\id EPH Burarra exported from InDesign June 2015 \h Apachach Aburr-guyinda \toc1 Apachach Aburr-guyinda Paul A-wukurrjinga Burrwa (Ephesians) \toc2 Apachach Aburr-guyinda \toc3 Apachach \mt1 Apachach Aburr-guyinda \mt3 Paul A-wukurrjinga Burrwa \mt4 (Ephesians) \c 1 \p \v 1 Mun-guna jurra ngaypa Paul ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, ngaypa ng-guna ngu-mujama nula Christ Jesus minypa nipa Wangarr jal a-ni rrapa nguna-wuna ganyjarr. \p Gun-guna janguny ana-gorrburrwa ana-goyburrpa gu-gardiya gu-rrawa Apachach \pn (Ephesus)\pn* nyiburr-nirra, nyiburr-gata nyiburr-jinyjarrapa nyiburr-workiya Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha minypa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana.\x + \xo 1:1 \xt Jama Aburr-ji 18:19-21; 19:1\x* \p \v 2 Wangarr an-gata an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra, rrapa Jesus Christ an-gata an-ngayburrpa Bunggawa, bitipa abirri-gunggaja barra ana-gorrburrwa, rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra; gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. \s1 Gun-molamola Gun-guyinda Nipa Nyanma Christ \p \v 3 An-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ an-nigipa Wangarr an-gatiya an-nigipa Nyanyapa niya, nipa warrpam an-molamola barra nipa an-nelangga ngayburrpa an-molamola ngubi-nega. Minypa gun-gata ngayburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nguburr-negiyana, nipa Wangarr a-gunggajinga arrburrwa rrapa warrpam gun-molamola gun-guyinda yi-gaba waykin nipa arr-wuna. \v 4 Gun-gatiya nula mu-ngoyurra baman gu-ni nipa Wangarr a-jerrjerrjiyana arrburrwa, nuwurra waypa jurdach gun-guna rrawa nipa gu-jarlapuna. Minypa nipa a-jerrjerrjiyana arrburrwa barra ngayburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nguburr-negiya, ngayburrpa barra nguburr-yigipa nguburr-ni Wangarr nguburr-yika rrapa gala barra gun-nga gun-nerra ngubi-rrima. \v 5 Minypa nipa mu-ngoyurra jal a-ni arrburrwa rrapa gu-borrwurra arrburrwa ngayburrpa barra nguburr-yigipa nguburr-ni walkurpa yerrcha ngardawa minypa Jesus Christ nipiya nyanma. Gu-gurda ngacha nipa Wangarr jal a-ni rrapa gu-borrwurra arrburrwa, \v 6 rrapa gu-gurda ngacha minypa ngayburrpa barra Wangarr an-nelangga an-molamola ngubi-nega nguburr-ni. Minypa nipa burr-guya an-mola arrburrwa rrapa a-gunggajinga arrburrwa, rrapa minypa gala gun-nga nguburr-ngukiyarna gun-molamola gun-guyinda, wurra jarra nipa minypa arr-wuna, nipa arr-wuna Christ an-nigipa An-walkurpa nipa Wangarr burr-guya jal a-ni nula. \v 7 Ngardawa Christ nipiya nyanma gun-molamola gu-nirra arrburrwa gu-workiya. Minypa nipa an-maningan a-jortchinga arrburrwa, nipa a-juwuna arrburrwa, rrapa gu-gurdiya wenga nipa Wangarr baywarra gu-negarra arrburrwa gun-nerra ngayburrpa ngubi-rrimarra. Minypa Wangarr nipa burr-guya an-mola arrburrwa\x + \xo 1:7 \xt Gulóchay 1:14\x* \v 8 rrapa warrpam burr-guya a-gunggajinga arrburrwa. \p Minypa Wangarr an-gata nipa marn․gi gun-jaranga rrapa nipa wupa gu-borrwuja a-workiya nipa barra a-yinmiya jama a-ji, \v 9 nipa arr-gurdagurdarrana gun-gata mu-ngoyurra yongun gu-yu, gun-gatiya minypa gun-nigipa nipa jal a-ni rrapa gu-borrwurra arrburrwa nipa a-gurrmurra Christ barra jama a-ji. \v 10 Minypa Wangarr nuwurra waypa barra gun-balmapa gu-ni, nipa gu-ngardapa gu-nega barra gun-gabagata gun-bulapalawa burr-gugaliya rrapa rrawa, minypa yi-gaba waykin rrapa ay-ngunyuna gu-jel burr-guta, ngardawa nipa ana-nyala Christ an-gatiya an-ngayburrpa mu-ngoyurra a-jirra arrburrwa. \p \v 11 Minypa ngayburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nguburr-negiyana, gu-gurda ngacha minypa Wangarr mu-ngoyurra gu-borrwurra arrburrwa rrapa a-jerrjerrjiyana arrburrwa, minypa nipa an-gatiya gu-jarlapurda a-workiya gun-jaranga gun-nga burr-guta nipa gu-borrwurra gun-molamola. \v 12 Gu-gata ngacha minypa ngayburrpa nyiburr-guna Yichrayal \pn (Israel)\pn* nyiburr-bapurr mu-ngoyurra marr nyiburr-balcha nula Christ, ngayburrpa barra Wangarr an-nelangga an-molamola nyibi-nega barra nyiburr-ni minypa nipiya warrpam an-molamola. \v 13 Rrapa ana-goyburrpa Jentayl \pn (Gentile)\pn* yerrcha burr-guta Wangarr an-nelangga an-molamola nyibi-nega barra nyiburr-ni. Minypa gun-gata ana-goyburrpa nyiburr-galiyana gun-burral janguny wanngu gun-guni rrapa marr nyiburr-balcha nula Christ, gun-narda minypa ana-goyburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana, rrapa nipiya nyanma ana-goyburrpa nyibi-rrimanga Mern An-mawunga nipa Wangarr gochila an-dana — Mern An-mawunga an-guna minypa nguburr-yigipa arr-nenga Wangarr nguburr-yika. \v 14 Nipa Mern An-mawunga minypa mun-maywapa mak mun-gata an-gugaliya mu-rrimanga. Wurra gun-burral minypa ngayburrpa ngubi-rrimanga Mern An-mawunga rrapa gu-gata wenga ngubu-borrwuja rrapa marr ngubu-ganyja, burraya ngubu-ma barra warrpam gun-gata Wangarr gu-rrimanga arrburrwa ngayburrpa nguburr-gurdiya nguburr-yigipa gu-ngarda yerrcha. Ganapiya, lika ngayburrpa barra Wangarr an-nelangga an-molamola ngubi-nega barra nguburr-workiya minypa nipiya warrpam an-molamola. \s1 Paul A-wengganana Burrwa \p \v 15-16 Gun-gata nula ngaypa Wangarr mu-nguy ngu-japurramaya nula ngu-workiya rrapa ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya, ngardawa janguny gu-barrjekarra ana-gorrburrwa ngaypa ng-galiyana minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Bunggawa Jesus, rrapa minypa gurrurta nyibi-rrimanga burrwa aburr-werranga warlaman aburr-yigipa gu-galiya yerrcha. \v 17 Minypa an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ ngaypa ngu-wengganacha ngu-workiya an-nigipa Wangarr an-gatiya Nyanyapa arrku gun-gujayanaya gu-rrimanga — an-nardiya ngaypa ngu-wengganacha ngu-workiya nipa barra nyirr-wu ana-goyburrpa Mern An-mawunga, nipa barra marn․gi nyirr-nega gun-jaranga Wangarr gun-nika, rrapa minypa nyirr-gurdagurdarra barra Wangarr ana-goyburrpa barra nyibi-na rrapa marn․gi nyiburr-ni nula. \v 18 Ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya ana-goyburrpa barra nyibi-na gun-nigipa gun-gujayanaya Wangarr gun-nika rrapa marn․gi nyiburr-ni barra gun-gata an-ngiya nula nipa a-gonyjinga ana-gorrburrwa, rrapa mola gun-guyinmiya ngacha gun-molamola gun-guyinda nipa gochila an-dana nguburr-gurdiya nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha, \v 19 rrapa minypa gun-nigipa ganyjarr gu-yinmiya gu-yurra wana gun-babalapa minypa nipa wanngu arr-nenga ngayburrpa nguburr-gurdiya minypa marr nguburr-balcharra nula. Gun-nigipa ganyjarr gun-gatiya gun-ngardapa minypa nipiya wana an-babalapa \v 20 jama a-ji rrapa a-jarrkarrana Christ mu-ngoyurra a-juwuna, rrapa minypa a-ganyja waykin rrapa a-gurrmurra nipiya ana-munganaguwa a-nirra.\x + \xo 1:20 \xt Psalms 110:1\x* \v 21 Minypa nipa Christ wana an-babalapa burrwa waykin aburr-guyinda wana yerrcha aburr-gatiya burr-ganyjarr jama aburr-jirra aburr-workiya, aburr-gata aburr-molamola rrapa aburr-werranga aburr-bachirra burr-guta. Minypa aburr-nga aburr-welangga, wurra jarra nipa Christ an-nelangga wana an-babalapa, minypa gun-guniya nguburr-nirra rrapa gun-gata jurdach guna-bamburda. \v 22 Minypa Wangarr a-gurrmurra Christ nipa Bunggawa nula gun-bulapalawa. Rrapa ngayburrpa nguburr-yigipa Christ nguburr-yika marr nguburr-balcharra nula, nipa Wangarr arr-wuna nipa Christ an-ngayburrpa minypa nipa Bunggawa wana an-babalapa.\x + \xo 1:22 \xt Psalms 8:6\x* \v 23 Rrapa ngayburrpa minypa nipiya an-burral an-gata minypa nipiya gu-jarlajarlapurda gu-ganyja gun-guniya rrawa rrapa barrwa waykin ngardawa nipa an-gatiya.\x + \xo 1:23 \xt Gulóchay 1:18\x* \c 2 \s1 Nguburr-juwuna Wurra Nipa Wanngu Arr-negarra \p \v 1 Rrapa minypa Christ a-juwuna, ana-goyburrpa nyiburr-yinagatiya mu-ngoyurra nyiburr-juwuna; wurpa lika gun-gata ana-goyburrpa nyiburr-juwuna minypa ana-goyburrpa nyiburr-lijiwarriyana rrapa werra nyiburr-negiyana nyiburr-workiyana, gu-gurda ngacha. \v 2 Minypa gu-guniya gu-yika gu-rrawa nyibu-jurrjurrmurra nyiburr-ni rrapa an-nerranga burr-guta bunggawa an-gata nyibu-jurrjurrmurra, an-gata minypa waykin a-rrigirrgnga a-workiya rrapa burr-ganyja a-workiya aburr-gata aburr-bachirra aburr-guyinda. Ngardawa an-gatiya nipa burr-ganyja a-workiya gu-galiya yerrcha burr-guta aburr-gata minypa gala aburr-yinmiya aburr-galiya nula Wangarr. \v 3 Minypa aburr-gatiya gu-galiya yerrcha ngayburrpa nguburr-bulapalawa mu-ngoyurra nguburr-gatiya. Minypa ngayburrpa burr-guya jal nguburr-ni nguburr-workiyana gun-gata gun-ngiya minypa an-gugaliya jal a-nirra a-workiya. Ngubu-bitimarra nguburr-workiyana gun-ngiya gun-gata ngayburrpa nguburr-burral jal nguburr-ni rrapa nguburr-bama ngubu-borrwurra nguburr-ni. Gu-gurda ngacha minypa ngayburrpa burr-bama burr-rrepara nguburr-burral gun-nerra jama nguburr-ji nguburr-ni nguburr-workiyana, jimarna ngayburrpa wugupa burrwa wurra gama gorlk nipa Wangarr arr-bu barra. \p \v 4-5 Wurra Wangarr marrban gun-gata minypa ngayburrpa nguburr-lijiwarriyana rrapa nguburr-juwuna, wurra nipa an-gata burr-guya an-gugunggaja nipa burr-guya jal a-ni arrburrwa rrapa wanngu arr-negarra minypa nipa Christ a-jarrkarrana. Gu-gurda ngacha minypa ana-goyburrpa wanngu nyiburr-ni minypa Wangarr nipa wupa nyanma a-gunggajinga ana-gorrburrwa.\x + \xo 2:4-5 \xt Gulóchay 2:13\x* \v 6 Rrapa gun-gatiya nipa a-jarrkarrana Christ, ngayburrpa nguburr-gatiya nipa arr-jarrkarrana rrapa a-wena ngayburrpa gugu wugupa nguburr-nirra nula Christ minypa yi-gata waykin nipiya Bunggawa a-nirra. Minypa Wangarr gu-ngardapa arr-negarra ngayburrpa rrapa nipa Christ Jesus. \v 7 Nipa a-yinagata jama a-ji barra mu-nguy gun-gata jurdach guna-bampa barra nipa arr-gurdagurdarra minypa nipiya burr-guya an-gugunggaja rrapa an-mola arrburrwa gun-gata minypa nipa arr-wuna Christ Jesus. \p \v 8 Ngardawa Wangarr a-gunggajinga ana-gorrburrwa, gu-gatiya wenga ana-goyburrpa wanngu nyiburr-ni minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula. Rrapa gun-gata minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula, gun-narda burr-guta ngika minypa ana-goyburrpa nyanma, wurra jarra nipa wupa Wangarr nyirr-wuna ganyjarr. \v 9 Minypa nipa gu-borrwurra ana-goyburrpa barra wanngu nyiburr-ni, wurra ngika minypa ana-goyburrpa jama nyiburr-ji nyiburr-workiyana; gala yapa ny-yinga ny-jata ny-molamola ny-nyurrjiyan, jimarna bama ny-yindin nginyipa wupa nyanma wanngu nyi-negiyana. \v 10 Jarra ngayburrpa Wangarr nguburr-yika nipa wupa arr-jarlapuna, nguburr-guna gugu nguburr-yigipa. Minypa nipa wanngu arr-negarra gun-gata gu-ngardapa arr-negarra ngayburrpa rrapa nipa Christ Jesus, gu-gata wenga barra ngayburrpa gun-molamola jama nguburr-ji nguburr-workiya gun-jaranga gun-gata minypa nipa Wangarr gipa mu-ngoyurra gu-borrwurra rrapa nawanawa a-ni arrburrwa barra nguburr-yirda jama nguburr-ji. \s1 Christ Gu-ngardapa Arr-negarra \p \v 11 Ganapiya, lika bubu-borrwa ana-goyburrpa yinda wenga. Minypa ana-goyburrpa rrapa Christ mu-ngoyurra nyiburr-ngorrkorndiyana. Minypa Ju \pn (Jew)\pn* yerrcha aburr-gata majija aburr-negiya aburr-workiya, birripa nyirrbu-ngurrjinga aburr-workiya ana-goyburrpa Jentayl \pn (Gentile)\pn* yerrcha nyiburr-werra minypa ana-goyburrpa gala majija nyiburr-negiya nyiburr-workiya. Aburr-yinagata birripa nyirrbu-ngurrjinga aburr-workiya ana-goyburrpa marrban gun-gata minypa gu-gugaliya yerrcha birripa wupa majija aburr-negiya aburr-workiya. \v 12 Wurpa lika gun-burral ana-goyburrpa rrapa Christ mu-ngoyurra nyiburr-ngorrkorndiyana minypa Yichrayal \pn (Israel)\pn* aburr-bapurr aburr-gatiya rrapa ana-goyburrpa gu-werranga gu-rrawa. Minypa Wangarr gochila bin-dana Yichrayal yerrcha Wanngu An-gunega, wurra gun-narda ana-goyburrpa gala marn․gi; gala gun-nga gun-gunyilja nyibi-rrimangarna. Gun-nyagara wupa. Wangarr ana-goyburrpa gala marn․gi nyiburr-nirrarna nula mu-ngoyurra gu-gurdiya nyirr-yika gu-rrawa nyiburr-ni. \v 13 Nyiburr-yinagata ana-goyburrpa mu-ngoyurra balaypalay nyiburr-ni nula Wangarr, wurra gun-guniya gugu ana-goyburrpa yi-gurrepa nyiburr-nirra nula minypa ana-goyburrpa rrapa Christ Jesus gu-ngardapa nyiburr-negiyana, minypa mu-yigipa mu-maningan nipa nyirr-wepana. \p \v 14 Ngardawa Christ, nipa gu-ngardapa arr-negarra Ju yerrcha rrapa Jentayl yerrcha, rrapa ngayburrpa magaya nguburr-nirra arrburrwa gu-gapa gu-guta ngardawa nipiya nyanma Christ. Minypa mu-ngoyurra mun-bachirra arrburrwa ngayburrpa Ju yerrcha rrapa ana-goyburrpa Jentayl yerrcha. Minypa gun-maywapa jimarna gun-gata jandarra gu-gorlkakaja arrburrwa, ngayburrpa arr-ngorrkorndanga gu-ji, wurra jarra nipa Christ gu-rrumurra gun-gata jandarra ngardawa nipa a-juwuna arrburrwa. \v 15 Minypa gun-burral gun-gata joborr gun-guyinda Ju yerrcha gun-burriya burr-bichinga gu-ni gu-workiyana, nipa jarra Christ ganyjarr gu-rrumurra nula gun-gata joborr. A-yinagata jama a-ji, ngardawa gu-gata wenga barra nguburr-geka arr-nega nguburr-ngardapa nguburr-bapurr minypa ngayburrpa rrapa nipiya Christ gu-ngardapa nguburr-negiyana. Minypa mu-ngoyurra ngardapa ngardapa nguburr-ni Ju yerrcha rrapa Jentayl yerrcha, wurra gu-ngardapa gugu nguburr-negiyana ngardawa nipa nyanma Christ. Nipa a-yinagata jama a-ji barra ngayburrpa gu-gapa gu-guta magaya nguburr-ni arrburrwa.\x + \xo 2:15 \xt Gulóchay 2:14\x* \v 16 Minypa nipa a-balcha a-yu gu-jong gu-guyinda, gu-gurdiya wenga gu-ngardapa arr-negarra Wangarr nguburr-yika mu-ngoyurra nguburr-lijiwarriyana nula Ju yerrcha rrapa Jentayl yerrcha. Gu-gurda ngacha minypa nipa gun-molamola gu-negarra arrburrwa mu-ngoyurra nguburr-gatiya mun-bachirra arrburrwa gu-gapa gu-guta.\x + \xo 2:16 \xt Gulóchay 1:20\x* \v 17 Rrapa gun-gata waypa nipiya Christ a-bena, nipa gu-ngurrjinga gun-gata magaya gun-gunega, minypa gun-gata ana-gorrburrwa gun-goyburrpa nyiburr-gata Jentayl yerrcha balaypalay nyiburr-ni nula Wangarr, rrapa minypa ngayburrpa Ju yerrcha yi-gurrepa nyiburr-ni nula gun-gata arrburrwa gun-ngayburrpa burr-guta. Minypa gun-ngardapiya arrburrwa magaya gun-gunega.\x + \xo 2:17 \xt Isaiah 57:19\x* \v 18 Gu-gata ngacha minypa Christ gu-ngardapa arr-negarra mu-ngoyurra ngardapa ngardapa nguburr-bapurr nguburr-ni. Rrapa gun-guniya gugu marrban arrkula Ju rrapa Jentayl, wurra gun-mola arrkula balapala ay-rrenyjinga Nyanyapa arrku waykin a-nirra minypa Mern An-mawunga nipa nyanma. Ngardawa an-ngardapa arrkula Mern An-mawunga ay-rrimanga. \p \v 19 Ganapiya, lika ana-goyburrpa Jentayl yerrcha nyiburr-gata minypa marr nyiburr-balcharra nula Christ, ana-goyburrpa gala barrwa yinda nyiburr-guyinda; wurra Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha birripa aburr-welangga aburr-yurra gun-gata gu-yigipa gu-rrawa ana-goyburrpa burr-guta nyiburr-gatiya; ana-goyburrpa burr-guta Wangarr nyiburr-yika nyiburr-bapurr. \v 20 Minypa Jesus burr-yika aburr-mujama, birripa jama aburr-ji ana-gorrburrwa ana-goyburrpa burr-guta; rrapa minypa wola gun-guwarr Wangarr burr-yika aburr-mujaruk ngunyuna aburr-guyinda gubu-ngurrjinga aburr-workiyana gun-nigipa janguny, gun-narda ana-gorrburrwa janguny ana-goyburrpa burr-guta. Ngardawa Christ Jesus nipiya arrburrwa gun-burral meyali. \v 21 Minypa gun-burral nipa gu-ngardapa arr-nenga a-nirra, rrapa nipiya nyanma ngayburrpa nguburr-jaranga nguburr-nirra nguburr-bamburda rrapa nguburr-molamola nguburr-nirra nguburr-bamburda, nguburr-yigipa Christ nguburr-yika nipa a-nirrapa arrburrwa a-workiya wuparnana nguburr-ngurrnga. \v 22 Gu-gurda ngacha minypa ana-goyburrpa burr-guta nipa Christ gu-ngardapa arr-nenga a-nirra, rrapa Wangarr nipa wugupa arrburrwa minypa an-gata an-nigipa Mern An-mawunga ngayburrpa ngubi-rrimanga. \c 3 \s1 Paul Jama A-ji Burrwa Jentayl (Gentile) Yerrcha \p \v 1 Gun-narda nula ngaypa ng-guna Paul brichina \pn (prisoner)\pn* ngu-nirra minypa Christ Jesus gun-nika janguny ngaypa ngu-ngurrjinga ana-gorrburrwa ngu-workiya warlaman nyiburr-gurdiya gorlk Jentayl \pn (Gentile)\pn* yerrcha. \v 2 Minyja gipa janguny gu-barrjekarra apula ana-goyburrpa minypa nyiburr-galiyana, minypa Wangarr nguna-wuna ganyjarr ngaypa jama ngu-jirra ana-gorrburrwa ngu-workiya. \v 3 Minypa mu-ngoyurra gu-yilkakiyana gu-yu gun-gata gun-nga minypa nipa Wangarr gu-jarlapuna arrburrwa, wurra lika nipa nguna-gurdagurdarrana ngaypa, minypa gun-gata mu-guna mu-jurra gipa ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, gun-balmbarra ngu-negarra ana-gorrburrwa. \v 4 Rrapa gun-gata janguny minyja ana-goyburrpa nyibi-na barra nyiburr-ni, meyali nyibu-malawa barra gun-gata minypa nipa Wangarr nguna-gurdagurdarrana an-gata nula Christ. \v 5 Minypa aburr-gata birripa mu-ngoyurra aburr-ni, nipa Wangarr gala burr-gurdagurdarrajarna, wurra jarra gun-guniya nipa nyirr-gurdagurdarrana ngayburrpa nyiburr-guna nyiburr-yigipa nyiburr-mujama gun-guna janguny nyibu-ngurrjinga nyiburr-workiya. Minypa nipa nyanma Mern An-mawunga wupa nyirr-gurdagurdarrana janguny gun-gata mu-ngoyurra gu-yilkakiyana gu-yu minypa gun-gunaga: \v 6 Minypa ngayburrpa marr nguburr-balcharra nula Wangarr gun-nigipa gun-molamola janguny nguburr-gata Ju yerrcha ngayburrpa wupa ngardapa ngika, wurra ana-goyburrpa burr-guta Jentayl yerrcha nipa an-gata Wangarr gun-molamola gu-rrimanga arrburrwa, minypa gun-ngardapa arrburrwa burraya ngubu-ma barra. Ngardawa ngayburrpa minypa gun-maywapa arr-ngardapiya arr-burral. Minypa Wangarr gochila an-dana, ngubi-rrimanga Mern An-mawunga minypa ngayburrpa rrapa Christ Jesus gu-ngardapa nguburr-negiyana.\x + \xo 3:6 \xt Gulóchay 1:26-27\x* \p \v 7 Gun-guna janguny gun-molamola ngaypa jama ngu-jirra ngu-workiya minypa nipa Wangarr a-gunggajinga apula rrapa nguna-wuna ganyjarr, minypa burr-barlmarrk jama a-ji apula. \v 8 Ngaypa nipa ganyjarr nguna-wuna marrban ngaypa ngu-delipa rrapa minypa aburr-werranga aburr-bulapalawa Wangarr burr-yika marr aburr-balcharra nula birripa marr aburr-yinaga aburr-delipa. Wurra minypa nipa burr-guya an-mola apula, gun-guna nguna-wuna ganyjarr. Minypa ana-goyburrpa Jentayl yerrcha ngaypa ngu-ngurrjinga ana-gorrburrwa ngu-workiya Christ an-gata ngarripa marn․gi arr-nirra nula arr-bamburda, wuriya jarra nipa minypa guy-rrimangapa ay-nirra ay-workiya ngarripa gala arr-yinmiya warrpam marn․gi arr-ni nula. \v 9 Wurra minypa ngaypa ganyjarr ngu-rrimanga, warlaman wurra gama gorlk ngaypa yarlanga ngu-nenga burrwa ngu-workiya mu-ngoyurra minypa gu-yilkakiyana gu-yu, minypa Wangarr an-gatiya gun-guniya rrawa gu-jarlapuna gun-ngiya gun-gata nipa gu-borrwurra arrburrwa. \v 10 Ngardawa nipa gu-borrwurra gun-guniya gugu barra waykin aburr-guyinda wana yerrcha aburr-gata aburr-molamola rrapa aburr-werranga aburr-gata aburr-bachirra birripa arrbi-na barra ngayburrpa nguburr-guna minypa gu-ngardapa nguburr-negiyana nula Christ, rrapa marn․gi aburr-ni barra nula Wangarr minypa nipa gun-bulapalawa marn․gi rrapa gun-molamola gu-borrwuja a-workiya. \v 11 Ngardawa guy-borrwujapa ay-workiya rrapa gipa gun-burral gu-negarra minypa Wangarr nipiya nyanma an-ngayburrpa Bunggawa nipa Christ Jesus jama a-ji. \v 12 Rrapa Christ Jesus nipiya nyanma — minypa gu-ngardapa nguburr-negiyana ngayburrpa rrapa Christ — nipiya nyanma gun-mola gu-ni arrburrwa minypa balapala ngubi-rrenyjinga nipa Wangarr. Minypa wuparnana nguburr-galiyarra arrburrwa ngayburrpa nguburr-molamola nguburr-nirra nula Wangarr ngardawa nipa marr nguburr-balcharra nula Christ. \v 13 Ganapiya, lika gun-gata ngardawa gun-burral, gala barra barrwa ana-goyburrpa nyiburr-barrjejiga, marrban minypa gun-gata janguny gu-barrjekarra apula ana-goyburrpa nyiburr-galiyana gu-yinmiya gun-nerra gu-nirra apula, ana-goyburrpa Jentayl yerrcha jama ngu-jirra ana-gorrburrwa ngu-workiya ngaypa. Wurra gun-gata minypa barra ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, ngaja, ngarla. \s1 Jal Gun-guni Nipa Christ Gu-rrimanga Arrburrwa \p \v 14 Ganapiya, lika ngaypa minypa ngu-borrwuja ngu-workiya gun-gata minypa Wangarr a-yinmiya jama a-jirra, gu-gurda nula ngaypa ngu-menama ngu-rracha nula ngu-workiya nipiya an-gata an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra \v 15 nipa nyanma rrapa nguburr-jaranga nguburr-bapurr arr-garrana. Minypa gu-jel nguburr-nirra nguburr-gurdiya ngardapa ngardapa nguburr-bapurr, rrapa minypa aburr-gata waykin aburr-nirra burr-guta ngardapa ngardapa aburr-bapurr aburr-jirra, ngardawa nipiya nyanma Wangarr nguburr-welangga arr-garrana. \v 16 Rrapa ngaypa ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya nipa barra a-gunggaja ana-gorrburrwa minypa nipiya warrpam an-molamola; rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-ngurrnga nipa derta nyirr-nega barra rrapa ganyjarr nyirr-wu barra ngardawa nipiya nyanma An-mawunga. \v 17 Rrapa mola ngu-wengganacha ana-gorrburrwa ngu-workiya nipa barra Christ a-ninyapa barra ana-gorrburrwa a-workiya nyiburr-ngurrnga minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula. Rrapa mola ana-goyburrpa barra minypa jal gun-guni gurrurta gun-burral nyiburr-ninya, \v 18 gu-gurdiya wenga barra ana-goyburrpa burr-guta nyiburr-gata Wangarr nyiburr-yika marr nyiburr-balcharra nula, ana-goyburrpa minypa burr-ganyjarr nyibi-na barra gun-guyinmiya ngacha jal gun-guni gun-gata minypa nipiya Christ jal a-nirra ana-gorrburrwa; \v 19 rrapa minypa gun-narda jal gun-guni ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni barra, wurra jarra ngarripa gala arr-yinmiya gun-gata warrpam marn․gi arr-ni, ngaja, ngarla. Ngu-yinagata ngu-workiya ngu-wengganacha ana-gorrburrwa barra nipa Wangarr warrpam ana-goyburrpa. \p \v 20 Ganapiya, lika an-gata nipiya burr-ganyjarr arr-jarlapurda arr-ganyja a-workiya — an-gatiya minypa nipa an-murna mu-nguy jama a-ji barra arrburrwa a-workiya gu-gata ngacha minypa ngarripa gala arr-yinmiya mu-ngoyurra ay-borrwa rraka ay-wenggana — \v 21 nipiya an-gata Wangarr an-nelangga ngayburrpa an-molamola ngubi-negapa barra nguburr-workiya minypa nipa Christ Jesus jama a-ji rrapa nguburr-molamola arr-negarra ngayburrpa nguburr-gurda nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha marr nguburr-balcharra nula. Gun-nardiya gugu, gun-nardiya gugu, ganapiya. \c 4 \s1 Gu-ngardapa Arrburrwa \p \v 1 Ganapiya, lika ngaypa ng-gunaga brichina \pn (prisoner)\pn* ngunabi-negarra minypa ngu-mujama nula nipa Bunggawa Christ, ng-guna ngaypa burr-guya ngu-weya ana-gorrburrwa barra ana-goyburrpa gu-molamola nyiburr-ninya minypa nipa Wangarr jarlakarr gu-jarlapuna ana-gorrburrwa, minypa nipa gun-gata nula a-gonyjinga ana-gorrburrwa. \v 2 Delipa buburr-negiya ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa nyiburr-dor buburr-ni. Gala barra nyiburr-bachirramiya. Wurra marr bubu-ga ana-gorrburrwa rrapa marr buburr-balcha ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta minypa ana-goyburrpa gurrurta nyibi-rrimanga ana-gorrburrwa.\x + \xo 4:2 \xt Gulóchay 3:12-13\x* \v 3 Burr-guya bubu-borrwa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya barra mu-nguy gu-ngardapa nyiburr-ni barra minypa nipa gu-ngardapa nyirr-nenga a-nirra Mern An-mawunga rrapa ana-goyburrpa minypa magaya nyiburr-nirra ana-gorrburrwa. \v 4 Ngardawa gun-maywapa minypa ngayburrpa arr-ngardapiya arr-burral rrapa minypa Mern An-mawunga an-ngardapiya arrburrwa. Minypa Wangarr nipa a-gonyjinga arrburrwa rrapa jarlakarr gu-gurrmurra arrburrwa ngayburrpa nguburr-bamburda rrapa nguburr-nyiljinga nguburr-workiya, gun-guna gun-ngardapiya. \v 5 Minypa Bunggawa an-ngardapiya rrapa janguny gun-ngardapiya arrburrwa. Minypa nipa an-ngardapiya bama nguburr-gurragiya nula nguburr-workiya, nipa gun-nerra gu-yerrnyjinga arrburrwa — an-gatiya Christ. \v 6 Minypa an-ngayburrpa an-ngardapiya arrburrwa Wangarr nipiya an-gata Nyanyapa arrku, nipa an-gatiya mu-ngoyurra a-jirra arrkula arr-gurdiya gorlk. Minypa nipa gu-jarlapurda gu-ganyja gun-guniya rrawa rrapa barrwa gun-gaba waykin ngardawa nipa an-gatiya. \p \v 7 Wurra ganyjarr ngayburrpa ngardapa ngardapa ngubu-menga minypa nipa Christ gu-borrwurra arrburrwa rrapa arr-wuna. \v 8 Gun-narda nula janguny mu-jurra gu-yurra gu-yinaga, \q1 “Gun-gatiya nipa waykin a-warrchinga, \q2 nipa minypa aburr-jaranga burr-ganyja a-bona, \q3 brichina burr-negarra, \q2 rrapa mola minypa gu-galiya yerrcha nipa burr-wuna ganyjarr gun-guyinda.”\x + \xo 4:8 \xt Psalms 68:18\x* \m \v 9 Janguny gu-yinagata gu-yurra. Wurra gun-gata minypa gu-yinaga, “nipa waykin a-warrchinga”, gun-narda gun-nga nula meyali? Wurra minyja nipa meyali gun-guna: Nipa an-gata mu-ngoyurra ana-bupiyana rrapa ay-bupiyanapa wuparnana gu-jel, \v 10 nipiya an-gata rrapa waykin ay-warrchingapa lorr, barra gun-guniya rrawa rrapa mola waykin nipa An-mawunga a-barrjeka barra ngardawa nipa an-gatiya. \v 11 Rrapa nipiya an-gatiya ganyjarr gun-guyinda burr-wuna gu-galiya yerrcha. Minypa aburr-werranga nipa burr-menga, burr-jerrmarra aburr-yigipa aburr-mujama burrwa gu-werranga gu-rrawa aburr-nirra; rrapa minypa aburr-werranga nipa burr-gurrmurra Wangarr burr-yika aburr-mujaruk nipa burr-wucha a-workiya rrapa gubu-ngurrjinga aburr-workiya gun-nigipa Wangarr gun-nika; rrapa minypa aburr-werranga nipa burr-gurrmurra, janguny gun-nigipa gun-molamola gubu-ngurrjinga burrwa aburr-workiya aburr-gata minypa gala mu-ngoyurra marr aburr-balcharrarna nula; rrapa minypa aburr-werranga nipa burr-gurrmurra marn․gi aburr-gunega birripa jaga aburr-ganaja burrwa aburr-workiya Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha. \v 12 Gu-gurdiya ngacha minypa ngayburrpa ganyjarr gun-guyinda nipa Christ arr-wuna nguburr-gurdiya Wangarr nguburr-yika gu-galiya yerrcha, barra nguburr-molamola nguburr-ni rrapa jama nguburr-ji minypa ngayburrpa nipa wupa an-burral Christ. Minypa derta nguburr-negachichiya nguburr-workiya gu-gapa gu-guta \v 13 nuwurra warrpam gu-ngardapa nguburr-ni barra minypa marr nguburr-balcharra nula Wangarr an-nika An-walkurpa rrapa marn․gi nguburr-nirra nula. Minypa ngayburrpa nguburr-ni barra minypa gun-maywapa an-molamola an-gugaliya an-burral, minypa Christ nipiya warrpam ngayburrpa. \v 14 Minypa ngayburrpa gala barra barrwa nguburr-ni minypa aburr-guna waya gu-janguny minypa aburr-lijiwarriya aburr-workiya minypa aburr-guyolka aburr-guyinda nawanawa aburr-nirra aburr-workiya rrapa burrbu-yolkaja aburr-workiya. \v 15 Wurra minypa ngayburrpa janguny gun-burral nguburr-weya arrburrwa nguburr-workiya minypa gurrurta ngubi-rrimanga arrburrwa gu-gapa gu-guta, gu-gatiya wenga ngayburrpa minypa nguburr-molamola nguburr-ni barra nguburr-bamba, lika ganapiya, nguburr-molamola warrpam nguburr-ni barra. Minypa ngayburrpa barra nipa Christ an-gatiya nipa mu-ngoyurra a-jirra arrburrwa, \v 16 minypa gu-ngardapa arr-nenga a-nirra ngayburrpa nipiya an-burral. Minypa nipa nyanma ngayburrpa gu-ngardapa nguburr-nirra, rrapa ngayburrpa waypa jama nguburr-jirra nipa minypa ganyjarr arr-wucha ngardapa ngardapa gu-gata ngacha minypa ngayburrpa derta nguburr-negachichiya nguburr-nirra nguburr-bamburda minypa gurrurta ngubi-rrimanga arrburrwa gu-gapa gu-guta.\x + \xo 4:16 \xt Gulóchay 2:19\x* \s1 Nguburr-geka Nguburr-ni Barra \p \v 17 Ganapiya, lika ngaypa Christ wugupa apula ngu-wengga barra ana-gorrburrwa minypa gun-guna: Gala barra barrwa nyiburr-ni ana-goyburrpa minypa gu-galiya yerrcha gu-gurdiya burr-yika gu-rrawa gun-nerra gubu-borrwuja aburr-nirra aburr-workiya. \v 18 Birripa jarra ana-munya wupa aburr-nirra. Minypa birripa gala jal aburr-ni gun-gata wanngu gun-guni Wangarr gu-rrimanga arrburrwa, wurra birripa rrapa Wangarr aburr-ngorrkorndiya aburr-nirra. Minypa birripa Wangarr abu-morrarna rrapa gala aburr-yinmiya aburr-galiya nula. \v 19 Barrwa birripa gala gubu-borrwa gun-gata minypa wuparnana aburr-galiya burrwa aburr-workiya minypa birripa gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya. Wurra gun-nerra gun-guyinda jarra burr-guya gubi-rrimanga rrapa burr-guya jama aburr-jirra aburr-workiya gun-nerra; rrapa gun-nerra gun-guyinda mu-nguy jal aburr-nirra gun-jaranga barra jama aburr-ji aburr-workiya. \p \v 20 Wurra gu-gurda ngacha ngika minypa ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni nula Christ! \v 21 Wurra jarra ana-goyburrpa nyiburr-galiyana nula, rrapa minypa ana-goyburrpa rrapa nipa gu-ngardapa nyiburr-negiyana ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni nyiburr-bamuna gu-gatiya ngacha minypa janguny gun-burral an-gatiya nipa wupa Jesus gu-rrimanga a-nirra. \v 22 Ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni minypa ana-goyburrpa barra nyiburr-bamapa nyiburr-ngurrnga nyiburr-gata mu-ngoyurra nyiburr-ni gu-gurdiya nyirr-yika gu-rrawa, nyiburr-gatiya minypa werra nyiburr-negiyana nyiburr-workiyana minypa gun-guyolkiya gun-guyinda burr-guya jal nyiburr-ni nyiburr-workiyana.\x + \xo 4:22 \xt Gulóchay 3:9\x* \v 23 Wurra minypa jawurrga nyiburr-jirra \v 24 rrapa nyiburr-ngurrnga nyiburr-geka nyiburr-ni barra minypa Wangarr nipa nyanma nyirr-jarlapurda a-nirra a-bamburda minypa nipiya. Minypa ana-goyburrpa barra gun-burral Wangarr nyiburr-yika nyiburr-ni, rrapa minypa gun-burral jechinuwa nyiburr-ni barra nula, gu-gurda ngacha.\x + \xo 4:24 \xt Genesis 1:26; Gulóchay 3:10\x* \p \v 25 Gun-guyolkiya gun-guyinda bubu-bawa! Wurra gun-burral wupa nyiburr-wengga barra nyiburr-workiya nuluwa an-goyburrpa an-borrmunga an-gata minypa marr a-balcharra nula Christ, ngardawa gu-ngardapa ana-gorrburrwa.\x + \xo 4:25 \xt Zechariah 8:16\x* \v 26 Rrapa ny-yinga ny-jata minyja ny-bachirramiya, wurra gala barra werra nyi-negiya. Wurra bamapa gun-gata. Gala barra ny-bama ny-ja gun-gata mari. Gala yapa ana-munya gu-ningin mu-nguy ny-bachirramiya ny-yorkiya\x + \xo 4:26 \xt Psalms 4:4\x* \v 27 rrapa walkwalk ny-malcha nula nyi-ni. \v 28 Rrapa ny-yinga ny-jata mu-ngoyurra mun-ngumurda ny-menga ny-yorkiyana, gala barra barrwa mun-ngumurda ny-ma. Wurra jarra jama ny-ji barra nginyipa barra mun-burral ny-ma rrapa mun-nerranga burr-wu ny-yorkiya aburr-gata aburr-nyagara aburr-nirra. \p \v 29 Rrapa gala barra gun-nerra nyiburr-wengga ana-gorrburrwa. Wurra nyiburr-wengga barra nyiburr-workiya gun-ngiya gun-molamola, minypa an-gugaliya derta nyibi-nega barra nyiburr-workiya rrapa nyiburr-gunggaja nula minypa ana-goyburrpa nyiburr-gunggachichiya nyiburr-workiya rrapa gun-molamola jama nyiburr-jirra. \v 30 Rrapa gala barra ana-goyburrpa nyiburr-yinda rraka Wangarr An-mawunga wargugu a-ni. Wurra jarra nipiya an-gatiya Mern An-mawunga nguburr-yigipa arr-nenga a-nirra Wangarr nguburr-yika nuwurra Christ ana-jeka barra arr-ma. \v 31 Buburr-bamapa nyiburr-gata minypa mun-bachirra ana-gorrburrwa rrapa nyiburr-bachirramiya nyiburr-workiya. Buburr-bamapa nyiburr-gata minypa ngarndarrk ngarndarrk nyiburr-negachichiya nyiburr-workiya rrapa gun-bachirra nyiburr-weya. Rrapa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya ngoyurra nyiburr-yerryerrmiya ana-gorrburrwa nyiburr-workiya gu-gapa gu-guta, gu-gurda ngacha bubu-bawa. \v 32 Wurra nyiburr-mola buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa buburr-gunggachichiya. Baywarra bubi-nenga ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta gun-maywapa minypa ana-goyburrpa Wangarr baywarra gu-negarra ana-gorrburrwa ngardawa minypa an-gatiya nipa Christ.\x + \xo 4:32 \xt Gulóchay 3:13\x* \c 5 \s1 Gu-gujayanaya Nguburr-nirra \p \v 1 Ganapiya, lika buburr-malcha nula Wangarr minypa ana-goyburrpa nyiburr-yigipa gu-ngarda yerrcha nipa jal a-nirra ana-gorrburrwa. \v 2 Jal buburr-ni burrwa buburr-workiya wurra gama gorlk gun-maywapa minypa Christ gurrurta gu-rrimarra arrburrwa ngayburrpa rrapa yi-gaba arr-negarra, nipa a-juwuna arrburrwa. Ngardawa gu-gurda ngacha nuluwa Wangarr minypa gun-maywapa abu-wucha aburr-workiya mun-gata mun-molamola mun-gungolkuja rrapa nipa minypa a-japurramaya burrwa a-workiya.\x + \xo 5:2 \xt Exodus 29:18; Psalms 40:6\x* \p \v 3 Wurra marrambay gun-guji rrapa barrwa gun-nga gun-gabagata gun-nerra gun-guyinda, rrapa mola minypa an-gugaliya gun-jaranga jal a-nirra a-workiya, gu-gurda ngacha gala barra jama nyiburr-ji rrapa minypa nyibu-ngurrja nyiburr-ni burr-guta. Ngardawa ana-goyburrpa Wangarr nyiburr-yika. \v 4 Gala barra ana-goyburrpa gun-nerra nyiburr-wengga; gala barra nyibu-morra Wangarr rrapa borijipa nyiburr-wengga, nyiburr-gurdacha rrapa gu-day gu-goma nyiburr-wengga. Gu-gurda ngacha gala gun-mola ana-gorrburrwa rraka nyiburr-yirda. Wurra ana-goyburrpa jarra nyiburr-wengga barra nyiburr-workiya minypa nyiburr-japurramayana nula Wangarr. \v 5 Minyja bubu-borrwa gun-guna: An-gata ana-nga minypa marrambay gun-guji jama a-jirra a-workiya o gu-gurda ngacha gun-ngiya gun-nerra gu-rrimanga o gun-jaranga jal a-nirra a-workiya, ana-gurda ngacha an-gugaliya ngardawa marr a-balcharra nula gun-guripa gun-guyinda, ngaja, ngarla, rraka gala a-yinmiya gun-nigipa gu-ma gun-molamola yi-gaba Christ rrapa Wangarr bitipa abirri-ninyarrapa. \v 6 Wurra gun-gata nula gun-nerra gun-guyinda gala barra gun-guyolkiya nyiburr-malcha nula nyiburr-ni. Ngardawa aburr-gata minypa gu-gata ngacha jama aburr-jirra, birripa nyirrbu-yolkaja aburr-nirra; gala gun-burral wengga gubi-rrima. Wurra gu-gata nula gun-nerra Wangarr jarra burr-bu barra gu-galiya yerrcha aburr-gata gala aburr-galiya nula aburr-workiya. \v 7 Gala barra nyiburr-malcha burrwa nyiburr-ni aburr-gata. \p \v 8 Ngardawa ana-goyburrpa mu-ngoyurra ana-munya wupa nyiburr-ni, wurra gun-guniya gugu gu-gujayanaya nyiburr-nirra minypa ana-goyburrpa rrapa Bunggawa nipa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana. Lika buburr-rrigirrga minypa ana-goyburrpa burr-gujayanaya nyiburr-yika. \v 9 Minypa gu-gujayanaya wenga gu-beya gu-workiya gun-bulapalawa gun-gata gun-molamola rrapa gun-jechinuwa rrapa mola gun-burral. \v 10 Marrka ana-goyburrpa barra marn․gi nyiburr-ni minypa gun-ngiya gun-molamola nula Bunggawa nipa Christ. \v 11 Wurra ana-munya wenga gun-gata gun-nerra gala barra ny-malcha burrwa gu-gata ngacha jama aburr-jirra. Ngardawa gu-gurda ngacha gala gun-nga gun-molamola gu-yu. Wurra burr-gurdagurdarra gun-gujayanaya jarra, birripa barra jonama aburr-gurkuja gun-gata gun-nga gun-nerra gubi-rrimanga. \v 12 Ngardawa ngarripa gala arr-yinmiya arr-wengga burrwa gun-gata gun-nerra nula birripa yongun jama aburr-jirra aburr-workiya. Ngardawa gun-narda jonama gun-gugurkuja. \v 13 Wurra minyja ngarripa jarra arrbu-gurdagurdarra gun-gujayanaya, gun-narda minypa yarlanga gu-yu barra gun-guyinmiya gun-gata gun-nerra. \v 14 Ngardawa gun-gujayanaya gu-gurda ngacha yarlanga gu-nenga gu-workiya gun-jaranga. Gun-nardiya nula ngayburrpa nguburr-weya nguburr-workiya, nguburr-yinaga, \q1 “Ny-junarda bamawa ny-yurra, garlma! \q2 Ny-junardiya minypa gala wanngu gun-guni n-dima, guwa! \q1 Barra nipa Christ a-jayanaya nggula.” \p \v 15 Ganapiya, lika buburr-jarlapiya ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya nyiburr-nirra. Gala barra nyiburr-yirda minypa aburr-gata aburr-werranga gala marn․gi gun-ngiya gun-gata nipa Wangarr jal a-nirra. Wurra buburr-yinda minypa Wangarr gun-nika ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni gun-jaranga jarra. \v 16 Bubu-borrwa buburr-workiya nyiburr-yinmiya barra gun-molamola jama nyiburr-ji. Ngardawa gun-guniya ngayburrpa gu-werra nguburr-ninyarra, ngaja, ngarla.\x + \xo 5:16 \xt Gulóchay 4:5\x* \v 17 Rrapa gurda nula, ngardawa gu-werra nguburr-ninyarra, gala barra ana-goyburrpa nyiburr-gerna nyiburr-ni. Wurra bubu-borrwa nula Bunggawa nipa Christ gun-nga gun-gata nipa jal a-nirra. \v 18 Rrapa gala barra mu-nganicha nyiburr-babapabaja; gala yapa nyiburr-lijiwarriyan rrapa minypa gu-werra nyirr-ga. Wurra bubi-rrima lorr an-gata Mern An-mawunga. \v 19 Buburr-wengganachichiya gu-gapa gu-guta minypa Wangarr mun-nika manakay. Bunggawa nipa Christ wugupa ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-ngurrnga buburr-japarndiya nula buburr-workiya. \v 20 Wangarr nipa Nyanyapa arrku an-gatiya gun-molamola gu-jarlapurda arrkula a-workiya arr-gurdiya gorlk, buburr-japurramaya nula buburr-workiya minypa an-ngarripa Bunggawa nipa an-nelangga Jesus Christ.\x + \xo 5:20 \xt Gulóchay 3:16-17\x* \p \v 21 Delipa buburr-negiya gu-gapa gu-guta ngardawa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Christ. \s1 Jin-gumarrbipa Rrapa An-gumarrbipa \p \v 22 Ana-goyburrpa nyiburr-gumarrbipa mu-gama yerrcha, ana-goyburrpa delipa buburr-negiya burrwa aburr-goyburrpa aburr-gumarrbipa ana-gorrburra gun-maywapa minypa ngayburrpa delipa nguburr-negiya nula nguburr-workiya an-ngayburrpa Bunggawa nipa Christ.\x + \xo 5:22 \xt Gulóchay 3:18; 1 Birta 3:1\x* \v 23 Ngardawa an-gumarrbipa an-guyinda nipa mu-ngoyurra a-jirra achila jin-nigipa jin-gumarrbipa niya gun-maywapa minypa Christ nipa mu-ngoyurra a-jirra arrburrwa ngayburrpa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha nguburr-gurdiya minypa nipa an-burral nipiya arr-jarlapurda arr-ganyja a-workiya. \v 24 Ganapiya, lika minypa ngayburrpa Christ nguburr-yika gu-galiya yerrcha delipa nguburr-negiya nula nguburr-workiya Christ, gu-gurda ngacha minypa ana-goyburrpa nyiburr-gumarrbipa mu-gama yerrcha marr nyiburr-balcha barra burrwa aburr-goyburrpa aburr-gumarrbipa ana-gorrburra. \p \v 25 Rrapa ana-gotipa nyirri-gumarrbipa mu-wurra yerrcha, ana-goyburrpa gurrurta bubi-rrima burrwa aburr-goyburrpa mu-gumarrbipa yerrcha gun-maywapa minypa Christ gurrurta gu-rrimarra arrburrwa ngayburrpa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha. Minypa mari gun-gata ngayburrpa ngubu-menga nipa Christ yi-gaba arr-negarra, nipa a-juwuna\x + \xo 5:25 \xt Gulóchay 3:19; 1 Birta 3:7\x* \v 26 gun-nerra barra gu-yerrnyja arrburrwa rrapa nguburr-yigipa arr-nega nguburr-molamola nuluwa, minypa gu-bugula nipa arr-gurragaja minypa gu-yigipa gu-janguny nipa arr-jalkakaja, gu-gurdiya ngacha. \v 27 A-yinagata jama a-ji Christ nipa barra arr-jarlapa nula ngayburrpa barra nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha nguburr-ni. Minypa gun-maywapa ranginy gama jin-molamola jinyu-negiya jiny-yorkiya barra an-nigipa an-gumarrbipa ngacha jiny-ma. Wurpa lika ngayburrpa nipa wupa nyanma Christ arr-wepana ngayburrpa barra nguburr-jayanaya nguburr-ji nguburr-molamola rrapa nguburr-geka minypa gala gun-nga gun-nerra arr-balka gu-ni. Gu-gurda ngacha minypa Christ nguburr-molamola arr-negarra ngayburrpa barra nguburr-yigipa nguburr-ni rrapa gala barra gun-nga gun-nerra ngubi-rrima. \v 28 Rrapa abirri-gumarrbipa mu-wurra yerrcha aburr-yinarda barra gurrurta gubi-rrima burrwa aburr-birripa mu-gumarrbipa yerrcha. An-gumarrbipa an-guyinda nipa barra jal a-ni achila rrapa jaga a-gana achila jin-nigipa jin-gumarrbipa niya gun-maywapa minypa nipa jin-gata nipa an-burral. Minypa ana-nga an-gumarrbipa jal a-nirra achila jin-nigipa jin-gumarrbipa niya, gun-narda minypa gun-maywapa nipa ngardapa niya jal a-nirra nula a-workiya. \v 29 Ngardawa an-gugaliya an-burral nipa gala a-yinmiya ngardapa niya ngoyurra a-yerryerrmiya nula. Wurra balaja m-banga a-workiya rrapa mirikal a-barrngumiya a-workiya gun-maywapa minypa Christ jaga a-ganaja arrburrwa a-workiya ngayburrpa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha, \v 30 ngardawa ngayburrpa minypa nipa Christ an-burral. \v 31 Minypa mu-jurra gu-yurra janguny gu-yinaga, “Gun-gata nula an-gugaliya bijirriny-bawa barra a-workiya nyanyapa niya rrapa mampa niya, barra jiny-ma jin-nigipa jin-gumarrbipa niya, lika birrinyjipa abirriny-nyardapa abirrinyu-ni barra.”\x + \xo 5:31 \xt Genesis 2:24\x* \v 32 Gu-yinagata gu-yurra janguny burrinyjula an-gumarrbipa rrapa jin-gumarrbipa. Wurra meyali gu-yurra ngaypa ngu-borrwuja gun-burral minypa Christ arr-menga rrapa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha arr-negarra. \v 33 Wurra wuriya gun-gata meyali, wurra ana-gotipa nyirri-gumarrbipa mu-wurra yerrcha ngardapa ngardapa jal buburr-ni burrwa aburr-goyburrpa mu-gumarrbipa yerrcha gun-maywapa minypa ana-goyburrpa ngardapa jal nyiburr-nirra ana-gorrburrwa. Rrapa ana-goyburrpa nyiburr-gumarrbipa mu-gama yerrcha, ana-goyburrpa barra ngardapa ngardapa marr nyiburr-balcha burrwa aburr-goyburrpa aburr-gumarrbipa ana-gorrburra. \c 6 \s1 Gu-ngarda Yerrcha Rrapa Bu-babalapa Yerrcha \p \v 1 Gu-ngarda yerrcha buburr-galiya burrwa aburr-babalapa ana-gorrburra, minypa an-ngayburrpa Bunggawa nipa Christ gu-borrwurra ana-gorrburrwa gu-gurdiya ngacha gun-molamola.\x + \xo 6:1 \xt Gulóchay 3:20\x* \v 2 “Nyanyapa nggu rrapa mampa nggu marr balcha burrinyjula” — gu-gurda ngacha gu-joborr Wangarr mu-ngoyurra gochila an-dana nguburr-molamola nguburr-ni barra. \v 3 Minypa gu-yinaga gu-yurra, “…barra ny-molamola nyi-ni rrapa gun-baykarda nyi-ninya barra gun-guniya rrawa.”\x + \xo 6:3 \xt Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16\x* \p \v 4 Jirrpungapa yerrcha, ana-goyburrpa gala barra nyiburr-bachirramiya burrwa nyiburr-workiya aburr-goyburrpa gu-ngarda yerrcha. Gala yapa birripa aburr-bachirramiya. Wurra burrbu-jarlapa burrbu-ga rrapa marn․gi marn․gi burrbi-nega, minypa Bunggawa nipa Christ wugupa ana-gorrburrwa.\x + \xo 6:4 \xt Gulóchay 3:21\x* \s1 An-mujama An-guyinda Rrapa Bunggawa An-guyinda \p \v 5 Ana-goyburrpa nyiburr-gurda nyiburr-mujama, buburr-galiya burrwa aburr-goyburrpa bunggawa yerrcha gun-guniya rrawa. Gala barra bama nyiburr-jirra gu-gulirrwirrka nyiburr-ninya, wurra aburr-goyburrpa bunggawa yerrcha burr-guya marr nyiburr-balcha barra burrwa jarra, minypa gun-maywapa ana-goyburrpa jama nyiburr-jirra nula Christ. \v 6 Buburr-yirda buburr-galiya burrwa aburr-goyburrpa bunggawa yerrcha, rrapa gun-gata ngika minypa barra ana-gugaliya nyirr-na rrapa a-japurramaya ana-gorrburrwa; wurra jarra minypa ana-goyburrpa nyiburr-mujama nyiburr-nirra nula Christ rrapa jama nyiburr-jirra nyiburr-workiya burr-bama burr-rrepara burr-burral minypa gun-gata gun-nga nipa Wangarr jal a-nirra. \v 7 Buburr-yirda burr-guya jama buburr-ji, rrapa ngika minypa an-gugaliya an-guyinda wupa bunggawa jama nyiburr-jirra nula, wurra minypa jama nyiburr-jirra nula an-ngayburrpa Bunggawa nipa Christ. \v 8 Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi minyja ana-nga nipa gun-molamola jama a-ji, an-ngayburrpa Bunggawa gun-molamola guna-gurdanyja barra nula minypa nipa gun-molamola jama a-ji, marrban nipa an-gata an-mujama an-guyinda o bunggawa.\x + \xo 6:8 \xt Gulóchay 3:22-25\x* \p \v 9 Rrapa bunggawa yerrcha, ana-goyburrpa buburr-yirda nyiburr-mola buburr-ni burrwa aburr-goyburrpa aburr-mujama. Gala barra minypa nyiburr-bachirra nyiburr-ni burrwa. Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi Bunggawa an-gatiya waykin a-nirra. Minypa birripa aburr-goyburrpa aburr-mujama rrapa ana-goyburrpa an-ngardapiya ana-gorrburrwa Bunggawa, rrapa nipa gala a-yinmiya nyirr-ngorrkornda.\x + \xo 6:9 \xt Deuteronomy 10:17; Gulóchay 3:25; 4:1\x* \s1 Wangarr Mun-nika Mun-derta Mun-gugorlkaka \p \v 10 Ganapiya, lika gun-guna gun-gumungba ngu-wengga barra ana-gorrburrwa: Ana-goyburrpa burr-guya barra derta nyiburr-negiya minypa ana-goyburrpa rrapa Christ Jesus nipa Bunggawa gu-ngardapa nyiburr-negiyana, rrapa minypa nipa ngardawa wana an-babalapa ganyjarr an-gurrimapa. \v 11 Minypa gun-maywapa ranginy Wangarr mun-nika mun-derta mun-gugorlkaka buburr-barrnguma. Bubi-rrima bubu-mungba mun-gata, barra minypa nyiburr-jinyjapa ana-goyburrpa rraka an-gata walkwalk gala a-yinmiya nyirr-warga minypa gun-gulijiwarriya nipa gu-rrimanga a-nirra. \v 12 Ngardawa gun-maywapa ranginy ngayburrpa minypa an-dakal a-bena arrburrwa, jarra ngika gu-galiya yerrcha wupa nguburr-bachirra arrburrwa. Wurra aburr-gata aburr-bachirra arrburrwa waykin aburr-nirra wana yerrcha aburr-gata gun-nerra gubi-rrimanga, aburr-gatiya minypa gubu-bichinga aburr-nirra gun-guniya rrawa gun-gata minypa an-munya wupa gu-nirra. Ana-gata ngacha an-bachirra arrburrwa — walkwalk an-guyinda minypa. \v 13 Gun-narda nula ana-goyburrpa barra nyibu-ma mun-gata Wangarr mun-nika mun-derta mun-gorla mun-gugorlkaka, barra waypa nuwurra minypa gun-nerra gu-ni ana-gorrburrwa burr-guya, wurra nyiburr-jinyjapa barra ana-goyburrpa minypa mu-ngoyurra nawanawa nyiburr-ni rraka walkwalk gala a-yinmiya nyirr-bu. \p \v 14 Ganapiya, lika buburr-yirdapa buburr-jinyja buburr-workiya. Janguny gun-burral burr-guya bubi-rrima minypa gun-maywapa ranginy an-dakal an-guyinda a-gochilabichiya a-workiya brelk ji-guyinda, nyanma a-galiyarra nula a-workiya minypa an-derta a-jirrapa. Rrapa jechinuwa buburr-ni buburr-workiya nuluwa Wangarr, ngardawa gu-gurda ngacha minypa nyiburr-derta nyiburr-jinyjapa barra. Minypa gun-maywapa ranginy an-dakal an-guyinda a-barrngumiya a-workiya mun-gumirrka mun-derta mun-gorla birlmurr mu-maya, nyanma a-galiyarra nula a-workiya gala a-yinmiya ana-werranga a-rra mirrka a-jirra.\x + \xo 6:14 \xt Isaiah 11:5; 59:17\x* \v 15 Rrapa nawanawa buburr-ni buburr-workiya barra nyibu-ngurrja gun-molamola janguny magaya gun-gunega. Minypa gun-maywapa ranginy an-dakal an-guyinda a-barrngumiya a-workiya rrepara a-jirra gun-nigipa but \pn (boot)\pn*, ay-yinda jal a-nirra a-boya a-workiya.\x + \xo 6:15 \xt Isaiah 52:7\x* \v 16 Burr-guya marr buburr-balcha nula Wangarr. Gu-gurda ngacha mu-dayan. Minypa gun-maywapa ranginy an-dakal an-guyinda gu-rrimanga a-workiya gun-jong gun-guyinda rambala gu-maya gun-gugorlkaka mun-gata nula garlpi bol mu-maya, wurra gun-burral ana-goyburrpa barra burr-guya marr nyiburr-balcha nula Wangarr rraka ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya an-gata gun-nerra an-gurrimapa nyirr-bu. \v 17 Bubu-ma wanngu gun-guni minypa gun-maywapa an-dakal an-guyinda jungka mu-garraja a-workiya ana-bama minypa mun-gugorlkaka nula, nyanma a-galiyarra gala a-yinmiya ana-werranga bama a-jirra a-bu. Bubu-ma, bubi-rrimapa Wangarr gun-nika janguny gun-gata Mern An-mawunga nipa nyanma. Gun-narda bubi-rrima gun-maywapa minypa an-dakal an-guyinda a-rrimanga a-workiya an-gata barrang an-nigipa bunggawa a-wucha a-workiya.\x + \xo 6:17 \xt Isaiah 59:17\x* \v 18 Buburr-yirdapa buburr-jinyja. Rrapa barrwa minypa Wangarr burr-guya bubu-wenggana buburr-workiya minypa Mern An-mawunga nipa nyanma. Bubu-wenggana buburr-workiya; gala barra nyibu-bawa. Rrapa mola barra mu-nguy nyibu-wenggana burrwa nyiburr-workiya aburr-werranga warlaman Wangarr burr-yika aburr-gata marr aburr-balcharra nula. \p \v 19 Rrapa ngaypa nula bubu-wenggana barra Wangarr wugupa apula ngaypa jechinuwa ngu-wengga barra burrwa ngu-workiya wurra gama gorlk rrapa yarlanga ngu-nega barra burrwa gun-guna gun-molamola janguny mu-ngoyurra gu-yilkakiyana gu-yu. \v 20 Gun-narda nula janguny ngaypa Christ ngu-yika ngu-mujama nipa nguna-jerrmarra, rrapa gun-narda nula birripa brichina \pn (prisoner)\pn* ngunabi-negarra. Wurra bubu-wenggana apula barra minypa ngaypa gala ngu-yinmiya ng-gurkuja burrwa, wurra jarra jechinuwa ngu-ngurrja barra burrwa gun-guna gun-molamola janguny ngardawa minypa Christ nguna-jerrmarra. \s1 Gun-gumungba \p \v 21 Rrapa ana-goyburrpa barra marn․gi nyiburr-ni apula minypa gu-yinmiya gu-nirra apula rrapa ngaypa ngu-yinmiya jama ngu-jirra, an-guna Dikakach \pn (Tychicus)\pn* nguna-ngurrja barra ana-gorrburrwa ngaypa ngu-yinmiya ngu-nirra. Nipa an-guna an-ngayburrpa worlapa arrburrwa, japurra ngapa a-jirra, nipa a-jinyjarrapa a-workiya an-gugunggaja arrburrwa.\x + \xo 6:21 \xt Jama Aburr-ji 20:4; 2 Dimati 4:12\x* \v 22 Gu-gata nula ngaypa ngu-jerrma barra ana-gorrburrwa an-guna Dikakach, barra minypa ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni arrburrwa ngayburrpa nyiburr-guna minypa ana-goyburrpa nipa an-guna nyirr-gurdagurdarra barra gun-borrmunga.\x + \xo 6:22 \xt Gulóchay 4:7-8\x* \p \v 23 Nyiburr-gata worlapa arrburrwa yerrcha yina gaya nyiburr-nirra, ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. Rrapa minypa marr nyiburr-balcharra nula Christ, gurrurta gun-burral jal gun-guni nyibi-rrima barra ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta ngardawa bitipa wupa nyanma — Wangarr an-gatiya an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra, rrapa Bunggawa nipa Jesus Christ. \v 24 Wangarr wugupa ana-gorrburrwa nyiburr-jaranga nyiburr-gata nyiburr-yinmiyapa jal nyiburr-nirrapa nula nyiburr-workiya an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ.