\id ROM Romans in Bokobaru, Ross Jones \h ROMUDEENƆ \toc1 ROMUDEENƆ \toc2 ROMUDEENƆ \mt1 ROMUDEENƆ \io1 Baade píngi nɛ́ durunkɛrimɛ 1:1-3:20 \io1 Lán Luda è tó yã bↄńyo nna nà 3:21-4:25 \io1 Kuuna gbɛ̃ dufunↄ ũ Kirisi guu 5:1-8:39 \io1 Yã kɛ̀ Ludaa e wɛtɛɛ Isarailinↄ musu 9:1-11:36 \io1 Yesudeenↄ yãkɛna 12:1-15:13 \io1 Pↄlu ìkpammana 15:14-16:27 \c 1 \s1 Pↄlu ìkpana Romudeenↄa \p \v 1 Mamↄma Pↄlu, Kirisi Yesu zↄ̀bleri, Luda ma sisi à ma diɛ a zĩ̀ri ũ, baaru nnaa \v 2 kɛ̀ à gĩakɛ à à lɛ́ gbɛ̃̀ a annabinↄnɛ aↄ̃ↄ kɛ̃̀ à yãn kpàri ũ. \v 3-4 À Nɛ́ Yesu Kirisi wa Dii yãn baaru nnaa pì ũ. À gbɛ̃nteekɛɛ guu à bↄ̀ Dauda borii guumɛ. À ludaninikɛɛ guu à fɛɛna gaan ↄ̀dↄawe kↄ̃n gbãaao kɛ̀ Luda Nɛ́n à ũ. \v 5 Kirisi ma gba zɛ́ màgↄ̃ dɛ a zĩ̀ri ũ bori pínginɛ, lɛ aↄ̃ e wà à náanɛ kɛ aↄ̃ gↄ̃ à yãmarinↄ ũ lɛ à tↄ́ bↄ. \v 6 Á kú gbɛ̃ kɛ̀ Yesu Kirisi ń sísi à ń sɛ́nↄ tɛ́ se. \v 7 Ma takada kɛ̀kii kɛ̃̀are, a Romudee kɛ̀ Ludaa yeazi à a sisi a gↄ̃ à gbɛ̃nↄ ũ píngi. Luda wa De kↄ̃n Dii Yesu Kirisio gbɛ̃kɛɛ kɛare à a gba aafia. \p \v 8 Káaku gĩa ma Luda sáabu kɛ̀ Yesu Kirisi gãzĩ a píngi yã musu, kɛ̀ a ludanaanɛkɛna dà andunala píngi yãnzi. \v 9 Tó mɛ́ɛ adua kɛɛ gurↄ píngi, a yã è sãmaguro. Ludan ma sèedadee ũ. Àpin mɛ́ɛ dↄↄzi kↄ̃n nↄ̀sɛo do mɛ́ɛ à Nɛ́ yã baaru kpaa. \v 10 Mɛɛ̀gↄ̃ wɛ́ɛ kɛa à zɛ́ kɛkɛmɛ lán à yezi nà, lɛ mà e mà mↄ́ a gwa sa. \v 11 Ma wɛ́ɛsialɛna nii e ma dɛɛ maamaa, lɛ mà e mà Luda Nini gba ke daagu a kãsãpɛɛna yãnzi, \v 12 lɛ a ludanaanɛkɛna kↄ̃n ma pↄ́o e à wa baade gba swɛ̃̀. \v 13 Ma gbɛ̃nↄ, má yezi àgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ mɛɛ̀gↄ̃ gurↄↄ diɛɛ gɛ̃̀n baaagↄ̃ mà mↄ́ a gwa, lɛ mà a zĩi gbɛ̀ e a tɛ́ lán má è bori pãndenↄ tɛ́ nà, mↄde ai tia mɛ́ɛ zɛ́ ero. \v 14 Girikiyãmarinↄ kↄ̃n Girikiyãmarisaideenↄ ń píngi, dↄ̃̀rinↄ kↄ̃n dↄ̃̀risaideenↄ ń píngi, ń yã gↄ̃̀ ma yã ũ. \v 15 Beee yãnzi ma mɛ̀ wã̀ mà baaru nnaa pì kpá a Romudeenↄnɛ se. \v 16 Mɛɛ̀ wí dɛ kↄ̃n baaru nnaa pì yãoro, àmbe gbãaa kɛ̀ Luda è gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe à náanɛ kɛɛnↄ mì sío ũ, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra bori pãndenↄ. \v 17 Baaru nnaa pì è owe lán Luda è tó yã bↄńyo nna nà. À dɛ ludanaanɛkɛna yã ũ adomɛ, lán wà kɛ̃̀ Luda yãn nà wà bè: Gbɛ̃ kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nna à náanɛ kɛ̀ èe kɛɛ yãnzi égↄ̃ kuu. \s1 Gbɛ̃nteenↄ nɛ́ taarideenↄmɛ Luda kiia \p \v 18 Zaa musu Luda è a pↄfɛ̃ pita gbɛ̃ntee kɛ̀ ń zaakɛna è zɛ́ zↄ̃ yãpuraanɛnↄa ń pãkpazina kↄ̃n ń zaakɛnao yãnzi. \v 19 Yã kɛ̀ weé fↄ̃ wà dↄ̃ Luda yã musu utɛnańnɛro, Luda bé à yã pì bↄ̀ńnɛ gupuraaa. \v 20 Zaa gurↄↄ kɛ̀ à anduna kàɛ, à gbãaa kɛ̀ è yãaro kↄ̃n à ludakɛɛ kɛ̀ wè e kↄ̃n wɛ́ɛoroo bↄ̀ gupuraaa à zĩinↄ guu wásawasa. Beee yãnzi gbɛ̃nteenↄ agbaakpana vĩro. \v 21 Aↄ̃ↄ Luda dↄ̃, mↄde aↄ̃è bɛ̀ɛ línɛ a zɛ́a wà à sáabu kpáro. Ń laasuunↄ kɛ̀ pã, ben aↄ̃ gↄ̃̀ gusiaan ń mìsai yãnzi. \v 22 Aↄ̃ ń zĩnda dìɛ ↄ̃ndↄ̃rinↄ ũ, ben aↄ̃ gↄ̃̀ mìsaideenↄ ũ. \v 23 Aↄ̃è dↄnzi kɛ gbɛ̃ntee kɛ̀ aↄ̃è gaanↄ kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ takanɛ Luda kɛ̀ è garoo gɛ̃ɛ ũ. \p \v 24 Àmbe à tò Luda ń kpá gbãsĩkɛnazi, lɛ aↄ̃ wísaiyã kɛ kↄ̃o, lán aↄ̃è à ni dɛ ń nↄ̀sɛ guu nà. \v 25 Aↄ̃ Luda yãpuradee lendee kpà kↄ̃n ɛgɛɛo. Aↄ̃è dↄnzi kɛ Luda pↄ́kɛnanↄnɛ wà dↄńzi Luda kɛ̀ pↄ́ píngi kɛ̀ gɛ̃ɛ ũ. Aubarikadeen à ũ gurↄ píngi! Aami. \p \v 26 Beee yãnzi Luda ń kpá wísaiyã nidɛnaa. Baa ń nↄgbɛ̃nↄ yã kɛ̀ wè kɛɛ lendee kpà kↄ̃n yã kɛ̀ wè kɛrooo. \v 27 Lɛmɛ se gↄ̃gbɛ̃nↄ yã kɛ̀ wè kɛ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo tò, aↄ̃è lugakↄ̃zi. Gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃o è wísaiyã kɛ kↄ̃o aↄ̃è à gbɛ̀ e ń zĩndaa ń sãsãna lɛ́n. \v 28 Zaakɛ aↄ̃ↄe we wà zɛ̀ kↄ̃n Luda dↄ̃naoro, ben à ń laasuu kɛ̀ lɛkpɛɛ, lɛ aↄ̃ yã kɛ̀ dɛ wà kɛroonↄ kɛ. \v 29 Yã zaa píngi pɛ̀kↄ̃rɛḿma: Nↄ̀sɛ pãsĩ, wɛ́ɛkaka, kɛna kↄ̃o ĩi, nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ, gbɛ̃dɛna, swèe, gbɛ̃blena kↄ̃n mↄnafikikɛnao. Kↄmↄtↄdeenↄn ń ũ, \v 30 gbɛ̃yakarinↄ, Luda ibɛɛnↄ, gbɛ̃ takiikɛrinↄ, yↄ̃̀kↄ̃deenↄ, ĩadãrinↄ, zaa laasuulɛrinↄ, de kↄ̃n dao yãmarisaideenↄ, \v 31 mìsaideenↄ, náanɛsaideenↄ, gbɛ̃yãkɛrisaideenↄ, sósobisaideenↄ. \v 32 Aↄ̃ↄ dↄ̃ kɛ̀ Ludaa dìɛ kɛ̀ yã beee taka kɛ̀rinↄ kà wà ń dɛdɛ, mↄde aↄ̃è zɛ kↄ̃n à kɛnanↄ adoro, aↄ̃è tɛ́ ká à kɛ̀rinↄmmɛ dↄ. \c 2 \s1 Luda é yãkpaɛ kɛ a zɛ́a \p \v 1 Beee yãnzi mmↄn kɛ̀ nɛɛ̀ gbɛ̃ pãnde taari ee, ń agbaa vĩ ǹ kpáro. Tó n gbɛ̃ pãnde taari è, n n zĩnda dà yãmmɛ, zaakɛ n gbɛ̃taari'eri nɛɛ̀ kɛ lɛ se dↄ. \v 2 Wá dↄ̃ kɛ̀ Luda yãkpaɛkɛna kↄ̃n yã beee taka kɛ̀rinↄↄ kuu a zɛ́amɛ. \v 3 Mmↄn kɛ̀ nɛɛ̀ yã beee taka kɛ̀rinↄ taari e, ben nɛɛ̀ kɛ lɛ se, nɛ́ɛ daa nɛ́ bↄ Luda yãkpaɛkɛnan yↄ́? \v 4 Ke nɛ́ɛ dↄkɛɛ kↄ̃n Luda nnakɛnnɛna bítao kↄ̃n à mɛnao kↄ̃n à sùuomɛ? Ń dↄ̃ kɛ̀ Ludaa e à nnaa kɛɛnnɛ lɛ ǹ n nↄ̀sɛ liɛ yãnzinloo? \v 5 N swãgbãaa kɛ̀, nɛ́ɛ nↄ̀sɛ liɛro, nɛ́ɛ pↄfɛ̃ kaakↄ̃anzi ai Luda pↄfɛ̃pitammagurↄↄ zĩ, tó Luda yãkpaɛkɛna kↄ̃n gbɛ̃nↄ a zɛ́a bↄ̀ gupuraaa. \v 6 Eé fĩa bo baadenɛ a yãkɛnaa. \v 7 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe gakui kↄ̃n bɛ̀ɛo kↄ̃n mɛ̀vãsaio wɛtɛɛ bensↄ̃ aↄ̃ↄe à maaa kɛɛ kↄ̃n mɛnaonↄ é wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo e. \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ ń zĩnda pↄyeziyã e dↄↄńnɛ aɛ aↄ̃ gì yãpuraazi aↄ̃ↄ tɛ́ à zaaazinↄ sↄ̃, Luda é pↄfɛ̃ kↄ̃n pɛ̃tɛ̃o pitaḿma. \v 9 Wɛ́ɛtãmma kↄ̃n wãwãao é zaakɛri píngi le, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra bori pãndenↄ. \v 10 Luda é maakɛri píngi gba gakui kↄ̃n bɛ̀ɛo kↄ̃n aafiao, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra bori pãndenↄ. \v 11 Zaakɛ Luda è gbɛ̃ke wɛ́ɛ gwaro. \p \v 12 Gbɛ̃ kɛ̀ durun kɛ̀ Musa doka dↄ̃sai é kaatɛ lɛ doka pì sai. Gbɛ̃ kɛ̀ durun kɛ̀ nana doka pì ↄzĩ sↄ̃, Luda é yãkpaɛ kɛo doka pì musumɛ. \v 13 Èe kɛ gbɛ̃ kɛ̀ èe doka maa kↄ̃n swão bé à maa Luda kiiaro. Gbɛ̃ kɛ̀ èe zĩi kɛɛa bé eé bↄ maa. \v 14 Tó borii kɛ̀ aↄ̃ Musa doka dↄ̃roonↄ yã kɛ̀ kↄ̃ sìo kɛ̀ kↄ̃n ń zĩndao, aↄ̃ↄ doka vĩ ń zĩndaamɛ. \v 15 Aↄ̃ↄe ↄdↄↄawe kɛ̀ yã kɛ̀ kú doka pì guu kú ń nↄ̀sɛmmɛ. Aↄ̃ laasuu e yãpura kpaaa dↄ, zaakɛ aↄ̃ laasuu mɛ̀n doro, à kenↄ è ń da yãn, à kenↄ è ń bↄn. \v 16 Lɛmɛ yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ Luda é yãkpaɛ kɛ kↄ̃n gbɛ̃nteenↄ yã kɛ̀ utɛna aↄ̃ nↄ̀sɛn musu Kirisi Yesu gãzĩ, lán baaru nnaa kɛ̀ mɛ́ɛ kpaa ò nà. \s1 Yudanↄ nɛ́ dokadarisaideenↄmɛ \p \v 17 N Yuda ina, n zɛ kↄ̃n n Yudakɛɛo, ń Musa doka náanɛ vĩ, nɛ́ɛ yↄ̃̀kↄ̃ kɛɛ Ludao. \v 18 Ń Luda pↄyezi dↄ̃ kↄ̃n yã kɛ̀ zɛ́ vĩo, kɛ̀ wà doka pì dàdannɛ yãnzi. \v 19 Nɛ́ɛ daa ń dɛ vĩ̀anↄ wɛ́ɛdee ũ, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú gusiaa guunↄ fitia ũ, \v 20 wɛ́ɛsiadeenↄ yãdannɛri ũ, gbɛ̃ dufunↄ aufaa ũ. Nɛ́ɛ daa Luda dokan dↄ̃na kↄ̃n yãpuraao mì ũ. \v 21 Mmↄn kɛ̀ nɛɛ̀ yã da gbɛ̃ pãndenↄnɛ, bↄ́yãnzi nɛɛ̀ da n zĩndanɛziroo? N bè wàton kpãi oro, mpi nɛɛ̀ o sↄ̃ↄ́? \v 22 Nɛɛ̀ be wàton zina kɛro, nɛɛ̀ zina kɛ sↄ̃ↄ́? Nɛɛ̀ kya ká tãanↄn, nɛɛ̀ ń kpɛ́ pↄ́nↄ kpãi o sↄ̃ↄ́? \v 23 Nɛɛ̀ yↄ̃̀kↄ̃ kɛ Luda doka musu, ben n doka pì danasai è Luda tↄ́ yaka. \v 24 Zaakɛ a yãnzin bori pãndenↄ ègↄ̃ Luda tↄ́ zaaa siizi lán wà kɛ̃̀ à yãn nà. \p \v 25 Tó ń Luda doka kũna, ben bã̀ngukɛna àre vĩnnɛ. Tó nɛ́ɛ à yã da sↄ̃ro, ń sáa kↄ̃n gɛfↄↄdeenↄmɛ. \v 26 Tó gɛfↄↄdee Luda dokanↄ kũna, Luda é gɛfↄↄdee pì gwa sáa kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ bã̀ngu kɛ̀oroo? \v 27 Baa tó ń doka takada pì kũna bensↄ̃ n bã̀ngu kɛ̀, tó nɛ́ɛ doka pì daro, bã̀ngukɛrisaidee kɛ̀ kũna é tó yã danla. \v 28 Kuuna Yuda ũ yãpuraa nɛ́ mɛ̀baayãnlo, lɛmɛ bã̀ngukɛna yãpuraa nɛ́ mɛ̀baayãnlo se. \v 29 Kuuna Yuda ũ yãpuraa nɛ́ nↄ̀sguuɛyãmɛ, lɛmɛ dↄ bã̀ngukɛna yãpuraa nɛ́ nↄ̀sɛguuyãmɛ se. Luda Nini zĩimɛ, èe kɛ doka takada yãnlo. Luda bé è gbɛ̃ beee taka sáabu kpá, èe kɛ gbɛ̃nteenlo. \c 3 \p \v 1 Kaarana kpareen Yudakɛɛ vĩi? Àre kpareen bã̀ngukɛna vĩi? \v 2 À kaarana vĩ bíta yã píngi guu. Káaku gĩa Luda a yã nàńnɛ ń ↄzĩmɛ. \v 3 Kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃kenↄ náanɛ vĩro, bↄ́n beee vĩi? Aↄ̃ kuuna náanɛ sai é Luda náanɛ gboroↄ́? \v 4 Auo! Lɛnlo! À tó Luda gↄ̃ yãpuraa vĩ, baa kɛ̀ gbɛ̃ píngi nɛ́ ɛgɛdeemɛ, lán wà kɛ̃̀ Luda yãn nà wà bè: \q1 Tó n yã ò, n yã égↄ̃ zɛ́ vĩ, \q1 tó n yãkpaɛ kɛ̀ńyo, n yã é ble. \m \v 5 Tó wa zaakɛɛ è Luda maakɛɛ bↄ gupuraaa, bↄ́ yãn wé oo? Wé be Ludaa maaro kɛ̀ è pↄfɛ̃ pitawa yãnzin yↄ́? Mɛ́ɛ oo lán gbɛ̃ntee ona bàmɛ. \v 6 Auo! Lɛnlo! Tó Luda yãzɛ vĩro, à kɛ̀ dia eé fↄ̃ à yãkpaɛ kɛ kↄ̃n andunao? \v 7 Gbɛ̃ke é be, tó a ɛgɛdekɛɛ e Luda náanɛ kaara bensↄ̃ èe à tↄ́ bↄↄ, bↄ́yãnzin eé yã daala lán durunkɛri bàzi? \v 8 Tó ń ò lɛ nɛ́ɛ bee wà yã zaaa kɛ, yã maaa é bↄn. Gbɛ̃kenↄ ma tↄ́ zaaa sì wà bè lɛn mɛɛ̀ o lɛ. Luda yãdanlana kↄ̃ sìńyo. \s1 Gbɛ̃kee maaro \p \v 9 Tↄ̀! Wa Yudanↄ wá sã̀ↄn yↄ́? Lɛnlo fá! Zaakɛ ma Yudanↄ kↄ̃n bori pãndenↄ bↄ̀bↄ ń dàn ń píngi kↄ̀, aↄ̃ píngi nɛ́ durun zↄ̀nↄmɛ. \v 10 Wà kɛ̃̀ Luda yãn wà bè: \q1 Gbɛ̃kee maaro, baa mɛ̀n do. \q1 \v 11 Làakaride kee kuuro, Luda kii wɛtɛri kee kuuro. \q1 \v 12 Aↄ̃ sã̀sã ń píngi aↄ̃ gↄ̃̀ dↄ̀rↄ sai, \q1 yãmaakɛri kee kuuro, baa mɛ̀n do. \q1 \v 13 Aↄ̃ kòto dɛ lán mira wɛ̃na bàmɛ, \q1 aↄ̃è lɛ́nnaa kásańnɛ, \q1 aↄ̃ lɛ́gbɛ nɛ́ pitigoo sɛwɛɛmɛ, \q1 \v 14 yã ĩi kↄ̃n gbɛ̃kanao ń lɛ́ pà. \q1 \v 15 Aↄ̃ↄ wãa kↄ̃n gbɛ̃dɛnao, \q1 \v 16 aↄ̃è kisia kↄ̃n pↄsiaao kpáńzi, \q1 \v 17 aↄ̃ↄ aafia zɛ́ dↄ̃ro, \q1 \v 18 aↄ̃ wɛ́ɛ ègↄ̃ Luda wí vĩro. \p \v 19 Wá dↄ̃ kɛ̀ Luda doka píngi dɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ na doka pì ↄzĩnↄ pↄ́ ũmɛ, lɛ gbɛ̃ píngi lɛ́ gↄ̃ nakↄ̃ana, anduna gbɛ̃ píngi gↄ̃ taaridee ũ Luda kiia. \v 20 Zaakɛ gbɛ̃ke é bↄ maa Luda kiia doka pì kũna yãnziro. Luda doka bé è tó wà durun dↄ̃. \s1 Dian Luda è tó yã bↄńyo nna nà \p \v 21 Dian Luda è tó yã bↄńyo nna nà bↄ̀ gupuraaa sa, lán à yã kɛ̃na Musa doka kↄ̃n annabinↄ takadanↄ guu nà. Èe kɛ à doka kũna yãnlo. \v 22 Luda è tó yã bↄńyo nna Yesu Kirisi náanɛkɛna yãnzimɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ èe à náanɛ kɛɛ píngi pↄ́mɛ. Gbɛ̃kee bↄna adoro, \v 23 zaakɛ baade píngi durun kɛ̀, aↄ̃ kɛ̃̀sã Luda gakuizi. \v 24 Luda è tó yã bↄńyo nna gbaa ũ a gbɛ̃kɛ yãnzi Kirisi Yesu kɛ̀ à ń bó gãzĩ. \v 25 Àpin Ludaa kpà durun agbaakpabↄ ũ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe à aru náanɛ kɛɛnↄnɛ, lɛ à ↄdↄa baade pínginɛ kɛ̀ eè yã kɛ a zɛ́amɛ. À mɛna yã, èe durun ziinↄ yã daro, \v 26 ben à ↄ̀dↄańnɛ tia kɛ̀ eè yã kɛ a zɛ́a. Dian Luda è yã kɛ a zɛ́a nàn gwe, bensↄ̃ è tó yã bↄ kↄ̃n Yesu náanɛkɛrinↄo nna. \p \v 27 Gbɛ̃nteenↄ é fↄ̃ wà ĩa dã dↄↄ́? Beee é sí kɛro. Bↄ́yãnzii? Zaakɛ à dɛ zĩkɛna dokaa yã ũro, ludanaanɛkɛna yãmɛ. \v 28 Zaakɛ má è yã è bↄ gbɛ̃o nna Yesu náanɛkɛna yãnzimɛ, zĩkɛna dokaa baasi. \v 29 Luda nɛ́ Yudanↄ Ludamɛ ńtɛ̃ɛↄ́? Bori pãndenↄ Ludan seroo? Eè, bori pãndenↄ Ludamɛ dↄ. \v 30 Zaakɛ Luda mɛ̀n domɛ. Eé tó yã bↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ bã̀ngu kɛ̀o nna a náanɛ kɛ̀ èe kɛɛ yãnzimɛ, bensↄ̃ eé tó yã bↄ kↄ̃n gɛfↄↄdeeo nna a náanɛ dↄ̃nkↄ̃ pì musu. \v 31 Wée doka daa pↄ́ke ũro ludanaanɛkɛna yãnzin yↄ́? Lɛnlo, wée gbãaa kpaaamɛ. \c 4 \s1 Yã bↄna Ibraĩo nna ludanaanɛkɛna yãnzi \p \v 1 Wa Yudanↄ, wé be diamɛ wa dezi káaku Ibraĩ yã musuu? \v 2 Tó Ludaa tò yã bↄ̀o nna yã kɛ̀ à kɛ̀ yãnzi, lɛ à ĩadãyã è, mↄde èe fↄ̃ à dã̀ Luda aɛzĩro. \v 3 Dian wà ò nà Luda yãn? Wà bè Ibraĩ Luda náanɛ kɛ̀, ben Ludaa tò yã bↄ̀o nna a náanɛ kɛ̀ à kɛ̀ yãnzi. \v 4 Fĩabona zĩkɛrinɛ nɛ́ gbɛ̃kɛkɛnnɛnanlo, à asaiapↄmɛ. \v 5 Baa tó gbɛ̃ e yãke kɛro, tó èe Luda kɛ̀ è tó yã bↄ kↄ̃n taarideenↄ nna náanɛ kɛɛ, Luda é tó yã bↄo nna a náanɛ kɛ̀ èe kɛɛ yãnzi. \v 6 Dauda gbɛ̃ kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nna yãkekɛsai aubarika'ena yã ò à bè: \q1 \v 7 Aubarikadeenↄn gbɛ̃ kɛ̀ Luda pↄ́ kù ń taarinↄla à ń durunnↄ kɛ̃̀ḿmanↄ ũ. \q1 \v 8 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ Dii é à durun yã daroo ũ. \m \v 9 Aubarika beee nɛ́ gbɛ̃ kɛ̀ bã̀ngu kɛ̀ pↄ́mɛ adoↄ́, ke gɛfↄↄde pↄ́mɛ dↄ? Wà bè Ludaa tò yã bↄ̀ kↄ̃n Ibraĩo nna, kɛ̀ à à náanɛ kɛ̀ yãnzi. \v 10 Ibraĩ dɛ diamɛ gurↄↄ kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nnaa? À bã̀ngukɛnaↄ́ ke gɛfↄↄdeemɛ? Èe bã̀ngu kɛro, gɛfↄↄdeemɛ. \v 11 Ben à bã̀ngu kɛ̀ sèeda ũ kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nna à gɛfↄↄdekɛgurↄ yãnzi. Lɛn à dɛ gɛfↄↄdee kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀ńyo nnaanↄ dezi ũ lɛ ń píngi ń ludanaanɛkɛna yãnzi. \v 12 À dɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ bã̀ngu kɛ̀nↄ dezi ũmɛ dↄ. Èe kɛ aↄ̃ bã̀ngukɛna yãnzinlo, kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́ wa dezi Ibraĩ kɛ̀sɛgbɛzi yãnzimɛ kɛ̀ à Luda náanɛ kɛ̀ a gɛfↄↄdekɛgurↄ. \s1 Dian Ibraĩ Luda náanɛ kɛ̀ nà \p \v 13 Luda lɛ́ gbɛ̃̀ Ibraĩnɛ kↄ̃n à boriinↄ à bè anduna é gↄ̃ ń pↄ́ ũ. Èe kɛ à doka kũna yãnzinlo, kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nna a náanɛ kɛ̀ à kɛ̀ yãnzimɛ. \v 14 Tó gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ doka kũnanↄ bé weé kí ble, ɛ̃ndɛ̃ ludanaanɛkɛna àre vĩro bensↄ̃ Luda lɛ́gbɛ̃na kɛ̀ famma, \v 15 zaakɛ doka è mↄ́ kↄ̃n Luda pↄfɛ̃omɛ. Guu kɛ̀ doka kúnlo, taari ègↄ̃ kuuro. \v 16 Beee yãnzi pↄ́ kɛ̀ Luda a lɛ́ gbɛ̃̀ ena nɛ́ à náanɛkɛna yãmɛ, lɛ àgↄ̃ dɛ à gbɛ̃kɛ yã ũ. Lɛ́gbɛ̃na pì sↄ̃ nɛ́ Ibraĩ bori pìnↄ pↄ́mɛ ń píngi, èe kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ Musa doka kũna ńtɛ̃ɛnↄnlo, kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe Luda náanɛ kɛɛ lán Ibraĩ bànↄomɛ dↄ. Ibraĩ nɛ́ wa píngi dezimɛ. \v 17 À dɛ wa dezi ũ Luda kiia, lán wà kɛ̃̀ Luda yãn nà. Luda bè a à dìɛ bori pariinↄ dezi ũ. Ibraĩ Luda kɛ̀ è wɛ̃̀ndi kpá gɛ̀nↄa à tó pↄ́ kɛ̀ kuu yãroonↄ gↄ̃ kuu náanɛ kɛ̀. \v 18 À Luda náanɛ kɛ̀ à wɛ́ɛ dↄ̀ pↄ́ kɛ̀ gbɛ̃ke wɛ́ɛ dↄziroozi, ben à gↄ̃̀ bori pariinↄ dezi ũ lán Ludaa ònɛ nà à bè, lɛmɛ à boriinↄ égↄ̃ dɛ lɛ. \v 19 Ibraĩ kà lán wɛ̃̀ basↄↄroo taka bà. Baa tó à laasuu lɛ̀ a gↄ̃gbɛ̃kɛbↄsaia kↄ̃n Sara nɛ́'isↄ tatanao, à ludanaanɛkɛna e busaro. \v 20 Èe seka kɛ lɛ́ kɛ̀ Ludaa gbɛ̃̀nɛaro, èe gí Luda náanɛ kɛziro, ben à gbãa è a ludanaanɛkɛnaa à Luda tↄ́ bↄ̀, \v 21 zaakɛ à dↄ̃ kɛ̀ à yã fɛɛna vĩro, Luda é fↄ̃ à lɛ́ kɛ̀ à gbɛ̃̀ pì kɛ. \v 22 Beee yãnzin Ludaa tò yã bↄ̀o nnazi. \v 23 Wèe yã bↄnao nnaa pì kɛ̃ à mɛ̀n doo yãnziro, \v 24 wà kɛ̃̀ wamↄwa kɛ̀ Luda é tó yã bↄwao nnaanↄ yãnzimɛ dↄ, wamↄwa kɛ̀ wée Luda kɛ̀ à wa Dii Yesu fɛ̀ɛ bↄna gaan náanɛ kɛɛnↄ. \v 25 Luda à kpàḿma lɛ à e à wa taarinↄ kɛ̃we yãnzimɛ, ben à à fɛ̀ɛ wɛ̃̀ndio lɛ yã e à bↄwao nna yãnzi. \c 5 \s1 Kɛna nna kↄ̃n Ludao \p \v 1 Lán Ludaa tò yã bↄ̀wao nna nà à náanɛ kɛ̀ wée kɛɛ yãnzi, wá nnao sa wa Dii Yesu Kirisi gãzĩ. \v 2 À náanɛkɛna guu wa zɛ́ è à gãzĩ wa gɛ̃ Luda gbɛ̃kɛɛ kɛ̀ wá kúo pì guu, ben wée pↄnnaa kɛɛ kↄ̃n Luda gakui kɛ̀ wá wɛ́ɛ dↄzio. \v 3 Èe kɛ beee adoro, wée pↄnnaa kɛɛ kↄ̃n wa nawɛ̃akɛnao dↄ, zaakɛ wá dↄ̃ kɛ̀ nawɛ̃a è mↄ́ kↄ̃n mɛnao, \v 4 mɛna è mↄ́ kↄ̃n dà maaao, dà maaa è mↄ́ kↄ̃n tãmaao, \v 5 tãmaa sↄ̃ è wa nɛ́ro, zaakɛ Luda a yenzi dà wa nↄ̀sɛn a Ninii kɛ̀ à wa gbaa gãzĩ. \v 6 Wa gbãasai guu Kirisi gà wamↄwa zaakɛrinↄ gɛ̃ɛ ũ gurↄↄ kɛ̀ Ludaa dìɛa. \v 7 Gana gbɛ̃ maaa gɛ̃ɛ ũu aagaro. Ke gbɛ̃ke é we à ga gbɛ̃ maaa gɛ̃ɛ ũ gwɛɛ, \v 8 ben Ludaa ↄ̀dↄawe dian á yewazi nà, zaakɛ wa durundekɛɛ guun Kirisi gà wa gɛ̃ɛ ũ. \v 9 Lán yã bↄ̀wao nna nà sa à aru yãnzi, wa wa sina Luda pↄfɛ̃a à gãzĩ yã o dↄↄ́? \v 10 Yã wá ĩi kↄ̃n Ludaomɛ, ben wa kɛo nna à Nɛ́ gana yãnzi. Lán wa kɛ Ludao nna nà sa, wa wa mìsina à kuuna wɛ̃̀ndio yãnzi yã o dↄↄ́? \v 11 Èe kɛ kɛ̀kiimɛ adoro, wée pↄnnaa kɛɛ kↄ̃n Ludao dↄ wa Dii Yesu Kirisi kɛ̀ tò wa kɛo nnaa gãzĩ. \s1 Kirisi yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n Adamuo \p \v 12 Gbɛ̃ mɛ̀n doo yãnzin durun gɛ̃̀ anduna guu, ben durun gaa ì. Lɛmɛ dↄ gaa kú baade píngia, kɛ̀ baade píngi durun kɛ̀ yãnzi. \v 13 Durun kú anduna guu lɛ Musa doka kpɛ́ à mↄ́. Gurↄↄ kɛ̀ doka kuuro, Ludaa e durun yã daro, \v 14 mↄde sɛna zaa Adamua ai à gàa pɛ́ Musaa ga kí blè baade píngia, baa gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe durun kɛ lán Adamu sãsãna bàroonↄ. Adamu nɛ́ gbɛ̃ kɛ̀ eé mↄ́ takamɛ. \p \v 15 Mↄde ludangbaa é sí lɛ́kↄ̃zi kↄ̃n Adamu taarioro, zaakɛ lán gbɛ̃nↄ gà nà pari Adamu ado sãsãna yãnzi, Luda gbɛ̃kɛ kↄ̃n à gbaao kɛ̀ kà gbɛ̃nↄa pari Yesu Kirisi ado gbɛ̃kɛ yãnzi dɛ beeela. \v 16 Ludangbaa é sí lɛ́kↄ̃zi kↄ̃n gbɛ̃ mɛ̀n do durun pìoro. Taari mɛ̀n doo pì bé à mↄ̀ kↄ̃n yãkpaɛkɛnao, ben yã vɛ̃̀ɛ gbɛ̃nteenↄa. Taarinↄ mↄ̀ kↄ̃n ludangbaao, ben yã bↄ̀ kↄ̃n gbɛ̃nↄ nna. \v 17 Lán Adamu ado taari bé à tò gaa mↄ̀ à kí blè nà, Yesu Kirisi ado yã kɛ̀ à mↄ̀o bíta dɛ beeela. Beee yãnzi gbɛ̃ kɛ̀ Luda gbɛ̃kɛɛ kɛ̀ńnɛ, kɛ̀ à tò yã bↄ̀ńyo nna gbaa ũunↄ é kí ble wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo guu. \v 18 Beee yãnzi lán taari mɛ̀n doo pì tò yã vɛ̃̀ɛ bori píngia nà, lɛmɛ dↄ maakɛna mɛ̀n doo pì è tó bori píngi bↄ maa lɛ aↄ̃ wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo e. \v 19 Lán gbɛ̃ mɛ̀n do swãgbãaa bé à tò gbɛ̃nↄ gↄ̃̀ durundeenↄ ũ parii nà, lɛmɛ dↄ gbɛ̃ mɛ̀n do yãmana é tó gbɛ̃nↄ bↄ maa pari lɛ. \v 20 Doka mↄ̀ lɛ taari e àgↄ̃ kaara yãnzimɛ, mↄde kɛ̀ durun kàara, Luda gbɛ̃kɛɛ kàara dɛ beeela. \v 21 Lán durun kíblena mↄ̀ kↄ̃n gaao nà, lɛn dↄ Luda gbɛ̃kɛ kíblena è tó wà bↄ maa lɛ, wà wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo e wa Dii Yesu Kirisi gãzĩ. \c 6 \s1 Kuuna Kirisi guu \p \v 1 Wé be diamɛ? Wé gí wàgↄ̃ durun kɛɛ lɛ Luda gbɛ̃kɛɛ e àgↄ̃ kaaran yↄ́? \v 2 Auo! Lɛnlo! Wamↄwa kɛ̀ wá dɛ gɛ̀nↄ ũ durun yã musu, à kɛ̀ dia wégↄ̃ kpɛɛ wàgↄ̃ durun kɛɛ dↄↄ? \v 3 Wamↄwa kɛ̀ wa batisi kɛ̀ Kirisi Yesu pↄ́ ũunↄ, á dↄ̃ kɛ̀ wá kúo à gaa guuroo? \v 4 Wa gao batisikɛna guu, wà wa vĩio lɛ wàgↄ̃ kú kↄ̃n wɛ̃̀ndi dufuo, lán Kirisi fɛ̀ɛ gaan kↄ̃n a De gbãa gakuio à kuu nà. \v 5 Lán wa gↄ̃o mɛ̀ dↄ̃nkↄ̃ ũ à gaa guu nà, lɛn wé gↄ̃o lɛ à fɛɛna guu se. \v 6 Wá dↄ̃ kɛ̀ wa dà zii gào lía, lɛ wa mɛ̀ durundee kaatɛ wàton zↄ̀ ble durunnɛ dↄro, \v 7 zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ gà bↄ̀ durun yãmmɛ. \v 8 Lán wa ga kↄ̃n Kirisio nà, wá à náanɛ vĩ kɛ̀ wégↄ̃ kuuo dↄ. \v 9 Wá dↄ̃ lán Kirisi fɛ̀ɛ gaan nà, eé ga dↄro, gaa gbãa vĩa dↄro. \v 10 Zaakɛ gana kɛ̀ à gà, à gà durun yã musu gɛ̃̀n domɛ, kuuna kɛ̀ à kuu tia sↄ̃, à kuu Luda pↄ́ ũmɛ. \v 11 Lɛn apinↄ se, à a zĩnda diɛ gɛ̀nↄ ũ durun yã musu lɛ, égↄ̃ kuu Luda pↄ́ ũ Kirisi Yesu guu. \v 12 Beee yãnzi àton tó durun kí ble a mɛ̀ kɛ̀ eé gaaa a dà zaaa dↄare aɛ dↄro. \v 13 Àton a mɛ̀gu ke kpá durun-a yãzaakɛbↄ ũro. À a zĩnda kpá Ludaa gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛ gaan wà kuunↄ ũ, à a mɛ̀guunↄ kpáa yãmaakɛbↄnↄ ũ. \v 14 Àton tó durun gↄ̃ gbãa vĩawa dↄro, zaakɛ á na doka ↄzĩro, sé Luda gbɛ̃kɛɛ. \s1 Maakɛna zↄ̀nↄ \p \v 15 Dian gwee? Lán wá kú doka ↄzĩ dↄro nà, sé Luda gbɛ̃kɛɛ ↄzĩ, wégↄ̃ kpɛɛ wàgↄ̃ durun kɛɛn yↄ́? Auo! Lɛnlo! \v 16 Á dↄ̃ kɛ̀ tó a a zĩnda kpà gbɛ̃a ée mì siɛɛnɛ, á dɛ adee zↄ̀ ũnloo? Tó durunn a a zĩnda kpàa, é gamɛ. Tó a mì sìɛ Ludanɛ sↄ̃, é bↄ maa. \v 17 Wa sáabu kɛ̀ kↄ̃n Ludao, zaakɛ durun zↄ̀nↄn a ũ yã, ben a mì sìɛ yã kɛ̀ wà dàare zɛ́azɛanɛ kↄ̃n nↄ̀sɛo do. \v 18 A bↄ durun yãn a gↄ̃ maakɛna zↄ̀nↄ ũ. \v 19 Mɛ́ɛ yã pì oo lán gbɛ̃ntee yã'ona bà a gbãasai yãnzimɛ. Lán a a mɛ̀guunↄ kpà yã pãpãkɛna kↄ̃n yã zaaao zↄ̀nↄ ũ a yã zaaa kɛ̀ nà, lɛn tia dↄ à a mɛ̀guunↄ kpá maakɛna zↄ̀nↄ ũ lɛ a kuuna gↄ̃ adona. \v 20 Kɛ̀ á dɛ durun zↄ̀nↄ ũ yã, a bà kú kↄ̃n maakɛnaoro. \v 21 Àre kpareen á è yã kɛ̀ á kɛ̀ yã kɛ̀ à kɛ̀are wíyã ũ tiaanↄ musuu? Yã pìnↄ mìdɛna nɛ́ gaamɛ. \v 22 Tia sa lán a bↄ durun yãn nà ée dↄↄ Ludazi, a àren kuuna adona ũ, à mìdɛna sↄ̃ nɛ́ wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroomɛ. \v 23 Durun asaia nɛ́ gaamɛ, mↄde gbaa kɛ̀ Ludaa dàwe wa Dii Kirisi Yesu guun wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo ũ. \c 7 \s1 Wá kú Musa doka ↄzĩ dↄro \p \v 1 Ma gbɛ̃nↄ, mɛ́ɛ yã ooare lán gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ Musa doka dↄ̃ↄnↄ bà. Á dↄ̃ kɛ̀ doka iko vĩ gbɛ̃a gurↄↄ kɛ̀ à kú wɛ̃̀ndionloo? \v 2 Lɛn doka pì nↄzãree yì a zãa lɛ gurↄↄ kɛ̀ à kú wɛ̃̀ndio. Tó à zã gà, ben doka pì è à gbarɛ. \v 3 Gurↄↄ kɛ̀ à zã kuu, tó à gↄ̃̀ gↄ̃ pãnde pↄ́ ũ, weé benɛ zinakɛrimɛ. Tó à zã gàmɛ sↄ̃, doka pì à gbàrɛn gwe. Tó à gↄ̃̀ gↄ̃ pãnde pↄ́ ũ sa, beee nɛ́ zina yãmɛ dↄro. \v 4 Lɛn apinↄ se ma gbɛ̃nↄ, a ga doka musu Kirisi mɛ̀ gãzĩ, ben a gↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ fɛ̀ɛ bↄna gaan pì pↄ́ ũ, lɛ wà e wà kaarana e Luda pↄ́ ũ. \v 5 Kɛ̀ wa dà dↄ̀we aɛ yã, doka bé à tò durun nii wa dɛ wa mɛ̀ guu, ben wa kaarana è ga pↄ́ ũ. \v 6 Tia sↄ̃ wa ga pↄ́ kɛ̀ wa kũ zↄ̀ ũu pì yã musu, wa bↄ dokan, ben wée dↄↄ Ludazi à Ninii zɛ́ dufu guu, èe kɛ doka takada zɛ́ ziinlo. \s1 Doka kↄ̃n durun-o \p \v 7 Wé be diamɛ? Luda doka nɛ́ durunn yↄ́? Lɛnlo fá! Doka pì bé à tò ma durun dↄ̃̀. Tó doka e be wàton pↄ́ ni dɛroro, lɛ má dↄ̃ dian pↄ́nidɛna ègↄ̃ dɛ nàro. \v 8 Durun zɛkii è Luda yãdiɛna pì gãzĩ, ben à tò pↄ́ píngi nii ma dɛ. Zaakɛ kɛ̀ má doka dↄ̃ro, durun dɛmɛ yãke ũro. \v 9 Má kuu yã doka sai, mↄde kɛ̀ ma yãdiɛna pì mà, durun vù iin, \v 10 ben ma ga. Yãdiɛna kɛ̀ dɛ à wɛ̃̀ndi kpámaa pì mↄ̀mɛ kↄ̃n gaao. \v 11 Durun zɛkii è yãdiɛna pì gãzĩ, ben à kɛ̀kɛ à ma dɛ yã pì gãzĩ. \v 12 Lɛmɛ doka pì kuuna adona, bensↄ̃ Luda yãdiɛna pì kuuna adona, à zɛ́ vĩ bensↄ̃ à maa. \v 13 Yã maaa bé à tò ma gaↄ́? Lɛnlo fá! Lɛ durun e à bↄ gupuraaa, à gaa ìmɛ yã maaa gãzĩ, lɛ wà durun dↄ̃ durun ũ yãdiɛna pì gãzĩ. \s1 Zĩ̀kana kↄ̃n durun-o \p \v 14 Wá dↄ̃ kɛ̀ doka pì bↄ̀ Luda kiiamɛ. Mapi sↄ̃, dàdeen ma ũ, má na durun ↄzĩ. \v 15 Mɛɛ̀gↄ̃ yã kɛ̀ mɛ́ɛ kɛɛ gbá dↄ̃ro, zaakɛ mɛɛ̀ yã kɛ̀ má yezi mà kɛɛ kɛro, yã kɛ̀ má yezi mà kɛroon mɛɛ̀ kɛ. \v 16 Tó yã kɛ̀ má kɛ̀ e kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n ma pↄyeziyãoro, ma we kɛ̀ doka pì maa. \v 17 Èe kɛ mámbe mɛ́ɛ kɛɛro, durun kɛ̀ kú ma guumɛ. \v 18 Má dↄ̃ kɛ̀ yã maaa kú ma guuro, ma dà maaro. Mɛɛ̀gↄ̃ yezi mà yã maaa kɛ, mↄde mɛɛ̀ fↄ̃ mà kɛro. \v 19 Yã maaa kɛ̀ má yezi mà kɛ, mɛɛ̀ kɛro. Yã zaaa kɛ̀ má yeziroon mɛɛ̀ kɛ. \v 20 Tó yã kɛ̀ má yeziroon mɛ́ɛ kɛɛ, èe kɛ mámbe mɛ́ɛ kɛɛro, durun kɛ̀ kú ma guumɛ. \v 21 Má è tó má yezi mà à maaa kɛ, à zaaa bé è dↄmɛ aɛ. \v 22 Luda doka bé è kɛmɛ nna ma swɛ̃̀ guu, \v 23 mↄde má è iko pãndee kú ma mɛ̀ guu, ègↄ̃ zĩ̀ kaa kↄ̃n iko kɛ̀ kú ma laasuu guuo, ben má na durun iko kɛ̀ kú ma mɛ̀ guu pì ↄzĩ. \v 24 Mamↄma wɛ̃ndade ina, dé bé eé ma sí ma mɛ̀ kɛ̀ ma kpa gaazi kɛ̀ ↄzĩi? \v 25 Ma sáabu kɛ̀ kↄ̃n Ludao! Kↄ̃n wa Dii Yesu Kirisi gbãaao. Lɛn má dɛ zↄ̀ ũ Luda dokanɛ ma laasuu guu lɛ, bensↄ̃ má dɛ zↄ̀ ũ durun ikonɛ ma dà guu. \c 8 \s1 Zĩ̀blena kↄ̃n Luda Nini gbãaao \p \v 1 Yã é vɛ̃ɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Kirisi Yesu guunↄa dↄro, \v 2 zaakɛ kuuna Kirisi Yesu guu Luda Nini kɛ̀ è wɛ̃̀ndi kpáḿma gbãaa ma bↄ durun kↄ̃n gaao ikon. \v 3 Yã kɛ̀ Musa doka e fↄ̃ à kɛ̀ro gbɛ̃ntee gbãasaikɛ yãnzi, Ludaa kɛ̀. À a zĩnda Nɛ́ zĩ̀ gbɛ̃ntee ũ lán wamↄwa durundeenↄ bà durun kɛ̃nnɛna yãnzi, ben à wí dà durun-a a Nɛ́ mɛ̀ pì gãzĩ, \v 4 lɛ yã kɛ̀ doka e wɛtɛɛ yãpuraa kɛwa, wamↄwa kɛ̀ wa dà è dↄwe aɛ dↄro, sé Luda Nini. \v 5 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ dà è dↄńnɛ aɛnↄ è làakari dↄ ń dà yãa, gbɛ̃ kɛ̀ Luda Nini è dↄńnɛ aɛnↄ è làakari dↄ Luda Nini yãa. \v 6 Dà dↄnnɛna aɛ nɛ́ gaamɛ. Luda Nini dↄnnɛna aɛ nɛ́ wɛ̃̀ndi kↄ̃n aafiaomɛ. \v 7 Dà dↄnnɛna aɛ nɛ́ íbɛtɛkpana kↄ̃n Ludaomɛ. Adee è mì siɛ Luda dokanɛro, eé fↄ̃ sero. \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ dà è dↄńnɛ aɛnↄ yã è ká Ludanɛro. \p \v 9 Apinↄ sↄ̃, a dà è dↄare aɛro, sé Luda Nini, tó à kú a guu yãpura. Tó gbɛ̃ Kirisi Ninii vĩ sↄ̃ro, à dɛ Kirisi pↄ́ ũro. \v 10 Tó Kirisi kú a guu, baa tó a mɛ̀ gà durun yãnzi, Luda Ninii dɛare wɛ̃̀ndi ũmɛ, kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀ao nna yãnzi. \v 11 Tó Luda kɛ̀ Yesu fɛ̀ɛ gaan Ninii kú a guu, Luda kɛ̀ Kirisi pì fɛ̀ɛ gaan é wɛ̃̀ndi kpá a mɛ̀ kɛ̀ gà pìa à Ninii kɛ̀ kú a guu gãzĩ. \p \v 12 Beee yãnzi ma gbɛ̃nↄ, tɛna wa dàzi nɛ́ tiasinlo, pↄyezimɛ. \v 13 Tó á tɛ́ a dàzi, é gamɛ. Tó a a yãzaakɛnanↄ mì dɛ̀ kↄ̃n Luda Nini gbãaao sↄ̃, égↄ̃ kuu. \v 14 Gbɛ̃ kɛ̀ Luda Nini è dↄńnɛ aɛnↄ bé wà Luda nɛ́nↄ ũ. \v 15 Zaakɛ ninii kɛ̀ è tó wà zↄ̀ ble kↄ̃n vĩ̀aon á èro, Luda Nini kɛ̀ tò a gↄ̃ Luda nɛ́nↄ ũun á vĩ, ben weè wii lɛ́ Ludaa kↄ̃n à gbãaao wà be: Baa, wa De. \v 16 Ninii pì è o wa niniinɛ kɛ̀ Luda nɛ́nↄn wa ũ. \v 17 Lán à nɛ́nↄn wa ũ nà, à túbiblerinↄn wa ũ. Luda túbiblerinↄn wa ũ, wé ble lɛdo kↄ̃n Kirisiomɛ. Tó wa nawɛ̃a kɛ̀o, wégↄ̃ kúo à gakui guu. \s1 Wɛ́ɛdↄna Luda gakuizi \p \v 18 Má è wé fↄ̃ wà gurↄↄ kɛ̀kii nawɛ̃a lɛ́kↄ̃zi kↄ̃n gakui kɛ̀ Luda é bↄowe gupuraaaro. \v 19 Luda pↄ́kɛnanↄ píngi wɛ́ɛ dↄ à nɛ́nↄ bↄna gupuraaazi yãana sai. \v 20 Zaakɛ Ludaa tò a pↄ́kɛnanↄ gɛ̃̀ pãpãkɛɛ guu píngi. Èe kɛ aↄ̃ pↄyezinlo, Luda bé à kɛ̀ lɛ, lɛ ń wɛ́ɛdↄzina guu \v 21 anduna bↄ yakana kɛ̀ èe zↄ̀ bleenɛ guu, gbasa àgↄ̃ a zĩnda vĩ Luda nɛ́nↄ gakui guu. \v 22 Wá dↄ̃ kɛ̀ Luda pↄ́kɛnanↄ píngi e mboo kↄ̃n wãwãao lán nɛ́'i pↄ́ bà ai tia. \v 23 Èe kɛ beeemɛ adoro, wamↄwa kɛ̀ wá Luda Nini vĩ kpɛ́gaau ũunↄ, wée mboo kpãi se ai Luda gↄ̃ gá wa mɛ̀ liɛ à wa sí a nɛ́nↄ ũ. \v 24 Luda wa mì sì lɛ wà wɛ́ɛ dↄ beeezi. Pↄ́ kɛ̀ wà è kↄ̃n wɛ́ɛo nɛ́ wɛ́ɛdↄzina yãn dↄro. Dé bé è wɛ́ɛ dↄ pↄ́ kɛ̀ à gĩakɛ à èzi? \v 25 Tó wa wɛ́ɛ dↄ pↄ́ kɛ̀ wée eroozi sↄ̃, weègↄ̃ dãa kↄ̃n mɛnaomɛ. \p \v 26 Lɛmɛ sↄ̃ Luda Nini è dↄwalɛ wa gbãasai guu, zaakɛ wá aduakɛna dↄ̃ a zɛ́aro, ben Luda Nini è kúɛ kɛwe Ludanɛ kↄ̃n mbona kɛ̀ à yã gɛ̃̀ onalaao. \v 27 Luda è nↄ̀sɛ guu e bensↄ̃ à a Ninii laasuu dↄ̃, zaakɛ Luda Nini è kúɛ kɛ Luda gbɛ̃nↄnɛ lán Ludaa yezi nàmɛ. \v 28 Wá dↄ̃ kɛ̀ yã píngi è bↄ maa gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ ye Ludazinↄnɛ, gbɛ̃ kɛ̀ à ń sísi à ń sɛ́ lán èe wɛtɛɛ nànↄ. \v 29 Zaakɛ Ludaa dìɛ zaa káaku kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ à gĩakɛ à ń dↄ̃nↄ bↄkↄ̃ba kↄ̃n a Nɛ́o, lɛ àgↄ̃ dɛ daudu ũ dãaro pariinↄ tɛ́. \v 30 Gbɛ̃ kɛ̀ à ń díɛ zaa káaku pìnↄn à ń sísi, ben à tò yã bↄ̀ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ à ń sísi pìnↄo nna, ben à tò gbɛ̃ kɛ̀ yã bↄ̀ńyo nnaa pìnↄ gↄ̃ gakui vĩ. \s1 Yenzi kɛ̀ Ludaa vĩwao Kirisi Yesu guu \p \v 31 Wé o diamɛ yã beeenↄ musuu? Lán Luda zɛ̀wao nà, dé bé eé fↄ̃ à kpáwee? \v 32 Lán èe gí kↄ̃n a zĩnda Nɛ́oro nà à à kpà wa píngi yãnzi, eé gí pↄ́ píngi naawe gbaa ũ sↄ̃ziↄ́? \v 33 Dé bé eé gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń sɛ́nↄ káara kɛɛ? Luda bé è tò yã bↄ̀ńyo nna. \v 34 Dé bé eé yã dawalaa? Kirisi Yesu gà, kɛ̀ dɛ beeelaa à ɛ̀ara à fɛ̀ɛ à kú Luda ↄplaazi, èe kúɛ kɛɛnɛwe. \v 35 Bↄ́ bé eé wa kɛ̃ Kirisi yenzia? Nawɛ̃a ke ĩadamma ke wɛ́ɛtãmma ke nↄaa ke takaasi ke kari ke fɛ̃ɛdaa, aↄ̃ ke é fↄ̃ↄ́? \v 36 À kɛ̃na Luda yãn wà bè: \q1 N yãnzi wá kú gaa lɛ́zĩzi zaa kↄngↄ ai uusiɛ, \q1 wè wa diɛ lán sãa kɛ̀ weé ń kòto kpánↄ bà. \m \v 37 Yã beeenↄ guu píngi wá dɛ zĩ̀blerila gbɛ̃ kɛ̀ yewazi gãzĩ. \v 38 Zaakɛ má dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ gaa ke wɛ̃̀ndi ke malaikanↄ ke zĩnnↄ ke tia yã ke zia yã ke gbãadeenↄ \v 39 ke musu pↄ́nↄ ke tↄↄtɛ pↄ́nↄ ke Luda pↄ́kɛna pãndenↄ, aↄ̃ ke é fↄ̃ à wa kɛ̃ yenzi kɛ̀ Ludaa vĩwaoaro wa Dii Kirisi Yesu guu. \c 9 \s1 Luda Isarailinↄ sɛna a gbɛ̃nↄ ũ \p \v 1 Mɛ́ɛ yãpuraa oo Kirisi guumɛ, mɛ́ɛ ɛgɛɛ toro. Ma laasuu è wezi kↄ̃n Luda Ninio se. \v 2 Ma pↄsiaa kɛ̀ bíta, ma nↄ̀sɛ ègↄ̃ yakana gurↄ píngi. \v 3 Mɛ́ fↄ̃ mà wɛ́ɛ kɛ Ludaa à ma kɛ̃ Kirisia, à láari kɛma ma Isaraili daanↄ gɛ̃ɛ ũ. \v 4 Aↄ̃mↄnnↄn Luda ń sɛ́ a nɛ́nↄ ũ, à a gakui ↄ̀dↄańnɛ, à bà kúńyo, à a doka kpàḿma, à dↄnzikɛna dàńnɛ, à lɛ́ gbɛ̃̀ńnɛ. \v 5 Aↄ̃ↄ dɛ Luda gbɛ̃ káakunↄ boriinↄ ũ, bensↄ̃ aↄ̃ borii guun Kirisi kɛ̀ dɛ gbɛ̃ píngilaa bↄ̀n gbɛ̃ntee ũ. Àmbe Luda kɛ̀ dɛ wàgↄ̃ à sáabu kpaa gurↄ píngi ũ. Aami. \p \v 6 Èe kɛ yã kɛ̀ Ludaa ò lɛ̀ɛ pãnlo, zaakɛ Isaraili gbɛ̃ píngin Isaraili yãpuraa ũro. \v 7 Èe kɛ Ibraĩ boriinↄ píngi bé Ibraĩ pì nɛ́nↄ ũ Luda kiiaro, zaakɛ Ludaa bè Ibraĩnɛ, Isaaku boriinↄn weégae beńnɛ à boriinↄ ũ. \v 8 Lɛmɛ èe kɛ nɛ́ kɛ̀ à ń í pↄyezionↄn Luda nɛ́nↄ ũro, nɛ́ kɛ̀ à ń í Luda lɛ́gbɛ̃na musunↄn borii pìnↄ ũ. \v 9 Zaakɛ Luda lɛ́ gbɛ̃̀ à bè: Mɛ́ ɛara mà mↄ́ zii mↄndaa'i, Sara é nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ. \v 10-12 Èe kɛ beee adoro. Luda è gbɛ̃nↄ sɛ́ lán èe wɛtɛɛ nàmɛ, èe kɛ aↄ̃ yãkɛna yãnzinlo, kɛ̀ à ń sísi yãnzimɛ. Lɛmɛ kɛ̀ Rɛbɛka sìkanↄ nↄ̀ sì kↄ̃n wa dezi Isaakuo, ai àgↄ̃ gá ń i, ai aↄ̃gↄ̃ gá à maaa ke à zaaa kɛ, Luda bè Rɛbɛkanɛ, à kɛ̀ bↄ̀ káaku égↄ̃ nɛ́ ũ gbɛ̃ zãanɛ. \v 13 Lán wà kɛ̃̀ Luda yãn nà wà bè: \q1 Má ye Yakubuzi, \q1 Isau sↄ̃, ma gizi. \m \v 14 Wé be diamɛ? Yã zaaa kú Luda kiian yↄ́? Lɛnlo fá! \v 15 Zaakɛ à bè Musanɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ á yezi à sùu kɛon é kɛo, \q1 bensↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ á yezi à wɛ̃nda dↄ̃nɛn é dↄ̃nɛ. \m \v 16 Beee yãnzi Luda gbɛ̃nↄ sɛna e bↄ gbɛ̃nteenↄ pↄyezi gãzĩro ke aↄ̃ aĩakɛnan, à bↄ̀ Luda sùu guumɛ. \v 17 Zaakɛ Ludaa ò Fili'aunanɛ a yãn à bè: Ma n ka kpatan lɛ mà a gbãaa ↄdↄa gbɛ̃nↄnɛ n musumɛ, wà ma tↄ́ kpá anduna guu píngi. \v 18 Lɛmɛ gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à sùu kɛon è kɛo lɛ, bensↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à à swã gbãgbãn è gbãgbã. \s1 Luda pↄfɛ̃ kↄ̃n à sùuo \p \v 19 A gbɛ̃ke é ma la, bↄ́yãnzi Ludaa e gbɛ̃nↄ taari eezi dↄↄ? Dé bé eé fↄ̃ à gí Luda pↄyezizi? \v 20 N gbɛ̃ntee ina, dén n ũ gbasa ǹ yã sí Ludalaa? Oroo é a bòri la à be: Bↄ́yãnzi n ma bo lán kɛ̀ bàziↄ́? \v 21 Orobori zɛ́ vĩ à oro swãde kↄ̃n à swãsaio bo kↄ̃n gũ̀ dↄ̃nkↄ̃ kɛ̀ à tòtooroo? \v 22 Tó Ludaa yezi à a pↄfɛ̃ ↄdↄańnɛ lɛ aↄ̃ↄ a gbãaa dↄ̃, ben à mɛna bíta kɛ̀ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ à pↄfɛ̃ pitaḿma à ń kaatɛnↄ sↄ̃ nɛ́! \v 23 Tó à beee pì kɛ̀, lɛ wamↄwa kɛ̀ à sùu kɛ̀waonↄ a gakui bíta dↄ̃ sↄ̃ nɛ́, wamↄwa kɛ̀ à gĩakɛ à wa kɛkɛ lɛ wà gɛ̃ a gakui pì guunↄ! \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń sísi à ń sɛ́ pìnↄn wa ũ. Èe kɛ Yudanↄmɛ ńtɛ̃ɛro, kↄ̃n bori pãndenↄomɛ se. \v 25 Lán Ludaa bè annabi Osea takadan nà \q1 Borii kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ ma gbɛ̃nↄ ũroonↄn mɛ́ beńnɛ ma gbɛ̃nↄ. \q1 Borii kɛ̀ má yeńziroonↄn mɛ́gↄ̃ yeńzi. \q1 \v 26 Gura kɛ̀ Luda bèńnɛ aↄ̃ↄ dɛ a gbɛ̃nↄ ũro, \q1 gwen weé ń sísi Luda Wɛ̃̀ndide pì nɛ́nↄ. \m \v 27 Isaya wii lɛ̀ Isarailinↄ yã musu à bè: \q1 Baa tó Isarailinↄↄ pari \q1 lán ísialɛ bùsu'ãatɛ̃ bà, \q1 aↄ̃ kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀ bé eé bↄ. \q1 \v 28 Zaakɛ Dii é yã kɛ̀ à ò kɛ anduna guu, \q1 bensↄ̃ eé à mì dɛ zɛna saimɛ. \m \v 29 Lán Isaya gĩakɛ à bè nà: \q1 Tó Dii Zĩ̀kpɛdee e wa bori kenↄ tó yãro, \q1 lɛ wa gↄ̃ lán Sↄdↄmudeenↄ bà, \q1 lɛ wa kɛ lán Gↄmↄradeenↄ bà. \s1 Isarailinↄ gina Kirisi baaruzi \p \v 30 Wé be diamɛ saa? Bori pãndenↄ e wɛtɛ Luda tó yã bↄńyo nnaro, ben à tò à bↄ̀ńyo nna. À tò yã bↄ̀ńyo nna a náanɛ kɛ̀ aↄ̃ↄ kɛ̀ yãnzi. \v 31 Isarailinↄ sↄ̃ↄ e wɛtɛɛ Luda tó yã bↄńyo nna doka musu, ben èe bↄńyo nnaro. \v 32 Bↄ́yãnzii? Kɛ̀ aↄ̃ↄ yezi Luda tó yã bↄńyo nna ń yãkɛnaa yãnzimɛ, èe kɛ à náanɛkɛna yãnzinlo. Aↄ̃ gɛ̃̀n sì gbɛ̀ kɛ̀ è ń pãɛa \v 33 lán wà kɛ̃̀ Luda yãn nà: \q1 Ǹ gwa, mɛ́ɛ gbɛ̀ kɛ̀ è tó wà gɛ̃̀n sí diɛ Zayↄn, \q1 gbɛ̀si kɛ̀ è tó wà fuu. \q1 Wí é gbɛ̃ kɛ̀ à à náanɛ kɛ̀ kũro. \c 10 \p \v 1 Ma gbɛ̃nↄ, yã kɛ̀ má yezi ma swɛ̃̀ guu mɛ́ɛ a wɛ́ɛ kɛɛ Ludaan Isarailinↄ mìsina ũ. \v 2 Mɛ́ fↄ̃ mà ń sèeda kɛ kɛ̀ aↄ̃ↄ aĩa vĩ kↄ̃n Luda yão, mↄde aↄ̃ wɛ́ɛ kɛ̃naro. \v 3 Zaakɛ aↄ̃ↄ dↄ̃ dian Luda è tó yã bↄńyo nna nàro, ben aↄ̃ègↄ̃ wɛtɛɛ yã bↄńyo nna kↄ̃n ń zĩnda gbãaao. Dian Luda è tó yã bↄńyo nna nà, aↄ̃ↄe síro. \v 4 Zaakɛ Kirisi Musa doka lɛ́ pàpa, lɛ yã bↄ kↄ̃n gbɛ̃ sãnda píngi kɛ̀ à à náanɛ kɛ̀o nnamɛ. \s1 Mìsina nɛ́ gbɛ̃ píngi pↄ́mɛ \p \v 5 Dian doka è tó yã bↄńyo nna nàn Musa ò a takadan à bè, gbɛ̃ kɛ̀ yã pì kɛ̀ bé é wɛ̃̀ndi e à guu. \v 6 Dian ludanaanɛkɛna è tó yã bↄńyo nna nà kɛ̃na à yãn à bè: \q1 Ǹton o n nↄ̀sɛn ǹ be, \q1 dé bé eé gá ludambɛ à Kirisi pitaro, \q1 \v 7 ke dé bé eé gá gɛ̀wãan à Kirisi bↄ gaanlo. \m \v 8 Yã kɛ̀ à òn yɛ̀: \q1 Yã pì kúnyo kĩi, \q1 à kú n lɛ́n kↄ̃n n nↄ̀sɛo. \m Ludanaanɛkɛna yã kɛ̀ weè à waazi kɛɛn yã pì ũ. \v 9 Tó ń ò kↄ̃n lɛ́o gupuraaa kɛ̀ Yesun Dii ũ bensↄ̃ ń sì n swɛ̃̀n kɛ̀ Luda à bↄ̀ gaan, eé n mì sí. \v 10 Zaakɛ yã pì sina n swɛ̃̀n bé è tó yã bↄnyo nna bensↄ̃ yã pì ona kↄ̃n n lɛ́o bé è n mì sí. \v 11 À kɛ̃na Luda yãn wà bè, wí é gbɛ̃ kɛ̀ èe à náanɛ kɛɛ kũ zikiro. \p \v 12 Yudanↄ kↄ̃n bori pãndenↄ e bↄ doodo kↄ̃oro, zaakɛ aↄ̃ píngi Dii dↄ̃nkↄ̃mɛ, è kaarana kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è à sísinↄnɛ ń píngi. \v 13 Zaakɛ Dii sìsirinↄ é bↄ ń píngi. \v 14 Dian gbɛ̃nↄ é à sísi à náanɛkɛna saii? Dian aↄ̃é à náanɛ kɛ à yãmana saii? Dian aↄ̃é à yã ma waazikɛri saii? \v 15 Tó wèe waazikɛrinↄ zĩḿmaro, dian aↄ̃é waazi kɛńnɛ nà? À kɛ̃na Luda yãn wà bè: Baarunnakparinↄ mↄna è kɛńnɛ nna fá! \v 16 Mↄde èe kɛ baade píngi bé à baaru nnaa pì sìro. Ben Isaya bè: Dii, dé bé à wa yã sì? \v 17 Lɛmɛ ludanaanɛkɛna è bↄ à yãmana kiiamɛ, yã pì sↄ̃ nɛ́ Kirisi yãmɛ. \v 18 Ma bè yↄ́ↄ! Aↄ̃ↄe manloo? Aↄ̃ↄ mà. \q1 Aↄ̃ kòto dà andunala píngi, \q1 aↄ̃ yã'ona gàa ai tↄↄtɛ lɛ́zɛkiia. \m \v 19 Ma bè yↄ́ↄ! Isarailinↄↄ e dↄ̃roↄ́? Káaku gĩa Musa bè: \q1 Mɛ́ tó aↄ̃ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ kpá kↄ̃n borii kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ ma gbɛ̃ ũroonↄo, \q1 mɛ́ tó aↄ̃ pↄ fɛ̃ gbɛ̃ntee wɛ́ɛsiadeenↄ yã musu. \m \v 20 Ben Isaya Luda yã ò kↄ̃n kù gbãaao à bè: \q1 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe ma kii wɛtɛroonↄ bé wà ma e, \q1 ma a zĩnda ↄ̀dↄa gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe ma gbekaroonↄnɛ. \m \v 21 Isarailinↄ yã musu à bè: \q1 Zaa kↄngↄ ai uusiɛ ma ↄ dↄ̀ \q1 bori swãgbãadee kɛ̀ aↄ̃ fɛ̃̀maonↄnɛ. \c 11 \s1 Ludaa e Isarailinↄ zĩnnaro \p \v 1 Ma bè yↄ́ↄ! Luda a zĩnda gbɛ̃nↄ zĩ̀nnan yↄ́? Lɛnlo fá! Mapi, Isarailin ma ũ. Ibraĩ boriin ma ũ Bɛyãmi borii guu. \v 2 Ludaa e a gbɛ̃ kɛ̀ à gĩakɛ à ń dↄ̃nↄ zĩnnaro. Á Ilia yã kɛ̀ kɛ̃na Luda yãn kɛ̀kii dↄ̃roo? Kɛ̀ à gàa kↄ̃n Isarailinↄ yão Luda kiia, à bè: \v 3 Dii, aↄ̃ n annabinↄ dɛ̀dɛ aↄ̃ n gbãgbãkiinↄ gbòro. Mámbe ma gↄ̃ mado, ben aↄ̃ↄe ma wɛɛ. \v 4 Luda bè Ilianɛ diamɛ? À bè, á gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe kúɛ Baalinɛroonↄ kũna a pↄ́ ũ gↄ̃ↄn bↄrↄ swɛɛplaa. \v 5 Lɛmɛ dↄ aↄ̃ gbɛ̃ kpaaa kɛ̀ Luda ń sɛ́ a gbɛ̃kɛɛ guunↄↄ kpɛ́ kuu ai gbã̀a. \v 6 Lán à ń sɛ́ a gbɛ̃kɛɛ guu nà, èe kɛ aↄ̃ yãkɛna yãnzinlo. Tó lɛnlo, ɛ̃ndɛ̃ Luda gbɛ̃kɛɛ égↄ̃ gbɛ̃kɛɛ ũro. \v 7 Dian gwee? Isarailinↄↄ e yã kɛ̀ wèe wɛtɛɛ ero, mↄde aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń sɛ́nↄↄ è. Aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀nↄ nↄ̀sɛ tàta, \v 8 lán à kɛ̃na Luda yãn nà wà bè: \q1 Luda iwesaa kpàńzi, \q1 ben aↄ̃ wɛ́ɛ e guu ero, \q1 aↄ̃ swã e yã maro ai kↄ̃n a gbã̀ao. \m \v 9 Dauda bè dↄ: \q1 Aↄ̃ zĩbaakɛna gↄ̃ńnɛ takutɛɛ ũ à ń kũ, \q1 à gↄ̃ńnɛ gɛ̃̀nsikii ũ lɛ à yã lúńnɛ. \q1 \v 10 Aↄ̃ wɛ́ɛ sisi lɛ aↄ̃ton guu ero, \q1 aↄ̃ wó gↄ̃ kokona gurↄ píngi. \p \v 11 Ma bè yↄ́ↄ! Kɛ̀ Isarailinↄ gɛ̃̀n sì, aↄ̃ lɛ̀ɛ mámmann yↄ́? Lɛnlo fá! Aↄ̃ taarinↄ yãnzin Luda bori pãndenↄ mì sìzi, lɛ Isarailinↄ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ kpáńyo yãnzi. \v 12 Lán aↄ̃ taarinↄ bé à tò anduna kaarana è nà, bensↄ̃ aↄ̃ funa bé à tò bori pãndenↄ kaarana è, weé ń lɛ́ papana yã o dↄↄ́? \s1 Bori pãndenↄ mìsina \p \v 13 Mɛ́ɛ yã oo a bori pãndenↄnɛ sa. Lán má dɛ zĩ̀ri ũ bori pãndenↄ kiia nà, mɛɛ̀ ĩa dã ma zĩ̀rikɛ yã musu, \v 14 lɛ mà a zĩnda boriinↄ nↄ̀sɛ fɛɛ aↄ̃ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ kpá mà ń gbɛ̃kenↄ mì sí. \v 15 Zaakɛ Luda gina Isarailinↄzi bé à tò anduna kɛ̀o nna, tó à ɛ̀ara à ń sí dↄ, beee égↄ̃ dɛ diamɛ? Beee égↄ̃ dɛ wɛ̃̀ndi ũ gɛ̀nↄnɛ. \p \v 16 Tó wà pↄ́ dufu dàɛ, à kpaaa gↄ̃̀ aubarika pↄ́ ũmɛ. Tó lí kãsãa dɛ Luda pↄ́ ũ, à gã̀nↄↄ dɛ à pↄ́ ũmɛ se. \v 17 Luda kù lí yãpura gã̀ kenↄ zↄ̃̀zↄ̃, ben à mmↄn kɛ̀ ń dɛ kùtɛ̃ lí ũu pɛ̀ à gbɛ̀n, lɛ ǹgↄ̃ kuu kↄ̃n kù lí maaa kãsã gbãaao. \v 18 Ǹton kya ká kù lí yãpura gã̀ kɛ̀ à zↄ̃̀zↄ̃nↄnlo. N kɛ dia nɛ́ɛ ĩa dãa? Ń kuu lí kãsãa yãnzimɛ, èe kɛ lí kãsãa bé à kuu n yãnziro. \v 19 Nɛ́ be, à lígã pìnↄ zↄ̃̀zↄ̃ lɛ à n pɛ́ ń gbɛ̀n yãnzimɛ. \v 20 Lɛmɛ, mↄde à ń zↄ̃zↄ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe a náanɛ kɛro yãnzi. Mmↄn sↄ̃, n zɛkii è kɛ̀ nɛ́ɛ Luda náanɛ kɛɛ yãnzi. Ǹton wada kɛro. Ǹ làakari kɛ! \v 21 Lán Ludaa e gí kù lí yãpura gã̀nↄ zↄ̃zↄ̃ziro nà, eé gí n zↄ̃zi sero. \v 22 Ǹ gwa lán Ludaa maa nà bensↄ̃ à pãsĩ. À pãsĩ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ fùanↄ, ben à maannɛ, tó n zɛ kↄ̃n à maakɛnao. Tó lɛnlo, eé n zↄ̃mɛ se. \v 23 Tó Isarailinↄ ń ludanaanɛkɛsai tò, eé ɛara à ń pɛ́ ń gbɛ̀mmɛ, zaakɛ à ń pɛna ń gbɛ̀n gbãa vĩ. \v 24 Tó Luda n zↄ̃ kùtɛ̃ lía à n pɛ kù lí yãpuraa lán wè kɛro nà, kù lí gã̀ yãpuraanↄ ɛara à pɛna ń zĩnda lía zɛ́ vĩ dɛ beeelaroo? \s1 Isarailinↄ mìsina zãa \p \v 25 Ma gbɛ̃nↄ, má yezi àgↄ̃ asiiyã kɛ̀kii dↄ̃, lɛ a wɛ́ɛ tóngↄ̃ sia à a zĩnda diɛ ĩadãrinↄ ũro yãnzi. Isaraili kpaaanↄ swãgbãa kũ̀ gĩa ai bori pãndenↄ gɛ̃na kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guu lɛ́ gↄ̃ ká. \v 26 Beee gbɛra Luda é Isarailinↄ mì sí ń píngi lán à kɛ̃na Luda yãn nà kɛ̀ wà bè: \q1 Mìsiri é bↄ Zayↄn, \q1 eé Yakubu boriinↄ kɛ̃ ludadↄ̃saia. \q1 \v 27 Ma bà kuunańyo yãn gwe \q1 gurↄↄ kɛ̀ mɛ́ ń durunnↄ kɛ̃ńnɛ. \m \v 28 Baaru nnaa pì yã musu aↄ̃ↄ dɛ Luda ibɛɛnↄ ũ a yãnzi. Luda gbɛ̃nↄ sɛna yã musu aↄ̃ↄ dɛ Luda yenzideenↄ ũ aↄ̃ dezinↄ yãnzi. \v 29 Zaakɛ ludangbaanↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ à ń sísi à ń sɛ́nↄ è sí liɛro. \v 30 A bori pãndenↄ ée Luda yã ma yãro. Tia sa Luda sùu kɛ̀ao kɛ̀ Isarailinↄↄ e à yã maro yãnzi. \v 31 Lɛn Isarailinↄ gì Luda yã mazi lɛ tia, lɛ Luda e à sùu kɛao, gbasa à sùu kɛńyo. \v 32 Luda yãmasai kpà gbɛ̃ sãnda píngizi, lɛ à e à sùu kɛńyo ń píngi yãnzimɛ. \s1 Luda sáabukpana \q1 \v 33 Luda ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n a dↄ̃nao bítakɛɛ kà zã̀ fá. \q1 Gbɛ̃ke é fↄ̃ à bↄ yã kɛ̀ à zɛ̀o asiiaro, \q1 weé fↄ̃ wà à dↄ̀rↄ dↄ̃ro. \q1 \v 34 Dé bé à Dii nↄ̀sɛ dↄ̃ↄ? \q1 Dé bé à yã dànɛ à lɛ́dammari ũu? \q1 \v 35 Dé fĩa bé à dↄ Ludaa kɛ̀ eé bonɛ? \q1 \v 36 Pↄ́ píngi bↄ̀ à kiiamɛ, \q1 aↄ̃ↄ kuu kↄ̃n à gbãaao, \q1 bensↄ̃ aↄ̃ↄ kuu à pↄ́ ũ. \q1 Wàgↄ̃ à tↄ́ bↄↄ gurↄ píngi. Aami. \c 12 \s1 Zĩkɛna Ludanɛ \p \v 1 Beee yãnzi ma gbɛ̃nↄ, lán Luda wa wɛ̃nda dↄ̃̀ lɛ nà, ma wɛ́ɛ kɛ̀awa à a zĩnda kpáa sa'opↄ bɛ̃ɛ seesai kɛ̀ è kánɛ ũ. Àmbe a dↄnzikɛna a zɛ́a ũ. \v 2 Àton tɛ́ anduna tiaa kɛ̀ tuubaziro. À tó Luda a dà liɛ, a làakari e à gↄ̃ dufu, lɛ à e à à pↄyezi dↄ̃, yã kɛ̀ maa, ben à nna, ben à papana. \p \v 3 Gbaa kɛ̀ Ludaa dàmɛ yãnzin mɛ́ɛ oo a pínginɛzi, àton a zĩnda maa bo dɛ a maa lɛ́laro. A baade a zĩnda diɛ a yãpura lɛ́n lán Luda à gbà zɛ́ à a náanɛ kɛ nà. \v 4 Gbɛ̃ntee mɛ̀ mɛ̀n doo guunↄ vĩ pari, aↄ̃ baade kↄ̃n a zĩiomɛ. \v 5 Lɛmɛ, baa kↄ̃n wa parikɛɛo, wa mɛ̀ dↄ̃nkↄ̃ Kirisi guumɛ, mɛ̀gu daanↄn wa ũ. \v 6 Wa gbaa bↄ̀ doodo kↄ̃nɛ lán Ludaa dàwe nà a gbɛ̃kɛɛ guu. Tó annabikɛyã'ona gbaan ń vĩ, ǹ kɛ n ludanaanɛkɛna lɛ́n. \v 7 Tó zĩ̀rikɛɛmɛ, ǹ kɛ. Tó yãdannɛnamɛ, ǹ dańnɛ. \v 8 Tó lɛ́dammanamɛ, ǹ daḿma. Tó gbadanamɛ, ǹ da aaga. Tó dↄn'aɛdekɛɛmɛ, ǹ kɛ kↄ̃n aĩao. Tó wɛ̃ndadↄ̃nnɛnamɛ, ǹ dↄ̃ńnɛ kↄ̃n pↄnnaao. \p \v 9 À kↄ̃ sìo yenzi gↄ̃ mↄnafiki sai. À kpɛɛ li à zaaanɛ, à zɛ kↄ̃n à maaao. \v 10 Àgↄ̃ nna kↄ̃o kↄ̃ gbɛ̃nↄ ũ. Àgↄ̃ wãa kↄ̃n bɛ̀ɛlikↄ̃nɛnao. \v 11 Àgↄ̃ aĩa vĩ mɛa sai, a mɛ̀ gↄ̃ wãa Dii zĩi guu. \v 12 À pↄnnaa kɛ yã kɛ̀ a wɛ́ɛ dↄzi yã musu. À mɛna fↄ̃ nawɛ̃akɛna guu. À mɛ̀ kpá aduakɛnaa. \v 13 À dↄnlɛ kɛ Luda gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́ e kɛ̃sãaḿmanↄnɛ. Àgae nibↄ kɛ. \v 14 À sa maaa o a wɛ́ɛtãmmarinↄnɛ. À sa maaa ońnɛ, àton ń káro. \v 15 À pↄnnaa kɛ kↄ̃n pↄnnakɛrinↄ. À ↄ́ↄ dↄ kↄ̃n ↄ́ↄdↄrinↄ. \v 16 Àgↄ̃ kú kↄ̃o nna. Àton a zĩnda sɛ́ lezĩro. À gbɛ̃nna kpá kↄ̃n takaasideenↄ. Àton a zĩnda diɛ yãdↄ̃rinↄ ũro. \v 17 Àton yã zaaa fĩa bo kↄ̃n à zaaaoro. Àgae yã kɛ̀ maa baade pínginɛ kɛ. \v 18 Tó eé sí kɛ, tó á à zɛ́ vĩ, àgↄ̃ nna kↄ̃n gbɛ̃ sãnda píngio. \v 19 Ma gbɛ̃ yenzideenↄ, àton gɛ̃ɛ bo gbɛ̃aro, à à tó kↄ̃n Ludao. À kɛ̃na Luda yãn wà bè: \q1 Dii bè, ambe é gɛ̃ɛ boḿma, \q1 ambe é fĩa boḿma. \m \v 20 Tó nↄaa e n ibɛɛ dɛɛ, ǹ pↄ́blee kpáa. Tó ímiimɛ sↄ̃, ǹ à gba í. Tó ń kɛ̀ lɛ, nɛ́ɛ à ↄↄ kaanɛ a lɛ́mmɛ. \v 21 Ǹton tó yã zaaa zĩ̀ blemmaro. Ǹ zĩ̀ blea kↄ̃n à maaao. \c 13 \s1 Mìsiɛna bùsu gbãadeenↄnɛ \p \v 1 Baade píngi mì siɛ bùsu gbãadeenↄnɛ, zaakɛ iko kee kuu Luda lɛ́ saɛro. Luda bé à gbãadee kɛ̀ aↄ̃ↄ kuunↄ dìɛ ń píngi. \v 2 Beee yãnzi gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ gbãade yã kpɛɛ, adee bↄ̀ Luda yãdiɛna kpɛɛmɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ ń kpɛɛnↄ ń zĩnda dà yãmmɛ. \v 3 Èe kɛ maakɛrinↄ bé wè vĩa kɛ kpatablerinↄnɛro, sé zaakɛrinↄ. Tó ń yezi gbãadeenↄ vĩa dadanziro, ǹ yã maaa kɛ, eé n sáabu kpá. \v 4 Gbãadee nɛ́ Luda zĩkɛrimɛ n aafia yãnzi. Tó n yã zaaa kɛ̀ sↄ̃, ǹ vĩa kɛnɛ, zaakɛ à fɛ̃ɛdaa logona pãnlo. Luda zĩkɛrimɛ, è gɛ̃ɛ bonɛ zaakɛria. \v 5 Beee yãnzi à maa à mì siɛńnɛ. Èe kɛ wɛ́ɛtãmma yãnzi adonlo, a laasuu yãnzimɛ dↄ. \v 6 Beee yãnzin eè bɛ'ↄↄ kpázi dↄ, zaakɛ gbãadeenↄ nɛ́ Luda zĩkɛrinↄmɛ, aↄ̃ↄe zĩi pì kɛɛnɛmɛ. \v 7 À baade fĩa bońnɛ píngi. À bɛ'ↄↄ kpá à sìria, à a laaanↄ takada sí dↄ. À mì siɛ gbɛ̃ kɛ̀ dɛ à mì siɛnɛnɛ. À gbɛ̃ kɛ̀ dɛ à à yã da yã da. \s1 Gurↄↄ kà kĩi, wàgↄ̃ yekↄ̃zi \p \v 8 Àton gbɛ̃ke fĩa sɛ́ro, sé yekↄ̃zina fĩa baasiro. Gbɛ̃ kɛ̀ ye a gbɛ̃daaazi, Luda doka pɛ̀kↄ̃rɛamɛ. \v 9 Wà bè ǹton zina kɛro, ǹton gbɛ̃ dɛro, ǹton kpãi oro, ǹton gbɛ̃ pↄ́ ni dɛro. Yã pìnↄ kↄ̃n yãdiɛna pãnde kɛ̀ aↄ̃ↄ kuunↄ píngi kú yã kɛ̀kii guumɛ wà bè: Ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃daaazi lán n zĩnda wɛ̃̀ndi bà. \v 10 Yenzi è tó gbɛ̃ yã zaaa kɛ̀ a gbɛ̃daaanɛro. Yenzin Luda doka papana ũ. \p \v 11 À kɛ lɛ, zaakɛ á gurↄↄ kɛ̀ wá kúa kɛ̀ dↄ̃. A vuna iin gurↄↄ kà, zaakɛ wa mìsina kĩi tia dɛ gurↄↄ kɛ̀ wa Yesu náanɛ kɛ̀la. \v 12 Guu sì à kà zã̀, gudↄna kà kĩi. Wà mì kɛ̃ gusia yãnↄa wà gupura gↄ̃kɛbↄnↄ sɛ́ɛ. \v 13 Wàgↄ̃ kú wa dↄ̀rↄa fãantɛ̃ gbɛ̃nↄ ũ faasai kↄ̃kↄ̃ kↄ̃n wɛ̃dɛnao sai, pãpãkɛna kↄ̃n wísaiyão sai, lɛokpakↄ̃a kↄ̃n zanguo sai. \v 14 À Dii Yesu Kirisi zɛ́kpaɛ sɛ́. Àton tó a dà zii dↄare aɛ à à nidɛna kɛro. \c 14 \s1 Kↄ̃ taari'ena \p \v 1 À gbɛ̃ kɛ̀ busɛ ludanaanɛkɛna guu diɛ yãkete sai. \v 2 Gbɛ̃kenↄ ludanaanɛkɛna è pↄ́ke tɛ̃̀ boro, ben gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ludanaanɛkɛna busananↄ è nↄ̀bↄ sóro. \v 3 Gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ píngi ble tón kya ká gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ píngi bleroonlo, bensↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ píngi bleroo tón gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ píngi blee taari ero, zaakɛ Luda à sìmɛ. \v 4 Dén n ũ kɛ̀ nɛ́ɛ danↄ zĩkɛri taari ee? Tó à fↄ̃̀ ke à fùan yoo, à Dii yãn gwe. Eé fↄ̃, zaakɛ Dii gbãaa é tó à fↄ̃. \v 5 Gbɛ̃kenↄ sì kɛ̀ gurↄ kenↄ nna dɛ à kenↄla, gbɛ̃ pãndenↄ sì kɛ̀ gurↄ píngi sáamɛ. Baade laasuu gↄ̃ dↄ̃nkↄ̃ kↄ̃n yã kɛ̀ à zɛ̀oo. \v 6 Gbɛ̃ kɛ̀ è gurↄↄ bↄↄ è bↄ Dii yãnzimɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ píngi blee è ble kↄ̃n Dii gbãaaomɛ à Luda sáabu kpá. Gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́ tɛ̃ è tɛ̃ Dii yãnzimɛ à Luda sáabu kpá. \v 7 Gbɛ̃ke ègↄ̃ kuu a zĩnda yãnziro, gbɛ̃ke è ga a zĩnda yãnziro. \v 8 Tó wá kuu, wá kuu Dii pↄ́ ũmɛ, tó wa ga, wa ga Dii pↄ́ ũmɛ. Wá kuun yoo, wa gan yoo, wá dɛ Dii pↄ́ ũmɛ. \v 9 Zaakɛ Kirisi gà à fɛ̀ɛ, lɛ àgↄ̃ dɛ gɛ̀wãadeenↄ kↄ̃n gbɛ̃ bɛ̃ɛnↄ Dii ũmɛ. \v 10 Kɛ̀ nɛ́ɛ n gbɛ̃ndoo taari ee sↄ̃ nɛ́? Mmↄn sↄ̃, à kɛ̀ dia nɛ́ɛ kya kaa n gbɛ̃ndoon sↄ̃ↄ? Luda égↄ̃ vɛ̃ɛna a tintia, wa píngi wé bↄ wà zɛ à aɛ, \v 11 lán à kɛ̃na Luda yãn nà Dii bè: \q1 Kↄ̃n ma kuunao, baade píngi é kúɛmɛ, \q1 gbɛ̃ sãnda píngi é ma ludakɛɛ dↄ̃. \m \v 12 Lɛn baade é a zĩnda yã tↄ̃kɛ̃ Ludanɛ lɛ. \s1 Àton yã kɛ̀ eé tó a gbɛ̃ndoo fuu kɛro \p \v 13 Beee yãnzi wàton kↄ̃ taari e dↄro. Kɛ̀ dɛ à kↄ̃ taari e, à zɛo kɛ̀ é yã kɛ̀ eé tó a gbɛ̃ndoo fuu kɛro. \v 14 Dii Yesu guu má dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ pↄ́ble ke ègↄ̃ gbãsĩ a zĩndaro. Mↄde tó gbɛ̃ dìɛ kɛ̀ pↄ́ gbãsĩ, ben ègↄ̃ gbãsĩnɛ. \v 15 Tó n n gbɛ̃ndoo nↄ̀sɛ yàkanɛ pↄ́ kɛ̀ ń blè yãnzi, ń yenzi vĩnɛro. Pↄ́blee kɛ̀ ń blè yãnzi ǹton gbɛ̃ kɛ̀ Kirisi gà à yãnzi kaatɛro. \v 16 Àton tó wà kya káare pↄ́ kɛ̀ á è à maanlo, \v 17 zaakɛ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia nɛ́ pↄ́blena kↄ̃n íminao yãnlo. Yãkɛna a zɛ́a kↄ̃n aafiao kↄ̃n pↄnnaa kɛ̀ Luda Nini è ińnɛo yãmɛ. \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ èe dↄↄ Kirisizi lán beee bà yã è ká Ludanɛ, bensↄ̃ gbɛ̃ntee è à sáabu kpá. \v 19 Beee yãnzi wàgae kↄ̃ aafia wɛtɛ wàgↄ̃ kↄ̃ sɛɛ lezĩ. \v 20 Ǹton Luda zĩi yaka pↄ́blee yãnziro. Pↄ́ble píngi maamɛ, mↄde pↄ́ kɛ̀ eé tó n gbɛ̃ndoo fuu blena maaro. \v 21 Nↄ̀bↄsonan yoo, wɛ̃minan yoo, yã kɛ̀ eé tó n gbɛ̃ndoo fu píngi, à maa ǹ tɛ̃mɛ. \v 22 Pↄ́ kɛ̀ ń náanɛ kɛ̀, ǹ tó à gↄ̃nnɛ kↄ̃n Ludao. Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ èe a zĩnda taari e kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à zɛ̀oroo ũ. \v 23 Tó gbɛ̃ e seka kɛɛ pↄ́blee kɛ̀ èe bleea sↄ̃, à a zĩnda dà yãmmɛ, kɛ̀ èe kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n à ludanaanɛkɛnaoro yãnzi. Yã kɛ̀ èe kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n gbɛ̃ ludanaanɛkɛnaoroo nɛ́ durummɛ. \c 15 \s1 Wàgↄ̃ yekↄ̃zi wɛ́ɛdↄna Ludazi guu \p \v 1 Wamↄwa kɛ̀ wá gbãa ludanaanɛkɛna guunↄ, séde wà gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gbãaroonↄ sɛ́ lezĩ aↄ̃ gbãasaikɛɛ guu. Wàtongae wa pↄyezi kɛro. \v 2 Wa baade gae yã kɛ̀ eé kɛ a gbɛ̃daaanɛ nnaa kɛ à bↄna maaa yãnzi kↄ̃n à kãsãpɛɛnao. \v 3 Zaakɛ Kirisi e a zĩnda pↄyezi kɛro. À kɛ̃na Luda yãn wà bè, gbɛ̃nↄ dↄkɛna Ludao gↄ̃̀nɛ. \v 4 Yã kɛ̀ wà kɛ̃̀ yã píngi, wà kɛ̃̀ lɛ́danawaa yãnzimɛ. Luda yã pì è wa gba mɛna, è wa gba swɛ̃̀ lɛ wàgↄ̃ tãmaa vĩ. \v 5 Luda kɛ̀ è ń gba mɛna à ń gba swɛ̃̀ tó àgↄ̃ nↄ̀sɛdↄ̃nkↄ̃ vĩ kↄ̃o lán Kirisi Yesu pↄ́ bà, \v 6 lɛ à Luda wa Dii Yesu Kirisi De tↄ́ bↄ kↄ̃n nↄ̀sɛ dↄ̃nkↄ̃o kↄ̃n lɛdolɛo. \p \v 7 À kↄ̃ sí lán Kirisi a si nà Luda tↄ́bↄna yãnzi. \v 8 Mɛ́ɛ ooare, Kirisi gↄ̃̀ zĩ̀ri ũ Yudanↄnɛ, lɛ à lɛ́ kɛ̀ Ludaa gbɛ̃̀ aↄ̃ dezinↄnɛ papa, aↄ̃gↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ Luda náanɛ vĩ, \v 9 lɛ bori pãndenↄ Luda tↄ́ bↄ à sùu yãnzi lán à kɛ̃na Luda yãn nà wà bè: \q1 Beee yãnzi mɛ́ n sáabu kpá boriinↄ tɛ́, \q1 mɛ́ n tↄ́ kpá. \m \v 10 Wà bè dↄ: \q1 Boriinↄ, à pↄnnaa kɛ kↄ̃n Luda gbɛ̃nↄ. \m \v 11 Wà bè dↄ: \q1 Amↄa bori píngi à Dii tↄ́ kpá, \q1 amↄa bùsu píngi gbɛ̃nↄ à à táaki lɛ́. \m \v 12 Isaya bè dↄ: \q1 Yɛsɛ kãsãa é pìto pá, \q1 eé fɛɛ à kí ble bori pãndenↄnɛ, \q1 aↄ̃égↄ̃ wɛ́ɛ dↄↄzi. \p \v 13 Luda kɛ̀ gbɛ̃ píngi wɛ́ɛ dↄzi tó pↄnnaa pɛkↄ̃rɛawa kↄ̃n aafiao a náanɛ kɛ̀ ée kɛɛ yãnzi, lɛ a wɛ́ɛdↄzina kaara kↄ̃n à Ninii gbãaao. \s1 Pↄlu zĩkɛna Ludanɛ \p \v 14 Ma gbɛ̃nↄ, má dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ maakɛɛ pɛ̀kↄ̃rɛawa, á yã píngi dↄ̃ wásawasa, é fↄ̃ à lɛ́ dakↄ̃a. \v 15 Ma takada kɛ̀ kɛ̃na guu ma yãkenↄ kɛ̃̀ kↄ̃n kùgbãaao diɛna, lɛ àgↄ̃ dↄagu yãnzi, zaakɛ Luda ma gba zɛ́ \v 16 ma gↄ̃ Kirisi Yesu zĩkɛri ũ bori pãndenↄnɛ. Mɛ́ɛ baaru nnaa kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia kpaańnɛ, lɛ aↄ̃ kuuna gↄ̃ adona Luda Nini gãzĩ, aↄ̃ gↄ̃ Ludanɛ sa'obↄ kɛ̀ è kɛnɛ ũ. \v 17 Kuuna Kirisi Yesu guu mɛ́ɛ ĩa dãa zĩi kɛ̀ mɛ́ɛ kɛɛ Ludanɛ yã musu. \v 18 Zaakɛ má yãke ona vĩro, tó èe kɛ yã kɛ̀ Kirisi kɛ̀ ma kiia baasiro. À tò bori pãndenↄ Luda yã mà ma yã'ona kↄ̃n ma yãkɛnao gãzĩ \v 19 kↄ̃n sèedanↄ kↄ̃n dabudabuyãnↄ gbãaao kↄ̃n Luda Nini gbãaao. Bↄna Yerusalɛmu ma liga wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo ai Ilirikumu bùsun, ma Kirisi baaru kpàakpa kɛ̀ papana. \v 20 Mɛɛ̀gↄ̃ yezi mà baaru nnaa pì kpá guu kɛ̀ wèe Kirisi yã man zikiro, lɛ màton bú ba gbɛ̃ pãnde pↄ́ gbɛ̀nlo yãnzi. \v 21 Lán à kɛ̃na Luda yãn nà wà bè: \q1 Gbɛ̃ kɛ̀ wèe à yã ońnɛ yãroonↄ wɛ́ɛ é kɛ̃, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe à baaru ma yãroonↄ é dↄ̀rↄ dↄ̃. \p \v 22 Yã kɛ̀ ègↄ̃ kpaa ma mↄna a kiianɛ gɛ̃̀n baaagↄ̃n gwe. \v 23 À kà wɛ̃̀ ũgbangba kɛ̀ mɛɛ̀gↄ̃ yezi mà mↄ́ a gwa. Tia sa lán yãkee e gↄ̃mɛ bùsu kɛ̀kiinↄ guu dↄro nà, \v 24 má tãmaa vĩ wà wɛ́ɛ sikↄ̃lɛ sa ma gana Sapaini bùsun guu. Tó ma gurↄplaa kɛ̀ao kↄ̃n pↄnnaao, é zɛ́ kɛmɛ gana gwe. \v 25 Tia la mɛ́ɛ gaa kↄ̃n dↄnlɛo Luda gbɛ̃nↄnɛ Yerusalɛmu, \v 26 zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Masedonia kↄ̃n Girisinↄ zɛ̀o wà Luda gbɛ̃ takaasidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Yerusalɛmunↄ kámasa kɛ. \v 27 Aↄ̃ zɛ̀o, mↄde tiasimɛ, zaakɛ lán Yudanↄ Luda auziki lì bori pãndenↄzi nà, à maa bori pãndenↄ ń anduna auziki li Yudanↄzi se. \v 28 Tó ma gbaa pì nàńnɛ ń ↄzĩ ma yãa, ma gana Sapaini guu mɛ́ bↄɛ a kiia. \v 29 Má dↄ̃ kɛ̀ tó mɛ́ mↄ́ a kiia, mɛ́ mↄ́are Kirisi aubarikao papanamɛ. \p \v 30 Ma gbɛ̃nↄ, ma naare wa Dii Yesu Kirisizi kↄ̃n yenzi kɛ̀ Luda Nini è kpáḿmao, à fɛɛ à zɛ à Luda wɛ́ɛ kɛmao, \v 31 lɛ à ma bↄ Yudea Yesusaideenↄ ↄzĩ, lɛ zĩi kɛ̀ mɛ́ kɛ Yerusalɛmu Luda gbɛ̃nↄ tɛ́ kɛńnɛ nna, \v 32 gbasa mà a le kↄ̃n pↄnnaao, tó Ludaa wè, mɛ́ mↄ́ kámma bo a kiia. \v 33 Luda Aafiade gↄ̃ kúao a píngi. Aami! \c 16 \s1 Ìkpammana \p \v 1 Mɛ́ɛ wa dãre Febe, Kɛnkɛrɛa sↄsi dↄnlɛri naaare a ↄzĩ. \v 2 À à sí Dii guu, lán à maa Luda gbɛ̃nↄ kɛ kↄ̃o nà. À dↄàlɛ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à yezi a kiiao píngi, zaakɛ à dↄ̀ gbɛ̃nↄlɛ pari kↄ̃n mapio se. \p \v 3 À ì kpá Pirisila kↄ̃n Akilaoa. Ma zĩkɛri daanↄmɛ Kirisi Yesu zĩi guu. \v 4 Aↄ̃ sì wà ń zĩnda da kari guu ma yãnzi. Èe kɛ mámbe madoro, bori pãnde sↄsinↄ gbɛ̃nↄↄ e ń sáabu kpaa píngi dↄ. \p \v 5 À ì kpá sↄsi gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ègↄ̃ kↄ̃ kaakↄ̃a aↄ̃ bɛɛ guunↄa. \p À ì kpá ma gbɛ̃ yenzide Ɛpɛnɛtua, àmↄ kɛ̀ à Kirisi náanɛ kɛ̀ Asia bùsun káaku. \p \v 6 À ì kpá Mariamaa, àmↄ kɛ̀ zĩi kɛ̀are maamaa. \p \v 7 À ì kpá Andarↄnikua kↄ̃n Yuniao. Ma bori daa kɛ̀ wà wa da kpɛ́siaan lɛdoonↄmɛ. Aↄ̃ tↄ́ bↄ̀ Luda zĩ̀rinↄ tɛ́ bensↄ̃ aↄ̃ↄ kú Kirisi guu ma ã. \p \v 8 À ì kpá Ampliatu kɛ̀ dɛ ma gbɛ̃ yenzidee ũ Dii guua. \p \v 9 À ì kpá Ubanu kɛ̀ dɛ wa zĩkɛri daa ũ Kirisi zĩi guua kↄ̃n ma gbɛ̃ yenzide Satakio. \p \v 10 À ì kpá Apɛlɛ kɛ̀ à zɛna gbãa Kirisi guua. \p À ì kpá Arisitↄbulu bɛdeenↄa. \p \v 11 À ì kpá ma Yuda daa Hɛrↄdiↄ̃a. \p À ì kpá Nasisu bɛdee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Dii guunↄa. \p \v 12 À ì kpá Tirifɛnaa kↄ̃n Tirifosao. Nↄgbɛ̃ pìnↄ è zĩi kɛ Diinɛ maamaa. \p À ì kpá Pɛsia. Nↄgbɛ̃ yenzidee pì zĩi kɛ̀ Diinɛ maamaa. \p \v 13 À ì kpá Rufu kɛ̀ bↄ̀ ado Dii zĩi guua kↄ̃n à da kɛ̀ mɛ́ɛ gwaa ma da ũuo. \p \v 14 À ì kpá Asinkiritua kↄ̃n Flɛgↄ̃o kↄ̃n Ɛmɛsio kↄ̃n Patarobao kↄ̃n Ɛmasio kↄ̃n ń Yesude daa kɛ̀ aↄ̃ↄ kú lɛdoonↄ ń píngi. \p \v 15 À ì kpá Filↄlↄgua kↄ̃n Yuliao kↄ̃n Nɛrɛuo kↄ̃n à dãreo kↄ̃n Ɔlimpao kↄ̃n Luda gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú lɛdoonↄ ń píngi. \p \v 16 À ì kpákↄ̃a kↄ̃n Luda gbɛ̃nↄ lɛ́pɛmmanao. Kirisi sↄsinↄ ì kpàawa ń píngi. \s1 Lɛ́zamma \p \v 17 Ma gbɛ̃nↄ, mɛ́ɛ ooare à làakari kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ yã kɛ̀ á dàda kpɛɛnↄzi. Aↄ̃è gbɛ̃nↄ kɛ̃kↄ̃a wà gbɛ̃nↄ sãsã. À kɛ̃ḿma, \v 18 zaakɛ gbɛ̃ beee takanↄ è dↄ wa Dii Kirisiziro, sé ń gbɛɛ yã. Aↄ̃è taarisaideenↄ sãsã kↄ̃n lɛ́nnaao kↄ̃n yãdↄ̃ↄo. \v 19 Baade píngi a mìsiɛna Diinɛ baaru mà. Mɛ́ɛ pↄnnaa kɛɛ a yã musu. Má yezi àgↄ̃ à maa ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩ àgↄ̃ taarisaideenↄ ũ à zaaa musu. \v 20 Luda Aafiade é Setãn dúgu zↄ̃ a gbá gĩzĩ tia. Wa Dii Yesu gbɛ̃kɛɛ kɛare. \p \v 21 Ma zĩkɛri daa Timↄti kↄ̃n ma bori daanↄ Lusiu kↄ̃n Yasↄ̃o kↄ̃n Sosipatao ì kpàawa. \p \v 22 Mamↄma Tɛtiu kɛ̀ ma takada kɛ̀ kɛ̃̀ ì kpàawa Dii guu. \p \v 23-24 Ma bɛdee Gayusi kɛ̀ sↄsi gbɛ̃nↄ è kakↄ̃a à bɛɛ ì kpàawa. Wɛ́tɛ ↄↄ'utɛri Erasatu ì kpàawa kↄ̃n wa gbɛ̃ndo Kaatuo. \s1 Luda tↄ́bↄna \p \v 25 Tia sa Luda é fↄ̃ à a gba gbãa kↄ̃n Yesu Kirisi baaru nnaa kɛ̀ mɛ́ɛ kpaao, lán asiiyã kɛ̀ utɛna zaa tontori kɛ̀ wà bìiamɛɛo dɛ nà. \v 26 Luda kɛ̀ ègↄ̃ kuu gurↄ píngi dìɛ wà yã kɛ̀ kɛ̃na annabinↄ takadanↄ guu pì bↄ gupuraaa sa, lɛ bori píngi e à dↄ̃ aↄ̃ Luda náanɛ kɛ aↄ̃ gↄ̃ à yãmarinↄ ũ. \v 27 Wà Luda mɛ̀n do ↄ̃ndↄ̃de tↄ́ bↄ Yesu Kirisi gãzĩ ai gurↄ píngi! Aami.