\id COL Burarra exported from InDesign June 2015 \h Gulóchay Aburr-guyinda \toc1 Gulóchay Aburr-guyinda Paul A-wukurrjinga Burrwa (Colossians) \toc2 Gulóchay Aburr-guyinda \toc3 Gulóchay \mt1 Gulóchay Aburr-guyinda \mt3 Paul A-wukurrjinga Burrwa \mt4 (Colossians) \c 1 \p \v 1 Mun-guna jurra ngaypa Paul ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, ngaypa ng-guna ngu-mujama nula Christ Jesus minypa nipa Wangarr jal a-ni rrapa nguna-wuna ganyjarr. An-guna Dimati \pn (Timothy)\pn* an-ngayburrpa worlapa arrburrwa, ngatipa wugupa nyirri-wukurrjinga ana-gorrburrwa. \p \v 2 Gun-guna janguny ana-gorrburrwa, jela, worla, ana-goyburrpa nyiburr-garda gu-gardiya gu-rrawa Gulóchay \pn (Colossae)\pn* nyiburr-nirra, nyiburr-gata Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha minypa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \p Wangarr an-gata an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra, nipa a-gunggaja barra ana-gorrburrwa rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. \s1 Abirri-japurramayana Rrapa Abirri-wengganana \p \v 3 Wolawola ngatipa nyirri-wengganacha ana-gorrburrwa nyirri-workiya, ngatipa nyirri-japurramaya nula nyirri-workiya Wangarr an-gata Nyanyapa niya an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ. Nyirri-japurramaya nula nyirri-workiya minypa nipa a-yinmiya nyirr-jarlapurda nyirr-ganyja ana-goyburrpa. \v 4 Minypa janguny guna-jekarra ana-gorrburrwa, ngatipa nyirri-galiyana ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya marr nyiburr-balcharra nula Christ Jesus rrapa nyiburr-yinmiya jal nyiburr-nirra burrwa aburr-werranga warlaman Wangarr burr-yika marr aburr-balcharra nula — \v 5 ngardawa minypa ana-goyburrpa nyibu-borrwuja nyiburr-nirra gun-gata Wangarr gu-rrimanga ana-gorrburrwa yi-gapa waykin, rrapa minypa wuparnana nyiburr-nyiljinga. Ngardawa gun-gata janguny ana-goyburrpa gipa mu-ngoyurra nyiburr-galiyana minypa gun-burral janguny gu-bena ana-gorrburrwa Jesus Christ gun-nika gun-gata gun-molamola. \v 6 Gun-nardiya janguny, ngaja, ngarla, mu-nguy guy-barrjeknga guy-bamburda, gu-gurdiya gu-rrawa gu-jirra gu-boya aburr-galiyarra rrapa gun-nerra gubu-bawuja aburr-jirrawa rrapa aburr-ngukurdanyjiya nula Jesus minypa ana-goyburrpa nyiburr-yinagatiya mu-ngoyurra nyiburr-ngukurdanyjiyana nula. Minypa janguny nyiburr-galiyana rrapa marn․gi nyiburr-ni nula Wangarr minypa nipa a-yinmiya burr-guya an-mola a-nirra arrkula warlaman arr-gurdiya gorlk, rrapa nipa a-yinmiya a-gunggajinga arrkula. \v 7 Gu-gurda ngacha janguny minypa nipa Apaprach \pn (Epaphras)\pn* mu-ngoyurra a-wena ana-gorrburrwa rrapa ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni. Nipa an-gata, japurra ngapa a-jirra, nipa Christ an-nika an-mujama ana-gorrburrwa gala a-jeka a-workiya.\x + \xo 1:7 \xt Gulóchay 4:12; Baylíman 1:23\x* \v 8 Rrapa nipa gu-ngurrjinga atila ngatipa, minypa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya jal nyiburr-nirra burrwa Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha ngardawa nipa nyanma Mern An-mawunga. \p \v 9 Gun-gatiya mu-ngoyurra janguny guna-jekarra ana-gorrburrwa ngatipa nyirr-galiyana, rrapa gun-guniya burr-guta ngatipa nyirri-wengganacha ana-gorrburrwa nyirri-workiya. Minypa gun-nga nipa Wangarr gu-borrwurra ana-gorrburrwa gun-narda ana-goyburrpa barra burr-guya marn․gi nyiburr-ni, minypa gun-ngiya gun-molamola rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya barra nyiburr-workiya minypa Mern An-mawunga nyirr-gurdagurdarraja. \v 10 Gu-gurda ngacha ngatipa nyirri-wengganacha ana-gorrburrwa nyirri-workiya ana-goyburrpa barra nyiburr-molamola nyiburr-rrigirrgapa nyiburr-workiya nyiburr-yigipa Christ nyiburr-yika. Minypa nipa an-gatiya an-molamola warrpam, nipiya a-marrkapcha barra ana-gorrburrwa a-ni minypa gun-gata ana-goyburrpa gun-molamola jama nyiburr-jirra nyiburr-workiya rrapa Wangarr mu-nguy marn․gi nyiburr-nirra nula nyiburr-bamburda. \v 11 Ngatipa nyirri-wengganacha ana-gorrburrwa nyirri-workiya Wangarr barra warrpam derta nyirr-nega. Minypa nipiya wana an-babalapa wugupa ana-gorrburrwa ana-goyburrpa barra nyiburr-jinyjapa nyiburr-workiya wuriya gu-yinmiya barra gu-ni ana-gorrburrwa. Rrapa minypa ana-goyburrpa gala barra nyiburr-yinmiya nyiburr-bachirramiya burrwa aburr-gata minypa mari gubi-jarlapurda ana-gorrburrwa aburr-workiya. Wurra jarra minypa nyiburr-marrkapcha barra nyiburr-ni \v 12 rrapa nyiburr-japurramaya barra nula nyiburr-ni Nyanyapa arrku waykin a-nirra, minypa nipa nyiburr-molamola nyirr-negarra ana-goyburrpa barra nyiburr-gatiya wugupa burrwa Wangarr burr-yika ana-goyburrpa nyibu-ma barra gun-molamola gatiya gu-gujayanaya nipa ay-nirrapa ay-workiya. Gu-gurda ngacha. \v 13 Ngardawa mu-ngoyurra ngayburrpa an-munya wupa gu-jirra nguburr-ni, rrapa bunggawa a-nirra gun-gata an-munya wupa gu-jirra nipa arr-bichinga a-ni. Wurra Wangarr arr-jarlapuna arr-menga, arr-ganyja, gu-molamola arr-gurrmurra gun-gata an-nigipa Walkur Bunggawa a-nirra — an-nigipa Walkur an-gatiya nipa Wangarr burr-guya jal a-nirra nula, \v 14 an-gatiya nipa nyanma gun-molamola gu-nirra arrburrwa ngayburrpa minypa nipa nyanma An-walkurpa Wangarr baywarra gu-negarra arrburrwa gun-nerra ngayburrpa ngubi-rrimarra.\x + \xo 1:14 \xt Apachach 1:7\x* \s1 Christ Mu-ngoyurra A-jirra Arrburrwa \p \v 15 Nipa An-walkurpa arr-gurdagurdarraja nipa Wangarr a-yinmiya a-nirra, Wangarr an-gatiya gala ana-nga a-yinmiya a-na. Nipa An-walkurpa mu-ngoyurra a-jirra arrkula gun-nardiya rrawa gu-jirra gu-boya — minypa gun-guna gu-jel, rrapa minypa yi-gapa waykin, rrapa minypa gu-jel wuparnana burr-guta. \v 16 Ngardawa nipiya An-walkurpa ana-nyala Wangarr nipa arr-jarlapuna ngayburrpa nguburr-gunaga gu-jel nguburr-nirra rrapa minypa aburr-gata waykin aburr-guyinda burr-guta — minypa nguburr-werranga ngayburrpa nguburr-nachichiya nguburr-workiya gu-gapa gu-guta, rrapa minypa aburr-werranga aburr-jaranga aburr-gata ngayburrpa gala nguburr-yinmiya arrbi-na, aburr-gata burr-guya wana aburr-bapala aburr-guyinda burr-guta. Minypa gun-nardiya rrawa gu-jirra gu-boya waykin rrapa wupa nipa Wangarr gu-jarlapuna, wurpa lika An-walkurpa nipiya ana-nyala, rrapa ngayburrpa nguburr-nirra nuluwa nipa. \v 17 Nipa An-walkurpa mu-ngoyurra a-ni baman gu-ni, rrapa gun-nardiya rrawa gu-jirra gu-boya waykin rrapa wupa ngardawa nipiya an-gatiya jaga a-ganaja nula a-workiya. \v 18 Nipa minypa gun-maywapa bama arr-jirra, rrapa ngayburrpa nguburr-guna marr nguburr-balcharra nula, ngayburrpa minypa gun-maywapa nipiya an-burral. Minypa nipa nyanma wanggu arr-nenga a-nirra ngayburrpa. Minypa mu-ngoyurra a-juwuna, ni-gugu a-molamiyana nipa barra mu-ngoyurra a-jipa barra a-workiya nula gun-gabagata gun-bulapalawa burr-gugaliya rrapa rrawa.\x + \xo 1:18 \xt Apachach 1:22-23\x* \v 19 Ngardawa Wangarr gu-borrwurra gun-gata gun-molamola nipiya an-ngurrnga gun-ngardapiya butula An-walkurpa rrapa An-jirrpungapa, \v 20 nipa An-walkurpa ana-nyala barra gun-molamola gu-nega arrburrwa mu-ngoyurra mun-bachirra arrburrwa ngayburrpa rrapa nipa Wangarr. Minypa ngayburrpa gun-guna rrawa gu-jel nguburr-nirra rrapa aburr-gata waykin aburr-nirra burr-guta nipa gun-molamola gu-negarra arrburrwa minypa nipa a-jortchinga arrburrwa, minypa burr-jong abi-negarra abi-rrana, a-balcha a-yu.\x + \xo 1:20 \xt Apachach 2:16\x* \p \v 21 Minyja bubu-borrwa: Ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyiburr-lijiwarriyana nula Wangarr rrapa gala jal nyiburr-nirrarna nula, ngardawa minypa nyibu-borrwurra nyiburr-workiyana rrapa jama nyiburr-ji nyiburr-workiyana gun-nerra. \v 22 Wurra gun-guniya gugu nipa Wangarr nyiburr-molamola nyirr-negarra nuluwa minypa Christ nipa an-burral a-juwuna, gu-gurdiya ngacha. Barra nipa Wangarr nyirr-ma ana-goyburrpa nyiburr-yigipa gugu Wangarr nyiburr-yika, rrapa minypa gala gun-nga gun-nerra nyibi-rrima rraka ana-werranga nyirr-ngurrja, jimarn jarra bama a-yindin ana-goyburrpa nyiburr-werra. \v 23 Gu-gurda ngacha. Wurpa lika minyja ana-goyburrpa mu-nguy marr nyiburr-balcha nula Wangarr gun-nigipa janguny rrapa gun-gata wupa janguny ana-goyburrpa derta nyiburr-negiya nyiburr-workiya rrapa nyiburr-jinyjapa. Minypa gun-nardiya rrawa gu-jirra gu-boya gun-molamola janguny gu-barrjekarra ana-goyburrpa nyiburr-galiyana rrapa wuparnana nyiburr-nyiljinga, gun-gata janguny ana-goyburrpa gala barra nyiburr-barrjejiga nyiburr-ni, janguny gun-nardiya ngaypa jama ngu-jirra ngu-workiya, ngaypa ng-guna Paul. \s1 Paul Jama A-ji Burrwa Christ Burr-yika Gu-galiya Yerrcha \p \v 24 Rrapa gun-guniya gugu birripa ngunabi-rrimarra rrapa wupa ngunabu-barnjinga brichina \pn (prisoner)\pn* ngu-nirra, gun-gata nula ngaypa ngu-marrkapchinga minyja ngaypa ngu-yinmiyana rrapa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-nirra. Ngardawa ngaypa ng-guna gu-yinmiya gun-nerra gu-nirra apula gu-workiya ngaypa ngu-burral, gun-narda minypa ngaypa ngu-malchinga nula Christ nipa a-wurkurichinga arrburrwa ngayburrpa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha marr nguburr-balcharra nula, nguburr-gurdiya ngayburrpa minypa an-maywapa Christ an-burral. \v 25 Minypa Christ nguna-menga, ngaypa minypa ngu-mujama ana-gorrburrwa minypa nyiburr-gata gu-werranga gu-werranga gu-rrawa nyiburr-yigipa gu-galiya yerrcha. Minypa nipa nguna-wuna ganyjarr, Wangarr gun-nika janguny ngaypa ngu-ngurrjinga ngu-boya gu-galiya yerrcha barra aburr-galiya rrapa marn․gi aburr-ni burr-gurla \v 26 janguny gun-gata gu-yilkakiyana gu-yu burrwa gu-workiyana aburr-gata mu-ngoyurra aburr-ni, wurra minypa gun-guniya gugu yarlanga gu-yurra burrwa Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha marr aburr-balcharra nula. \v 27 Minypa Wangarr gu-borrwurra burrwa nipa barra burr-gurdagurdarra gun-nigipa janguny, janguny gun-gata minypa meyali gun-molamola warrpam gu-rrimanga burrwa warlaman wurra gama gorlk. Meyali minypa gun-guna: An-gata Christ nipa ana-goyburrpa, barra ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-nipa barra nyiburr-workiya nipa ana-murna Wangarr. \p \v 28 Christ an-nardiya ngayburrpa nyibu-ngurrjinga nyiburr-workiya. Minypa nipa wugupa arrburrwa ngayburrpa gelama waykin nyirrbi-nenga nyiburr-workiya ana-goyburrpa gu-werranga gu-werranga gu-rrawa nyiburr-nirra nyiburr-boya, rrapa marn․gi nyirrbi-nenga gun-bulapalawa Christ gun-nika. Ngayburrpa nyiburr-yinagata nyiburr-workiya jama nyiburr-jirra, warlaman nyiburr-gurdiya gorlk ngayburrpa barra nyibu-wu nipa Wangarr ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-gugaliya nyiburr-burral minypa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \v 29 Gu-gatiya nula ngaypa burr-guya jama ngu-jirra ngu-workiya marrban gun-nga gun-derta ngu-barripurda ngu-workiya. Minypa Christ wugupa apula, warrpam gu-yigipa gu-ganyjarr ngaypa jama ngu-jirra ngu-workiya nipa nyanma. \c 2 \p \v 1 Ngaypa jal ngu-nirra barra ana-goyburrpa nyibu-borrwa ngaypa ngu-yinmiya ngu-workiya burr-guya jama ngu-jirra ana-gorrburrwa nyiburr-gata Gulóchay \pn (Colossae)\pn* nyiburr-nirra, rrapa barrwa aburr-gata burrwa Leyodachíya \pn (Laodicea)\pn* aburr-nirra, rrapa barrwa aburr-jaranga burrwa aburr-gata minypa gala ngaypa ngunabi-nacharna. \v 2 Ngaypa ngu-yinagata ngu-workiya jama ngu-jirra ana-gorrburrwa, barra ana-goyburrpa nyiburr-nyilja minypa ana-goyburrpa nyiburr-gatiya gu-ngardapa nyiburr-negiya nyiburr-nirra rrapa gurrurta nyibi-rrimanga ana-gorrburrwa nyiburr-nirra gu-gapa gu-guta. Rrapa mola ngaypa jama ngu-jirra ana-gorrburrwa ngu-workiya ana-goyburrpa barra burr-guya marn․gi nyiburr-ni rrapa nyibu-borrwa barra nyiburr-bamba Wangarr gun-nika janguny nipa gun-guniya gugu yarlanga gu-negarra arrburrwa minypa Christ nipiya arrburrwa meyali. \v 3 Nipa an-gatiya ngardapa niya Christ gu-rrimanga warrpam gun-molamola gun-guyinda gun-gata barra ngayburrpa marn․gi nguburr-ni rrapa ngubu-borrwa. \p \v 4 Gun-narda ngaypa ngu-wena barra ana-goyburrpa nyiburr-jarlapiya. Gala yapa ana-nga an-gata an-guralcha an-guwengga nyirr-yolkajin. \v 5 Ngardawa wuriya ngaypa ngu-burral gala ng-gata wugupa ana-gorrburrwa, wurra ngu-mawunga jarra ngaypa wugupa ana-gorrburrwa. Minypa ngaypa ngu-marrkapchinga, ngaypa ngu-borrwuja ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-nirra minypa ana-goyburrpa burr-guya marr nyiburr-balcharra nula Christ. \s1 Wanngu Nguburr-nirra Nipa Nyanma Christ \p \v 6 Ganapiya, lika minypa ana-goyburrpa mu-ngoyurra marr nyiburr-balcha nula Bunggawa Christ Jesus, buburr-yinda buburr-rrigirrga minypa ana-goyburrpa rrapa nipa gu-ngardapa nyiburr-negiyana. \v 7 Christ gun-nika janguny ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyiburr-galiyana, gurda bubu-borrwa buburr-ni rrapa derta buburr-negiya ana-goyburrpa barra nyiburr-jinyjapa nyiburr-workiya Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha burr-guya nyiburr-japurramayana nula. \p \v 8 Buburr-jarlapiya! Gala yapa ana-werranga ana-goyburrpa nyirr-man, nyiburr-mujama nyiburr-ningin nula gun-nerranga janguny nipa gu-rrimanga gun-gata borijipa gun-guyolkiya minypa an-gugaliya wupa gu-mangga a-workiya rrapa gu-borrwuja, minypa gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa rrapa ngika minypa Christ. \v 9 Wurra warrpam Wangarr nipiya Christ an-gatiya ana-bona, an-gugaliya a-ni; \v 10 rrapa ana-goyburrpa wanngu nyiburr-nirra ngardawa nipa wupa nyanma Christ an-gatiya wana an-babalapa. Aburr-werranga wana aburr-guyinda yina aburr-gaya aburr-gata, wurra nipa Christ mu-ngoyurra a-jirra burrwa. \v 11 Rrapa ngardawa ana-goyburrpa rrapa nipa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana, gun-narda minypa gun-maywapa ana-goyburrpa majija nyiburr-ni, wurpa lika ngika minypa an-gugaliya majija a-negiya a-workiya, wurra gun-burral minypa Christ gu-yerrnyjinga ana-gorrburrwa gun-nerra ana-goyburrpa nyibi-rrimarra rraka gun-gata gala barrwa gu-yinmiya nyirr-bicha gu-ni. \v 12 Rrapa gun-gata ana-goyburrpa bama nyiburr-gurragachichiya nyiburr-workiya, gun-narda gun-maywapa minypa gun-burral gun-gata birripa abu-jurnumbuna Christ rrapa ana-goyburrpa burr-guta birripa nyirrbu-jurnumbuna. Ngardawa ana-goyburrpa nyiburr-gata gun-nerra nyibi-rrimarra ana-goyburrpa nyiburr-juwuna. Rrapa gun-gatiya Christ nipa jarra a-juwuna, wurra Wangarr nipa a-jarrkarrana rrapa wanngu a-negarra, gun-narda minypa ana-goyburrpa burr-guta Wangarr nyirr-jarrkarrana rrapa wanngu nyirr-negarra minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula Wangarr an-gatiya a-jarrkarrana Christ.\x + \xo 2:12 \xt Rowm 6:4\x* \p \v 13 Minypa ana-goyburrpa Jentayl \pn (Gentile)\pn* yerrcha, ana-goyburrpa mu-ngoyurra minypa nyiburr-juwuna, minypa mu-ngoyurra ana-goyburrpa nyiburr-lijiwarriyana rrapa Wangarr gala nyirr-wucharna ana-goyburrpa gun-nigipa joborr. Wurra gun-gatiya nipa wanngu a-negarra Christ, ana-goyburrpa gatiya wugupa nula Christ nipa wanngu nyirr-negarra ana-goyburrpa. Minypa ngarripa warlaman arr-gurdiya gorlk arr-lijiwarriyana rrapa gun-nerra ay-rrimarra, wurra Wangarr baywarra gu-negarra arrkula.\x + \xo 2:13 \xt Apachach 2:1-8\x* \v 14 Minypa gun-gata nipa gu-rrimarra arrkula mari minypa ngarripa werra arr-negiyana arr-workiyana, gun-narda nipa a-wukurrjinga mu-jurra mu-guyinda, ngarripa bama arr-yinanga jimarn jarrapa nipa arr-burndarna. Wurra jarra mun-gata jurra nipa minypa burr-jong mu-negarra mu-rrana gatiya Christ a-balcha a-yu. Gu-gurda ngacha minypa Wangarr gu-rrumurra arrkula mari.\x + \xo 2:14 \xt Apachach 2:15\x* \v 15 Minypa aburr-werranga waykin aburr-guyinda wana yerrcha birripa bama aburr-yinanga jimarn jarra birripa abu-gaypa Wangarr ngayburrpa nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha, wurra nipa aburr-gugurkuja burr-negarra, aburr-jaranga burrbi-nana birripa gona aburr-ni. Minypa nipa Wangarr a-molamiyana, birripa aburr-nyagara, ngardawa Christ a-balcha a-yu gu-gatiya nyanma. \p \v 16 Ganapiya. Gala barra ana-nga nyirr-yopa ana-goyburrpa, jimarn jarrapa ana-goyburrpa barra nyibu-borrwa nyiburr-ni gun-birripa Ju yerrcha gun-burriya joborr — minypa balaja nula, waygaji wayin \pn (wine)\pn* nula, janara nula, o minypa ran․gu nula minyja nyiburr-yinmiya barra nipa rreyma a-yurra a-workiya, o minypa Jarradi \pn (Saturday)\pn* nula gun-gata birripa Ju yerrcha aburr-ngeknga aburr-workiya. Ngika.\x + \xo 2:16 \xt Rowm 14:1-6\x* \v 17 Wurra jarra gun-gata joborr gun-guyinda, gun-narda minypa gun-maywapa ranginy mu-ngoyurra aburr-boya aburr-workiya man․girrgarr, nuwurra jurdach gun-burral gu-jirra gu-workiya. Minypa Ju yerrcha gubu-borrwuja aburr-workiya gu-gata ngacha joborr ngardawa gala gubu-malawa aburr-ni. Wurra gun-guniya gugu gun-burral gu-bena, nipiya Christ, ngaja, ngarla. \v 18 Lika gala barra ana-nga nyirr-yopa ana-goyburrpa, jimarn jarrapa ana-goyburrpa gala nyibi-rrima Christ, wurra burdak minypa delipa nyiburr-negiya barra rrapa nyiburr-marrngoypiya burrwa aburr-werranga aburr-gata waykin aburr-guyinda, lika nuwurra. Gu-gurda ngacha joborr ana-goyburrpa gala barra nyibu-borrwa. Wurra aburr-gata gubi-rrimanga gu-gata ngacha joborr ngardawa birripa borrich gubi-nacha aburr-workiya, gun-gata wupa; rrapa ngardawa birripa wana aburr-negiya aburr-workiya gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa birripa gubu-borrwuja aburr-workiya. \v 19 Wurra Christ gun-nika janguny birripa gala gubi-rrima. Wurra Christ nipiya jarra an-gatiya wupa nyanma arr-wucha a-workiya ganyjarr, ngayburrpa nguburr-guna nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha derta nguburr-negachichiya nguburr-workiya gu-gapa gu-guta gun-gata minypa gu-ngardapa nguburr-negiya nguburr-bamburda rrapa nguburr-molamola nguburr-nirra nguburr-bamburda minypa Wangarr gu-borrwurra arrburrwa barra nguburr-yirda.\x + \xo 2:19 \xt Apachach 4:16\x* \s1 Ana-goyburrpa Minypa Nyiburr-juwuna Rrapa Barrwa Wanngu Nyiburr-nirra Wugupa Nula Christ \p \v 20 Ganapiya, lika minyja ana-goyburrpa rrapa Christ gu-ngardapa nyiburr-negiyana, gurda minypa ana-goyburrpa nyiburr-gata gun-nerra nyibi-rrimarra ana-goyburrpa nyiburr-juwuna. Wurra an-nga nula ana-goyburrpa mu-nguy nyiburr-rrigirrgnga gun-maywapa jimarn jarrapa ana-goyburrpa gu-gurdiya nyirr-yika gu-rrawa, ya? An-nga nula ana-goyburrpa nyibi-yagurrmunga burrwa nyiburr-workiya gu-gurdiya burr-yika gu-rrawa gun-birripa wupa joborr birripa gubu-ngurrjinga aburr-workiya? \v 21 Minypa birripa aburr-weya aburr-workiya, “Gala barra n-dima,’’ “Gala barra ny-nyamnyamja,’’ “Gala barra ny-bay.” \v 22 Birripa aburr-yinagata aburr-weya aburr-workiya minypa birripa aburr-worijinga nula aburr-workiya borijipa gun-guyinda wolawola gu-wulebiya gu-workiya. Minypa janguny birripa gubi-rrimanga an-gugaliya gun-nika, rrapa joborr birripa gubu-borrwuja aburr-workiya an-gugaliya nipa wupa ngardapa gu-jarlapuna. \v 23 Wuriya jarra ngayburrpa waygaji nguburr-galiyarra gu-gata ngacha joborr rrapa bama nguburr-yinaga jimarn jarrapa nipa gun-gata gun-molamola — minypa ngayburrpa nguburr-yinmiya barra nguburr-marrngoypiya, rrapa minypa nguburr-yinmiya barra delipa nguburr-negiya, rrapa minypa gala barra ngubi-yagurrma arrburrwa ngayburrpa nguburr-burral gun-nga gun-gata ngayburrpa jal nguburr-nirra. Wurpa lika gu-gata ngacha joborr gala gu-yinmiya jechinuwa arr-nega. \c 3 \p \v 1 Wurra ngardawa gun-burral ana-goyburrpa burr-guta Wangarr nyirr-jarrkarrana rrapa wanngu nyirr-negarra wugupa nula Christ, lika jal buburr-ni rrapa bubu-borrwa buburr-ni waykin gun-guyinda gun-gaba rrawa Christ a-ninyarra Wangarr ana-gera ana-munganaguwa.\x + \xo 3:1 \xt Psalms 110:1\x* \v 2 Gu-gurda ngacha bubu-borrwa buburr-ni; ngika minypa gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa. \v 3 Ngardawa ana-goyburrpa nyiburr-gata gun-nerra nyibi-rrimarra ana-goyburrpa nyiburr-juwuna, rrapa gun-guniya gugu wanngu nyiburr-nirra wugupa nula Christ minypa nipiya an-gata Wangarr. \v 4 Christ nipa an-ngayburrpa wanngu arr-negarra, rrapa nuwurra waypa barra nipa burr-gujayanaya ana-jeka, ana-goyburrpa barra gatiya wugupa nula nyiburr-molamola warrpam. \s1 Joborr \p \v 5 Ganapiya, lika ana-goyburrpa bubu-bawa gun-nga gun-gata gu-gurdiya gu-yika gu-rrawa ana-goyburrpa nyibi-rrimanga. Gala barra marrambay jama nyiburr-ji. Ngika. Gala barra gun-nerra nyibi-rrima. Gun-gata gala barra nyibu-borrwa. Gala barra jal nyiburr-ni nula gun-gata. Rrapa gala barra gun-jaranga jal nyiburr-ni nyiburr-workiya. Wurra aburr-gata aburr-nga aburr-yinagata aburr-workiya, birripa minypa marr aburr-balcharra nula an-guripa an-guyinda wangarr. \v 6 Gu-gatiya nula gun-nerra gun-guyinda Wangarr burr-bu barra gu-galiya yerrcha gala aburr-galiya nula aburr-workiya. \p \v 7 Ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyiburr-yinagatiya nyiburr-workiyana, gu-gata ngacha gun-nerra nyibu-borrwurra nyiburr-workiyana. \v 8 Wurra gun-guniya gugu barra ana-goyburrpa nyibu-bawa gun-gata gun-nerra. Gala barra gochila nyiburr-rro nyiburr-ji. Gala barra gun-bachirra nyiburr-wengga ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. Gala barra nyibu-borrwa ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta jimarn jarrapa ana-goyburrpa nyiburr-werra. Gala barra nyiburr-yopachichiya gu-gapa gu-guta rrapa jarrma nyibu-ma ana-gorrburrwa. Ngana nyiburr-jirra gala barra gun-nerra nyiburr-wengga. \v 9 Gala barra nyiburr-yolkachichiya gu-gapa gu-guta. Wurra ana-goyburrpa jarra gipa nyiburr-bamapuna nyiburr-gata gu-gata ngacha gun-nerra nyibi-rrimarra,\x + \xo 3:9 \xt Apachach 4:22\x* \v 10 rrapa gun-guniya gugu nyiburr-geka nyiburr-nirra. Rrapa Wangarr mu-nguy nyiburr-geka nyirr-nenga a-nirra ana-goyburrpa barra nyiburr-ni minypa nipiya an-gata nyirr-jarlapuna. Wangarr a-yinagata jama a-jirra a-workiya minyja barra ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni barra nula warrpam.\x + \xo 3:10 \xt Genesis 1:26; Apachach 4:24\x* \v 11 Rrapa gun-narda minypa ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya barrwa nyiburr-ngorrkorndiya minypa nguburr-werranga Jentayl \pn (Gentile)\pn* yerrcha rrapa nguburr-werranga Ju \pn (Jew)\pn* yerrcha; rrapa minypa nguburr-werranga majija ngubi-nenga nguburr-workiya rrapa nguburr-werranga gala majija ngubi-nega; rrapa minypa gu-werranga gu-werranga gu-rrawa wenga gun-guwarr ngardapa ngardapa ngubi-rrimanga; rrapa minypa nguburr-werranga nguburr-delipa nguburr-guyinda minypa nguburr-mujama arrbi-negarra, rrapa nguburr-werranga minypa wana nguburr-bapala minypa nguburr-welangga nguburr-gatiya bunggawa gun-nika rrawa gapman an-guyinda gun-nika. Gu-gurdiya ngacha ana-goyburrpa gala barra nyibu-borrwa rrapa nyiburr-ngorrkorndiya. Wurra jarra an-ngardapiya arrburrwa an-gatiya Christ nipa arr-guna ngarripa. \p \v 12 Ganapiya, lika ngardawa Wangarr a-jerrjerrjiyana ana-gorrburrwa rrapa nyiburr-yigipa nyirr-negarra minypa nipa jal a-ni ana-gorrburrwa, gun-narda nula buburr-gunggachichiya gu-gapa gu-guta, rrapa burr-guya nyiburr-mola buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta, rrapa marr buburr-balcha ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta, rrapa nyiburr-dor buburr-ni, rrapa magaya buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta, \v 13 rrapa marr bubu-ga ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. Rrapa minyja ana-goyburrpa nyiburr-werranga werra nyiburr-negachichiyan, wurra baywarra bubi-nega ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta minypa nipa Bunggawa Christ baywarra gu-negarra ana-gorrburrwa ana-goyburrpa.\x + \xo 3:13 \xt Apachach 4:2,32\x* \v 14 Rrapa banda gu-jirra ana-goyburrpa barra nyibu-borrwa minypa gun-guna: Jal buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. Gu-gurda ngacha minypa warrpam gu-ngardapa arr-nenga gu-nirra. \v 15 Rrapa magaya gun-guni gun-gata minypa Christ arr-wucha a-workiya barra nguburr-mola nguburr-ni arrburrwa gu-gapa gu-guta, gun-narda ana-goyburrpa barra nyibu-borrwa nyiburr-ni nyiburr-workiya. Ngardawa Wangarr a-jerrjerrjiyana ana-gorrburrwa rrapa gu-ngardapa nyirr-negarra ana-goyburrpa nipa an-burral Christ. Rrapa buburr-japurramaya nula Wangarr. \v 16 Rrapa Christ gun-nika janguny bubu-borrwa buburr-ni burr-molma burr-burral minypa ana-goyburrpa nyibu-ngurrjinga ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa gelama gelama nyiburr-bachichiya gu-gapa gu-guta minypa nipa nyirr-wucha ganyjarr. Rrapa Wangarr buburr-japarndiya nula buburr-workiya minypa ana-goyburrpa nyiburr-marrkapchinga nula. \v 17 Rrapa gun-gata gun-ngiya ana-goyburrpa jama nyiburr-jirra nyiburr-workiya rrapa nyiburr-weya, buburr-yirda buburr-workiya minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula an-ngayburrpa Bunggawa Jesus, rrapa minypa nipiya nyanma ana-goyburrpa nyiburr-marrkapchinga nula nyiburr-nirra an-ngayburrpa Nyanyapa arrburra waykin a-nirra.\x + \xo 3:17 \xt Apachach 5:19-20\x* \s1 Burr-bapala Burr-jawa \p \v 18 Ana-goyburrpa mu-gumarrbipa yerrcha mu-gama yerrcha, ana-goyburrpa delipa buburr-negiya burrwa aburr-goyburrpa aburr-gumarrbipa, ngardawa gun-nardiya an-ngayburrpa Bunggawa gu-borrwurra ana-gorrburrwa.\x + \xo 3:18 \xt Apachach 5:22; 1 Birta 3:1\x* \p \v 19 Ana-gotipa nyirri-gumarrbipa mu-wurra yerrcha, ana-goyburrpa mu-nguy gurrurta bubi-rrima burrwa aburr-goyburrpa aburr-gumarrbipa. Gala barra gochila nyiburr-rro burrwa nyiburr-ji.\x + \xo 3:19 \xt Apachach 5:25; 1 Birta 3:7\x* \p \v 20 Ana-goyburrpa gu-ngarda yerrcha, buburr-yinda buburr-bamba buburr-workiya minypa aburr-babalapa ana-gorrburra aburr-weya ana-gorrburrwa aburr-workiya. Gu-gurda ngacha barra an-ngayburrpa Bunggawa a-japurramaya barra ana-gorrburrwa.\x + \xo 3:20 \xt Apachach 6:1\x* \p \v 21 Ana-goyburrpa nyiburr-gubokamapa yerrcha, gala barra gochila nyiburr-rro burrwa nyiburr-ji aburr-goyburrpa gu-ngarda yerrcha. Gala yapa birripa werra aburr-ningin.\x + \xo 3:21 \xt Apachach 6:4\x* \s1 An-mujama An-guyinda Rrapa Bunggawa An-guyinda \p \v 22 Ana-goyburrpa nyiburr-mujama, buburr-galiya burrwa aburr-goyburrpa bunggawa yerrcha gun-guna rrawa. Buburr-galiya burrwa ngika minypa barra ana-gugaliya nyirr-na rrapa a-japurramaya ana-gorrburrwa, wurra minypa jama nyiburr-jirra burrwa burr-bama burr-rrepara burr-burral minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Jesus Christ. \v 23 Gun-gata gun-nga ana-goyburrpa jama nyibi-rrimanga, burr-guya jama buburr-ji, minypa ana-goyburrpa jama nyiburr-jirra nula nipa an-gatiya an-ngayburrpa Bunggawa Jesus; ngika minypa an-gugaliya nula nipa wupa ngardapa. \v 24 Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi burraya Bunggawa nyirr-wu barra ana-goyburrpa minypa nipa gu-rrimanga arrburrwa nguburr-gurdiya warlaman nguburr-yigipa gu-galiya yerrcha. Ngardawa Bunggawa Christ an-nardiya ana-goyburrpa jama nyiburr-jirra nula nyiburr-workiya. \v 25 Wurra an-gata ana-nga gun-nerra jama a-jirra a-workiya, an-gata an-gugaliya nuwurra jurdach Wangarr gu-gurdanyja barra nula minypa nipa mu-ngoyurra jama a-ji gun-nerra. Gu-yirda barra nula gu-ni marrban nipa an-gata ana-nga.\x + \xo 3:25 \xt Apachach 6:5-8\x* \x + \xo 3:25 \xt Deuteronomy 10:17; Apachach 6:9\x* \c 4 \p \v 1 Ana-goyburrpa bunggawa yerrcha, nyiburr-molamola buburr-ni burrwa aburr-goyburrpa aburr-mujama. Burrbu-wu buburr-workiya mun-birripa minypa birripa jama aburr-jirra ana-gorrburrwa. Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi ana-goyburrpa burr-guta Bunggawa nyibi-rrimanga, an-gatiya waykin a-nirra.\x + \xo 4:1 \xt Apachach 6:9\x* \s1 Barrwa Joborr \p \v 2 Ganapiya, lika ana-goyburrpa nyiburr-gurda marr nyiburr-balcharra nula Wangarr, mu-nguy bubu-wengganapa buburr-ni buburr-workiya burr-guya, rrapa buburr-marrkapcha nula buburr-workiya. \v 3 Rrapa bubu-wenggana arrburrwa ngayburrpa, Wangarr nipa barra gun-molamola gu-nega arrburrwa gun-nigipa janguny ngayburrpa barra nyibu-ngurrja burrwa wurra gama gorlk, minypa gun-gata mu-ngoyurra gu-yilkakiyana gu-yu wurra gun-guniya jurdach gu-bena arrburrwa gun-burral, minypa nipiya Christ. \v 4 Bubu-wenggana apula ngaypa barra janguny yarlanga ngu-nega burrwa ngu-workiya minypa ganyjarr ngaypa ngu-rrimanga. \p \v 5 Nyiburr-molamola buburr-ni burrwa aburr-gata ngayburrpa gala gu-ngardapa nguburr-ni birripa rrapa ngayburrpa, minyja barra burraya birripa aburr-ngukurdanyjiya rrapa marr aburr-balcha nula Christ. Ngardawa yi-gurrepa gu-jirra gu-boya nipa barra ana-jeka.\x + \xo 4:5 \xt Apachach 5:16\x* \v 6 Ana-goyburrpa ngana nyiburr-jirra nyiburr-molamola buburr-ni rrapa gun-molamola buburr-wengga buburr-workiya. Gu-gurdiya ngacha minypa barra ana-goyburrpa marn․gi nyiburr-ni nyiburr-workiya minypa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya barra nyibu-ngurrja burrwa nyiburr-workiya, warlaman wurra gama gorlk nyirrbu-wengganacha aburr-workiya janguny ana-goyburrpa nyibi-rrimanga. \s1 Gun-gumungba \p \v 7 An-guna Dikakach \pn (Tychicus)\pn* nipa minypa an-ngayburrpa worlapa arrburrwa ngayburrpa jal nguburr-nirra nula. Nipa a-jinyjarrapa a-workiya an-gugunggaja, ngatipa wugupa nyirri-mujama nyirri-nirra nula an-ngayburrpa Bunggawa. Nipa an-guna gu-ngurrja barra ana-gorrburrwa ngaypa gu-yinmiya gu-nirra apula.\x + \xo 4:7 \xt Jama Aburr-ji 20:4; 2 Dimati 4:12\x* \v 8 Gun-narda nula an-guna ngaypa barra ngu-jerrma ana-gorrburrwa nipa barra nyirr-jalkaka ana-goyburrpa, minypa nipa barra nyirr-ngurrja ana-gorrburrwa ngayburrpa minypa nyiburr-yinmiya nyiburr-nirra.\x + \xo 4:8 \xt Apachach 6:21-22\x* \v 9 Rrapa wugupa nula an-guna Dikakach ngaypa barra ngu-jerrma ana-gorrburrwa barrwa an-guna Anéchimach \pn (Onesimus)\pn*, nipa niya an-ngayburrpa worlapa arrburrwa marr a-balcharra nula Christ. Minypa ngayburrpa jal nguburr-nirra nula, wurpa lika nipiya an-gunaga an-goyburrpa an-borrmunga minypa gu-garda wenga ana-garlmuna. Bitipa abirri-guna gubirri-ngurrja barra ana-gorrburrwa gu-yinmiya gu-nirra arrburrwa gun-guna rrawa.\x + \xo 4:9 \xt Baylíman 1:10-12\x* \p \v 10 Aburr-werranga aburr-guna jal aburr-nirra ngaypa barra nguburr-ngurrja ana-gorrburrwa minypa birripa jal aburr-nirra ana-gorrburrwa: Minypa an-guna Aritárkach \pn (Aristarchus)\pn* wugupa apula ngatipa brichina \pn (prisoner)\pn* nyirri-nirra; rrapa an-guna Mark nipa Barnabach \pn (Barnabas)\pn* an-nika an-borrmunga ngaypa gipa mu-ngoyurra ngu-wena ana-gorrburrwa minyja nipa gu-yinpa a-bengga ana-gorrburrwa, ana-goyburrpa nyiburr-gonyja barra nula;\x + \xo 4:10 \xt Jama Aburr-ji 19:29; 27:2; Baylíman 1:24; Jama Aburr-ji 12:12,25; 13:13; 15:37-39\x* \v 11 rrapa an-guna nipa rrapa Jesus gu-ngardapa abirri-welangga, wurpa lika ngayburrpa an-guna Jatach \pn (Justus)\pn* an-nelangga ngubu-ngurrjinga. Aburr-ngaypa jawina aburr-jaranga aburr-gunaga ngayburrpa wugupa jama nyiburr-jirra nula Wangarr minypa gu-galiya yerrcha nyirrbu-mangga nula nyiburr-workiya; wurra aburr-guna Aritárkach rrapa Mark rrapa Jatach, birripa aburr-gurdiya wupa Ju yerrcha aburr-ngaypa aburr-mujama. Ngaypa ngu-marrkapchinga birripa aburr-gunggajinga apula. \p \v 12 Rrapa an-guna Apaprach \pn (Epaphras)\pn* an-borrmunga ana-gorrburrwa gu-gardiya wenga gu-rrawa an-mujama nula Christ Jesus, nipa jal a-nirra ana-gorrburrwa rrapa nyirr-borrwuja a-workiya, rrapa burr-guya a-wengganacha ana-gorrburrwa a-workiya ana-goyburrpa barra nyiburr-jinyjapa nyiburr-molamola warrpam. Minypa gun-gata gun-nga Wangarr gu-borrwurra ana-gorrburrwa, gun-nardiya ana-goyburrpa barra nyibu-borrwapa nyiburr-bamba burr-molma burr-bama burr-burral.\x + \xo 4:12 \xt Gulóchay 1:7; Baylíman 1:23\x* \v 13 Minyjiya. Ngaypa gipa mu-ngoyurra ngu-nana an-guna Apaprach nipa burr-guya jama a-ji ana-gorrburrwa gun-garda rrawa ana-goyburrpa nyiburr-nirra Gulóchay, rrapa mola burrwa aburr-gata aburr-nirra rrawa Leyodachíya \pn (Laodicea)\pn* rrapa Ayarápalich \pn (Hierapolis)\pn*. \p \v 14 Rrapa Luk \pn (Luke)\pn* an-guna nipa an-buburda ngayburrpa nyiburr-guna burr-guya jal nyiburr-nirra nula, nipa rrapa an-guna Dimach \pn (Demas)\pn* bitipa burr-guta jal abirri-nirra ana-gorrburrwa.\x + \xo 4:14 \xt 2 Dimati 4:10,11; Baylíman 1:24\x* \p \v 15 Aburr-ngayburrpa worlapa arrburrwa yerrcha aburr-gata aburr-nirra rrawa Leyodachíya, rrapa jin-gata Nimpa \pn (Nympha)\pn* rrapa aburr-jaranga aburr-gata gu-ngardapa aburr-negiya aburr-workiya gu-yigipa gu-rrawa burr-guta, birripa ana-goyburrpa barra ngunabu-ngurrja burrwa minypa ngaypa jal ngu-nirra burrwa. \v 16 Rrapa ana-goyburrpa Christ nyiburr-yika Gulóchay nyiburr-nirra, mun-guna jurra ana-ngardapa mu-na barra a-ni rrapa a-wengga ana-gorrburrwa ana-goyburrpa barra nyiburr-galiya janguny. Ganapiya, lika mun-guna jurra ana-goyburrpa barra nyibi-jerrma burrwa Christ burr-yika Leyodachíya aburr-nirra birripa burr-guta barra aburr-galiya gun-guna janguny. Rrapa mun-nerranga jurra ngaypa ngu-jerrma barra burrwa Leyodachíya aburr-nirra, ana-goyburrpa nyirrbu-wenggana barra mun-gata nula birripa barra mbi-jerrma gurda ana-gorrburrwa, gun-gata burr-guta janguny ana-goyburrpa barra nyiburr-galiya, ana-ngardapa mu-na barra a-ni rrapa a-wengga ana-gorrburrwa. \p \v 17 Rrapa Arkípach \pn (Archippus)\pn* an-garda ana-goyburrpa buburr-wengga nula, buburr-yinda nula, “Nginyipa derta negiya barra gun-gata ganyjarr an-ngayburrpa Bunggawa biy-wuna nginyipa nyi-leba.”\x + \xo 4:17 \xt Baylíman 1:2\x* \p \v 18 Ganapiya ana-gorrburrwa janguny. Gun-guna gun-gumungba ngaypa Paul murna ngu-jirra ng-guyinda ng-guna ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa. Ngunabu-borrwa buburr-ni ngaypa ng-guna brichina ngu-nirra. Nyanyapa arrku wugupa ana-gorrburrwa.