\id HEB - Borna New Testamnet \ide UTF-8 \h Ibrawiyots \toc2 Ibrawiyots \toc1 Ibrawi Ashuwots Maants Wosheets Wosho \toc3 Ibr. \mt Ibrawi Ashuwots Maants Wosheets Wosho \imt Kindo \ip Woshan b́ guut'e mang wotts k'efo boats b́ bodtsosh bo imnetiyo k'azosh t'ints krstiyaniyotssha b́ tesh, guut'tsonwere Ibrawino eteefwotsitsi amantsuwotssh b́ kitsirwo Iyesus Krstos arkonat s'uwaatsi Ik'o b́ bek'shtso b́ wotoniye. Krstiyani hanots bo imnetiyon bo kup'itwok'o boon b́ kup'shiri, hanowere b́ k'alor arik wotts keez keewwotsi bogshdek't b́ kitsir. \ip 1. Bo ats bodts gond bek'man jangosh Nihosh arikon azazets wottso Iyesus dúre dúriko Ik' na'oniye, Ik' na'a b́ wottsotse Taari natotse teshts nebiyiwotsna, Musenat Woshetswotsiyere ayidek't boogke. \ip 2. Iyesus nat taarotsi Kahaniyotsiyere ayidek't een wotts dúre dúri Kahani k'aab b́ wottsok'o Ik'o b́ tookon keewre. \ip 3. Iyesus weeron amantso morrotse, k'ironat shatotse kashitwe, Iyesus Kahani naasho b́ wottsotse Ibrawino eteef ashuwots imnetiyo niwwotsnat gizi wosho c'ishok'o be'eyiru kasho arik b́ wotitwok'o k'alre. \ip Han guut'tso Israe'el taarikiyotse shúúts een detsts ashuwots imnetiyo ariyok'o woshdek't (k'ot'ok 11) nababirwots bo imnetiyon bo kup'itwok'o b́ gawiyiri, mank'o k'ot'ok 12 nababirwots bo ááwwotsi Iyesusats woshde'r bo imnetiyon bo kup'itwok'onat kon naari gond bek'onat kic'o bo ats b́ bodal bok'amitwok'o b́ iziri, s'uwaatsnowere izonat ats kordek'i keewo bí imiyakon b́keewo need'ib́k'ri. \iot Jamon mas'aafan b́detstso \io1 Kindo, Ik'o Krstosn b́ be'etsok'o 1:1-3 \io1 Krstos Wosh na'oniyere damb b́ wotok'o 1:4—2:18 \io1 Krstos Musenat Iyasuwiyere damb b́ wotok'o 3:1—4:13 \io1 Jami abaatse Krstos Kahani b́ woto 4:14—7:28 \io1 Krstos taaro jamoniyere damb b́ woto 8:1—9:22 \io1 Krstos wosh woto bog b́wottsok'o 9:23—10:39 \io1 Imneti bogo 11:1—12:29 \io1 Ik' geneúsho 13:1-19 \io1 Gúúpi Ik' k'ono 13:20-21 \io1 B́ s'uwoko 13:22-25 \c 1 \s Ik'o b́naay weeron noosh b́keewtsok'o \p \v 1 Ik'o yoots dúr ay weerindon, nebiyiwots weeron nonih nih wotssh ayoto keewtni b́ teshi, \v 2 Andomó dúr s'uwanatse jam keewo b́ naatetwok'o b́ woshtson b́ naay weeron noosh keewre, dats jamonowere bíne bí'azi. \v 3 Ik'i mango golr b́be'et bíyatsne, bí b́ doyon b́ s'eenon Ik'onton ike. B́ kúp' aap'on azeets jamo tep'dek't kurirwee, ash ashuwots morro b́ s'ayintsiyakon darotse Ik' kup'o k'ani aaromants beewtsere. \s Naay wotts Ik'o b́melakiyotsiyere ayidek't bog b́wottsok'o \p \v 4 \x - \xo 1:4 \xo*\xt Dub. 2:7; 2 Sam. 7:14; 1 Naash. 17:13 \xt*\x* Eshe bísh imets shúútso melakiwotssh imets shúútsoniyere bogtso b́ wottsok'oon Ik'o naay, melakiwotsiyere ayidek't boge. \q \v 5 B́ jamon melakiwotsitse, \q «Neehe t naay neene, hambets taa neen shuure,» \q Wee \q «Taa bísh nih wotitwe, bíwere t naayi wotituwe» \q2 bí ettso konshe? \q \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt Iwi. 32:43 \xt*\x* Ik'o b́ naay k'aabo datsanats b́woshor \q «Melaki jamwots bísh sagadone» etre. \q \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Dub. 104:4 \xt*\x* B́ melakiwots jangoshmó \q «B́ melakiwotsi shayirwotsi\f + \fr 1:7 \fr*\fqa Shayira: \fqa*\ft Eto Griki mas'aafotse jongok'o woshefe etiru biitso detsfe. \ft*\f* \q2 B́ gutswotsno taw laluwo woshitwee» bí eti.\f + \fr 1:7 \fr*\fqa Shayra: \fqa*\ft Eto b́melakitsi jongok'o woshitwe eta. \ft*\f* \q \v 8 B́ naayi jangoshmó, \q «Ik'ono! n naashi jooro dúre dúroshe b́ beeti, \q2 N mengsti gumbonu kááwon bín nk'eezit gumbee, \q \v 9 \x - \xo 1:8-9 \xo*\xt Dub. 45:6-7 \xt*\x* Kááwu finono n shuni, morri gondo n shit'i, \q Manatse tuutson Ik'o neen, \q2 n tohwotsiyere bog gene'úwo neesh imet fuuto níats b́ fuuti» etfe. \m \v 10 Andowere aani, «Doonzono! nee shin shino datsu nk'oons'i, \q Darwotswere nkishi finnee, \q \v 11 Bo jametswere t'afitkne, \q Neemó beetune, \q Bo jametswere tahok'o s'uwitkne \q \v 12 \x - \xo 1:10-12 \xo*\xt Dub. 102:25-27 \xt*\x* Shemok'o boon k'odetune, \q Bowere tahok'o wonetúnee, \q2 Nemó jam aawo woneratsnee, \q2 N dúronwere s'uwo deshatse» bíeti \m \v 13 \x - \xo 1:13 \xo*\xt Dub. 110:1 \xt*\x* Ik'o b́ melakiwotsitse, \q «N balangarwotsi n tufi shirots t gedfetso \q2 t k'ano maantsan beewe» bí et konshe? \p \v 14 Bere, melaki jamwots kashit ash ashuwotssh finosh wosheets Ik'i guuts wotts shayirwotsi woteratsnowa? \c 2 \s Bodaatsts kasho korbodek'etwok'o b́ iztsok'o \p \v 1 Eshe no shishts keewatse shortarr no dihirawok'o no shishits keew man jango sheengsh kordek'o noosh geyitwe. \v 2 Melakiwots weeron keewets aap'o arik wotwtsere, keewan finats jiitsrawonat keewmansho alerawo bísh wotit fayo daatsre, \v 3 Eshe, no kashts kash een wotts keewan no aatsnitka wotiyal aawk'oneya b́ shirotse keshosh nofaliti? Kashaanowere shin shin shishiyo dek'tuutso b́ tookon doonzoniye, bíyoke shishts ashuwotswere ar b́wottsok'o danirne. \v 4 Ik'onwere dabt milkiton, adits keewon, k'osh k'osh aditswotsi woshonat b́ shunok'o b́ imts shayiri S'ayin weeron bo gawts gawo kup'shre. \s Ash naaro kasho maantsan jishituwo Iyesusi b́wottsok'o \p \v 5 Ik'o shinomaants weet datsu, no bjango nokeweyiru melakiwots bin boosh kewiratse \v 6 Dab́ S'ayin mas'aafwotsitse ikoke hank'o eteere, \q «Nee bín n gawitwok'osh asho eebi? \q2 Bo kis'o n detsetwok'o ash na'o eebi? \q \v 7 Melakiwotsiyere muk'i ndashiyi \q2 Mangonat údi zewdiyo b́ tookats n gedi\f + \fr 2:7 \fr*\ft Yoots kishon guut'ets bits ik ikwots «N kishi finats bín nnaashiyi» etirwo dabfno. \ft*\f* \q \v 8 Jam keewo bí ali shirots n woshi.» \m Jam keewo bí ali shirots b́ woshor, bí ali shirots woshraniyere b́ ooritso eegonwor aaliye. Ernmó and jam keewo b́ fa'ok'on bí ali shirotse b́ beyirwok'o andish b́borfetso be'afa'one. \v 9 Andomó muk' aawush melakiwotsiyere muk'i dashan teshts k'iri gond bek'o b́daatstsosh mangonat údi zewdiyo kurdek'tso Iyesusi bek'etwone, bí Ik'i s'aaton no únetssh k'irre. \p \v 10 Jam keewo bínat b́tookish azdek'ts Ik'o ay nana'úwotsi mangomants dowosh bo kashit weero jishitwo Iyesusi gond bek'on s'een b́ wotitwok'o b́woshi. \v 11 Ashuwotsi S'ayin woshitwonat b́weeron S'ayin wotts ashuwotswere nih iko nana'úwotsiye, manatse tuwtson Iyesus bonowere «T eshwotsiye» err s'eegosh jitseratse. \v 12 Mansh S'ayin mas'aafwotsitse \q «N shúútso tieeshwotssh keewitwe, \q2 Ashuwots bokakwetsokee botaalotse dubon neen uditwe» etre. \m \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Isa. 8:17-18 \xt*\x* Mank'o \q «Taa bí ats t imneitiyo juwitwe» etre, \m Ando aani \q «Hamb eshe taanat Ik'o taash b́imts nana'awotsn hanok noone» etre. \p \v 14 Mansh nana'anots meetsonat s'atson detsk ash bowottsotse Iyesuswere bokok'o ash b́wotiye, man b́ k'alwere b́ k'irtsatse tuutson k'iratse al detstso dablosi t'afiyoshee. \v 15 Mank'o k'ir shati jangosh bo dúr jamo guuts wotat kéweyat beyirwotsi aaniy kewdek'oshee. \v 16 Iyesus shuno, melakiwotsi b́ woterawo, Abraham naaro tep'oshee. \v 17 Mansh jam keewo bí eshwots kok'o woto bísh geyife b́teshi, mank'oon ashuwots morro orowa etosh Ik'osh finosh amanetsonat maarts kahni naashwotsatsi k'aabo b́wotiye. \v 18 Bí b́ tookosh fadeyat gondo b́bek'tsotse fadeyrwotsi tep'o falitwe. \b \c 3 \s Iyesus Museyiye bogo b́wottsok'o \p \v 1 Darotse iti s'eegetsman kayitu wotts S'ayin amantsuwotso! no imneti kahni naashwots k'aab'onat Ik'o woshtso Iyesusats it aawo gerde'ere. \v 2 Muse Ik' maa jamatse amanek b́ teshtsok'o Iyesuswere bín naashits Ik'osh amaneke b́ teshi. \v 3 Maa agtso mooniyere bog mango b́detstsok'owa Iyesus Museyiyere bogts mango daatso bísh geyife. \v 4 Maa ik iko bín agts asho detsfe, jam keewo agtsonmó Ik'oniye. \v 5 Shinomaants keewu geyit keewosh gaw b́wotitwok'o Muse Ik'i maa jamatse amanek guutse b́teshi. \v 6 Krstosmó Ik'o maantse amanetso b́wot na'ok'o wotatniye, b́moonwere noone, b́ moo nowotitwere bí'ats no amanit keewonat arikon bín detsfone err bín noit'irwo nojangtso kup'ide desh nodek'oree. \s Ik'i ashuwotssh boatso bo kotetwok'o keewetso \p \v 7 \x - \xo 3:7-11 \xo*\xt Dub. 95:7-11 \xt*\x* Eshe S'ayin shayiro bí'etirwok'on \q «Hambets b́ k'ááro it shishor \q2 \v 8 Worwotse taan it fador ti'ats it tuutsok'o \q It nibo k'aztsi woshk'ayere, \q \v 9 Hansh it nihots taan bo fadi taanton bo weed'eyi \q Hab natosh tk'altsonowere bobek'i» etfe Ik'oni. \q \v 10 «Mansh man dúri s'ootwotsi t fayere, \q ‹Bonibo jam aawo b́sheliri, \q2 T weerindonowere danatsne› ti eti.» \q \v 11 Aaninwere, \q « ‹Taa boosh ti imet kashdek'et beyok b́ jamon kindratsnee!› etaat \q2 Fayat taarre.» \m \v 12 Ti eshwotso! ititse beyat beyiru Ik'atse wokit gondonat amaneraw nibo b́ deshawok'o it atso korde'ere. \v 13 Eshe, ititse morron dasheyar b́ nibo k'aztsi b́ woshrawok'o «Hambetsa» et s'eegets aawo b́ befetsosh aaw aawon it atsatsewo izewere. \v 14 Shin shin no detstso no imnetiyo b́s'uwi aawo b́borfetsosh kup'de deshnodek'etka wotiyal Krstosnton bano kayitwotsi wotitwone. \p \v 15 Manwere «Hambets b́ k'ááro it shishor \q2 Weri gondi dúrmanor it k'altsinaaro it nibo k'aztsi woshk'ayere» \m et keewetsok'one. \p \v 16 Wotowa bako b́ k'ááro boshishyakon gondat k'aztsmanots konotsne boteshi? Boon Muse jishdek't Gbs'itse dek' b́keshtswotsiwoshná? \v 17 Ik'o nibo hab nati s'eeno k'úúnit teshtswots konotsne? Morro finat boere boduuno worwotse dihit oortswotsiwoshna? \v 18 Eshe bísh aleratse eteets manotsi b́ wotiyalabako «T kashdek'i beyok kindratste» et boats b́ taartswots konotsne bo teshi? \v 19 Eshe kindo bomaaw amano bok'aztsatse tuutson b́ woto bek'rone. \c 4 \p \v 1 Eshe, bí noosh b́ imetu kashdek'i beyokok kindosh noosh jangiyetso andoor b́besherafa'otse ititse konúwor kashdek'i beyok manok kindo b́ datsrawo b́ oorerawok'o nounetswor no'atso korde'one. \v 2 Sheeng doo shishi keewo bo boshishtsok'o noowere shishrone, ernmó bo boshishts aap'o amanat dek'o bok'aztsotse boosh eegor k'alratse. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt Dub. 95:11 \xt*\x* B́ fino, shin datsu bí azor tuut s'uuk b́wotiyalor, «Taa boosh ti imet kashdek'okok b́jamon kindratsno etaat fayat taarre» bí ettsok'on andoor no bín amanirwots Ik'o noosh b́ imet kash dek'i beyokmanits kinditwone. \v 4 Beyok ikoke shawatl aaw jangosh, «Ik'o b́ fin jamáátse shawatl aawotse kashb́dek'i» ett guut'ere. \v 5 Mank'owere hanoke aani \q «Taa ti imts kashdek'okok b́ jamon kindratsnee» etfe. \m \v 6 Doo shishiyets keewman shin shin shishtswots bísh alewo bok'aztsotse boosh imet kashdek'ok manok kindratsnee, b́wotefermó manits bokinditwok'owa eteets ik ikwots fa'ane. \v 7 Manwere shin shin eteetsok'on \q2 «Hambets b́ k'ááro it shishor, it nibo k'aztso k'ayere.» \m et Ik'o ay dúroniye il Dawit weeron b́ keewts aap'o «Hambetsa» ett s'eegts aawo k'osh aawo Ik'o beezree. \v 8 Iyasu boosh kashdek'o imre wotink'e, Ik'o ando aaniy «Hambetsa» err k'osh aawi jango keewrawnk'ee b́ teshi. \v 9 Eshe Ik'i ashuwotssh sanbat aawi kashdek'o oor fa'ee. \v 10 Ik'o b́ finatse kashb́dek'tsok'o mank'o Ik'o b́ imet kashdek'ok kinditwo b́ finatse kashdek'etwee. \v 11 Mansh konwor ashmanots ale k'azi areyo shoyde b́ dihrawok'o, Ik'oki kashdek'ok kindosh kup'de'oone. \p \v 12 Ik'i aap'otso beyat beek wotat aaninwere finkee, git weeron shash detsts shikoniyere bogts shashe, kashonat shayiron, shas'onat jeemplon b́ galeefetsosh k'ut'itkee, nibi gitsotse ááshts hasabinat tewnon p'ec'de'er angshitkee \v 13 Ik'o shinatse ááshit azeetso eegonwor aaliye, bí ááwatse jam keewo sháánonat araats wotarr be'etke, noowere no aatet b́ shinaatsne. \s Iyesus kahniwotsatsi naash eeno \p \v 14 Eshe daarwotsits k'ut'beshat dambaan daromaants amkindts eeno kahni naashwotsatsi k'aabo nodetstsotse no imnetiyo kup'ide'er deshde'one, kahniwotsatsi naashi k'aabonwere Ik'i na'o Iyesusiye. \v 15 No nodetsts kahni naashwotsatsi k'aabo noo angi maawatse noosh maac' k'ew falitke, bí jamkeewon nokok'oye b́ fadeyi, wotowaere iku morro fineratse. \v 16 Eshe mhreto daatsr tep'o noosh b́geyit aawon s'aato nodaatsitwok'o s'aato b́daatsetwok Ik' be joorok ik shatalon t'iinone. \c 5 \p \v 1 Kahniwotsatsi naash ik iko ashuwotsitse galeyar Ik'onton gonkit kis'aatse ashuwots shegro wotaarr mebonat wosho t'intsosh b́ naashiyefoni. \v 2 Bí b́tookon maawk b́detstsotse dartswotsnat sheeltswotsi maac' k'ewon s'iilo falitwe. \v 3 Bí b́ tokooshor maaw ash b́wottsatse tuutson morrosh oorowe eto daatsitwosho t'intso bín b́ geyit ashuwts s'uzsh b́woterawo b́ tookishorniyee. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt Kesh. 28:1 \xt*\x* Aronkok'o Ik'on s'eegetso b́ wotiyala bako konwor manghan b́tookon daatsratse. \p \v 5 Krstoswor mank'o b́ tookon kahniwotsatse naash k'aabo woti mango de'atse, ernmó bí kahni naashi k'aab wotimango b́ datsi, \q «Neehe t na'o neene, \q2 Taa hambets neen shuure» etts Ik'okne. \m \v 6 K'osh beyokoknowere Ik'o, \q «Melkes'edik' naashtsok'o \q2 Neehe dúre dúrosh kahni neene» etfe. \p \v 7 Ash wotat datsnatse b́ beyor, Iyesus k'irotse bín kashiyosh falit Ik'o maants een k'aaronat ay aac'uwo kuut'fetst Ik'o b́ k'oni, Ik'o b́shattsosh b́ k'ontso Ik'o b́ k'ebiye. \v 8 Ik'o naayi wotk'ay b́wotiyalor b́ bek'ts gond bek'atse aleyo danb́dek'i. \v 9 S'een wotat b́datseyakon aleyiru jamwots dúre dúron b́weeron kashitune. \v 10 Manwere Ik'o Melkes'edik' kahani naashok'o naashi k'aab woshdek't bín b́ naashiy. \p \v 11 Keewan jangosh tkeewit keewo ay fa'ee, ernmó t'iwintsdek'osh falitk woto it k'aztsosh itsh daniyosh mange. \v 12 Andish b́ borfetsosh it danifwotsi woto faliyank'te b́ teshi, ernmó Ik'i aap'o shints dano itsh aani danitwo k'osh asho geyife, mansh mank'oon eshe itsh geyitwo ez goora bako kup' mishaliye, \v 13 \x - \xo 5:12-13 \xo*\xt 1 K'or. 3:2 \xt*\x* Ez goor mec'ron beyiru jamo na'i marmat' b́ wottsotse sheeng keewonat gond keewon galdek'i dano dande'afa'e. \v 14 Kup' misho boosh b́geyitswotsmó sheegonat gondon galdek'i doy detsts ash een eenwotsiye. \b \c 6 \p \v 1 Eshe Krstos jangosh shin shin noosh imets danman shuutsomaants k'ayik'rar, s'een wottso maants beshone, k'irts finatse naandrone err Ik'o amnon neediyetsatsere tuur aani need'ik'ayone, \v 2 Ikinwere aatsots gupi jango, ashaats kish gedo, k'irotse tuwi jango, dúre dúr angshi jangosh wotit dano aani need'ik'ayone. \v 3 Doonzon tooh han k'alitwone. \p \v 4 Bo imnetiyo k'az k'rts ashuwotsi Ik'o mandan aaniyosh faleratse. Ashaanots haniye shin shááno bek'rne, daratsnowere imeyiru imo shawshdek'rne, S'ayin shayratse kaydek'tswotsi woterne boteshi. \v 5 Ik' sheeng aap'onat weet dúri angon shawshdek'rne boteshi, \v 6 Jamaniyere il bo imnetiyatse shuutso maants boaanitka wotiyal bo botookon Ik'o Na'o aani jitetwotsnat ash shinatse bín bo ketitwotse boon naandre etomnadan aainyo faleratse. \p \v 7 Ayoto bi'atsats oot'iru awsho ushiru datsu, bí'ats maay shookts ashuwotssh k'awnts detstso imiru datsu deero Ik'oke daatsitwaniye. \v 8 \x - \xo 6:8 \xo*\xt Aze. 3:17-18 \xt*\x* Angitsonat daaz angitson b bos'itka wotiyalmó k'awnts deshake bwotiti, kárn aawotsnowere c'asheetwane, b s'uwonwere tawon mis'e b́ wotiti. \p \v 9 Shuneets eshwotso! dab mank'o tkeewiyalorni, it itkashit kasho dowet k'ants keewo it detsdek'tso arik b́wottsok'oniye no dankee. \v 10 Ik'o kááwon angshkee, mansh it fintsonat shinowere andowere s'ayinwotsi tep'osh b́shúútsosha etaat it kitsts shuno bateratse. \v 11 It unetswor jangdek'at it kotiru keewo desh itdek'fetsosh kup'arr b́ s'uwi aawo b́ borfetsosh it kup'o it kitsitwok'owe noteewniri, \v 12 No tewnirwere bo imnetiyonat k'amoon kup'arr boosh jangiyets keewo naatet ashuwotsi it aritwok'owa bako jik' mangwotsi it wotitwok'owaliye. \s Ik'o b́ jangits keewo arik b́wottsok'o \p \v 13 Ik'o Abrahamsh b́ jangiwor bín b́ taaritwo b́ tookoniyere bogo k'osho konwor bí altsotse hank'o ett b́tookon b́ taari, \v 14 «Arikon neen deritwe, nnaronowere ayituwe.» \v 15 Abraham k'amoon kott bísh jangiyets keewo daatsre. \v 16 Ash ashuwots bo taaror boyere bogts shúútsone bo taarfoniye, bo keewonowere taaron kup'irr bo dagotse fa'a moosh jamonowere bo ishfooni. \v 17 Eshe mank'oon Ik'o b́ keewts keewo wonerak b́wottsok'o kitsosh geeyat b́ jangitso naatetwots b́ jangits taaro boosh b́ kup'iyi. \v 18 Ik'o hank'on wonerawotsnat bo jangosh b́ kooraw git keewwotsi, manotswere jangiyonat taaron noosh imre, git keewanotsatse tuutso no shinatse fa'o noosh b́ jangitso kup'shr desh dek'o nofalitwok'o, ááshoko daatsosh b́ maants wos'tswots no een angikup'o daatsitwone. \v 19 \x - \xo 6:19 \xo*\xt Lew. 16:2 \xt*\x* Jangeyirwan no kashosh shek'eraw kup' wotts mehlik'iya\f + \fr 6:19 \fr*\fqa Mehlik'iya: \fqa*\ft Eteetso markabo b́ beyoko b́ fakshawok'o woshirwoniye. \ft*\f* eteetsok'oyiye, Iyesusn no jangts jango Ik' meyitsi degoniyere beshar gitsots kinditwe. \v 20 Beyok manokowere kahni naasho Iyesus Melkes'edik'kok'o dúre dúrosh kahaniwotsats naashi k'aabok'o wotat no shegro shino kindre. \b \c 7 \s Kahniyo Melkes'edek'i \p \v 1 Melkes'edek'hanwere Salem nugúsonat jamoniyere bog wotts Ik'osh kahniye b́ teshi, Melkes'edek'uwere Abraham naash naashwotsi da'at bí aanor weerindatse bín gonkat b́deeri. \v 2 Abrahamwere b́detsts jamotse tatslo kishdek't bísh b́ ími, Melkes'edek' shúútsi bits shintso «kááw Nugúsa» etee. Bíwere «Salem Nugúsee» han etonu «Jeeni Nugúsa» etee. \v 3 Melkes'edik' daneets nihonat indun b́detstsok'o guut'etsotse daneets shuweyi s'ap'o deshatse, b́ dúri tuwokonat b́ kashi geenzo s'uwoko deshatse, Melkes'edik'an Ik'o Naaykok'o ariyetso dúre dúrosh kahni wotatniye b́beeyi. \p \v 4 Ashaan aawk'o een b́wottsok'o s'iilere, shints nihwotssh nih wottso Abraham woor dab kes'oke biik'b́dots keewatse tatslo kishdek'tniye b́ imiye. \v 5 \x - \xo 7:5 \xo*\xt Taaw. 18:21 \xt*\x* Kahni finats beezeyiru Lewi naarotse ash ashuwotsitse, Abraham naaratse, man etonwere bo eshwotsatse tatslo bodek'etwok'o nemo azazere. \v 6 Melkes'edik'man dab Lewiwwots naar woto b́ k'azalor Abrahamoke tatslo dek're, bísh jangiyetso Abrahamnor derree. \v 7 Muk'efo biyere eeno kishatse deero b́ dek'etwok'owo aato deshatse. \v 8 Tatsl dek'irwots ik weeron k'irtke wotkne, k'oshweeronmó tatsl dek'irwo kashon b́ beetwok'o bísh gawetso Melkes'edik'iye. \v 9-10 Melkes'edek' Abrahamnton b́gonkeyor Lewi b́nih Abrahamatse b́ shwerafa'otse tatsl dek'o bísh b́geyitso Lewi b́ tookosh Abraham weeron tatslo dashre etee. \p \v 11 Ashuwotssh nemo ime Lewi kahaniyo weerone, Lewawino etefanoots kahni weeran s'een woto daatsere wotink'ere Aron kahny naasho b́woterawon Melkes'edik' naash detstso k'osh kahniyo b́woo geyirawnk'ee b́teshi, \v 12 kahani fino b́ woneewor nemonwere bínton towaar wonewo geyife. \v 13 Jaman b́ jangosh keewets kahniyo k'osh naare, han naarotse konwor wosht'intseyiru t'arap'ezoke t'int fintso aaliye. \v 14 No doonz Yhud naar b́ wottsok'o daneke, b́ wotefere Muse kahniwots jango b́ keewor Yhud naaro s'iilt b́ keewtso eegor aaliye. \b \s Krstos Melkes'edik'k'o kahni b́wottsok'o \p \v 15 Keewan ayide sháánr b́datsetiye k'osho Melkes'edik'kok'o kahniyo b́ tuworee, \v 16 Bí kahni woti naasho b́ dek', b́kash genzi s'uwoko deshawona bako naaron waats nemonaliye. \v 17 \x - \xo 7:17 \xo*\xt Dub. 110:4 \xt*\x* «Melkes'edik' kahani b́wottsok'o nee dúre dúrosh kahni neene» et bísh gawere. \v 18 Shin eteets tzaziyo nef wotat k'awntsalk b́ wottsotse bín shaark'reree. \v 19 Muse nemon ik keewonwor s'een wotofalratse, andmó Ik'ok b́ weeron t'inosh nofalitwo k'antso nojángtso noosh imere. \p \v 20 Haniyere okoon kahniyan Ik'i taaralon wotkaliyee, haniyere shino kahni wottsmanoots taaralone bowoti. \v 21 \x - \xo 7:21 \xo*\xt Dub. 110:4 \xt*\x* Iyesusmó kahni b́wot Ik'o b́ taartsotsnee, manwere \q «Doonzo ‹Neehe dúre dúrosh kahni neene› ett taarre, \q2 bíasabiyo woneratse» ett b́ jango keewetsok'one. \q \v 22 Taarmanatse tuutson Iyesus taaron kindeets k'antsosh wusho wotere. \p \v 23 K'iratse tuutson kahni iko b́wonerawon b́finatse beyo b́falrawotse shints kahniwots bo taawo aye b́teshi, \v 24 Iyesusmó dúre dúrosh beyirwo b́ wottsotse b́ khnetiyo woneratse. \v 25 Mansh bo jangosh Ik'o k'onosh dúre dúrosh beyar beetwo wotar b́betwotse b́weeron Ik'o maants weetu jamwotsi b́ jamon kashiyosh falitwe. \v 26 Hank'o S'ayino, ik kiimo bíyatse aaltso, s'ayino, morretswotsitse gaaletso, dari aboniyere eents kahniwotsatse naashi k'aabo noosh geyife. \v 27 \x - \xo 7:27 \xo*\xt Lew. 9:7 \xt*\x* Bí kahni k'oshwotskok'o shino b́ took morrosh, ilowere ash ash morrosh aaw aawon wosho t'intso bísh geyiratse, b́ tooko wosh woshdek't b́ t'intsor han aaniy b́geyirawok'on ishbazree. \v 28 Nemo kahniy naash woshdek't b́ naashitswots maaw ashuwotsiye, nemoniyere ili waatso taaron keweetsonmó dúre dúrosh s'een wottso Ik'o naayi naashire. \b \c 8 \s Iyesus handr taaron kahni naasho b́wottsok'o \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xo*\xt Dub. 110:1 \xt*\x* Eshe bojangatse nokeweyiru keewwotsitse bog keewo haniye, darotse Ik' eeno jori k'ani aaromantse beyirwo hank'o kaheniyi naash k'aabo detsfone. \v 2 Bí b́ finit S'ayin beyok arik wotts k'ewoko dunkaniyotse, dunkaniyan b́ k'oons'eyiye ash kishon b́woterawon doonzo kishonee. \v 3 Kahni naasho ik ikon b́naashiye imonat woshon b́t'intsitwok'owe, mansh kahniyanwere b́t'intsitwo ik keewo detso bísh geyife. \v 4 Nemok'on Ik'osh imetso t'intsit kahniwots bofa'otse bí datsatsa wotink'ere kahniyo woterawnk'e b́teshi, \v 5 Kahniyanots bo finirwo dunkani darotse fa'aman ariyonat b́ s'ilal mec'ree, man b́wotwere Muse gofu bí agoor, Ik'o «Guri abaatse neesh b́ be'etsok'on jam keewo t'iwintson finowe» ett bísh b́ keewtsok'onee. \v 6 Andmó Iyesus dag taalotse manitso b́ wotts taaro beshts nat taaratse bogonat k'ants jangiyetswotsats need'iyetso b́ wottsotse bísh imets fino boge. \p \v 7 Shin kindeets taaro shapo deshawo wotarr b́datseyink'ere gitlo taareyo geyirawnk'ee b́teshi. \v 8 Ik'o bí ash ashaatse shapo b́beyo kitsfetst hank'o etfe, \q «Hamb, Israe'el ash ashuwotsnat Yihud ash ashuwotsnton \q2 Handron notaaret aawo weetwe» etfe Doonzoni. \p \v 9 Taaranwere Gbs'itse bokisho detsdek'at boon tkishoor bo nihotsnton t taaretsok'oyiyaliye, bo taanton bo taaretsats bo kup'erawotse taawere boon aatsni tk'ri etfe Doonzoni. \p \v 10 «Eshe, haniyhakon Israe'el dats ash ashonton \q2 T taaret taaro hank'owiye etfe Doonzoni, \q Taa tnemone bo tookots beezitwe, \q2 bo nibotsowere guut'etwe, \q Bo Ik'onowere wotitwe, \q2 Bowere tiashwotsi wotitune. \q \v 11 ‹Doonzo dande'e› err k'osh ashosh wotowa \q2 bí eshwsh daniyitwo konwor beeratsye, \q Muk'aatse tuur eenok b́borfetso jametso \q2 taan danetwe, \q \v 12 Bonandosh oorowe eteetwe, \q2 Bomorronowere haniyak boats taawratse.» \p \v 13 Haniyak «Handr taara» bí etor shints taarman nat woshre etee, mansh nat jamo b́ t'afit aawo t'iinwtsere. \b \c 9 \s Datsatsi Ik' k'oni mootsi finonat daritstson \p \v 1 Shin taarets, Ik' ik'iyi fini niwonat datsatsi Ik' Ik'iiyef beyoko detsfe b́teshi \v 2 Git k'aat'wotsi detsts dunkaniyu k'andek'rane b́teshi. C'eeshi gedokunat, woshi tusho bíyats b́beef t'arap'ez detsts shints maa kayu «S'ayinoki» eteefuni b teshi. \v 3 Gitl magarajiwoniyere jiik'o maantse gitsitsi kayu «S'aynat S'ayintsu» eteefuni. \v 4 Dunkani kay gitsitsts hanitse awntson dozets it'ano bíyats s'uwiyeyiru t'arap'ezonat, awntson futets taari taboto biitse fa'ebte b́tesh, taari tabotaniitse mano biitse detsts awntsi mosobiynu, atáát teshts Aron gumbu, nem tatswotsi bí'ats guut'ets gashets shútswots fa'ano boteshi. \v 5 Taabotatse fa'a morr t'afitwo bo bangon ipiru mangts Kirubeliwots fa'ano boteshi, ernmó jam keewanots jango and ik ikon keewo falratsonee. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xo*\xt Taaw. 18:2-6 \xt*\x* Hank'on jam keewo k'an b́wtsiyakon kahniwots bo fino s'eentsosh dunkany shintsi kayuts uni aawo kinditune. \v 7 Gitl gitsitsi k'at'uts kinditwonmó kahniwotsats naashi k'aabo s'uziye, b́ kinditwere worwototse ik aaw s'uziye, bíye b́ took jangonat ash asho dáron b́fiints morrosh b́ t'intsit s'atso desh b́de'aawo kindratse. \v 8 Dunkani k'at' shintsu b́ befetsosh S'ayinat S'aynu maants daamet weerindo andoor k'esheerafa'a b́wottsok'owo S'ayin shayiro hank'one b́ kitsiri. \v 9 Hanwere and dúro artsoniyee, mank'oon t'iniru imonat woshon t'intsiru asho nibo S'ayintsosh falatsne, \v 10 Keewanots handrit aawo b́waafetsosh finats jints úratsi niwwotsiye, boowere móónat úshi jangosh k'osh k'osh mashdek'osh beezets niwwots s'uzsh k'aleknee. \p \v 11 Ernmó Krstos and beyiru sheeng keewwotssh kahniwotsatsi naashi k'aabo wotat be'ere, bí b́kindts dunkaniyu een wotat s'eenuniyee, goofhaan ash kishon finerawnat azeetsaniitsk wotkiyaliye, \v 12 S'aynat S'ayinuts iknoto b́ s'atso dek't aani iwisherawok'on b́ kindi bako, eeyishikonat máánzi s'atso dek't kindratse, mank'oon dúre dúrosh noon woritwo noosh b́ daatsiyi. \v 13 Eeyishwotsna, manz wur s'atsonat woshosh mis'ts miinzigelu tulo kiimts ashuwotsats fakewoor meets kimatse boon mayde b́ S'ayintsitka wotiyal, \v 14 Dúre dúri shayri weeron b́tooko kiimo bíatse aalts wosho woshdek't Ik'osh t'intstso Krstos s'atso beyat beyiru Ik'osh finosh no nibo k'irts finotse aawk'owe iki bogo b́ s'ayintsiti k'úna! \p \v 15 Ekeewots bos'eege Ik'o jangit dúre dúrosh b́ imts rstiyo bodek'etwok'o Krstos handr taari dagotse manitwo wotere, man b́wotwere ash ashuwotsi shin taari shirots wotde bofints morrotse kashiyosh b́k'irtsoshe. \p \v 16 Jeshu kasho b́ beewor jeshu kashirwo b́ k'iro dandek'o geyife, \v 17 Jeshuman arikon finats b́ jinet jeshu kashirman b́ k'irihakee, jeshu kashirwo kashon b́ befetsoshmó jeshuman fineratse. \v 18 Mank'o b́wottsotse shints taaronúwor dab s'atsalon finats jinatse.\f + \fr 9:18 \fr*\fqa Taara: \fqa*\ft Grriki mas'aafotse taaronat eekon ikne. \ft*\f* \v 19 Shin shin Muse b́ ímts nemotse fa'a tzaziwotsi ash jamosh keewre, maniyere hakon máánzonat eyishi s'atso aatsonton dek't nemi mas'aafonat ash jamono, hisop'i mit maaronat mereeri biri s'iron b́faki, \v 20 B́ fakwere «Ik'o itsh b́ azazts taaritsi s'atso haniye.» ettniye. \v 21 \x - \xo 9:21 \xo*\xt Lew. 8:15 \xt*\x* Mank'o dunkaniwotsnat, boon kis'kesheyiru k'ac' jamats s'atso fakeree. \v 22 \x - \xo 9:22 \xo*\xt Lew. 17:11 \xt*\x* Arikonoor Muse nemok'on muk' keewwotsiyere okoon jam keewo s'atsone b́ S'ayineti, s'atso b́kuud'erawonowere morratse S'ayino daatseratse. \s Krstos morro t'afiyosh wosh b́woto \p \v 23 Eshe darotsi keew hanotsi ariyets wotts jamanots hannk'o niwron s'ayino boosh geyitwe b́teshi, darotsik wotts keewwotswor botookon haniyere bogts woshon s'ayino boosh geyife. \v 24 Krstos arik «Ik' maa S'ayinun» ariyeek wottsunat ash kishon finets S'ayinu beyokuk kindratse, bí b́tookon and nojangosh Ik'o shinatse be'ewosh darots kindre. \v 25 Ayhudi kahniwotsats naashi k'aabo b́ tooki s'ats woterawo s'atso dek't worwot worwoton S'aynat S'ayintsuts b́kindfoni, Krstosmó b́ tooko ayoto woshok'o k'alde t'intsosh kindratse. \v 26 Mank'o b́wotink'ere datso bíazeewortson ayoto gond bek'o dek'osh bísh geyiyank'ee b́teshi, and dúri s'uwaatse morro k'aaúbazosh b́ tooko wosho woshdek't iknoto iwishirawok'on be'ere. \v 27 Ashosh iknoto k'iro beezk'rere, k'ironiyere okonowere bí ats angshetwe. \v 28 \x - \xo 9:28 \xo*\xt Isa. 53:12\xt*\x* Mank'owere Krstos aywots morro k'aaúbazosh iknoto shukeere, aaninwere morro kurosh b́woterawo bín kotirwotsi kashiwosh gitlo be'etwe. \c 10 \p \v 1 Nemo shinomaantsi weyiru sheeng keew ara (c'isha) b́ teshi bako b́tookon arikeewaliye b́teshi, mansh worwot worwoton jam aawo bo shukeet woshwotsi de'er Ik'ok t'iinet ashuwots s'een woshosh b́jamon falratse. \v 2 Nemo boon s'ayintsk'ro falituwe wotink'ere Ik'o mangiyosh t'iinet ashuwots jango, morrotse bos'ayintsotsnat morr deshawok'on bogitsotse boosh b́danetwotse wosh t'intso k'ayk'riyank'onee b́teshi. \v 3 Woshmanotsmó dúre dúr morro bín bogaawitwotsiye. \v 4 Minz wurwotsnat eyishuwots s'atso morro k'aaúbazo falratse. \q \v 5 \x - \xo 10:5-7 \xo*\xt Dub. 40:6-8 \xt*\x* Mansh Krstos datsumaanats b́ woor hank'o etre, \q «Woshonat imo geeratsne, \q2 Atsonmó taash k'anirnee, \q \v 6 Mis'et woshonat \q Morr t'afiyosh shukeet woshon \q Geneeúweratsne, \q \v 7 Taa manoor, \q ‹Ik'o Izar Izewero! mas'aafotse t jangosh guut'etsok'on \q2 ni alo s'eentsosh waare› » ti eti. \m \v 8 Bíwere shin ekeewots nemok'on kúúh keweekno bowotiyalor «Woshonat imon, mis'et woshonat morri k'awntso oorowe etosh shukeyiru wosho geeratsne, manotsnowere gene'úweratsne» bí eti, \v 9 Aaninwere, «Hamb, taa n shuntso s'eentsosh waare» bíeti, mank'oon gitlo man naari wosho beyok b́shato shegrshosh shintsi naar wotts wosho k'aaúbazre. \v 10 Mannowere «n shuna» etiru keewok'on Iyesus Krstos meetson iknoto aaniy b́ iwishirawok'on wosho wotat b́ t'intsotse s'ayinronee. \p \v 11 Kahniyo ik ikon morro k'aaúbazo falraw woshmanotsi uni aawo t'intsfetst aaw aawo need'dek'tni b́finefoni. \v 12 Krstosmó jam aawosh wotit wosh ikman b́t'intsiyakon Ik'o niho k'aniaaromaants beewtsere. \v 13 Haniyakon bín shit'irwots bí ali shirots bowotefetsoshe b́kotiri, \v 14 Manb́wotwere S'ayintsmanotsnowere wosh ikatse tuutson dúre dúrosh s'eenwotsi b́woshtsotsnee. \p \v 15 S'ayin shayironwere keewan jango noosh gawitwe, shin shinonowere, \q \v 16 «Aawu manotsiyere il \q Bonton t taaret taaro haniye etfe doonzoni, \q T nemone it nibots beezitwe, \q2 bo tookotsowere guut'etuwe.» \q \v 17 Manats dabtnwere «Bo fints gond finonat morron \q2 haniyere hakon gawratse» etfe. \p \v 18 Mansha morr jamo oorowe etehakon morr s'ayintsosh t'intset wosho haniyere okoon t'intso geyiratse. \s Ik'o maants t'ino geyitk b́wottsok'o \p \v 19 Eshnee, ti eshwotso! Iyesus s'atsatse tuutsona jamoniyere bogts S'ayints Ik' moots kindosh nonfaliyt agito daatsdek'rone, \v 20 Nokinditwere b́ magarajiyon, etonwere b́ meetsatse tuutson noosh b́ k'eshts handronat kashomaants jiishts weerone. \v 21 Ik'i mootse al detsts kahni eeno detsfone. \v 22 \x - \xo 10:22 \xo*\xt Lew. 8:30; Hzk'. 36:25 \xt*\x* Mansh eshe nogitso gond gawoniyere b́ s'ayinetwok'o nonibats fakde'er, no atsonowere s'ayin aatson mashde'er, nib s'ayinonat arik wotts imnetiyo deshde'er Ik'ok t'iinone. \v 23 Jangiyets keewo noosh imtso amanek b́ wottsotse jangat nokeewirwo jangiyetsatse hake baka noerawon kup'shde deshde'one. \v 24 Shunoonat sheeng keewon k'ande'er nobetwok'o iko ikosh gawiwe, \v 25 jam aawo gonkeyaar no atsatsewo kup'shwoone bako, ik ikwots bok'alfok'o nokakwewo k'azk'ayonee, ikinwor, doonzo weyi aawo b́ karntsok'o gawde'e iki bogshde'er k'aluworee. \p \v 26 Ariko dan nodek'iyakon danfetsr morro nofiniyal haniyere okoon morrosh t'iinet wosho b́jamon aaliye. \v 27 \x - \xo 10:27 \xo*\xt Isa. 26:11 \xt*\x* And ooritwonmó shinomaantsi wotitwo shatits angshonat k'efirwotsi mitsit shatits taawoniye. \v 28 \x - \xo 10:28 \xo*\xt Iwi. 17:6; 19:15 \xt*\x* Muse gedts nemó titsetwats, git ash wee keez ashuwots bíats bogawitka wotiyal maac' k'ewalo b́k'iritwok'o wotowe. \v 29 \x - \xo 10:29 \xo*\xt Kesh. 24:8 \xt*\x* Eshe, Ik'o naayi gac'tso, bín b́s'ayints taaron waats s'atso k'awntsalk woshtso, s'aati shayiro c'ashtso, aawk'o bog fayeek'úna bísh wotiti arefa itsha? \v 30 \x - \xo 10:30 \xo*\xt Iwi. 32:35-36 \xt*\x* «Weer weersho tikee, taaye wotit k'awntso dashetwe» ettso koni b́wottsok'o danfone, mank'o, «Doonzo bí ashuwotsats angshitwe». \v 31 Beyat beyiru Ik'o kishats diho ayide'er shatitkee. \p \v 32 Shááno itsh b́shaniyakon ay gondo bek'aat bojangosh it k'amts manotsi bali aawwotsi gawwore. \v 33 K'atsoor ash shinatse c'asheertee, gondonowere bek'rte, k'atsoorowere man naari gondbek'o boats b́bodts ashuwotsnton tooh itwottsotse gondo bek'rte. \v 34 It tipetswotssh maac'o k'ewerte, k'antsonat uni aawosh beet gaalo itdetstsok'o itdantsosh it detstso itatse dek'eworowere k'amdek'at man genee'uwon dek'rtee. \v 35 Eshe een shilmatiyo bín itdaatsitwo bíyats it amantsman juuk'ayere. \v 36 Ik'i ettso s'eentsr Ik'o itsh imosh b́ taarts keewo daatsosh k'amar kordek'o itsh geyife. \v 37 Mansh eshe, hank'o ett guut'ere, \q «Weetuman muk' gizewoniyere okoon weetwe, \q2 ja'aratse, \q \v 38 \x - \xo 10:37-38 \xo*\xt Ibr. 2:3-4 \xt*\x* Tik wottso kááw ashonmó amanon kasho daatsituwe, \q2 Shuutso maants bí aaniyalmó taa bíatse tuutson, \q Geneeúweratse.» \p \v 39 Noomó amanar kash datsituwots jirwots noona bako shuuts aanar t'afitwots jirwots noonaliye. \c 11 \s Imnetiyo \p \v 1 Amana etoni, jangat koteyiru keewo «Ee arikon wotitwe» err dek'ee, ááwosh be'eraw keewonowere b́ be'eyirwok'o woshde'er taawe. \v 2 Shin ashuwotsi udeyiye bo amantsatse tuutsone. \p \v 3 \x - \xo 11:3 \xo*\xt Aze. 1:1; Dub. 33:6-9; Yoh. 1:3 \xt*\x* Datso bí azee Ik'on b́ wottsok'o t'iwintsdek'o nofalit amanone. Mansh be'eyiru keew jamo be'erawatse b́ finootsk'owo danfone. \p \v 4 \x - \xo 11:4 \xo*\xt Aze. 4:3-10 \xt*\x* Abeel k'aayeliyere bogts wosho Ik'osh b́ t'ints b́ amantsoshe, Ik'o Abeel imtso b́ dek'or Abeel b́ imnetiyon kááw b́ wotok'o gawere, Abeel b́ k'iriyaloru b́ imnetiyon andoor keewirwe. \p \v 5 \x - \xo 11:5 \xo*\xt Aze. 5:21-24 \xt*\x* Henok k'iro bi'ats b́borawok'o dambaan bín k'aaúdek'e b́ imnetiyoshe, Ik'o bín k'aaúb́dek'tsotse daatseratse, bín k'aaúdek'ewoniyere shinoor Ik'o b́gene'úshtsok'o bísh gawere. \v 6 Amanerawon Ik'i geneúsho faleratse, Ik'ok t'iinet asho Ik'o b́beyonat bín geyiru ashuwotsshowe k'awntso bimetwok'o amano bísh geyitwe. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xo*\xt Aze. 22:1-14 \xt*\x* Noh manoori ááwon be'eraw keewwotsatse atso korbodek'etuwok'o Ik'o b́ keewor Ik'o shatt b́ meyitsi ashuwotsi woriyosh markabo b́ dooz b́ amantsoshe, Noh imnetiyonowere datso morretsi bwoto dant datswats bí angshi, Nohuwere amanon daatset kááw woto b́ naati. \p \v 8 \x - \xo 11:8 \xo*\xt Aze. 12:1-5 \xt*\x* Abraham keer, bísh risti woshde'er b́ dek'et beyokok bí ametuwok'o bín s'eegeyor bí ametuwoko dab b́dariyalor amoosh bíazaze amanatniye. \v 9 \x - \xo 11:9 \xo*\xt Aze. 35:27 \xt*\x* Jangiyets keewo bínton naatetwotsi wottswots Yisak'nat Yak'obnton jangiyets datswatse ash datsi ash wotat gofootse b́bee imnetiyone. \v 10 Man b́k'alwere b need'oko kup' wottsu, Ik'o ay dúrosh gaw dek't bí agts kitu b́ kotirwotsnee. \p \v 11 \x - \xo 11:11 \xo*\xt Aze. 18:11-14; 21:2 \xt*\x* Sarash jangits Ik'o amanek b́wottsok'o bdantsotse na'a shuwo bish beshtsunat Abraham ayidek't gawero b́wotyalor na'o bodaatsitwok'o ango bdaats imnetiyone. \v 12 \x - \xo 11:12 \xo*\xt Aze. 15:5; 22:17; 32:12 \xt*\x* Mansh Abraham k'irts ashok'o taawets ikatse daritsi k'eenok'onat aatsi gúúratsi shiyok'o taaweraw naaro b́datseyi. \p \v 13 \x - \xo 11:13 \xo*\xt Aze. 23:4; 1 Zen. 29:15; Dub. 39:12 \xt*\x* Jametsanots boamantsok'one bok'iri, Ik'o boosh imosh b́ jangits keew jamo daatsratsne, ernmó wokoon s'iilt bo daatsdek'tsok'o woshdek't genee'uwon k'aaúbodek'i. Datsatsnowere ibonat ash datsi ashok'o bowotonowere t'iwints bodek'i. \v 14 Hank'o keewiru ashuwots bo took datso wottso kotiruwotskok'owa shanidek't bokitsiri. \v 15 Bítse bokeshts datsman gawrno wotink'ere b́maants aniyank'nee b́ teshi. \v 16 Andmó iki bogtso, darotse fa'a datso miraac'irunee, mansh Ik'o kito boosh b́ k'anitsotse «Noko Izar Izeweri» err bín bos'eegal bín jitsiratse. \p \v 17 \x - \xo 11:17 \xo*\xt Aze. 22:1-14 \xt*\x* Abrahami fadewor Yisahak'i woshok'o woshdek't b́ t'ints imnetiyone, bísh jangiyets aap'o dek'tso Abraham b́ na'a iks'uzo shukoshe b́teshi, \v 18 \x - \xo 11:18 \xo*\xt Aze. 21:12 \xt*\x* Beree Ik'o, «Yisak'n n naaro neesh s'eegetwe» ettniye b́teshi. \p \v 19 Ik'o k'irotse tuuzo b́ falituwok'o Abraham bí amantsosh arikon k'irotse b́ tuutsok'o woshdek't Yisahak'i aaniy daatsb́dek'i. \p \v 20 Yisak' shinomaants wotit keewo gawudek't Yak'obnat Esawn imnetiyone b́ deeri. \p \v 21 \x - \xo 11:21 \xo*\xt Aze. 47:31—48:20 \xt*\x* Yak'ob k'irosh b́ t'intsok'on Yosef nana'úwotsi ik ikon deert b́ gumbi c'uushats te'edek't Ik'osh b́sagad imnetiyone. \p \v 22 \x - \xo 11:22 \xo*\xt Aze. 50:24-25; Kesh. 13:19 \xt*\x* Yosef k'irob́t'intsok'on Isra'el ashuwots Gbs'itse bokeshetwok'o b́ keew b́ mak'tsonowere awuk'o bok'alitwok'o boosh tzaziyo bí'im amanatniye. \p \v 23 \x - \xo 11:23 \xo*\xt Kesh. 2:2; 1:22 \xt*\x* Muse b́ shweetsok'on b́ indunat b́ nihn azsheeng b́ woto bobek'tsosh Nugúso tzaziyo bosharawo keez shashosh boáats imnetiyone. \p \v 24 \x - \xo 11:24 \xo*\xt Kesh. 2:10-12 \xt*\x* Musewor bí eeniyakon «Fer'on na'i na'a» err s'eegeyo b́k'az imnetiyone. \v 25 Mansha manorush morron daatset genee'oniyere Ik'i ashuwotsnton gondbek'o daatso b́ marat'i. \v 26 Shino maantsowere b́ daatsit k'awntso b́ bek'tsotse Gbs' galoniyere Krstos jangosh gac'eyo bog b́ wottsok'o gaw b́dek'i. \p \v 27 \x - \xo 11:27 \xo*\xt Kesh. 2:15 \xt*\x* Nugúso fayonowere b́sharawo Gbs'itse b́ kesh amanone, ááwon bek'erawo Izar Izewernowere b́ bek'tsok'o wosht b́ weeratse b́ kúp'i. \v 28 \x - \xo 11:28 \xo*\xt Kesh. 12:21-30 \xt*\x* K'aab na'o úd'osh azazets Ik'i melakiyo Israe'el dats ashuwots k'aab na'o b́ úd'rawok'owa ett Fazigonat s'ats faki nemo b́k'al imnetiyone. \p \v 29 \x - \xo 11:29 \xo*\xt Kesh. 14:21-31 \xt*\x* Israe'el dats ashuwots dats shuuk'atse kimírwok'o aats k'ar birotse bokim bo amnanoshe, Gbs' ashuwotsmó mank'o k'alosh botuwor bo jametsuwots aats limniye bowtsi. \p \v 30 Israe'el ashuwots Iyariko shútsi kas'o imnetiyon shawat aawo boguurtsosh shútsi kas'uwots gahbowtsi. \v 31 \x - \xo 11:31 \xo*\xt Iya. 2:1-21; 6:22-25 \xt*\x* Widetsu Ra'ab dats k'oroor amtswotsi jeenon b́ dek'tsosh azazerawwotsnton k'ironiyere b oor imnetiyone. \p \v 32 \x - \xo 11:32 \xo*\xt Mes. 6:11—8:32; 4:6—5:31; 13:2—16:31; 11:1—12:7; 1 Sam. 1:1—25:1\xt*\x* Eshe k'osho aawne tkeewiti? Gediwon jangemo, Barak' jangemo, Samsom jangemó, Yoftahekemó, Daawitko, Samu'el jangemó, nebiyiyiwots jango t keewrawok'o gizeyo taash bk'awneti, \v 33 \x - \xo 11:33 \xo*\xt Dan. 6:1-27 \xt*\x* Bo bo imnetiyon mengstwotsi da'arnee, kááwonowere k'eezrnee, boosh jangiyetsonowere daatsrne, ééshwots nonónowere bo is'i. \v 34 \x - \xo 11:34 \xo*\xt Dan. 3:1-30 \xt*\x* Tawi angonowere takrnee, shiki shashatsnowere keshernee, nef wototse kesht kup' wotomaants bo woneyi, kes'oonowere kup'wotsi woternee, kec'r da'af t'alati kes'i ashuwotsi bogishi, \v 35 \x - \xo 11:35 \xo*\xt 1 Naash. 17:17-24; 2 Naash. 4:25-37 \xt*\x* Máátswots bo jag k'irtswotsi k'irotse botuure daats bodek'i. K'oshwotswere bogts k'irotse tuwo daatsosh gawt k'osh k'osh onó bobek'etwok'o k'alewor bo tipotse kesho geeratsne. \v 36 \x - \xo 11:36 \xo*\xt 1 Naash. 22:26-27; 2 Zen. 18:25-26; Erm. 20:2; 37:15; 38:6 \xt*\x* K'oshwotswere boats kashetswotsi wotat bojot'eyi, k'oshuwots bo tufo muk'on tpeyat tipi moots juweerne, \v 37 \x - \xo 11:37 \xo*\xt 2 Zen. 24:21 \xt*\x* Shútson botogeyi, magaaziyon bo kap'eyi, shikon boúd'eyi, mereeronat eyishi gok'o tahdek't bo jawri, t'owwotsnat giishets ashuwotsi wotat bo shambi. \v 38 Worwotse, guratse, datsats gitsotse fa'a gop'onat oorotsa guurat bo beyi. Mank'owono datsu boosh wotiitk beyoko wotat daatseratsane. \p \v 39 Jamanotswere bo imntiyon boosh gawetso bowotiyaloru boosh jangiyetso daatsde'afa'ane. \v 40 Ik'o noosh k'ants keewo k'ani b́k'rtsotse, mansha bo nontoni bako boaal s'eenwotsi woto falatsne. \c 12 \s Ik'o nonihi b́wottsok'o \p \v 1 Daawnok'o noon gúúrts gaw jamanotsi no detstsotse no'ats kur wotts keew jamwotsi no'ats deshts morro k'a'úbayr no shinatse beyiru nohewo k'amde kup'ar woc'one. \v 2 Nowos'etwere no imnetiyo ned'itsonat s'eentstso Iyesus ats no ááwo gerdeniye, bíwere b́ shinatse need'wtsts geneúwatse tuutson jitatse k'irr gac'ewo eegok'oor b́ taawrawo jitatse gondbek'on k'iro k'amb́dek'i, Ik' be jooroke k'ano maants be b́wtsi. \p \v 3 Eshe taahr, maac'o it k'ut'rawok'o morretswots bín bo k'eefere k'amdek'tso Iyesusi s'ilde'ere. \v 4 It morronton mak'orewoke s'ats kud'efetsosh b́borfetso k'eferafa'tee. \v 5 Ik'o b́ nana'ikok'o woshdek't itango kup'shosh hank'o bí ettso batk'rerte, \q «T naayo! doonzo sezo ketik'aye, \q2 b́ hadoshowere maac'o k'ut'k'aye, \q \v 6 \x - \xo 12:5-6 \xo*\xt Ari. 3:11-12 \xt*\x* Doonzo b́ shuntsoniye b́ sezfoni, \q2 B́ nayik'owosh dekt b́s'iliruwono b́fayefoni.» \p \v 7 Ik'o b́ nanaúwotsk'o itn b́tawtsotse b́ sezo k'amoore, b́ niho bín b́ sezraw na'o kone? \v 8 Nana'a wotts jamwots bo daatsiru sezo it were daatso it k'azal dik'al itna boko nana'a itnaliye. \v 9 Haniyere okoon, noúnetsi sezf meetsi nihwots detsfone b́teshi, bonowere mangiye nomangifoni, bere kashon beyosh kashi weeron nih wottsosh iki bogshde azazewo aawk'oneya noosh geyiwo b́k'azeti! \v 10 Bosh sheengo araat b́ be'etsok'on muk' gizewush noon sezrne, bímo b́ S'ayino kayitwotsi nowotish sheengosh noon sezfe. \v 11 Sez jamo manorish shiyanitka bako geneúshitk areratse, ilomo man dandek'ts ashuwotssh jeenon s'eentso kááw fini shwo boosh daatsituwe. \b \s Izonat bo atso korbodek'etuwok'o \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt Isa. 35:3 \xt*\x* Mansh it kish neftswotsnat itgubr maawtswotsi kup'ide'ere. \v 13 \x - \xo 12:13 \xo*\xt Ari. 4:6 \xt*\x* Doklirwo b́ kashitwok'owa bako b́ beyoke keer b́ tisherawok'o, it tufooshowere weerindi kááwo woshde'ere. \p \v 14 S'ayn woteraniye konworu doonzo bek'osh b́ falawotse, ash jamonton jeenon bewore, S'ayinon beyoshowere kup'owere, \v 15 \x - \xo 12:15 \xo*\xt Iwi. 29:18 \xt*\x* Ititsere konshoru Ik' s'aato b́ shaprawok'o it atso korde'ere, mank'owere s'aam shuu iko shuwit s'ap'o ititse boc'r iti b́ kic'irawok'o, aywotsno b́ kimshrawok'o korde'ere. \v 16 \x - \xo 12:16 \xo*\xt Aze. 25:29-34 \xt*\x* Gusiyetso wee iknoti móósha ett b́ took k'aabo kemtso Esawkok'o shayri ash woterawo ititsere b́ daatserawok'o it atso korde'ere. \v 17 \x - \xo 12:17 \xo*\xt Aze. 27:30-40 \xt*\x* Esaw il s'aato aaniy dek'osh b́ geyor s'aatman bísh baziyetsok'o danfte, b́k'altso woniyosh kup'dek't eepfetst b́geyiyalor weero daatso falratse. \p \v 18 Kishon shuu'etwok wee mis'etuo Sin gurok borafa'ate, bamplomants, shatits t'alwots, eegurahi jongokowere, \v 19 \x - \xo 12:18-19 \xo*\xt Kesh. 19:16-22; 20:18-21; Iwi. 4:11; 5:22-27 \xt*\x* Ezbedi k'arokowere wee keeweyiru aap'o b́ shishetwoko borafa'ate, aap'ets keewman shishts ashuwots «Eshe bodre haniyak k'osho noosh aap'ek'aye» et bok'onfetso bodrnee. \p \v 20 \x - \xo 12:20 \xo*\xt Iwi. 19:12-13 \xt*\x* «Gizo dab gurman b́ t'awiyal \q2 Shútson togeyar k'irwee» \m Etiru tzaziyo boats b́mangtsosh bín kuro falratsne. \v 21 \x - \xo 12:21 \xo*\xt Iwi. 9:19 \xt*\x* Manoke bek'ets keewman eenonat shatiik b́teshtsotse dab́ Muse woor \q «Taa shataat, k'ewere» bí et. \p \v 22 Itiyelee S'iyon guromants t'inwtsertee, bihe kashetso Ik'o kito wotts daritstsu Iyerusalemiye, genee'úwon kakwedek'tswotsok, ay kumon taawet mlakiwotsok t'inrte, \v 23 \x - \xo 12:23 \xo*\xt Aze. 4:10 \xt*\x* Bo shúútso darots guut'etswotsok, k'aab nana'a wotts amantsuwots ko'eetsok, kááw angshitu Izar izewerokonat s'ayin wotat daatsts shayirwotsok t'inrte. \p \v 24 Handr taareyosh dag taalotse manik wottso Iyesusnat Abeel s'atsoniyere k'antso keewiru fakets s'atsookowere t'inrte. \p \v 25 \x - \xo 12:25 \xo*\xt Kesh. 20:22 \xt*\x* Keewirman de'atsone it erawok'o itatso korde'ere, Ekeewots Ik'o ashon datsatse boosh b́ keewre k'ewatsone ettswots b́shirotse kesho bomaawiyakon, bére noo darotse noosh keewirwo dek'onok'azal awuk'o kalrniya b́ kishotse kesho nofaliti! \v 26 \x - \xo 12:26 \xo*\xt Hag. 2:6 \xt*\x* Manoor bí aap'o datso shek'ere, «andmó datsu mec'ro b́woterawo aani dabr darono dabde'er shek'ituwe» eton keewure. \v 27 Han «Iknoto dabr,» etiru keewoniye b́ kitsiriyee shek'eraw keewwots kup'arr bobetuwok'o shek'eyirwots wee azeets keewwots bobeyoke botuwitok'oniye. \p \v 28 Eshe noo shek'eraw mengstu nonaatetwotse Ik'o udoonee, b́ gene'úwitwok'oon mangiyonat shatoon bísh finone. \v 29 \x - \xo 12:29 \xo*\xt Iwi. 4:24 \xt*\x* No Ik'o Izar Izewer mitsit tawok'oyiye. \c 13 \s Ik' geneúshit fino \p \v 1 Jam aawo it ats atsewo eshwi shunon shunewere, \v 2 \x - \xo 13:2 \xo*\xt Aze. 18:1-8; 19:1-3 \xt*\x* Ibo de'er ibiyo batk'ayere, mank'oon ibuwotsi dek't ibiyoke ik ik ashuwots bodananiyere melakiwotsi dek't ibiyirne. \v 3 Bonton tohar it tipetsok'o woshder tipetswotsi gawwere, it were bokok'o gondo it bek'irwok'o woshder gond bek'irwotsi gawwere. \p \v 4 De'ewo jamokere mangiyek wotowe, widetswotsnat gobetswotsats Ik'o b́ angshitwotse kenihonat máátsun amank woto shapiir bo de'ewo kimsh k'ayine. \p \v 5 \x - \xo 13:5 \xo*\xt Iwi. 31:6, 8; Iya. 1:5 \xt*\x* Gizi shunatse wokoore, it detstso itsh boree, Ik'o «Taahe b́ jamon neen juweratse, b́ jamon neen k'ayaatse» etre. \v 6 \x - \xo 13:6 \xo*\xt Dub. 118:6 \xt*\x* Manshowere amande'er, \q Taan tep'etwo doonzoniye, sharaatse, \q Asho taan eeg k'alosheb́ faliti? No eteti. \p \v 7 Ik' aap'o shin shino itsh keewts itn jishirwotsi batk'ayere, bo beyonat bo fini shuwo gawr bo imneti jafro sha'owere. \v 8 Iyesus Krstos ootsowere haambetsowere dúredúrosh bíne, wonawoneratse. \v 9 Daneraw k'osh k'osh naari danosh kisho imk'ayere, nonibo máá nemwotsi kotosh b́ woterawon s'aatats b́kup'ink'ere sheenge, mishi nem han shoyts ashuwots eegor boosh k'alratse. \p \v 10 Noo wosh t'iintsef t'arap'ezo detsfone, b́ woteferor dunkaniwtse finef kahniwots wosh t'intseyiru t'ar'p'ezoke fa'a misho k'aaúde'er bomarawok'o baziyeke. \v 11 \x - \xo 13:11 \xo*\xt Lew. 16:27 \xt*\x* Manwere eegoshe ayhudiyi kahniwotsats naashi k'aabo morrosh oorowe eto datseetwo gizi s'atso de'er jam beyokoniyere bog S'aynts beyokuk b́ kinditi, gizi dunmanó gáloniyere úratsne b́ mis'eti. \v 12 Mank'owere Iyesus ash asho b́ took s'atson S'ayntsosh kiti fengeshoniyere úratse gondo bek'o b́dek'i. \v 13 Noowere gálotse keer b́ maants amone, b́ ketts ketonowere kaydek'tswotsi wotoone. \v 14 Noo haniyak weet kituni nokotiri bako kup'ar need'it kitu datsanatse deshatsone. \v 15 Haniyako Iyesusn udi wosho uniaawo Ik'osh t'intswonee, hanwere b́ shútsosh gawiru nooni k'indwotsn t'iinet udi woshoniye. \v 16 Sheeng keewo k'alonat it detsts keewo jamwotssh kayiyo batk'ayere, Ik'o geneúshitwoniye hank'o wotts woshoniye. \p \v 17 Itn jishirwotssh alewere, bo ali shirots wotoore, boon aatet keewo (halafinet) b́beyrwotse it kashi jangosh kup'at bofiiniri, it boosh it azazeyink'ere bo bofino genee'úwon finiyank'nee, mank'o wotob́k'azalmó bo fino shiyanone bofinti, manwere itsh k'auntsalko b́ wotiti. \p \v 18 Noosh Ik'o k'onwore, nib s'ayino nodetstsok'o arikee, jam weeron sheeng doyonon beyosh tewnirwone. \p \v 19 Dabnwor kup'arr Ik'o itk'onitwok'oye itn kup'idek'at tk'oniri itok tiaanitwok'oye. \s Gúúpi Ik' k'ono \p \v 20 Mererwotsi jintso nodoonz Iyesusi dúre dúri taareyi s'atson k'irotse tuuztso Ik'o Izar Izewer jeenika \v 21 B́ shuntso k'alosh it bodetwok'o sheeng keew jamon itn editwee, geneúshitwonowere Iyesus Krstos weeron noon woshwe. Iyesus Krstossh dúre dúron mango wotowe, amen. \s Gúúpo \p \v 22 Ti eshwotso, itsh t guut'ts wosho k'awun b́ wottsosh ti izts keewan k'amde'er itdek'etwok'owe ayidek'at itn tk'oniri. \v 23 No eshu T'imotiwos tipi mootse b́ keshtsok'o it danetwok'o shunfee, kááwon han maants b́ weetka wotiyal bínton it maants waar iti s'iiletwe. \p \v 24 Iti jishirwotsnat S'ayin jamwotssh t jamo t'intswere, It'aaliyani datson waat hanoke fa'a krstiyanwots jamo itsh t'iintsrnee. \p \v 25 S'aato it jametsnton wotowe. Amen!