\id PHP Burarra exported from InDesign June 2015 \h Bilipay Aburr-guyinda \toc1 Bilipay Aburr-guyinda \toc2 Bilipay \toc3 Bilipay \mt1 Bilipay Aburr-guyinda \mt3 Paul A-wukurrjinga Burrwa \mt4 (Philippians) \c 1 \p \v 1 Mun-guna jurra ngatipa Dimati \pn (Timothy)\pn* rrapa ngaypa Paul nyirri-wukurrjinga ana-gorrburrwa, nyirri-guna nyirri-mujama nula Christ Jesus. \p Gun-guna janguny ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-garda gu-gardiya gu-rrawa Bilipay \pn (Philippi)\pn* nyiburr-nirra, nyiburr-gata Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha minypa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana. Ana-goyburrpa rrapa aburr-goyburrpa aburr-garda minypa nyirrbu-ganyja aburr-workiya, rrapa aburr-werranga aburr-goyburrpa minypa aburr-gunggajinga ana-gorrburrwa aburr-workiya, nyiburr-gurdiya rrapa birripa burr-guta gun-guna ana-gorrburrwa janguny.\x + \xo 1:1 \xt Jama Aburr-ji 16:12\x* \p \v 2 Wangarr an-gata an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra, rrapa Jesus Christ an-gata an-ngayburrpa Bunggawa, bitipa abirri-gunggaja barra ana-gorrburrwa rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. \s1 Paul A-marrkapchinga Burrwa \p \v 3 An-ngaypa Wangarr an-gatiya Nyanyapa arrburra, ngaypa ngu-japurramaya nula ngu-workiya wolawola arr-borrwuja ngu-workiya. \v 4 Ngu-marrkapchinga ana-gorrburrwa ngu-workiya wolawola ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya. \v 5 Ngardawa mu-ngoyurra ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula Christ Jesus gu-gatiya wenga rrapa minypa gun-guniya burr-guta ana-goyburrpa nyiburr-gunggajinga apula nyiburr-workiya, ngaypa gun-molamola janguny ngu-ngurrjinga ngu-boya. \v 6 Rrapa Wangarr an-gata minypa nipa wupa nyanma gu-borrwurra rrapa wanngu nyirr-nenga a-nirra ana-goyburrpa, ngaypa marn․gi minypa mu-nguy a-yirdiyapa barra a-workiya rrapa gu-mungba, minypa nuwurra waypa Christ Jesus ana-jeka barra, ana-goyburrpa warrpam nyiburr-molamola nyiburr-ni barra. \p \v 7 Gun-narda ngaypa ngu-borrwurra ana-gorrburrwa gun-nardiya gun-burral. Minypa ngaypa ngu-marrkapchinga ana-gorrburrwa ngardawa nyiburr-gurdiya ana-goyburrpa wugupa apula gu-ngardapiya arrburrwa. Minypa ana-goyburrpa nyiburr-gunggajinga apula nyiburr-workiya, gun-molamola janguny ngaypa ngu-ngurrjinga ngu-workiya rrapa jaga ng-ganaja nula. Minypa mu-ngoyurra janguny ng-ganyja ngu-bona rrapa minypa gun-guniya gugu brichina \pn (prisoner)\pn* ngu-nirra, wurra ana-goyburrpa nyiburr-gunggajinga apula nyiburr-workiya. \v 8 Rrapa nipa Wangarr marn․gi apula ngaypa burr-guya jal ngu-nirra ana-gorrburrwa ngardawa minypa nipa nyanma Christ Jesus. \s1 Paul A-wengganacha Burrwa \p \v 9 Ngaypa ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya ana-goyburrpa barra burr-guya jal nyiburr-ni ana-gorrburrwa nyiburr-bamba mola rrapa mola, minypa ana-goyburrpa nyibu-borrwuja nyiburr-nirra nipa Wangarr a-yinmiya jama a-jirra a-workiya rrapa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya barra nyiburr-bamba, \v 10 rrapa minypa nyibi-yagurrmunga nula. Gu-gurda ngacha minypa ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya gun-nerra nyibi-rrima, rrapa minypa gun-gata jurdach guna-bamburda Christ barra burr-mari a-wengga, wurra jarra minypa gala ana-nga a-yinmiya nyirr-ngurrja ana-goyburrpa. \v 11 Wurra minypa gun-guniya ana-goyburrpa nyiburr-nirra nyiburr-molamola nyiburr-gugaliya nyiburr-burral ngardawa nipa wupa nyanma Jesus Christ, gu-gata wenga barra Wangarr an-nelangga ngayburrpa an-molamola ngubi-nega barra rrapa nguburr-marrngoypiya barra nula nguburr-workiya. \s1 Gun-molamola Janguny Gu-barrjekarra Gu-bona \p \v 12 Jela, worla, ngaypa jal ngu-nirra barra ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni minypa gun-guna burr-guya gun-nerra gu-nirra apula, wurra gun-burral barra gun-guna gun-molamola janguny gu-barrjeka barra gu-boy, wurra gama gorlk barra aburr-galiya rrapa gubu-borrwa barra aburr-ni. \v 13 Minypa gun-guna rrawa janguny gu-barrjeknga gu-boya, bunggawa an-guna rrapa aburr-yigipa jawina burr-guta birripa aburr-galiyarra apula minypa ngaypa ng-guna ngunabi-rrimanga, brichina ngu-nirra ngardawa Christ gun-nika janguny ngu-rrimanga.\x + \xo 1:13 \xt Jama Aburr-ji 28:30\x* \v 14 Rrapa ngardawa Christ gun-nika janguny ngaypa gala ng-gengamungarna marrban ngunabu-barnjinga brichina ngu-nirra, gu-gatiya wenga aburr-jaranga aburr-ngayburrpa worlapa arrburrwa yerrcha aburr-guna Christ burr-yika, birripa aburr-nyiljinga rrapa derta aburr-negiya aburr-nirra, rrapa Wangarr gun-nika janguny gubu-ngurrjinga aburr-workiya minypa gala aburr-yinmiya aburr-gurkuja burrwa aburr-gata minypa aburr-bachirra arrburrwa. \p \v 15 Wurra aburr-werranga aburr-guna birripa gubu-ngurrjinga aburr-workiya Christ gun-nika janguny, wurra gun-burral minypa birripa mu-werrmbarra ngunabi-nacha rrapa gubu-borrwuja birripa barra ngunabu-beyba, gu-gurda ngacha. Wurra jarra aburr-werranga birripa gubu-ngurrjinga aburr-workiya Christ gun-nika janguny minypa birripa aburr-mola apula \v 16 rrapa jal aburr-nirra apula, ngardawa gubu-borrwuja ngaypa brichina ngu-nirra gun-gata nula minypa jaga ng-ganaja ngu-workiya gun-molamola janguny. \v 17 Wurra aburr-gata minypa mu-werrmbarra ngunabi-nacha, birripa gubu-ngurrjinga aburr-workiya Christ gun-nika janguny minypa birripa wana aburr-negiya aburr-nirra, gu-gurdiya ngacha. Minypa birripa gala gun-burral jal aburr-ni apula, wurra ngaypa ng-guna brichina ngu-nirra birripa gubu-borrwurra birripa barra ngunabu-beyba ngaypa rrapa jimarn jarra barra ngaypa ng-gochilawerrpiya. \v 18 Wurra wuriya. Wurra ngaypa ng-guna ngu-worlworlchinga ngu-nirra birripa gubu-ngurrjinga Christ gun-nika janguny. Minypa aburr-werranga aburr-guna gun-burral Christ burr-yika aburr-mujama, rrapa minypa aburr-werranga aburr-guna wana aburr-negiya aburr-workiya, wurra ngaypa ngu-worlworlchinga Christ gun-nika janguny gubu-ngurrjinga. \s1 Paul A-ni Gun-narda Minypa Nipa Nyanma Christ \p \v 19 Rrapa gun-gata wupa ngardapa ngika ngaypa ngu-worlworlchinga, wurra ngaypa ng-guna ngu-worlworlchinga ngu-nirra ngardawa ana-goyburrpa nyibu-wengganacha apula nyiburr-workiya rrapa Jesus Christ An-mawunga nipa jama a-jirra apula ngaypa gugu barra ngu-bengga yarlanga brichina wenga. \v 20 Ngaypa marn․gi rrapa ngu-nyiljinga minypa ngaypa gala ngu-yinmiya rraka gona ngu-ni. Wurra jarra minypa ngu-jinyjapa barra ngu-workiya, Christ an-nelangga mu-nguy an-molamola ngu-nega barra wuriya ngaypa barra ngu-ni, wurra waygaji ngaypa barra ngu-juwa. \v 21 Ngardawa ngaypa ng-guna ngu-nirra, gun-narda minypa nipa nyanma Christ, wurra minyja waygaji ngaypa ngu-juwa, gun-narda minypa gun-molamola ngu-ma barra. \v 22 Minypa ngaypa minyja mu-nguy ngu-ni, gun-narda minypa barra mola gu-galiya yerrcha nguburr-ma barra nuluwa Christ. Wurra ngu-yinmiya barra? Ngaypa gala marn․gi. \v 23 Wurra abirri-jirrapa jarra abirri-molamola apula. Minypa ngaypa jal ngu-nirra Christ ana-murna ngu-mungbiyapa barra; gun-narda gun-molamola, ngaja, ngarla. \v 24 Wurra ana-goyburrpa minyja ngaypa burdak nguburr-ni, gun-narda jarra gun-molamola ana-gorrburrwa ana-goyburrpa. \v 25 Ganapiya. Gun-nardiya wupa ngaypa ngu-borrwurra, lika ngaypa marn․gi ngaypa barrwa barra ngu-bengga ana-gorrburrwa rrapa nguburr-ni barra minypa barra ana-goyburrpa mu-nguy nyiburr-nyilja gun-guna gun-molamola janguny ngayburrpa ngubi-rrimanga. \v 26 Rrapa minypa gun-gata ngaypa ngu-bengga ana-gorrburrwa, ana-goyburrpa barra mu-nguy nyiburr-marrkapcha nula Christ minypa nipa a-yinmiyana a-gunggajinga apula. \s1 Gun-goyburrpa Ganyjarr Christ Nyirr-wuna \p \v 27 Wurra ana-goyburrpa barra gu-molamola nyiburr-ni barra minypa gun-gata Christ gun-nika gun-molamola janguny ana-goyburrpa nyibi-rrimanga. Barra wuriya ngaypa ngu-bengga ana-gorrburrwa wurra waygaji ngika, wurra minypa janguny guna-jeka ana-gorrburrwa ngaypa ng-galiya barra minypa ana-goyburrpa gu-ngardapa nyiburr-negiyana rrapa nyiburr-jinyjarrapa minypa jaga nyiburr-ganaja nyiburr-nirra gun-molamola janguny ngayburrpa ngubi-rrimanga, \v 28 rrapa minypa gala nyiburr-yinmiya nyiburr-gurkuja burrwa aburr-gata aburr-bachirra ana-gorrburrwa. Minyja ana-goyburrpa nyiburr-yirda nyiburr-jinyja nyiburr-molamola, gu-gata wenga aburr-gata aburr-bachirra ana-gorrburrwa birripa marn․gi aburr-ni barra minypa nipa Wangarr burraya burr-bu barra birripa, wurra jarra minypa ana-goyburrpa nipa wanngu nyirr-nega barra. \v 29 Ngardawa Wangarr nyirr-borrwurra ana-goyburrpa rrapa nyirr-wuna ganyjarr ana-goyburrpa barra marr nyiburr-balcha nula Christ, rrapa gun-narda wupa ngardapa ngika, wurra barrwa minypa Christ burr-yika aburr-bachirra nula birripa aburr-nyala bampa nyirrbi-nega nyirrbu-bu ana-goyburrpa ngardawa minypa ana-goyburrpa Christ nyirr-yika. Gu-gatiya ngacha ana-gorrburrwa ganyjarr. \v 30 Minypa ana-goyburrpa mu-ngoyurra ngunabi-nana, rrapa minypa gun-guniya burr-guta nyiburr-galiyarra apula minypa bampa ngunabi-nenga ngunabu-burnda aburr-workiya ngardawa ngu-mujama nula Christ Jesus; rrapa ana-goyburrpa nyiburr-yinagatiya, bampa nyirrbi-nenga nyirrbu-burnda aburr-workiya ngardawa ana-goyburrpa Christ nyirr-yika.\x + \xo 1:30 \xt Jama Aburr-ji 16:19-40\x* \c 2 \s1 Christ Gun-nika Ganyjarr \p \v 1 Ganapiya, lika minypa ana-goyburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana, rrapa nipa minypa nyirr-jalkakaja a-nirra rrapa derta nyirr-nenga minypa Mern An-mawunga nyibi-rrimanga rrapa jal nyiburr-nirra ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa nyiburr-gunggachichiya nyiburr-workiya, \v 2 lika bubu-mungba gun-nardiya minypa ana-goyburrpa ngunabi-jalkakaja nyiburr-nirra minypa gu-guna ngacha: Gu-ngardapa bubu-borrwa rrapa gurrurta jal gun-guni gun-ngardapa bubi-rrima minypa gun-burral gu-ngardapa ana-gorrburrwa. \v 3 Wurra ana-goyburrpa gala barra nyibu-borrwa nyiburr-ni minypa barra nyiburr-beybachichiya rrapa wana nyiburr-negiya ngardapa ngardapa. Wurra gu-gurdiya ngacha ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya. Wurra bubu-borrwa ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola, rrapa delipa buburr-negiya ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. \v 4 Ngika bubu-borrwa gun-nga ana-goyburrpa ngardapa ngardapa jal nyiburr-nirra gun-narda wupa ngardapa. Wurra jaga buburr-gana ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. \v 5 Buburr-yirda bubu-borrwa buburr-workiya minypa gun-maywapa ranginy Christ Jesus. \q1 \v 6 Minypa Christ Jesus marrban nipa an-ngardapa an-ngurrnga Wangarr, \q2 wurra nipa gala gu-borrwujarna nipa an-murna a-yinmiya barra wana an-babalapa a-ni minypa Wangarr. \q1 \v 7 Wurra nipa an-ngurrnga a-ngukurdanyjiyana, \q2 an-mujama a-ni, \q1 minypa ana-bona, \q2 a-bambungguna an-gugaliya. \q1 \v 8 Rrapa gun-gatiya nipa an-gugaliya a-ni, nipa delipa a-negiyana a-ni, \q2 minypa Wangarr nipa Christ gu-yagurrmurra nula a-bamuna, gu-mungbuna, \q3 marrban burr-jong abi-negarra abi-rrana rrapa nipa a-juwuna. \q1 \v 9 Gun-narda nula Wangarr a-jarrkarrana Jesus waykin, \q2 rrapa an-nelangga wana an-babalapa a-negarra, \q1 \v 10 barra nipa ana-murrpa Jesus ngayburrpa nguburr-menama ngubi-rra barra nula \q2 rrapa nguburr-marrngoypiya barra nula. \q1 Minypa aburr-gata waykin aburr-nirra, rrapa nguburr-gurda gu-jel nguburr-nirra, rrapa aburr-gata burr-guta gu-jel wuparnana aburr-nirra, \q2 warrpam arr-gurdiya gorlk ngarripa arr-marrngoypiya barra nula arr-ni nipa Jesus. \q1 \v 11 Minypa ay-ngurrja barra Jesus Christ nipa Bunggawa, \q2 yanma Wangarr an-nelangga an-molamola ay-nega \q3 an-gatiya Nyanyapa arrku waykin a-nirra.\x + \xo 2:11 \xt Isaiah 45:23\x* \s1 Ana-goyburrpa Nyibi-yagurrma Barra Nula Nyiburr-workiya Wangarr \p \v 12 Ganapiya, wurra gun-gata minypa Christ delipa a-negiyana rrapa gu-yagurrmurra nula Wangarr, gun-narda minypa nipa arr-gurdagurdarrana jarlakarr. Rrapa ana-goyburrpa, japurra ngapa nyiburr-jirra, gun-gata ngaypa ngu-ni ana-goyburrpa nyiburr-murna, ana-goyburrpa nyibi-yagurrmurra nula nyiburr-workiyana Wangarr. Wurra gun-guniya burr-guta ngaypa balay ngu-nirra ngaypa jal ngu-nirra minypa ana-goyburrpa barra mu-nguy nyiburr-yirda Wangarr nyibi-yagurrma barra nula nyiburr-workiya minypa nipa wanngu nyirr-nenga a-nirra; gala yapa nyiburr-ngukiyan. \v 13 Ngardawa nipa Wangarr nyirr-wucha a-workiya ganyjarr ana-goyburrpa barra nyibi-yagurrma nula nyiburr-workiya gun-nga nipa gu-borrwuja rrapa minypa nyiburr-yirda jama nyiburr-ji. \p \v 14 Ganapiya, lika ana-goyburrpa gala barra nyibu-yopa Wangarr rrapa ngarndarrk ngarndarrk nyiburr-negiya nula minypa gun-nga nipa nyirr-wucha a-workiya. Wurra nyiburr-molamola nyiburr-bamba barra nyiburr-workiya, \v 15 barra gala ana-nga a-yinmiya nyirr-ngurrja a-boy ana-goyburrpa, jimarn jarra bama a-yindin gun-nerra nyibi-rrimanga; wurra gun-nyagara. Wurra jarra minypa ana-goyburrpa Wangarr nyiburr-yika gu-ngarda yerrcha nyiburr-ni, rrapa minypa gu-galiya yerrcha gu-guna burr-yika gu-rrawa aburr-lijiwarriyana rrapa gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya, wurra ana-goyburrpa minypa nyiburr-jayanaya nyiburr-ji barra burrwa,\x + \xo 2:15 \xt Deuteronomy 32:5\x* \v 16 janguny ana-goyburrpa nyibi-rrimanga burrwa wanngu gun-gunega. Buburr-yirda buburr-bamba, japurra ngapa nyiburr-jirra, barra gun-gata jurdach guna-bamburda minypa Christ burr-mari a-wengga barra, wurra jarra ngaypa ngu-molamola ngu-ni barra minypa gun-gata borijipa ngika ngaypa mu-ngoyurra jama ngu-ji ana-gorrburrwa burr-guya. \p \v 17 Aburr-gata aburr-bachirramiyana nula Christ, birripa burraya waygaji ngunabu-bu, ngu-juwa ngardawa janguny ngu-rrimanga Christ gun-nika. Wurra wuriya gun-gata mari, wurra gun-guniya gugu ana-goyburrpa nyiburr-marrkapchinga nyiburr-nirra minypa marr nyiburr-balcharra rrapa nyiburr-burral nyiburr-wuya nula Christ, rrapa gun-narda minypa ngaypa burr-guta ngu-marrkapchinga ana-gorrburrwa. \v 18 Rrapa ana-goyburrpa barra nyiburr-yirda nyiburr-bamba. Minypa ngaypa ng-guna ngu-marrkapchinga ngu-nirra minypa ngu-burral ngu-wuya nula Christ, gun-narda minypa ana-goyburrpa burr-guta barra nyiburr-marrkapcha apula nyiburr-ni [wuriya janguny gu-barrjeka apula ana goyburrpa nyiburr-galiya minypa ngunabu-buna]. \s1 An-guna Dimati (Timothy) \p \v 19 Minypa an-ngayburrpa Bunggawa Jesus nipa wugupa apula, ngaypa ngu-borrwurra an-guna Dimati \pn (Timothy)\pn* burraya ngaypa ngu-jerrma barra ana-gorrburrwa barra ngaypa janguny ng-galiya ana-gorrburrwa rrapa ngu-nyilja barra. \v 20 Gala ngaypa an-nerranga ngu-rrima jawina minypa an-guna nipa gun-burral a-worijinga ana-gorrburrwa minypa gu-yinmiya gu-nirra ana-gorrburrwa. \v 21 Aburr-werranga jarra gubu-borrwuja aburr-workiya gun-nga birripa wupa ngardapa jal aburr-nirra, wurra gun-nga Jesus Christ jal a-nirra birripa gala gubu-borrwa. \v 22 Wurra ana-goyburrpa marn․gi nula an-guna Dimati nipa an-molamola minypa nipa a-malchinga apula ngatipa nyirri-ganyja nyirri-workiya rrapa nyirri-ngurrjinga gun-molamola janguny, minypa wugupa jama nyirri-jirra nyirri-workiya gun-maywapa minypa nipa jimarna an-ngaypa walkur. \v 23 Ganapiya, lika ngaypa ng-guna Paul, waypa barra ngaypa marn․gi ngu-ni gu-yinmiya barra gu-ni apula, lika an-guna Dimati ngu-jerrma barra ana-gorrburrwa. \v 24 Rrapa ngaypa marrnguwa ngu-nirra nula Christ jarra ngaypa burr-guta burraya ngu-bengga ana-gorrburrwa. \s1 An-guna Yipepradáytach (Epaphroditus) \p \v 25 Rrapa an-guna Yipepradáytach \pn (Epaphroditus)\pn* ngaypa barra ngu-jerrma ana-gorrburrwa, nipiya an-guna an-goyburrpa an-mujaruk ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyibi-jerrmanga apula, a-gunggajinga apula ngaypa ng-guna brichina \pn (prisoner)\pn* ngu-nirra. Nipa an-maywapa minypa an-ngaypa worlapa ngapa, minypa ngatipa nyirri-guna nyirri-mujama nula Christ minypa nyirri-yigipa jawina. Wurra ngaypa barra ngu-jerrma ana-gorrburrwa nipiya an-guna \v 26 ngardawa nipa burr-guya jal a-nirra nyirr-na barra. Ngardawa gun-gatiya nipa gu-borrwurra ana-goyburrpa nyiburr-galiyarra nula nipa a-yorrpurda, lika a-worijinga ana-gorrburrwa. \v 27 Ngaw, ngarla! Nipa gipa mu-ngoyurra a-yorrpurda guya gun-derta gu-derda, jimarna nipa a-juwa, wurra Wangarr a-gunggajinga nula. Rrapa gun-narda minypa Wangarr a-gunggajinga apula ngaypa burr-guta, gala yapa ngaypa ng-guna brichina ngu-nirra barrwa wargugu ngu-ni. \v 28 Gun-narda nula ngaypa barra warrika ngu-jerrma barra ana-gorrburrwa an-guna Yipepradáytach barra ana-goyburrpa mola nyibi-na rrapa nyiburr-worlworlcha nyiburr-ni, barra ngaypa ng-guna gala barra gun-nga ngu-borrwa ngu-ni. \p \v 29 Ganapiya, lika gata waypa barra nipa a-bengga ana-gorrburrwa, ana-goyburrpa barra nyiburr-gonyja gurda nula rrapa nyiburr-marrkapcha barra nula, minypa nipa wugupa ana-gorrburrwa marr nyiburr-balcharra nula Christ. Rrapa an-nerranga an-gugaliya ana-guna ngacha minypa Yipepradáytach, ana-goyburrpa barra marr nyiburr-balcha nula. \v 30 Ngardawa an-guna nipa jimarn jarra a-juwa, ngunyuna jama a-jirra Christ gun-nika. Wurra minypa mu-nguy a-gunggajinga apula a-nirra, nipa gu-mungbuna gun-gata minypa ana-goyburrpa, japurra ngapa nyiburr-jirra, nyibu-wucha ganyjarr rrapa nyibi-jerrmanga gurda apula. \c 3 \s1 Jechinuwa Gun-guni Gun-burral \p \v 1 Gun-narda ana-gorrburrwa janguny, jela, worla, wurra gun-gumungba barra ngu-wukurrja ana-gorrburrwa minypa gun-guna: Buburr-marrkapcha buburr-ni minypa ana-goyburrpa rrapa Jesus Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \p Gun-gata gipa ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa janguny, wurra ngaypa ngu-mola minypa barrwa barra ngu-wukurrja ana-gorrburrwa gun-maywapa, barra ana-goyburrpa minypa mu-nguy nyiburr-molamola nyiburr-nipa barra nyiburr-workiya rrapa gala nyiburr-yinmiya nyiburr-lijiwarriya. \v 2 Buburr-jarlapiya burrwa aburr-gata aburr-werra, aburr-gatiya minypa gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya rrapa aburr-weya aburr-workiya, jimarn jarra bama aburr-yinanga an-gugaliya gala a-yinmiya Wangarr an-nika a-ni, wurra burdak majija a-ni barra, lika nuwurra. \v 3 Wurra ngayburrpa nguburr-gurdiya jarra gun-burral Wangarr nguburr-yika gu-galiya yerrcha; birripa ngika. Wurra minypa Wangarr nguburr-marrjerrmiya nula nguburr-workiya Mern An-mawunga nipa nyanma rrapa Christ Jesus nguburr-marrkapchinga nula nguburr-nirra, nguburr-gurdiya wupa Wangarr nguburr-yika gu-galiya yerrcha. Minypa ngayburrpa gala ngubu-borrwa gun-gata majija gun-gunegiya, jimarna ngayburrpa yarlanga nguburr-burral nguburr-gurdiya wupa nguburr-nyala jechinuwa nguburr-negiya nula Wangarr. Gu-gurda ngacha ngayburrpa gala ngubu-borrwa. \p \v 4 Wurra wuriya gun-narda ngayburrpa gala ngubu-borrwa, wurra ngaypa jarra yarlanga ngu-burral burr-guta ngu-molamola ngu-ni, jimarn jarra marrnguwa ngu-nirrarna apula ngaypa wupa ngardapa. Minypa ana-nga an-gata gu-borrwuja a-nirra, jimarna bama a-yinaga nipa yarlanga an-burral ana-nyala jechinuwa a-negiyana nula Wangarr, wurra nipa an-burral marr a-yinaga an-molamola; jarra ngaypa ngu-burral ngu-molamola ngu-ni. \v 5 Minypa ngaypa ngu-bambungguna rrapa nuwurra waypa ngorrngurra abirri-jirrapa abirri-jirrapa rrapa abirri-jirrapa abirri-jirrapa, lika ngaypa gorrmol ngu-ni. Minypa ngaypa Yichrayal \pn (Israel)\pn* ng-guyinda, Benyjamin \pn (Benjamin)\pn* ngu-bapurr, gun-ngaypa wengga ngaypa ngu-weya ngu-workiya Yibru \pn (Hebrew)\pn*. Rrapa minypa gun-ngayburrpa gun-guwarr Berachi \pn (Pharisee)\pn* yerrcha jaga aburr-ganaja aburr-workiya, ngaypa burr-guta Berachi ngu-ni.\x + \xo 3:5 \xt Jama Aburr-ji 23:6; 26:5; Rowm 11:1\x* \v 6 Rrapa gun-narda borijipa ngika ngaypa Berachi ngu-ni, wurra aburr-gata Christ marr aburr-balcha nula ngaypa nguburr-buna ngu-workiyana, [wurpa niya ngu-yolkiyana, jimarna ngaypa bama ngu-yinanga nipa Christ an-guyolkiya.] Wurra minypa joborr ngaypa jaga ng-ganana, ngu-mungbuna.\x + \xo 3:6 \xt Jama Aburr-ji 8:3; 22:4; 26:9-11\x* \v 7 Gu-gurdiya ngacha ngaypa ngu-borrwurra ngu-workiyana, jimarn jarra ngaypa wupa ngu-nyala ngu-molamola ngu-negiyarna. Wurra gun-guniya gugu ngaypa ngu-borrwurra minypa gun-gata mu-ngoyurra ngu-rrimarra gun-narda gun-nerra, wurra jarra ngaypa jal ngu-nirra nula an-gata Christ. \p \v 8 Ngaw, ngarla! Ngaypa marn․gi gala barrwa gun-nga gun-molamola wurra gun-guna gun-ngardapiya: Minypa ngaypa barra marn․gi ngu-ni nula Christ Jesus an-ngaypa an-ngardapiya apula. Nipa nula ngaypa ngu-bawuna gun-gata mu-ngoyurra ngu-rrimarra. Minypa ngaypa bama ngu-yinanga gun-narda gun-nerra, wurra jarra Christ barra ngu-ma \v 9 minyja barra Wangarr gu-borrwa apula minypa ngaypa rrapa nipa Christ gu-ngardapa nyirri-negiyana, rrapa minypa ngaypa jechinuwa ngu-nirra nula Wangarr ngika minypa joborr ngu-rrimarra, wurra jarra minypa marr ngu-balcharra nula Christ. Minyja jechinuwa gun-guni gun-gata Wangarr nyanma minypa marr ngu-balcharra nula. \v 10 Minypa ngaypa ngu-bawuna mu-ngoyurra ngu-rrimarra minyja barra ngaypa marn․gi ngu-ni nula Christ rrapa wanngu ngu-ni minypa gun-maywapa nipa a-juwuna rrapa barrwa wanngu a-ni; rrapa minyja barra ngaypa ngu-malcha nula Christ aburr-werranga aburr-bachirramiyan atila, rrapa ngaypa ngu-ni minypa nipa a-ni, birripa abu-buna. \v 11 Gun-nardiya nula ngaypa ngu-bawuna mu-ngoyurra ngu-rrimarra — minyja barra ngaypa nuwurra waypa ngu-juwa, wurra barrwa barra wanngu ngu-ni. \p \v 12 Gun-narda ngaypa ngu-wena, ngika minypa gipa ngu-manggarna rrapa warrpam ngu-molamola ngu-nirrarna. Ngika. Wurra mu-nguy ngu-bitimanga jarra, minyja barra Christ Jesus ngaypa ngu-mungbupa ngu-ma ngardawa nipiya gipa nguna-menga nula, ngu-yigipa ngu-ni. \s1 Mu-nguy Barra Ngubu-bitima Nguburr-bamba Gun-gata Jurdach Guna-bamburda \p \v 13 Jela, worla, ngaypa gala ngu-borrwa jimarn jarra gipa ngu-mungbuna ngu-menga Christ, wurra ngika. Wurra burdak gun-ngardapa apula ngu-yindiya ngiy-bamburda: Minypa gun-gata mu-ngoyurra ngu-rrimarra, gun-narda ngu-bamapuna, wurra burr-guya ngu-bitimanga ngu-nirra gun-gata jurdach guna-bamburda Christ gun-nika. \v 14 Gun-narda mu-nguy ngu-bitimanga ngu-bamburda barrwa barra Wangarr nguna-ma yi-gaba waykin minypa ngaypa rrapa nipa Christ Jesus gu-ngardapa nyirri-negiyana. \v 15 Gu-gurdiya ngacha ngayburrpa barra ngubu-borrwa, ngayburrpa nguburr-gurdiya Wangarr nguburr-yika gipa Christ ngubi-rrimanga. Wurra gun-nga minyja ana-goyburrpa gun-nerranga janguny nyibi-rrimanga, gu-balagarrgurrjiya gu-nirra, gun-narda burraya Wangarr yarlanga gu-nega barra ana-gorrburrwa minypa gun-gata gun-nerra barra nyibu-bawa. \v 16 Wurra gun-nga gun-nigipa ngayburrpa gipa ngubi-rrimanga nula, gun-narda barra ngubi-rrimapa ngubu-mungba. \p \v 17 Jela, worla, mu-nguy buburr-bamba gun-maywapa minypa ngaypa ngu-yinmiya ngu-bamburda ngu-workiya. Burrbu-borrwa aburr-werranga aburr-gata aburr-yinagatiya aburr-bamburda aburr-workiya, rrapa minypa buburr-yirda buburr-bamba.\x + \xo 3:17 \xt 1 Gorint 4:16; 11:1\x* \v 18 Ngardawa aburr-werranga aburr-gata ngaypa gipa mu-ngoyurra nguburr-ngurrjinga ana-gorrburrwa rrapa gun-guniya barrwa ngaypa nguburr-ngurrjinga ana-gorrburrwa gugu rru gu-bena apula. Minypa birripa aburr-bamburda aburr-workiya minypa aburr-bachirra nula Christ, rrapa gala gubu-borrwa nula nipa a-juwuna birripa barra aburr-molamola aburr-bamba. \v 19 Gun-narda minypa birripa gu-bol aburr-mungbiyapa barra. Minypa gun-nga gun-gata birripa minypa ngardapa ngardapa jal aburr-nirra, gun-narda burrwa minypa gun-birripa wangarr; rrapa gun-birripa jimarna gun-gata minypa birripa aburr-molamola, gun-narda jarra gun-gugurkuja. Ngardawa birripa gubu-borrwuja aburr-workiya gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa. \v 20 Wurra ngayburrpa jarra nguburr-welangga nguburr-gaba waykin, rrapa marr ngubu-ganyja gu-yinpa barra an-gata Wanngu An-gunega waykin wenga ana-bupiya barra, an-gatiya an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ. \v 21 Minypa ngarripa arr-burral arr-werra, wurra nipa Christ arr-ngukurdanyja barra ngayburrpa nguburr-burral nguburr-molamola nguburr-ni barra gun-maywapa minypa nipa an-burral an-molamola a-jayanayarra a-jirra. Nipa a-yirda barra arr-ngukurdanyja minypa nipa gu-rrimanga ganyjarr nipa barra wana an-babalapa a-ni rrapa gun-nardiya rrawa gu-yagurrma barra nula minypa waykin rrapa wupa rrapa balaypalay gu-jirra gu-boya rrawa. \c 4 \s1 Joborr \p \v 1 Gu-gurda nula, jela, worla, mu-nguy buburr-jinyjapa minypa ana-goyburrpa rrapa an-ngayburrpa Bunggawa gu-ngardapa nyiburr-negiyana. Japurra ngapa nyiburr-jirra. Ngaypa jal ngu-nirra ana-gorrburrwa burr-bama burr-rrepara burr-burral. Ngaypa ngu-marrkapchinga ana-gorrburrwa. Ngaypa ng-guna ngu-molamola ngu-nirra ngardawa ana-goyburrpa nyanma, minypa ngaypa marn․gi marn․gi arr-negarra, lika ana-goyburrpa gugu marr nyiburr-balcharra nula Christ. \p \v 2 Wurra nyirriny-junarda mu-gama yerrcha Yiwórriya \pn (Euodia)\pn* rrapa Jintiki \pn (Syntyche)\pn*, japurra ngapa nyirriny-jirra, ganapa ngarndarrk ngarndarrk birrinyu-negachichiya. Wurra gu-ngardapa birrinyu-negiya minypa ana-gorrinyjipa rrapa an-ngayburrpa Bunggawa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \v 3 Ngaw, ngarla. Rrapa nginyipa, a-lay, ny-junarda gun-burral nginyipa wugupa apula ngarripa arr-mujama nula Christ, nginyipa barra ny-junggaja burrinyjula abirriny-junarda abirriny-jirrapa mu-gama yerrcha, ngardawa mu-ngoyurra birrinyjipa wugupa apula ngayburrpa jama nyiburr-ji gun-guna gun-molamola janguny marrban gun-gata gu-yinmiyana gun-nerra gu-ni arrburrwa gu-workiyana. Minypa abirriny-junarda rrapa an-gata Gulément \pn (Clement)\pn* rrapa aburr-werranga aburr-gata burr-guta, ngayburrpa wugupa jama nyiburr-ji, aburr-gurdiya ngardawa minypa aburr-welangga aburr-yurra mu-jurra Wangarr mun-nika mun-gata minypa ngarripa arr-welangga arr-yurra arr-gurdiya wupa minypa wanngu arr-nipa barra arr-workiya. \p \v 4 Ana-goyburrpa nyiburr-garda buburr-marrkapcha buburr-ni minypa ana-goyburrpa rrapa an-ngayburrpa Bunggawa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana. Rrapa barrwa gun-maywapa ngaypa ngu-wengga barra ana-gorrburrwa: Buburr-marrkapcha buburr-ni. \v 5 Nyiburr-molamola buburr-ni burrwa aburr-werranga warlaman wurra gama gorlk. Yi-gurrepa gu-jirra gu-boya an-ngayburrpa Bunggawa a-bengga barra. \v 6 Gala barra wargugu nyiburr-ni marrban gu-yinmiya gun-nerra gu-nirra ana-gorrburrwa. Wurra bubu-wenggana Wangarr minypa gun-nga ana-goyburrpa jal nyiburr-nirra, rrapa buburr-japurramaya nula. \v 7 Rrapa gu-gata wenga Wangarr nyiburr-molamola nyirr-nega barra mu-goyburrpa mu-molma rrapa bama nyiburr-jirra gu-gata ngacha minypa ngarripa gala marn․gi, wurra minypa nipa jama a-jirra rrapa gala gun-nga nyibu-borrwa. Minypa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana, gu-gurda ngacha. \p \v 8 Ganapiya, jela, worla, wurra gun-guna ngu-wengga barra gun-gumungba. Minyja gun-nga gun-gata warrpam gun-molamola gun-gumarrkapcha, gurda wupa barra nyibu-borrwa nyiburr-ni nyiburr-workiya: Minypa gun-nga gun-gata gun-burral janguny gun-molamola gun-guyinda marr gun-gubalcha, rrapa gun-nga gun-gata gun-jechinuwa minypa gala gun-nga gun-nerra gu-yu, rrapa gun-nga gun-gata gun-molamola arrburrwa gun-gunyilja, gu-gurdiya ngacha. \v 9 Janguny nyiburr-bama ngaypa ngu-barnjinga bubu-borrwa buburr-bamba. Minypa janguny ana-goyburrpa nyiburr-galiyana ngaypa ngu-wena ana-gorrburrwa rrapa minypa nyiburr-gurdiya ngunabi-nana ngaypa ngu-yinmiyana ngu-bamuna ngu-workiyana, ana-goyburrpa barra nyiburr-yirdiya nyiburr-bamba; rrapa Wangarr nipa barra wugupa ana-gorrburrwa, an-gatiya arr-wucha a-workiya gun-gata magaya gun-guni. \s1 Paul A-japurramayana Burrwa Birripa Aburr-gunggajinga Nula \p \v 10 Ngaypa ng-guna Christ ngatipa gu-ngardapa nyirri-negiyana, ngaypa burr-guya ngu-marrkapchinga ngardawa gun-guniya jurdach ana-goyburrpa barrwa ngunabu-borrwuja rrapa nyiburr-gunggajinga apula minypa mu-ngoyurra nyiburr-gunggajinga apula nyiburr-workiyana. Jarra gun-narda ngu-wena, gala ngaypa ngu-borrwujarna jimarna ana-goyburrpa ngunabu-bawuna; wurra ngika. Wurra ngaypa marn․gi ana-gorrburrwa gun-gata gala gu-yinmiyarna rraka ana-goyburrpa nyiburr-gunggajingarna apula. \v 11 Wurra ngaypa gala ngu-weyarna jimarna ngaypa ngu-nyagara ngu-ni; wurra jarra ngaypa marn․gi ngu-yinmiya barra minypa ngu-molamola ngu-ni ngu-workiya marrban gun-gata gu-yinmiya gu-nirra apula. \v 12 Ngaypa marn․gi ngu-yinmiya barra ngu-molamola ngu-delipa ngu-ni rrapa ngu-yinmiya barra ngu-molamola wana ngu-ni. Minypa wuriya gu-yinmiya gu-nirra apula, wurra ngaypa gipa marn․gi ngu-ni ngu-bamuna rrapa ngaypa ganyjarr ngu-rrimanga ngu-molamola ngu-nirra ngu-workiya. Minypa gun-nerranga ngaypa balaja mun-jaranga mu-yurra apula, rrapa gun-nerranga balaja ngu-nyagara; rrapa minypa gun-nerranga ngaypa gorlk wana ngu-rrimanga, rrapa gun-nerranga gorlk ngu-nyagara. \v 13 Wurra wuriya. Wurra ngaypa ngu-molamola ngu-nirra ngardawa ngaypa rrapa Christ gu-ngardapa nyirri-negiyana. Minypa nipa derta nguna-nenga a-workiya rrapa gala gun-nga gun-derta gun-gorla ngu-barripa. \v 14 Wurpa lika ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-gunggajinga apula gun-gata ngaypa gun-derta ngu-barripuna. \p \v 15 Ana-goyburrpa nyiburr-gurdiya Bilipay \pn (Philippi)\pn* nyiburr-nirra, ana-goyburrpa marn․gi gun-gatiya mu-ngoyurra ngaypa ng-garlmuna, Mechadóniya \pn (Macedonia)\pn* wenga ngu-bona, gun-molamola janguny ng-ganyja ngu-bona, wurra ana-goyburrpa wupa ngardapa nyiburr-gunggajinga apula nyiburr-ni; Wangarr burr-yika aburr-werranga aburr-gata gun-nyagara. Minypa ana-goyburrpa ngunabu-wuna ngaypa mun-nga jal ngu-ni. \v 16 Rrapa barrwa ngaypa gaba ngu-ni Jechalónika \pn (Thessalonica)\pn*, ana-goyburrpa mu-nguy nyiburr-gunggajinga apula minypa nyibi-jerrmarra apula nyiburr-workiyana mun-nga ngaypa jal ngu-ni.\x + \xo 4:16 \xt 2 Gorint 11:9; Jama Aburr-ji 17:1\x* \v 17 Ana-goyburrpa ngunabu-wucha nyiburr-workiya ngaypa ngu-marrkapchinga ngu-workiya, wurpa lika ngika minypa ngaypa ngu-menga ngaypa jal ngu-ni, wurra jarra minypa gun-gata Wangarr gu-borrwurra ana-gorrburrwa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola, gu-gurdiya ngacha. \v 18 Rrapa ngaypa ganapiya, gala barrwa gun-nga ngaypa jal ngu-ni. Wurra jarra mun-jaranga ngu-rrimanga minypa Yipepradáytach \pn (Epaphroditus)\pn* muna-ganyja apula rrapa nguna-wuna ana-goyburrpa nyibu-barnjinga apula. Japurra ngapa nyiburr-jirra, mun-narda minypa gun-maywapa ranginy Wangarr mbi-yalpurda nula aburr-workiya mun-gata mun-molamola mun-gungolkuja, wurra gun-burral minypa ana-goyburrpa nyiburr-garda Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha nyiburr-molamola nyiburr-nirra nula, rrapa minypa nipa a-japurramayana ana-gorrburrwa.\x + \xo 4:18 \xt Exodus 29:18\x* \v 19 Wangarr an-gatiya nipa jaga a-ganaja apula ngaypa nipa rrapa nyirr-wu barra ana-goyburrpa gun-nga minypa ana-goyburrpa jal nyiburr-nirra, ngardawa minypa ana-goyburrpa rrapa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana. Ngardawa nipa Wangarr gu-rrimanga warrpam gun-jaranga gun-molamola gun-guyinda yi-gatiya gu-gujayanaya nipa a-nirra a-workiya. \v 20 Ganapiya. An-ngayburrpa Wangarr an-gatiya Nyanyapa arrku nipa an-nelangga ngayburrpa barra an-molamola ngubi-negapa barra nguburr-workiya. Gun-nardiya gugu, gun-nardiya gugu, ganapiya. \s1 Gun-gumungba \p \v 21 Wangarr burr-yika aburr-garda marr aburr-balcharra nula ana-goyburrpa nyiburr-gurda mu-ngoyurra nyiburr-jirra burrwa ngunabu-ngurrja burrwa, japurra ngapa nyiburr-jirra, minypa ngaypa ng-guna jal ngu-nirra burrwa. Rrapa aburr-ngaypa jawina aburr-guna Wangarr burr-yika, birripa rrapa jal aburr-nirra ana-gorrburrwa. \v 22 Aburr-guna aburr-jaranga Wangarr burr-yika marr aburr-balcharra nula, birripa jal aburr-nirra ana-gorrburrwa, aburr-guna Jija \pn (Caesar)\pn* gun-nika rrawa aburr-nirra burr-guta, wurpa lika birripa burr-guya jal aburr-nirra ana-gorrburrwa. \p \v 23 Jesus Christ an-ngayburrpa Bunggawa nipa wugupa ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-ngurrnga.