\id GAL Burarra exported from InDesign June 2015 \h Galéychiya Aburr-guyinda \toc1 Galéychiya Aburr-guyinda Paul A-wukurrjinga Burrwa (Galatians) \toc2 Galéychiya Aburr-guyinda \toc3 Galéychiya \mt1 Galéychiya Aburr-guyinda \mt3 Paul A-wukurrjinga Burrwa \mt4 (Galatians) \c 1 \p \v 1 Mun-guna jurra ngaypa Paul ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, ngaypa ng-guna ngu-mujama nula Jesus Christ, gun-gata ngika minypa an-gugaliya ganyjarr nguna-wucharna, rrapa ngika minypa an-gugaliya a-weyarna apula; wurra jarra Jesus Christ nipiya, rrapa Wangarr an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra burr-guta bitipa wupa nyanma. Nipiya an-gata Wangarr an-maywapa a-jarrkarrana Jesus Christ rrapa wanngu a-negarra, nipa mu-ngoyurra a-juwuna. \v 2 Ngaypa ng-gunaga rrapa aburr-ngayburrpa worlapa arrburrwa yerrcha aburr-guna wugupa apula nyiburr-nirra, ngayburrpa nyibi-jerrma barra ana-gorrburrwa gun-guna janguny. \p Gun-guna janguny ana-gorrburrwa ana-goyburrpa gu-gardiya gu-rrawa Galéychiya \pn (Galatia)\pn* nyiburr-nirra nyiburr-boya, nyiburr-gata Jesus Christ nyiburr-yika marr nyiburr-balcharra nula. \p \v 3 Wangarr an-gata an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra, rrapa Jesus Christ an-gata an-ngayburrpa Bunggawa, bitipa abirri-gunggaja barra ana-gorrburrwa rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. \v 4 Jesus Christ nipa an-gatiya gu-mari a-barrbiyana arrburrwa ngayburrpa gun-nerra jama nguburr-ji. Nipa a-barrbiyana ngayburrpa barra minypa arr-jarlapa gu-werra wenga gu-guna gu-yika gu-rrawa. Minypa Wangarr an-gatiya an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra nipa jal a-ni ngayburrpa barra wanngu nguburr-ni. \v 5 Nipa an-gatiya ngayburrpa barra an-molamola ngubi-negapa barra nguburr-workiya. Gun-nardiya rrapa ganapiya. \s1 Gun-ngardapa Gun-nardiya Christ Gun-nika Janguny \p \v 6 Ngaypa gochila ngu-barrjinga ana-gorrburrwa. Minypa gun-guna waya ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra, wurra barrwa gugu nyibu-bawuja nyiburr-nirra Wangarr an-gatiya a-gonyjinga ana-gorrburrwa minypa nipa Jesus Christ a-gunggajinga ana-gorrburrwa. Minyjiya. Ana-goyburrpa nyiburr-barrjeknga nyiburr-nirra, gun-nerranga janguny nyibu-borrwunga jimarna gun-gatiya jarra gun-molamola. \v 7 Wurra Christ gun-nika gala gun-nga gun-nerranga janguny gu-yu. Wurra gurdiya wupa. Wurra aburr-werranga aburr-gata bambulabulawa nyirrbi-nenga aburr-nirra ana-goyburrpa, birripa jal aburr-nirra jimarna barra gubu-ngukurdanyja Christ gun-nika gun-molamola janguny. \v 8 Wurra marrban ana-nga an-gata — minyja ngayburrpa nyiburr-mujama an-ngardapiya, wurra waygaji an-mujaruk waykin wenga — wurra ana-nga a-wengga ana-gorrburrwa gun-nerranga janguny, ngika minypa gun-molamola janguny ngayburrpa nyibu-ngurrjinga ana-gorrburrwa, an-gata minypa Wangarr ana-nyala a-bu barra rrapa gu-bol a-wurrgaka barra. \v 9 Minypa ngayburrpa nyiburr-wena ana-gorrburrwa mu-ngoyurra, rrapa minypa gun-guniya barrwa ngaypa ngu-wengga barra ana-gorrburrwa gun-guna: Minyja ana-nga an-gata gun-nerranga janguny gu-ngurrjinga ana-gorrburrwa, ngika minypa gun-gata ana-goyburrpa nyiburr-galiyana ngayburrpa nyiburr-wena, an-gata an-gugaliya Wangarr a-bu barra rrapa gu-bol a-wurrgaka barra. \p \v 10 Ya? Ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya nyibu-borrwuja? Jimarna ngaypa gun-gata ngu-wena gu-galiya yerrcha barra aburr-marrkapcha apula, ya? Wurra ngaypa marn․gi gun-gata ngaypa ngu-wena ngu-workiyana nipa jarra Wangarr a-marrkapcha barra apula, gu-gurdiya ngacha. Wurra jimarn jarra ngaypa burdak ngu-borrwa ngu-workiya ngu-yinmiya barra gu-galiya yerrcha aburr-marrkapcha apula, gurda minypa ngaypa gala gun-burral Christ ngu-yika ngu-mujama ngu-ni. \s1 Paul A-wena A-workiyana Gun-gata Minypa Jesus Christ A-gurdagurdarrana \p \v 11 Wurra, jela, worla, ngaypa jal ngu-nirra ana-goyburrpa barra marn․gi nyiburr-ni gun-gata nula gun-molamola janguny ngaypa ngu-wena ana-gorrburrwa gun-gata ngika ana-gugaliya gun-nika. \v 12 Janguny ngaypa ngu-wena ana-gorrburrwa an-gugaliya gala nguna-wucharna; gala ana-nga marn․gi nguna-nengarna gun-gata, wurra Jesus Christ nipa jarra nguna-guybukaja. \p \v 13 Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi apula ngu-yinmiyana ngaypa ngu-ninya mu-ngoyurra, minypa joborr Ju yerrcha wupa gun-burriya ngaypa ngu-borrwurra ngu-workiyana. Minypa Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha marr aburr-balcha nula, birripa ngaypa nguburr-buna ngu-workiyana burr-guya, minypa ngaypa jal ngu-ni jimarn jarra warrpam nguburr-burndarna.\x + \xo 1:13 \xt Jama Aburr-ji 8:3; 22:4-5; 26:9-11\x* \v 14 Ngaypa burr-guya marn․gi ngu-ni ngu-bamuna joborr Ju yerrcha gun-burriya. Minypa Ju yerrcha ngayburrpa gu-ngardapa arrburrwa minypa gun-gata wugupa delipa nyiburr-ni rrapa wana nyiburr-ni nyiburr-bamuna, birripa ngaypa nguburr-beybana ngu-workiyana, ngaypa burr-guya ngu-borrwurra ngu-workiyana rum aburr-ngayburrpa jungurdapa ngarrburra nyanyapa ngarrburra yerrcha gubu-gurrmurra arrburrwa.\x + \xo 1:14 \xt Jama Aburr-ji 22:3\x* \p \v 15 Wurra Wangarr ngardawa nipa wupa an-mola, nipa a-jerrjerrjiyana apula rrapa gu-borrwurra apula ganyjarr burdak waypa nuwurra jurdach ngu-bambungguna. \v 16 Lika gun-gata waypa nipa gu-borrwurra gun-balma gu-ni, lika nipa nguna-gurdagurdarrana an-nigipa Walkur an-gatiya barra ngaypa ngu-ngurrja burrwa Jentayl (Gentile) yerrcha. Wurra gun-gata nipa nguna-gurdagurdarrana an-nigipa Walkur, gu-gata wenga ngaypa gala ngu-yinmiyarna ngu-wechawechingarna an-gugaliya nula nipa marn․gi nguna-nengarna, wurra gun-nyagara.\x + \xo 1:16 \xt Jama Aburr-ji 9:3-6; 22:6-10; 26:13-18\x* \v 17 Minypa ngaypa gala ngu-boyarna, ngu-beyarna burrwa aburr-gata Jirúchalam (Jerusalem) aburr-nirra, aburr-gatiya birri-gugu Jesus burr-yika aburr-mujama aburr-ni nuwurra jurdach ngaypa. Gala ngu-beyarna burrwa aburr-gata. Ngika. Wurra ngaypa ngu-bona gun-gata rrawa Aréybiya (Arabia), rrapa barrwa ngaypa nguna-jekarra Daméchkach (Damascus). \v 18 Lika nuwurra waypa jemberr abirri-jirrapa gun-ngardapa, lika ngaypa ngu-bona yi-gaba Jirúchalam Birta (Peter) ngu-na barra. Gata ngu-ninya nipa ana-murna minypa ngorrngurra arr-jirrapa rrapa barrwa arr-ngardapa arr-murna, minypa 15.\x + \xo 1:18 \xt Jama Aburr-ji 9:26-30\x* \v 19 Wurra aburr-werranga Jesus burr-yika aburr-mujama ngaypa gala nguburr-nacharna, wurra Birta wupa rrapa mola Jeymch (James) worlapa niya Jesus. \p \v 20 Gun-narda ngu-wena gun-burral. Minyja bubu-borrwa buburr-ni: Nipa Wangarr wugupa apula ngaypa gala ngu-yinmiya arr-yolka. \p \v 21 Ganapiya, lika gu-gata wenga ngaypa ngu-bona gun-gata Jiriya (Syria) rrapa Jilíchiya (Cilicia) rrawa gu-jirra gu-boya. \v 22 Wurra Jesus burr-yika gu-galiya yerrcha Judíya (Judea) aburr-nirra rrawa gu-jirra gu-boya, birripa aburr-gata gala burdak marn․gi aburr-nirrarna apula ngaypa ngu-yinmiya ngu-burral. \v 23 Wurra janguny gu-barrjekarra apula birripa aburr-galiyana, gu-gurdiya wenga minypa birripa marn․gi aburr-ni apula. Minypa aburr-werranga aburr-wena burrwa, “A-lay, nipa an-gata mu-ngoyurra arr-buna a-workiyana, wurra gun-guniya gugu nipa gu-ngurrjinga a-workiya gun-guna gun-molamola janguny, ngaja, ngarla, minypa ngayburrpa ngubi-rrimanga. Minyja gun-guna janguny nipa mu-ngoyurra gala jal a-nirrarna, wurra jama a-ji a-workiyana jimarna barra gu-rruma.” \v 24 Rrapa gun-narda birripa waypa aburr-galiyana apula, lika Wangarr an-nelangga an-molamola abi-negarra ngardawa nipa nguna-ngukurdanyjinga. \c 2 \s1 Paul Rrapa Aburr-gata Jirúchalam Aburr-nirra Mu-murna Yerrcha \p \v 1 Rrapa nuwurra waypa gun-jaranga jemberr minypa arr-jirrapa arr-murna rrapa abirri-jirrapa abirri-jirrapa, minypa 14, lika barrwa ngaypa ngu-jekarra Jirúchalam (Jerusalem) minypa Barnabach (Barnabas) ngatipa, rrapa an-ngatipa jawina Daytach (Titus) nyirri-ganyja nyirri-bona.\x + \xo 2:1 \xt Jama Aburr-ji 11:30; 15:2\x* \v 2 Ngaypa ngu-bona minypa Wangarr nguna-gurdagurdarrana barra ngaypa ngu-yirda. Rrapa mu-murna yerrcha aburr-gata Jesus burr-yika jawina, ngayburrpa gu-ngardapa nyiburr-negiyana ngardapa, ngika aburr-werranga. Lika ngaypa yarlanga ngu-negarra burrwa ngaypa ngu-yinmiya ngu-weya burrwa ngu-workiya Jentayl (Gentile) yerrcha Jesus gun-nika gun-molamola janguny. Gala yapa birripa gubu-borrwa jimarna ngaypa ngu-yolkiyana, barrwa minypa gubu-ngukurdanyja gun-gata ngaypa jama ngu-ji. \v 3 Wurra birripa gubi-yagurrmurra apula gun-ngaypa janguny. Rrapa Daytach an-ngaypa jawina, wurpiya nipa an-gata Grik (Greek) an-guyinda gun-birripa rum gala majija burrbi-nega aburr-workiya, wurra aburr-gata mu-murna yerrcha Jirúchalam aburr-nirra, birripa gala aburr-weyarna rum nula gun-birripa wupa Ju yerrcha gun-burriya, jimarna nipa barra majija abi-nega; wurra gun-nyagara. \v 4 Wurpa lika aburr-werranga Ju (Jew) yerrcha aburr-gata joborr burr-guya gubi-rrimanga, birripa aburr-wena minypa gun-gata. Wurra birripa jarra ngika worlapa arrburrwa yerrcha; wurra jarra aburr-balagarrgurrjiyana arrburrwa, minypa birripa jal aburr-ni barra marn․gi aburr-ni janguny ngayburrpa ngubi-rrimanga, gu-gata minypa ngayburrpa gun-molamola gu-nirra arrburrwa. Minypa birripa bama aburr-yinanga jimarna arrbu-gaypa barra ngayburrpa gun-gata ganyjarr Jesus Christ arr-wuna, rrapa minypa ngayburrpa barra barrwa gu-joborr arr-bicha gu-ni. \v 5 Wurra ngatipa Barnabach ngatiya gala nyirri-yinmiyarna nyirri-yagurrmungarna burrwa aburr-gata. Wurra jarra gun-burral janguny Jesus gun-nika ngatipa jaga nyirri-ganana nula burr-guya, gun-jechinuwa barra ana-goyburrpa nyibi-rrima nyiburr-ni. \p \v 6 Wurra aburr-gata mu-ngoyurra aburr-jirra burrwa Jesus burr-yika gu-galiya yerrcha — (marrban gurda ngaypa gala ngu-borrwa ngu-workiya minypa birripa mu-ngoyurra aburr-jirra, wurra ngaypa jarra ngu-borrwuja minypa Wangarr nipa an-mola arrburrwa nguburr-gurdiya gorlk minypa nguburr-nga nguburr-gata) — wurra wuriya, wurra aburr-gata mu-ngoyurra aburr-jirra burrwa, birripa gala gun-nga barrwa marn․gi ngunabi-nengarna ngaypa.\x + \xo 2:6 \xt Deuteronomy 10:17\x* \v 7 Wurra birripa jarra ngunabi-nana minypa Wangarr nguna-wuna ganyjarr, Jentayl yerrcha ngu-ngurrjinga burrwa ngu-workiya Jesus Christ gun-nika gun-molamola janguny, gun-maywapa minypa Wangarr ganyjarr a-wuna Birta (Peter) gun-nardiya gun-molamola janguny gu-ngurrjinga burrwa a-workiya Ju yerrcha. \v 8 Minyjiya. Wangarr an-gata ganyjarr a-wuna Birta minypa Jesus gun-nika gun-molamola janguny nipa gu-ngurrjinga a-workiya burrwa Ju yerrcha, an-gatiya an-maywapa Wangarr ganyjarr nguna-wuna ngaypa, minypa ngaypa Jesus gun-nika janguny ng-ganyja burrwa ngu-workiya Jentayl yerrcha. \v 9 Gu-gurda ngacha aburr-gata mu-murna yerrcha ngunabi-nana, minypa Wangarr nguna-wuna ganyjarr ngaypa barra jama ngu-ji burrwa Jentayl yerrcha, lika aburr-gata mu-ngoyurra aburr-jirra, aburr-gatiya Jeymch (James) rrapa Birta rrapa Jon (John), birripa aburr-garlmunapa atila Barnabach ngatipa, murnamurna nyiburr-dimachichiyana minypa birripa rrapa ngatipa gu-ngardapa arrburrwa. Minypa ngatipa barra nyirri-ga barra burrwa janguny Jentayl yerrcha, rrapa birripa barra gubu-ga barra burrwa aburr-gata Ju yerrcha. \v 10 Wurpa lika birripa aburr-wena arrburrwa ngayburrpa barra nyirrbu-borrwa Jesus burr-yika gu-galiya yerrcha Judíya (Judea) aburr-nirra gala gun-nga gorlk burr-guta gubi-rrima. Wurra gu-gata ngacha ngaypa gipa mu-ngoyurra ngu-borrwurra. \s1 Paul Gelama Gelama A-barra Birta \p \v 11 Wurra nuwurra waypa nipa Birta jurdach ana-bona arrburrwa ngayburrpa Antiyak (Antioch) nyiburr-ninya, lika ngaypa jechinuwa ngu-wena nula rrapa gelama gelama ngu-barra, ngardawa nipa minypa gu-ngukurdanyjinga a-bona janguny. \v 12 Minypa gun-gatiya waypa gala aburr-werranga Ju yerrcha aburr-nirrarna, nipa wugupa burrwa Jentayl yerrcha balaja mbi-barra aburr-workiyana. Gun-narda gun-mola. Wurra barrwa Jeymch burr-jerrmarra ay-ngunyunaga aburr-werranga Ju yerrcha aburr-bena, lika Birta burr-bawuna Jentayl yerrcha; gala wugupa burrwa mbi-bangarna aburr-nirrarna, wurra a-ngorrkorndiyana burrwa minypa Ju yerrcha rrapa Jentayl yerrcha gala wugupa mbi-bay aburr-workiya. Birta a-yinagata a-ngorrkorndiyana burrwa Jentayl yerrcha, ngardawa nipa a-gurkuja burrwa aburr-gata Ju yerrcha birripa minypa gubu-borrwuja aburr-workiya gun-birripa gun-guwarr. \v 13 Gun-gatiya lika aburr-werranga Ju yerrcha burr-guta gu-joborr gu-birripa gun-guwarr merdaberper burr-negarra. Minypa gubu-borrwurra, lika aburr-ngorrkorndiyana burrwa Jentayl yerrcha, Barnabach nipa wugupa burrwa. \v 14 Wurra gun-gata minypa ngaypa nguburr-nana birripa gala jechinuwa aburr-bamungarna rrapa Jesus gun-nika janguny gubu-borrwujarna aburr-boyarna, wurra minypa aburr-ngorrkorndiyana burrwa Jentayl yerrcha Jesus burr-yika marr aburr-balcha nula rrapa gala barrwa wugupa burrwa balaja mbi-bangarna, lika ngaypa ngu-wena nula Birta minypa aburr-gata aburr-werranga aburr-galiyana apula ngaypa ngu-wena nula. Ngu-yinanga nula, “Nginyipa ny-bambungguna Ju, wurra ay-ngunyuna Jentayl yerrcha aburr-murna ngarripa arr-nirra nginyipa ny-nyukurdanyjiya, rrapa nyi-ninyarra gu-birripa gu-rum gu-guyinda. Gun-narda gun-molamola nginyipa ny-malchinga burrwa, wurra an-nga nula ny-jeknga nyi-nirra? Wurra nginyipa ny-borrwuja jimarna birripa barra aburr-ninya gu-ngayburrpa gu-rum gu-guyinda Ju yerrcha gun-burriya, ya?” Ngu-yinagata ngaypa ngu-wena nula Birta. \s1 Wangarr Arr-ngurrjinga Ngayburrpa Nguburr-molamola Minypa Marr Nguburr-balcharra Nula Christ \p \v 15 Ngardawa ngayburrpa nyiburr-gata nyiburr-bambungguna Ju, ngayburrpa nyibi-rrimanga Wangarr gun-nika joborr, wurra ana-goyburrpa nyiburr-gata Jentayl yerrcha ngika. \v 16 Wurra wuriya gun-gata. Wurra ngayburrpa nyiburr-werranga Ju yerrcha gipa marn․gi nyiburr-ni minypa an-gata Wangarr a-ngurrjinga a-workiya an-gugaliya an-jechinuwa gurda ngika ngardawa nipa an-gugaliya gu-rrimanga joborr, wurra ngardawa nipa jarra marr a-balcharra nula Jesus Christ gun-maywapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-garda Jentayl yerrcha nyiburr-ngukurdanyjiyana rrapa marr nyiburr-balcha nula. Gu-gurda ngacha minypa barra Wangarr arr-ngurrja Ju yerrcha rrapa Jentayl yerrcha nguburr-jechinuwa, minypa ngayburrpa marr nguburr-balcha nula Christ rrapa ngika minypa nguburr-werranga nguburr-gata joborr ngubi-rrimarra. Ngardawa gala ana-nga an-gugaliya a-yinmiya warrpam gu-rrima joborr rraka Wangarr a-ngurrja nipa an-gugaliya an-jechinuwa.\x + \xo 2:16 \xt Psalms 143:2; Rowm 3:20,22\x* \p \v 17 Wurra gun-gata minypa ngayburrpa Ju yerrcha marr nyiburr-balcharra nula Christ nipa Wangarr barra nyirr-borrwa minypa jechinuwa nyiburr-nirra nula, yanma gu-gata minyja wuparnana nyiburr-galiya arrburrwa minypa ngayburrpa Ju yerrcha burr-guta nyiburr-werra gun-maywapa minypa ana-goyburrpa Jentayl yerrcha gala joborr nyibi-rrima, gun-narda minypa ngayburrpa nyiburr-werra ngardawa Christ nipa nyanma, ya? Ngika a-la! \v 18 Wurra minyja ngaypa ngu-jeka, jimarna joborr gu-guyinda barra Wangarr nguna-borrwa minypa jechinuwa ngu-nirra, gun-narda minypa ngaypa yarlanga ngu-negarda jimarna ngaypa werra ngu-negiyana mu-ngoyurra ngaypa ngu-ngukurdanyjiyana nula Christ nipa nyanma barra jechinuwa ngu-ni rrapa gu-rum gu-gera ngika. \v 19 Wurra gu-gata gu-joborr nguna-gurdagurdarrana jarra, minypa ngaypa gala ngu-yinmiya rraka gu-joborr jechinuwa ngu-ni nula Wangarr. Minypa gun-maywapa gu-gata gu-joborr nipa minypa nguna-buna rrapa ngaypa minypa ngu-juwuna nula joborr; gala barrwa nguna-bicha gu-ni, wurra jarra ngaypa minypa wanngu ngu-nirra nula Wangarr. \v 20 Ngaypa minypa wugupa nula Christ nyirri-juwuna, nipa gu-jong gu-guyinda a-balcha a-yu. Rrapa ngaypa ng-guna ngu-rrigirrgnga ngu-workiya, ng-gata ngaypa ngika, wurra an-gata jarra Christ nipiya a-ninyarra apula. Minypa ngaypa ngu-burral ngu-rrigirrgnga ngu-workiya, minypa ngaypa marr ngu-balcharra nula nipa An-walkurpa Wangarr ana-jerrmarra. Ngardawa nipa an-gatiya gurrurta gu-rrimarra apula rrapa yi-gaba nguna-negarra, lika nipa a-juwuna apula ngaypa ngu-marr. \v 21 Gu-gurda ngacha minypa Wangarr a-gunggajinga apula, rrapa gurda ngaypa gala ngu-yinmiya ngu-bawa. Wurra jimarn jarra ngarripa arr-welangga nipa Wangarr arr-molamola arr-nega minypa ngarripa joborr ay-rrimanga, gun-narda minypa jimarn jarrapa Christ borijipa a-juwuna. \c 3 \s1 Joborr Ngubi-rrimanga — Gurda Ngardapa Rrapa Marr Nguburr-balcharra — Gurda Ngardapa \p \v 1 Ana-goyburrpa nyiburr-gata Galéychiya (Galatia) nyiburr-nirra nyiburr-gerna, ya? Wurra ana-goyburrpa jarra gipa nyiburr-galiyana rrapa gun-gata janguny yarlanga gu-yu ana-gorrburrwa minypa Jesus a-yinmiyana a-juwuna. Wurra ana-nga nyirr-warbuna minypa gun-gata janguny ana-goyburrpa nyiburr-bamapurda nyiburr-nirra? \v 2 Wurra ngaypa arr-wenggana barra gun-guna: Ana-goyburrpa Mern An-mawunga nyibu-menga, gun-gata minypa jama nyiburr-ji nula gun-guwarr gun-guyinda joborr, ya? Wurra minypa gun-molamola janguny ana-goyburrpa nyiburr-galiyana rrapa marr nyiburr-balcha, gu-gurdiya ngacha, ya? Gun-narda yama ana-goyburrpa nyibu-borrwa? \v 3 Wurra an-nga nula nyiburr-gerna nyiburr-nirra? Minyja ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyiburr-ngukurdanyjiyana nula Wangarr ngardawa Mern An-mawunga nipa nyanma. Wurra gun-guniya gugu ana-goyburrpa jimarna barra nyibu-mungba minypa ana-goyburrpa gu-gugaliya yerrcha wupa jama nyiburr-jirra nyiburr-workiya, ya? Jarra gu-gurda ngacha gala nyiburr-yinmiya. \v 4 Wurra gun-gata ana-goyburrpa nyiburr-ngukurdanyjiyana nula Wangarr rrapa gu-gata wenga nipa a-yinmiyana a-gunggajinga ana-gorrburrwa a-workiyana, gun-gata nula ngaypa ngu-yinmiya barra ngu-borrwa? Wurra gun-gata borijipa wupa, ya? Wurra jarra ngaypa ngu-borrwuja gun-gata borijipa ngika. \v 5 Wurra bubu-borrwa gun-gata Wangarr nipa nyirr-wucha a-workiya ana-goyburrpa Mern An-mawunga rrapa jama a-jirra ana-gorrburrwa burr-ganyjarr. Nipa an-nga nula a-yinagata a-workiya? Wurra jimarna bama nyiburr-yinaga minypa joborr ana-goyburrpa nyibi-rrimanga, ya? Wurra ngardawa gun-molamola janguny ana-goyburrpa nyiburr-galiyana rrapa mu-nguy marr nyiburr-balcharra nyiburr-nirra, ya? Gun-nardiya wupa, ngaja, ngarla. \p \v 6 Minyja bubu-borrwa Aybriyam (Abraham). Nipa marr a-balcha nula Wangarr rrapa gu-gurda nula wupa nipa Wangarr gu-borrwurra nula minypa nipa an-jechinuwa.\x + \xo 3:6 \xt Genesis 15:6; Rowm 4:3\x* \v 7 Gun-narda minypa yarlanga gu-yurra minypa gu-galiya yerrcha aburr-gata marr aburr-balcharra nula Wangarr, birripa wupa aburr-gatiya Aybriyam burr-yika gu-ngarda yerrcha.\x + \xo 3:7 \xt Rowm 4:16\x* \v 8 Rrapa Wangarr gun-nika janguny mu-jurra gu-yurra gipa mu-ngoyurra gu-ngurrjinga nipa Wangarr minypa burr-borrwa barra Jentayl (Gentile) yerrcha aburr-jechinuwa minypa birripa marr aburr-balcha nula. Gu-gata ngacha janguny minypa Wangarr a-wena nula Aybriyam, nipa a-yinanga nula, “Ngardawa nginyipa nyanma ngaypa ng-gunggaja barra burrwa warlaman aburr-bapurr.”\x + \xo 3:8 \xt Genesis 12:3\x* \v 9 Ganapiya, lika gu-galiya yerrcha aburr-nga aburr-gata minypa marr aburr-balcharra nula Wangarr, birripa wugupa nula Aybriyam aburr-molamola; minypa Aybriyam marr a-balcha nula Wangarr rrapa gu-gata wenga Wangarr an-molamola a-negarra Aybriyam. \p \v 10 Wurra aburr-werranga aburr-jaranga gubu-borrwuja aburr-nirra jimarna joborr gu-gatiya wupa birripa barra wanngu aburr-negiya minypa birripa aburr-yinmiya gubi-rrimanga. Wurra aburr-gata birripa Wangarr burr-nacha a-nirra minypa birripa jarra aburr-werra. Ngardawa mu-jurra gu-yurra joborr gu-yinaga, “An-gata ana-nga gala warrpam gu-rrima joborr mu-jurra gu-yurra rrapa a-yirda jama a-ji a-workiya, an-gata an-gugaliya an-nerra.”\x + \xo 3:10 \xt Deuteronomy 27:26\x* \v 11 Wurra ngayburrpa marn․gi gala ana-nga a-yinmiya warrpam gu-rrima joborr rraka Wangarr ana-nyala a-ngurrja an-gata an-gugaliya an-jechinuwa. Wurra “ana-nga an-gata jechinuwa a-nirra, nipa an-gata wanngu a-ni barra minypa nipa a-yinmiyana marr a-balcha nula Wangarr.”\x + \xo 3:11 \xt Habakkuk 2:4\x* \v 12 Wurra joborr ngardapa, rrapa gun-gata minypa ngayburrpa marr nguburr-balcharra nula Wangarr gun-narda ngardapa. Wurra jarra janguny gu-yurra, gu-yinaga, “An-gata ana-nga a-yinagata jama a-jirra a-workiya minypa joborr gu-yurra, gu-gata wenga nipa wanngu a-ni barra.” Wurpa lika ngayburrpa nguburr-barparpuna nguburr-ni nguburr-workiyana ngardawa minypa gu-joborr arr-bichinga gu-ni.\x + \xo 3:12 \xt Leviticus 18:5\x* \p \v 13 Wurra Christ nipa wanngu arr-negarra gun-gata joborr arr-bichinga gu-ni. Minypa gun-gata nipa a-balcha a-yu gu-jong gu-guyinda, gun-nerra ngayburrpa ngubi-rrimarra gu-jekarra nula nipa. Minypa gun-gata janguny mu-jurra gu-yurra gu-yinaga, “Ana-nga an-gata minypa gu-jong a-balcha a-yu, Wangarr a-na barra minypa an-gata an-gugaliya nipa an-nerra.”\x + \xo 3:13 \xt Deuteronomy 21:23\x* \v 14 Gu-gatiya ngacha minypa Christ jama a-ji barra minypa Jentayl yerrcha gubu-ma gun-gata minypa Wangarr gochila a-rrana Aybriyam, gu-gatiya wenga barra warlaman nguburr-gurdiya gorlk ngubu-ma Mern An-mawunga minypa ngayburrpa nguburr-yinmiyapa nguburr-gata marr nguburr-balcharra nula Wangarr. \s1 Gochila Gun-gurra \p \v 15 Jela, worla, marrka bubu-borrwa minypa gun-guna: Wolawola an-gugaliya gu-barnjinga a-workiya wengga minypa nipa barra a-juwa rrapa ana-nga barra gu-ma, gun-gata ngardawa nipa a-wena, gala ana-nga a-yinmiya gu-rruma o barrwa gu-barnja wengga. \v 16 Gu-gurda ngacha minypa gun-gata Wangarr gochila bijirri-dana Aybriyam rrapa an-nigipa walkur Aybriyam an-nika nipa nuwurra jurdach a-bokamurra. Minyja bubu-borrwa: Nipa Wangarr gala a-yinangarna nula Aybriyam, “aburr-goyburrpa nginyipa burr-bokama barra.” Gala a-yinagatarna a-weyarna, ngardawa aburr-jaranga ngika. Wurra jarra nipa a-yinanga nula, “an-nginyipa nginyipa ny-bokama barra.” Nipa Wangarr a-yinagata a-wena, nipa gochila a-rrana Aybriyam, rrapa an-gata nipa a-ngurrjinga nula nipa Christ.\x + \xo 3:16 \xt Genesis 12:7\x* \v 17 Minypa meyali gun-guna: Wangarr an-gatiya mu-ngoyurra a-wena nula Aybriyam rrapa gochila a-rrana, nipa gala a-yinmiya gu-rruma gun-nigipa wengga. Wurra wuriya. Wurra Aybriyam mu-namangarta gu-gatiya wenga nuwurra waypa gun-jaranga jemberr gu-ni minypa 430, lika Wangarr gu-barnjinga joborr gu-yu. Wurra gu-gata gu-joborr gala gu-yinmiya gu-werrwerrma gun-gata Wangarr mu-ngoyurra a-wena, nipa gochila a-rrana Aybriyam minypa Aybriyam gu-ma barra ngardawa marr a-balcha nula Wangarr, gurdiya wupa nyanma rrapa gu-joborr nyanma ngika.\x + \xo 3:17 \xt Exodus 12:40\x* \v 18 Wurra minyja gun-gata gochila gun-gurra jimarn jarra gu-joborr wenga ngubu-ma, wurra gun-narda minypa gochila gun-gurra ngika. Wurra jarra gun-burral Wangarr a-wuna Aybriyam minypa nipa mu-ngoyurra gochila a-rrana, gun-gatiya wupa nyanma.\x + \xo 3:18 \xt Rowm 4:14\x* \s1 An-nga Nula Wangarr Arr-wuna Joborr \p \v 19 Lika an-nga nula Wangarr barrwa arr-wuna joborr? Wurra minypa nipa jarra gu-joborr yarlanga gu-negarra nipa an-gugaliya werra a-negiya a-workiya. Wangarr a-yinagata marn․gi arr-negarra a-ni nuwurra jurdach nipa Aybriyam an-nika an-walkurpa a-bena an-gatiya gochila an-gurra Christ. Wurra gun-gata joborr Wangarr arr-wuna, birripa waykin aburr-guyinda aburr-mujaruk gubu-ganyja gurda rrapa an-gugaliya gojilapa a-jinyja arrburrwa ngayburrpa rrapa Wangarr an-gatiya Mojich (Moses). \v 20 Minypa an-gata an-gugaliya gojilapa a-jinyja, nipa an-gatiya ngardawa birripa gu-galiya yerrcha ngardapa, rrapa Wangarr nipa ngardapa. Wurra gala ana-nga gojilapa a-ji butula Wangarr rrapa An-walkurpa, ngardawa bitipa jarra gu-ngardapa. \p \v 21 Wurra joborr gun-gata lika gu-werrwerrmanga Wangarr gochila an-dana ya? Ngika, a-la! Wurra joborr Wangarr nyirr-wuna ngayburrpa Ju yerrcha, minyja gun-gata gun-burral wanngu gun-gunega, gurda minypa jimarn jarra warlaman nguburr-gurdiya gorlk nguburr-jechinuwa nguburr-ni minypa ngayburrpa nguburr-yinmiya jama nguburr-jirra rrapa joborr ngubi-rrimanga, gun-gata wupa. \v 22 Wurra Wangarr gun-nika janguny mu-jurra gu-yurra: Minypa nipa a-wena rrapa gun-guna rrawa gu-bichiya gu-yurra gu-werra gu-guyinda, barra minypa nguburr-yinmiyapa nguburr-gata marr nguburr-balcharra nula Jesus Christ, gu-gatiya wenga ngayburrpa ngubu-ma barra nipa gochila an-dana wanngu gun-gunega. \p \v 23 Wurra gun-gapa mu-ngoyurra Jesus gun-nika janguny gala burdak gu-beyarnapa arrburrwa, ngayburrpa Ju yerrcha minypa gu-joborr nyirr-bichinga gu-ni, burda nyirr-negarra, lika nuwurra gu-bena arrburrwa gun-gata marr gun-gubalcha. \v 24 Gu-gurda ngacha minypa joborr jaga gu-ganana arrburrwa gu-ni nuwurra Christ a-bena, gu-gata wenga barra Wangarr arr-ngurrja jechinuwa nguburr-nirra nula ngayburrpa nguburr-gata minypa marr nguburr-balcharra nula Christ. \v 25 Rrapa gun-guniya gugu minypa Christ gun-nika gun-molamola janguny gipa gu-bena arrburrwa, gun-narda minypa ngayburrpa gala barrwa gu-gata gu-joborr an-dima gu-ni. \p \v 26 Ana-goyburrpa warrpam nyiburr-walkurpa nyiburr-ni nula Wangarr minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula Christ. \v 27 Minypa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiyapa bama nyiburr-gurragiyana minypa ana-goyburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana, gun-narda minypa ana-goyburrpa nyibi-rrimanga Christ. \v 28 Rrapa gu-gata wenga ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya nyiburr-ngorrkorndiya nyiburr-ni minypa nyiburr-werranga Ju rrapa nyiburr-werranga Jentayl, rrapa nyiburr-werranga minypa nyiburr-mujama rrapa nyiburr-werranga minypa bunggawa yerrcha, rrapa nyiburr-werranga minypa mu-wurra yerrcha rrapa nyiburr-werranga minypa mu-gama yerrcha. Wurra jarra ana-goyburrpa gu-ngardapa minypa ana-goyburrpa rrapa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \v 29 Rrapa minyja ana-goyburrpa gun-burral Christ nyiburr-yika, gun-narda minypa ana-goyburrpa Aybriyam nyiburr-yika gu-ngarda yerrcha, rrapa nuwurra jurdach ana-goyburrpa nyibu-ma barra gun-gata nipa Wangarr gochila a-rrana Aybriyam.\x + \xo 3:29 \xt Rowm 4:13\x* \c 4 \p \v 1 Minypa gun-maywapa ranginy nyanyapa niya murna a-wuna rrawa an-nigipa delipa, lika nipa a-juwuna. Marrban minypa an-gata delipa nipa gugu rrawa walang a-ni, wurra an-gata delipa nipa minypa aburr-gata aburr-mujama jama aburr-ji nula aburr-workiyana an-nigipa nyanyapa niya, ngardawa nipa burdak an-delipa. \v 2 Minypa aburr-werranga aburr-mumurna burdak jaga aburr-ganaja nula, rrapa gun-nigipa rrawa burr-guta birripa jaga aburr-ganaja nuwurra waypa barra nipa wana a-ni minypa an-nigipa nyanyapa niya mu-ngoyurra gu-barnjinga wengga. \v 3 Gun-gata ngu-wena delipa nula ngika, wurra gun-burral ngayburrpa. Minypa gun-gata ngayburrpa gala burdak gun-burral marn․gi nguburr-nirrarna nula Wangarr, ngayburrpa minypa nguburr-mujama nguburr-ni nula gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa. \v 4 Wurra gun-balmapa gu-ji, Wangarr ana-jerrmarra an-nigipa Walkur ay-ngunyunaga. Minypa jin-nigipa mampa niya a-menga rrapa nipa a-bambungguna an-gugaliya, rrapa gun-gata joborr gu-yu nula nipa minypa an-gugaliya joborr gu-yurra nula gu-workiya. \v 5 Gu-gatiya ngacha minypa nipiya an-gata Wangarr an-nika An-walkurpa ana-bona, gun-ngayburrpa mari nipa a-barrbiyana ngayburrpa barra nipa arr-jarlapa arr-ma gu-gatiya gu-joborr arr-bichinga gu-ni, minypa barra ngayburrpa nguburr-walkurpa nguburr-ni nula Wangarr. \p \v 6 Rrapa ana-goyburrpa ngardawa nyiburr-yigipa walkurpa yerrcha Wangarr nyiburr-yika, nipa ana-jerrmarra ana-gorrburrwa An-mawunga an-nigipa An-walkurpa, nipa a-ninyarra ana-gorrburrwa wuparnana rrapa a-burrmaymburda a-nirra Wangarr. A-yinaga a-workiya, “Anya! Anya!” \v 7 Ganapiya, lika nginyipa ngika barrwa nyi-mujama wupa nyi-ni nula Wangarr, wurra nginyipa ny-yalkurpa nyi-ni nula gugu ngardawa nipa nyanma. Rrapa ngardawa nginyipa ny-yigipa ny-yalkurpa, nginyipa ny-ma barra minypa nipa gu-rrimanga arrburrwa ngayburrpa nguburr-gurdiya nguburr-yigipa walkurpa yerrcha.\x + \xo 4:7 \xt Rowm 8:15-17\x* \s1 Paul Wargugu A-nirra Burrwa Galéychiya Aburr-guyinda \p \v 8 Gun-gata mu-ngoyurra ana-goyburrpa gala marn․gi nyiburr-nirrarna nula Wangarr, ana-goyburrpa minypa nyiburr-mujama nyiburr-ni burrwa aburr-werranga, jimarna birripa wangarr an-guyinda, wurra gun-nyagara. \v 9 Wurra gun-guniya gugu ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni nula Wangarr — jarra gun-burral nipa marn․gi a-ni ana-gorrburrwa ana-goyburrpa minypa nyiburr-yigipa nyirr-negarra. Wurra an-nga nula ana-goyburrpa nyiburr-barrjeknga nyiburr-nirra, jimarn ana-goyburrpa barrwa nyiburr-mujama nyiburr-ni barra nula gun-nyarlkuch gun-guyinda gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa? \v 10 Minyjiya! Ana-goyburrpa gipa nyiburr-jekarra, nyibu-borrwuja nyiburr-workiya jimarn jarra gu-yinpa ngorrngurra gun-japurra, gun-nerranga gun-nyagara; rrapa a-yinpa ran․gu an-japurra, an-nerranga gun-nyagara; rrapa gu-yinpa jemberr gun-japurra, gun-nerranga gun-nyagara. \v 11 Ngaypa wargugu ngu-nirra ana-gorrburrwa, jimarn jarra ngaypa borijipa jama ngu-ji ana-gorrburrwa! \p \v 12 Jela, worla, burr-guya ngaypa ngu-weya ana-gorrburrwa: Buburr-ninya minypa ngaypa ngu-nirra, gala barrwa gu-joborr nguna-bicha gu-ni gu-workiya. Buburr-yirda buburr-ni gun-maywapa minypa ngaypa gipa gugu ngu-ninyarra minypa ana-goyburrpa Jentayl yerrcha mu-ngoyurra nyiburr-ni, gala gu-joborr nyirr-bichingarna gu-nirrarna gu-workiyarna. Minyja ana-goyburrpa gala mu-ngoyurra werra ngunabi-nengarna rraka gun-guniya gugu nyibi-yerrnyja gun-ngaypa janguny. \p \v 13 Minypa ana-goyburrpa marn․gi gun-gata gu-yinmiyana gu-ni apula gu-gegapa ngaypa nguna-ganyja ana-gorrburrwa gun-molamola janguny. Minypa ngaypa ngardawa ngu-yorrpuna ngu-ni, gatiya lika ana-goyburrpa nyiburr-murna ngaypa ngu-ni rrapa janguny ngu-ngurrjinga ana-gorrburrwa. \v 14 Rrapa marrban ngaypa ngu-nyarlkuch, jimarna ana-goyburrpa ngaypa ngunabi-yerrnyjingarna mipila, wurra ana-goyburrpa nyiburr-gonyjinga apula gun-maywapa minypa jimarn jarra Wangarr an-nika waykin an-guyinda an-mujaruk nyiburr-gonyjinga nula rrapa nipa Christ Jesus nyiburr-gonyjinga nula. \p \v 15 Wurra gun-gatiya ana-goyburrpa burr-guya nyiburr-marrkapchinga apula, an-nga nula ana-goyburrpa gala mu-nguy nyiburr-yirdapa nyiburr-ni? Minypa ngaypa marn․gi ana-gorrburrwa mu-ngoyurra ana-goyburrpa burr-guya nyiburr-mola apula; jimarna gun-mola, ana-goyburrpa nyibu-warrkngarna mun-goyburrpa mun-barra, lika ngunabu-wucharna ngaypa, gun-gata ngaypa ngu-nacharna gun-mola. \v 16 Wurra lika ngaypa gun-jechinuwa ngu-wena ana-gorrburrwa, gu-gata wenga ana-goyburrpa nyibu-borrwurra jimarn jarra ngayburrpa mun-bachirra arrburrwa gu-gapa gu-guta ana-goyburrpa rrapa ngaypa, ya? \p \v 17 Wurra aburr-gata aburr-werranga borijipa aburr-marrngoypiya ana-gorrburrwa aburr-workiya, birripa jal aburr-nirra arrbu-ngorrkornda barra ana-goyburrpa rrapa ngayburrpa gun-gata minypa ana-goyburrpa barra nyiburr-marrngoypiya barra burrwa birripa. \v 18 Wurra jarra gun-mola nguburr-marrngoypiya nguburr-nirra arrburrwa nguburr-workiya gu-gapa gu-guta, minyja gun-burral gun-molamola ngubu-borrwuja arrburrwa. Gu-gurda ngacha minypa ngaypa ngu-marrngoypiya ngu-nirra ana-gorrburrwa ngu-workiya minypa wolawola ana-goyburrpa nyiburr-murna ngaypa ngu-nirra rrapa minypa balay ngu-nirra burr-guta. \p \v 19 Japurra ngapa nyiburr-jirra. Ana-goyburrpa minypa nyiburr-ngaypa delipa yerrcha, rrapa ngaypa minypa jin-maywapa jin-babalapa jiny-yurkurichinga jiny-yorkiya, delipa a-mangga jiny-yorkiya. Gu-gatiya ngacha minypa ngaypa burr-guya jama ngu-jirra ana-gorrburrwa ngu-workiya barra minypa ana-goyburrpa nyiburr-ngurrnga nyiburr-ni barra minypa Christ. \v 20 Ngaypa jal ngu-nirra jimarn jarra ngaypa ng-gatiya wugupa ana-gorrburrwa ngayburrpa nguburr-nachichiya nguburr-ni rrapa nguburr-wengga nguburr-ni, minypa ngu-yinmiya ngaypa marn․gi ngu-ni ana-gorrburrwa rrapa gun-ngaypa janguny gu-ngukurdanyjiya rrapa magaya gu-ji, ngika minypa gun-guna ngaypa gelama gelama arr-banga ngu-nirra. Wurra gun-guniya burdak ngaypa wargugu ngu-nirra ana-gorrburrwa. \s1 Gun-maywapa Ranginy Minypa Abirriny-jata Mu-gama Yerrcha Aygar (Hagar) Rrapa Jera (Sarah) \p \v 21 Ya? Ana-goyburrpa nyiburr-gata jal nyiburr-nirra nyiburr-mujama nyiburr-ni barra nula joborr gun-guyinda, wurra ana-goyburrpa gala nyibu-borrwa nyiburr-ni, ya, gun-gata gun-guwarr janguny? \v 22 Wurra janguny mu-jurra gu-yurra minypa Aybriyam (Abraham) bijirri-bokamurra abirri-jirrapa walkurpa yerrjipa, an-ngardapa jin-nigipa mampa niya jin-gata jin-mujama, rrapa an-nerranga jin-nigipa mampa niya jin-gata magaya gu-ji achila. Gu-gurda ngacha.\x + \xo 4:22 \xt Genesis 16:15; 21:2\x* \v 23 Minypa abirri-gata abirri-jirrapa walkurpa yerrcha an-ngardapiya nyanyapa buta an-gata Aybriyam, wurra an-ngardapa a-bambungguna minypa delipa a-bambunggiya a-workiya, wurra an-nerranga a-bambungguna minypa an-gata gochila an-gurra. \v 24 Gun-gata gun-burral janguny minypa gun-gata barra ngubi-na gun-maywapa ranginy meyali gun-guna: Abirriny-jata abirriny-jirrapa mu-gama yerrcha minypa gun-burral abirri-jirrapa rum ngardapa ngardapa. Minypa jin-ngardapa mu-mirk wenga mun-nelangga mun-gata Jaynay (Sinai) minypa nipa jin-gata burr-mangga jiny-yorkiya birripa barra aburr-mujama aburr-ni, nipa jin-gata jin-nelangga Aygar (Hagar). \v 25 Jin-gatiya nipa minypa mun-maywapa mun-gata mun-mirk Jaynay mu-jinyjarra gun-gatiya rrawa Aréybiya (Arabia). Rrapa rrawa Jirúchalam (Jerusalem) gu-guniya gu-yika gu-rrawa nipa gu-yinagatiya minypa mun-gata mun-mirk, ngardawa nipa gun-gata rrawa gu-joborr gu-bichinga gu-nirra rrapa gu-gata burr-yika gu-rrawa birripa niya gu-joborr burr-bichinga gu-nirra. \v 26 Wurra jarra gun-nerranga Jirúchalam gun-gata waykin wenga gu-gatiya burr-yika gu-rrawa gun-molamola gu-nirra burrwa, rrapa nipa gun-gatiya rrawa minypa gun-ngayburrpa gu-mampa arrburra, ngaja, ngarla. \v 27 Minypa janguny mu-jurra gu-yurra, gu-yinaga, \q1 “Worlworlcha ny-jata gama gala delipa n-dima. \q1 Nginyipa ny-jata gala delipa ny-manggarna rraka ny-yurkurichingarna, \q2 ny-jurda gonyja minypa ny-yorlworlchinga. \q1 Ngardawa jin-gata gama jiny-mormiyana jinyu-ni, \q2 barrwa aburr-yigipa gu-ngarda yerrcha aburr-jaranga aburr-ni barra; \q1 wurra jin-gata gama an-nigipa an-gumarrbipa gala jiny-bawujarna, \q2 jarra aburr-yigipa gu-ngarda yerrcha marr aburr-jaranga aburr-ni barra.”\x + \xo 4:27 \xt Isaiah 54:1\x* \p \v 28 Ganapiya, jela, worla. Ngayburrpa minypa an-gata Ayjek (Isaac) nipa gochila an-gurra. \v 29 Wurra gun-gata gun-guwarr janguny an-gata a-bambungguna minypa delipa a-bambunggiya a-workiya nipa a-buna a-workiyana an-gata nipa a-bambungguna minypa nipa Mern An-mawunga jama a-ji. Rrapa gun-guniya gugu gu-yinagata gu-nirra arrburrwa ngayburrpa nguburr-guna minypa Mern An-mawunga nguburr-geka arr-negarra.\x + \xo 4:29 \xt Genesis 21:9\x* \v 30 Wurra janguny mu-jurra gu-yurra gun-gata gu-yinmiya gu-weya? Wurra nipa gu-yinaga, “Yerrnyja mipila jin-gata jin-mujama rrapa an-nigipa delipa. Gala yapa jin-mujama an-nika delipa wugupa nula ji-molamola nyanma gubirri-ngorrkornda gun-gata an-bitipa nyanyapa buta gu-rrimanga a-nirra. Wurra gun-gata gun-nigipiya ji-molamola nyanma gun-nika wupa.”\x + \xo 4:30 \xt Genesis 21:10\x* \v 31 Ganapiya, jela, worla. Jin-gata jin-mujama ngayburrpa ngika nguburr-yigipa delipa yerrcha, wurra jin-gata gama gun-molamola achila nipa jarra jin-ngayburrpa mampa arrburra. \c 5 \s1 Gun-molamola Gu-nirra Arrburrwa \p \v 1 Ngayburrpa barra gun-molamola gu-ni arrburrwa, gun-nardiya nula Christ arr-jarlapuna arr-menga. Ganapiya, lika buburr-jinyjapa, rrapa gala barra nyibi-yagurrma burrwa aburr-gata minypa jal aburr-nirra ana-goyburrpa barra barrwa nyiburr-bichiya nyiburr-ni. \p \v 2 Buburr-galiya apula, ng-guna ngaypa Paul ngu-weya ana-gorrburrwa. Gun-gata minyja ana-goyburrpa nyibi-yagurrma burrwa aburr-gata minypa jal aburr-nirra ana-goyburrpa barra majija nyiburr-ni, gun-narda minypa Christ gala a-yinmiya a-gunggaja ana-gorrburrwa. \v 3 Gun-narda nula ngaypa barrwa burr-guya ngu-weya ana-gorrburrwa: Ana-nga an-gata majija a-ni jimarna gun-gatiya barra Wangarr gu-borrwa nula nipa an-jechinuwa, an-gata an-gugaliya nipa jarra gu-borrwa barra warrpam gun-gatiya joborr gun-guyinda. \v 4 Ana-goyburrpa minyja jal nyiburr-nirra Wangarr barra nyirr-borrwa ana-goyburrpa nyiburr-jechinuwa minypa ana-goyburrpa nyibu-borrwuja nyiburr-nirra joborr, gun-narda minypa ana-goyburrpa rrapa Christ nyiburr-ngorrgorndiyana. Minypa Wangarr nipa an-mola ana-gorrburrwa rrapa a-gunggajinga ana-gorrburrwa, wurra ana-goyburrpa barrwa nyiburr-lijiwarriyana. \v 5 Wurra ngayburrpa nyiburr-guna jarra minypa Mern An-mawunga nyibi-rrimanga, ngayburrpa marr nyiburr-balcharra rrapa marn․gi ngardawa Wangarr gochila nyin-dana, burraya nyirr-wu barra jechinuwa gun-guni. \v 6 Ngardawa Christ gun-nika janguny, gun-gata ngika minypa jimarna Wangarr arr-borrwuja ngayburrpa jechinuwa nguburr-nirra minypa nguburr-yinmiyapa nguburr-gata majija nguburr-ni rrapa minypa nguburr-yinmiyapa nguburr-nyagara. Gun-gata nipa gala gu-borrwa arrburrwa. Wurra nipa gu-borrwuja arrburrwa jarra minypa ngayburrpa nguburr-yinmiya marr nguburr-balcharra nula nipa Wangarr, rrapa gu-gata wenga minypa gu-galiya yerrcha jal nguburr-nirra burrwa. \p \v 7 Ana-goyburrpa gun-mola nyiburr-rrigirrgarra, wurra ana-nga nyin-dimarra? Ana-goyburrpa jarra gun-burral janguny nyiburr-borrwurra nyiburr-bamuna. \v 8 Wurra gun-gata gun-nerranga janguny ana-goyburrpa nyibu-borrwuja nyiburr-nirra, gun-narda ngika Wangarr gun-nika janguny gun-gata minypa nipa a-gonyjinga ana-gorrburrwa. \v 9 Bubu-borrwa minypa gun-maywapa ranginy rakaraka mun-gunega ngayburrpa ngubu-barnjinga nguburr-workiya mu-damba, lika gu-gata wenga mu-durtchinga mu-workiya. Gun-narda gun-maywapa ranginy marrka bubu-borrwa buburr-ni meyali rrapa buburr-jarlapiya nula gun-nerra.\x + \xo 5:9 \xt 1 Gorint 5:6\x* \v 10 Ngaypa marr ngu-balcharra nula an-ngayburrpa Bunggawa barra ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya nyiburr-lijiwarriya rrapa gun-nerranga janguny nyibu-borrwa. Rrapa marrban an-gata ana-nga bambulabulawa nyirr-nenga a-nirra ana-goyburrpa, wurra ngaypa jarra marr ngu-balcharra nula Wangarr burraya nipa a-bu barra an-gata. \p \v 11 Wurra, jela, worla, minyja jimarn jarra ngaypa mu-nguy ngu-weya ngu-workiya minypa an-gugaliya nipa burdak majija a-ni barra, lika burraya Wangarr an-mola a-ni barra nula — minyja jimarn jarra ngaypa ngu-yinagata ngu-weya ngu-workiya, gun-narda minypa aburr-gata gun-gata aburr-weya aburr-workiya gala aburr-yinmiya ngunabu-bu ngaypa. Wurra jarra birripa ngunabu-burnda aburr-workiya ngardawa gun-gata ngaypa gala ngu-wengga ngu-workiya. Gu-gatiya ngacha mun-bachirra burrwa birripa rrapa Christ gun-nika janguny, gun-gata janguny minypa nipa gu-jong a-balcha a-yu rrapa gun-gata nyanma nipa Wangarr an-mola arrburrwa. \v 12 Wurra aburr-gatiya minypa bambulabulawa nyirrbi-nenga aburr-nirra ana-goyburrpa, birripa yama aburr-wurra aburr-gorndiyapa laka aburr-gaya, minypa majija a-negiya a-workiya gun-gata wupa birripa marr aburr-balcharra? \s1 Mern An-mawunga Ngardapa Rrapa An-gugaliya Gun-nika Jal Gun-guni Ngardapa \p \v 13 Wurra, jela, worla, Wangarr a-gonyjinga ana-gorrburrwa ana-goyburrpa barra gun-molamola gu-ni ana-gorrburrwa. Wurpa lika gala barra nyibu-borrwa jimarna gun-mola ana-gorrburrwa gun-nerra jama nyiburr-ji barra minypa gun-gatiya ana-goyburrpa gu-galiya yerrcha wupa jal nyiburr-nirra. Wurra jarra jal buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa gu-gatiya nyanma nyiburr-mujama buburr-ni ana-gorrburrwa. \v 14 Ngardawa gun-jaranga joborr gu-yurra, wurra banda gu-jirra minypa gun-guna: “Jal nyi-ni barra nula an-borrmunga jin-borrmunga gun-maywapa minypa nginyipa ngardapa nggu jal nyi-nirra nggula.”\x + \xo 5:14 \xt Leviticus 19:18\x* \v 15 Wurra minypa ana-goyburrpa nyiburr-ngorrkorndiya nyiburr-nirra rrapa werra nyiburr-negachichiya nyiburr-nirra gu-gapa gu-guta, gun-narda nula ana-goyburrpa barra nyiburr-jarlapiya; gala yapa mu-nguy werra nyiburr-negachichiyan rrapa laka nyiburr-gayan. \p \v 16 Wurra ngaypa ngu-weya ana-gorrburrwa minypa gun-guna: buburr-rrigirrga buburr-workiya minypa ana-goyburrpa nyiburr-galiyarra nula Mern An-mawunga rrapa gala nyiburr-yinmiya jama nyiburr-ji minypa ana-goyburrpa nyiburr-gatiya gu-galiya yerrcha wupa jal nyiburr-nirra nyiburr-workiya. \v 17 Ngardawa gun-gata gun-nerra ana-goyburrpa nyiburr-gatiya gu-galiya yerrcha wupa jal nyiburr-nirra nyiburr-workiya, gun-narda gun-nerra gun-guyinda nipa minypa gu-bachirramiya nula gu-workiya gun-gata gun-molamola gun-guyinda nipa an-gata Mern An-mawunga jal a-nirra a-workiya. Rrapa gun-gata Mern An-mawunga jal a-nirra a-workiya, gun-narda minypa gu-bachirramiya nula gu-workiya gun-gata gu-galiya yerrcha gun-burriya jal gun-guni. Minypa mun-bachirra butula ana-gugaliya gun-nika jal rrapa Mern An-mawunga gun-nika. Lika ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya nyiburr-yinda minypa gun-gata gun-nga ana-goyburrpa nyiburr-gatiya gu-galiya yerrcha wupa jal nyiburr-nirra.\x + \xo 5:17 \xt Rowm 7:15-23\x* \v 18 Wurra minyja ana-goyburrpa nyiburr-galiyarra nula nyiburr-nirra Mern An-mawunga, gun-narda minypa ana-goyburrpa gala gu-joborr nyirr-bicha gu-ni. \p \v 19 Jarra yarlanga gu-yurra gun-guyinmiya ngacha gun-gata minypa gu-galiya yerrcha birripa wupa nyanma jama aburr-jirra aburr-workiya. Minypa birripa jama aburr-jirra aburr-workiya marrambay gun-guji, gun-nerra gun-gata burr-guya gun-nerra, rrapa gala aburr-gurkuja. \v 20 Rrapa minypa aburr-marrjerrmiya nula aburr-workiya an-mawunga an-guyinda ana-gugaliya a-jarlapuna, rrapa burrbu-warburda aburr-workiya gu-galiya yerrcha. Rrapa minypa aburr-bachirramiya burrwa, rrapa ngarndarrk ngarndarrk aburr-negiya, rrapa gu-mey aburr-weya aburr-workiya, rrapa burr-guya gun-bachirra aburr-weya burrwa. Rrapa minypa gubu-borrwuja aburr-workiya gun-nga minypa birripa wupa ngardapa jal aburr-nirra, gun-gata wupa. Aburr-ngorrkorndiya burrwa aburr-workiya. Minypa gu-janguny gu-guyinda, gu-gurda ngacha ganday burr-nenga gu-workiya gun-gata ngardapa ngardapa aburr-weya aburr-workiya minyja rraka aburr-beybachichiyan. \v 21 Rrapa minypa mu-werrmbarra aburr-nachichiya aburr-workiya. Rrapa minypa mu-nganicha aburr-babapabajinga aburr-workiya rrapa werra aburr-negiya aburr-workiya minypa m-balaja rrapa mu-nganicha burr-guya birripa mbi-banga. Gu-gatiya ngacha gu-galiya yerrcha birripa wupa nyanma jama aburr-jirra aburr-workiya. Wurra minypa ngaypa mu-ngoyurra arr-gelamajortkarra, ngaypa barrwa burr-guya ngu-wengga barra ana-gorrburrwa minypa aburr-nga gu-galiya yerrcha aburr-yinagata jama aburr-jirra aburr-workiya, birripa aburr-gata gala aburr-yinmiya Wangarr ana-murna aburr-ni. \p \v 22 Wurra Mern An-mawunga nipa nyanma an-gugaliya jal a-nirra burrwa a-workiya wurra gama gorlk, rrapa minypa a-marrkapchinga rrapa magaya a-nirra rrapa gala gun-nga nipa gu-borrwa rrapa wargugu a-ni, wurra nipa gu-borrwuja burraya barra gu-ngukurdanyjiya. Nipa burr-guya an-mola burrwa gu-galiya yerrcha rrapa gun-molamola jama a-jirra a-workiya. Nipa gala a-jeka a-workiya. \v 23 Nipa an-dor rrapa a-jarlapiya a-workiya a-yinmiya a-bamburda. Gu-gurda ngacha ganyjarr nipa Mern An-mawunga arr-wucha a-workiya, rrapa gu-gata ngacha ganyjarr gala joborr gu-yu nula. \v 24 Rrapa ngayburrpa Jesus Christ nguburr-yika gu-galiya yerrcha, ngayburrpa gipa nguburr-bamapuna ngayburrpa nguburr-gatiya mu-ngoyurra gun-nerra jal nguburr-ni nguburr-workiyana rrapa jama nguburr-ji minypa an-gugaliya wupa gun-nika ngubi-rrimarra. \v 25 Ngayburrpa wanngu nguburr-nirra ngardawa Mern an-mawunga nipa nyanma, rrapa ngayburrpa nguburr-yirdiya barra nguburr-rrigirrga nguburr-workiya nipiya nyanma Mern An-mawunga. \v 26 Ngayburrpa gala barra ngardapa ngardapa nguburr-borrwiya jimarn jarrapa ngayburrpa ngardapa nguburr-molamola, aburr-werranga ngika. Gala barra nguburr-yirda nguburr-golja arrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa minypa mu-werrmbarra nguburr-nachichiya arrburrwa. \c 6 \s1 Buburr-gunggachichiya Gu-gapa Gu-guta \p \v 1 Jela, worla, minyja ana-goyburrpa nyibi-na worlapa ana-gorrburra a-lijiwarriya rrapa werra a-negiya, ana-goyburrpa nyiburr-gata Mern An-mawunga nyibi-rrimanga ana-goyburrpa barra nyibi-jarlajarlapa nyibu-ga an-gata an-gugaliya, wurpa lika minypa ana-goyburrpa gurrurta nyibi-rrimanga nula. Rrapa ny-yinga ny-jata, nginyipa ny-jarlapiya barra; gala yapa nginyipa burr-guta nyi-lijiwarriyan. \v 2 Buburr-gunggaja ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta gun-nga gun-derta nyibu-barripurda nyiburr-workiya ngardapa ngardapa. Gu-gurda ngacha minypa warrpam Christ gun-nika joborr ana-goyburrpa nyibu-borrwa barra nula. \v 3 Ngardawa ana-nga minyja nipa a-borrwiya jimarn jarra nipa wana, wurra ngika, gurda minypa nipa a-yolkiya a-nirra. \v 4 Wurra ana-goyburrpa ny-yinga ny-jata, nginyipa ny-borrwiya barra ny-yorkiya nginyipa ny-yinmiya jama ny-jirra ny-yorkiya. Gun-narda wupa minypa nginyipa barra ny-molamola nyi-ni; ngika minypa an-nginyipa an-borrmunga nginyipa ny-beybana. \v 5 Ngardawa an-gugaliya barra ngardapa ngardapa gu-rrima ganyjarr Wangarr a-wuna. \p \v 6 Aburr-gata aburr-nga gu-galiya yerrcha marn․gi aburr-nirra aburr-bamburda Christ gun-nika janguny, an-birripa marn․gi an-gunega an-gata birripa abu-wu barra aburr-workiya mun-nigipa mun-mujama minypa mun-nerranga mun-nga mun-gata mun-molamola birripa mbi-rrimanga. \p \v 7 Ana-goyburrpa gala barra nyiburr-yolkiya. Ngardawa gala a-yinmiya ana-nga an-gata a-yolka Wangarr; wurra nuwurra jurdach nipa an-gugaliya gu-ma barra minypa nipa mu-ngoyurra jama a-ji. \v 8 Ngardawa an-gata ana-nga jama a-jirra a-workiya minypa ana-gugaliya jal a-nirra a-workiya gun-nerra, an-gata an-gugaliya nipa barra gun-guwerrmiya gu-ma barra minypa gun-gata gun-nerra nipa gu-rrimarra. Wurra ana-nga jama a-jirra a-workiya minypa gu-borrwuja a-workiya Mern An-mawunga gun-nika jal gun-guni, an-gata an-gugaliya gu-ma barra wanngu gun-guni minypa Mern An-mawunga nipa nyanma. \v 9 Rrapa ngayburrpa gala barra gojarra nguburr-ni nula gun-molamola jama. Wurra nuwurra waypa gun-balmapa gu-ji, gun-molamola guna-jeka barra arrburrwa minyja ngayburrpa gala gojarra nguburr-ni. \v 10 Ganapiya, lika ngayburrpa barra ngubu-borrwa nguburr-workiya ngayburrpa nguburr-yinmiya barra gun-molamola jama nguburr-ji nguburr-workiya burrwa wurra gama gorlk. Jarra lika ngayburrpa nguburr-guna gun-ngardapiya arrburrwa janguny ngubi-rrimanga, ngayburrpa burr-guya jama nguburr-ji barra arrburrwa nguburr-workiya gu-gapa gu-guta gun-molamola. \s1 Majija Gun-guni Gun-gata Borijipa Wurra Nguburr-geka Nguburr-nirra Gu-gata Ngacha Mu-dayan \p \v 11 Bubi-na wana ngu-wukurrjinga mu-guna mu-jurra minypa gun-guna ngaypa murna ngu-jirra ng-guyinda ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa. \v 12 Aburr-gata minypa jal aburr-nirra aburr-werranga barra burrbi-na, jimarn jarra birripa aburr-molamola minypa aburr-yinmiya aburr-workiya birripa aburr-burral yarlanga, aburr-gatiya, ngarla, nyirrbu-jurnajuchuwuja aburr-workiya ana-goyburrpa, jimarna ana-goyburrpa barra majija nyiburr-ni. Wurpa lika birripa aburr-yinagata nyirrbu-jurnajuchuwuja aburr-workiya ana-goyburrpa ngardawa birripa aburr-gurkuja burrwa aburr-birripa aburr-borrmunga; gala yapa mari gubi-jarlapa burrwa gun-gata nula minypa marr aburr-balcharra nula Christ gu-jong gu-guyinda a-balcha a-yu. \v 13 Ngardawa aburr-gatiya birripa marrban majija aburr-ni, wurra birripa gala gun-burral gubu-borrwa aburr-ni joborr. Wurra birripa jarra jal aburr-nirra ana-goyburrpa barra majija nyiburr-ni barra birripa aburr-molamola aburr-ni minypa ana-goyburrpa nyibi-yagurrmurra burrwa. Gu-gurda ngacha. \v 14 Wurra ngaypa jarra gala ngu-yinmiya rraka ngu-molamola ngu-negiya ngaypa wupa ngardapa, jarra minypa an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ nipa gu-jong gu-guyinda a-balcha a-yu, gu-gurda ngacha. Ngardawa gu-gatiya wupa nyanma nipa gu-guniya gu-yika gu-rrawa gala gu-yinmiya barrwa nguna-bicha gu-ni rraka ngaypa ngu-yinmiya barrwa gun-nerra jama ngu-ji nula. \v 15 Marrban an-nerranga an-gugaliya majija a-ni rrapa an-nerranga an-gugaliya gala majija a-nirrarna, wurra majija gun-guni gun-gata borijipa. Wurra minypa ngayburrpa nguburr-geka nguburr-nirra, gu-gata ngacha mu-dayan. \v 16 Rrapa ana-goyburrpa nyiburr-gata nyiburr-yinmiyapa gun-nardiya wupa nyibu-borrwuja nyiburr-workiya, ana-goyburrpa nyiburr-gatiya Wangarr a-gunggaja barra ana-gorrburrwa rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra; gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. Minypa ana-goyburrpa nyiburr-gurdiya gun-burral Wangarr nyiburr-yika Yichrayal (Israel) yerrcha. \p \v 17 Ganapiya. Gala barra barrwa ana-nga gu-garra apula mari. Ngardawa ng-guna ngu-burral ngaypa ng-ganyja mun-jakarn minypa ngaypa Jesus ngu-yika ngu-mujama birripa ngunabu-buna. \p \v 18 Jela, worla, an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ nipa wugupa ana-gorrburrwa. Gun-nardiya rrapa ganapiya.