faꞌoigogo esega yo baiwa laꞌilaꞌi sa laulau fafaꞌata ya lau ee–, bolima esega. \p Be amainiya edi fuya bwaꞌibwaꞌina yai Keliso tau famuli watanna hesadi sa tole mate \em Kulistin.\em* \s1 Loma Nuꞌuna Galamo Wesawesasa haba ya Fahoina \sr Paisowa 11:27-30 \p \v 27 Lahaina yai mate peloweta haisa Yelusalem yai sa lau Antiyoka. \v 28 Hudoꞌi mate hesana Agabusi. Yaluwa nuwana ya lau fasowali yo fede ya obiyo be ya liba famahata mate galamo wesawesasa haba nuꞌu mahudoꞌina ya fahoina. (Habahim muli yai guliyam te ya tubu Loma nuꞌuna yai Baꞌisa Laꞌilaꞌi Empela Kaladiusi ena fuya tanuwaga yai). \v 29 Yesu tau famuli watanna sa oiliba mate hesa - hesa ena ainauya laꞌina yai ya ainauya be haba sa fatamali lawen afa haidadi Diudeya yai sa gogogo, aba saguhidi. \p \v 30 Sa ginauli doha ite, habahim edi ainauya wa Banabasi yo Saulo sa fatamali lawen Diudeya babadadi lisidi yai, be tau kawawananaha, sa feledi. \c 12 \s1 Anelu Deli yai Pita ya Fakalamahano \sr Paisowa 12:1-19 \p \v 1 Fuyanna yai mate Kin Heloda ya fatubu tau kawawananaha haisa ya abidi be ya fahisu faheyayadi. \v 2 Ya liba be Diyon hidana, Diyemsi, baineti yai sa wunui,\f + \fr 12:2 \ft Diyemsi itete mate Diyon godena. Na Paisowa 12:17 yai mate Diyemsi hesa, Yesu tasina.\f* \v 3 yo ya ita mate Diusi dodogadi nuwadi sa amna yo fede ya lau Pita hinaga ya au. (Ena fuya anꞌauꞌau mate Fwalawa Fafayisti Gesana Anꞌangogona yai.) \v 4 Pita sa au mulina yai, sa gudu buluhi deli yai. Amainiya tau ita wata pele fati, na pele hesa - hesa ganahewana yai mate dodoga fati; pele hesa be ana fuya ya ita wata. Heloda ena nuwatuhu mate Bayawa Anꞌangogona\f + \fr 12:4 \ft Hesana hesa mate \fq pasowa. \f* ai mulina haba sa foyahi lawen be sa falau fatala dodoga ai matadi. \p \v 5 Pita deli yai hola sa abi didini, na tau kawawananaha mate enehena sa anꞌeta adidili Yaubada lisina yai. \p \v 6 Heloda bobonna Pita haba ya falau fatala na Pita mate iꞌipa yai ya laulau eno gati luwaga atiꞌatipudi yai. Sa auꞌaui seni luwaga yai na gati luwaga hinaga mate deli edaꞌedana hafohafona sa ita watan. Bobonna habahim, Heloda, Pita haba ya falau fatala. \v 7 Maꞌesega na, Yaubada ena anelu ya taumahata yo mala ya sina deli ganahewana yai. Anelu ya abilau Pita lisilisina yai na ya fanohi iyen, \pi1 U obiyo! Feula! \b \p Yo fede, seni nimana yai sa taufahi. \v 8 Habahim anelu iyen, \pi1 Am bwaꞌulu u au yo am bwaꞌi dala u liꞌodi. \b \p Be Pita ena liba ya lau watan. Anelu iyen, \pi1 Am luhuluhu u luhufi be u lau watanigu. \b \p \v 9 Pita anelu ya lau watan be sa lau deli bilina ganamulina. Anelu somo ya ginaginauli mate wananahana, na hige i sibai. Ena nuwatuhu bena haga tautau ya itaꞌitai. \v 10 Gati bwaꞌibwaꞌina yo gati mulimulitana sa bayawaidi be sa mahano lau taon edaꞌedana yai. Na ana gudu aiyan yai sa ginauli mate ibona ya tasoꞌe be sa lau ganamuli. \p Edaꞌeda esega sa lau watan, yo fede anelu ya lau afulen. \p \v 11 Habahim, Pita ya nuwatuhu lobahi, be iyen, \pi1 Matabahim, E siba wananaha mate Guyau ena anelu ya duiyama be Heloda nimana yai ya fofofahigu yo Diusi somo bena sa ginauli lisigu yai, ibege i tubu. \b \p \v 12 Fuyanna ya nuwatuhu lobahi, yo fede ya lau Diyon Maleko tinana hesana Maliya ena luma. Amainiya boludi sa faꞌoigogo be sa laulauꞌuꞌula.\f + \fr 12:12 \ft Maleko mate Banabasi nubaina, e nuwana Banabasi tasina. Au ita lau Kolosi 4:10.\f* \v 13 Pita aba luhuluhu lau edaꞌedana yai ya oiꞌoi, yo fede tau lau fayofayo waihinina hesa hesana Loda ya laoma bena edaꞌeda ya soꞌe. \v 14 Pita alinana ya atahi lobahi mate nuwana ya amna, in moho edaꞌeda hige i soꞌe na ya lautafo ya fuyo be ya falibadi iyen, \pi1 Pita mate edaꞌeda hafohafona yai ya obiꞌobiyo. \b \p \v 15 Tiyen, \pi1 Bena u kabakabaleya! \b \p In moho ya duduwen iye, \pi1 Wananaha! Hige ya bwala. \b \p Na alinana sa bui, tiyen, \pi1 Mate, ena anelu.\f + \fr 12:15 \ft Diusi edi kawawananaha mate, doga ana sagu haba ya laoma be ya tau wasa. Edi kawawananaha hesa mate anelu ni ya nene sedisediyen doha doga ni.\f* \b \p \v 16 In moho Pita hola edaꞌeda yai ma oiꞌoina. Fuyanna edaꞌeda sa soꞌe be sa ita mate sa tauhiti. \v 17 Pita nimana yai fafaꞌilala ya ginauli be gagali sa fatautau. Habahim sidohana deli yai Guyau ya foyafahi enehedi ya dede iyen, \pi1 Diyemsi ma afa haidana edi au liba.\f + \fr 12:17 \ft Diyemsi itete mate Yesu tasina. Na Diyemsi hesa, Paisowa 12:2 yai mate, Diyon godena be haꞌa sa wunui.\f* \b \p Habahim ya lau afuledi na ya lau nuꞌu hesa. \p \v 18 Hwalahwalalana tau hiyala sa nuwa ponopono na tiyen, \pi1 Pita sidohana ena laulau? \b \p \v 19 Heloda ya falibadi be sa yoꞌoi. In moho hige gonowadi ti lobahi. Habahim gati ya fatiꞌo fifisidi be ya liba bena sa wunuidi. Mulina yai Heloda Diudeya Nuꞌuna ya lau afulen na ya lau Sesaliya yai ya miya begana. \s1 Heloda ya Peꞌi \sr Paisowa 12:20-25 \p \v 20 Heloda mate Taya yo Sidon dodogadi ya manabalaꞌedi. Yo fede sa faꞌoi esegahidi na sa lau be sa ita. Bwaꞌibwaꞌina mate Kin ena luma tau ita watanina hesana Belasetu sa nuwa oiꞌi be haba ya saguhidi, paꞌana adi kalahe mate Kin ena nuꞌu yai ya laolaoma. Logena sa lau Heloda lisina be nuwa esega sa anꞌetai. \p \v 21 Lahaina sa golu Kin Heloda ena leli ya liꞌodi. Habahim ena aba taꞌai loholohona yai ya taꞌai na ya libaliba. \p \v 22 Na dodoga sa yogayoga tiyen, \pi1 Hige doga i libaliba. Itete yaubada hesa! \b \p \v 23 Heloda Yaubada hige i faꞌatitiyen be hige walolona Yaubada ena anelu, mwatamwata ya yala fafinahe be sa an funuhi.\f + \fr 12:23 \ft Doga hesa hesana “Diyosefusi,” in hige tau nuwabui na in moho, buka hesa yai ya uli, na amainiya Heloda ena peꞌi dedena ganahewana yai.\f* \p \v 24 In moho, Yaubada wasana ya laꞌi yo ya tadada. \p \v 25 Yelusalem yai Banabasi yo Saulo adi paisowa sa faꞌofi be sa fuyo Antiyoka maꞌedi Diyon Maleko. \c 13 \s1 Banabasi yo Saulo sa Fasinabodi \sr Paisowa 13:1-3 \p \v 1 Dubu Antiyoka nuꞌuna yai mate peloweta yo tau lau faꞌata haisa amainiya: \li2 Banabasi, \li2 Simiyon (hesana hesa “Duba”), \li2 Lusiusi (Sailin dogana), \li2 Manayen (maꞌena Kin Heloda sa laꞌilaꞌi saema), \li2 yo Saulo. \p \v 2 Fuya hesa sa laulauꞌuꞌula lau Guyau lisina yo sa anꞌandabu na Yaluwa Tabuna ya falibadi, iyen, “Banabasi yo Saulo au fatabudi, be haba adi paisowa hesa E feledi sa ginauli.” \p \v 3 Sa lauꞌuꞌula yo sa andabu mulina yai, nimadi sa tole lawedi lebedi yai, na sa duidi be sa lau. \rq (Paisowa 14:28)\rq* \s1 Paulo ena Antaumana Bwaꞌibwaꞌina \sr Paisowa 13:1 – 14:28 \s1 Saipelesi Bonabonaluwana yai \sr Paisowa 13:4-12 \p \v 4 Yaluwa Tabuna ena liba yai Banabasi yo Saulo sa lau Selusiya be waga yai sa awa sa lau Saipelesi Bonabonaluwana. \v 5 Salamisi taonna yai sa mahano mate Yaubada wasana sa lauguguyaꞌen Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana yai. Tau sagusaguhidi Diyon Maleko maꞌedi.\f + \fr 13:5 \ft Diyon Maleko mate Banabasi efana hesa. Au itaꞌita lau peina 12:12, yo Kolosi 4:10\f* \p \v 6 Bonabonaluwana mahudoꞌina sa laufi ee–, Pafosi taonna yai mate, doga hesa ayaꞌayahanna sa lobahi hesana Ba-Yesu.\f + \fr 13:6 \ft Doga hesa hesana “Yesu,” na natuna hesana “Ba-Yesu.” Aniyona mate, “Yesu natuna.” In moho Yesu Keliso hige i nahi, be hige natuna.\f* In Diusi dogana hesa. In moho, in peloweta bwalabwalana. \v 7 Bonabonaluwa ni edi gawana hesana Segiyo Paulo, ena tau paisowa. Gawana mate doga sibasibana. Ya fanuha bena Yaubada ena liba ya atahi, be Banabasi yo Saulo ya yogaidi sa laoma lisina. \v 8 Tau ayaꞌayahan ni, (Giliki alinadi yai mate, hesana Elimasi) ya nuwa oiꞌi, be Gawana ena kawawananaha nuwana yai, ya fagogoma.\f + \fr 13:8 \ft Na \fq Elimasi\ft hesana hesa mate “Ba-Yesu.”\f* \v 9 Habahim, Saulo, hesana hesa Paulo, Yaluwa Tabuna ya famohafu be ya itaꞌita lau tau ayaꞌayahan lisina, na iyen, \pi1 \v 10 Um Diyabolo natuna yo laulau dudulai mahudoꞌidi adi waiyunu! Diyabolo ena bwalabwala hudoꞌi - hudoꞌi sa famohafum, be fuya ouꞌouli, wa anpate bena Guyau ena laulau dudulaidi wa buidi, be bena bwalabwala! Haba wa fatautau e higeꞌe? \v 11 Guyau ena gigibwali haba ya talu ai hewam be matam haba sa tou, na fuya haisa ibege maihala malana u ita. \b \p Yo fede, Elimasi matana sa gafu, na ya leu ya sae, bena haba sai hesa ya abi nimai. \v 12 Fuyana Gawana somo ya tubu ya ita mate, Guyau wasana lau faꞌatana ya noꞌoꞌen, be ya kawawananaha. \s1 Antiyoka, Pisidiya Nuꞌuna yai. \sr Paisowa 13:13-52 \p \v 13 Pafosi taonna yai Paulo ma afa haidana waga yai sa awa be sa lau Pelega taonna, Pamfiliya Nuꞌuna yai. Amainiya Diyon Maleko ya lau afuledi na ya fuyo Yelusalem. \p \v 14 Habahim Pelega sa lau afulen na sa aulaha boda sa lau Antiyoka, Pisidiya Nuꞌuna yai. Sabatina yai sa luhulau Diusi edi aba oigogo yai be sa taꞌai. \v 15 Mose ena Laugagayo yo peloweta edi uliꞌuli hahaisa sa fatilidi na mulina yai aba oigogo babaꞌisadi liba sa fatamali lawen Paulo ma afa haidana lisidi, tiyen, “Haidamai, haba emi liba faꞌadidili somo? ꞌE fanuha bena ema ami liba!” \p \v 16 Paulo ya obiyo fahi, nimana yai fafaꞌilala ya ginauli, na ya liba iyen, \pi1 Isalaela tataumiu yo taꞌowawa mahudoꞌimiu salumadi Yaubada ami fafadebasaeꞌen, au ataꞌatahima! \v 17 Isalaela dodogadi yo ita eda Yaubada wahawahada ya fasinabodi yo Idipi yai fuyanna sa miya taꞌowawa mate ya fatadadadi be sa talu fanafanatu. \pi1 Yaubada ena gigibwali yai Idipi yai ya foya fahidima, \v 18 yo laulau somo sa miyamiyaꞌen nuꞌu pitapitalina yai, in moho hola ya ita watanidi ee–, bolima 40. \v 19 Kanana nuꞌuna yai nuꞌu ouꞌoulidi faligigi luwaga ya faheyayadi, na tanohidi ena dodoga ya feledi, aiꞌedi.\f + \fr 13:19 \ft Diutelonomi 7:1, Fuyana \+nd Guyau\+nd* emi Yaubada ya lawemiu tanohi bena ami abi ai lisina, haba nuꞌu faligigi luwaga dodogadi ya falakodi ai nuwanuwamiu. Hesadi mate: Hiti, Giligasi, Amoli, Kanana, Pelisi, Hiwi, yo Diyebusi.\f* \v 20 Ginauli te sa tubu ya lau ee–, be bolima begana haba 450 mulina yai, Yaubada tau fafadudulai ya feledi ya lau wee–, Peloweta Samuwela ena fuya yai.\f + \fr 13:20 \ft Au itaꞌita lau ite buka te lisidi: Diyesuwa, Diyadi yo 1 Samuwela, paꞌana bukadi yai te, beyabeyana dededi te sa ulidi.\f* \v 21 Habahim dodoga Samuwela sa anꞌetai tiyen, “Bena ema kin.” Be Beniyamin ena sulu yai Kisi natuna Saulo ya feledi ya famala edi kin, bolima 40. \v 22 Yaubada Saulo ya abifahi mulina yai, Deiwidi ya faꞌobiyo, enehedi. Yaubada Deiwidi te ya libaen, iyen, \pi1 “Dogana E gadolele mate, E lobahi. \q2 In mate Desi natuna, Deiwidi. \q1 Ginauli mahudoꞌina E fanuha bena ya ginauli, \q2 haba ya ginauli watan.” \pi1 \v 23 Yaubada ena liba fasunuma ya fawananaha doha ite, Deiwidi laulauwewena yai Yaubada mate tau fafamwahuli Yesu ya leyama Isalaela lebedi \v 24 Hola hige Yesu ana paisowa i fatubu na Diyon Isalaela dodogadi mahudoꞌidi ya lauguguyaidi bena sa nuwabui yo sa babasito. \v 25 Diyon ana paisowa ya fafaꞌofi lawen na ya liba iyen, \q1 “Ami sibai bena yau, sai? \q1 Sai ami bagibagiyen mate hige yau. \q1 Muligu yai ya laolaoma mate in ya laoma \q2 yau hige ya loholoho haba ana sendolo mahinadi ya tatafahidi.” \rq (Maleko 1:7) \rq* \pi1 \v 26 Afa haidagu, Abelaham afa wahana yo taꞌowawa dodogadi salumadi Yaubada ami fafadebasae! Mwahuli wasana te haꞌa ya laoma ita lisida. \v 27 Yelusalem dodogadi maꞌedi edi babaꞌisa somo peloweta edi uliꞌuli yai, mate hige Yesu ti ita lobahi. In moho edi lau fagilu lisina yai mate peloweta edi uliꞌuli Sabati fuya ouꞌouli sa fatifatilidi wa, sa fawananaha. \v 28 Hige mata hesa loholohona ti lobahi, be haba Yesu ti wunui, in moho, Pailati sa anꞌetai, bena ya tutu fapatu. \v 29 Fuyanna wasana mahudoꞌina Buka Tabuna yai sa uli, sa ginauli watan ya ofi, mate aba tutu fapatuna yai sa taluhi fahi be sa boꞌusai. \rq (Samsi 22:16 yo 17, Isaiya 53:5 53:8)\rq* \pi1 \v 30 In moho peꞌi yai Yaubada ya famwahuli fuyoi, \v 31 be lahai peidi ya taumahata lau safalumadi maꞌena Galili yai sa lau Yelusalem lisidi. Iti sa fatala libalibaen eda dodoga lisidi yai. \rq (Maleko 16:12)\rq* \pi1 \v 32-33 Wasa loholohona ꞌe leyama lisimiu! Somo Yaubada haꞌa ya liba fasunuma bena ya ginauli wahawahada lebedi yai, aho te, ita iti laulauwewedi lisida yai ya fawananaha, fuyana Yesu peꞌi yai ya famwahuli. \pi1 Doha Samsi fafaluwagana yai sa uli tiyen, \pi1 “Um mate Natugu. Aho te, Yau E famala Tamam.” \rq (Samsi 2:7)\rq* \pi1 \v 34 Wananaha peꞌi yai Yaubada ya faꞌobiyo fuyoi, ibege i molu, doha Buka Tabuna yai haꞌa ya libaen, iyen, \pi1 “Libadi wananahadi yo fafatabudi faloholohodi somo, Deiwidi E liba fasunumaꞌen, haba E felemiu.” \rq (Isaiya 55:3)\rq* \pi1 \v 35 Gonogonowana doha lausoisoi hesa yai hinaga ya libaen, iyen, \q1 “Doga Fafatabuna ibege u ita afulen, i molu.” \rq (Samsi 16:10)\rq*\f + \fr 13:35 \fq Dogana Fafatabuna \ft ya libalibaen itete, mate “Yesu.” Lausoisoi te, Pita hinaga ya fapaisowa. Au itaꞌita lau Paisowa 2:31-32\f* \pi1 \v 36 Deiwidi ena fuya yai mate, Yaubada ena nuwatuhu Deiwidi ya ginauli watan. Habahim ya peꞌi, be afa wahawahana edi aba toledi yai sa boꞌusai, be tauna sa molu. \v 37 In moho, Yaubada sai ya faꞌobiyo fuyoi, hige i molu. In mate Yesu! \v 38 Afa haidagu, E fanuha bena ami sibai mate heyaya biya afulenna Yesu lebena yai, haꞌa sa lauguguyaꞌen lisimiu yai. \v 39 Mose ena laugagayo hige gonowana heyaya yai i biya afulemiu. In moho, safalumadi Yesu sa kawawananahaꞌen, haba heyaya yai ya biya afulen. \v 40 Au ita komakoman! Somo peloweta sa libaedi, ibe ti tubu ai lisimiu: \pi1 \v 41 “Tau ala liuliuhwaꞌenna! \q2 Haba ami noꞌo, in moho haba ami peꞌi! \q1 Paꞌana emi ai fuya haba ginauli E ginaulidi. \q1 Ibe sai emi ya liba, \q2 ibege au kawawananahaꞌen!” \rq (Habaka 1:5)\rq* \p \v 42 Paulo yo Banabasi Diusi edi aba oigogo lumana bena haba sa lau afulen, na Diusi yo taꞌowawa salumadi Yaubada sa fafadebasaeꞌen, sa anꞌeta bodaidi, tiyen, \pi1 Sabati hesa au fuyoma, be ginaulidi te ema au dede fuyo. \b \p \v 43 Oigogo ofina yai, Paulo yo Banabasi sa laulau na Diusi yo taꞌowawa salumadi Diusi edi Yaubada sa kawawananahaꞌen, sa lau watanidi. Tataudi luwaga sa liba faꞌadidilidi, tiyen, \pi1 Bena Yaubada ena anꞌansoi ami laulawen. \b \p \v 44 Sabati hesa yai begana haba taon dodogadi mahudoꞌidi sa faꞌoigogoma, Guyau wasana sa atahi. \v 45 Diusi dodoga baiwadi sa itadi mate sa nuwa elaꞌela wananaha be Paulo ena liba sa anꞌeli dogodogoi yo sa liba fafaheyaya. \v 46 In moho, Paulo yo Banabasi ma nuwa adidilidi, tiyen, \pi1 Wananahana bena Yaubada libana ꞌe faliba bwaꞌiyemiu, na umi Diusi dodogamiu libana te, ami waiyoꞌoꞌen. Na ami laulau fagilu fuyoꞌimiu. Logena mwahuli otaꞌota fahina hige gonowana au abi be aho te ꞌe lau afulemiu na ꞌe lau taꞌowawa lisidi. \pi1 \v 47 Doha ite Guyau ya fatalahada, \q1 “E fasinabomiu bena ami famala taꞌowawa edi mala, \q1 be tanoꞌubu dodogadi mahudoꞌidi haba egu mwahuli otaꞌota fahina sa abi.” \rq (Isaiya 49:6)\rq* \b \p \v 48 Taꞌowawa sa atahiyen mate nuwadi sa amna be Guyau ena liba sa faꞌatitiyen na safalumadi ya fasinabodi bena mwahuli otaꞌotafahina sa abi mate sa kawawananahaꞌen. \p \v 49 Guyau ena liba ya tadada ya lau, nuꞌu mahudoꞌina yai. \v 50 In moho Diusi dodogadi mate, wawahin fafahesadi salumadi Yaubada sa fafadebasae yo taon babaꞌisadi sa eli fasifasinadi, na Paulo yo Banabasi sa liba fafaheyayadi yo edi nuꞌu yai sa lau weꞌaidi. \v 51 Diusi edi nuwa poꞌi debana yai, Paulo yo Banabasi ahedi afusadi sa oiluhiluhidi, na habahim sa lau Ikonium.\f + \fr 13:51 \ft Ahedi sa oiluhiluhidi aniyona mate, Antiyoka dodogadi Yaubada sa waiyoꞌoꞌen. Logena, Paulo yo Banabasi ibege giludi ti bahei.\f* \v 52 Yesu tau famuli watanina, nuwadi sa kwade wananaha yo Yaluwa Tabuna ya famohafudi. \c 14 \s1 Ikonium Nuꞌuna yai \sr Paisowa 14:1-7 \p \v 1 Laulauna eseꞌesegana ya tubu Ikonium nuꞌuna yai. Amainiya Paulo yo Banabasi sa lau Diusi edi aba oigogo lumana yai be sa lauguguya. Edi libaliba yai nuwadi sa abidi be Diusi yo taꞌowawa dodogadi boludi sa kawawananaha. \v 2 In moho Diusi safalumadi Yesu hige ti fanuwa ti kawawananahaꞌen mate taꞌowawa sa eli fasifasinadi be tau kawawananaha sa fawaiyunuwedi. \v 3 Amainiya sa miya lofalofa be Guyau ena anꞌansoi wasana sa libalibaen ma nuwa adidilidi. Wasana ena fafawananaha mate noꞌo yo fafaꞌilala sa laulau ginauli ena gigibwali yai. \v 4 Dodogadi taon yai mate sa daili luwagaidi; hahaisa Diusi edi tefa yai na haisa tau faꞌona wasawasa edi tefa yai. \p \v 5 Habahim taꞌowawa haisa yo Diusi haisa maꞌedi edi babaꞌisa nuwadi sa fadosidi bena tau faꞌona wasawasa sa abi faheyayadi yo bena sa lau umeꞌehuidi be haba sa peꞌi. \v 6 In moho fuyanna tau faꞌona wasawasa wa sa atahiyen, yo fede sa gela be sa lau Lisita yo Debi tefadi yai, Laikoniya Nuꞌuna ganahewana yai yo nuꞌu hahaisa fadifadidi yai. \v 7 Amainiya wasa loholohona sa lauguguyaꞌen. \s1 Lisita yo Debi Nuꞌuna yai \r Paisowa 14:8-20 \p \v 8 Lisita nuꞌuna yai, taumoho hesa fuyanna tinana ya yosi, mate ya dabi, hige gonowana i laulau. \v 9 Ya taꞌai, na Paulo ena liba ya ataꞌatahi. Paulo ya kino didiꞌi, be ena kawawananaha gonowana ya faloholoho. \v 10 Na ya liba laꞌilaꞌi, iyen, \pi1 Ai ahem, u obiyo dudulai! \b \p Taumoho ni ya dago hasa, yo fede, ya fatubu ya laulau.\f + \fr 14:10 \ft Au italau Tau Faꞌona Wasawasa adi Paisowa peina 3 hinaga. \f* \p \v 11 Fuyanna Paulo somo ya ginauli dodoga sa ita, yo fede, Laikoniya alinadi yai sa halahalabo, tiyen, \pi1 Yaubada haꞌa sa famala doha dodoga, be sa lidima lisimai yai! \b \p \v 12 Banabasi hesana sa atahi: “Dusi,” yo Paulo sa atahi “Hemesi,” paꞌana Paulo mate edi tau libaliba.\f + \fr 14:12 \ft Giliki dodogadi edi nuwatuhu mate, yaubada hesa hesana “Dusi,” in laꞌilaꞌina edi yaubada boludi ganahewadi yai, yo “Hemesi” mate yaubada hudoꞌi, na in mate, Dusi ena tau libaliba.\f* \p \v 13 Yaubada bwalabwala “Dusi,” edi dubu aba famwaitona mate, taon ganamulina yai. Dusi ena tau antalasam edi mula hinodi yo bulumakau ya ledima edaꞌeda hafohafona yai, paꞌana in yo taon dodogadi sa fanuha bena edi antalasam tau faꞌona wasawasa sa ginauli lisidi yai. \v 14 Paulo yo Banabasi somo dodoga haba sa ginauli sa atahiyen. Yo fede, adi luhuluhu sa pulitidi,\f + \fr 14:14 \ft Fuyanna edi luhuluhu sa pulitidi, aniyona mate nuwadi hige ti amna.\f* na sa lautafotafo lau be baiwa atiꞌatipuna yai, na sa halahalabo felendi, tiyen, \v 15 “Tatau, paꞌana somo be ami ginauli doha? Ai dodoga gaibu moho, doha umi! Wasa loholohona ꞌe leyama te, bena ꞌe falibamiu, be ginauli gaibu ni ami lau afuledi, na ami timuli bui, Yaubada Mwahumwahulina ami famuli watan. In galewa, tanohi, gabogabo, yo somo ouꞌouli ganahewadi yai tau ginaulidi. \v 16 Beyabeyana yai mate, nuꞌu mahudoꞌidi dodogadi ya ita afuledi, be edi nuwatuhu sa lau watanidi. \v 17 Fuya ouꞌouli ya fafamahata fuyoi mate, In Yaubada Wananahana. Logena, ginauli lolohodi ya faꞌita lobahimiu: galewa yai usa ya usa, mahula adi fuya yo kalahe ya felemiu, yo kwade nuwamiu ya fafamohafudi.” \rq (Maleko 4:26-29; Paisowa 17:30; Loma 2:14-16)\rq* \p \v 18 Lisita dodogadi libadi te sa atahiyen, in moho hige ti modeꞌedi, na sa dudu moho bena antalasam sa ginauli lebedi yai. Na Paulo yo Banabasi sa fuluga be sa gududi. \p \v 19 Diusi haisa Antiyoka yo Ikonium nuꞌudi yai sa laoma, be dodoga nuwadi sa abidi. Paulo sa laulau umeꞌehui, be sa feli kwakikwaki lawen, taon mulimulina yai. Edi nuwatuhu bena haga haꞌa ya peꞌi. \v 20 In moho, Tau kawawananaha Paulo sa obiyo fataꞌiꞌili, mulina yai mate ya obiyo be ya luhu fuyo taon ganahewana. Bobonna, Banabasi maꞌena sa lau Debi. \s1 Sa Fuyo Antiyoka, Siliya Nuꞌuna yai \sr Paisowa 14:21-28 \p \v 21 Paulo yo Banabasi wasa loholohona sa wasawasaꞌen Debi nuꞌuna yai, be dodoga boludi nuwadi sa abidi, na Yesu sa famuli watan. Habahim, sa fuyo Lisita yo Ikonium, be sa lau Antiyoka Pisidiya nuꞌuna yai. \v 22 Tau kawawananaha nuꞌudi yai, nuwadi sa liba faꞌadidilidi, be bena edi kawawananaha Yaubada lisina yai ya ota esegahi, na tiyen, “Pilipili hudoꞌi - hudoꞌi bena te fahoinadi, habahim, Yaubada ena Aba Baꞌisa Nuꞌuna haba te luhufi.” \rq (2 Kolinto 1:3-7)\rq* \p \v 23 Tau kawawananaha pele hesa - hesa yai babada sa lau faꞌobiyo. Sa lauꞌuꞌula yo sa andabu, be babadadi ni Guyau sa kawawananahaꞌen mate, ena itaꞌita wata ganahewana yai sa toledi. \p \v 24 Pisidiya nuꞌuna sa lau afulen, habahim sa laoma Pamfiliya nuꞌuna. \v 25 Amainiya wasa loholohona sa lauguguyaꞌen Pelega nuꞌuna yai. Habahim sa lau Ataliya. \v 26 Amainiya, waga yai sa gelu be sa fuyo Antiyoka, Siliya Nuꞌuna yai, paꞌana adi paisowa haꞌa sa faꞌofi. Nuꞌuna yai ni, mate Paulo yo Banabasi haꞌa sa fele afuledi Yaubada ena itaꞌita wata ganahewana yai. \rq (Paisowa 13:2-3)\rq* \p \v 27 Fuyanna sa mahano fuyoma Antiyoka yai, mate tau kawawananaha sa faꞌoigogodi. Somo Yaubada ya ginauli lisidi yai yo taꞌowawa dodogadi nuwadi ya famahatadi be sa kawawananaha, edi sa liba. \v 28 Amainiya, Paulo yo Banabasi maꞌedi Yesu tau famuli watanina sa miya fuya lofalofa. \s1 Paulo ena Lauwasi Fafaluwagana \sr Paisowa 15:1 – 18:22 \c 15 \ms1 Paulo ena Lauwasi Fafaluwagana \ms2 Paisowa 15:1 - 18:22 \s1 Oigogo Yelusalem yai \sr Paisowa 15:1-21 \p \v 1 Tatau haisa Diudeya yai sa laoma Antiyoka, be tau kawawananaha sa faꞌatadi. Mose ena laugagayo yai sa uli, tiyen, \pi1 Yena mwagisamiu dududi ꞌwapidi hige tomotomodi, Yaubada hige gonowana i fofofahimiu. \b \p \v 2 Tatau ni, maꞌedi Paulo yo Banabasi lau faꞌata te sa faibayahoꞌen, yo fede, Paulo, Banabasi yo tau kawawananaha haisa sa fasinabodi, be sa hasai Yelusalem be tau faꞌona wasawasa, yo babada haisa amainiya lebedi yai, lau faꞌatana te sa fatiꞌoidi. \p \v 3 Tau kawawananaha sa duidi sa lau, be Fonisiya yo Samaliya Nuꞌudi sa bayawaidi, na sidohana taꞌowawa edi nuwanuwa bui, enehedi sa liba. Wasa te, kwade laꞌilaꞌi ya leyama tau kawawananaha lisidi. \v 4 Sa mahano Yelusalem yai, tau kawawananaha, tau faꞌona wasawasa, yo babada sa lautoꞌiyedi, be ginauli mahudoꞌina Yaubada lisidi yai ya ginauli, edi sa liba. \p \v 5 Na tau kawawananaha haisa, iti Falesiya dodogadi edi pele yai, sa mwaito be tiyen, \pi1 Taꞌowawa bena mwagisadi dududi ꞌwapidi tomodi yo bena Mose ena laugagayo sa lau watan. \b \p \v 6 Tau faꞌona wasawasa yo babada sa oigogo be fatiꞌo te sa fadosidi. \v 7 Sa fadosi fuya lofalofa, habahim, Pita ya mwaito, be ya dede, iyen, \pi1 Afa haidagu, ami sibai mate Yaubada, beyabeyana haꞌa umi ganahewamiu yai yau ya fasinabogu, bena wasa loholohona te taꞌowawa ai moꞌagu sa atahiyen, be haba sa kawawananahaꞌen.\f + \fr 15:7 \ft Bolima 10 haꞌa sa ofi, na laulau te ya tubu Pita lisina yai (Paisowa peina 10)\f* \v 8 Yaubada doga mahudoꞌina ena nuwatuhu ya sibai, be fuyanna Yaluwa Tabuna ya feledi mate ya faꞌita lobahidi, iti in enehena, doha ita. \v 9 Iti yo ita gonogonowada. Edi kawawananaha yai, nuwadi ya faꞌaꞌadi. \rq (Paisowa 10:34; 1 Pita 1:22-23)\rq* \pi1 \v 10 Aho te sidohana be Yaubada ami anpate waloloi? Manana ami fafabala. Mwahu, tau kawawananaha ami feledi te, hige gonowana afa wahada yo ita haba ta bahei! \rq (Paisowa 15:5; Matiu 11:29; 23:4)\rq* \pi1 \v 11 Higeꞌe! Guyau Yesu ena anꞌansoi lisina yai te kawawananaha be ya fofofahida gonogonowana doha iti. \rq (Loma 3:23-24)\rq* \b \p \v 12 Mahudoꞌidi sa famakano, be sa ataꞌatahi. Na Banabasi yo Paulo sidohana Yaubada ya fapaisowadi, be fafaꞌilala yo noꞌo sa lau ginauli taꞌowawa lisidi yai, wasana edi sa liba. \p \v 13 Sa libaliba ofi mulina yai, Diyemsi iyen, \rq (Maleko 6:3)\rq*\f + \fr 15:13 \ft Diyemsi itete mate Yesu tasina.\f* \pi1 Haidagu, au ataꞌatahima! \v 14 Sidohana, Yaubada taꞌowawa ya modeꞌedi, be haisa ya abidi, enehena mate, Saimon haꞌa ya falibada, \v 15 Peloweta edi liba ya fawananaha, doha Buka Tabuna yai sa uli, tiyen, \pi1 \v 16 “Ite ai mulina haba E fuyoma, \q2 be Deiwidi ena Palai Tabuna E faꞌobiyo fuyoi. \q2 Ena heyaheyaya haba E fadudulaidi, \q2 na haba E faꞌadidili fuyoi. \q1 \v 17 Be haba dodoga haisa, Guyau sa yoꞌoi, \q2 Logedidi, taꞌowawa, safalumadi E yogaidi be iti, enehegu, \rq (Eimosi 9:11-12)\rq* \q1 \v 18 Doha haꞌa beyabeyana, Guyau ya libaen.” \p \v 19 Diyemsi hinaga iyen, \pi1 Logena, nuwagu yai E fadosi mate, taꞌowawa salumadi sa nuwabui, tabu ta famwahudi. \li1 \v 20 In moho, bena te uliꞌuli lau lebedi, be te falibadi mate, \li1 somo oitau lebedi yai sa antalasamedi, tabu ti anidi. \li2 Tabu ꞌwasiꞌwasina ti anidi, \li2 yo suisui gadodi filifilisidi hinaga tabu ti anidi. \rq (Aba Fatubu 9:4-6)\rq* \li2 Yo luma gwaꞌu hudoꞌi - hudoꞌi hige Yaubada ena laugagayo yai, tabu ti ginaulidi. \rq (Auꞌaulaha 20:14; Lewitikusi 18:6-20; Lewitikusi 20:10-21; Loma 1:24-27; I Tesaloniya 4:3; Paisowa 15:20 yo 29)\rq* \pi1 \v 21 Paꞌana, beyabeyana ya laoma ee–, aho ite, mate Mose ena laugagayo sa fatifatili Sabati ouꞌouli aba oiꞌoigogo lumadi yai yo taon hesa - hesa yai sa laulauguguyaꞌen. \s1 Taꞌowawa Dodogadi edi Wasa sa Uli, be sa Fatamali \sr Paisowa 15:22-35 \p \v 22 Habahim tau faꞌona wasawasa yo babada, maꞌedi tau kawawananaha mahudoꞌidi, sa lau fadosi be dodoga ganahewadi yai sa fasinabodi, na sa fatamalidi sa lau Antiyoka maꞌedi Paulo yo Banabasi. Yo fede, babada luwaga, Diudasi (hesana hesa mate Basaba) yo Sailasi sa faꞌobiyodi, babada, \v 23 be lisidi yai uliꞌuli sa fatamali: \pi1 Ai afa haidamiu, \li2 Tau faꞌona wasawasa yo babada, ema lautoꞌi ꞌe fatamaliyawa, \li2 umi taꞌowawa lisimiu yai, salumadi Antiyoka, Siliya Nuꞌuna yai yo Silisiya yai tau miya. \pi1 \v 24 ꞌE atahiyen mate ganahewamiu yai dodoga haisa sa laowa, sa anꞌeli dogodogoꞌemiu, be nuwamiu sa famodedi. In moho, ai hige ai eheꞌedi. \rq (Taitusi 1:10-11)\rq*\f + \fr 15:24 \ft Buka hahaisa yai mate, lausoisoi tefana te hige ti uli: “Umi bena mwagisamiu dududi ꞌwapidi tomotomodi yo laugagayo bena ami lawelawen.” \f* \pi1 \v 25 Mahudoꞌimai nuwamai esega, be dodoga haisa ꞌe fasinabodi. Afa haidamai loholohodi, Banabasi yo Paulo, maꞌedi ꞌe fatamalidi sa laowa lebemiu. \v 26 Guyau Yesu Keliso debana yai, sa nuwa afuledi, heyaheyaya yai. \rq (Paisowa 13:50)\rq* \pi1 \v 27 Logena, somo ꞌe uliꞌuliꞌi te, Diudasi yo Sailasi, moꞌadi yai haba sa fawananaha ai lisimiu. \v 28 Yaluwa Tabuna lisina yai ꞌe nuwatuhu fadosi mate ya loholoho, yo ai hinaga, tabu bena laugagayo haisa ti famwahumiu. Ginaulidi moho te, ibodi, au lau watanidi: \pi1 \v 29 Somo, oitau lebedi yai sa antalasamedi, tabu au anidi; \li2 Tabu ꞌwasiꞌwasina au anidi \li2 yo suisui gadodi filifilisidi, hinaga tabu au anidi. \li2 Yo luma gwaꞌu hudohudoꞌi hige Yaubada ena laugagayo yai, tabu au ginauli.\f + \fr 15:29 \ft Taumoho yo waihin sa nahi, na yena sa eno bili mate, Yaubada ya kawaloholohoꞌedi. Aba Fatubu yai sa uli: “Logena, taumoho tamana yo tinana ya lau afuledi, ma lahuna sa miya, be sa famala esega.”\f* \rq (Aba Fatubu 2:24) \rq* \li2 Yena ami lau watanidi, ibege heyaya au fahoina. \li3 Aiyon. \b \p \v 30 Wasa tau lawenina sa duidi be sa lidi Antiyoka. Amainiya tau kawawananaha boludi sa faꞌoigogodi, be uliꞌuli wa sa feledi. \v 31 Fuyanna edi liba faꞌadidili, wasana sa fatili, nuwadi sa amna! \v 32 Diudasi yo Sailasi mate iti peloweta hinaga, be edi liba mahudoꞌina yai dodoga sa liba faꞌadidilidi. \v 33 Amainiya sa miya ee–, habahim, haidadi sa fatamali fafuyodi ma nuwa loholohodi sa fuyo, safalumadi sa fatamalidi, lebedi. \v 34 Na Sailasi nuwatuhu ya abi, be ya miya.\f + \fr 15:34 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi te hige ti uli.\f* \p \v 35 Paulo yo Banabasi sa miyamiya Antiyoka yai, be dodoga haisa maꞌedi, Guyau libana te sa lau faꞌataen yo sa lauguguyaꞌen. \s1 Lauwasi Fafaluwagana 15:36 - 18:22 \s1 Paulo yo Banabasi sa Faibaiyaho. \sr Paisowa 15:36-41 \p \v 36 Lahai fisa mulidi yai, Paulo ya libalau Banabasi lisina, iyen, \pi1 Ta fuyo, taon hahaisa yai haidada ta kepaidi, be somo yai Guyau libana eda aba lauguguyaꞌenna, sidohana edi paipaisowa haga ta itadi. \b \p \v 37 Banabasi ya fanuha bena Diyon Maleko maꞌedi sa lau.\f + \fr 15:37 \ft Maleko mate Banabasi nubaina. Au italau, Kolosi 4:10 yo Paisowa 12:12 hinaga.\f* \v 38 In moho, Paulo ya dudu wananaha be Diyon Maleko hige maꞌedi ti lau, paꞌana Pamfiliya yai ya lau afuledi, be adi paisowa wa hige maꞌedi ti lawen, be ti faꞌofi. \v 39 Sa faibayaho wananaha, yo fede, sa faitamo dailidi. Banabasi, Maleko ya foyahi, be waga yai sa lau Saipelesi Bonabonaluwana. \v 40 Paulo, Sailasi ya fasinabo, mulina yai tau kawawananaha sa fele afuledi Guyau ena itaꞌita wata yai, habahim, sa lau. \v 41 Edi lau yai Siliya yo Silisiya Nuꞌudi sa antaumanaidi, be tau kawawananaha amainiya nuwadi sa liba faꞌadidilidi. \c 16 \s1 Timoti maꞌena Paulo yo Sailasi sa lau. \sr Paisowa 16: 1-5 \p \v 1 Paulo ya laoma Debi, habahim ya lau Lisita nuꞌuna yai. Amainiya mate, Yesu tau famuli watanina hesa hesana Timoti ya miyamiya. Tinana Diusi waihinina yo in tau kawawananaha hesa. In moho, tamana Giliki dogana. \v 2 Afa haidana mahudoꞌidi Lisita yo Ikonium yai, Timoti sa kawaloholohoꞌen. \v 3 Paulo ya fanuha bena Timoti maꞌena sa lau. Diusi nuꞌudi yai sa miyamiya sa sibai mate, Timoti tamana Giliki dogana, yo fede, mwagisana duduna ꞌwapina mate, Paulo ya tomofahi.\f + \fr 16:3 \ft Diusi edi laulau yai mate, sai tinana mate Diusi dogana in hinaga Isalaela wananahana, In moho, ibe in tamana Diusi dogana na tinana hige, in doha taꞌowawa.\f* \v 4 Sa lau taon hesa - hesa ganahewadi yai, be tau faꞌona wasawasa yo babada Yelusalem yai laugagayo somo haꞌa sa libaedi, bena sa miya watanidi ni, tau kawawananaha, edi sa liba famahata. \rq (Paisowa 15:28-29)\rq* \v 5 Tau kawawananaha edi sunuma sa faꞌadidilidi yo lahai esega - esega edi pele ya tadada be ya laꞌilaꞌi ya laulau. \s1 Paulo, Masedoniya Dogana Tautauna ya ita. \sr Paisowa 16:6-10 \p \v 6 Filigiya yo Galeisiya nuꞌudi mate, Paulo ma haidana, sa luhufidi, paꞌana Yaluwa Tabuna ya gududi, be ibege Guyau wasana ai Eisiya ti lauguguyaꞌen. \v 7 Sa laoma Misiya nuꞌuna anadan yai, sa anpate bena Bitiniya Nuꞌuna sa luhufi. In moho, Yesu Yaluwana ya nuhafidi.\f + \fr 16:7 \ft Yesu Yaluwana aniyona mate: Yaluwa Tabuna.\f* \v 8 Yo fede, Bitiniya sa bayawai moho, be sa lau Tolasi. \v 9 Maihonana Paulo, Masedoniya taumohona tautauna ya ita. \rq (Paisowa 10:30)\rq* \p Ya obiꞌobiyo, na ya anꞌanꞌeta lau Paulo lisina iyen, \pi1 U laoma Masedoniya be u saguhimai! \b \p \v 10 Paulo tautau ni ya ita, mulina yai, feula na ꞌe abi nonoha, bena haba ꞌe lau Masedoniya. ꞌE siba mate, Yaubada ena yogaimai te, bena ꞌe lau, wasa loholohona ꞌe lauguguyaꞌen ai lisidi.\f + \fr 16:10 \ft Lausoisoi yai te, mate Luka maꞌedi, be apostolo adi paisowa bukana te, in tau ulina, logena “ꞌe” ya uli na hige “iti.”\f* \rq (2 Kolinto 2:30)\rq* \s1 Filipi Nuꞌuna yai: Lidiya Dedena. \sr Paisowa 16:11-15 \p \v 11 Tolasi nuꞌuna yai ꞌe awa, be ꞌe boboyo ꞌe lau Samotase bonabonaluwana, na bobonna mate, ꞌe dohe ꞌe lau Neyapolisi taonna. \v 12 Amainiya, ꞌe leu Filipi, Loma edi aba baꞌisa nuꞌuna hesa laꞌilaꞌi, Masedoniya Nuꞌuna yai, be amainiya ꞌe miya lahai fisa. \v 13 Sabati yai ꞌe lau hoꞌowa sadaina, taon ganamulina yai. Ema nuwatuhu bena haga Diusi edi aba laulauꞌuꞌula hesa amainiya. Be ꞌe taꞌai, na ꞌe fatubu ꞌe libalau wawahin salumadi sa faꞌoigogoma amainiya, lisidi. \v 14 Tau ataꞌatahi esega ganahewadi yai hesana mate Lidiya. In Tayataila waihinina, yo Yaubada ya fafadebasae. Kaleko kapikapitadi\f + \fr 16:14 \ft “Pepolo” aniyona mate “kapikapitana.”\f* maisa laꞌilaꞌidi ya uneꞌuneꞌedi. Guyau, waihinna nuwana ya tasoꞌe be ya ataꞌatahi lau Paulo lisina. \p \v 15 In yo ena luma tau miyaina sa babasito, mulina yai mate ya anꞌetaimai, iyen, \pi1 Yena ami nuwatuhui, Guyau Yesu E kawawananahaꞌen mate au laoma egu ai luma, au miya. \b \p Yo fede, ya nuwa liumai be ꞌe famala ana taumana. \s1 Filipi Nuꞌuna yai Paulo yo Sailasi sa Falau Delidi \sr Paisowa 16:16-24 \p \v 16 Fuya ma esega, ꞌe lau aba lauꞌuꞌula nuꞌuna, na tau lau fayofayo waihinina hesa ꞌe failobahi. Yaluwa heyaheyayana ganahewana yai, be somo haba ya tubu ai matadi ya libalibaedi be moni laꞌilaꞌi ya ginauli ana tanutanuwaga, enehedi.\f + \fr 16:16 \ft Nuꞌu yai ni, dodogadi te, edi nuwatuhu mate, weso laꞌilaꞌi ganahewana yai, ena gigibwali ya fapaisowa be ya libaliba doha.\f* \v 17 Paulo maꞌemai ꞌe laulau, na waihinna te ya lau watanimai, be ya yoga laꞌilaꞌi, iyen, \pi1 Dodoga te Hewa Wananaha Yaubadana ena tau lau fayofayo! Mwahuli wasana sa laulauguguyaꞌen lebemiu yai. \b \p \v 18 Fuya ouꞌouli doha ite ya ginaginauli, ya laulau ee–, Paulo ya nuwa halahala yo fede, ya timuli bui, be ya libalau yaluwa heyaheyayana lisina, iyen, \pi1 Yesu Keliso hesana yai E falibam, waihin ni u lau afulen! \b \p Maihalana yai ni, ya lau afulen. \p \v 19 Ana tanutanuwaga sa sibai mate, edi moni aba ginaginaulina edaꞌedana haꞌa ya kwalugeluge. \p Yo fede, Paulo yo Sailasi sa tohaidi, be sa feli lawedi maketi yai, babaꞌisa matadi yai sa faꞌobiyodi. \v 20 Sa foya lawedi Loma edi tau fafadudulai lebedi, na tiyen, \pi1 Diusi dodogadi te, eda dodoga sa eli fasifasinadi. \p \v 21 Laulau haisa sa lau faꞌataꞌedi, mate, ita, Loma dodogada, te laugagayoꞌedi. Abiꞌabi te, hige gonowana ta abi watandi. \b \p \v 22 Yo fede, dodoga mahudoꞌidi Paulo yo Sailasi sa tulufidi, habahim, tau fadudulai sa liba be adi luhuluhu sa pwala fahidi, na mada yai sa talaidi. \p \v 23 Sa tala fafaheyayadi, mulina yai, deli yai sa gudu buluhidi, be deli tau ita watanina sa faliba bena ya gudu komanidi. \v 24 Deli tau ita watanina sa faꞌoiliba, be ya lawedi deli bilina ganahewana yai, Amainiya, ahedi sa tole lawedi timba luwaga atiꞌatipudi yai, be sa hafitidi. \s1 Paulo yo Sailasi Deli yai sa Soꞌe Fahidi \sr Paisowa 16:25-40 \p \v 25 Nuwana doha maihona atipuna, Paulo yo Sailasi sa laulauꞌuꞌula yo sa wanawana lau Yaubada lisina, na tau lau deli haisa mate, sa ataꞌatahi watanidi.\fig |alt="Paulo yo Sailasi deli yai" src="WA03976b.tif" size="col" loc="Acts 16:25-27" ref="16:25" \fig* \v 26 Maꞌesega! Mwanuꞌunuꞌu laꞌilaꞌi ya fatubu, be deli lumana umeꞌehudi paꞌa yai ya fadihodihodi. Yo fede, edaꞌeda mahudoꞌidi sa tasoꞌe yo tau lau deli mahudoꞌidi ahedi senidi sa taufahi. \v 27 Deli tau ita watanina ya eno obiyo mate, deli edaꞌedadi haꞌa sa tasoꞌe, ya itadi. Ena nuwatuhu bena haga tau lau deli haꞌa sa gela, be ena baineti ya solufahi, bena ya gwali fuyoi. \v 28 Na Paulo ya yoga laꞌilaꞌi, iyen, \pi1 Tabu ibom u faheyaya fuyoim! Ai mahudoꞌimai, ite! \b \p \v 29 Deli tau itaꞌita watanina mala ya anꞌetai, na ya lautafo lau, be ya guli lidi Paulo yo Sailasi ahedi yai, ma tabutabubuna. \v 30 Habahim, ya foya lawedi ganamuli, be ya fatiꞌoidi, iyen, \pi1 Babaꞌisa, somo haba E ginauli, be Guyau ya fofofahigu? \b \p \v 31 Alinana sa bui, tiyen, \pi1 Guyau Yesu u kawawananahaꞌen, haba um yo em luma tau miyaina mahudoꞌidi ya fofofahimiu be ami mwahuli. \b \p \v 32 Habahim in yo dodoga haisa ena luma yai Guyau ena liba, sa falibadi. \v 33 Iꞌipana atiꞌatipuna yai ni, deli tau ita watanina ya lawedi, be adi omata ya kaisudi; habahim feula na, in yo ena luma tau miyaina mahudoꞌidi sa babasito. \v 34 Paulo yo Sailasi ya lawedi ena luma yai, be adi kalahe sa suwa. In yo ana boga mahudoꞌidi nuwadi sa amna, paꞌana Yaubada sa kawawananahaꞌen. \p \v 35 Hwalahwalalana, Loma edi Tau fafadudulai, pilisiman sa duidi sa lau, be deli tau ita watanina sa faliba, tiyen, \pi1 Tatau ni, u soꞌefahidi. \b \p \v 36 Yo fede, deli tau ita watanina Paulo ya faliba, iyen, “Tau fafadudulai liba sa fatamaliyama, bena um yo Sailasi E soꞌefahimiu. Matabahim, ma nuwa esegahimiu, au lau.” \p \v 37 Paulo, pilisiman ya falibadi, iyen, \pi1 Ai mate Loma dodogamai! Na hige ti falau fatalamai, in moho dodoga matadi yai sa talaimai be deli yai sa gudumai. Aho te, bena simosimo yai sa soꞌefahimai? Hige gonowana! Iti bena sa laoma, be sa kamfahimai. \b \p \v 38 Habahim pilisiman, Paulo somo ya falibadi ni, tau fafadudulai edi sa liba. Fuyanna sa atahi, Paulo yo Sailasi iti Loma dodogadi mate, sa ꞌwasabu. \v 39 Yo fede, sa lau lebedi, be sa anꞌetaidi be edi heyaheyaya sa nuwatuhu afuledi. Habahim sa foya lawedi ganamuli, na sa falibadi be duhu laꞌi sa lau afulen. \v 40 Paulo yo Sailasi deli sa lau afulen, be sa lau Lidiya ena luma. Amainiya, tau kawawananaha sa failobahidi yo nuwadi sa liba faꞌadidilidi, habahim sa lau. \c 17 \s1 Paulo yo Sailasi, Tesalonika Nuꞌuna yai \sr Paisowa 17:1-9 \p \v 1 Paulo yo Sailasi sa lau Amfipoli yo Apoloniya duhu laꞌidi yai, be sa lau Tesalonika. Amainiya mate Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana hesa. \v 2 Paulo in haꞌa ena kamani, ya lau Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana. Sabati Lahaidi faihona dodoga ma afa haidadi Buka Tabuna libadi amainiya sa liba faneganegadi,\f + \fr 17:2 \ft Paisowa edi fuya yai mate, Buka Beyabeyadi moho sa fafapaisowadi, paꞌana Yali Falifalihuna Bukana hola hige ti uli.\f* \v 3 yo ya fawananaha bukana yai ni, mate Keliso bena ya ankamkamna yo ya mwahuli fuyo. Ya falibadi, iyen, \pi1 Yesu wasana E guguyaꞌen lisimiu yai te, mate In Keliso yo In Fasinabo Dogana. \b \p \v 4 Diusi hahaisa, yo wawahin fafahesadi yo Giliki dodogadi safalumadi Yaubada sa fafadebasae nuwadi ya abidi, be in yo Sailasi ma afa haidadi sa laoma esega. \p \v 5 In moho, Diusi dodogadi haisa sa nuwa elaꞌela, yo fede, dodoga inono heyaheyayadi maketi yai sa abi gogoidima, be maꞌedi adi sana na taon dodogadi sa eli fasifasinadi, be doga hesa hesana Deisen ena luma sa tulufi. Paulo yo Sailasi sa yoꞌoidi, bena sa aule fakalamahanodima dodoga lisidi. \v 6 Sa yoꞌo asahaidi, yo fede Deisen yo tau kawawananaha haisa sa solu kwakikwakidi be sa lawedi taon babaꞌisadi lisidi na sa sagasagali tiyen, \pi1 Dodogadi ni, pilipili sa laulau ginauli nuꞌu mahudoꞌina yai! Na aho ite, sa laoma amaiteꞌi, laulauna hinaga doha. \b \p \v 7 Deisen ya famiyadi ena luma yai na mahudoꞌidi mate Loma Nuꞌuna edi Kin, Sisa, ena laugagayo sa moꞌa peiyen, yo sa libaliba tiyen, \pi1 Kin hesa, mate hesana Yesu. \b \p \v 8 Liba te sa atahi mate dodoga boludi yo taon babadadi sa fanuwa halahaladi. \v 9 Babada wa sa liba be Deisen ma afa haidana sa sadidi, habahim sa biya afuledi. \s1 Beleya Nuꞌuna yai \sr Paisowa 17:10-15 \p \v 10 Ya iꞌipa lau yo fede tau kawawananaha Paulo yo Sailasi sa duidi sa lau Beleya. Sa mahano lau, mate sa lau Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana yai. \v 11 Beleya dodogadi nuwadi sa tasoꞌe, hige doha Tesalonika dodogadi, paꞌana fuyanna yai ni liba sa atahi mate sa fanuha wananaha. Fuya ouꞌouli Uliꞌuli Tabudi sa laulau fadosinidi, be haba sa siba mate, wananaha. \v 12 Diusi boludi, Giliki wawahindi fafahesadi yo Giliki tataudi boludi, somo Paulo ya lauguguyaꞌen, sa kawawananahaꞌen. \v 13 In moho, Diusi dodogadi Tesalonika yai sa miyamiya, sa atahi mate Beleya nuꞌuna yai, Paulo Yaubada ena liba ya lauguguyaꞌen, be sa lau amainiya hinaga, be dodoga pwaludi sa eli fasifasinadi. \v 14 Tau kawawananaha, Paulo sa dui lawen gelegele, na Sailasi yo Timoti sa miya Beleya yai. \v 15 Amainiya, salumadi Paulo sa fatau saguwen, be sa lau Atensi. Habahim, Paulo ya fafalibadi, iyen, \pi1 Ami fuyo mate, Sailasi yo Timoti au falibadi, be feula ti laoma lisigu! \s1 Paulo, Atensi Nuꞌuna yai \sr Paisowa 17:16-34 \p \v 16 Paulo, Atensi nuꞌuna yai Sailasi yo Timoti ya bagibagiyedi. Taonna ya ita mate oitau sa mohafu, be nuwana hige i loholoho. \v 17 Yo fede, Paulo ma afa haidana Diusi dodogadi yo Giliki dodogadi salumadi Yaubada tau ꞌwasaꞌwasabuwenna ena liba sa fafadosidi, ai aba oiꞌoigogo lumana yo fuya haisadi saluma ya lobahidi ai maketi mate hinaga maidana sa libaliba. \v 18 Dodoga haisa, edi pele hesadi: Epikule yo Sitowiko, mate sibasiba tau lau faꞌataenna maꞌedi Paulo sa faibayaho. Haisa sa fafatiꞌo fuyoꞌidi, tiyen, \pi1 Doga ni, somo bena ya libaen? Ena liba mate, kufana!\f + \fr 17:18 \ft Alinadi yai tiyen, Doga ni doha ataiꞌa hesa hesana “tau gagagali gaibu.”\f* \b \p Haisa tiyen, \pi1 Nuwana, taꞌowawa edi yaubada hahaisa i libalibaedi. \b \p Sa liba doha paꞌana Paulo mate, Yesu yo ena obiyo fuyo wasana loholohona ya lauguguyaꞌen. \v 19 Paulo sa foya lawen, Alepagusi Piuna yai be amainiya edi oigogo ganahewana yai, sa faliba, tiyen, \pi1 Lau faꞌata fwaufwauna wa lau faꞌataen te, somo? ꞌE fanuha bena ꞌe siba. \v 20 Ginauli haisa wa libaedi mate ꞌe fakaudi be ꞌe fanuha bena aniyodi ꞌe sibaidi. \b \p \v 21 (Atensi yo taꞌowawa dodogadi amainiya sa gogogogo mate, ginauli fwaufwaudi moho, sa atahiyedi yo sa libalibaedi. Ginaulidi te, lebedi yai edi fuya sa pei na hige somo hesa lisina yai.) \p \v 22 Habahim, Paulo ya obiyo be Alepagusi Konisela nuwanuwadi yai, iyen, \pi1 Umi Atensi dodogamiu! E itamiu mate ma nuwa ofifahimiu emi yaubada ami fadebasaedi, laulau hudohudoꞌi yai. \v 23 Emi nuꞌu E fafataꞌiꞌili, na emi aba fafadebasae nuꞌudi E mainene komakomanidi, na aba antalasam hudoꞌi E ita, sa uli tiyen, “Yaubada Hesa Hige ta Sibai, Enehena.” \pi1 Logena, somo ami fafadebasae, na hige au sibai mate, haba E falibamiu: \v 24 Yaubada, tanohi tau ginaulina yo ginauli mahudoꞌina ganahewana yai ya ginaulidi, mate In Galewa yo Tanoꞌubu \nd Guyauna.\nd* In moho, dubu dodoga nimadi yai sa ginaulidi mate, hige lisidi yai i gogogo. \v 25 Dodoga hige gonowana somo Yaubada enehena ti ginauli e ti felen paꞌana ibege i kuꞌu. In iyabona mwahuli, yawasi yo ginauli mahudoꞌina, dodoga mahudoꞌidi ya feledi. \v 26 Doga esega debana yai,\f + \fr 17:26 \ft Dogana mate Adam\f* doga nene hesa - hesa ya ginaulidi, be tanoꞌubu mahudoꞌina sa miyai. Edi lahai ya nonohai\f + \fr 17:26 \ft Nuwana aniyona mate: haiꞌin, haibeꞌu, siuhwalo fuyadi, usaꞌusa fuyadi, e aniyona hesa dodoga edi boliman oulina.\f* yo edi tanohi sigasigadi ya toledi. \rq (Aba Fatubu 2)\rq* \v 27 Yaubada ya ginauli doha ite, be haba dodoga sa yoꞌoi yo sa anpate adidili be gonowana haba ti lobahi. Paꞌana Yaubada hige edaꞌeda lofalofa yai, ita esega - esega sadaida yai. \v 28 Doha uliꞌuli hesa ya libaen iyen, \pi1 “In lisina yai te mwahumwahuli, \q2 te mwahiu yo te famala tau wananaha.” \pi1 Doha hinaga lili tau laulau uli haisa sa uli tiyen, \pi1 “Ita hinaga laulauwewena.”\f + \fr 17:28 \ft Paulo lili ya fatifatili te mate, Giliki dogana hesana Epimenedesi bolima nuwana 550 b.c. yai ya uli.\f* \pi1 \v 29 Logena, ibe ita Yaubada laulauwewena. Tabu Yaubada ta nuwatuhui bena In doha oitau dodoga edi sonoga yai sa ginauli: gole, siluba e umeꞌehu yai. \v 30 Fuyanna dodoga Yaubada sa fakafakau mate, hige i fagiludi, Na aho te, iyebom, \pi1 “Dodoga mahudoꞌimiu nuꞌu ouꞌouli yai te, bena ami nuwabui!” \rq (Paisowa 14:16; Loma 2:14-16)\rq* \pi1 \v 31 Yaubada lahai haꞌa ya nonohai ai lisina haba ena Fasinabo Dogana tanoꞌubu mahudoꞌina ya fakasa ma dudulaina. Yesu peꞌi yai ya faꞌobiyo fuyoi mate, in ena fawananaha, dodoga mahudoꞌidi lebedi yai. \b \p \v 32 Fuyana mwahuli fuyo libana sa atahi mate, haisa sa liuliuhwaꞌen. Na haisa tiyen, \pi1 Ai ꞌe fanuha bena em liba ni ꞌe atahi fuyoi. \b \p \v 33 Yo fede pwaludi yai Paulo ya lau afuledi. \v 34 Tatau fisa sa famala Paulo tau famuli watanina yo Yesu sa kawawananahaꞌen. Ganahewadi yai mate: Daiyonisi, in mate Alepagusi dogana hesa laꞌilaꞌina, yo hinaga waihin hesa hesana Damalisi, yo dodoga haisa. \c 18 \s1 Paulo Kolinto Nuꞌuna yai \sr Paisowa 18:1-17 \p \v 1 Muli yai, Paulo Atensi Nuꞌuna ya lau afulen na ya lau Kolinto. \v 2 Diusi dogana hesa amainiya ya lobahi hesana Akuila. Ena aba tubu mate Pontusi. Ma lahuna Pisila Itali nuꞌuna yai sa laoma Kolinto. Paꞌana Sisa Kilaudiya ena laugagayo ya tole mate, Diusi dodogadi Itali duhu laꞌi Loma yai ainiya tabu ti miya, habahim ya lau beleleidi be sa lau. Yo fede Paulo ya lau ya kepaidi. \v 3 Ya miya amainiya be ma afa haidana palai sa laulau bodi. Ya famala ena moni edaꞌedana gonogonowana doha iti. \v 4 Sabati ouꞌouli aba oiꞌoigogo ai lumana, sa oiꞌoiliba bena sidohana Diusi yo Giliki ya nuwa oidi. \p \v 5 Fuyana Sailasi yo Timoti Masedoniya yai sa laoma, Paulo ena fuya ya pei laulauguguya yai, yo ya liba faneganega Diusi dodogadi lisidi yai mate: Yesu in Keliso.\f + \fr 18:5 \ft Giliki yo Hebelu alinadi yai \fq Keliso\ft aniyona mate “Yaubada ena fasinabo dogana.”\f* \v 6 Fuyanna Diusi dodogadi Paulo sa soꞌa fapito yo sa liba fafaheyaya, yo fede ena leli afusadi ya oi luhiluhidi, be ya faꞌita lobahidi mate iti hige Yaubada nuwana ti faloholoho. Ya falibadi, iyen, \pi1 Yena ami gege, tabu au fagilugu! Aho te, haba E lau taꞌowawa lisidi. \b \p \v 7 Faibayaho te debana yai, Paulo ya lau afuledi. Na ya dohe lau taꞌowawa dogana hesana Titusi Dasitusi ena luma. In Yaubada tau taba ohuina hesa. Ena luma mate aba oiꞌoigogo lumana sadaina yai. \v 8 Diusi tau foyahidi hesana Kelisipusi yo ena luma tau miyaina mahudoꞌidi, Guyau sa kawawananahaꞌen, yo Kolinto taonna dodoga peidi, wasa sa atahiyen, be sa kawawananaha na sa babasito. \p \v 9 Iꞌipa hesa tautau yai Guyau, Paulo ya faliba, iyebom, \pi1 Tabu u ꞌwasabu! U fafalibadi! U kulu bonoi moho! \v 10 Yau maꞌem! Ibege sai i faheyayam. Paꞌana taon yai te, egu dodoga sa ouli. \b \p \v 11 Be yo fede Paulo amainiya ya miya ee–, bolima esega nawalahi faligigi esega. Na Yaubada ena liba yai dodoga ya fafatalahadi. \p \v 12 Loma babadadi, Galiyo sa faꞌobiyo be Akaiya Nuꞌuna edi Gawana.\f + \fr 18:12 \ft Loma edi gabaman yai sa uli, mate bolimanna te: 50 e 51 a.d. Akaiya Nuꞌuna hesana hesa mate Giliki Nuꞌuna.\f* Ena fuya yai Diusi sa faꞌoigogo be Paulo sa tohai na sa lawen aba lau fatala yai. \p \v 13 Sa liba, tiyen, \pi1 Taumoho te, ema laugagayo ya utusi be dodoga ya faꞌata ponolidi, be hige fadebasae dudulaina ti ginauli Yaubada lisina yai. \b \p \v 14 Paulo bena haba ya libafahi, na yo fede, Galiyo, Diusi ya falibadi, iyen, “Ibe wananaha, heyaheyaya kiukiu e laꞌilaꞌi ya ginaginauli, haba emi liba E atahi watan. \v 15 Na yena ibe umi Diusi emi hesa atahi, liba yo laugagayo lisidi yai; ami famoꞌa oiꞌoi, mate ibomiu au fadudulai. Yau ibege ya fahawasimiu!” \p \v 16 Yo fede, aba lau fatala lumana yai ya duidi, be sa lau ganamuli. \v 17 Habahim, Diusi edi aba oiꞌoigogo tau laulau kulukuluwenna hesana Sositenesi, Giliki dodogadi sa tohai,\f + \fr 18:17 \ft Uliꞌuli te ya libaen “Giliki dodogadi” Sositenesi sa tohai, na buka haisa higeꞌe.\f* be aba lau fatala hafohafona yai sa talai. In moho, Galiyo hige i mode. \s1 Sa Fuyo Antiyoka Siliya Nuꞌuna yai \sr Paisowa 18:18-23 \p \v 18 Paulo begana ya miya maidana tau kawawananaha Kolinto yai. Bena ya lau Siliya Nuꞌuna. Yo fede ya lau afuledi, na maidana Pisila yo Akuila sa lau Sensiliya. Hola hige ti auꞌaulaha, na Paulo hola kuluna sa holi paꞌana ena angwala ya ginauli. \v 19 Fuyanna sa mahano Efeso yai, amainiya Paulo, Pisila yo Akuila ya lau afuledi. Na in ya lau Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana yai be ma afa haidana sa laulau fadosi. \p \v 20 Dodoga sa anꞌetai bena hola begana ya miya lisidi yai, na hige i tauꞌulu. \p \v 21 Ya lautoꞌiyedi na iyen, \pi1 Yena Yaubada ena nuwatuhu yai, haba E fuyoma E itamiu. \b \p Habahim Efeso yai waga yai ya awa. \s1 Paulo ena Lauwasi Fafaluwagana ya Ofi \sr Paisowa 18:22-23 \p \v 22 Sesaliya yai ya mahano. Habahim ya lau tau kawawananaha Yelusalem yai, ya lautoꞌiyedi. Amainiya ya fuyo Antiyoka, Siliya Nuꞌuna yai.\f + \fr 18:22 \ft Buka haisa yai sa uli “Paulo ya lau Yelusalem,” na buka haisa yai higeꞌe.\f* \v 23 Lahai fisa maꞌedi sa miya Antiyoka yai. Mulina yai, ya aulaha ya lau nuꞌu hesa - hesa Galeisiya yo Filigiya Nuꞌudi ganahewadi yai, be Yesu tau famuli watanina ouꞌoulidi nuwadi ya liba faꞌadidilidi. \s1 Apolosi, Efeso yo Kolinto Nuꞌudi yai \sr Paisowa 18:24-28 \p \v 24 Fuyanna yai ni, Diusi dogana hesa hesana Apolosi ya laoma Efeso. In mate tau liba sonoga hesa yo Uliꞌuli Tabudi ya siba wananaha. Dogana mate Alesandiya Duhu Laꞌi yai sa yosi.\f + \fr 18:24 \ft Alesandiya Taonna mate Idipi nuꞌuna ganahewana yai. Amainiya Diusi yo taꞌowawa dodogadi hinaga mate sonoga yo sibasiba hudohudoꞌi sa anꞌanpateidi.\f* \v 25 “Guyau ena Edaꞌeda” mate, dodoga Apolosi sa fatalaha, be ma nuwa adidilina Yesu wasana dudulai yai, ya lau faꞌataen. In moho Diyon ena babasito moho ya sibai.\f + \fr 18:25 \ft Maleko 1:4 yai, iyen, “Au nuwabui na au babasito. Haba emi heyaheyaya ni Yaubada ya nuwa afuledi.”\f* \v 26 Ya fatubu ya libaliba ma nuwa adidilina Diusi aba oiꞌoigogo lumana yai. Fuyanna Pisila yo Akuila wasana sa atahiyen mate Apolosi sa foya lawen edi luma be “Yaubada ena Edaꞌeda” sa faliba faneganega lisina yai. \v 27 Apolosi ya fanuha bena ya lau Akaiya Nuꞌuna.\f + \fr 18:27 \ft Akaiya Nuꞌuna hesa mate Giliki dodogadi edi Nuꞌu wananahana\f* Yo fede tau kawawananaha Efeso yai, nuwana sa liba faꞌadidili, yo leta sa uli lawen afa haidadi lisidi Akaiya yai. Leta yai sa falibadi bena ainiya haba sa failobahi. Ena fuya mahano yai, tau kawawananaha salumadi Yaubada ena ainauya ya feledi mate Apolosi ena sagu laꞌilaꞌi lisidi yai. \v 28 Dodoga matadi yai, ya liba adidili, be Diusi edi liba ya liba golugoludi yo Uliꞌuli Tabuna yai ya fawananaha mate Yesu in Fasinabo Dogana, Keliso. \c 19 \s1 Paulo Efeso Nuꞌuna yai \sr Paisowa 19:1-10 \p \v 1 Apolosi hola ma miyamiyana Kolinto Taonna yai. Na Paulo Eisiya Nuꞌuna ganahewana yai ya lau fote leu Efeso taonna. Amainiya tau famuli watanina haisa ya failobahidi, \v 2 be ya fatiꞌoidi, iyen, \pi1 Fuyanna ami kawawananaha mate, Yaluwa Tabuna ami abi, e hola? \b \p Alinana sa bui, tiyen, \pi1 Higeꞌe! Yaluwa Tabuna mate somo? Hige wasana ai sibai. \b \p \v 3 Paulo ya fatiꞌoidi iyen, \pi1 Babasito somo - somohena ami abi? \b \p Alinana sa bui tiyen, \pi1 Diyon ena babasito. \b \p \v 4 Paulo iyen, \pi1 Diyon ena babasito mate tau nuwabui, enehedi. Habahim Diyon, Isalaela dodogadi ya falibadi mate mulina yai, doga tau laoma ni bena sa kawawananahaꞌen - mate Yesu ai lisina. \b \p \v 5 Wasa te sa atahiyen, yo fede Guyau Yesu hesana yai sa babasito. \v 6 Paulo nimana ya tole lawen lisidi, yo fede Yaluwa Tabuna ya laoma lebedi. Alina hesa - hesa yai sa libaliba yo nuwatuhu somo Yaluwa ya feledi sa libalibaedi. \v 7 Tatau oulina doha safuhudohudoꞌi luwaga. \p \v 8 Paulo ya lau Diusi edi aba oiꞌoigogo lumana yai be amainiya nawalahi faihona ma nuwa adidilina dodoga maꞌena sa libaliba. Nuwadi bena sidohana ya abidi be sa laoma Yaubada lisina ya famala edi baꞌisa. \v 9 In moho, haisa sa nuwa poꞌi be ena liba hige ti lau watan yo “Guyau ena Edaꞌeda Fafamuli Watanina”\f + \fr 19:9 \ft Safaluma Yesu sa kawawananahaꞌen mate, sa libaedi, tiyen, “Iti ‘Guyau ena Edaꞌeda’ dodogadi.”\f* sa liba faheyaya dodoga matadi yai. \p Yo fede, Paulo ya lau afuledi na tau kawawananaha ma afa haidana sa lau be doga hesa hesana Tailanusi ena aba lau faꞌata lumana yai, ya lau faꞌata lahai esega - esega yai. \v 10 Lau faꞌata ni sa laulawen ee–, boliman luwaga be Diusi yo Giliki salumadi Eisiya nuꞌuna yai sa miyamiya mate Yaubada ena liba sa atahiyen. \s1 Sekewa Afa Nanatuna Faligigi Luwaga \r Paisowa 19:11-20 \p \v 11 Yaubada Paulo ya fapaisowa be noꞌo sa diꞌo wananaha, ya lau ginauli, \v 12 be yena muyahasa aba sausau e liꞌo dala Paulo tauna sa eliꞌina na sa lawedi tau asiꞌasiyebo sa faꞌeliꞌinadi haba sa loholoho yo yaluwa heyaheyayadi sa lau afuledi. \v 13 Diusi haisa fuya ouꞌouli sa lau sa adaꞌadau be yaluwa heyaheyayadi sa liba duidi mate hinaga sa anpate bena yaluwa heyaheyayadi sa liba duidi Guyau Yesu hesana yai. Yo fede yaluyaluwa ni sa falibadi tiyen, \pi1 Yesu hesana Paulo ya fapaisowa be ya lauguguya mate hesana yai, au kalamahano! \b \p \v 14 Diusi edi tau antalasam baꞌisana hudoꞌi hesana Sekewa nanatuna tatau faligigi luwaga laulau ni sa ginaginauli. \p \v 15 Fuya hesa yaluwa heyaheyayana hudoꞌi alinadi ya bui iyen, \pi1 Yesu yo Paulo hinaga E sibaidi. Na umi safaluma? \b \p \v 16 Yo fede doga yaluwa heyaheyayana lisina yai ni ya tulufidi be ya lei hafihafitidi. Ya antalainidi, be ma tau afaꞌafadi yo ma omaꞌomatadi ena luma sa gela afulen. \v 17 Wasa te Diusi yo Giliki, Efeso yai sa miyamiya, sa atahiyen mate mahudoꞌidi ꞌwasabu ya famohafudi be Guyau Yesu hesana sa faꞌatitiyen. \p \v 18 Habahim tau kawawananaha peidi sa laoma Paulo lisina yai be edi heyaheyaya sa liba famahatadi. \v 19 Tau ayaꞌayahan yo tau kalakalawan hahaisa edi ginauli bukadi sa abi gogondima, be sa gabu goludi dodoga matadi yai. Bukadi maisadi sa pei gogondi, mate, laꞌina doha siluba piꞌadi 50 tausan.\f + \fr 19:19 \ft Lahai esega paisowana maisana gonogonowana doha siluba esega, na 50,000 “drachma” siluba piꞌadi maisana aho te mate miliyon fisa.\f* \v 20 Laulaudi te lisidi yai, Guyau ena liba ya tadada heyaheyaya, ma gigibwalina. \s1 Faibaiyaho ya Tubu Efeso yai \sr Paisowa 19:21-41 \p \v 21 Efeso yai somo sa tubu na mulidi yai, Paulo ena nuwatuhu bena ya lau Yelusalem. Na hola ya bwaꞌi ya lau Masedoniya yo Akaiya Nuꞌudi yai, na ai mulina, haba ya lau Yelusalem. Yo iyen, \pi1 Ainiya, habahim E lau Loma E antaumanaidi. \b \p \v 22 Tau saguhina luwaga, Timoti yo Elasetusi ya fatamalidi, sa lau Masedoniya na in Eisiya nuꞌuna yai ya miya begana.\f + \fr 19:22 \ft Tau sibasiba haisa, edi nuwatuhu bena haga Paulo Efeso Taonna yai (Eisiya Nuꞌuna yai) moho ya miyamiya. Hige i fafatau wasa nuꞌu hahaisa yai.\f* \p \v 23 Fuyanna yai, faibayaho laꞌilaꞌi ya tubu mate, “Guyau ena Edaꞌeda” debana yai.\f + \fr 19:23 \ft Paulo ena fuya yai, Keliso ena tau famuli watanidi hesana sa tole “Guyau ena Edaꞌeda” e “Guyau ena Laulau” tau lau watanidi.\f* \v 24 Siluba tau laulau ginauli hesana Dimetiyusi, yaubada bwalabwala waihinina hesana Atemesi,\f + \fr 19:24 \ft Yaubada bwalabwala te, hesana luwaga. Hesa mate Loma edi hesa: “Daiyana,” na Giliki edi hesa: “Atemesi.”\f* aba fafadebasaena dubuna tautauna mate lumadi kikiluka siluba yai ya ginaulidi be lisidi yai tau paisowa sa uneꞌuneidi be maisadi, moni laꞌilaꞌidi sa abiꞌabinidi. \v 25 Yo fede, maidadi salumadi nima paisowa hudohudoꞌidi lisidi yai doha iti adi paisowa ya yoga gogondi sa laoma be ya falibadi iyen, \pi1 Tatau! Paisowa yai te, ami sibai mate eda moni eda aba lobahina. \v 26 Dodoga boludi Efeso yo Eisiya Nuꞌuna yai, Paulo ya nuwa oidi be ya foya ponolidi mate haꞌa ami itadi yo ami atahiyedi, yo ya liba, iyen, “Dodoga nimadi yai yaubada sa laulau ginauli, hige yaubada wananahadi.” \pi1 \v 27 Heyaya amainiya! Hige moni eda aba ginaulina moho Paulo i liba faheyaya. Yo hinaga yaubada waiwaihinna, Atemesi, aho te, sa fadebasae Eisiya nuꞌuna mahudoꞌina yo tanoꞌubu mahudoꞌina yai, ibege ena dubu ti faꞌatitiyen yo ena gigibwali haba ya gogoma. \b \p \v 28 Baiwa liba te sa atahiyen yo fede sa gafu pou be sa halahalabo tiyen, \pi1 “Efeso dodogada! Eda yaubada, Atemesi ya hasai wananaha!” Na ti yoga boda, “Efeso dodogada! Eda yaubada, Atemesi ya hasai wananaha!” \b \p \v 29 Taon dodogadi, bobohalahala ya laꞌi wananaha be Masedoniya dodogadi luwaga, Geiyesi yo Alisitaku, iti Paulo afa haidana, sa solu weꞌaweꞌa lawedi aba oigogo laꞌilaꞌina yai. \v 30 Paulo ya fanuha bena ya lau baiwa matadi yai ya libaliba, na tau kawawananaha sa laugagayoꞌen. \v 31 Eisiya babadadi haisa, Paulo afa haidana, hinaga liba sa fatamali. Sa anꞌetai bena tabu i lau aba fafaꞌoigogo laꞌilaꞌi yai. \v 32 Dodoga sa faꞌoigogoma mate, nuwadi sa ponopono; haisa ginauli hesa sa halahalaboꞌen, na haisa somo hesa. Somo ana halulu sa lau niya mate, dodoga boludi hige ti sibai. \p \v 33 Diusi dodogadi sa andudu balabala be Alesandiya sa lawen baiwa nuwanuwadi yai. Na haisa baiwa ganahewana yai, sa yoga lau lisina, sa fatalaha bena somo ya laulau te ya liba famahata. \p Habahim, Alesandiya nimana ya lau hitin bena gagali sa fatautau be haba ya falibadi mate somo ya laulau te, hige Diusi dodogadi adi gilu. \v 34 Fuyanna sa nuwatuhu lobahi in Diusi dogana mate mahudoꞌidi sa halahalabo gogo tiyen, \pi1 Efeso dodogada! Eda yaubada, Atemesi ya hasai wananaha! \b \p Doha mate sa laulau bodai ee–, awa luwaga sa ofi. \p \v 35 Efeso edi taon kalakina, ya lau biliyedi be gagali sa fatautau. Na iyen, \pi1 Efeso taonna tataumiu! Doga mahudoꞌina tanoꞌubu yai sa sibai mate Atemesi ena dubu yo umeꞌehu fafatabuna galewa yai ya beꞌuma, ita te itaꞌita watanidi.\f + \fr 19:35 \ft Umeꞌehu ya beꞌuma te, itaꞌitana nuwana doha oitau. Ginauli te, galewa yai sa beꞌubeꞌu, hesadi kwatukwatu lulu.\f* \v 36 Mahudoꞌimiu mate ami sibai mate ginaulidi te, wananaha. Au famakano! Tabu au nuwa feula! \v 37 Tatau ami foyahidima amaiteꞌi mate hige eda dubu yai ti angafu, e eda yaubada waiwaihinna ti liba fafaheyaya. \v 38 Aba lau fatala soꞌesoꞌedi, yo tau fafadudulai sa miyamiya, be ibe Dimetiyusi yo falena tau paisowa edi fatala pili sai hesa lisina yai, gonowana sa fadudulai. \v 39 Yena liba haisa sa otaꞌota, mate hinaga ai aba lau fatala haba sa fadudulaidi. \v 40 Somo aho te ya tubu, mate hige aniyona. Yena ami bobohalahala, ai halana haba sa fagilumiu be sa falau fatalamiu. Haba somo ami libaen? \b \p \v 41 Ya libaliba ofi, mulina yai, oigogo ya gudu. \c 20 \s1 Sa Lau Masedoniya yo Giliki Nuꞌudi \sr Paisowa 20:1-6 \p \v 1 Bobohalahala ya ofi na habahim Paulo liba ya fatamali lawen Guyau tau famuli watanina lisidi be sa laoma lebena. Ena liba faꞌadidili ya libaen lebedi yai, habahim ya lau aiyoniyedi na ya aulaha ya lau Masedoniya. \v 2 Ena aba lau yai nuꞌudi ya bayawaidi ni mate liba faꞌadidili boludi dodoga edi ya liba, habahim ya mahano lau Giliki Nuꞌuna yai.\f + \fr 20:2 \ft Giliki Nuꞌuna hesana hesa mate Akaiya Nuꞌuna.\f* \v 3 Amainiya ya miya nawalahi faihona. Hanahanau haba ya lau Siliya, na ya siba mate Diusi nuwatuhu heyaheyayana sa oiꞌoilibaen bena sa ginauli ai lisina, yo fede, nuwana ya bui be ya fuyo Masedoniya. \q1 \v 4 Timoti, \q1 Pilusi natuna Sopata, Beleya dogana, \q1 Alisitaku yo Sekundu, Tesalonika dodogadi, \q1 Gaiyu, Debi dogana, \q1 Tisiku yo Tofimu, Eisiya dodogadi. \q1 Dodoga te maꞌedi Paulo sa lau. \p \v 5 Waga yai sa bwaꞌi sa lau Tolasi be amainiya yau yo Paulo sa bagibagiyemai.\f + \fr 20:5 \ft Buka te tau ulina, Luka, amaiteꞌi Pele te ya failobahi fuyoi. Logena, iye “ꞌe” yo “ai” yo “maꞌegu” yo “maꞌemai.”\f* \v 6 Na tataumai luwaga ꞌe lau fote ꞌe lau Filipi nuꞌuna. Fwalawa Fafayisti Gesana Mataꞌasina mulina yai, waga hudoꞌi yai ꞌe awa, ꞌe lau ee–, lahai faligigi mulina yai ꞌe mahano Tolasi Nuꞌuna yai be tau bwaꞌi maidamai ꞌe faꞌoigogo esegahimai. Amainiya e miya lahai faligigi luwaga. \s1 Paulo Ena Antaumana Ofiꞌofina Tolasi yai \sr Paisowa 20:7-12 \p \v 7 Lahai bwaꞌibwaꞌina wiki ganahewana yai ꞌe falau esegahimai bena ꞌe anꞌangogo. Paulo dodoga ya fafalibadi ee–, iꞌipa atipuna paꞌana bobonna haba ya lau afuledi. \v 8 Ema aba oiꞌoigogo bilina, hewa yai mate lampa boludi amainiya. \v 9 Hewali hesa hesana Yutikasi mate bilitun yai ya taꞌataꞌai. Paulo ena libaliba ya lofa ee–, hewali te matana ya enoꞌeno. Ya eno tau ꞌwafuꞌwafu yo fede luma hitina fafa faihonana yai ya eno beꞌu be ya lidi tanohi yai. Sa abi hitin mate peꞌipeꞌina.\fig |alt="Yutikusi ya beꞌu lidi" src="MX-72.tif" size="col" loc="Acts 20:7-9" ref="20:9" \fig* \v 10 Paulo ya lidi, ya hoba tawan be ya laba. Na ya falibadi iyen, \pi1 Tabu au mode, ma mwahumwahulina! \b \p \v 11 Habahim ya finahe fuyo hewa be fwalawa ya ifi, be sa an. Ya libaliba ee–, maihala ya kepama na mulina yai ya lau afuledi. \v 12 Dodoga ma nuwa loholohodi hewali te ma mwahumwahulina sa lawen luma. \s1 Tolasi yai sa Lau Miletu \sr Paisowa 20:13-16 \p \v 13 ꞌE bwaꞌi ꞌe lau waga, be ꞌe awa ꞌe lau Asosi. Ainiya haba Paulo ya awa, paꞌana in ya falibamai mate ya lau fote. \v 14 Asosi yai ꞌe failobahi fuyo be waga yai maꞌemai ꞌe lau Mitilene. \v 15 Bobonna ꞌe awa boda ee–, ꞌe mahano Kiyosi bonabonaluwana. Bobonna ꞌe dohe Samosi bonabonaluwana, na lahai fafaihonana yai ꞌe mahano lau Miletu taonna. \v 16 Paulo ena nuwatuhu bena Efeso ꞌe bayawai, tabu maihala ai pei ai Eisiya Nuꞌuna. Ibe sidohana na yena gonowana ai Pentekosi lahaina ꞌe mahano Yelusalem. \s1 Paulo, Efeso Babadadi ya Lautoꞌiyedi \sr Paisowa 20:17-38 \p \v 17 Miletu nuꞌuna yai, Paulo liba ya fatamali lawen Efeso dubu tanutanuwagadi lebedi bena sa laoma sa failobahi. \v 18 Sa mahano ya falibadi iyen, \pi1 Fuya ouꞌouli yau maꞌemiu na egu miyamiya haꞌa ami sibai. Lahai bwaꞌibwaꞌina E mahanoma Eisiya Nuꞌuna yai, ya laoma ee–, aho te. \v 19 Diusi edi nuwatuhu heyaheyayadi lebegu yai ya famala egu pilipili, In moho, E nuwa lidilidi yo ma matasulugu Guyau ena paisowa E ginaulidi. \v 20 Ginaulidi somo E laulauguguyaꞌedi, aba saguhimiu mate E lau faꞌataen luma hesa - hesa yai. Hige laꞌi ya nuhafi. \v 21 Diusi yo Giliki dodogadi E liba fanuwa tagudi, bena sa nuwa bui Yaubada ai lisina yo Yesu eda Guyau bena sa kawawananahaꞌen. \v 22 Yaluwa Tabuna ena dudu yai, aho te E lau Yelusalem. Somo haba ainiya ya tubu lisigu yai, hige ya sibai. \v 23 Taon mahudoꞌidi yai, Yaluwa Tabuna ya liba fanuwa tagugu mate deli, pilipili yo heyaheyaya sa bagibagiyegu. \v 24 Yau hige ya mode wananaha lisigu yai. Ibe moho failako te E faꞌofi yo Guyau Yesu paisowa ya felegu mate bena Yaubada ena ainauya, wasana loholohona, liba famahatana hinaga bena E faꞌofi. \rq (2 Timoti 4:7)\rq* \pi1 \v 25 E laulau asiꞌasi, Yaubada ena Aba Baꞌisa Nuꞌuna E laulauguguyaꞌen lisimiu yai. Aho te E sibai, ibege au ita fuyoꞌigu. \v 26 Lisina yai aho ite, E liba famahata lisimiu yai mate, yena sai laꞌi ya fuyo mulina, ena heyaheyaya giluna ibege ya bahei. \v 27 Paꞌana Yaubada ena nuwatuhu mahudoꞌidi mate E fafalibamiu, hige ya nuhafidi. \v 28 Be ibomiu au ita watan fuyoꞌimiu, yo safalumadi mahudoꞌidi Yaluwa Tabuna nimamiu yai ya tole afuledi hinaga au ita watanidi. Iti logedi, Yaubada ena dubu dodogadi, Natuna ꞌwasinana yai ya unedi. \v 29 Egu siba gonowana mate yena E lau afulemiu, ꞌwayoꞌwayowa anꞌannalidi haba sa laoma ganahewamiu yai, be sipi sa fadabalaladi. \v 30 Dodoga haisa ganahewamiu yai, liba dudulaidi haba sa fakampiledi, be bwalabwala. Bena haba Guyau tau famuli watanna haisa sa foya hudoꞌiyedi. \v 31 Au ita komakoman, yo au nuwatuhui! Ma matasulugu, iꞌipa yo lahai, bolima faihona liba fanuwa tagu lisimiu yai hige ya fatautau. \pi1 \v 32 Be aho te, E tole afulemiu Yaubada lisina yai. Ena ainauya ya duwai libana au nuwatuhui! Gonowana ya faꞌadidilimiu, be dodogadi fafagabidi mahudoꞌidi maꞌedi haba ainauya ami abidi, aiꞌemiu. \v 33 Hige sai laꞌi ena siluba, gole o leli ginaulidi ya fanuhadi. \rq (Auꞌaulaha 20:17)\rq* \pi1 \v 34 Umi haꞌa ami siba mate nimagu luwaga E fapaisowadi be yau yo haidagu ema fanufanuha E ginaulidi. \rq (Paisowa 18:3 yo 2 Tesaloniya 3:10)\rq* \pi1 \v 35 Abiꞌabi mahudoꞌina haꞌa E faꞌitamiu. Bena te paisowa adidili be tau belubelu te saguhidi. Yesu Keliso alinana doha ite, \pi1 Wa ansoi mate kwadena ya laꞌi, na sa felem mate kwadena ya kiu. \rq (Au itaꞌita lau Matiu 5:3-12)\rq* \b \pi1 Libadi te bena nuwamiu yai sa ota esegahidi. \b \p \v 36 Paulo ya libaliba ofi, sa tuli bono gogo be ya lauꞌuꞌula. \v 37 Mahudoꞌidi sa fagado bainewaꞌen, sa falafu yo sa tan. \v 38 Nuwadi sa heyaya wananaha, paꞌana iye, \pi1 Ibege au ita fuyoꞌigu. \b \p Yo fede, sa lau watan be maꞌedi sa lau waga. \c 21 \s1 Paulo ya Lau Yelusalem \sr Paisowa 21:1-16 \p \v 1 ꞌE lau aiyoniyedi ma nuwa heyayamai, na ꞌe lau afuledi. Waga yai ꞌe awa be ꞌe dudulai, ꞌe lau Kosi. Bobonna Lodesi bonabonaluwana ꞌe mahano be amainiya ꞌe lau Patala. \v 2 Waga hesa ꞌe lobahi ya laulau Fonisiya, yo fede, amainiya ꞌe awa ꞌe lau. \v 3 ꞌE lau ee–, Saipelesi bonabonaluwana tefa seuseulimai yai ꞌe ita. Amainiya ꞌe dudulai ꞌe lau Siliya Nuꞌuna. Waga ana husahusa Taila taonna yai haba sa lau fapesa, be Amainiya ꞌe tulubeꞌu, \v 4 na ꞌe lau Yesu tau famuli watanina haisa ꞌe yoꞌoyoꞌoidi ee–, ꞌe lobahidi be ma afa haidamai ꞌe miya lahai faligigi luwaga. Yaluwa Tabuna ena gigibwali yai Paulo sa faliba, tabu i lau Yelusalem. \v 5 Ema fuya awa lahaina yai, dubu dodogadi mahudoꞌidi, ma afa lalahudi yo nanatudi, sa lau watanimai ꞌe lau taon ganamulina. ꞌE lau gelegele yai be amainiya ꞌe tuli bono, na ꞌe lauꞌuꞌula. \v 6 Esega - esega ꞌe lautoꞌiyen, habahim waga ꞌe awa boda, na iti sa fuyo edi luma. \p \v 7 Taila ꞌe lau afulen, na ꞌe lau Pitolemaisi. Amainiya afa haidamai ꞌe lautoꞌiyedi, be lisidi yai ꞌe miya lahai esega. \v 8 Bobonna ꞌe awa boda ee–, ꞌe mahano Sesaliya taonna yai. Be amainiya tau laulauguguya hesana Pilipi lebena yai ꞌe miya. Tau faisagusagu faligigi luwaga beyabeyana sa fasinabodi Yelusalem yai, maꞌedi.\f + \fr 21:8 \ft Dogana te logena beyabeyana ya lau Samaliya, yo Itiyopiya dogana Guyau wasana enehena ya dede famahata lisina yai.\f* \rq (Au italau Paisowa 6:5; 8:5; 8:35)\rq* \p \v 9 Nanatuna fati hasahasaladi\f + \fr 21:9 \ft Hasahasala te hola hige ti eno lau.\f* mate tau liba peloweta. \f + \fr 21:9 \ft Tau liba peloweta mate Yaluwa ena nuwatuhu tau libalibaenna.\f* \rq (Paisowa 2:17)\rq* \p \v 10 Lahai fisa amainiya ꞌe miya, mulina yai mate peloweta hesa hesana Agabusi Diudeya yai ya lidima lebemai. \v 11 Paulo ana bwaꞌulu, Agabusi ya abi na ibona nimana yo ahena ya audi na iyen, \pi1 Yaluwa Tabuna alinana doha ite: bwaꞌulu tanuwagana te, haba Diusi sa auꞌaui ai Yelusalem doha itete na haba sa fele lawen taꞌowawa lisidi. \b \p \v 12 Ai yo nuꞌu ni dodogadi, liba te ꞌe atahiyen mate Paulo ꞌe liba buluhi, tabu i lau Yelusalem. \v 13 Na Paulo alinadi ya bui iyebom, \pi1 Somo ami ginauli? Tabu au tantan! Nuwagu ami fafaheyaya. Ai Yelusalem ibe sa augu be sa wunuigu Guyau Yesu debana yai, mate gonowana.\f + \fr 21:13 \ft Filipi 1:21 yai Paulo ya uli: “Ibe E mwahuli, mate Keliso maꞌegu, na ibe E peꞌi mate ena loholoho lebegu yai.”\f* \b \p \v 14 Hige gonowana ai nuwa liuꞌi, yo fede nuwamai ya toma, be aiyawa, “I otawa! Yaubada ena nuwatuhu moho i ginauli.” \v 15 Lahai fisa amainiya ꞌe miya, mulidi yai, ema ꞌe nonoha na ꞌe lau Yelusalem. \v 16 Sesaliya dodogadi haisa, iti Yesu tau famuli watanina, ma afa haidamai ꞌe lau gogo be sa lawemai Minason lebena. In Saipelesi dogana yo Yesu tau famuli watanina hesa bwaꞌibwaꞌina. \rq (Paisowa 13:4-12)\rq* \s1 Paulo ya Mahano Yelusalem \sr Paisowa 21:17-26 \p \v 17 Yelusalem ꞌe mahano mate afa haidamai sa yoga hitinimai ma kwadedi. \v 18 Bobonna Paulo maꞌemai ꞌe lau Diyemsi lebena; na dubu babadadi mahudoꞌidi, sa laoma.\f + \fr 21:18 \ft Fuyandi yai, Yesu hidana, Diyemsi, mate dubu mahudoꞌina tau lau kulukuluwedi tefa hesa - tefa hesa yai.\f* \v 19 Paulo ya lautoꞌiyedi na habahim, ena paisowa ganahewana yai somo Yaubada ya ginauli taꞌowawa lisidi yai, wasadi edi ya dede. \p \v 20 Sa atahiyen, yo fede mahudoꞌidi Yaubada sa fadebasae. Na dodoga haisa Paulo sa faliba tiyebom, \pi1 Hidamai, wa siba mate amaiteꞌi, Diusi tausan boludi Yesu haꞌa sa kawa wananahaꞌen yo hinaga ma adidilidi Mose ena Laugagayo sa abi didin. \v 21 Yelusalem yai sa atahiyen, mate Diusi sa miyamiya taꞌowawa nuꞌudi yai wa lau faꞌatadi, uwen, \pi1 “Tabu Mose ena Laugagayo au lau watanidi, \q2 Tabu nanatumiu mwagisadi dududi ꞌwapidi au ibodi, \q2 Yo tabu ada ulu tubu laulaudi ti lau watanidi.” \pi1 \v 22 Haꞌa sa atahiyen mate um haꞌa wa mahanoma. Be haba sidohana eda libaliba? \pi1 \v 23 Somo ꞌe falibam u ginauli be dodoga fati edi angwala haꞌa sa ginauli ma afa haidamiu au lau, \v 24 be au faꞌaꞌa fuyoimiu, yo edi antalasam u famaisadi. Mulina habahim kuludi sa holidi.\f + \fr 21:24 \ft Faꞌaꞌa laulauna Diusi edi miyamiya yai mate, angwala te, sai ya fanuha mate Yaubada ena laugagayo hahaisa Buka yai te ya lau watanidi, mate ya lau Dubu Tabuna be antalasam hahaisa bena ya ginauli hinaga, habahim kuluna sa holi. (Paisowa 24:18)\f* Be haba dodoga sa ita lobahi, mate wananaha, Mose ena laugagayo wa laulau watan. Na somo - somo sa libalibaedi, fede bwalabwala. \v 25 Tau kawawananaha iti taꞌowawa dodogadi, haꞌa ꞌe uliꞌuli lau lebedi, be ema nuwatuhu ꞌe falibadi, aiyawa, \pi1 “Somo oitau lebedi yai sa antalasamedi, tabu ti anidi. \li2 Tabu ꞌwasiꞌwasina ti anidi, \li2 yo suisui gadodi filifilisidi hinaga tabu ti anidi. \li2 Yo luma gwaꞌu hudoꞌi - hudoꞌi hige Yaubada ena laugagayo yai, tabu ti ginaulidi.” \rq (Paisowa 15:20 yo 29; Lewitikusi 10:10-21; yo 1 Kolinto 10:7) \rq* \b \p \v 26 Bobonna dodoga wa Paulo ya auledi, be maꞌedi sa faꞌaꞌa fuyoꞌidi. Habahim ya lau Dubu Tabuna dobidobina yai be antalasam tau ita watandi ya falibadi, haba lahaina somo edi faꞌaꞌa ya ofi, yo atasi haba esega - esega ena ainauya tau antalasam ya gabu. \s1 Paulo sa Au \sr Paisowa 21:27-36 \p \v 27 Edi lau faꞌaꞌa lahaidi faligigi luwaga begana haba sa ofi, na Diusi haisa Eisiya Nuꞌuna yai tau laoma sa laoma Paulo sa ita Dubu Tabuna dobidobina yai. Yo fede, dodoga boludi sa eli fasifasinadi, be Paulo sa tohai. \p \v 28 Na sa yogayoga tiyen, \pi1 Isalaela dodogamiu! Au saguhimai! Doga te, Mose ena Laugagayo yo Dubu Tabuna te ya liba faheyayadi yo ita hinaga. Yo hesauna, eda laugagayo ya utusi, mate Giliki dodogadi haisa ya foyahi lawedi dobidobi yai te. \b \p \v 29 Paulo, maꞌena Efeso dogana hesana Tofimu taon yai sa itadi be edi nuwatuhu bena haga Paulo ya foya lawen amainiya. \p \v 30 Dodoga haisa taon yai sa eli fasifasinadi be tefa hesa - hesa yai sa leꞌo fahima, be Paulo haꞌa sa tohai wa, sa solu kwakikwaki lawen Dubu Tabuna dobidobina fafaluwagana ganana mulina yai. Hige walolona na edaꞌeda sa gududi. \v 31 Bena sa tala funuhi na wasa ya lau Loma tau hiyala edi baꞌisa lebena, mate bobohalahala laꞌilaꞌi Yelusalem yai. \p \v 32 Yo fede, feula na, hiyala tau lau kulukuluwenna yo ena tau hiyala ya foyahidi be sa lautafo lidi baiwa lisidi. Baiwa wa tau hiyala sa itadi yo fede Paulo talaina sa fatautau. \v 33 Tau hiyala edi baꞌisa ya lau Paulo ya au, yo ya liba be seni luwaga yai sa faseni. Habahim ya fatiꞌo iyen, \pi1 Sai itete? Ena ponoli somo? \b \p \v 34 Pwaludi yai mate dodoga sa fatala yogayoga. Hesa - hesa ena liba ya laulau hudoꞌi. Bobohalahala ya laꞌi be hiyala baꞌisana hige gonowana Paulo ana mata paꞌana wananahana i lobahi. Yo fede tau hiyala ya falibadi be Paulo sa lawen edi baleki. \v 35 Tau hiyala Paulo sa famahano pampeꞌo yai, yo fede sa bahei, paꞌana dodogadi boludi sa manabala. \v 36 Dodoga boludi sa laulau watan, sa halahalabo, tiyen, \pi1 Au tala funuhi! \s1 Paulo ya Libalau Baiwa Lisina \sr Paisowa 21:37-40 ya lau 22:1-6 \p \v 37 Tau hiyala begana haba Paulo sa lawen edi baleki ganahewana. Na Paulo ya fatiꞌo lau komanda lisina iyen, \pi1 Ibe gonowana somo hola E falibam? \b \p Baꞌisa iyen, \pi1 Giliki alinadi fede wa siba! \pi1 \v 38 Um Idipi dogam? Logena, nahalidi yai ite, gabeman bena wa hiyalaidi yo dodoga 4,000 wa lawedi nuꞌu pitapitalina yai. \b \p \v 39 Paulo iyen, \pi1 Higeꞌe! Yau Diusi dogana. Na, Tasusi taonna yai sa yosigu, Sisiliya nuꞌuna yai, nuꞌu fafahesana yau dogana wananahana. Aee–, ibe gonowana dodoga somo E falibadi? \b \p \v 40 Tau hiyala edi baꞌisa ya tauꞌulu, yo fede Paulo pampeꞌo yai ya mwaito, nimana ya lau hitiꞌi be sa famakano, na Hebelu alinadi yai ya libalau lisidi. \c 22 \p Iyen, \pi1 \v 1 Falegu Diusi, hola au ataꞌatahi, na egu E tona galagala. \b \p \v 2 Hebelu dodogadi alinadi yai ya fafalibadi sa atahi mate sa famakano; habahim Paulo iyen, \pi1 \v 3 “Yau Diusi dogana, Tasusi yai sa yosigu Sisiliya nuꞌuna yai na Yelusalem yai E laꞌilaꞌi. Gamaliyeli mate agu tanuwaga yo in ada ulu tubu edi laugagayo ya fatalaha komakomaniꞌigu. Yau hinaga E fele fuyoꞌigu Yaubada ena paisowa yai, gonogonowana doha aho, umi te. \v 4 ‘Yesu ena Edaꞌeda” tau lau watanina mate E faꞌankamkamnadi. Haisa E falau delidi yo haisa E wunuidi. \pi1 \v 5 “Tau Antalasam Baꞌisana yo Sanhedeli Konisela sa sibai mate E liba dudulai, paꞌana beyabeyana pepa sa uli be sa felegu, be E lawen faleda Diusi haisa Damaseko yai E feledi, be Yesu tau kawawananahaꞌenna E ledima Yelusalem yai be E faꞌankamnadi.” \s1 Paulo ya Nuwabui Wasana ya Dedei \sr Paisowa 22:6-16 \r (Paisowa 9:1-19; 26:12-18) \pi1 \v 6 Edaꞌeda yai E laulau ee–, begana haba lahai laꞌi, mate Damaseko E hanahanaui, yo fede, mala namanamalina galewa yai ya sina fataꞌiꞌiligu. \v 7 E beꞌu lidi tanohi yai, na alina ya libama lisigu E atahi iyen, “Saulo, Saulo! Paꞌana somo wa fakamkamnagu?” \b \pi1 \v 8 Alinana E bui yawa, “Guyau, um sai?” \b \p Na ya libama iyen, “Yau Yesu, Nasaleta dogana, logegu, wa fakamkamnagu.” \b \pi1 \v 9 Afa haidagu mala sa ita na doga ya libalibama hige ti atahi lobahi. \pi1 \v 10 E fatiꞌo yawa, “Guyau, somo haba E ginauli?” \b \pi1 Na iyen, \pi1 “U mwaito na u lau Damaseko. Ainiya somo bena wa ginaulidi haba sa falibam.” \b \pi1 \v 11 Mala namanamalina matagu ya an, be sa tou, yo fede afa haidagu sa abi nimaigu be sa foya lawegu Damaseko. \pi1 \v 12 Taumoho hesa amainiya ya miyamiya hesana Ananiya ya laoma lebegu. In Yaubada ena laugagayo ya famuli watan komakomaniꞌidi be Diusi mahudoꞌidi amainiya sa fafaꞌatitiyen. \v 13 Ya laoma lisigu be sadaigu yai ya obiyo na iyen, “Hidagu Saulo, matam ti loholoho fuyo!” \b \pi1 Yo fede, matagu sa loholoho be gonowana E ita. \v 14 Ananiya iyen, \pi1 “Afa wahawahada edi Yaubada haꞌa ya fasinabom, bena haba ena fanufanuha wa sibai, Tau Laulau Dudulai Dogana\f + \fr 22:14 \ft Tau Laulau Dudulai dogana aniyona mate Yesu.\f* haba wa ita, yo alinana wa atahi. \v 15 Somo wa ita yo wa atahiyen haba wasana wa fatadada dodoga mahudoꞌidi ai lebedi. \v 16 Somo wa bagibagiyen? U obiyo, be ti fababasitom! Guyau hesana yai u anꞌeta be em heyaheyaya i kaisudi!” \s1 Guyau, Paulo ya Fatamali Lawen Taꞌowawa Lisidi \sr Paisowa 22:17-21 \pi1 \v 17 Fuyanna E fuyo Yelusalem, Dubu Tabuna dobidobina yai E laulauꞌuꞌula na tautau E ita. \rq (Paisowa 9:26; Galeisiya 1:17-18)\rq* \m \v 18 Tautau ni ganahewana yai Guyau ya libama lisigu iyen, “Feula! Yelusalem u lau afulen paꞌana dodoga te hige gonowana wasagu wa libalibaen ti abi.” \b \pi1 \v 19 Alinana E bui yawa, “Guyau! Dodoga te haꞌa sa sibaigu. Beyabeyana E lau edi aba oiꞌoigogo lumadi yai be safalumadi sa kawawananahaꞌem E antalainidi yo E falau delidi. \v 20 Na wasam tau fatadadana Sitiwin, sa lau umeꞌehui, mate yau amainiya. Ena peꞌi yau E ehe watan, yo tau wunuina adi luhuluhu E itaꞌita watanidi.” \pi1 \v 21 Habahim Guyau ya falibagu iyen, “U lau! Yau E fatamalim be wa lau edaꞌeda lofalofa, be wa lau taꞌowawa lisidi.” \s1 Paulo Mate Loma Nuꞌuna Dogana \sr Paisowa 22:22-29 \p \v 22 Paulo, taꞌowawa wasadi ya libalibaedi, yo fede sa sagasagali ma alina laꞌilaꞌidi tiyen, \pi1 Au wunui! Hige ena dudulai bena i mwahuli. \b \p \v 23 Edi manabala sa famahata be sa halahalabo, luhuluhu sa kamfahidi yo gegebula sa tepa be sa fafapei hasa. \v 24 Tau hiyala edi baꞌisa laꞌilaꞌi ya liba be Paulo sa lawen edi baleki. Ena tau hiyala ya falibadi bena sa pidili, yo sa fatiꞌoi, sidohana be sa halahalabo lau lebena. \p \v 25 Paulo sa au fapatu bena sa talai, na ya libalau hiyala tau lau kulukuluwenna\f + \fr 22:25 \ft Tau hiyala edi baꞌisa laꞌilaꞌi mate commander. Hiyala tau lau kulukuluwenna mate centurion or captain.\f* ya obiꞌobiyo lisina, iyen, \pi1 Wananaha laugagayo ya libaen bena Loma dogana hola hige ti sadi, ami tala gaibui? \b \p \v 26 Hiyala tau lau kulukuluwenna ya atahi mate ya lau ena baꞌisa laꞌilaꞌi ya fatiꞌoi iyen, \pi1 Somo wa ginaginauli? Doga ni Loma dogana! \b \p \v 27 Yo fede tau hiyala edi baꞌisa ya lau Paulo ya fatiꞌoi iyen, \pi1 Haga u falibagu. Wananaha um Loma dogana? \b \p Paulo iyen, \pi1 “Ii–, Yau Loma Dogana.” \b \p \v 28 Habahim hiyala tau lau kulukuluwenna baꞌisana iyen, \pi1 Yau E laoma mate moni laꞌilaꞌi E pei be E famala Loma dogana. \b \p Paulo alinana ya bui iyen, \pi1 Tinagu ya yosigu, yau Loma dogana. \b \p \v 29 Haisa bena sa fatiꞌoi mate sa suha afulen. Paꞌana hiyala tau lau kulukuluwenna edi baꞌisa ya siba mate Paulo in Loma dogana, na sa seni napai, yo fede, ya ꞌwasabu. \s1 Paulo Sanhedeli Matadi yai \sr Paisowa 22:30 - 23:11 \p \v 30 Bobonna hiyala tau lau kulukuluwenna edi baꞌisa ya fanuha bena Paulo ana mata ya yoꞌoi. Yo fede ya liba, be senina sa kamfahidi, na tau antalasam babaꞌisadi yo Sanhedeli pelena mahudoꞌidi ya faꞌoigogodi. Habahim Paulo ya leyama be matadi yai ya faꞌobiyo. \c 23 \p \v 1 Paulo, Sanhedeli ya kino didinidi na iyen, \pi1 Falegu Isalaela! Yaubada matana yai egu laulau sa dudulai ya laoma ee–, aho te, yo nuwagu yai hige somo heyaheyayana ya ginauli. \b \p \v 2 Yo fede Tau Antalasam Baꞌisana, Ananiya ya liba, be safalumadi Paulo fadidina yai sa mwaimwaito bena ai moꞌana sa oi. \p \v 3 Habahim Paulo ya libalau lisina iyebom, \pi1 Um doha ginauli hesa mulimulina nenena olina, na ganahewana ya bida heyaya! Wa taꞌai, be laugagayo yai bena wa fadudulaigu, in moho, laugagayona wa utusi, be wa falibadi sa talaigu! Yaubada haba hinaga ya talaim. \rq (au italau Deut 25:1-2).\rq* \p \v 4 Dodoga haisa Paulo sadaina yai sa obiꞌobiyo tiyen, \pi1 Fede Yaubada ena Tau Antalasam Baꞌisana fafalibana doha? \b \p \v 5 Paulo alinadi ya bui iyen, \pi1 Haidagu, hige ya sibai mate, in Tau Antalasam Baꞌisana. Doha haꞌa sa uli tiyen, “Dodoga adi tanuwaga tabu u liba faheyaya!” \b \p \v 6 Paulo ya siba mate haisa iti Sadusi na haisa mate Falesiya, yo fede Sanhedeli ganahewana yai ya yoga laꞌilaꞌi iyen, \pi1 Afa haidagu! Yau hinaga Falesiya, Falesiya hesa natuna yau. Ami falau fatalagu paꞌana E kawawananaha mate tau peꞌipeꞌi haba sa mwahuli fuyo! \b \p \v 7 Libana te ya libaen yo fede Falesiya yo Sadusi sa faibayaho fuyoꞌidi be sa faitamo dailinidi. \p \v 8 (Sadusi sa liba mate hige mwahuli fuyo yo hige anelu yo yaluyaluwa. In moho Falesiya mate ginaulidi te sa kawawananahaꞌedi.) \v 9 Bobohalahala ya laꞌi ya laulau na laugagayo tau lau faꞌataena haisa, iti Falesiya peledi sa obiyo fahi, be sa liba adidili tiyen, \pi1 Doga te, hige ena heyaya somo ai lobahi! Nuwana yaluyaluwa e anelu i libalibama lisina! \b \p \v 10 Faibayaho ya laꞌi wananaha, yo fede Komanda ya ꞌwasabu be iyen, \pi1 Ibe Paulo ti tabe motumutu. \b \p Yo fede ena tau hiyala ya duidi be sa lidi (yai), Paulo sa mupafahi nuwanuwadi yai, be sa lawen tau hiyala edi baleki. \v 11 Maihonana mate Guyau ya obiyo Paulo sadaina yai na iyen, \pi1 Nuwam i adidili! Yelusalem yai ꞌwasagu haꞌa wa duwai, ai Loma hinaga haba doha wa ginauli. \rq (Paisowa 27:24)\rq* \s1 Diusi, Paulo Tala Funuhina Edaꞌedana sa Yoꞌo \sr Paisowa 23:12-22 \p \v 12 Bobonna Diusi haisa simosimo yai edi sa oiliba. Sa angwala mate ibege somo hesa ti an e ti nom ee–, Paulo sa wunui. \v 13 Oiliba te ganahewana yai mate dodoga ouꞌoulidi 40 ya diꞌoi. \v 14 Habahim sa lau tau antalasam edi babaꞌisa yo Diusi babadadi lisidi na tiyen, \pi1 ꞌE angwala haꞌa mate ibege somo ai an ee–, Paulo ꞌe wunui. \v 15 Aho te, Sanhedeli maꞌemiu emi anꞌeta bwalabwala au fatamali lawen Loma edi Komanda lisina be Paulo i fatamaliyama lisimiu na auwe, “ꞌE fanuha bena Paulo ꞌe fatiꞌo buibui be matana somo ꞌe sibai.” \pi1 Haba ai edaꞌeda ꞌe nahai, be ꞌe unui. \b \p \v 16 Paulo ena golowa edi oiliba heyaheyayana wasana ya atahiyen. Yo fede ya lau tau hiyala edi baleki yai be Paulo ya liba fanuwatagu. \p \v 17 Habahim Paulo ya yoga lau hiyala tau lau kulukuluwenna hesa lisina iyen, \pi1 Hewali te u lawen komanda lisina. Somo hesa bena ya faliba. \b \p \v 18 Yo fede hiyala tau lau kulukuluwenna ya lawen Komanda lisina be ya faliba iyen, \pi1 Tau lau deli, Paulo, ya yogaigu na ya anꞌetaigu bena hewali te E leyama lisim be nuwatuhu hesa haba em ya liba. \b \p \v 19 Komanda, hewali ni ya foya hudoꞌiyen be ya fatiꞌoi iyen, \pi1 Somo bena wa falibagu? \b \p \v 20 Alinana hewali ya bui iyen, \pi1 Diusi babadadi nuwadi esega be sa anꞌetaim bena bobon Paulo wa lawen Sanhedeli lisidi, be au bwalabwala yai sa fatiꞌo buibui. \pi1 \v 21 In moho tabu alinadi u lau watanidi paꞌana tau nahaina ouꞌoulidi 40 ya diꞌo mate sa bagibagiyen. Haꞌa sa angwala mate ibege somo ti an o ti nom ee–, Paulo sa wunui. Haꞌa sa nonoha, na em yali moho sa bagibagiyen. \b \p \v 22 Habahim komanda, hewali ya liba fanuwatagu iyen, \pi1 U koman! Tabu sai hesa u faliba mate edi bwala te, haꞌa wa fafinaheyama lisigu. \b \p Yo fede ya dui ya lau. \s1 Paulo sa Lawen Gawana Filiki lisina \sr Paisowa 23:23-35 \p \v 23 Habahim komanda ena hiyala tau lau kulukuluwendi luwaga ya yogaidima be fatalawaudi iyen, \pi1 Tau hiyala 200, yo hosi tau awaidi 70, yo alahiya tau abidi 200, au nonohaidi. Haba 9 koloki ma afa haidamiu ami lau Sesaliya. \v 24 Hosi fisa au abi nonohaidi, be haba Paulo ma loholohona ami lawen Gawana Filiki lisina. \b \p \v 25 Na habahim Komanda leta ya uli doha ite: \pi1 \v 26 Yau Kilaudiya Laisiya E uliꞌuliwa, Um ma hesam, Gawana Filiki! Yauwedo. \v 27 Doga te, Diusi sa tohai be egoba sa wunui. In moho tau hiyala ma afa haidagu ꞌe laoma be ꞌe galatata, paꞌana E sibai, in, Loma dogana. \v 28 Somo lisina yai sa fafagilu E fanuha bena E sibai. Logena E lawen Diusi edi Konisela Sanhedeli lisidi. \v 29 E lobahi mate iti ibodi edi laugagayo fatiꞌodi yai sa fafagilu. Hige laꞌi i ginauli ponoli haba ti falau deli e ti wunui. \v 30 Muliyai, egu sa liba mate Diusi haisa simosimo yai sa oiꞌoiliba bena doga te sa wunui. Yo fede feula E duiyawa lisim yo tau fagiluna E falibadi somo lisina yai sa sadi, bena sa fafinaheyawa lebem. \b \p \v 31 Tau hiyala nuwatuhu te sa lau watan be maihonana Paulo sa lawen Antipatili Taonina.\f + \fr 23:31 \ft Aꞌawana doha Alotau na ee–, Sinalili.\f* \v 32 Bobonna tau lau fote sa fuyo edi baleki Yelusalem yai na hosi tau awaidi maꞌedi Paulo sa lau Sesaliya, \v 33 be pepa Gawana sa felen na Paulo sa tole afulen lisina yai. \p \v 34 Gawana leta te ya fatili ofiꞌi, ya fatiꞌo lau Paulo lisina iyen \pi1 Em nuꞌu somo? \b \p Gawana ya lobahi mate in Sisiliya dogana.\f + \fr 23:34 \ft “Sisiliya” yo “Sesaliya” mate nuꞌu hudoꞌi. Paulo ena taon hesana Tasusi mate “Sisiliya Nuꞌuna” ganahewana yai na “Sesaliya” mate taon laꞌilaꞌi “Diudeya Nuꞌuna” ganahewana yai.\f* \p \v 35 Paulo ena liba Gawana Filiki ya atahi, be iyen, \pi1 Yena tau fagilum sa mahanoma haba em pilipili E fadudulai. \b \p Habahim ya liba be Paulo sa gatiꞌi Heloda ena luma laꞌilaꞌina yai. \c 24 \s1 Paulo Diusi sa Falau Fatala. \sr Paisowa 24:1-9 \p \v 1 Lahai faligigi mulidi yai Tau Antalasam Baꞌisana, Ananiya, yo babada haisa maꞌedi loiya, hesana Tetulusi sa lidi Sesaliya sa lau Gawana Filiki matana yai, be Paulo sa sadi. \v 2 Habahim Paulo sa yoga lawen na Tetulusi ya fatubu ya libaliba iyen, \pi1 Baꞌisa! Em ita wata ganahewana yai ꞌe miya komakoman fuya lofalofa, yo em sibasiba yai ema miyamiya haꞌa wa fadudulaidi. \v 3 Filiki! Laulau hesa - hesa yai yo tefa ouꞌouli yai ema lautoꞌi laꞌilaꞌi um lisim yai. \v 4 Hige ya fanuha bena amnam ya faheyaya. Aee–, E anꞌetaim moho ibe ema liba tupotupona te wa atahi. \v 5 Doga te E lobahi mate, in heyaheyaya tau laulau fatubu; Diusi dodogadi nuꞌu hesa - hesa yai, in tau eli fasifasinadi yo Nasaleta Pelena tau foyahina hesa. \v 6-8 Yo Dubu Tabuna hinaga ya anpate bena ya faheyaya, logena ꞌe tohai. Dogana te ena libaliba hola u fadosi yo ena laulau u ita sipoi, haba iyabom wa sibai somo halana be ꞌe sadi.\f + \fr 24:6-8 \ft Beyabeyana Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi tefana yai te hige ti uli. Ya fatubu lausoisoina 6b na ya lau lausoisoina 8a. Debana yai ema laugagayo yai ꞌe fanuha bena ꞌe falau fatala. 7. In moho, Komanda Laisiya maꞌena tau hiyala sa laoma be nimamai yai sa mupafahi. 8a. Laisiya ya liba be tau sadina sa laoma um lisim.\f* \b \p \v 9 Tetulusi somo ya libaen mate Diusi sa ehe watawatan. Tiyen, \pi1 Ii–, Logena! \s1 Paulo Ena ya Tona Galagala Filiki Matana yai \sr Paisowa 24:10-23 \p \v 10 Habahim Gawana nima yai Paulo ya faliba be ya libaliba. \p Yo fede Paulo iyen, \pi1 E siba mate, um tau fafadudulai bolima lofalofa nuꞌu yai te. Be ma nuwa loholohogu egu E tona galagala. \v 11 Ibom, gonowana wa yoꞌoi be wa fawananaha mate lahai safuhudohudoꞌi luwaga ganahewadi yai Yaubada fadebasaena ana halulu E hasai Yelusalem, \v 12 hige sai laꞌi maꞌegu ai faibayaho na ti lobahimai Dubu Tabuna dobidobina yai e dodoga ya eli fasifasinadi Diusi edi aba oiꞌoigogo lumadi yai e duhu laꞌi mahudoꞌina ganahewana yai. \v 13 Sadi somo sa ginauli lisigu yai, hige gonowana ti fawananahadi lebem yai. \v 14 E faliba dudulaim moho mate afa wahamai edi Yaubada E fafadebasae, na “Edaꞌeda” mate yau E fafamuli watan.\f + \fr 24:14 \ft Fuyanna yai, safaluma “Keliso edaꞌedana” sa famuli watan, hesana tupotupo sa tole: “Edaꞌeda.”\f* Diusi safaluma Keliso hige ti famuli watan, edi nuwatuhu mate Yesu ena lau faꞌata mate bwalabwala. Yo hinaga ginauli mahudoꞌidi Mose ena Laugagayo yai yo Peloweta sa ulidi mate E kawawananahaꞌedi. \v 15 Egu sunuma Yaubada lebena yai gonogonowana doha tau sadigu te. Logena, tau laulau dudulai yo tau heyaya haꞌa sa peꞌi, haba sa obiyo fuyo. \rq (Diyobi 14:14)\rq* \pi1 \v 16 Fuya ouꞌouli E anpate adidili bena egu laulau sa dudulai Yaubada matana yai yo dodoga matadi yai hinaga. \pi1 \v 17 Yelusalem E lau afulen bolima fisa, habahim E fuyom. E laoma bena egu antalasam E ginauli yo egu dodoga tau deha bena E ainauyaidi. \v 18 Dubu Tabuna ganahewana yai egu lau faꞌaꞌa haꞌa E abi, ya ofi na sa lau lobahigu. Hige bobohalahala yo hige baiwa ma afa haidagu. \rq (Paisowa 21:24)\rq* \pi1 \v 19 In moho, Diusi haisa Eisiya yai sa miyamiya, iti ibe aiteꞌi, haba edi sadigu mata paꞌana somo ai matam sa libaen. \v 20 Yena higeꞌe, beti, salumadi iti amaiteꞌi, fuyanna E obiyo Sanhedeli matadi yai, na lau pono somo E ginauli bena sa libaen. \v 21 Ginauli esega moho mate nuwana fuyanna matadi yai E obiyo na E yoga, yawa, “E kawawananaha mate, tau peꞌipeꞌi haba sa mwahuli fuyo! Logena, aho te wa fadudulaigu.” \p \v 22 Habahim Filiki, in “Edaꞌeda Dodogadi” tau sibaina mate,\f + \fr 24:22 \ft Au italau Paisowa 24:14\f* lau fatala ya golu boda na iyen, \pi1 Yena Komanda Laisiya ya mahanoma, haba fadudulai ofiꞌofina E ginauli ai lisim. \b \p \v 23 Be hiyala tau lau kulukuluwenna ya faliba, iyen, \pi1 Paulo u gatin, na fuya haisa u soꞌe fahi haba haidana sa laoma ena fanuha somo ena sa felen. \s1 Filiki maꞌena Dusila, Paulo ena Liba sa Atahi \sr Paisowa 24:24-27 \p \v 24 Lahai fisa sa ofi, mulidi yai, Filiki lahuna Dusila ya aulen be maꞌena sa laoma. In mate Diusi waihinina.\f + \fr 24:24 \ft Dusila tamana mate Kin Heloda Agilipa.\f* Paulo ana liba ya fatamali be ya laoma, Yesu Keliso sunumaꞌenna libana bena ya dedei be sa atahi. \p \v 25 Laulau dudulaina, eda amna tabu i foya faheyayada, yo fakasa lahaina ya laolaoma, mate Paulo ya guguyaꞌen. \p Ma libalibana na Filiki ya ꞌwasabu, be iyen, \pi1 Aꞌai, na u lau! Yena egu solasola haba E yoga fuyoꞌim. \b \p \v 26 Fuyanna yai ni mate, ena nuwatuhu bena haba Paulo ya nuwa liui be moni ena ya felen. Logena, ya yogayoga fuyoiyama be fuya ouꞌouli maꞌena sa libaliba. \v 27 Bolima luwaga sa abi didin mulidi yai, Posiu Fesitu, Filiki ya falau damahi be ya gawana. In moho Filiki bena Diusi nuwadi ya faloholoho be Paulo, hige i soꞌe fahi. \c 25 \s1 Gawana Fwaufwau Fesitu haba Paulo ena Pilipili ya Fadudulai \sr Paisowa 25:1-12 \p \v 1 Gawana Fesitu ya mahanoma nuꞌuna yai, na lahai faihona mulidi yai, Sesaliya Nuꞌuna ya lau afulen na ya aulaha ya hasai Yelusalem. \v 2 Amainiya maꞌena tau antalasam babaꞌisadi yo Diusi babadadi sa faꞌoigogo be edi lau fagilu sa fafinahe bodai. \v 3 Fesitu sa anꞌetai be bena Paulo ya fatamali lawen Yelusalem, paꞌana ai edaꞌeda haba sa nahai be sa wunui. \p \v 4 Alinadi ya bui iyen, \pi1 Paulo haꞌa deli yai Sesaliya yai. Hige walolona haba E fuyo niya. \v 5 Yo fede ya falibadi iyen, “Tanutanuwaga haisa ma afa haidagu ai lau Sesaliya. Be yena taumoho te somo ya ginauli faheyaya haba ana sadi ami felen.” \b \p \v 6 Fesitu maꞌedi sa miya nuwana lahai 8 e 10, na habahim sa lidi Sesaliya. Bobonna aba lau fatala yai ya taꞌai na habahim ya lau faliba be Paulo sa leyama. \v 7 Paulo sa famahanoyama, Diusi safalumadi Yelusalem yai sa laoma sa obiyo fafataꞌiꞌili, na edi lau fagilu peidi sa libaedi Paulo hewana yai, in moho, edi aba fagiluna hige aba fawananahadi. \v 8 Paulo ena ya tona galagala iyen, \pi1 Yau hige Diusi edi laugagayo ya utusi, e Dubu Tabuna ya faheyaya, e Loma edi Kin Sisa lisina yai somo ya ginauli faheyaya. \b \p \v 9 Fesitu, bena Diusi nuwadi ya faloholoho, yo fede ya fatiꞌo lau Paulo lisina iyen, \pi1 Wa fanuha bena wa lau Yelusalem, be ainiya E falau fatalam? \p \v 10 Paulo iyen, \pi1 Hige gonowana! Itete Loma Baꞌisana, Sisa,\f + \fr 25:10 \fq Sisa\ft hige doga hesana, na Loma dodogadi edi kin sa ataꞌatahi “Sisa.”\f* ena aba fafalau fatala yai, bena aiteꞌi sa falau fatalagu. Um hinaga haꞌa wa sibai mate hige somo laꞌi ya ginauli faheyaya Diusi lebedi yai. \v 11 Ibe laugagayo E utusi, yo somo E ginauli faheyaya maisana peꞌi, mate ena dudulai. Ibege ya anfaleyen. In moho, ibe yena bwalabwala yai agu maisa sa felegu, hige sai laꞌi ena dudulai bena i tolegu nimadi yai. Logena, Loma Baꞌisana Sisa E anꞌetai bena egu lau fatala ya atahi. \b \p \v 12 Fesitu tau faliba fasibasibana, maidana sa oiliba ofi, mate ya libalau Paulo lisina iyen, \pi1 Haꞌa Loma Baꞌisana wa anꞌetai, be haba wa lau lisina. \s1 Kin Agilipa ma Lofuna Benisi, Paulo sa Fatiꞌo Buibui \sr Paisowa 25:13-27 \p \v 13 Lahai fisa mulidi yai Kin Agilipa yo lofuna Benisi sa lau Sesaliya be Fesitu sa antaumanai yo sa lautoꞌiyen.\f + \fr 25:13 \ft Filiki lahuna Dusila mate Agilipa yo Benisi tasidi.\f* \v 14 Amainiya sa miya lahai fisa, habahim, Fesitu, Paulo wasana ya dedei Kin Agilipa lisina yai. Iyen, \pi1 Taumoho hesa amaiteꞌi, Filiki ya falau deli be ya lau afulen. \v 15 Na fuyanna E lau Yelusalem, tau antalasam baꞌisadi yo Diudeya babadadi sa anꞌetaigu, bena ana sadi E felen. \pi1 \v 16 Na alinadi E bui, yawa, “Ai Loma ema laulau mate, ibege doga ai fagilu napai be ai fele afulen tau fagiluna nimadi yai. Bwaꞌibwaꞌina bena enehena ya tona galagala ai matadi.” \pi1 \v 17 Tau fagiluna sa laoma amaiteꞌi mate hige ya bagibagi. Bobonna, aba laulau fatala yai E taꞌai na liba E fatamali be Paulo sa leyama. \v 18 Tau fagiluna sa mwaito be sa libaliba, na nuwagu yai yawa, “Haba somo lisina yai ana sadi sa felen?” \pi1 \v 19 Fedebom, edi lauꞌuꞌula abiꞌabina moho yo doga hesa hesana Yesu, haꞌa ya peꞌi, Paulo ya libaen mate ya mwahuli fuyo, haladi yai sa faibayaho. \v 20 Mata paꞌana yoꞌoina mate ulugu ya kuꞌu, be Paulo E fatiꞌoi ibe gonowana ya lau Yelusalem be ainiya haba fadudulai bodaina. \pi1 \v 21 In moho, Paulo ya anꞌetaigu bena E abi didin ee–, Baꞌisa Sisa haba ya falau fatala fuyoi. Lisina yai E liba, be sa gati fuyoi ee–, E fatamali lawen Loma Baꞌisana lisina. \b \p \v 22 Kin Agilipa iyen, \pi1 Egu fanuha bena doga ni ena liba E atahi. \b \p Fesitu iyen, \pi1 Bobon habahim wa atahi. \b \p \v 23 Bobonna Agilipa yo Benisi sa leli na sa lau honehone be sa luhulau aba lau fatala ganahewana yai maidadi hiyala tau lau kulukuluwena haisa, yo taon babadadi. Na habahim, Fesitu ya lau faliba, be Paulo sa leyama. \p \v 24 Fesitu iyen, \pi1 Kin Agilipa yo salumadi aho amaiteꞌi, doga te ami ita? Diusi mahudoꞌidi amaiteꞌi yo Yelusalem yai edi fatala pili lebena yai, logena sa anꞌetaigu be E falau fatala. \pi1 Na sa halahalabo tiyen, \pi1 Ibe ya peꞌi mate, ya loholoho! \b \pi1 \v 25 E lobahi mate hige ana mata hesa debana yai haba i peꞌi. In ena anꞌeta Loma Baꞌisana lebena yai, haba E fatamali lawen Loma. \v 26 Somo haba E uli Kin enehena? Ana sadi hige i mahata! Sidohana haba Sisa egu fafalibana? Logena E foyahiyama lisimiu yo, um Kin Agilipa, matam yai! Ana mata yoꞌoina mulina yai, haba Sisa ena E uliꞌuli be E faliba. \v 27 Hige i dudulai bena tau lau deli aba fagiluna hige ya lobahi na haba ya dui i lau Sisa lisina. \c 26 \s1 Paulo ena ya Tona Galagala \sr Paisowa 26:1-11 \p \v 1 Agilipa ya libalau Paulo lisina iyen, \pi1 E yaliyem bena em wa libaliba. \b \p Yo fede Paulo nimana ya lolon, na ya fatubu ya libaliba iyen, \pi1 \v 2 Kin Agilipa, itete egu solasola! Diusi somo lebena yai sa fagilugu, aho te egu E tona galagala matam yai. \v 3 Paꞌana ema laulau yo ema faibayaho haꞌa wa sibaidi. Logena, E anꞌetaim, bena wa tauꞌulu na wa ataꞌatahi laoma lebegu. \pi1 \v 4 Ma kiukiugu sidohana egu miyamiya ya fatubu egu nuꞌu yai ya lau ee–, Yelusalem yai hinaga, Diusi mahudoꞌidi sa sibai. \v 5 Be haꞌa sa sibaigu fuya lofalofa. Na yena sa fanuha, beti ti famahata mate ema lauꞌuꞌula abiꞌabina ganahewana yai, yau mate “Falesiya” yo tau lau fagagayo hesa beyabeyana.\f + \fr 26:5 \ft Falesiya edi laugagayo mate gonowana doha “laulau hadi.”\f* \v 6 Be aho ite, E obiyo mahata lisim yai, paꞌana somo Yaubada ya liba fasunuma afa wahamai lebedi yai mate E kawa wananahaꞌen, halana yai sa sadigu. \v 7 Iꞌipa yo lahai ema sulu 12 laulauwewedi ma nuwa ofi fahidi sa fafadebasae, na liba fasunuma te, ma sunumadi sa fafamata watan be haba ainiyona ya tubu sa ita. \pi1 Aee, Baꞌisa, sunuma fafamata watan te debana yai Diusi dodogadi sa fagilu gaibuigu. \v 8 Paꞌana somo Diusi, hige gonowana au kawawananaha mate Yaubada gonowana tau peꞌipeꞌi ya famwahuli fuyoꞌidi? \pi1 \v 9 Beyabeyana egu nuwanuwatuhu laꞌilaꞌi bena ginauli mahudoꞌidi E laulau ginauli ni, Yesu Nasaleta hesana E faheyaya. \rq (Paisowa 8:1; 9:1-2)\rq* \pi1 \v 10 Yelusalem yai laulaudi te, E ginaginaulidi. Antalasam babaꞌisadi, tau nuwa bui boludi sa biya afuledi nimagu yai be E falau delidi; yena bena sa wunuidi, mate E ehe watawatanidi.\f + \fr 26:10 \ft Beyabeyana edi ehe watan, e mate umeꞌehu kikiꞌina dubadubadi yo kafukafudi sa pei gogon, tausomo ya ouli, mate ya wini.\f* \v 11 Fuya ouꞌouli Diusi edi aba oiꞌoigogo lumadi hahaisa yai E panipanisidi yo E eli duduidi be Yesu hesana sa liba faheyaya. E manabala wananaha yo fede E lau taꞌowawa edi duhu laꞌi hesa - hesa yai, be E fakamkamnadi. \s1 Paulo ena Nuwabui Wasana ya Dedei \sr 26:12-18 \r (Paisowa 9:1-19, 22:6-16) \pi1 \v 12 Tau antalasam babaꞌisadi agu paisowa sa felegu be sa duigu E lau Damaseko. \v 13 Kin Agilipa, lahai laꞌi yai edaꞌeda yai E laulau na mala hesa E ita galewa yai. Ya mala wananaha, hige doha maihala. Ma afa haidagu ya sina fataꞌiꞌilimai. \v 14 Mahudoꞌimai ꞌe beꞌu lidi tanohi yai, na alina hesa E atahi ya libama lisigu Hebelu alinamai yai iyen, “Saulo, Saulo! Paꞌana somo wa fakamkamnagu? Mate, wa fakamkamna fuyoim. Gonogonowana doha bulumakau ya fakamkamna fuyoi tanuwagana ena tuꞌe yai na ahena yai ya oiꞌoi fapito.” \b \pi1 \v 15 E fatiꞌo yawa, “Baꞌisa, um sai?” \b \pi1 Be Guyau alinagu ya bui iyen, “Yau Yesu, logegu wa fakamkamnagu. \v 16 U obiyo! Lebem yai E taumahata, paꞌana E fasinabom, haba um egu tau paisowa. Somo aho E faꞌitam yo fuya matada yai somo sa taumahata, haba wa dedeidi. \v 17 Haba E fofofahim falem Isalaela yo taꞌowawa dodogadi lisidi yai. Yau E duim wa lau lisidi. \v 18 Haba wa faꞌita lobahidi be kamumu yai wa fafuyodima mala yai yo Satani ena gigibwali sa lau afulen na sa fuyoma Yaubada lisina, na haba edi kawawananaha lisigu yai edi heyaheyaya E nuwatuhu afuledi, be egu fatabu dodogadi ma afa haidagu ꞌe miya esega. Salumadi sa anpate bena sa fakamkamnam, haba E fofofahim.” \s1 Paulo ana Paisowa ya Dedei \sr 26:19-32 \pi1 \v 19 Logena be, Kin Agilipa, fuyana Yesu galewa yai ya liba lidima lisigu, tautau yai be ena liba E lau watan. Hige ya awayagala. \v 20 E guguyaidi: bwaꞌibwaꞌina Damaseko yai, habahim Yelusalem, Diudeya nuꞌu mahudoꞌina yai yo taꞌowawa lisidi yai hinaga, mate bena edi heyaheyaya sa nuwa afuledi be Yaubada sa famuli watan haba te ita mate wananaha sa nuwa bui. \rq (Paisowa 1:8)\rq* \v 21 Guguya te halana yai Diusi bena sa wunuigu, yo fede sa tohaigu, Dubu Tabuna dobidobina yai. \v 22 In moho, aho ite Yaubada ya sagusaguhigu, be E obiyo amaiteꞌi, na E liba famahata dodoga fafahesadi yo puꞌopuꞌoudi lebedi yai. Somo Mose yo peloweta haꞌa sa libaen haba ya tubu E libalibaen watan. \v 23 Mate, Yaubada ena Fasinabo Dogana, Keliso, haba ya kamkamna; na haba ya obiyo fuyo bwaꞌi, be mala wasana Diusi yo taꞌowawa dodogadi ya falibadi. \b \p \v 24 Libadi yai te, Paulo enehena ya oiꞌoilele, na Fesitu ena liba ya an eli dogodogoi iyen, \pi1 Paulo, nuwana u bwadebwade! Em sibasiba ya kamfabwadebwadem! \b \p \v 25 Alinana Paulo ya bui, \pi1 Baꞌisa, yau hige ya bwadebwade! Yau E libaliba dudulai. \v 26 Baꞌisa Agilipa! Somo E libalibaedi te, hige simosimo yai ti tubu. E siba wananaha mate haꞌa wa sibaidi. Logena nuwagu ya adidili, be E falibam. \v 27 Baꞌisa Agilipa, Peloweta wa kawawananahaꞌedi e higeꞌe? E sibai mate wa kawawananahaꞌedi. \b \p \v 28 Agilipa ya libalau Paulo lisina iyen, \pi1 Wa sibai haba gonowam nuwagu wa bui feufeulai, be E famala “Kulistin”?\f + \fr 26:28 \ft Alina Giliki yai, “Kulistin” aniyona mate Keliso enehena.\f* \rq (Paisowa 11:26)\rq* \b \p \v 29 Ena liba Paulo ya bui iyen, \pi1 Haba emi nuwabui tefana ya lofa o ya tupo, na egu lauꞌuꞌula Yaubada lisina yai mate bena um yo salumadi aho ite ami ataꞌatahi ami famala doha yau - na in moho tabu ti senimiu! \b \p \v 30 Habahim Agilipa, Benisi, Gawana Fesitu, yo salumadi maꞌedi sa mwaito. \v 31 Sa lau ganamuli yai, na tiyen, \pi1 Doga te hige ana mata hesa bena ti falau deli, e ti wunui. \b \p \v 32 Be Agilipa ya libalau Fesitu lebena yai iyen, \pi1 Doga te, ibe hige Sisa i anꞌetai, egoba haꞌa ti soꞌe fahi. \c 27 \s1 Paulo Waga yai ya Lau Loma \sr Paisowa 27:1-12 \p \v 1 Sa oilibaemai mulina yai bena ai waga ꞌe awa ꞌe lau Itali. Paulo yo tau lau deli haisa mate, Loma hiyala tau lau kulukuluwena nimana yai sa tole afuledi. Hesana mate Diuliyesi. In Loma ena hiyala pelena hesa, hesana “Baꞌisa Sisa ena Ledimenti”\f + \fr 27:1 \fq Ledimenti \ft esega ganahewana yai mate tau hiyala ouꞌoulidi 600.\f* \v 2 Adamitiyum wagana hesa ya nonoha haba ya tafo dunaduna Eisiya Nuꞌuna tefa hahaisa yai. Yo fede Alisitaku maꞌemai ꞌe awa. Ena nuꞌu Tesalonika, Masedoniya Nuꞌuna ganahewana yai. \rq (Paisowa 19:29; 20:4)\rq* \p \v 3 Bobonna ꞌe mahano Sidon yai. Hiyala tau lau kulukuluwena, Diuliyesi, ena laulau sa loholoho be ya libalau Paulo lisina iyen, \pi1 U lau haidam u kepaidi be somo wa fanuha, haba em sa soi. \b \p \v 4 Amainiya ꞌe gelu boda na hwayahwayau mate ꞌe tutu matai. Yo fede, ꞌe lau Saipelesi bonabonaluwana tefa hasahasaina hoyona yai. \v 5 E tomo doheyen Sisiliya yo Pamfiliya solasoladi yai ꞌe lau ee–, taon hesa hesana Miula, Laisiya Nuꞌuna ganahewana yai ꞌe duna. \v 6 Amainiya hiyala tau lau kulukuluwenna Idipi edi waga hesa, Alesandiya taonna yai ya laoma, ya lobahi ya laulau Itali, yo fede ꞌe awa. \v 7 Lahai fisa, hwayahwayau maꞌemai ꞌe faiꞌabi, be benai - benai ꞌe leuleu ee–, Kinidusi taonna ꞌe hanahanaui. Bena haba ꞌe bayawai, in moho hwayau ya adidili wananaha, be hige gonowamai aba launa ai lau watan. Yo fede ꞌe tomo doheyen Keliti Bonabonaluwana. Salamone Hisu tetena ꞌe giuliꞌi, be bonabonaluwana ni fatau hoyohoyona ꞌe lau watan. \v 8 ꞌE anꞌanpate adidili be ꞌE faꞌabi sadasadai ee–, gadowa hesa hesana “Gadowa Loholohona” Laseya taonna sadaina yai, ꞌe mahano. \v 9 Amainiya fuya ꞌe pei yo adauna ya heyaya wananaha, paꞌana Anhudi Lahaina ya ofi mate aniya heyaya fuyana. \p Be Paulo ya liba fanuwa tagudi iyen, \pi1 \v 10 Babada, E siba eda adau te haba ya heyaya. Waga yo ginauli, haba yauma ya faheyayadi, yo nuwana haba ta peꞌi hinaga. \b \p \v 11 Na hiyala tau lau kulukuluwenna mate, waga kapenana yo waga tanuwagana edi liba ya lau watan na Paulo ena liba hige i modeꞌen. \v 12 Gadowa te, ai gogoma fuyana hige i loholoho be dodoga boludi edi fanuha bena sa lau Finikesi Gadowana be hwayahwayau fuyanna ainiya sa miya. (Keliti bonabonaluwana yai, Finikesi Gadowana hafohafona mate yalasi yo yawana edi aba towa yai. Be yena hwayahwayau ya towa, ibege i abidi.) \s1 Yauma Laꞌilaꞌi \sr Paisowa 27:13-26 \p \v 13 Yawana ya fatubu ya towa benai benai be waga tau eyaisina yo waga tanuwagana edi nuwatuhu bena haga gonowadi haba sa lau. Yo fede waga ana anka sa solu hitin, na Keliti bonabonaluwana sadaina sa boboyo watan. \v 14 Hige walolona na kaluwabu ya towa lidima bonabonaluwa yai. \v 15 Yauma waga ya yufi pipin, be ena aba lau hige gonowana i tafo watan, yo fede, hwayahwayau moho ana haba ꞌe tafo watan, \v 16 be ꞌe boboyo ee–, bonabonaluwa kiukiu tefa yawana yai hesana Kauda, hoyona yai. Amainiya, aba fafaꞌoituhu sa solu hitin. \v 17 Habahim, waga sa auꞌauwi paꞌana sa ꞌwasabu ibe i dem lopalopa. Ana wolewole sa noꞌudi na ya laulau pwapo. \p Edi ꞌwasabu mate ibe i tata hiti ai gelegele tupina be i lubi lopalopa Libiya hanahanaudi yai. Yo fede waga aba fadaluluna sa fadalolo be sa fabebeda.\f + \fr 27:17 \ft Ginauli te sa fadalololo ipu yai be waga ya fabebeda.\f* Na hwayau waga ya yufi pipin lawen oula. \p \v 18 Hwayahwayau yo bagodu edi abi ya lau sinaꞌala; be bobonna waga ana kaihusa tefana sa lofe taluhidi, \v 19 na lahai fafa faihonana yai, mate iti ibodi nimadi yai waga aba paisowana ginaulidi hudoꞌi - hudoꞌi sa lofe taluhidi hinaga. \v 20 Fuya lofalofa hige maihala yo kipwala ai itadi, na yauma hola ma adidilina. Yo fede nuwamai sa toma, ayawa, “Woo ee–, anadan, haba te peꞌi.” \p \v 21 Fuya lofalofa hige somo laꞌi ti an, yo fede Paulo ya falibadi iyebom, \pi1 Babada, nahalidi Keliti yai ibe alinagu ami lau watan na tabu ta adau. Haba ibege heyaheyaya ta fahoina. \v 22 Lisina yai aho te, E anꞌetaimiu, bena nuwamiu ami faꞌadidilidi! Haba ibege sai laꞌi i peꞌi; eda waga moho haba ya bulu. \v 23 Maihona yai Yaubada (In sai E fafamuli watan yo yau hinaga enehena) ena anelu ya laoma lisigu. \v 24 Na iyen, “Paulo, tabu u ꞌwasabu! Baꞌisa Sisa bena ai matana wa obiyo. Be Yaubada ena loholoho um lisim yai, debana yai mate salumadi maidam ami awa, ibege ti peꞌi.” \pi1 \v 25 Be tatau, nuwamiu ti adidili! Yaubada E kawawananahaꞌen mate somo ya falibagu haba ya tubu. \v 26 Be haba bonabonaluwa laꞌi ainiya te oi hiti hasa. \s1 Waga ya Talopalopa \sr Paisowa 27:27-38 \p \v 27 Hwayau ya towatowa na ꞌe aleꞌalele maihona ouꞌoulina 14 Mediteleniya Gabogabona yai.\f + \fr 27:27 \ft Mediterranean: aniyona mate Medi “atiꞌatipu” na terranian mate “tanoꞌubu,” paꞌana tanohi ya fataꞌiꞌili na aba solana esega.\f* Iꞌipa atipuna yai waga tau paisowa amna sa atahi mate fote sa hanahanaui. \p \v 28 Yo fede mahina duduna yai ginauli hesa mwahumwahuna sa au na sa fadalolo lidiyen gabogabo, be oula lofana sa lufa. Sa lobahi mate lofana 40 metres. Hige walolona na sa lufa bodai. Matabahim begana ya fote, lofana 30 metres. \p \v 29 Yo fede sa ꞌwasabu, ibe waga ti fatata hitiꞌi, be anka fati sa fadalolo lidiyedi waga mulina yai, na sa lauꞌuꞌula bena ya lahai. \p \v 30 Waga tau paisowa bena waga sa gela afulen; be fafaꞌoituhu sa fadawe lidiyen gabogabo yai, edi bwala bena haga anka haba ai waga kuluna sa fabuludi. \v 31 Be Diuliyesi yo tau hiyala, Paulo ya falibadi iyen, \pi1 Yena waga tau paisowa hige ai waga ti miya, haba ami peꞌi. \b \p \v 32 Yo fede, fafaꞌoituhu balawadi, tau hiyala sa tomofahi be ya alele. \v 33 Begana haba ya ifi tatatali, mahudoꞌidi Paulo ya falibadi iyen, \pi1 Au kalahe, paꞌana wiki luwaga hige somo hesa au an. \b \p \v 34 Lisina yai aho te, E anꞌetaimiu, bena ami anꞌan, haba taumiu sa adidili be ibege sai laꞌi u peꞌi.\f + \fr 27:34 \ft Buka haisa yai sa uli tiyen, “Ibege kulumiu maihawana esega i beꞌu,” na aniyona mate “ibege sai laꞌi u peꞌi.”\f* \p \v 35 Paulo ya falibadi mulina yai, fwalawa tefana ya abi be ya ifi na Yaubada ya lautoꞌiyen. Habahim ya an, mahudoꞌidi matadi yai. \v 36 Mahudoꞌidi nuwadi sa adidili fuyo be sa anꞌan. \v 37 Tau awa waga yai mate, oulimai 276. \v 38 Mahudoꞌimai ꞌe kalahe maꞌuda, waga ana kaihusa, witi, sa lofe lidiyen gabogabo yai, be waga ya malaha. \s1 Waga ya Tata hiti Gelegele Tupina yai \sr Paisowa 27:39-44 \p \v 39 Ya ifi tatatali, nuꞌu hige ti ita lobahi, in moho gelegele sa ita gadowa yai be ana halulu sa lau bena ainiya sa duna. \v 40 Yo fede anka sa ibo motudi, yo eyaisi balawadi sa tatadi. Na habahim wolewole hesa waga hisuna yai sa uꞌei, be waga ya dudulai lau fote. \v 41 Hola ma laudi yo fede ya tata hiti gelegele tupina yai. Hisuna ya lau sopu yo fede ya talaꞌafi na waga mulina mate bagodu sa lubi lopalopa. \p \v 42 Tau hiyala sa oiliba bena tau lau deli mahudoꞌidi sa wunuidi, tabu ti tuba hiti be ti gela. \v 43 Nogeya, hiyala tau lau kulukuluwena hige i fanuha bena Paulo i peꞌi be edi nuwatuhu hige i fanuha. Safaluma tuba sa siba ya falibadi be sa dago bwaꞌi gabogabo yai be sa tuba hasa gelegele yai.\fig |alt="Gabogabo yai sa tuba sae gelegele yai" src="44_Ac_27_22_RG.jpg" size="span" loc="Acts 27:43-44" ref="27:43" \fig* \v 44 Na tau tubatuba gesa ya falibadi bena sa abiꞌabi didi waga tebina sa tapwaipwai, amainiya, sa tuba poupouwedi be sa duna sae fote, ma loholohodi. \p Itete sidohana mahudoꞌimai ꞌe tuba hiti, ma loholohomai. \c 28 \s1 Malata yai \sr Paisowa 28:1-9 \p \v 1 Ai, ma loholohomai fote yai, habahim ꞌe sibai bonabonaluwa te hesana Malata. \v 2 Dodoga amainiya mate sa abi komakomaniꞌimai. Ya usa na nuꞌu ya gogoma, yo fede oyagi sa yufi be ꞌe anmwahibo. \v 3 Paulo oyagi lagalagadi ya tano gogoidi, be ya fafapei lau oyagi alaꞌalana yai. Weso anꞌan nalina oyagi gigibwalina amnana ya atahi, yo fede ya kalamahanoma, be Paulo nimana ya nali. \v 4 Malata dodogadi wa weso sa ita Paulo nimana yai ya kaukauti yo fede ibodi sa libaliba tiyen, \pi1 Moꞌisa, doga te mate tau aiyunu hesa! Paꞌana gabogabo yai ya gelama ma loholohona. In moho “Tau Fakasa yaubadana” ya fanuha bena Paulo ya peꞌi.\f + \fr 28:4 \ft Malata dodogadi edi nuwatuhu bena edi yaubada bwalabwala waihinina hesana “Diyasitisi” o “Tau fakasa” mate safaluma edi laulau sa heyaya wananaha haba ya panisidi e ya wunuidi.\f* \b \p \v 5 Na Paulo nimana ya tawa luhiluhiyen, yo fede, weso ya lubi fapito lawen oyagi alaꞌalana yai. In moho Paulo hige i peꞌi. \v 6 Sa kinokinoi, na tiyebom, \pi1 Nimana haba ya pou e haba ya guli lidi be ya peꞌi. \b \p Sa bagi watan ee–, aꞌawana ya lofa, na hige somo i tubu lisina yai. Edi nuwanuwatuhu sa buidi, be sa liba tiyen, \pi1 Nuwana in yaubada hesa! \b \p \v 7 Ema aba tuba hiti (nuꞌuna) sadaina yai mate bonabonaluwa ni, baꞌisana Pubilisi ena tanohi. Ya yoga hitinimai be lahai faihona ai ana taumana. \p \v 8 Pubilisi tamana ya lepa. Tauna sa gigigibwali yo ya lau mulimuli mate ꞌwasina. Paulo ya lau tau lepa ena aba enoꞌeno yai be ya abilau tauna yai na ya lauꞌuꞌula, yo fede Guyau ena gigibwali yai ya faloholoho. \v 9 Laulau te ya tubu, mulina yai mate tau lepalepa mahudoꞌidi bonabonaluwa yai ni, sa laoma, be ya faloholohodi hinaga. \s1 Malata yai sa Lau Loma \sr Paisowa 28:10-15 \p \v 10 Fuyana ai amainiya, ainauya boludi sa felemai. \v 11 Nawalahi faihona mulidi yai, Alesandiya wagana hesa hesana “Oitau Godegode” yalasi hola ya ita watan Malata bonabonaluwana yai ee–, ya towa motu, habahim ya lau Loma. Yo fede somo ꞌe fanufanuhadi ema sa soi ꞌe husaidi wagana yai na ꞌe awa be ꞌe adau boda.\f + \fr 28:11 \ft “Oitau Godegode” mate hesadi “Kasato yo Polukisi.” Loma Nuꞌu boludi dodogadi mate sa kawawananahaꞌedi, yo edi nuwanuwatuhu hinaga mate tau adau sa itaꞌita watanidi.\f* \p \v 12 Silakusi taonna yai ꞌe mahano be amainiya ꞌe miya, lahai faihona. \v 13 Amainiya ꞌe gelu boda, be ꞌe duna Legium taonna yai. Bobonna hwayahwayau mulimai yai ya towama be ꞌe boboyo ee–, lahai fafaihonana yai ꞌe duna Puteoli taonna yai. \p \v 14 Amainiya tau kawawananaha haisa ꞌe failobahidi. Sa yoga hitinimai, be lebedi yai ꞌe miya wiki esega. Habahim ꞌe lau fote ꞌe lau Loma. \v 15 Tau kawawananaha hahaisa Loma yai wasamai sa atahiyen be sa laoma bee–, taon hesa hesana “Apusi Maketi” yo “Taumana Lumadi Faihona” amainiya sa lobahimai. Paulo ya itadi mate Yaubada ya lautoꞌiyen yo nuwana ya adidili. \s1 Paulo Loma Nuꞌuna yai \sr Paisowa 28:16-31 \p \v 16 Fuyanna ꞌe mahano lau Loma yai, gabeman hesa Paulo ya faliba be iyabona ya gogo hudoꞌi, na tau gatinina mate tau hiyala hesa. \p \v 17 Lahai faihona mulidi yai, Diusi babadadi, Paulo ya yoga gogoidima be iyen, \pi1 Falegu Isalaela! Hige eda dodoga lisidi yai somo ya faheyaya, e ada ulutubu miyamiyadi ya utusidi. In moho, Diusi babadadi Yelusalem yai sa augu yo sa fele lawegu Loma Gabeman dodogadi nimadi yai. \v 18 Loma gabeman babaꞌisadi sa fatiꞌo buibuigu yo sa fanuha bena sa soꞌe fahigu, paꞌana hige somo hesa ya faheyaya debana yai haba ya peꞌi. \v 19 In moho Diusi babadadi sa ꞌwaiyoꞌo. Hige egu edaꞌeda hesa somo be, Loma edi Baꞌisa, Sisa, E anꞌetai bena ya falau fatala fuyoꞌigu, na hige bena falegu Diusi ya fagiludi. \v 20 Mata paꞌa te debana yai E lau falibaimiu be ami laoma bena E itamiu yo te libaliba. Paꞌana Isalaela ena sunuma yai seni yai te sa augu.\f + \fr 28:20 \ft Isalaela edi Sunuma Dogana mate, “Keliso,” o “Mesaiya.”\f* \p \v 21 Sa libalau Paulo lisina tiyen, \pi1 Wasam hige Diudeya yai ema ti uliyama yo afa haidada Isalaela amainiya sa laoma hige wasam somo heyaheyayana ti libaen ai atahiyen. \v 22 In moho em nuwanuwatuhu bena ꞌe sibai paꞌana dodoga nuꞌu ouꞌouli yai mate “Guyau Edaꞌedana” pelena te sa ꞌwaiꞌwaiyoꞌoꞌen. \rq (Paisowa 22:14, Paisowa 24:14, Paisowa 24:22)\rq* \b \p \v 23 Yo fede ana lahai sa golu maꞌedi Paulo. Na lahaina yai ni, dodoga boludi sa laoma Paulo ena aba miyamiya yai. Yaubada ena Aba Baꞌisa Nuꞌuna wasana ya dede famahata lebedi yai, hwalahwalala ya lau ee–, ya maihona. Ya anpate bena nuwadi ya abidi be haba Yesu wasana, Mose ena laugagayo yai yo peloweta edi uliꞌuli yai, sa kawawananahaꞌen. \v 24 Haisa, ena libaliba yai nuwadi ya abidi na haisa hige ti kawawananaha. \v 25 Sa faibayaho be hige nuwadi esega. Sa fatubu bena sa aulaha, na Paulo ena liba ofiꞌofina yai, iyen, \p Yaluwa Tabuna ena gigibwali yai, Peloweta Isaiya wahawahamiu ya faliba dudulaidi iyen, \pi1 \v 26 Yaubada ya liba, doha ite: \q1 Au lau be dodoga te, ai lisidi auwe, \q2 “Haba ami ataꞌatahi, \q1 na ibege au nuwatuhu lobahi; \q2 haba ami ita, na ibege au ita lobahi.”\f + \fr 28:26 \ft Au anꞌeta haba ami abi, au yoꞌoi, haba ami lobahi, au oiꞌoi, haba edaꞌeda sa tasoꞌe. Matiu 7:7\f* \rq (Maleko 4:12)\rq* \q1 \v 27 Dodoga te sa nuwa poꞌi wananaha, nuwadi sa anꞌanloya \q2 be beyadi sa tipadi yo matadi sa fatoudi. \q2 Ibe higeꞌe, haba matadi sa falaladi, be ginauli sa itadi, \q1 yo beyadi haba sa taꞌafasi, be liba sa atahiyedi, \q1 yo ginauli haba sa nuwatuhu lobahidi; \q2 haba sa timuli be sa fuyoma lisigu, \q2 na haba E faloholohodi. \rq (Isaiya 6:9-10)\rq* \b \p \v 28 Paulo ena liba ya falafu sofa iyen, \pi1 Logena, E fanuha bena ami siba mate, Yaubada ena famwahuli wasana haꞌa ya lau taꞌowawa lisidi yai be iti haba sa atahiyen! \b \p \v 29 Ya liba ofi mulina yai, Diusi ma faifaibayahodi sa aulaha sa lau.\f + \fr 28:29 \ft Uliꞌuli haisa yai mate, lausoisoi te hige ti uli.\f* \p \v 30 Paulo luma hesa ya famaisa be amainiya ya gogo boliman luwaga. Na safalumadi sa laoma lisina mate ya yoga hitinidi, ma nuwa loholohona \v 31 Ma nuwa adidilina, Yaubada ena Aba Baꞌisa Nuꞌuna wasana ya libalibaen yo Guyau Yesu Keliso wasana ya fatalahadi. Hige gonowana sai laꞌi i gudu.