\id 1PE Burarra exported from InDesign June 2015 \h 1 Birta \toc1 1 Birta Mu-ngoyurra A-wukurrjinga Janguny (1 Peter) \toc2 1 Birta \toc3 1 Birta \mt1 1 Birta \mt3 Mu-ngoyurra A-wukurrjinga Janguny \mt4 (1 Peter) \c 1 \p \v 1 Mun-guna jurra ngaypa Birta \pn (Peter)\pn*, ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, ngaypa ng-guna ngu-mujama nula Jesus Christ. \p Gun-guna janguny ana-gorrburrwa ana-goyburrpa nyiburr-gata gu-werranga gu-rrawa nyiburr-nirra nyiburr-boya Wangarr nyiburr-yika nipa nyirr-menga, nyiburr-gurdiya minypa aburr-werranga aburr-nyala nyirrbu-buna rrapa gu-rrawa nyirrbu-jurnayerrnyjinga ana-goyburrpa nyiburr-bona, gu-werranga gu-rrawa nyiburr-nirra minypa garda Bontach \pn (Pontus)\pn* rrapa Galéychiya \pn (Galatia)\pn* rrapa Gepadóchiya \pn (Cappadocia)\pn* rrapa Aycha \pn (Asia)\pn* rrapa Bichíniya \pn (Bithynia)\pn*. \v 2 Wangarr an-gata Nyanyapa arrku waykin a-nirra, nipa mu-ngoyurra gu-borrwurra rrapa a-jerrjerrjiyana ana-gorrburrwa, rrapa gun-guniya gugu nipa Mern An-mawunga nyirr-menga nula Jesus Christ ana-goyburrpa barra nyibi-yagurrma nula nyiburr-workiya rrapa minypa nipa ana-maningan nyirr-wepa. \p Nipa Wangarr a-gunggaja barra ana-gorrburrwa a-workiya rrapa minypa ana-goyburrpa burr-guya nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni. \s1 Nguburr-nyiljinga \p \v 3 Ngayburrpa barra an-nelangga an-molamola ngubi-nega Nyanyapa niya an-ngayburrpa Bunggawa Jesus Christ, minypa an-nigipa Wangarr. Ngardawa ngayburrpa nguburr-werra nipa arr-borrwurra a-ni, lika a-gunggajinga arrburrwa rrapa nguburr-geka arr-negarra, rrapa gu-gata wenga ngayburrpa nguburr-nyiljinga nipa nyanma Jesus Christ, minypa nipa a-juwuna rrapa wanngu a-ni. \v 4 Gu-gurda ngacha minypa ana-goyburrpa nyibu-borrwuja rrapa nyiburr-nyiljinga minypa Wangarr gun-molamola gu-rrimanga ana-gorrburrwa gun-gaba waykin burraya barra nyibu-ma gun-goyburrpa. Minypa gun-gata gala gu-yinmiya gu-gulolmiya, wurra gun-jirdawurrwarrga gun-molamola gu-jipa barra gu-workiya. \v 5 Gu-gurda ngacha ana-goyburrpa nyibu-ma barra — ana-goyburrpa nyiburr-gata Wangarr nyiburr-yika gu-yigipa gu-ganyjarr minypa nipa jaga a-ganaja ana-gorrburrwa a-workiya nuwurra gu-bengga barra wanngu gun-guni gun-gata nipa gipa nawanawa a-ni burraya barra jurdach nyirr-gurdagurdarra. \p \v 6 Gun-gata nula ana-goyburrpa nyiburr-marrkapchinga nyiburr-nirra marrban waygaji gun-derta nyibu-barripurda nyiburr-workiya rrapa minypa wargugu nyiburr-nirra, wurra gu-gurdiya ngacha gun-baykarda ngika. \v 7 Wurra gun-gabagata wolawola gun-derta nyibu-barripurda nyiburr-workiya, gun-narda minypa Wangarr a-ngunyangunyjiya ana-gorrburrwa barra yarlanga gu-yu ana-goyburrpa burr-guya marr nyiburr-balcharra nula nipa Wangarr. Minypa gun-maywapa ranginy wolawola goldan \pn (gold)\pn* aburr-ngunyangunyjiya aburr-workiya, gu-bol mbi-yalpurda, mbi-nacha jimarn jarraka gun-nerra gu-yungun, gaymicha minypa. Aburr-yinagata aburr-workiya aburr-ngunyangunyjiya goldan wuriya jarra mun-gata burraya m-boy, gun-nyagara barra gu-ni. Wurra minyja gun-gata ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Wangarr, gun-narda jarra minypa wanngu gun-guni, ngaja, ngarla, nipa barra a-ngunyangunyjiya ana-gorrburrwa rrapa derta nyirr-nega. Barra minypa nuwurra gun-gata waypa Jesus Christ ana-jeka barra, nipa Wangarr nyirr-burrmaymba barra rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-welangga nyiburr-molamola nyirr-nega barra ana-goyburrpa barra nyiburr-jayanayapa barra nyiburr-workiya. \p \v 8 Minypa marrban ana-goyburrpa gala nyibi-nacharna Jesus gun-guna rrawa a-rrigirrgarra, wurra jarra ana-goyburrpa jal nyiburr-nirra nula. Rrapa marrban gun-guniya ana-goyburrpa gala nyiburr-yinmiya nyibi-na nipa, wurra jarra ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula. Rrapa gu-gata wenga minypa ana-goyburrpa burr-guya nyiburr-marrkapchinga gu-gatiya ngacha minypa gala arr-yinmiya rraka ay-ngurrja, wurra jarra wengga gun-gugaypa, ngaja, ngarla. \v 9 Ngardawa ana-goyburrpa nyibu-mangga nyiburr-boya gun-gata minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Wangarr — wanngu gun-guni. \p \v 10 Aburr-gata Wangarr burr-yika aburr-mujaruk ngunyuna aburr-guyinda gun-nigipa janguny mu-ngoyurra gubu-ngurrjinga aburr-workiyana, birripa marrban gubu-ngurrjinga gun-gata gun-molamola nipa Wangarr gu-borrwurra ana-gorrburrwa minypa wanngu nyirr-nega barra, wurra birripa aburr-mujaruk burdak aburr-bama gubu-bitimarra aburr-ni gun-gata gun-ngiya. \v 11 Minypa gun-gata Christ An-mawunga wugupa burrwa birripa mu-ngoyurra gubu-ngurrjinga gun-nerra gu-ni barra nula Christ rrapa gu-gata wenga minypa nipa gu-gujayanaya a-ni barra, gun-nardiya nula janguny birripa aburr-bama gubu-bitimarra aburr-ni gu-yinmiya barra rrapa gu-yinpa barra gu-ni. \v 12 Wurra Wangarr yarlanga gu-negarra burrwa minypa gun-gata janguny gala barra gun-burral burdak gu-bengga burrwa aburr-gata minypa burdak aburr-nirra, wurra nuwurra wolawola barra gu-bengga ana-gorrburrwa minypa nyiburr-gata nyiburr-nirra. Ganapiya, lika gu-gatiya wenga guna-bamunapa, aa gun-guniya gugu gu-bena, Jesus burr-yika aburr-mujama gun-nigipa gun-molamola janguny gubu-ngurrjinga ana-gorrburrwa. Minypa birripa Mern An-mawunga waykin wenga wugupa burrwa jama aburr-ji, birripa meyali yarlanga gubi-negarra ana-gorrburrwa gun-gapa wola mu-ngoyurra Wangarr gun-nika janguny gun-gata gun-ngiya gubu-ngurrjinga. Minypa aburr-gata waykin aburr-guyinda aburr-mujaruk birripa burr-guta jal aburr-nirra barra marn․gi aburr-ni gun-gata janguny. \s1 Gu-molamola Buburr-ni \p \v 13 Ganapiya, lika ana-goyburrpa bama jechinuwa buburr-ni rrapa buburr-jarlapiya. Burr-guya bubu-borrwa buburr-ni gun-gata gun-molamola ana-goyburrpa nyibu-ma barra waypa nipa Jesus ana-jeka barra. \v 14 Buburr-ni minypa Nyanyapa arrku nyiburr-yika gu-ngarda yerrcha nyibi-yagurrmunga nula nyiburr-workiya. Gala barra mola nyibu-borrwa nyiburr-ni gun-gata gun-nerra mu-ngoyurra nyibi-rrimarra, gala burdak marn․gi nyiburr-nirrarna. \v 15 Wurra gu-molamola buburr-ni buburr-workiya minypa ana-goyburrpa nyiburr-yigipa Nyanyapa arrburra nyiburr-yika. Ngardawa nipa an-gatiya a-gonyjinga ana-gorrburrwa nipa an-molamola. \v 16 Minypa Wangarr a-wena, janguny gu-yinagata gu-yurra, \q1 “Ana-goyburrpa gu-molamola buburr-ni \q2 ngardawa ngaypa ng-guna warrpam ngu-molamola.”\x + \xo 1:16 \xt Leviticus 11:44-45; 19:2; 20:7\x* \m Gu-gurda ngacha janguny. \p \v 17 An-gatiya ana-goyburrpa nyibu-wengganacha nyiburr-workiya rrapa nyibu-burrmaymburda nyiburr-workiya “Anya”, nipa gu-borrwuja arrkula a-workiya borijipa ngika, wurra minypa ngarripa arr-yinmiya arr-workiya ngardapa ngardapa jama arr-jirra. Gu-gurda nula lika ana-goyburrpa barra buburr-gurkuja nula rrapa gun-nigipa janguny bubu-borrwa nula buburr-bamba, gun-guna rrawa nyiburr-nirra. \p \v 18 Ngardawa gun-gata minypa an-guwelamagepa an-guyinda murna nyirr-wuna, jimarn jarra bama aburr-yinanga wanngu gun-gunega, ana-goyburrpa marn․gi minypa Wangarr nyirr-jarlapuna nyirr-menga gun-gata, wurra ngika minypa burr-rrupiya jilpa \pn (silver)\pn* rrapa goldan mu-gata ngacha minypa gu-guna gu-yika gu-rrawa burraya barra mu-werrpiyapa mu-ni. \v 19 Wurra nipa Wangarr nyirr-jarlapuna nyirr-menga ana-goyburrpa minypa burr-maningan jarra, Christ mun-nika mun-gatiya mun-molamola maningan. Minypa Christ, nipiya an-burral minypa gun-gata gun-maywapa an-delipa jip \pn (sheep)\pn* gala gun-nga gun-nerra gu-rrima, an-nurra jip an-gata minypa wolawola abu-burnda aburr-workiya rrapa abu-wucha aburr-workiya Wangarr barra nipa baywarra gu-nega burrwa gun-gata gun-nga birripa gun-nerra gubi-rrimarra. \v 20 Minypa wola mu-ngoyurra burdak waypa nuwurra jurdach rrawa gu-jarlapuna, Wangarr gu-borrwurra a-ni, lika a-menga arrkula Christ, rrapa gun-guniya gugu ana-jerrmarra ana-gorrburrwa nyiburr-gurdiya jurdach nyiburr-nirra. \v 21 Rrapa nipa nyanma Christ ana-goyburrpa marr nyiburr-balcha nula Wangarr. Minypa nipa Christ a-juwuna, wurra Wangarr ana-nyala a-jarrkarrana rrapa an-nelangga an-molamola a-negarra, gu-gurdiya ngacha minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nuluwa Wangarr rrapa nyiburr-nyiljinga. \p \v 22 Ngardawa minypa ana-goyburrpa nyibi-yagurrmurra nula gun-burral janguny, gu-gata wenga minypa Jesus Christ nyirr-wepana rrapa minypa ana-goyburrpa worlapa ana-gorrburrwa yerrcha gugu gun-burral jal nyiburr-nirra ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. Lika mu-nguy burr-guya jal buburr-ni ana-gorrburrwa minypa burr-bama burr-rrepara. \v 23 Ngardawa ana-goyburrpa gipa nyiburr-geka nyiburr-ni, gun-gata ngika minypa ana-gugaliya nyanma an-gata a-juwiya a-workiya, wurra minypa gu-gata nyanma Wangarr gun-nika janguny gun-gata guy-jirrapa guy-workiya wanngu gun-gunega, gu-gurdiya ngacha. \v 24 Ngardawa \q1 “An-gugaliya nipa minypa mun-maywapa gorrngunya. \q1 Minypa ngubi-nacha nguburr-workiya mun-molamola rrapa mun-jawanyja mu-rrimanga burr-guta, \q2 wurra gu-gata wenga gugu mu-gorlapurda mu-workiya gorrngunya, \q2 rrapa mun-jawanyja mu-rrimarra m-bortchingapa mu-workiya, \q3 lika gu-gata wenga mu-werrpiyapa. \q1 \v 25 Wurra jarra an-ngayburrpa an-ngardapiya arrburrwa Wangarr \q2 gun-nigipa janguny guy-jirrapa guy-workiya,”\x + \xo 1:25 \xt Isaiah 40:6-8\x* \m janguny gun-gata minypa ana-goyburrpa nyiburr-galiyana, birripa gubu-ngurrjinga ana-gorrburrwa. \c 2 \s1 Gun-maywapa Ranginy Jandarra Wanngu Gun-gunega \p \v 1 Ganapiya, lika gun-nerra gun-guyinda warrpam bubu-bawa. Gala barra mola nyiburr-yolkachichiya gu-gapa gu-guta rrapa waykin nyiburr-molamola nyiburr-ni minypa wuparnana nyiburr-werra. Gala barra mu-werrmbarra nyiburr-nachichiya rrapa nyiburr-yopachichiya nyiburr-ni. Ngika. \v 2 Wurra buburr-yinda buburr-ni minypa aburr-guna waya gu-ngarda yerrcha, rrapa burr-guya jal buburr-ni nula Wangarr gun-nika janguny gun-maywapa minypa an-burrolga an-gungarda jal a-nirra a-workiya ngamangama. Ngardawa Wangarr gun-nika janguny gala gun-nga gun-nerra gu-yu, rrapa gu-gatiya ngacha nyanma ana-goyburrpa minypa derta nyiburr-negiya barra gun-burral wanngu nyiburr-ni. \v 3 Minypa ana-goyburrpa gipa nyiburr-galiyana janguny rrapa marn․gi nyiburr-ni nula an-ngayburrpa Bunggawa Christ nipa burr-guya an-molamola arrburrwa.\x + \xo 2:3 \xt Psalms 34:8\x* \p \v 4 Guwa. Buburr-boy gurda nula an-ngayburrpa Bunggawa. Nipa minypa gun-maywapa ranginy jandarra wanngu gun-gunega gu-galiya yerrcha aburr-ngoyurra gubi-yerrnyjinga, wurra jarra minypa Wangarr gu-menga gun-molamola gun-gumarrkapcha. \v 5 Guwa. Buburr-boy gurda nula Bunggawa barra nipa Wangarr nyirr-ma ana-goyburrpa rrapa nyirr-jarlapa nyirr-ga minypa gun-maywapa ranginy an-gugaliya jandarra gu-mangga a-workiya rrapa gu-jarlapurda a-workiya bala. Wurpa lika gun-burral minypa ana-goyburrpa Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha nipa gu-ngardapa nyirr-nenga a-nirra barra nyanma nyiburr-molamola nyiburr-ni nyiburr-yigipa junggay yerrcha, rrapa minypa gun-gata ana-goyburrpa jama nyiburr-ji barra nula gun-gata gun-molamola nula ngardawa nipa nyanma Jesus Christ. \v 6 Ngardawa janguny mu-jurra gu-yurra barrwa gun-maywapa ranginy, minypa Wangarr a-wena, a-yinagata, \q1 “Ngaw barra minyja ana-goyburrpa Yichrayal \pn (Israel)\pn* nyiburr-bapurr nyibi-na \q2 ngaypa minypa jandarra ng-gurrmunga ngu-nirra gun-goyburrpa rrawa gun-gata Jayan \pn (Zion)\pn*. \q1 Minypa ngaypa ngu-menga, \q2 nipiya warrpam gun-molamola jechinuwa gu-nenga gu-nirra rrawa. \q1 Minypa ana-nga marr a-balcharra nula, \q2 nipa an-gata an-gugaliya gala a-yinmiya a-ngukiya rrapa gona a-ni.”\x + \xo 2:6 \xt Isaiah 28:16\x* \m A-yinagata Wangarr a-wena gun-maywapa ranginy minypa gun-burral nipa Jesus Christ. \v 7 Ganapiya, lika nipa an-gata minypa an-gumarrkapcha ana-gorrburrwa nyiburr-gata minypa marr nyiburr-balcharra nula. Wurra aburr-gata gala marr aburr-balcharrarna nula, \q1 “nipa burrwa minypa gun-maywapa ranginy bala gubu-gupuna jandarra gu-maya, \q2 wurra gun-ngardapa jandarra gun-gata birripa aburr-ngoyurra gubi-yerrnyjinga. \q1 Wurra gun-narda barrwa Wangarr gu-menga, \q2 wana gun-babalapa gugu gu-jirra, \q3 jechinuwa gu-nenga gu-nirra rrawa.”\x + \xo 2:7 \xt Psalms 118:22\x* \m \v 8 Rrapa gun-nerranga gu-yinagata gu-yurra. Nipa minypa gun-maywapa \q1 “Jandarra gu-galiya yerrcha rrepara aburr-gartchinga \q2 rrapa minypa burr-yerrnyjinga aburr-bunggiya.” \m Minyja gun-burral, ya? An-gugaliya gala a-yinmiya marr a-balcha nula Jesus Christ; ngardawa gala gu-yagurrma nula Wangarr gun-nigipa janguny. Gu-guyinarda ngacha gun-birripa — gun-gulijiwarriya, ngaja, ngarla.\x + \xo 2:8 \xt Isaiah 8:14-15\x* \p \v 9 Wurra jarra ana-goyburrpa gipa Wangarr nyirr-menga nyiburr-yigipa jawina, nyiburr-yigipa junggay, Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha nyiburr-molamola. Barra minypa ana-goyburrpa nyibu-jonamayecha burrwa nipa a-yinmiyana jama a-ji minypa ana-goyburrpa ana-munya wenga nipa nyirr-menga, nyirr-barnjinga gugu gu-gujayanaya nipa a-jayanayarrapa a-jirra.\x + \xo 2:9 \xt Exodus 19:5-6; Isaiah 43:20,21; Deuteronomy 4:20; 7:6; 14:2; Daytach 2:14; Isaiah 9:2\x* \v 10 Mu-ngoyurra ana-goyburrpa nyiburr-bapurr nyiburr-nyagara nyiburr-ni minypa Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha ngika; wurra gun-guniya Wangarr nyiburr-yika gu-galiya yerrcha gugu nyiburr-nirra. Mu-ngoyurra gala ana-nga a-gunggajingarna ana-gorrburrwa; wurra gun-guniya Wangarr gipa a-gunggajinga ana-gorrburrwa.\x + \xo 2:10 \xt Hosea 2:23\x* \s1 Buburr-rrigirrga Minypa Ana-goyburrpa Wangarr Nyiburr-yika Nyiburr-mujama \p \v 11 Japurra ngapa nyiburr-jirra, ngaypa burr-guya ngu-weya ana-gorrburrwa nyiburr-gata wupa minypa gun-maywapa yarta nyiburr-nirra ana-werranga gun-nika rrawa. Bubu-bawa gun-gata gun-nerra gun-guyinda gun-gugorlama wurra gama gorlk jal aburr-nirra aburr-workiya. Wurra gun-narda minypa gu-gorlkakaja gu-nirra gu-workiya gun-molamola Wangarr gu-gurrmurra ana-gorrburrwa. \v 12 Wurra ana-goyburrpa jarra mu-nguy gu-molamola buburr-ni gata minypa nyiburr-nirra gu-birripa gu-rrawa gala marn․gi aburr-ni nula Wangarr. Minypa marrban birripa nyirrbu-yopun, wurra jarra birripa nyirrbi-na barra ana-goyburrpa gun-molamola jama nyiburr-jirra, rrapa minypa Wangarr an-nelangga an-molamola abi-nega barra nuwurra gun-gata waypa nipa a-bengga. \p \v 13 Ngardawa Jesus nyin-dimanga a-nirra ana-goyburrpa, buburr-galiya burrwa bunggawa yerrcha gun-guna rrawa, minypa wana an-babalapa an-gata \v 14 rrapa aburr-yigipa jawina burr-guta. Ngardawa nipa burr-jerrmanga a-workiya aburr-yigipa jawina burrbu-burnda aburr-workiya aburr-gata minypa gun-nerra jama aburr-jirra, wurra burrbu-jonamayechinga aburr-workiya aburr-gata minypa gun-molamola jama aburr-jirra. \v 15 Rrapa Wangarr jal a-nirra ana-goyburrpa barra gu-molamola nyiburr-ni barra minypa aburr-gerna aburr-guyinda ana-goyburrpa gu-wengga nyirrbu-gaypa, rrapa minypa baba nyibu-barnja burrwa birripa nyirrbu-yopurda aburr-workiya. \v 16 Nyiburr-molamola buburr-rrigirrga minypa Wangarr gipa baywarra gu-negarra ana-gorrburrwa gun-nerra nyibi-rrimarra. Wurpa lika gala barra nyibu-borrwa, jimarna gun-mola ana-gorrburrwa minypa mu-nguy ana-goyburrpa gun-nerra jama nyiburr-jingin. Wurra nyiburr-nipa barra minypa ana-goyburrpa Wangarr nyiburr-yika nyiburr-mujama jarra. \v 17 Marr buburr-balcha burrwa warlaman wurra gama gorlk, rrapa gurrurta bubi-rrima ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta nyiburr-gata minypa worla nyiburr-negachichiya nyiburr-workiya Christ nyiburr-yika gu-galiya yerrcha. Wangarr buburr-gurkuja nula, rrapa an-mumurna an-guyinda bunggawa gun-guna rrawa ana-goyburrpa marr buburr-balcha nula. \s1 Christ Arr-gurdagurdarrana Barra Minypa Ngubu-jurrjurrma \p \v 18 Ana-goyburrpa nyiburr-gata nyiburr-mujama, ana-goyburrpa barra marr nyiburr-balcha burrwa aburr-goyburrpa bunggawa yerrcha rrapa nyiburr-galiya barra burrwa, marrban aburr-gata waygaji aburr-bachirra waygaji aburr-molamola. \v 19 Ngardawa Wangarr barra a-marrkapcha nggula ny-yinga ny-jata minypa ny-borrwuja ny-yorkiya nipa rrapa gu-molamola nyi-nirra marrban ny-jata ana-werranga bampa biy-nenga a-nirra. \v 20 Ngardawa minyja barra aburr-werranga bubu-bu minypa nginyipa ny-yinmiyana werra nyi-negiyana, gala barra ana-nga a-worija nggula. Wurra minyja nginyipa gun-molamola jama ny-jirra ny-yorkiya rrapa gu-gata wenga minypa aburr-werranga bubu-bu, rrapa marrban gun-gata wurra mu-nguy barra gu-molamola nyi-ni, gun-narda minypa Wangarr barra a-marrkapcha nggula. \v 21 Ngardawa gu-gatiya nula Wangarr a-gonyjinga ana-gorrburrwa. Ngardawa gun-gata Christ a-juwuna minypa ana-goyburrpa nyiburr-marr, nipa gu-molamola a-ni wuriya abu-buna. Rrapa gun-narda minypa nipa nyirr-gurdagurdarrana ana-goyburrpa barra minypa nyibu-jurrjurrma nipa. \q1 \v 22 “Nipa gala gun-nga gun-nerra jama a-jirrarna, \q2 rrapa gala a-yolkiyarna a-weyarna a-boyarna a-workiyarna.”\x + \xo 2:22 \xt Isaiah 53:9\x* \m \v 23 Minypa gun-nerra aburr-wena nula, wurra nipa gala a-ngukurdanyjiyarna rrapa gun-nerra a-weyarna burrwa. Rrapa minypa abu-buna, wurra nipa gala ngana a-ngurrjiyarna burrwa. Ngika. Wurra marr a-balcha nula Wangarr an-gatiya nipa bama jechinuwa a-weya a-workiya.\x + \xo 2:23 \xt Isaiah 53:7\x* \v 24 Minypa gun-nerra ngayburrpa ngubi-rrimarra Christ arr-gaypuna, nipiya ana-burral gu-ganyja a-bona, gu-jong gu-guyinda a-balcha a-yu, barra minypa ngayburrpa nguburr-gata gun-nerra ngubi-rrimarra ngayburrpa nguburr-juwa, barra gugu gu-molamola nguburr-ni. Minypa nipa a-jortchinga gu-gatiya wenga ana-goyburrpa wanngu nyiburr-ni.\x + \xo 2:24 \xt Isaiah 53:5\x* \v 25 Ngardawa ana-goyburrpa mu-ngoyurra nyiburr-ni minypa gun-maywapa jip \pn (sheep)\pn* jinyu-lijiwarriyana. Wurra gun-guniya gugu ana-goyburrpa minypa nyiburr-jekarra gurda nula an-gata jaga a-ganaja a-workiya jip. Wurra gun-burral minypa ana-goyburrpa nyiburr-jekarra gurda nula an-gata jaga a-ganaja arrburrwa a-workiya ngayburrpa nguburr-ngurrnga.\x + \xo 2:25 \xt Isaiah 53:6\x* \c 3 \s1 Jin-gumarrbipa An-gumarrbipa \p \v 1-2 Ana-goyburrpa nyiburr-gata an-gumarrbipa nyibi-rrimanga, ana-goyburrpa barra nyiburr-galiya burrwa nyiburr-workiya gun-maywapa minypa gun-gata gipa ngu-wena ana-gorrburrwa an-mujama an-guyinda a-galiya barra nula a-workiya an-nigipa bunggawa. Gu-gurdiya ngacha minypa barra an-gumarrbipa minyja gala gu-borrwa Jesus gun-nika janguny, wurra nipa barra biy-na gu-molamola nyi-nirra minypa marr ny-balcharra nula Wangarr rrapa gala gun-nga gun-nerra n-dima. Lika gu-gata wenga nipa burr-guta barra a-ngukurdanyjiya nula Wangarr, ngika minypa nginyipa ny-yena nula, wurra minypa nipa biy-nana nginyipa ny-molamola.\x + \xo 3:1-2 \xt Apachach 5:22; Gulóchay 3:18\x* \v 3 Gala barra burr-guya ny-borrwiya ny-yorkiya ny-junaga ny-burral yarlanga ny-yinmiya barra ny-molamola nyi-negiya nyi-ni, minypa ny-yinmiya barra ny-yorkiya mula ny-buya rrapa minypa manimani ny-barnja rrapa mun-molamola mirikal ny-barrnguma. Gu-gata ngacha gala barra burr-guya ny-borrwiya nyi-ni.\x + \xo 3:3 \xt 1 Dimati 2:9\x* \v 4 Wurra jarra borrwiya ni minypa ny-yinmiya barra ny-molamola nyi-negiya wuparnana ny-junarda ny-nyurrnga minypa delipa nyi-negiya ny-yorkiya nyi-gugunggaja. Gun-narda minypa gun-maywapa nginyipa minypa manimani an-molamola ny-barnjinga gala a-yinmiya a-gulolmiya, wurpa lika gun-burral minypa nginyipa ny-nyurrnga ny-molamola nyi-nirra. Gu-gurda ngacha minypa Wangarr biy-nacha burr-guya ny-molamola. \v 5 Minypa mu-ngoyurra jinyu-ni gama jin-guyinda Wangarr jin-nika marr jiny-balcha nula, nipa jin-molamola jinyu-negiyana jiny-yorkiyana minypa nipa marr jiny-balcha nula an-gumarrbipa. \v 6 Minypa rrapa jin-gata burr-guta Jera \pn (Sarah)\pn* jiny-jaliyana nula jiny-yorkiyana Aybriyam \pn (Abraham)\pn* rrapa bunggawa a-negarra. Rrapa ny-yinga ny-jata ny-jama, minyja gu-molamola nyi-nirra rrapa gala gun-nga ny-borrwa ny-yorkiya, gun-narda minypa nginyipa Jera biy-yika jawina.\x + \xo 3:6 \xt Genesis 18:12\x* \p \v 7 Rrapa ana-goyburrpa nyiburr-gata jin-gumarrbipa nyibi-rrimanga, ana-goyburrpa buburr-yirda rrapa gu-ngardapa birrinyu-ni minypa joborr rrapa rum nyibu-borrwuja nyiburr-nirra rrapa marr nyiburr-balcharra achila wuriya nipa jiny-nyarlkuch rrapa ngika minypa mu-wurra yerrcha aburr-derta. Wurra nipa jin-gata burr-guta Wangarr a-gunggajinga ana-gorrburrwa rrapa wanngu nyirr-negarra. Gu-gurdiya nula gu-ngardapa barra nyirrinyu-ni; gala yapa rrapa minypa nginyipa ny-marrjerrmiyan nula Wangarr, ny-jurnjin rrapa wengga ny-yechin.\x + \xo 3:7 \xt Apachach 5:25; Gulóchay 3:19\x* \s1 Magaya Buburr-ni \p \v 8 Ganapiya, lika ana-goyburrpa nyiburr-bulapalawa gu-ngardapa buburr-ni. Buburr-borrwuchichiya minypa an-gata ana-nga wargugu gu-rrimanga rrapa minypa an-gata ana-nga a-worlworlchinga. Jal buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta minypa gu-ngardapa nyiburr-bonapa. Delipa buburr-negiya ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta rrapa buburr-gunggachichiya. \v 9 Minyja ana-werranga werra biy-nega ny-yinga ny-jata, gala barra rrapa nginyipa ny-nyukurdanyjiya rrapa mola werra nyi-nega nipa. Ngika. Rrapa minyja ana-nga gun-bachirra a-wengga nggula, gala barra rrapa nginyipa ny-nyukurdanyjiya rrapa mola gun-bachirra ny-yengga nula nipa. Wurra wenggana nula an-gata an-bachirra barra nipa Wangarr a-gunggaja nula. Ngardawa gu-gatiya nula nipa Wangarr a-gonyjinga ana-gorrburrwa, barra nipa rrapa nyirr-jalkaka ana-goyburrpa rrapa ana-goyburrpa minypa nyiburr-molamola nyiburr-ni barra. \v 10 Ngardawa \q1 “Ana-nga minyja nipa jal a-ni barra nipa wanngu a-ni rrapa an-molamola a-ni barra a-workiya, \q2 nipa barra a-jarlapiya; \q2 gala barra gun-nerra a-wengga rrapa gu-galiya yerrcha burr-yolka a-boy. \q1 \v 11 Wurra gun-nerra gu-bawa barra a-ngukurdanyjiya rrapa gun-molamola jama a-ji, \q2 minypa nipa barra burr-guya gu-borrwa rrapa magaya a-ni. \q1 \v 12 Ngardawa Wangarr an-mola burrwa aburr-gata minypa gun-nigipa janguny gubu-borrwuja nula aburr-workiya, \q2 rrapa nipa a-galiyarra burrwa a-workiya birripa minypa abu-wengganacha aburr-workiya. \q2 Wurra nipa a-bachirramiya burrwa aburr-gata minypa gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya.”\x + \xo 3:12 \xt Psalms 34:12-16\x* \p \v 13 Nginyipa gala ana-nga barra biy-bu ny-jata ny-yinga minypa gu-molamola nawanawa nyi-nirra ny-yorkiya. \v 14 Wurra gun-gata wuriya aburr-werranga waygaji werra bubi-nega minypa mu-werrmbarra bubi-nacha ny-jata minypa gu-molamola nyi-nirra, wurra jarra minypa Wangarr wugupa nggula nginyipa ny-molamola nyi-nirra. Gala barra ny-jurkuja burrwa aburr-gata aburr-bachirra. Ngika. Gala barra gun-nga ny-borrwa. \v 15 Wurra ana-goyburrpa nyiburr-ngurrnga bubu-borrwa buburr-boy Christ nipiya Bunggawa. Rrapa nawanawa buburr-ni barra minypa aburr-werranga nyirrbu-wenggana an-nga nula ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Christ, rrapa minypa ana-goyburrpa nyiburr-wengga barra burrwa.\x + \xo 3:15 \xt Metiyu 5:10; Isaiah 8:12-13\x* \v 16 Wurpa lika minypa gun-guburrmaymba nyiburr-wengga barra burrwa nyiburr-workiya rrapa marr nyiburr-balcha barra burrwa. Gala barra gun-nga gun-nerra nyiburr-jawurrga gu-yunya. Barra minyja aburr-werranga nyirrbu-murnambuka ana-goyburrpa rrapa gun-nerra aburr-wengga ana-gorrburrwa, jimarna bama aburr-yinda Christ gun-nika jarlakarr gun-nerra, wurra burraya birripa gona aburr-ni barra aburr-yinmiyana bubu-yopuna rrapa bubu-jonga. \v 17 Ngardawa ana-goyburrpa minyja gun-nerra jama nyiburr-ji rrapa gu-gata wenga aburr-werranga nyirrbu-bu, gu-gatiya ngacha minypa gun-gugochilawerrpa. Wurra minyja Wangarr gu-borrwurra ana-gorrburrwa aburr-werranga barra minypa nyirrbu-bu nyiburr-gata gun-molamola jama nyiburr-jirra, gun-narda jarra minypa gun-molamola gu-ni barra ana-gorrburrwa. \v 18 Ngardawa gun-gatiya Christ a-juwuna, nipa ana-ngardapa ana-goma gu-negarra gun-nerra gu-yerrnyjinga arrburrwa minypa nguburr-gunaga nguburr-nirra rrapa aburr-gata mu-ngoyurra aburr-juwuna arr-gurdiya gorlk. Minypa nipa an-gata jechinuwa an-guni a-juwuna barra nyirr-jarlapa nyirr-ma ana-goyburrpa nyiburr-gurdiya nyiburr-werra. Barra ana-goyburrpa nipa Wangarr baywarra gu-nega ana-gorrburrwa. Minypa Christ abu-buna, an-burral a-juwuna, wurra ana-mawunga wanngu a-negiyana. \v 19 Rrapa ana-gatiya nyanma nipa a-bona, a-bena burrwa, rrapa Wangarr gun-nika janguny gu-ngurrjinga burrwa a-ni aburr-gata an-mawunga an-guyinda brichina a-ni a-jiwa, \v 20 aburr-gatiya birripa gun-gapa mu-ngoyurra gala aburr-galiyarna nula Wangarr, nipa marr gu-ganyja burrwa a-ni minypa Nowa \pn (Noah)\pn* michiyang mu-jarlapuna a-ni. Minypa mu-gata mu-michiyang aburr-jaranga ngika, wurra mu-wurra yerrcha abirri-jirrapa abirri-jirrapa rrapa mu-gama yerrcha abirriny-jirrapa abirriny-jirrapa, minypa 8 aburr-molamiyana bugula wana gu-bena burrwa.\x + \xo 3:20 \xt Genesis 6:1—7:24\x* \v 21 Gun-gata bugula wana, gun-narda gun-maywapa ranginy minypa gun-burral ngayburrpa bama nguburr-gurragiya nguburr-workiya gun-gata nula minypa marr nguburr-balcharra nula Jesus, rrapa gu-gata wenga gugu minypa wanngu nguburr-nirra. Minyja gun-narda ngika minypa wolawola gu-baluk arr-ngunyjarra arr-workiya rrapa arr-burral arr-wepiya, wurra jarra minypa Wangarr ngayburrpa ngubu-wengganacha rrapa nipa baywarra gu-nenga arrburrwa gun-nerra ngubi-rrimarra. Rrapa minypa gu-gata wenga ngayburrpa nguburr-ngurrnga nguburr-galiyarra arrburrwa minypa ngayburrpa nguburr-molamola nguburr-nirra nuluwa Wangarr ngardawa nipa nyanma Jesus Christ. Minypa nipa a-juwuna, wurra wanngu a-negiyana, \v 22 lika a-bona waykin, rrapa gatiya ay-ninyarrapa ay-workiya Wangarr ana-gera ana-munganaguwa. Minypa nipa wana an-babalapa burrwa aburr-gata waykin aburr-guyinda aburr-mujaruk rrapa aburr-werranga aburr-gata wana yerrcha rrapa mola aburr-werranga burda mbi-rrimanga burr-guta. \c 4 \s1 Jama Buburr-ji Minypa Wangarr Gu-gurrmurra Ana-gorrburrwa \p \v 1 Gun-gatiya ngardawa Christ an-burral birripa abu-buna, ana-goyburrpa barra nyiburr-borrwiya minypa nyiburr-yinagatiya rrapa minypa derta nyiburr-negiya barra nyiburr-ngurrnga. Minypa an-gata ana-nga an-burral abu-buna, nipa minypa gun-nerra gu-bawuna, \v 2 rrapa gu-yinmiyapa barra nipa a-ni, wurra nipa gala barrwa gun-nerra jama a-ji gun-gata ana-gugaliya gun-nika; wurra jarra jama a-jirra a-workiya minypa Wangarr gun-nika jal gun-guni. \v 3 Mu-ngoyurra ana-goyburrpa nyiburr-rrigirrgarra nyiburr-workiyana minypa gu-galiya yerrcha gu-guna burr-yika gu-rrawa; gala nyiburr-jarlapiyarnapa, wurra gun-nerra jama nyiburr-ji nyiburr-workiyana gun-gata gun-nga ana-goyburrpa jal nyiburr-ni. Minypa ana-werranga jin-nika nyibu-menga nyiburr-workiyana, rrapa minypa mu-nganicha nyiburr-babapabajinga, rrapa minypa gu-ngardapa nyiburr-negiyana werra nyiburr-negiyana nyiburr-ni minypa m-balaja rrapa mu-nganicha burr-guya mun-jaranga nyibu-barra. Rrapa gun-nerranga minypa an-mawunga an-guyinda birripa abi-jarlapuna, ana-goyburrpa wugupa burrwa nyibu-burrmaymbuna rrapa gun-nerra jama nyiburr-ji. Wurra gun-guniya gugu ganapiya, \v 4 rrapa aburr-gata gochila aburr-barrjinga ana-gorrburrwa minypa ana-goyburrpa nyirrbu-bawuna rrapa gala barrwa nyiburr-malcha burrwa gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya. Birripa minypa gun-guniya nyirrbu-yopurda aburr-workiya ana-goyburrpa, \v 5 wurra nuwurra jurdach birripa barra gona aburr-ni rrapa wengga aburr-nyagara aburr-ni barra nipa ana-gochila Wangarr. Minypa nipa gipa nawanawa a-ni a-yinmiya barra a-wengga arrkula arr-gurdiya gorlk, minypa arr-guniya arr-nirra rrapa aburr-gata gipa mu-ngoyurra aburr-juwuna. \v 6 Gu-gatiya nula nipa Christ a-bona, gun-molamola janguny gu-ngurrjinga burrwa a-bona aburr-gata mu-ngoyurra aburr-juwuna. Barra minypa marrban gun-gata aburr-burral aburr-juwuna minypa an-gugaliya a-juwiya a-workiya, gun-nerra jama a-jirra, wurra birripa aburr-ngurrnga barra aburr-nipa aburr-workiya Wangarr ana-murna. \s1 Ganyjarr Wangarr Ngardapa Ngardapa Arr-wucha A-workiya \p \v 7 Gun-guniya gugu yi-gurrepa gu-nirra gu-boya Wangarr gu-mungba barra. Gun-narda nula ana-goyburrpa barra bama jechinuwa nyibu-borrwa barra nyiburr-rrigirrga rrapa nyiburr-jarlapiya nyiburr-bamba, barra nyanma gun-mola ana-gorrburrwa Wangarr nyibu-wenggana barra nyiburr-workiya. \v 8 Mu-nguy jal buburr-ni ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta — gun-nardiya Wangarr gu-gurrmurra arrburrwa wana gun-babalapa. Ngardawa gurrurta gun-burral jal gun-guni gu-gurda ngacha gu-rrumunga gun-bulapalawa mari.\x + \xo 4:8 \xt Proverbs 10:12\x* \v 9 Buburr-gonyja ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta; gala barra gojarra nyiburr-ni ana-gorrburrwa. \v 10 Gun-nga gun-gata minypa ana-goyburrpa ganyjarr ngardapa ngardapa nyibi-rrimanga, buburr-gunggaja ana-gorrburrwa buburr-workiya gu-gapa gu-guta ngardawa nyiburr-mujama nula Wangarr. Ngardawa nipa nyanma ganyjarr ngardapa ngardapa arr-wucha a-workiya. \v 11 Minypa ana-nga barra Wangarr gun-nika janguny gu-ngurrja, nipa barra Wangarr ngana a-jirra a-ngurrja. Rrapa minypa ana-nga barra jama a-ji burrwa Wangarr burr-yika gu-galiya yerrcha, gala barra nipa an-murna a-borrwiya rrapa jama a-ji. Wurra jarra jama a-ji barra minypa nipa Wangarr a-wucha ganyjarr, gu-gurdiya ngacha. Barra nyanma arr-yinmiya arr-workiya jama arr-ji, gu-gatiya wenga Wangarr guy-jekapa barra nuluwa guy-workiya gun-guburrmaymba ngardawa nipa nyanma Jesus Christ. Wangarr, nipa an-gatiya ngayburrpa barra an-nelangga an-molamola ngubi-negapa barra nguburr-workiya; nipa an-nardiya a-nipa barra a-workiya wana an-babalapa. Gun-nardiya rrapa ganapiya. \s1 Buburr-worlworlcha Wolawola Gun-nerra Gu-nirra Ana-gorrburrwa Gu-workiya \p \v 12 Japurra ngapa nyiburr-jirra, gala barra gochila nyiburr-barrja gun-gata gun-nerra gu-nirra ana-gorrburrwa. Gala barra nyibu-borrwa gun-gata jimarna Wangarr a-bamapuna ana-gorrburrwa. Wurra gun-nyagara. \v 13 Wurra minypa aburr-werranga nyirrbu-yopurda rrapa nyirrbu-burnda ana-goyburrpa minypa ana-goyburrpa Christ nyiburr-yika, wurra jarra buburr-worlworlcha. Ngardawa gun-gata minypa ana-goyburrpa nyiburr-malchinga nula Christ birripa abu-buna nipa, barra minypa ana-goyburrpa burr-guya nyiburr-worlworlcha nyiburr-ni gun-gata waypa burr-gujayanaya nipa ana-jeka barra. \v 14 Minyja birripa nyirrbu-jo ana-goyburrpa minypa ana-goyburrpa marr nyiburr-balcharra nula Christ, gun-narda jarra minypa ana-goyburrpa nyiburr-molamola nyiburr-nirra ngardawa Wangarr An-mawunga rrapa gun-nigipa gun-gujayanaya wugupa ana-gorrburrwa. \v 15 Wurra buburr-jarlapiya. Gala barra an-gugaliya nyibu-bu o mun-ngumurda nyibu-ma o nyiburr-yinmiya mari jama nyiburr-ji, waygaji ana-werranga ji-werranga gun-nika gomurnda nyiburr-yu burr-guta. Gala yapa rrapa gun-gugurkuja ana-gorrburrwa minyja birripa aburr-nyala nyirrbu-bun. \v 16 Wurra minyja birripa nyirrbu-bu ana-goyburrpa minypa ana-goyburrpa Christ nyiburr-yika jawina, gala barra gona nyiburr-ni. Wurra jarra buburr-marrkapcha nula Wangarr gun-gata nula minypa nipa an-nelangga Christ nyiburr-mayana. \p \v 17 Ngardawa gun-guna gugu gun-gugochilawerrpa gu-beya gu-boya, wurra bubu-borrwa gun-gunaga: Ngayburrpa minypa Wangarr nguburr-yika gu-ngarda yerrcha ngayurra-gugu mari ngubu-mangga nguburr-nirra, wurra birripa aburr-gata minypa gala Wangarr gun-nika janguny marr aburr-balcha nula, birripa barra jurdach aburr-yinmiya barra? \v 18 Minypa janguny gu-yinagata gu-yurra: \q1 “Gun-derta burrwa aburr-gata aburr-jechinuwa aburr-guyinda barra wanngu aburr-ni, \q2 rrapa aburr-gata gun-nerra jama aburr-jirra aburr-workiya rrapa gala Wangarr abu-borrwa, \q3 birripa aburr-yinmiya barra?”\x + \xo 4:18 \xt Proverbs 11:31\x* \m \v 19 Ganapiya, lika aburr-nga aburr-gata minyja gun-nerra gu-nirra burrwa minypa nipa Wangarr gu-borrwurra rrapa gu-gurrmurra burrwa, aburr-gatiya jarra birripa aburr-burral barra aburr-wuya nula an-birripa an-gatiya gun-nardiya rrawa gu-jarlapuna rrapa jaga a-ganaja burrwa a-workiya. \c 5 \s1 Jaga Buburr-gana Burrwa Wangarr Burr-yika Gu-ngarda Yerrcha \p \v 1 Ana-goyburrpa nyiburr-gata mu-murna yerrcha, ngaypa burr-guya ngu-weya ana-gorrburrwa ngardawa ngaypa ng-guna burr-guta ngayburrpa mu-murna yerrcha, rrapa minypa ngaypa marn․gi ngu-nana birripa abu-buna Christ, rrapa minypa ngaypa ng-guna ng-gatiya barra wugupa nula Christ nipa minypa burr-gujayanaya ana-jeka barra — ngaypa ng-gurdiya burr-guya ngu-wengga barra ana-gorrburrwa minypa gun-guna: \v 2 Jaga buburr-gana burrwa Wangarr burr-yika gu-ngarda yerrcha aburr-gardiya nyiburr-ninyarrapa, rrapa nawanawa buburr-ni burrwa minypa Wangarr jal a-nirra barra nyiburr-yirda, rrapa ngika barra gojarra nyiburr-ni burrwa. Gala barra nyibu-borrwa jimarna barra mun-jaranga rrupiya nyibu-ma, wurra jarra burr-guya bubu-borrwa ana-goyburrpa nyiburr-yinmiya barra nyiburr-gunggaja burrwa.\x + \xo 5:2 \xt Jon 21:15-17\x* \v 3 Minypa Wangarr nyirr-gurrmurra jaga nyiburr-ganaja burrwa, gala barra wana nyiburr-negiya burrwa, wurra jarra gu-molamola buburr-ni, nyanma barra rum nyirrbu-gurdagurdarra. \v 4 Barra minypa nuwurra waypa an-gata Wana An-babalapa Jaga An-gugana ana-jeka, ana-goyburrpa minypa burr-gujayanaya nyiburr-nipa barra nyiburr-workiya gu-gata ngacha minypa gala gu-yinmiya gu-gulolmiya. \p \v 5 Rrapa ana-goyburrpa nyiburr-gata bama nyiburr-gungunyja mu-wurra yerrcha, ana-goyburrpa barra nyiburr-galiya burrwa aburr-goyburrpa mu-murna yerrcha minypa birripa jaga aburr-ganaja ana-gorrburrwa. Warlaman nyiburr-gurdiya delipa buburr-negiya ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. Ngardawa \q1 “Wangarr a-bachirramiya burrwa a-workiya aburr-gata minypa wana aburr-negiya aburr-workiya, \q2 wurra minypa a-gunggajinga burrwa a-workiya aburr-gata aburr-dor.”\x + \xo 5:5 \xt Proverbs 3:34\x* \m \v 6 Gu-gurda nula lika delipa buburr-negiya minypa ana-goyburrpa nyibu-borrwuja Wangarr nipa wana an-babalapa, barra minypa gun-balma gu-ji, nipa lika nyiburr-welangga wana nyirr-nega barra ana-goyburrpa.\x + \xo 5:6 \xt Metiyu 23:12; Luk 14:11; 18:14\x* \v 7 Wargugu gun-guni gun-gubijibijiya bubu-bawa nula nipa Wangarr, ngardawa nipa jaga a-ganaja ana-gorrburrwa a-workiya. \p \v 8 Bama nyiburr-molamola buburr-ni rrapa buburr-jarlapiya. Wurra walkwalk an-gata an-bachirra ana-gorrburrwa nipa minypa an-maywapa layan \pn (lion)\pn* an-bachirra a-rrigirrgnga a-workiya, gu-ngarl nula a-wechawecharra a-workiya minypa an-gugaliya gugu barra a-bu. \v 9 Wurra an-gata walkwalk ana-goyburrpa barra marr nyiburr-ngurrjiya nula minypa marr nyiburr-balcharra nula Wangarr. Ngardawa ana-goyburrpa marn․gi minypa worlapa ana-gorrburrwa yerrcha rrapa jelapa ana-gorrburrwa yerrcha gu-werranga gu-werranga gu-rrawa aburr-nirra aburr-boya birripa aburr-yinagatiya rrapa gun-derta gubu-barripurda aburr-workiya. \v 10 Wurra minypa gu-yirdiya barra gu-ni ana-gorrburrwa gun-baykarda ngika, lika Wangarr an-gata gun-gugunggaja an-gurrimapa — an-gatiya a-gonyjinga ana-gorrburrwa barra ana-goyburrpa wugupa nula burr-gujayanaya nyiburr-nipa barra nyiburr-workiya minypa gu-ngardapa nyiburr-negiyana ana-goyburrpa rrapa nipa Christ — nipiya an-gata wanngu nyirr-nega barra rrapa derta nyirr-nega barra minypa gala barra gu-nga barrwa nyirr-ngorrka. \v 11 Nipa Wangarr barra wana an-babalapa ay-nipa barra ay-workiya. Gun-nardiya rrapa ganapiya. \s1 Gun-gumungba \p \v 12 Ganapiya gun-gata gun-balmbarra janguny ngu-wukurrjinga ana-gorrburrwa, minypa gelama gelama arr-barra rrapa ngu-wena ana-gorrburrwa minypa janguny ana-goyburrpa nyibi-rrimanga nipa gun-burral Wangarr gun-nika gun-gugunggaja. Gurdiya bubi-rrimapa bubu-mungba. \p An-guna Jaylach \pn (Silas)\pn* muna-ga barra ana-gorrburrwa mun-guna jurra, nipa ngardawa ngaypa marn․gi nula an-ngayburrpa worlapa arrburrwa gala a-jeka a-workiya.\x + \xo 5:12 \xt Jama Aburr-ji 15:22,40\x* \p \v 13 Aburr-guna ngunyunaga rrawa Babalan \pn (Babylon)\pn* aburr-nirra Wangarr burr-yika nipa a-jerrjerrjiyana burrwa gun-maywapa minypa ana-goyburrpa burr-guta, birripa jal aburr-nirra ngaypa barra nguburr-ngurrja ana-gorrburrwa minypa birripa jal aburr-nirra ana-gorrburrwa. Rrapa an-guna an-ngaypa jawina Mark, nipa burr-guta jal a-nirra ana-gorrburrwa.\x + \xo 5:13 \xt Jama Aburr-ji 12:12,25; 13:13; 15:37-39; Gulóchay 4:10; Baylíman 1:24\x* \v 14 Buburr-barlamachichiya minypa gurrurta nyibi-rrimanga ana-gorrburrwa gu-gapa gu-guta. \p Ana-goyburrpa nyiburr-gata minypa gu-ngardapa nyiburr-negiyana ana-goyburrpa rrapa nipa Christ, nyiburr-molamola nyiburr-ni barra, gala barra minypa gun-nga nyibu-borrwa nyiburr-ni.