\id PRO Proverbs in Bokobaru, Ross Jones \h YAASINƆ \toc1 YAASINƆ \toc2 YAASINƆ \mt1 YAASINƆ \c 1 \s1 Yã kɛ̀ à yãnzin wè yáasi zuzi \p \v 1 Yáasi kɛ̀ Dauda nɛ́ Sulemanu, Isarailinↄ kína zù, \q1 \v 2 lɛ gbɛ̃nↄ ↄ̃ndↄ̃ kũ aↄ̃gↄ̃ làakari vĩ, \q1 aↄ̃ dↄ̃na yã dada, \q1 \v 3 aↄ̃ gↄ̃ wɛ́ɛzɛ̃ri làakarideenↄ ũ \q1 maakɛna kↄ̃n yãzɛdeeo kↄ̃n náanɛo yã guu. \q1 \v 4 Yáasi kɛ̀nↄ è nↄ̀sɛdodee gba làakari, \q1 è tó ↄ̀wazi gↄ̃ kú à dↄ̀rↄa kↄ̃n dↄ̃nao. \q1 \v 5 Làakaridee é ma, à yãdadana e à kaara, \q1 nↄ̀sɛdee é lɛ́damma e à guu, \q1 \v 6 eé yáasi kↄ̃n yãlɛkↄ̃zinao mì dↄ̃ \q1 kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃rinↄ yã'onao kↄ̃n ń gara gbooto yãnↄ. \q1 \v 7 Vĩakɛna Diinɛn dↄ̃na kãsãa ũ, \q1 yↄ̃nkↄↄ bé è kya ká ↄ̃ndↄ̃ↄn kↄ̃n lɛ́dammanao. \s1 Làakarikɛna gbɛ̃ zaaa mↄnafikizi \q1 \v 8 Ma nɛ́, ǹ n de yã'onnɛna ma, \q1 ǹton pã kpá n da lɛ́dammaziro. \q1 \v 9 Eégↄ̃ dɛ fùra maaa ũ n mìa, \q1 eégↄ̃ dɛ kã̀mbɛɛ ũ n waalɛ. \b \q1 \v 10 Tó durunkɛrinↄↄ e ↄ̃ndↄ̃ↄ daɛnzi, \q1 ǹton wero, ma nɛ́. \q1 \v 11 Aↄ̃è be: Ǹ mↄ́ wà gá gbɛ̃nↄ dãdã wà ń dɛdɛ, \q1 wà taarisaideenↄ kpákpa wà ń kũkũ. \q1 \v 12 Wà ń mↄ́mↄ bɛ̃ɛ lán mira è ń mↄ́mↄ nà, \q1 wà ń mↄ́ zaa lán gɛ̀wãa è ń mↄ́ zaa nà, \q1 \v 13 wé pↄ́ ↄↄde bori sãnda píngi e, \q1 wa kpɛ́nↄ é pa kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ wá nàkↄ̃anↄ. \q1 \v 14 Ǹ mↄ́ wà wa baka kakↄ̃a, \q1 wa píngi wa ↄↄsↄ̃ↄ égↄ̃ dↄ̃nkↄ̃. \q1 \v 15 Ma nɛ́, ǹton gáńyoro, \q1 ǹton zɛ́ sɛ́ńyoro. \q1 \v 16 Zaakɛ aↄ̃ègↄ̃ wãa kↄ̃n yãzaakɛnao, \q1 aↄ̃ↄ kpaa kↄ̃n gbɛ̃dɛnao. \q1 \v 17 Bàkpakpana bãanↄ wáa nɛ́ yã pãamɛ. \q1 \v 18 Aↄ̃ↄe takutɛɛ kpákpaa ń zĩndanɛmɛ, \q1 aↄ̃ toke bé à ń paa. \q1 \v 19 Ɔↄzaa'erinↄ ziaan gwe ń píngi, \q1 aↄ̃ lugana pↄ́zi bé è ń wɛ̃̀ndi bↄ. \s1 Ɔ̃ndↄ̃ↄ e wa sisii \q1 \v 20 Ɔ̃ndↄ̃ↄ e wii lɛɛ gãalɛ, \q1 à lɛ́ dↄ zɛ́daan. \q1 \v 21 Èe lɛ́ zuu zɛ́ kɛ̀ wè kakↄ̃an lɛ́a, \q1 èe kpàakpa kɛɛ wɛ́tɛ bĩilɛnↄ guu à be: \q1 \v 22 Ɔ̃ndↄ̃saideenↄ, égↄ̃ kuu kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃saikɛɛo ai bↄrɛmɛ? \q1 Faborinↄ, é zɛ kↄ̃n ma fabonao ai bↄrɛmɛ? \q1 Yↄ̃nkↄↄnↄ, égↄ̃ zaa dↄ̃nan ai bↄrɛmɛ? \q1 \v 23 Tó a ma lɛ́damma mà yã, \q1 lɛ ma a dↄ̃na pìsiawa, \q1 mɛ́ tó àgↄ̃ ma laasuu vĩ. \q1 \v 24 Lán ma a sisi a gi swã kpázi nà, \q1 ma ↄ pòroare, a gbɛ̃kee e làakari kɛro, \q1 \v 25 lán a ma lɛ́damma kpà swãkoto nà píngi, \q1 ée we làakari kɛ̀ ma a gbaaziro, \q1 \v 26 tó mↄ́nzi a le, mɛ́ a yáa dↄmɛ, \q1 tó yã a le, mɛ́ a lalandi kɛmɛ, \q1 \v 27 baa tó yã a le lán zàga'ĩa bà, \q1 ke tó mↄ́nzi a le lán toto bà, \q1 ke tó takaasi kↄ̃n yã'ↄ̃ammao gɛ̃̀azi. \q1 \v 28 Zĩ beeea é lɛ́ zumazi, mɛ́ sↄ̃ wero, \q1 é ma kii wɛtɛ, é ma e sↄ̃ro. \q1 \v 29 Zaakɛ a za dↄ̃nan, \q1 ée zɛ kↄ̃n vĩakɛna Diinɛoro. \q1 \v 30 Ée we ma lɛ́dammaziro, \q1 a kya kà làakari kɛ̀ ma a gbaan. \q1 \v 31 É a dà gbɛ̀ e, \q1 yã zaaa kɛ̀ a zɛo é wí a musu. \q1 \v 32 Kpɛɛlina ↄ̃ndↄ̃ↄnɛ é ↄ̃ndↄ̃saideenↄ dɛdɛ, \q1 laasuusai é yↄ̃nkↄↄnↄ dúgu zↄ̃. \q1 \v 33 Gbɛ̃ kɛ̀ ma yã kũna sↄ̃ égↄ̃ kuu aafia, \q1 eégↄ̃ kuu làakario kpaɛna vĩakɛna zaaanɛ sai. \c 2 \s1 Tɛna ↄ̃ndↄ̃ↄzi àre \p \v 1 Ma nɛ́, tó n ma yã sì, \q1 tó ń ma yãdiɛnanↄ kũna n swɛ̃̀n, \q1 \v 2 tó nɛ́ɛ swã kpaa ↄ̃ndↄ̃yãzi, \q1 tó n swɛ̃̀ kpà asãnsia, \q1 \v 3 tó n lɛ́ zù wɛ́ɛzɛ̃ɛzi, \q1 tó n wii lɛ̀ yã dↄ̀rↄ dↄ̃nazi, \q1 \v 4 tó n kpáɛ kɛ̀zi lán kondogi bà, \q1 tó ń wɛ̀tɛ lán auziki kɛ̀ utɛna bà, \q1 \v 5 nɛ́gↄ̃ vĩakɛna Diinɛ dↄ̃ sa, \q1 nɛ́ bↄ Luda dↄ̃naa. \q1 \v 6 Zaakɛ Dii bé è ń gba ↄ̃ndↄ̃ↄ, \q1 dↄ̃na kↄ̃n asãnsio è bↄ à kiiamɛ. \q1 \v 7 À zĩ̀blena kũna gbɛ̃ maaanↄnɛ, \q1 à dɛ sɛngbango ũ taarisaideenↄnɛ. \q1 \v 8 È ↄ liga gbɛ̃ maaanↄzi aↄ̃ zɛ́ guu, \q1 è a yãmarinↄ dãkpa ń táa'ona guu. \b \q1 \v 9 Nɛ́gↄ̃ yãzɛdee dↄ̃ sa kↄ̃n yã súusuo \q1 kↄ̃n yã maaao kↄ̃n zɛ́ maaao píngi. \q1 \v 10 Zaakɛ ↄ̃ndↄ̃ↄ é gɛ̃ n swɛ̃̀n, \q1 dↄ̃na é n pↄↄ kɛ nna. \q1 \v 11 N làakari é n dãkpa, \q1 asãnsi é ↄ liganzi. \q1 \v 12 Eé n bↄ gbɛ̃ zaaanↄ zɛ́n \q1 eé n sí yãbɛ̃ɛ'orinↄ ↄzĩ. \q1 \v 13 Gbɛ̃ pìnↄ pã̀ zɛ́ súusunɛ, \q1 aↄ̃ gusia zɛ́ sɛ̀. \q1 \v 14 Aↄ̃è pↄnnaa kɛ zaakɛna guu, \q1 aↄ̃è yã zaa faasai nnaa ma. \q1 \v 15 Aↄ̃ yãkɛna súusuro, \q1 aↄ̃ègↄ̃ yã kɛɛ mↄnafiki guumɛ. \b \q1 \v 16 Ɔ̃ndↄ̃ↄ pì é n bↄ zinakɛri ↄzĩ, \q1 eé n sí kaarua yãnnanna'onnɛnaa. \q1 \v 17 Nↄgbɛ̃ pì pã kpà a nɛ́nↄkparɛkɛgurↄ gↄ̃ↄzi, \q1 à Luda bà kuunao yã gbòro. \q1 \v 18 À bɛɛ è mì pɛ́ńyo gaaamɛ, \q1 à kpɛ́ zɛ́ è táńyo gɛ̀wãan. \q1 \v 19 Gbɛ̃ kɛ̀ gɛ̃̀zi è nↄ̀sɛ liɛro, \q1 è wɛ̃̀ndi zɛ́ le dↄro. \b \q1 \v 20 Ɔ̃ndↄ̃ↄ pì é n da gbɛ̃ maaanↄ zɛ́a, \q1 nɛ́gↄ̃ dↄ̀rↄdeenↄ zɛ́ kũna. \q1 \v 21 Zaakɛ nↄ̀sɛpuradeenↄ bé wé gↄ̃ bùsu vĩ, \q1 taarisaideenↄ bé wégↄ̃ kú à guu. \q1 \v 22 Zaakɛrinↄ sↄ̃, weé pɛ́ḿma wà ń bↄ bùsummɛ, \q1 weé náanɛsaideenↄ kpakɛ à guu. \c 3 \s1 Dii náanɛkɛna è ń gba ↄ̃ndↄ̃ↄ \p \v 1 Ma nɛ́, ǹton tó ma yãdannɛna sãnguro, \q1 ǹgↄ̃ yã kɛ̀ má dìɛnnɛɛnↄ kũna n swɛ̃̀n. \q1 \v 2 Zaakɛ eé n ká wɛ̃̀ndi gbã̀aa, \q1 eé aafia kaarannɛ. \q1 \v 3 Gbɛ̃kɛ kↄ̃n náanɛo tón kɛ̃mmaro, \q1 ǹgↄ̃ dana kã̀mbɛɛ ũ, \q1 ǹ kɛ̃ n swɛ̃̀a lán wè pↄ́ kɛ̃ walaaa nà, \q1 \v 4 n tↄ́ égↄ̃ nna, \q1 nɛ́gↄ̃ maa Luda kiia kↄ̃n gbɛ̃nteenↄ. \b \q1 \v 5 Ǹ Dii náanɛ kɛ kↄ̃n nↄ̀sɛo do, \q1 ǹton gbãaa kpá n zĩnda dↄ̃naaro. \q1 \v 6 Ǹgↄ̃ à dↄ̃ n yãpingikɛna guu, \q1 eé zɛ́ poronnɛ súusu. \q1 \v 7 Ǹton n zĩnda gwa ↄ̃ndↄ̃dee ũro, \q1 ǹgↄ̃ Dii vĩa vĩ ǹ kɛ̃ yã zaaaa. \q1 \v 8 Beee égↄ̃ dɛ n mɛ̀ aafia ɛ̃zɛ̃ ũ, \q1 eé n wánↄ gba gbãaa. \q1 \v 9 Ǹ bɛ̀ɛ lí Diinɛ kↄ̃n n auzikio \q1 kↄ̃n n bura pↄ́ káakunↄ píngi, \q1 \v 10 pↄ́wɛɛ é n dↄ̃̀ pa ai àgↄ̃ kwɛ́ɛ, \q1 n lo ìsinↄ é pa yɛ́lɛlɛ kↄ̃n geepiwɛ̃ dufuo. \q1 \v 11 Ma nɛ́, tó Dii e n totoo, ǹton dↄkɛ à yãoro, \q1 tó à kpã̀kɛ̃nzi, ǹton tó à kɛnnɛ ĩiro. \q1 \v 12 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ Dii yezin è toto, \q1 lán de è kɛ a nɛ́ kɛ̀ kɛ̀nɛ maaanɛ nà. \s1 Ɔ̃ndↄ̃ àre \q1 \v 13 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ ↄ̃ndↄ̃ↄ lè à kũ̀ \q1 à dↄ̃na è à pàpa ũ. \q1 \v 14 Zaakɛ à àre vĩ dɛ kondogila, \q1 è kaarana kɛńnɛ dɛ vurala. \q1 \v 15 À bɛ̀ɛ vĩ dɛ gbɛ̀baila, \q1 pↄ́ kɛ̀ ń à nii vĩinↄ kee e ká à ũro. \q1 \v 16 Wɛ̃̀ndi gbã̀a kú à ↄplaan, \q1 auziki kↄ̃n gakuio kú à ↄzɛɛn. \q1 \v 17 À yãkɛnanↄ nna, \q1 à zɛ́ píngi aafia vĩ. \q1 \v 18 À dɛ lí wɛ̃̀ndidee ũ gbɛ̃ kɛ̀ kũnanↄnɛ, \q1 aubarikadeenↄn gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ sìnↄ ũ. \b \q1 \v 19 Dii gonikɛɛ guu à tↄↄtɛ kàɛ, \q1 à ↄ̃ndↄ̃ↄ guu à musu kɛ̀. \q1 \v 20 À ísia wɛ̀ɛ bↄ̀ a dↄ̃na guu, \q1 à tò ludambɛ luguu mↄdↄ vĩ. \b \q1 \v 21 Ma nɛ́, ǹgↄ̃ wɛ́ɛzɛ̃ɛ vĩ kↄ̃n faao, \q1 ǹton wɛ́ɛ vĩàlaro. \q1 \v 22 Eégↄ̃ dɛ n ninii wɛ̃̀ndi ũ, \q1 eégↄ̃ dɛ kã̀mbɛɛ ũ n waalɛ. \q1 \v 23 Nɛ́gↄ̃ tɛ́ n làakaria, \q1 pↄ́ke é kpánnɛro. \q1 \v 24 Tó n daɛ, vĩa é n kũro, \q1 nɛ́ daɛ ǹ ii o nna. \q1 \v 25 Nɛ́ vĩa kɛ karinɛro, \q1 ke mↄ́nzi kɛ̀ è zaakɛrinↄ le kãndoo. \q1 \v 26 Zaakɛ Dii égↄ̃ dɛ n mìnakii ũmɛ, \q1 eé tó n gbá vĩ takutɛɛla. \q1 \v 27 Tó n ↄↄ e n kpɛɛ lee, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ dɛ ǹ à maaa kɛnɛ, ǹton gí kɛnɛziro. \q1 \v 28 Tó ń ĩankana zɛ́ vĩ, \q1 ǹton be n gbɛ̃daaanɛ à gá gĩa ai ziaro. \q1 \v 29 N gbɛ̃daaa kɛ̀ kú n saɛ kɛ̀ à n náanɛkɛna, \q1 ǹton à zaaa kpákↄ̃sↄ̃ziro. \q1 \v 30 Tó gbɛ̃ e yãke kɛnnɛro, \q1 ǹton lɛokpakↄ̃a kɛo pãro. \q1 \v 31 Ǹton gbãamↄnnɛri gwena ni dɛro, \q1 ǹton tɛ́ à yãkɛna keziro. \q1 \v 32 Zaakɛ Dii tɛ̃̀n mↄnafikideenↄ ũ, \q1 nↄ̀sɛpuradeenↄn è kɛ a kpaasinↄ ũ. \q1 \v 33 Dii è láari zĩ gbɛ̃ zaaanↄ uaa, \q1 è aubarika da gbɛ̃ maaanↄ bɛɛn. \q1 \v 34 È lalandideenↄ lalandi kɛ, \q1 mↄde à gbɛ̃kɛɛ vĩ kↄ̃n zĩndabusarinↄ. \q1 \v 35 Ɔ̃ndↄ̃dee è bɛ̀ɛ e, \q1 yↄ̃nkↄↄ sↄ̃ è wí da a zĩndaa. \c 4 \s1 Gbɛ̃nsi lɛ́damma \p \v 1 Ma nɛ́nↄ, à gbɛ̃nsi lɛ́damma ma, \q1 à làakari dↄa lɛ à asãnsi e. \q1 \v 2 Dↄ̃na súusun mɛ́ɛ daaare, \q1 àton pã kpá ma yãdannɛziro. \q1 \v 3 Kɛ̀ má kuu nɛ́ ũ ma de ↄzĩ, \q1 má busana ma da nɛ́ mɛ̀n do léle ũ. \q1 \v 4 Ma de yã dàmɛ à bè: \q1 Ǹgↄ̃ ma yã kũna n swɛ̃̀ guu, \q1 ǹ ma yãdiɛnanↄ da nɛ́gↄ̃ kuu. \q1 \v 5 Ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ ǹgↄ̃ dↄ̃na vĩ, \q1 ǹton sãn ǹ pã ma yãnɛro. \q1 \v 6 Ǹton pã kpá ↄ̃ndↄ̃ↄziro, eé n dãkpa, \q1 ǹgↄ̃ yezi, eé ↄ kúnla. \q1 \v 7 Ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ, àmbe yã píngi mì ũ, \q1 ǹ dↄ̃na wɛtɛ kↄ̃n auziki kɛ̀ ń vĩio píngi. \q1 \v 8 Ǹ à kũ gbãngbãn, eé n kaara, \q1 ǹ à kũ ↄplaplaa, eé bɛ̀ɛ línnɛ. \q1 \v 9 Eégↄ̃ dɛ fùra maaa ũ n mìa, \q1 eégↄ̃ dɛnnɛ kífura gakuidee ũ. \b \q1 \v 10 Ma nɛ́, ǹ swã kpá ma yãzi, \q1 ǹ yã pì da, n wɛ̃̀ndi égↄ̃ gbã̀a. \q1 \v 11 Ma ↄ̃ndↄ̃ zɛ́ ↄ̀dↄannɛ, \q1 ma n da à zɛ́ súusu guu. \q1 \v 12 Tó nɛ́ɛ táa oon, pↄ́ke é kpánnɛro, \q1 tó nɛ́ɛ bàa lɛɛn, nɛ́ gɛ̃̀n síro. \q1 \v 13 Ǹgↄ̃ ma lɛ́damma kũna, ǹton ↄ gbarɛziro, \q1 ǹ à kũ gbãa, zaakɛ àmbe n wɛ̃̀ndi ũ. \q1 \v 14 Ǹton zaakɛrinↄ zɛ́ sɛ́ro, \q1 ǹton tɛ́ gbɛ̃ zaaanↄ zɛ́ziro. \q1 \v 15 Ǹ pãńnɛ, ǹton naḿmaro, \q1 ǹ kɛ̃ḿma ǹ n gáao. \q1 \v 16 Tó aↄ̃ↄe zaaa e wà kɛ̀ro, aↄ̃è ii oro, \q1 tó aↄ̃ↄe gbɛ̃ e wà kari kɛro, ii è gɛ̃ ń wɛ́ɛnlo. \q1 \v 17 Zaakɛ zaakɛnan ń pↄ́blee ũ, \q1 wɛ́ɛtãna gbɛ̃nↄan ń ímina ũ. \q1 \v 18 Gbɛ̃ maaanↄ zɛ́ dɛ lán gudↄna bàmɛ, \q1 à gupuraa ègↄ̃ bↄↄ lán ↄfãntɛ̃ bↄna bà. \q1 \v 19 Zaakɛrinↄ zɛ́ dɛ lán gusia níginigi bàmɛ, \q1 aↄ̃è pↄ́ kɛ̀ tò wè gɛ̃̀n sí dↄ̃ro. \b \q1 \v 20 Ma nɛ́, ǹ làakari dↄ yã pìnↄa, \q1 ǹ swã kpá ma yã'onnɛnazi. \q1 \v 21 Ǹton kpá swãkotoro, \q1 ǹgↄ̃ kũna n swɛ̃̀ guu. \q1 \v 22 Zaakɛ à dɛ wɛ̃̀ndi ũ gbɛ̃ kɛ̀ lè à kũ̀nɛ, \q1 à dɛ mɛ̀ píngi aafia ũ. \q1 \v 23 Kɛ̀ dɛnlaa ǹ làakari dↄ n swɛ̃̀ yãa, \q1 zaakɛ wɛ̃̀ndi kãsãa bↄ̀ swɛ̃̀ kiiamɛ. \q1 \v 24 Ǹ bↄ yãzaa'onan, \q1 ǹ mì kɛ̃ yãlɛkpɛɛ'onaa. \q1 \v 25 Ǹ wɛ́ɛ dↄ n aɛ, \q1 ǹ guu gwa n kuu súusu. \q1 \v 26 Ǹ zɛ́ sɛ́ súusu, \q1 n yãkɛnanↄ píngi é bↄ maa. \q1 \v 27 Ǹton na ↄplazi ke ↄzɛziro, \q1 ǹton gbá pɛ́ɛ à zaa zɛ́nlo. \c 5 \s1 Làakarikɛna kaaruazi \p \v 1 Ma nɛ́, ǹ làakari dↄ ma dↄ̃naa, \q1 ǹ swã kpá ǹ ma ↄ̃ndↄ̃ yã ma, \q1 \v 2 lɛ ǹgↄ̃ kú n làakaria, \q1 dↄ̃na yã égↄ̃ kú n lɛ́n. \q1 \v 3 Kaarua yã'ona ègↄ̃ nna lán zↄ́ bàmɛ, \q1 è ń gáɛ kↄ̃n lɛ́nnaao, \q1 \v 4 mↄde zãazãa è kɛńnɛ kyã̀kyã lán sɛwɛɛ bà, \q1 à lɛ́ nna lán fɛ̃ɛda kpaplaplaaa bà. \q1 \v 5 À zɛ́ è mì pɛ́ńyo gaaa, \q1 è si kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́zinↄo gɛ̀wãan. \q1 \v 6 È laasuu lɛ́ wɛ̃̀ndi zɛ́aro, \q1 à dↄ̃ a kɛ̃ zɛ́ pìaro. \b \q1 \v 7 Ma nɛ́, ǹ swã kpá ma yãzi sa, \q1 ǹton kpɛɛ li ma lɛ́dammanɛro. \q1 \v 8 Ǹ pã nↄgbɛ̃ beee takanɛ zã̀azã, \q1 ǹton sↄ̃ à bɛ gãalɛziro, \q1 \v 9 lɛ n bɛ̀ɛ tón gↄ̃ gbɛ̃ pãndenↄnɛro, \q1 lɛ ǹton n wɛ̃̀ndi kpá gbɛ̃ pãsĩnↄaro, \q1 \v 10 lɛ n auzikinↄ tón gↄ̃ danↄnɛro, \q1 lɛ n zĩ àre tón gↄ̃ ua pãnde deenↄnɛro. \q1 \v 11 Nɛ́gↄ̃ mboo n gurↄ yãanaa, \q1 nɛ́ yãyã n gbãaa é yãa. \q1 \v 12 Nɛ́ be: Ma gi lɛ́dammazi fá! \q1 Ma dↄkɛna totonao bé à tò. \q1 \v 13 Mɛ́ɛ lɛ́dammarinↄ yã'onnɛna maro, \q1 mɛ́ɛ swã kpá ma yãdannɛrinↄziro. \q1 \v 14 Féte bé à gↄ̃̀ kɛ̀ mɛ́ kpɛ bↄ \q1 anduna píngi wáa. \b \q1 \v 15 Ǹ n zĩnda orozã í mi, \q1 ǹ zɛ kↄ̃n n zĩnda lↄ̀gↄ'io. \q1 \v 16 N í kwɛɛna bàazi maaro. \q1 N í fãna gãalɛ zɛ́ vĩro. \q1 \v 17 Ǹ tó àgↄ̃ dɛ n naↄ̃ pↄ́ ũ ado, \q1 àtongↄ̃ dɛ gbɛ̃ pãnde pↄ́ ũro. \q1 \v 18 Luda aubarika da n íbↄkii pìn, \q1 ǹ pↄnnaa kɛ kↄ̃n n gↄ̃kparɛkɛgurↄ nↄↄo. \q1 \v 19 N gã yenzidee! N gbikyao maaa! \q1 Ǹ tó à bↄ̃̀ndagana gↄ̃ kɛɛnnɛ nna, \q1 ǹ a yenzi ni dɛ lán guu e dↄↄ nà. \q1 \v 20 Ma nɛ́, bↄ́yãnzin nɛ́ kaarua ni dɛzi? \q1 Bↄ́yãnzin nɛ́ bↄ̃̀nda gá kↄ̃n gbɛ̃ pãnde nↄↄozi? \q1 \v 21 Gbɛ̃ntee yãkɛna kee utɛna Diinɛro, \q1 ègↄ̃ zɛ́ kɛ̀ à sɛ̀ dↄ̃ píngi. \q1 \v 22 Zaakɛri taari è bà kpákpanɛ, \q1 à durun è à kũ. \q1 \v 23 À lɛ́dammamasai é a kpá gaazi, \q1 à yↄ̃nkↄkɛ bíta é à sãsã. \c 6 \s1 Fĩa kↄ̃n mɛao kↄ̃n gbɛ̃ntee pãao yã \p \v 1 Ma nɛ́, tó n n gbɛ̃daaa fĩa dì n musu, \q1 tó n kpɛ́gaau sɛ̀ gbɛ̃nɛ, \q1 \v 2 tó n lɛ́ n ásaru kɛ̀, \q1 tó n yã'ona n da yãn, \q1 \v 3 ǹ kɛ lán kɛ̀ bà, ma nɛ́, ǹ lɛ́ bↄ yã pìn, \q1 zaakɛ n na n gbɛ̃daaa ↄzĩ. \q1 Ǹ gá ǹgↄ̃ zɛzɛ n gbɛ̃daaa pìzi, \q1 ǹ agbaa kpánɛ. \q1 \v 4 Ǹton tó ii gɛ̃ n wɛ́ɛnlo, \q1 ǹton tó n wɛ́ɛbaa tìisi kũro, \q1 \v 5 ǹ n zĩnda sía lán gãa è ń kɛ̃ nà, \q1 lán bãa è bↄ bàkpakpari ↄzĩ nà. \b \q1 \v 6 Mɛade, ǹ gá zɛ̀nↄ gwa, \q1 ǹ a yãkɛna tàasi kɛ, nɛ́ ↄ̃ndↄ̃ kũ. \q1 \v 7 À dↄn'aɛdee vĩro, \q1 à gbɛ̃nsi ke dii vĩro. \q1 \v 8 È kũsãɛ zi di kwɛɛmɛ, \q1 è a pↄ́blee kakↄ̃a pↄ́kɛ̃gurↄ. \q1 \v 9 Mɛade, nɛ́gↄ̃ daɛna ai bↄrɛmɛ? \q1 Bↄrɛn nɛ́ vu iin? \q1 \v 10 Nɛɛ̀ kámma bo féte nɛɛ̀ ii o féte, \q1 nɛɛ̀ daɛ féte ↄkpana n kùsɛa. \q1 \v 11 Takaasi é gɛ̃nzi lán kpãi wɛ́ɛdewɛ bà, \q1 pↄ́kɛ̃sãmmana é summa \q1 lán gbɛ̃ kɛ̀ gↄ̃kɛbↄ kũna bà. \b \q1 \v 12 Gbɛ̃ntee pãa nɛ́ gbɛ̃ zaaamɛ, \q1 ègↄ̃ lili oo kↄ̃n ɛgɛɛo da à lɛ́n. \q1 \v 13 È yã o kↄ̃n wɛ́ɛo kↄ̃n ↄↄo, \q1 è sèeda kɛńnɛ kↄ̃n gbáo. \q1 \v 14 Mↄnafiki bé à à nↄ̀sɛ pana, \q1 yã zaa wàarin ègↄ̃ paa gurↄ píngi. \q1 \v 15 Beee yãnzin mↄ́nzi é mↄ́a lɛ́zana sai, \q1 kaatɛna é gɛ̃zi kãndo, eégↄ̃ fɛɛna vĩro. \b \q1 \v 16 Yã mɛ̀n swɛɛdoo kuu kɛ̀ Dii zàn, \q1 à kà se swɛɛplaa kɛ̀ dɛnɛ tɛ̃̀ ũ. \q1 \v 17 Wada, ɛgɛtona, taarisaide dɛna, \q1 \v 18 yã pãsĩ wàaripana, wãna zaaazi, \q1 \v 19 sèeda ɛgɛtona kↄ̃n danɛnↄ dↄkↄ̃anao. \s1 Làakarikɛna zinakɛnazi \q1 \v 20 Ma nɛ́, ǹgↄ̃ n de yãdiɛnanↄ kũna, \q1 ǹton pã kpá n da yãdannɛziro. \q1 \v 21 Ǹgↄ̃ kũna n swɛ̃̀ guu, \q1 ǹgↄ̃ dana kã̀mbɛɛ ũ. \q1 \v 22 Eé dↄnnɛ aɛ n táa'ona guu, \q1 eé n dãkpa n daɛna guu. \q1 Tó n vu, eé lɛ́ damma. \q1 \v 23 Zaakɛ yãdiɛna pìnↄ nɛ́ fitiamɛ, \q1 yãdannɛna pì nɛ́ gupuraamɛ, \q1 lɛ́damma kↄ̃n totonao nɛ́ zɛ́ wɛ̃̀ndideemɛ. \q1 \v 24 Eé n sí nↄgbɛ̃ zaaa ↄzĩ, \q1 eé n bↄ gbɛ̃ pãnde nↄ yãnnanna'onan. \q1 \v 25 Ǹton à maakɛɛ ni dɛro, \q1 ǹton tó à wɛ́ɛkpãntɛ̃daɛnzina n kũro. \q1 \v 26 Kaarua è tó ń gↄ̃ kori, \q1 gbɛ̃ pãnde nↄↄ sↄ̃ è ń wɛ̃̀ndi bɛ̀ɛdee kaatɛ. \q1 \v 27 Tó gbɛ̃ tɛ́ sɛ̀ à dà a pↄtɛ, \q1 à pↄ́kãsãa é gí tɛ́ kũziↄ́? \q1 \v 28 Tó gbɛ̃ kɛ̀sɛ pɛ̀ɛ tɛ́yↄ̃a, \q1 eé gí à kpataziↄ́? \q1 \v 29 Lɛn à dɛ lɛ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ gɛ̃̀ a gbɛ̃daaa nↄↄzio, \q1 zaakɛ tó à ↄ kɛ̀a, eé bↄ pãro. \q1 \v 30 Tó nↄaa e gbɛ̃ dɛɛ, tó à kpãi ò, \q1 wè à yã da pãↄ́? \q1 \v 31 Tó wà à kũ̀, eé à fĩa bo lɛo swɛɛplaa, \q1 eé pↄ́ kɛ̀ à vĩ a uan kpá píngi. \q1 \v 32 Zinakɛri laasuu vĩro, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è beee kɛɛ è a zĩnda kaatɛmɛ. \q1 \v 33 Gbɛ̃na maa kↄ̃n kpɛbↄnaon à baka ũ, \q1 à tↄ́ zaaa é kɛ̃aro. \q1 \v 34 Zaakɛ gↄ̃gbɛ̃ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ bé eé su pↄfɛ̃o, \q1 tó èe gɛ̃ɛ booḿma, eé ń wɛ̃nda gwaro. \q1 \v 35 Eé agbaakpabↄ ke síro, \q1 baa tó à gba bíta dànɛ, eé weziro. \c 7 \s1 Làakarikɛna kaaruazi \p \v 1 Ma nɛ́, ǹgↄ̃ ma yãnↄ kũna, \q1 ǹ ma yãdiɛnanↄ da n nↄ̀sɛn. \q1 \v 2 Ǹgↄ̃ ma yãdiɛnanↄ kũna nɛ́gↄ̃ kú wɛ̃̀ndio, \q1 ǹ làakari dↄ ma yãdannɛnaa lán n wɛ́ɛnɛ bà. \q1 \v 3 Ǹ da n ↄnɛa tãnga ũ, \q1 ǹ kɛ̃ n swɛ̃̀a lán wè kɛ̃ walaaa nà. \q1 \v 4 Ǹ o ↄ̃ndↄ̃ↄnɛ n dãren à ũ, \q1 ǹ asãnsi sísi n gbɛ̃ ũ. \q1 \v 5 Eé n dãkpa bↄna kaarua ↄzĩ, \q1 eé n bↄ gbɛ̃ pãnde nↄ yãnnanna'onan. \b \q1 \v 6 Má zɛna ma kpɛ́ windo guu, \q1 mɛ́ɛ bàazi gwaa. \q1 \v 7 Ben ma ↄ̀wazi kenↄ è, ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̃̀sãḿma, \q1 gↄ̃kparɛ kee kú ń tɛ́, à laasuu vĩro. \q1 \v 8 Èe likↄ̃aa zↄ̃ↄ gãalɛ, \q1 èe waalogũ kɛkɛɛ nↄgbɛ̃ kezi, \q1 èe gɛ̃tɛɛ à bɛ kpa gɛ̃̀n baaagↄ̃ \q1 \v 9 zaa ↄfãntɛ̃ lɛɛnao ai gwãavĩ, \q1 ai guu gàa à sì kũ̀o maamaa. \q1 \v 10 Ben nↄgbɛ̃ pì bↄ̀ à mↄ̀ daàlɛ ↄ̃ndↄ̃'ↄ̃ndↄ̃, \q1 èe ↄ maa a zĩndaa lán kaarua bà. \q1 \v 11 Kùgbãadeemɛ, à wísai vĩ, \q1 à pↄ̀rↄ è pɛ́ɛ bɛro. \q1 \v 12 Zĩkenↄa ègↄ̃ kú zɛ́daan, zĩkenↄa gãalɛ, \q1 ègↄ̃ kpáɛ kɛɛ zɛ́ↄ̃nkpakↄ̃a. \q1 \v 13 Ben à ↄ̀wazi pì kũ̀ à lɛ́ pɛ̀a, \q1 à wɛ́ɛkpãntɛ̃ dàɛzi à bè: \q1 \v 14 Sáabukpa sa'ona kúma yã, \q1 ben ma lù kɛ̀ má sɛ̀ pì fĩa bò gbã̀a. \q1 \v 15 Wa kↄ̃'ena yãnzin ma bↄzi, \q1 mɛ́ɛ n wɛtɛɛ ma n e kɛ̀ sↄ̃. \q1 \v 16 Ma kuntu kpàɛ ma gádoa \q1 kↄ̃n Igipiti bùsu bisa wɛ́ɛ maaao. \q1 \v 17 Ma tuaetiti fã̀ ma daɛkiia \q1 kɛ̀ wà kɛ̀ kↄ̃n lí'ↄ gũ nnannaao kↄ̃n lítɛɛo. \q1 \v 18 Ǹ mↄ́ wà yenzi kɛ ai guu gá dↄo, \q1 wà wa pↄyezi kɛ ai à mↄ́wa. \q1 \v 19 Zaakɛ ma zã kú bɛro, \q1 wɛ́tɛ kɛ̀ à gàan zã̀. \q1 \v 20 À ↄↄsↄ yì à gàao, \q1 ai àgↄ̃ gá su mↄↄ é ↄsi kɛ. \b \q1 \v 21 À à swɛ̃̀ blè kↄ̃n yã pari bↄɛnao, \q1 à gã nàa kↄ̃n yãnnanna'onao. \q1 \v 22 Ben ↄ̀wazi pì bↄ̀ à tɛ̀zi gↄ̃ↄ, \q1 lán zù kɛ̀ wèe gaa kòto kpá bà, \q1 lán gãa kɛ̀ èe gbá pɛɛɛ bàn dↄ̃, \q1 \v 23 lán bãa kɛ̀ èe wãa à sì taan bà. \q1 Èe dↄ̃ kɛ̀ a a zĩnda kpà gaazinlo, \q1 ai kà gàa à à swɛ̃̀ kũ̀. \b \q1 \v 24 Tia sa, ma nɛ́nↄ, à ma yã ma, \q1 à làakari dↄ yã kɛ̀ èe bↄↄ ma lɛ́n-a. \q1 \v 25 Àton tó a laasuu tá à kiiaro, \q1 àton sãsã à gɛ̃ à zɛ́nlo. \q1 \v 26 Gbɛ̃ kɛ̀ à ń nɛ́ à ń kaatɛnↄↄ pari, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à ń dɛdɛ pìnↄ lɛ́ vĩro. \q1 \v 27 À bɛɛ nɛ́ mira zɛ́daamɛ, \q1 è gɛ̃ńyo gɛ̀wãa kpɛ́nɛn. \c 8 \s1 Ɔ̃ndↄ̃ e wa sisii \p \v 1 Ɔ̃ndↄ̃ↄ bé èe lɛ́ zuuwaziroo? \q1 Wɛ́ɛzɛ̃ɛ bé èe wa sisiiroo? \q1 \v 2 À kú sĩ̀sĩ musu zɛ́ gɛɛzi, \q1 à zɛna zɛ́ↄ̃nkpakↄ̃a. \q1 \v 3 À kú wɛ́tɛ bĩilɛ saɛ, \q1 à kòto dↄ bĩilɛ pì gbànↄ kiia. \q1 \v 4 Gbɛ̃nↄ, ámbe mɛ́ɛ a sisii, \q1 gbɛ̃nteenↄ, mɛ́ɛ lɛ́ zuuazi. \q1 \v 5 Nigãzĩdeenↄ, à làakari wɛtɛ àgↄ̃ vĩ, \q1 yↄ̃nkↄↄnↄ, à tó àgↄ̃ laasuu vĩ. \q1 \v 6 À swã kpá, zaakɛ yã tìisin mɛ́ oare, \q1 yã dↄ̀rↄdee bé eé bↄ ma lɛ́n. \q1 \v 7 Zaakɛ ma lɛ́ è yãpuraa o, \q1 ma za à zaaan. \q1 \v 8 Yã kɛ̀ aↄ̃ↄ kú ma lɛ́nnↄↄ maa, \q1 aↄ̃ kee mↄnafiki ke sãsãna vĩro. \q1 \v 9 À súusu asãnsideenↄnɛ píngi, \q1 à zɛ́ vĩ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dↄ̃na vĩinↄnɛ. \q1 \v 10 À ma lɛ́damma sɛ́ dɛ kondogila, \q1 à dↄ̃na sɛ́ dɛ vura maaala. \q1 \v 11 Zaakɛ ↄ̃ndↄ̃ↄ bɛ̀ɛ vĩ dɛ gbɛ̀bainↄla, \q1 pↄ́ke nii kúmma kɛ̀ kà à ũro. \b \q1 \v 12 Mamↄma ↄ̃ndↄ̃, má làakari vĩ, \q1 má yãkɛna a zɛ́a dↄ̃na vĩ. \q1 \v 13 Vĩakɛna Diinɛn zana à zaaan ũ. \q1 Ma za zĩndasɛna lezĩn kↄ̃n ĩadãnao \q1 kↄ̃n kuuna zaaao kↄ̃n yãlɛkpɛɛ'onao. \q1 \v 14 Lɛ́damma kↄ̃n faakɛɛo nɛ́ ma pↄ́mɛ, \q1 ma kiian gbãaa è bↄn kↄ̃n asãnsikɛɛo. \q1 \v 15 Kínanↄ è kpata ble ma gãzĩmɛ, \q1 kpatablerinↄ è yãzɛdee diɛ kↄ̃n ma gbãaaomɛ. \q1 \v 16 Gbãadeenↄ è iko kɛ ma gãzĩmɛ \q1 kↄ̃n anduna kpatadeenↄ ń píngi. \q1 \v 17 Má ye gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yemaziinↄzi, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è ma wɛtɛnↄ bé wè ma e. \q1 \v 18 Auziki kↄ̃n gakuio kú ma ↄzĩ \q1 kↄ̃n ↄↄda kaaranao kↄ̃n kuuna nnaao. \q1 \v 19 Nɛ́ kɛ̀ mɛɛ̀ ińnɛ sã̀ↄ dɛ vura maaala, \q1 kaarana kɛ̀ mɛɛ̀ kɛńnɛ dɛ kondogi wásawasala. \q1 \v 20 Má tɛ́ yãzɛde zɛ́n, \q1 mɛɛ̀ táa o zɛ́ súusu guu. \q1 \v 21 Mɛɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yemaziinↄ gba pↄ́, \q1 mɛɛ̀ ń auzikikaɛkiinↄ pańnɛ. \b \q1 \v 22 Dii ma kɛ zaa a zĩ naanagurↄ, \q1 ai àgↄ̃ gá yã kɛ̀ à kɛ̀ zaa káakunↄ kɛ. \q1 \v 23 À ma diɛ zaa káakumɛ, \q1 zaa à daɛgurↄ, lɛ èe anduna kɛ kↄ̀ro. \q1 \v 24 À ma i zaalɛ ísiaa kuuro, \q1 íbↄki kee kuu gurↄ beeearo. \q1 \v 25 À ma i kpiiinↄ ã, \q1 ai àgↄ̃ gá sĩ̀sĩnↄ kãsãa pɛ́ɛ, \q1 \v 26 ai àgↄ̃ gá anduna káɛ, \q1 ke sɛ̃̀tɛ ke bùsu wɛ́n doo. \q1 \v 27 Kɛ̀ èe pↄ́ kɛ̀ kú musunↄ kɛɛ, \q1 kɛ̀ èe bàtuma daa ísiaala, \q1 \v 28 kɛ̀ èe lou naa musu, \q1 kɛ̀ èe tↄↄtɛ í zɛ́ fↄ̃ↄ, \q1 \v 29 kɛ̀ èe ísia zɛki lɛ́ kɛɛ, \q1 lɛ à í tón vĩ à zɛki lɛ́laro, \q1 kɛ̀ èe anduna kaɛɛ, má kú gwe. \q1 \v 30 Má kú à saɛ ↄzĩkɛri maaa ũ, \q1 ma pↄↄ ègↄ̃ nna à aɛzĩ lán guu e dↄↄ nà, \q1 mɛɛ̀gↄ̃ pↄnnaa kɛɛo gurↄ sãnda píngi. \q1 \v 31 Ma pↄↄ ègↄ̃ nna Dii andunaa, \q1 gbɛ̃nteenↄↄ dɛ ma pↄnnakɛbↄ ũ. \b \q1 \v 32 Tia sa, ma nɛ́nↄ, à ma yã ma, \q1 aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ ma zɛ́ kũna ũ. \q1 \v 33 À ma lɛ́damma ma à ↄ̃ndↄ̃ kũ, \q1 àton pã kpáziro. \q1 \v 34 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ èe swã kpaa ma yãzi ũ \q1 kɛ̀ ègↄ̃ ma wɛtɛɛ ma kpɛɛlɛ, \q1 kɛ̀ ègↄ̃ ma dãa gurↄ sãnda píngia. \q1 \v 35 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ ma ee wɛ̃̀ndi è, \q1 eégↄ̃ nna kↄ̃n Diio. \q1 \v 36 Gbɛ̃ kɛ̀ kòramazii yã zaaa ì a zĩndanɛmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ zàmaguunↄↄ ye gaazimɛ. \c 9 \s1 Ɔ̃ndↄ̃ kↄ̃n yↄ̃nkↄkɛɛo \p \v 1 Ɔ̃ndↄ̃ↄ a kpɛ́ bò, \q1 à a wesagbanↄ à mɛ̀n swɛɛplaa à pɛ̀ɛpɛɛ, \q1 \v 2 à nↄ̀bↄ dɛ̀ à wɛ̃ɛ bà, \q1 à pↄ́bleenↄ soru kɛ̀ à kàɛ. \q1 \v 3 À a nↄkparɛ zĩkɛrinↄ zĩ̀, \q1 èe lɛ́ zuu wɛ́tɛ sĩ̀sĩ mìsↄ̃ntɛ̃a à bè: \q1 \v 4 A faasaideenↄ à ɛara à mↄ́ kɛ̀! \q1 A laasuusaideenↄ mɛ́ɛ ooare, \q1 \v 5 à mↄ́ à ma pↄ́blee ble, \q1 à wɛ̃ɛ kɛ̀ má bà mi. \q1 \v 6 À a yↄ̃nkↄkɛɛ tó, égↄ̃ kú wɛ̃̀ndio, \q1 à táa o wɛ́ɛkɛ̃na zɛ́n. \b \q1 \v 7 Gbɛ̃ kɛ̀ èe fabori daa zɛ́a e sↄ̃sↄ̃ wɛtɛɛmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ èe kpãkɛ̃ɛ zaakɛrizi e taari wɛtɛɛ a zĩndanɛmɛ. \q1 \v 8 Ǹton kpãkɛ̃ faboriziro, zaakɛ eé kɛnyo ĩimɛ, \q1 ǹ ↄ̃ndↄ̃dee da zɛ́a, eégↄ̃ yenzi. \q1 \v 9 Ǹ yã da ↄ̃ndↄ̃rinɛ, à ↄ̃ndↄ̃ↄ é diàlɛ, \q1 ǹ yã o gbɛ̃ maaanɛ, à dↄ̃na é kaara. \b \q1 \v 10 Vĩakɛna Diinɛn ↄ̃ndↄ̃ kãsãa ũ, \q1 Luda kɛ̀ kú adona dↄ̃nan wɛ́ɛkɛ̃na zɛ́ ũ. \q1 \v 11 Zaakɛ nɛ́ gì kɛ ma gãzĩ, \q1 n wɛ̃̀ndi gbã̀a é kaara. \q1 \v 12 Tó ń ↄ̃ndↄ̃, n zĩndanɛmɛ, \q1 tó faborin n ũ, n mì musu. \b \q1 \v 13 Mìsaikɛɛ dɛ lán nↄgbɛ̃ lɛ́dee bàmɛ, \q1 à ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩro bensↄ̃ à yãke dↄ̃ro. \q1 \v 14 È vɛ̃ɛ kìtaa a kpɛɛlɛ, \q1 à kpɛ́ kú wɛ́tɛ sĩ̀sĩa, \q1 \v 15 èe lɛ́ zuu gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe gɛ̃tɛɛnↄzi, \q1 èe bee gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́ ń zɛ́n súusunↄnɛ: \q1 \v 16 A faasaideenↄ à ɛara à mↄ́ kɛ̀! \q1 A laasuusaideenↄ, mɛ́ɛ ooare, \q1 \v 17 í kpãi mina ègↄ̃ nna, \q1 pↄ́blena asii guu nɛ́ zↄ́mɛ. \q1 \v 18 Gbɛ̃ pìnↄↄ dↄ̃ kɛ̀ beee nɛ́ gɛ̀wãa zɛ́nlo, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ mìsaikɛɛ ń sisinↄ sì gɛ̀wãa tùtuwɛɛn. \c 10 \s1 Sulemanu yáasinↄ \p \v 1 Nɛ́ ↄ̃ndↄ̃dee è tó a de pↄↄ kɛ nna, \q1 nɛ́ yↄ̃nkↄↄ è a da nↄ̀sɛ yakanɛ. \q1 \v 2 Ɔↄ zaaa è àre kɛro, \q1 yãkɛna a zɛ́a è ń sí gaa ↄzĩ. \q1 \v 3 Dii è tó nↄaa gbɛ̃ maaa dɛro, \q1 è zaakɛrinↄ tɛ̃ pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ yezi. \q1 \v 4 Ɔ mɛadee è mↄ́ takaasio, \q1 zĩkɛna ↄplaplaa sↄ̃ è mↄ́ auzikio. \q1 \v 5 Nɛ́ kɛ̀ pↄ́wɛɛ kàkↄ̃a kwɛɛ nɛ́ làakarideemɛ, \q1 nɛ́ kɛ̀ è ii o pↄ́kɛ̃gurↄ wí vĩro. \q1 \v 6 Gbɛ̃ maaa mì ègↄ̃ aubarika vĩ, \q1 mↄde yã pãsĩ bé à zaakɛri lɛ́ pà. \q1 \v 7 Gbɛ̃ maaa è ga kↄ̃n a tↄ́oro, \q1 zaakɛri tↄ́ è kaatɛmɛ. \q1 \v 8 Ɔ̃ndↄ̃dee è zĩi kɛ yãdiɛnanↄa, \q1 yãbↄɛri è a zĩnda nɛ. \q1 \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã kɛ a zɛ́a kú a làakaria, \q1 zɛ́zaasɛri yã é bↄ gupuraaa. \q1 \v 10 Gbɛ̃gwana kↄ̃n wɛ́ɛ pãsĩo è mↄ́ yão, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è yã utɛ a nↄ̀sɛ guuroo è íbɛtɛ mì dɛ. \q1 \v 11 Gbɛ̃ maaa lɛ́ nɛ́ íbↄki wɛ̃̀ndideemɛ, \q1 yã pãsĩ è zaakɛri lɛ́ pa. \q1 \v 12 Zangu è swèe da, \q1 yenzi è lá ká taari píngila. \q1 \v 13 Ɔ̃ndↄ̃ yã ègↄ̃ kú làakaridee lɛ́n, \q1 flã̀n faasaidee pↄ́ ũ a kpɛɛa. \q1 \v 14 Ɔ̃ndↄ̃rinↄ è dↄ̃na zi ká, \q1 làakarisaidee lɛ́ è à kaatɛ aagamɛ. \q1 \v 15 Ɔↄdee auziki ègↄ̃ dɛnɛ lán wɛ́tɛ bĩidee bà, \q1 takaasidee takaasi sↄ̃ è à kaatɛ. \q1 \v 16 Gbɛ̃ maaa asaia è mↄ́nɛ wɛ̃̀ndio, \q1 zaakɛri àre è wɛ́ɛtãmma inɛ. \q1 \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ è lɛ́damma maa è wɛ̃̀ndi zɛ́ ↄdↄańnɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è pã kpá totonazi è ń sãsã. \q1 \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ è zangu utɛ nɛ́ ɛgɛdeemɛ, \q1 gudɛri nɛ́ yↄ̃nkↄↄmɛ. \q1 \v 19 Yã pari bↄɛna ègↄ̃ durun sairo, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è a lɛ́ kũ nɛ́ làakarideemɛ. \q1 \v 20 Gbɛ̃ maaa lɛ́ dɛ lán kondogi wásawasa bà, \q1 zaakɛri nↄ̀sɛ bɛ̀ɛ vĩro. \q1 \v 21 Gbɛ̃ maaa yã'ona è paridee da zɛ́a, \q1 làakarisaidee è ga faasaikɛɛ guu. \q1 \v 22 Dii aubarika è ń kɛ auzikidee ũ, \q1 zĩkɛna nawɛ̃ao è pↄ́ke kaararo. \q1 \v 23 Zaakɛna dɛ yↄ̃nkↄↄnɛ kↄ̃kↄ̃ yã ũ, \q1 ↄ̃ndↄ̃ↄ è kɛ làakarideenɛ nna. \q1 \v 24 Yã kɛ̀ zaakɛri e vĩa kɛɛnɛ bé eé à le, \q1 Luda é pↄ́ kɛ̀ gbɛ̃ maaa yezi kpáa. \q1 \v 25 Tó zàga'ĩa kàka à gɛ̃̀, zaakɛrinↄ ègↄ̃ kuu dↄro, \q1 gbɛ̃ maaa kãsãa ègↄ̃ pɛɛna gurↄ sãnda píngi. \q1 \v 26 Lán lɛvũu kpã̀kpã è kɛ swaanɛ nà, \q1 lán tɛ́sukpɛ è kɛ wɛ́ɛnɛ nà, \q1 lɛn mɛadee dɛ lɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ à zĩ̀nↄnɛ. \q1 \v 27 Vĩakɛna Diinɛ è wɛ̃̀ndi gbã̀a kaara, \q1 zaakɛrinↄ sↄ̃, ń wɛ̃̀ndi égↄ̃ kusumɛ. \q1 \v 28 Gbɛ̃ maaanↄ wɛ́ɛ ègↄ̃ dↄ pↄnnaazi, \q1 zaakɛrinↄ sↄ̃, tãmaa é ń nɛ. \q1 \v 29 Dii zɛ́ dɛ utɛkii ũ gbɛ̃ maaanↄnɛ, \q1 zaakɛrinↄ sↄ̃, è ń kaatɛmɛ. \q1 \v 30 Weé gbɛ̃ maaa fɛɛ à gbɛ̀n zikiro, \q1 gbɛ̃ zaaa sↄ̃ é vɛ̃ɛkii e bùsunlo. \q1 \v 31 Ɔ̃ndↄ̃ yã è bↄ gbɛ̃ maaa lɛ́n, \q1 lɛ́zaadee sↄ̃, weé à nɛ́nɛ zↄ̃kↄ̃rɛmɛ. \q1 \v 32 Gbɛ̃ maa yã kɛ̀ kↄ̃ sío wà ońnɛ dↄ̃, \q1 yãkpɛɛgãnda'ona ègↄ̃ da gbɛ̃ zaaa lɛ́n. \c 11 \p \v 1 Dii zà pↄ́yↄ̃na kↄ̃n mↄnafikion, \q1 kilooyↄ̃na súusun à yezi. \q1 \v 2 Zĩndasɛna lezĩ è mↄ́ wíyão, \q1 zĩndabusanan ↄ̃ndↄ̃yã ũ. \q1 \v 3 Gbɛ̃ maaa nↄ̀sɛpuraa è a da zɛ́a, \q1 náanɛsaidee nↄ̀sɛ zaaa è à yaka. \q1 \v 4 Auziki àre vĩ yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩro, \q1 yãkɛna a zɛ́a sↄ̃ è ń sí gaaa. \q1 \v 5 Taarisaidee maakɛna è zɛ́ poronɛ, \q1 zaakɛri zaakɛna è à nɛ. \q1 \v 6 Nↄ̀sɛpuradee maakɛna è à bↄ, \q1 náanɛsaide pↄ́nidɛna sↄ̃ è à kũ. \q1 \v 7 Tó gbɛ̃ zaaa gà, à tãmaa è mì dɛ, \q1 pↄ́ kɛ̀ à náanɛkɛna a gbãagurↄ píngi è yãa. \q1 \v 8 Gbɛ̃ maaa è bↄ wɛ́ɛtãmman, \q1 ben gbɛ̃ zaaa è gɛ̃n à gɛ̃ɛ ũ. \q1 \v 9 Ludayãdarisai lɛ́ è à gbɛ̃daaa yaka, \q1 mↄde dↄ̃na è gbɛ̃ maaa bↄn. \q1 \v 10 Tó gbɛ̃ maaanↄↄ kú nnamanan, \q1 wɛ́tɛ ègↄ̃ nna, \q1 tó gbɛ̃ zaaanↄ gàga, wè guda kɛ. \q1 \v 11 Wɛ́tɛ è kaara nↄ̀sɛpuradeenↄ gãzĩ, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ lɛ́ è wɛ́tɛ dɛ. \q1 \v 12 Faasaidee è a gbɛ̃daaa fabo, \q1 làakaridee è a lɛ́ kũ. \q1 \v 13 Kↄmↄtↄdee è bↄ asiiyão gupuraaa, \q1 gbɛ̃ náanɛdee è ń asii ta. \q1 \v 14 Dↄn'aɛdesaikɛɛ è tó gbɛ̃nↄ fu, \q1 yãkɛkɛri pariinↄ è tó wà zĩ̀ ble. \q1 \v 15 Tó n gbɛ̃ pãnde fĩa dì n musu, \q1 n ka wɛ́ɛtãmmalamɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ a ↄↄ bↄ̀ɛn è gↄ̃ a làakaria. \q1 \v 16 Gbãamↄnnɛri ègↄ̃ auziki vĩ, \q1 mↄde nↄgbɛ̃ nↄ̀sɛmaadee ègↄ̃ bɛ̀ɛ vĩńnɛ. \q1 \v 17 Sùudee è maaa i a zĩndanɛ, \q1 gbɛ̃ pãsĩ è a zĩnda kpá nawɛ̃azi. \q1 \v 18 Gbɛ̃ zaaa asaia ègↄ̃ aubarika vĩro, \q1 yãmaatↄ̃ri è àre e yãpura. \q1 \v 19 Kuuna maa yãpura è ń ká wɛ̃̀ndia, \q1 tɛna à zaaazi è mↄ́ gaao. \q1 \v 20 Dii tɛ̃̀n nↄ̀sɛzaadeenↄ ũ, \q1 à pↄↄ è kɛ nna taarisaideenↄa. \q1 \v 21 Yãpura, gbɛ̃ zaaanↄ é bↄ pãro, \q1 mↄde gbɛ̃ maaanↄ é bↄ aafia. \q1 \v 22 Lán vura tãnga dɛ nà alɛdɛ yĩn, \q1 lɛn nↄ maa ↄ̃ndↄ̃saidee dɛ lɛ. \q1 \v 23 Gbɛ̃ maaanↄ pↄyezi è ń ká nnamanan, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ tãmaa è ń nɛ. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ è gbaa daa è kaarana e, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ gì pↄ́ kɛ̀ dɛ à kpá kpázi è gↄ̃ takaasimmɛ. \q1 \v 25 Gbɛ̃ntee aubarikadee é nnaa ma, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è ń pↄ́yĩi kũ é pↄ́yĩi e se. \q1 \v 26 Wè gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ́wɛɛ utɛ ká, \q1 wè sa maaa o gbɛ̃ kɛ̀ è yáḿmanɛ. \q1 \v 27 Gbɛ̃ kɛ̀ è à maaa wɛtɛ égↄ̃ nna kↄ̃n gbɛ̃nↄ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è à zaaa wɛtɛ, yã zaaa é à le. \q1 \v 28 Gbɛ̃ kɛ̀ è a auziki náanɛ kɛ é lɛ́ɛ, \q1 gbɛ̃ maaa è ↄ tá lán lí ládee bà. \q1 \v 29 Gbɛ̃ kɛ̀ yã ì a uanɛ é gↄ̃ kori, \q1 yↄ̃nkↄↄ é gↄ̃ ↄ̃ndↄ̃dee zↄ̀ ũ. \q1 \v 30 Gbɛ̃ maa yãkɛnnɛna nɛ́ lí wɛ̃̀ndideemɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è gbɛ̃nↄ ee ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩ. \q1 \v 31 Zaakɛ Luda è fĩa bo gbɛ̃ maaanɛ andunan, \q1 weé ludayãdarisai kↄ̃n durunkɛrio pↄ́ o dↄↄ́? \c 12 \p \v 1 Gbɛ̃ kɛ̀ lɛ́damma è kɛnɛ nnaa ye dↄ̃nazi, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ totona è kɛnɛ zaaa mì vĩro. \q1 \v 2 Gbɛ̃ maaa è Dii pↄnnaa e, \q1 mↄde Dii è yã da mↄnafikideela. \q1 \v 3 Zaakɛna è gbɛ̃ke kãsãa pɛ́ɛro, \q1 gbɛ̃ maaa kãsãa ègↄ̃ degena vĩro. \q1 \v 4 Nↄ maaa dɛ a zãnɛ lán fùra bà, \q1 nↄ wídammari dɛnɛ lán mɛ̀kɛmuna bà. \q1 \v 5 Gbɛ̃ maaanↄ ègↄ̃ pɛɛ yãzɛdeea, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ lɛ́damma mↄnafiki vĩ. \q1 \v 6 Gbɛ̃ zaaanↄ yã nɛ́ gbɛ̃dɛna yãmɛ, \q1 gbɛ̃ maaanↄ lɛ́ sↄ̃ è ń bↄ. \q1 \v 7 Wè gbɛ̃ zaaanↄ liɛ ń kpɛɛgãnda aↄ̃ mì dɛ, \q1 mↄde gbɛ̃ maaanↄ ua ègↄ̃ kuu. \q1 \v 8 Wè gbɛ̃ tↄ́ bↄ a ↄ̃ndↄ̃ lɛ́mmɛ, \q1 wè kya ká faasaideen. \q1 \v 9 Gbɛ̃ futa kɛ̀ à zĩ̀ri vĩi sã̀ↄ dɛ \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è a zĩnda diɛ pↄ́ke ũ bensↄ̃ à pↄ́blee vĩroola. \q1 \v 10 Gbɛ̃ maaa a pↄ́kãdeenↄ gwana dↄ̃, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ dà pãsĩ kↄ̃n ń pↄ́nↄ. \q1 \v 11 Búbari aĩadee ègↄ̃ kãna, \q1 laasuu kɛ̃̀sã gbɛ̃ kɛ̀ è pɛ́ gukoriaa. \q1 \v 12 Gbɛ̃ zaaa è ↄↄ zaaa ni dɛ, \q1 mↄde gbɛ̃ maaa kãsãa ègↄ̃ mↄdↄ vĩ. \q1 \v 13 Gbɛ̃ zaaa lɛ́ zaaa è à kũ, \q1 mↄde gbɛ̃ maaa è bↄ yãketen. \q1 \v 14 Lɛ́ maaa è ń ká pↄ́ maaaa, \q1 zĩi kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ àre è gɛ̃ a ↄzĩ. \q1 \v 15 Yↄ̃nkↄↄ yãkɛna è kɛnɛ maa, \q1 ↄ̃ndↄ̃dee sↄ̃ è lɛ́damma ma. \q1 \v 16 Yↄ̃nkↄↄ è tó wà à pↄfɛ̃ dↄ̃ gↄ̃ↄ, \q1 làakaridee sↄ̃ è sↄ̃sↄ̃ daro. \q1 \v 17 Yãpura'ori è yãzɛdee o, \q1 sèeda'ɛgɛde yã ègↄ̃ mↄnafiki vĩmɛ. \q1 \v 18 Laasuusaiyã è ń swɛ̃̀ zↄ̃ lán fɛ̃ɛdaa bà, \q1 ↄ̃ndↄ̃dee lɛ́gbɛ è mↄ aafiao. \q1 \v 19 Yãpuraa kɛ̀ wà ò ègↄ̃ gìkɛna, \q1 ɛgɛɛ sↄ̃ è gɛ̃ zɛ́la lán wɛ́ɛ'ibakɛna bà. \q1 \v 20 Mↄnafiki kú zaalɛkpakↄ̃sↄ̃rinↄ swɛ̃̀n, \q1 gbɛ̃'aafiawɛtɛrinↄ bé aↄ̃ↄ pↄnnaa vĩ. \q1 \v 21 Zaa ke è gbɛ̃ maaa lero, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ sↄ̃, yã è dańla. \q1 \v 22 Dii tɛ̃̀n ɛgɛdee ũ, \q1 à pↄↄ ègↄ̃ nna yãpuradeea. \q1 \v 23 Làakaridee ègↄ̃ a dↄ̃na kũna a swɛ̃̀n, \q1 yↄ̃nkↄↄ è yã faasai kpàakpa kɛ. \q1 \v 24 Zĩkɛna ↄplaplaa è tó gbɛ̃ kí ble, \q1 mɛa è gbɛ̃ da zↄ̀bleen. \q1 \v 25 Kuuna bídi guu è gbɛ̃ sↄ̃ɛ, \q1 yãnna'onnɛna è ń pↄↄ kɛ nna. \q1 \v 26 Gbɛ̃ maaa è a gbɛ̃daaa da zɛ́a, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ yãkɛna è ń sãsã. \q1 \v 27 Mɛadee è a nↄ̀bↄ kã wawaro, \q1 aĩadee è làakari dↄ a pↄ́nↄa. \q1 \v 28 Kuuna yãzɛde zɛ́n wɛ̃̀ndi vĩ, \q1 zɛ́ pì sɛna è ń kpá gaaziro. \c 13 \p \v 1 Nɛ́ ↄ̃ndↄ̃dee è a de lɛ́damma ma, \q1 fabori è gí kpãkɛ̃nazi. \q1 \v 2 Lɛ́gbɛ nnaa è gbɛ̃ ká pↄ́ maaaa, \q1 náanɛsaidee è ble a pãsĩ guumɛ. \q1 \v 3 Gbɛ̃ kɛ̀ è a lɛ́ kũ è a wɛ̃̀ndi dãkpa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à lɛ́ è kúroo è a zĩnda yaka. \q1 \v 4 Mɛadee è pↄ́ kɛ̀ à yezi ero, \q1 aĩade sↄ̃ è nnaa ma. \q1 \v 5 Gbɛ̃ maaa zà mↄnafikiyãn, \q1 gbɛ̃ zaaa è wí daḿma è ń kpɛ bↄ. \q1 \v 6 Maakɛna è zɛ́maasɛri mì sí, \q1 zaakɛna è durunkɛri liɛ a kpɛɛgãnda. \q1 \v 7 Gbɛ̃kenↄ è ń zĩnda diɛ auzikidee ũ, \q1 mↄde aↄ̃ègↄ̃ pↄ́ke vĩro. \q1 Gbɛ̃kenↄ è ń zĩnda diɛ takaasidee ũ, \q1 mↄde aↄ̃ègↄ̃ pↄ́ vĩ bíta. \q1 \v 8 Auzikidee è a zĩnda bↄ kↄ̃n a auzikikɛɛo, \q1 takaasidee sↄ̃ è vĩadaanzina ero. \q1 \v 9 Gbɛ̃ maaanↄ gupuraa ègↄ̃ puna, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ fitia è gaḿma. \q1 \v 10 Zĩndasɛna lezĩ è swèe da, \q1 lɛ́dammamana è tó wà ↄ̃ndↄ̃ kũ. \q1 \v 11 Ɔↄ zaaa è gá aɛro, \q1 ↄↄ kɛ̀ wà è ísimma guu sↄ̃ è kↄ̃. \q1 \v 12 Tãmaa gìkɛna è ń nↄ̀sɛ yaka, \q1 pↄ́ kɛ̀ wà yezi ena è mↄ́ wɛ̃̀ndi dufuo. \q1 \v 13 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã daroo é yã e, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è yã ma é àre e. \q1 \v 14 Ɔ̃ndↄ̃dee yãdannɛnan íbↄki wɛ̃̀ndidee ũ, \q1 è ń bↄ ga bàn. \q1 \v 15 Wɛ́ɛzɛ̃ maaa è tó gbɛ̃ dakↄ̃rɛ gòmio, \q1 mↄde náanɛsaideenↄ zɛ́ ègↄ̃ pãsĩ. \q1 \v 16 Làakarideenↄ è yã kɛ kↄ̃n dↄ̃nao, \q1 yↄ̃nkↄↄ è a faasaikɛɛ ↄdↄańnɛ. \q1 \v 17 Zĩ̀ri zaaa è gɛ̃ yãn, \q1 ìba náanɛdee è su aafia. \q1 \v 18 Gina totonazi è mↄ́ takaasio kↄ̃n wíyão, \q1 lɛ́dammamana è bɛ̀ɛ líńnɛ. \q1 \v 19 Pↄ́nidɛna ena è ń pↄↄ kɛ nna, \q1 mↄde yↄ̃nkↄↄ ye kɛ̃na yã zaaaaziro. \q1 \v 20 Gbɛ̃ kɛ̀ tɛ́ ↄ̃ndↄ̃rinↄzi è ↄ̃ndↄ̃ kũ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ kakↄ̃ana kↄ̃n yↄ̃nkↄↄnↄ è yã e. \q1 \v 21 Mↄ́nzi ègↄ̃ tɛ́ durunkɛrinↄzi, \q1 nnamanan gbɛ̃ maaanↄ àre ũ. \q1 \v 22 Gbɛ̃ maaa è túbi tó a dionↄnɛ, \q1 durunkɛri sↄ̃ auziki é gↄ̃ gbɛ̃ maaanɛ. \q1 \v 23 Takaaside bura è pↄ́blee kɛ maamaa, \q1 mↄde yãkɛna lɛkpɛɛ è tó à korazi. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ è a nɛ́ gbɛ̃roo zàn, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye a nɛ́zi è à toto káaku. \q1 \v 25 Gbɛ̃ maaa è pↄ́ ble à kã, \q1 gbɛ̃ zaaanↄ nↄ̀sɛ ègↄ̃ da kori. \c 14 \p \v 1 Nↄgbɛ̃ ↄ̃ndↄ̃dee è ua káɛ, \q1 à faasaidee sↄ̃ è ua fãakↄ̃a. \q1 \v 2 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã kɛ a zɛ́a Dii vĩa vĩ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è zɛ́ sɛ́ súusuroo sↄ̃ è kya kán. \q1 \v 3 Faasaide lɛ́n à gbɛ̃bↄ ũ, \q1 ↄ̃ndↄ̃dee yã'ona è à bↄ. \q1 \v 4 Tó zù kuuro, pↄ́ble gbà ègↄ̃ da korimɛ, \q1 wè àre bíta e kↄ̃n zùnↄ gbãaao. \q1 \v 5 Sèeda yãpuradee è ɛgɛɛ toro, \q1 sèeda ɛgɛde yã ègↄ̃ mↄnafiki vĩ. \q1 \v 6 Fabori è kpáɛ kɛ ↄ̃ndↄ̃ↄzi à korazi, \q1 yãdↄ̃na aaga làakarideenɛ. \q1 \v 7 Ǹ kɛ̃ yↄ̃nkↄↄa zã̀azã, \q1 zaakɛ nɛ́ dↄ̃na earo. \q1 \v 8 Ɔ̃ndↄ̃ↄ è tó làakaridee laasuu lɛ́ a zɛ́a, \q1 yↄ̃nkↄↄ faasaikɛɛ è à sãsã. \q1 \v 9 Faasaideenↄ è kya ká taari kúɛkɛnan, \q1 gbɛ̃ maaanↄ ègↄ̃ nna kↄ̃o. \q1 \v 10 Baade a zĩnda yã'ↄ̃amma dↄ̃, \q1 gbɛ̃ pↄnnaa ègↄ̃ dɛ gbɛ̃ pãnde pↄ́ ũro. \q1 \v 11 Gbɛ̃ zaaanↄ ua é mì dɛ, \q1 gbɛ̃ maaanↄ bɛ é ↄ tá. \q1 \v 12 Zɛ́ ke kuu è kɛ gbɛ̃nↄnɛ maa, \q1 mↄde à mìdɛkii nɛ́ gaamɛ. \q1 \v 13 Baa yáadↄna guu nↄ̀sɛ è yaka, \q1 pↄnnaa kuu kɛ̀ è mì dɛ kↄ̃n pↄsiaao. \q1 \v 14 Bↄrukpɛɛde yãkɛna è wí à musu, \q1 gbɛ̃ maaa è a yãkɛna gbɛ̀ e. \q1 \v 15 Laasuusaidee è yã píngi símɛ, \q1 làakaridee è yã náanɛ kɛ laasuulɛna sairo. \q1 \v 16 Ɔ̃ndↄ̃dee ègↄ̃ zaakɛna vĩa vĩ è pãnɛ, \q1 yↄ̃nkↄↄ è náanɛ kpá a zĩndaa ègↄ̃ wãna. \q1 \v 17 Pↄfɛ̃ri è yã futaa kɛ, \q1 mↄnafikidee è zangu i a zĩndanɛ. \q1 \v 18 Ɔ̃ndↄ̃saideenↄ è gↄ̃ faa sai, \q1 làakarideenↄ è dↄ̃na kú fùra ũ. \q1 \v 19 Gbɛ̃ zaaanↄ é mì siɛ gbɛ̃ maaanↄnɛ, \q1 zaakɛrinↄ é kúɛ nↄ̀sɛpuradeenↄ kpɛɛlɛa. \q1 \v 20 Takaasidee, baa à gbɛ̃daaa è zan, \q1 mↄde auzikide gbɛ̃nnanↄ ègↄ̃ pari. \q1 \v 21 Kyakana n gbɛ̃daaan nɛ́ durummɛ. \q1 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ è wɛ̃nda dↄ̃ takaasideenↄnɛ ũ. \q1 \v 22 Zaalɛkpakↄ̃sↄ̃rinↄ sãsãnaroo? \q1 Maawaariparinↄↄ sùu vĩ kↄ̃n náanɛo. \q1 \v 23 Mɛ̀kpana zĩia ègↄ̃ àre vĩ, \q1 yãbↄɛna pãa è mↄ́ kɛ̃sãnao. \q1 \v 24 Ɔ̃ndↄ̃deenↄ auzikimɛ ń fùra ũ, \q1 yↄ̃nkↄↄnↄ faasaikɛɛ è mↄ́ kↄ̃n faasaiyão. \q1 \v 25 Sèeda yãpuradee è gbɛ̃ mì sí, \q1 mↄde sèeda ɛgɛdee yã mↄnafiki vĩ. \q1 \v 26 Vĩakɛna Diinɛ nɛ́ gbãa'eki náanɛdeemɛ, \q1 à dɛ mìsikii ũ à nɛ́nↄnɛ. \q1 \v 27 Vĩakɛna Diinɛ nɛ́ íbↄki wɛ̃̀ndideemɛ, \q1 è tó wà bↄ ga bàn. \q1 \v 28 Tó kína gbɛ̃nↄↄ pari, ègↄ̃ gakui vĩ, \q1 bùsugbɛ̃saikɛɛ nɛ́ kpatableri mↄ́nzimɛ. \q1 \v 29 Gbɛ̃ kɛ̀ è pↄ fɛ̃ kpaaro wɛ́ɛ kɛ̃na, \q1 pↄfɛ̃ri è a futakɛɛ sɛ́ lezĩ. \q1 \v 30 Làakarikpaɛna nɛ́ mɛ̀ aafiamɛ, \q1 zangu è mɛ̀kɛkpɛtɛ kpáńzi. \q1 \v 31 Wɛ̃ndade wɛ́ɛtãmmari è à Kɛ̀ri kpɛ bↄ, \q1 takaaside wɛ́ɛgwari è à Kɛ̀ri kpe da. \q1 \v 32 Tó kisia gɛ̃̀ zaakɛrizi, è à nɛmɛ, \q1 baa tó gbɛ̃ maaa gà, à utɛkii vĩ. \q1 \v 33 Ɔ̃ndↄ̃ↄ è vɛ̃ɛkii e làakaridee nↄ̀sɛn, \q1 mↄde wè e yↄ̃nkↄↄaro. \q1 \v 34 Yãzɛdee è bùsu sɛ́ lezĩ, \q1 durun sↄ̃ è wí da gbɛ̃nↄa, baa démɛ. \q1 \v 35 Zↄ̀bleri làakaride yã è ká kínanɛ, \q1 mↄde è a pↄfɛ̃ bↄbↄ à wídammaria. \c 15 \p \v 1 Yãwenlana dↄ̃ↄ è pↄfɛ̃ kpáɛ, \q1 yã pãsĩ è ń pↄↄ fɛ̃. \q1 \v 2 Ɔ̃ndↄ̃dee yã'ona è ń gba dↄ̃na, \q1 mↄde yↄ̃nkↄↄ yã ègↄ̃ faa sai. \q1 \v 3 Dii wɛ́ɛ kú gu píngia, \q1 ègↄ̃ gbɛ̃ zaaanↄ kↄ̃n gbɛ̃ maaanↄ tàasi kɛɛ. \q1 \v 4 Yãbusɛ'ona è ń gba wɛ̃̀ndi dufu, \q1 yãlɛkpɛɛ è ń kã dɛ. \q1 \v 5 Faasaidee è kya ká a de totonan, \q1 lɛ́dammamari sↄ̃ↄ làakari vĩ. \q1 \v 6 Gbɛ̃ maaa ua ègↄ̃ auziki vĩ bíta, \q1 gbɛ̃ zaa pↄ́nↄ ègↄ̃ yãkete vĩ. \q1 \v 7 Ɔ̃ndↄ̃dee lɛ́ è dↄ̃na fã, \q1 yↄ̃nkↄↄnↄ sↄ̃, aↄ̃ↄ nↄ̀sɛ vĩro. \q1 \v 8 Dii tɛ̃̀n gbɛ̃ zaaanↄ sa'ona ũ, \q1 mↄde gbɛ̃ maaanↄ wɛ́ɛkɛna è kánɛ. \q1 \v 9 Dii zà gbɛ̃ zaaa yãkɛnan, \q1 à ye gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́ yãzɛdeezinↄzi. \q1 \v 10 Totona pãsĩn gbɛ̃ kɛ̀ pã̀ zɛ́nɛ pↄ́ ũ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye lɛ́dammaziroo sↄ̃ é gamɛ. \q1 \v 11 Lán Dii gɛ̀wãa kↄ̃n kaatɛnao yã dↄ̃ nà, \q1 weé gbɛ̃ntee swɛ̃̀ pↄ́ o dↄↄ́? \q1 \v 12 Fabori ègↄ̃ yezi wà a gba làakariro, \q1 è gá ↄ̃ndↄ̃rinↄ kiiaro. \q1 \v 13 Nↄ̀sɛ nnaa è tó uu gↄ̃ werena, \q1 nↄ̀sɛ yakana è gbɛ̃ kã dɛ. \q1 \v 14 Laasuudee è dↄ̃na wɛtɛ, \q1 yↄ̃nkↄↄ è yãfaasai mↄ́mↄ. \q1 \v 15 Gurↄ píngi ègↄ̃ pãsĩ wɛ̃ndadeenɛmɛ, \q1 pↄnnadee ègↄ̃ kú zĩbaa guu. \q1 \v 16 Pↄ́ vĩna féte vĩakɛna Diinɛ guu \q1 maa dɛ auziki bíta kũna wahaa guula. \q1 \v 17 Dò pã blena yenzi guu \q1 maa dɛ nↄ̀bↄ nↄ́side sona kↄ̃n zanguola. \q1 \v 18 Pↄfɛ̃ri è swèe da, \q1 nↄ̀sɛyĩidee è zↄka mì dɛ. \q1 \v 19 Mɛadee zɛ́ ègↄ̃ dɛnɛ lɛ̀kara ũmɛ, \q1 gbɛ̃ maa zɛ́ nɛ́ zɛ́daamɛ. \q1 \v 20 Nɛ́ ↄ̃ndↄ̃dee è tó a de pↄↄ kɛ nna, \q1 gbɛ̃ntee yↄ̃nkↄↄ è kya ká a dan. \q1 \v 21 Yãfaasai è kɛ laasuusaideenɛ nna, \q1 laasuudee è zɛ́ sɛ́ súusu. \q1 \v 22 Lɛ́kpakↄ̃sↄ̃nasai è yã gboro, \q1 lɛ́dammari pariinↄ è tó yã kɛ. \q1 \v 23 Yãwenlana dↄ̃ↄ è a òri pↄↄ kɛ nna, \q1 yã'ona à gurↄↄa ègↄ̃ nna fá! \q1 \v 24 Wɛ̃̀ndi zɛ́ è gá kↄ̃n làakarideenↄ musu \q1 lɛ aↄ̃ton sí gɛ̀wãanlo yãnzi. \q1 \v 25 Dii è ĩadãri ua wí, \q1 è gyaanↄↄ gulɛzɛki dãkpa. \q1 \v 26 Dii zà laasuu zaaan, \q1 yãnna'ona è kɛnɛ gbãsĩro. \q1 \v 27 Ɔↄzaawɛtɛri è ĩa da a uaa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ zà ↄdↄnkpɛɛgbaan égↄ̃ kuu aafia. \q1 \v 28 Gbɛ̃ maaa è laasuu lɛ́ yã kɛ̀ eé weńlaa, \q1 yã zaaa è bↄɛ gbɛ̃ zaaanↄ lɛ́n gↄ̃ↄ. \q1 \v 29 Dii zã̀ kↄ̃n gbɛ̃ zaaanↄ, \q1 è swã kpá gbɛ̃ maaanↄ aduakɛnazi. \q1 \v 30 Uu werena è ń pↄↄ kɛ nna, \q1 baaru nnaa è ń wá were. \q1 \v 31 Gbɛ̃ kɛ̀ è swã dↄ aafia lɛ́dammazi \q1 égↄ̃ bɛdee ũ ↄ̃ndↄ̃rinↄ tɛ́. \q1 \v 32 Gbɛ̃ kɛ̀ gì totonazi zà a zĩndan, \q1 lɛ́dammamari sↄ̃ è gↄ̃ làakaridee ũ. \q1 \v 33 Vĩakɛna Diinɛ è ↄ̃ndↄ̃ↄ dańnɛ, \q1 zĩndabusana è bɛ̀ɛ líńnɛ. \c 16 \p \v 1 Gbɛ̃ntee è yã diɛ a swɛ̃̀n, \q1 mↄde à mìdɛna è bↄ Dii lɛ́mmɛ. \q1 \v 2 Baade è a yãkɛna e maamɛ, \q1 mↄde Dii ń nↄ̀sɛguuyãnↄ yↄ̃ à gwa. \q1 \v 3 Ǹ yã kɛ̀ nɛ́ɛ kɛɛ na Dii ↄzĩ, \q1 n pↄyeziyã é bↄ maa. \q1 \v 4 Dii pↄ́ píngi kɛ̀ a pↄyezi yãnzimɛ, \q1 zaakɛrinↄ pↄ́n wɛ́ɛtãmmagurↄↄ ũ. \q1 \v 5 Dii tɛ̃̀n ĩadãrinↄ ũ, \q1 yãpuramɛ aↄ̃é bↄ pãro. \q1 \v 6 Gbɛ̃kɛɛ kↄ̃n náanɛo è lá ká taarila, \q1 vĩakɛna Diinɛ è tó wà pã à zaaanɛ. \q1 \v 7 Tó gbɛ̃ yãkɛnanↄ kɛ̀ Diinɛ nna, \q1 è tó se à ibɛɛnↄ kɛo nna. \q1 \v 8 Pↄ́ féte ena maakɛna guu \q1 maa dɛ àre zaa bíta enala. \q1 \v 9 Gbɛ̃ntee è zɛ́ kɛ̀ èe sɛɛ laasuu lɛ́, \q1 mↄde Dii è a kɛ̀sɛ da zɛ́a. \q1 \v 10 Lán kína è yã diɛ Luda gɛ̃ɛ ũ nà, \q1 à maa à yã bↄ yãzɛdee kpɛɛro. \q1 \v 11 Zaka maaa kↄ̃n kiloo súusuo nɛ́ Dii pↄ́mɛ, \q1 pↄ́tiisigwabↄ píngi nɛ́ à pↄ́kɛnanↄmɛ. \q1 \v 12 Èe kↄ̃ sío kína à zaaa kɛro, \q1 wè kpata kãsãa pɛ́ɛ yãzɛdee musumɛ. \q1 \v 13 Yãzɛde'ori è kɛ kínanɛ nna, \q1 ègↄ̃ ye yãpura'orizi. \q1 \v 14 Kína pↄfɛ̃ dɛ lán ga zĩ̀ri bàmɛ, \q1 mↄde ↄ̃ndↄ̃dee è à tɛ́ dɛ. \q1 \v 15 Kína uu werena ègↄ̃ aafia vĩ, \q1 à maakɛnnɛna dɛ lán pↄ́tↄ̃gurↄ lou bàmɛ. \q1 \v 16 Ɔ̃ndↄ̃kũna maa dɛ vurala zã̀, \q1 gↄ̃na làakaridee ũu bɛ̀ɛ vĩ dɛ kondogi maaala. \q1 \v 17 Gbɛ̃ maa zɛ́ kɛ̀ è sɛ́ pã̀ zɛ́ zaaanɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩndakũna dↄ̃ↄ è a wɛ̃̀ndi dãkpa. \q1 \v 18 Ĩadãna è mↄ́ lɛɛnao, \q1 zĩndasɛna lezĩ è mↄ́ kaatɛnao. \q1 \v 19 Zĩndabusana talakanↄ tɛ́ maa \q1 dɛ baka kuuna kↄ̃n ĩadãrinↄla. \q1 \v 20 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã'onnɛ maa è à maaa e, \q1 Dii náanɛkɛri ègↄ̃ pↄnnaa vĩ. \q1 \v 21 Gbɛ̃ kɛ̀ à nↄ̀sɛ papanan wè sísi làakaridee, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à lɛ́ nnaan wè à yãdↄ̃na zɛ́ e. \q1 \v 22 Làakarin wɛ̃̀ndi mì ũ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ vĩinↄnɛ, \q1 faasaideenↄ yãfaasai è wɛ́ɛ tãḿma. \q1 \v 23 Ɔ̃ndↄ̃dee laasuu è à lɛ́ da zɛ́a, \q1 à lɛ́ è tó wà à yãdↄ̃na zɛ́ e. \q1 \v 24 Yãnna'ona nɛ́ zↄ́mɛ, \q1 à nna nↄ̀sɛn bensↄ̃ è mɛ̀ gba aafia. \q1 \v 25 Zɛ́ kee kuu è kɛ gbɛ̃nↄnɛ maa, \q1 mↄde à mìdɛkii nɛ́ gaamɛ. \q1 \v 26 Búbari nↄ̀sɛ è à da zĩin, \q1 zaakɛ nↄaa è tɛ́ kámmɛ. \q1 \v 27 Gbɛ̃ pãa è à zaaa gↄ̃gↄ̃, \q1 à lɛ́gbɛ dɛ lán tɛ́ kɛ èe kũu bàmɛ. \q1 \v 28 Gbɛ̃ dↄ̀rↄsaidee è swèe da, \q1 kↄmↄtↄdee è gbɛ̃nnanↄ kɛ̃kↄ̃a. \q1 \v 29 Gbɛ̃ pãsĩ è mↄnafiki kɛ a gbɛ̃daaanɛ, \q1 gbasa à à da zɛ́ zaaan. \q1 \v 30 Gbɛ̃ kɛ̀ èe wɛ́ɛ'igↄ̃ kɛɛ laasuu ègↄ̃ kpɛɛgãndamɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ èe lɛ́zuki kɛɛ zɛ̀ kↄ̃n à zaaaomɛ. \q1 \v 31 Mìkã puraa nɛ́ fùra gakuideemɛ, \q1 maakɛna è ń káa. \q1 \v 32 Nↄ̀sɛyĩidee maa dɛ zĩ̀karila, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩndakũna dↄ̃ↄ maa dɛ wɛ́tɛsirila. \q1 \v 33 Wè yã gbeka kↄ̃n ↄↄ puraao, \q1 mↄde à bↄkↄ̃tɛna è bↄ Dii kiiamɛ. \c 17 \p \v 1 Burɛdi kusu kori sona yãkete sai \q1 maa dɛ nↄ̀bↄgbɛ̃na ua swèedeenla. \q1 \v 2 Zↄ̀ làakaridee ègↄ̃ gbãaa vĩ nɛ́ wídammari musu, \q1 égↄ̃ baka vĩ ua túbi guu. \q1 \v 3 Wè kondogi kↄ̃n vurao baasa, \q1 mↄde Dii è ń swɛ̃̀ tàasi kɛ. \q1 \v 4 Gbɛ̃ zaaa swã ègↄ̃ nna kↄ̃n yã dↄ̀rↄsaio, \q1 ɛgɛdee làakari ègↄ̃ kú gbɛ̃peria. \q1 \v 5 Gbɛ̃ kɛ̀ è takaasidee faboo è kyaka à Kɛ̀rimmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è gbɛ̃ yáa dↄ mↄ́nzia é bↄ pãro. \q1 \v 6 Dionↄmɛ ń dezinↄ gakui ũ, \q1 denↄmɛ ń nɛ́nↄ ĩadãbↄ ũ. \q1 \v 7 Yãzɛde'ona è kↄ̃si kↄ̃n yↄ̃nkↄↄoro, \q1 ɛgɛɛ è kↄ̃si kↄ̃n bɛ̀ɛdeeoro. \q1 \v 8 Ɔdↄnkpɛɛgbaa dɛ yↄbãndii ũ a dàrinɛ, \q1 guu kɛ̀ à lìɛn píngi à tá ègↄ̃ nnamɛ. \q1 \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ lá kà taarilaa e yenzi wɛtɛɛmɛ, \q1 yãzifɛɛri sↄ̃ è gbɛ̃nna kɛ̃kↄ̃a. \q1 \v 10 Ɔ̃ndↄ̃ri è kpãkɛ̃nzina ma, \q1 yↄ̃nkↄↄ sↄ̃ↄ e gbɛ̃na gɛ̃̀n baaagↄ̃ↄ daro. \q1 \v 11 Yã zaaa è dↄ swãgbãadeenɛ aɛ, \q1 weé zĩ̀ri wɛ̃ndadↄ̃risaidee gbarɛzi. \q1 \v 12 Dakↄ̃rɛna kↄ̃n músu kɛ̀ wà à nɛ́nↄ sɛ̀ɛo \q1 sã̀ↄ dɛ dakↄ̃rɛna kↄ̃n yↄ̃nkↄↄ mìsaikɛɛola. \q1 \v 13 Tó gbɛ̃ à maaa fĩa bò kↄ̃n à zaaao, \q1 à zaaa é kɛ̃ à uaaro. \q1 \v 14 Lɛokpakↄ̃adana dɛ lán ízɛwɛ̃na bàmɛ, \q1 ǹ gu gwe ai swèe gↄ̃ gá fɛɛ. \q1 \v 15 Yã nna kpana taarideea \q1 kↄ̃n yãdana taarisaideelaao, \q1 Dii zà yã beeenↄn píngi. \q1 \v 16 Bↄ́ àren yↄ̃nkↄↄ vĩ ↄↄblena kyódↄ̃na musuu? \q1 Zaakɛ à nↄ̀sɛ vĩro. \q1 \v 17 Gbɛ̃nna yenzi ègↄ̃ kuu gurↄ sãnda píngimɛ, \q1 vĩ̀i kↄ̃n dãaronↄ kuu dↄ̃kↄ̃nɛna yãnzimɛ. \q1 \v 18 Yↄ̃nkↄↄ è gbɛ̃ fĩa di a musu, \q1 è kpɛ́gaau sɛ́ a gbɛ̃daaanɛ. \q1 \v 19 Gbɛ̃ kɛ̀ ye swèezi ye durunzimɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à a gãnulɛ bↄ̀ yàasa è mↄ́nzi wɛtɛ a zĩndanɛ. \q1 \v 20 Laasuukpɛɛgãndadee è à maaa ero, \q1 lɛ́fↄtↄdee è lɛ́ɛ à da yãn. \q1 \v 21 Yↄ̃nkↄↄ da pↄↄ ègↄ̃ siamɛ, \q1 faasaidee de pↄↄ ègↄ̃ nnaro. \q1 \v 22 Nↄ̀sɛ nnaan ɛ̃zɛ̃ maaa ũ, \q1 pↄsiaa è ń yãyã. \q1 \v 23 Zaakɛri è ↄdↄnkpɛɛgbaa sↄtↄ a utan, \q1 lɛ à yãzɛdee mì dɛo yãnzimɛ. \q1 \v 24 Làakaride wɛ́ɛ ègↄ̃ kú ↄ̃ndↄ̃ↄa, \q1 mↄde yↄ̃nkↄↄ wɛ́ɛpɛkii ègↄ̃ zã̀mɛ. \q1 \v 25 Nɛ́ yↄ̃nkↄↄ è tó a de pↄↄ gↄ̃ sia, \q1 è a da'ina nↄ̀sɛ yaka. \q1 \v 26 À maa wà wɛ́ɛ tã taarisaideearo, \q1 bɛ̀ɛdee gbɛ̃na a nↄ̀sɛ maa yãnzi zɛ́ vĩro. \q1 \v 27 Gbɛ̃ kɛ̀ è a lɛ́ kũ dↄ̃na vĩ, \q1 nↄ̀sɛyĩidee ègↄ̃ làakari vĩ. \q1 \v 28 Baa yↄ̃nkↄↄ, tó à yĩtɛna, \q1 wè à diɛ ↄ̃ndↄ̃dee ũmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è a lɛ́ kũ nɛ́ làakarideemɛ. \c 18 \p \v 1 Zĩnda pↄyezi è dↄ gbɛ̃ kɛ̀ è kɛ̃ḿmanɛ aɛ, \q1 è gí lɛ́damma píngizi. \q1 \v 2 Yↄ̃nkↄↄ è pↄnnaa kɛ làakari yã musuro, \q1 yã kɛ̀ bↄ̀ à lɛ́n è o. \q1 \v 3 Zaakɛna è mↄ́ kyakanguomɛ, \q1 kpɛbↄyã è wí ińnɛ. \q1 \v 4 Gbɛ̃ntee lɛ́gbɛ nɛ́ í lↄ̀mɛ, \q1 swa'i bàalɛnamɛ, íbↄki wɛ̃̀ndideemɛ. \q1 \v 5 Kɛna zaakɛrinɛ kɛ̀rɛkɛrɛ \q1 ke yãkɛna taarisaideenɛ lɛ̀kpɛɛ maaro. \q1 \v 6 Yↄ̃nkↄↄ lɛ́ è à da swèen, \q1 à yã'ona è à kpá gbɛ̃nazi. \q1 \v 7 Yↄ̃nkↄↄ lɛ́ è à yaka, \q1 à yã'ona è à kũ lán takutɛɛ bà. \q1 \v 8 Gbɛ̃peri yã è kɛńnɛ lán zↄ́ bà, \q1 è gɛ̃ lɛ́n dↄ̃̀ↄ ai nↄ̀sɛ guu. \q1 \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ è pã kpá a zĩizi nɛ́ \q1 mↄ́nzide dãaromɛ. \q1 \v 10 Dii tↄ́ nɛ́ utɛki lezĩmɛ, \q1 gbɛ̃ maaa è bàa lɛ́ à gɛ̃̀n à aafia e. \q1 \v 11 Ɔↄde auziki dɛnɛ lán wɛ́tɛ kɛ̀ wà lɛ̀kaa lìgazi bà, \q1 lán bĩi kɛ̀ weé fↄ̃ wà didiaroo bà. \q1 \v 12 Zĩndasɛna lezĩ è mↄ́ gbɛ̃nɛ kↄ̃n lɛɛnao, \q1 zĩndabusana è mↄ́ bɛ̀ɛo. \q1 \v 13 Gbɛ̃ kɛ̀ è weńla swãkpana sai, \q1 mìsaikɛɛ kↄ̃n kpɛbↄnao gↄ̃̀nɛ. \q1 \v 14 Kãgbãakɛɛ è gbɛ̃ gba gbãaa gyãpɛa, \q1 mↄde dé bé eé pↄsiaa fↄ̃ↄ? \q1 \v 15 Làakaridee è yã dada a swɛ̃̀n, \q1 ↄ̃ndↄ̃dee swã ègↄ̃ dↄ dↄ̃nazi. \q1 \v 16 Gbaa kɛ̀ gbɛ̃ dà è zɛ́ kɛkɛnɛ, \q1 è zɛ́ wɛ̃nɛ gana gbɛ̃nsinↄ kiia. \q1 \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ yã ò káakun wè à gwa yãnnadee ũ, \q1 ai à ibɛɛ gↄ̃ gá à ɛgɛ bo. \q1 \v 18 Kàbankpɛkɛna è swèe mì dɛ, \q1 è gↄ̃sa gbãaanↄ yokↄ̃a. \q1 \v 19 Danɛ kɛ̀ wà taari kɛ̀nɛ yã ègↄ̃ gbãa lán bĩi bà, \q1 aↄ̃ swèe dɛ lán zɛ́tatana kↄ̃n lɛ̀o bà. \q1 \v 20 Yã'ona dↄ̃ↄ è mↄ́ gbɛ̃nɛ kↄ̃n kãnao, \q1 à lɛ́gbɛ è tó pↄ́ mↄ́a. \q1 \v 21 Gaa kↄ̃n wɛ̃̀ndio kú lɛ́mmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye yã'onazi è a gbɛ̀ e. \q1 \v 22 Gbɛ̃ kɛ̀ nↄↄ è ń sɛ́ n pↄ́ maaa è, \q1 aubarika beee bↄ̀ Dii kiiamɛ. \q1 \v 23 Takaasidee è yã o wɛ̃ndawɛ̃nda, \q1 auzikidee è weńla gbãngbãn. \q1 \v 24 Gbɛ̃nna bɛrɛkɛtɛ è à zaaa ińnɛmɛ, \q1 gbɛ̃nna kenↄ kuu aↄ̃ègↄ̃ na gbɛ̃a dɛ ua gbɛ̃la. \c 19 \p \v 1 Kuuna takaaside taarisaidee ũu maa \q1 dɛ kuuna yↄ̃nkↄ yãzaa'ori ũula. \q1 \v 2 Aĩa vĩna dↄ̃na sai maaro, \q1 wãna bíta è ń kɛ̃ zɛ́amɛ. \q1 \v 3 Gbɛ̃ntee faasaikɛɛ è zɛ́ yakanɛ, \q1 ben è Dii taari e. \q1 \v 4 Auziki è tó wà gbɛ̃nna e pari, \q1 takaaside gbɛ̃nna è kɛ̃amɛ. \q1 \v 5 Sèeda ɛgɛdee é bↄ pãro, \q1 ɛgɛdee é gí wɛ́ɛtãmma eziro. \q1 \v 6 Gbɛ̃ paridee è kpatableri tↄ́ nnaa sí, \q1 baade píngi ègↄ̃ yezi gbadari gↄ̃ dɛ a gbɛ̃ ũmɛ. \q1 \v 7 Takaasidee danɛnↄ è pã kpázimɛ, \q1 weé à gbɛ̃nnanↄ kɛ̃ana o dↄro. \q1 Tó èe wɛtɛɛ à yã ońyo, \q1 aↄ̃ègↄ̃ kú bɛro. \q1 \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ èe ↄ̃ndↄ̃ kũu ye a zĩndazimɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye làakarizi è à maaa e. \q1 \v 9 Sèeda ɛgɛdee é bↄ pãro, \q1 ɛgɛtori é kaatɛ. \q1 \v 10 Lán nnamana e kↄ̃si kↄ̃n yↄ̃nkↄↄo nàro, \q1 lɛn zↄ̀ kíblena wɛ̃ɛnɛnↄa e kↄ̃sioro lɛ. \q1 \v 11 Làakaridee pↄↄ è fɛ̃ kpaaro, \q1 lákana taarilan à ĩadãbↄ ũ. \q1 \v 12 Kína pↄfɛ̃na dɛ lán músu pũtãna bà, \q1 à maakɛnnɛna dɛ lán mↄdↄpisina sɛ̃̀a bàmɛ. \q1 \v 13 Nɛ́ yↄ̃nkↄↄn a de yakana ũ, \q1 nↄ swèedee dɛ lán ítↄ̃tↄ̃na zɛna sai bàmɛ. \q1 \v 14 Wè bɛɛ kↄ̃n a auzikio e túbi ũmɛ, \q1 mↄde nↄ làakaride ena è bↄ Dii kiiamɛ. \q1 \v 15 Mɛakɛna è ń da ibita'onan, \q1 nↄaa è gbɛ̃ gina dɛ. \q1 \v 16 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã'onnɛna da è a wɛ̃̀ndi dãkpa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è a zĩnda yãkɛna daroo é ga. \q1 \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ wɛ̃nda dↄ̃̀ takaasideenɛ pↄ́ sɛ̃̀kã Diinɛmɛ, \q1 àmbe é à yãkɛnanↄ fĩa bonɛ. \q1 \v 18 Ǹ n nɛ́ toto a gurↄↄa, \q1 mↄde ǹton tó à gɛ̃ ↄla ai à garo. \q1 \v 19 Pↄfɛ̃bitadee é fĩa bomɛ, \q1 tó n à bò, à bona égↄ̃ lɛ́ vĩro. \q1 \v 20 Ǹ lɛ́damma ma ǹ totona sí, \q1 lɛ ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ gurↄ aɛzĩ yãnzi. \q1 \v 21 Laasuu kú gbɛ̃ntee nↄ̀sɛn pari, \q1 mↄde yã kɛ̀ Dii zɛ̀o bé è kɛ. \q1 \v 22 Gbɛ̃kɛɛn wè wɛtɛ gbɛ̃nteea, \q1 takaasidee maa dɛ ɛgɛdeela. \q1 \v 23 Vĩakɛna Diinɛ è mↄ́ wɛ̃̀ndio, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ vĩi è ii o làakario kpaɛna, \q1 à zaaa è à lero. \q1 \v 24 Mɛadee è ↄ gɛ̃ taan \q1 à fua à pↄ́blee lí à da a lɛ́n. \q1 \v 25 Ǹ fabori gbɛ̃, yↄ̃nkↄↄ é gↄ̃ làakari vĩ, \q1 ǹ kpãkɛ̃ làakarideezi, eé yã dada. \q1 \v 26 Nɛ́ kɛ̀ è a de gbɛ̃ à pɛ́ a daa nɛ́ \q1 nɛ́ gina kɛ̀ è wí daḿmamɛ. \q1 \v 27 Ma nɛ́, tó n kámma bò kↄ̃n lɛ́dammamanao, \q1 n pã yãdↄ̃nanɛn gwe. \q1 \v 28 Sèeda zaadee è yãzɛdee fabo, \q1 zaakɛri è à zaaa mↄ́mↄ zaa. \q1 \v 29 Gò logona faborinↄla, \q1 gbɛ̃nan yↄ̃nkↄↄnↄ pↄ́ ũ ń kpɛɛa. \c 20 \p \v 1 Wɛ̃ɛ è lalandi zĩḿma, \q1 í gbãaa è ń da yãbↄɛn, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ tò à a dɛ ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩro. \q1 \v 2 Kína pↄfɛ̃na dɛ lán músu pũtãna bà, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ tò à pↄ fɛ̃̀ a zĩnda kpà gaazimɛ. \q1 \v 3 Baasina lɛokpakↄ̃anɛ bɛ̀ɛ vĩ, \q1 faasaideenↄ è kasakɛ swèe kɛro. \q1 \v 4 Mɛadee è bú wí a gurↄↄaro, \q1 tó à gàa bura pↄ́kɛ̃gurↄ, è pↄ́ke ero. \q1 \v 5 Gbɛ̃ntee nↄ̀sɛguuyã nɛ́ í lↄ̀mɛ, \q1 mↄde asánsidee bé à yã pìnↄ tↄna dↄ̃. \q1 \v 6 Gbɛ̃ paridee è a maakɛna yã o, \q1 mↄde bↄna gbɛ̃ náanɛdeea zĩ'ũ. \q1 \v 7 Gbɛ̃ maaa ègↄ̃ kuu taari sai, \q1 aubarikadeenↄn nɛ́ kɛ̀ à ń tónↄ ũ. \q1 \v 8 Kína kɛ̀ vɛ̃ɛna a yãkpaɛkɛkiia \q1 è à zaa píngi dↄ̃ a wɛ́ɛ guu à plɛkↄ̃tɛ. \q1 \v 9 Dé bé é fↄ̃ à o kɛ̀ a nↄ̀sɛ yãke vĩro, \q1 á kuu durun sai wásawasaa? \q1 \v 10 Kilooyↄ̃na zaaa kↄ̃n mↄnafiki zakao, \q1 Dii zà beeenↄn píngi. \q1 \v 11 Baa kↄ̃kↄ̃'ona guu wè dↄ̃ nɛ́a, \q1 tó à yãkɛna maa ke à zɛ́ vĩ. \q1 \v 12 Swã kɛ̀ wè yã mao kↄ̃n wɛ́ɛ kɛ̀ wè guu eoo, \q1 Dii bé à ń kɛ́ ń píngi. \q1 \v 13 Tó ń ye i'onazi, nɛ́ gↄ̃ takaasidee ũmɛ, \q1 ǹ itɛ̃, pↄ́blee é mↄ́mma. \q1 \v 14 Pↄ́luri è be: À maaro! À maaro! \q1 Tó à kào aɛ, è a zĩnda sáabu kpá. \q1 \v 15 Vura kun, ben òso din, \q1 mↄde dↄ̃na kuuna lɛ́mmɛ gbɛ̀ bɛ̀ɛdee ũ. \q1 \v 16 Tó gbɛ̃ nibↄ fĩa dì a musu, \q1 ǹ à uta sí ǹgↄ̃ kũna tↄↄba ũ adee gɛ̃ɛ ũ. \q1 \v 17 Dibidibi pↄ́blee ègↄ̃ nna gbɛ̃nɛmɛ, \q1 è yãa à gↄ̃ n lɛ́n lán gbɛ̀wa bà. \q1 \v 18 Ǹ zɛ yão lɛ́damma musu, \q1 ǹ yã gwa maamaa, nɛ́ gbasa ǹ zĩ̀ ká. \q1 \v 19 Kↄmↄtↄdee ègↄ̃ lili oo kↄ̃n danↄ asiiyãomɛ, \q1 ǹton kakↄ̃a kↄ̃n yãbↄɛrioro. \q1 \v 20 Gbɛ̃ kɛ̀ à a de ke a da kà, \q1 à fitia é ga gusia níginigimmɛ. \q1 \v 21 Túbiblena idɛ wahaakɛsai \q1 ègↄ̃ aubarika vĩ zãaro. \q1 \v 22 Ǹton à zaaa gɛ̃ɛbona laasuu lɛ́ro. \q1 Ǹ sↄ̃kpa Diizi à n mì sí. \q1 \v 23 Dii zà kilooyↄ̃na zaaan, \q1 mↄnafiki zaka è kɛnɛro. \q1 \v 24 Dii bé è gbɛ̃ntee kɛ̀sɛ da zɛ́a. \q1 Dian gbɛ̃ é yã kɛ̀ eé kɛ zɛ́ dↄ̃ↄ? \q1 \v 25 Gba lɛ́gbɛ̃na Ludanɛ kpaakpaa kari vĩ, \q1 nɛ́ yãa ǹ laasuu lɛ́ lù kɛ̀ ń sɛ̀nɛ pìa. \q1 \v 26 Kína ↄ̃ndↄ̃dee è gbɛ̃ zaaanↄ plɛplɛ \q1 à ń ká gbɛ̀n à ń agaa pá. \q1 \v 27 Dii fitia è gbɛ̃ntee laasuu pu, \q1 è nↄ̀sɛguuyã tàasi kɛ píngi. \q1 \v 28 Gbɛ̃kɛɛ kↄ̃n náanɛon kína dãkparinↄ ũ, \q1 maakɛna è à kpata kãsã pɛ́ɛ. \q1 \v 29 Gↄ̃kparɛnↄ gbãaamɛ ń ĩadãbↄ ũ, \q1 mare ìsinↄ mìkã puraamɛ ń gakui ũ. \q1 \v 30 Wɛ́ɛtãmmana è à zaaa kɛ̃ḿma, \q1 flã̀ ↄ̃amma è yã bɛ̃̀ɛ nↄ̀sɛn. \c 21 \p \v 1 Kína nↄ̀sɛ kú Dii ↄzĩ lán ízɛ bàmɛ, \q1 è à liɛ guu kɛ̀ à yezin. \q1 \v 2 Baade ègↄ̃ ee a yãkɛna maa, \q1 mↄde Dii bé ègↄ̃ ń nↄ̀sɛ dↄ̃. \q1 \v 3 Maakɛna kↄ̃n yãkɛna a zɛ́ao \q1 è kɛ Diinɛ dɛ sa'onala. \q1 \v 4 Zĩndasɛna lezĩ kↄ̃n ĩadãao \q1 è zaakɛrinↄ durun bↄ gupuraaamɛ. \q1 \v 5 Aĩadee laasuu è à ká nnamanaa, \q1 nↄ̀sɛwãadee è gɛ̃ takaasin. \q1 \v 6 Auziki kɛ̀ gbɛ̃ è ɛgɛtona guu \q1 é gɛ̃ ĩala à ń kpá gaazi. \q1 \v 7 Zaakɛrinↄ pãsĩkɛna é táńyo, \q1 zaakɛ aↄ̃è we wà yãzɛdee kɛro. \q1 \v 8 Taaride yãkɛna ègↄ̃ dↄ̀rↄ vĩro, \q1 taarisaide yãkɛna ègↄ̃ wásawasamɛ. \q1 \v 9 Ina kpɛ́ làasin maa \q1 dɛ kuuna kpɛ́n lɛdo kↄ̃n nↄ swèedeeola. \q1 \v 10 Zaakɛri swɛ̃̀ ègↄ̃ kú à zaaaamɛ, \q1 è a gbɛ̃daaa wɛ̃nda gwaro. \q1 \v 11 Tó wà wɛ́ɛ tã̀ faboria, \q1 yↄ̃nkↄↄ è ↄ̃ndↄ̃ kũmɛ, \q1 tó wà kpã̀kɛ̃ ↄ̃ndↄ̃deezi, \q1 à dↄ̃na è kaaramɛ. \q1 \v 12 Ludaa maa, è zaakɛri bɛɛ tàasi kɛ, \q1 è zaakɛrinↄ ká kaatɛnan. \q1 \v 13 Gbɛ̃ kɛ̀ èe swã kpá wɛ̃ndade wiiiziro, \q1 àpi é wii pɛ́ se, gbɛ̃ke é weàlaro. \q1 \v 14 Gbadana asii guu è pↄfɛ̃ kpáɛ, \q1 ↄdↄnkpɛɛgbaa sↄtↄna utan è pↄfɛ̃ mì dɛ. \q1 \v 15 Yãgↄ̃gↄ̃na a zɛ́a è gbɛ̃ maaa pↄↄ kɛ nna, \q1 mↄde è vĩa dada zaakɛrizi. \q1 \v 16 Gbɛ̃ kɛ̀ pã̀ làakari zɛ́nɛ \q1 é si gɛ̀wãadeenↄ tɛ́mɛ. \q1 \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ nↄ̀sɛ kpà pↄnnakɛnaa é gↄ̃ takaasin, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye wɛ̃ɛzi kↄ̃n nↄ́sio é kɛ auzikidee ũro. \q1 \v 18 Zaakɛrinↄn gbɛ̃ maaanↄ tↄↄbakpabↄ ũ, \q1 Luda è wɛ́ɛ tã náanɛsaideenↄa nↄ̀sɛpuradeenↄ gɛ̃ɛ ũ. \q1 \v 19 Kuuna gbáan maa \q1 dɛ vɛ̃ɛna kↄ̃n nↄ swèede pɛ̃tɛ̃deeola. \q1 \v 20 Pↄ́ble maaa kↄ̃n nↄ́sio ègↄ̃ kaɛna ↄ̃ndↄ̃dee bɛ, \q1 mↄde yↄ̃nkↄↄ è a pↄ́ mↄ́mↄ gↄ̃ↄmɛ. \q1 \v 21 Gbɛ̃ kɛ̀ è yãzɛdee kↄ̃n gbɛ̃kɛɛo wɛtɛ \q1 è wɛ̃̀ndi kↄ̃n yã nnaao kↄ̃n bɛ̀ɛo e. \q1 \v 22 Ɔ̃ndↄ̃dee è lɛ́ɛ gↄ̃sa gbãaanↄ wɛ́tɛa, \q1 è zɛkigbãaa kɛ̀ aↄ̃ↄe à náanɛ kɛɛ gboro. \q1 \v 23 Gbɛ̃ kɛ̀ à a lɛ́ fↄ̃̀ bensↄ̃ à a nɛ́nɛ kũ̀, \q1 àmbe è a zĩnda bↄ yãn. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ wada kↄ̃n ĩadãnao vĩ tↄ́n fabori, \q1 è yã kɛ kↄ̃n zaza bítaomɛ. \q1 \v 25 Mɛadee pↄyezi è à kpá gaazi, \q1 kɛ̀ à ↄ gbàrɛ zĩizi yãnzi. \q1 \v 26 Ègↄ̃ kú pↄ́nidɛnan gurↄ sãnda píngi, \q1 gbɛ̃ maaa sↄ̃ è gba da nↄ̀sɛo do. \q1 \v 27 Gbɛ̃ zaaa sa'ona Diia nɛ́ tɛ̃̀mɛ, \q1 atɛ̃nsa tó èe oo kↄ̃n mↄnafikio. \q1 \v 28 Sèeda ɛgɛdee é gɛ̃ zɛ́a, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ à tɛ̀ à yãzi é kaatɛ ai gurↄ píngi. \q1 \v 29 Gbɛ̃ zaaa wɛ́ɛ ègↄ̃ pãsĩmɛ, \q1 nↄ̀sɛpurade wɛ́ɛ ègↄ̃ tɛ́ a yãkɛnazi. \q1 \v 30 Ɔ̃ndↄ̃ↄ ke wɛ́ɛzɛ̃ɛ ke lɛ́damma, \q1 aↄ̃ ke é fↄ̃ à Dii furo. \q1 \v 31 Wè sↄ̃ soru kɛ zĩ̀ yãnzimɛ, \q1 mↄde Dii bé à zĩ̀blena yã dↄ̃. \c 22 \p \v 1 Tↄ́ nnaa dɛ auzikila, \q1 nna kↄ̃n gbɛ̃nↄo dɛ vura kↄ̃n kondogiola. \q1 \v 2 Auzikidee kↄ̃n takaasideeo kãsãa dↄ̃nkↄ̃mɛ, \q1 Dii bé à ń kɛ́ ń píngi. \q1 \v 3 Làakaridee è gĩakɛ à à zaaa e à utɛnɛ, \q1 ↄ̃ndↄ̃saidee ègↄ̃ gaa ai à wɛ́ɛtãmma e. \q1 \v 4 Zĩndabusana kↄ̃n vĩakɛna Diinɛo gbɛ̀n \q1 auziki kↄ̃n bɛ̀ɛo kↄ̃n wɛ̃̀ndio ũ. \q1 \v 5 Lɛ̀ kↄ̃n takutɛɛo kú gbɛ̃ dↄ̀rↄsaide zɛ́n, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ ye aafiazi è kɛ̃ḿma. \q1 \v 6 Ǹ nɛ́ féte da zɛ́ kɛ̀ dɛ à sɛ́a, \q1 tó à ìsi kũ̀, eé kɛ̃aro. \q1 \v 7 Auzikidee è gbãaa mↄ takaasideenɛ, \q1 pↄ́sɛ̃kãri è zↄ̀ ble pↄ́deenɛ. \q1 \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ à à zaaa tↄ̃̀, adee é yã e à kɛ̃gurↄ, \q1 à pãsĩkɛgo é à gbɛ̃. \q1 \v 9 Luda é aubarika da gbɛ̃ kɛ̀ gbɛ̃kɛɛ vĩin \q1 kɛ̀ è pↄ́blee kpaatɛ takaasideenↄnɛ yãnzi. \q1 \v 10 Ǹ pɛ́ faboria, swèe é mì dɛ, \q1 yãkete kↄ̃n wío é yãa. \q1 \v 11 Nↄ̀sɛpuradee kɛ̀ à lɛ́gbɛ nna \q1 bé eégↄ̃ dɛ kína gbɛ̃nna ũ. \q1 \v 12 Dii wɛ́ɛ ègↄ̃ tɛ́ dↄ̃nazi, \q1 è mìkpɛɛ zu náanɛsaide yãnɛ. \q1 \v 13 Mɛadee è be músu kú bàazi, \q1 tó ma bↄ, eé ma dɛ gãalɛ. \q1 \v 14 Kaarua lɛ́ nɛ́ wɛ̀ɛ zòotomɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ Dii pↄↄ fɛ̃̀o è lɛ́ɛ à sin. \q1 \v 15 Faasaiyã ègↄ̃ kú nɛ́nↄ swɛ̃̀n, \q1 totona kↄ̃n flã̀o é tó aↄ̃ kɛ̃a. \q1 \v 16 Gbɛ̃ kɛ̀ è wɛ́ɛ tã takaasideea lɛ à a auziki kaara \q1 kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ è gba da ↄↄdeenɛo, aↄ̃ píngi é kɛ̃sã. \s1 Ɔ̃ndↄ̃deenↄ lɛ́damma \q1 \v 17 Ǹ swã kpá ǹ ↄ̃ndↄ̃rinↄ yã'onnɛna ma, \q1 ǹ n nↄ̀sɛ wɛ̃ ma yãdannɛnanɛ, \q1 \v 18 zaakɛ à nna ǹgↄ̃ kũna n swɛ̃̀ guu, \q1 àgↄ̃ kú n lɛ́mmɛ. \q1 \v 19 Baa mpi, mɛ́ɛ yã daannɛ gbã̀a, \q1 lɛ ǹgↄ̃ Dii náanɛ vĩ yãnzimɛ. \q1 \v 20 Ma yã'onnɛna kɛ̃̀nnɛ mɛ̀n baaakuri, \q1 yã pìnↄ lɛ́damma kↄ̃n dↄ̃nao vĩ. \q1 \v 21 Mɛ́ɛ yãpuraa kɛ̀ náanɛ vĩi daannɛ, \q1 lɛ ǹ e ǹ yã weńla a zɛ́amɛ. \b \q1 \v 22 Ǹton gbãasaidee ble à gbãasaikɛ yãnziro, \q1 ǹton gbãaa mↄ wɛ̃ndadeenɛ yãkpaɛkɛkiiaro, \q1 \v 23 zaakɛ Dii é yã síńyo, \q1 eé wɛ́ɛ tã gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe wɛ́ɛ tãaḿmanↄa. \b \q1 \v 24 Ǹton gbɛ̃nna kpá kↄ̃n pↄfɛ̃rioro, \q1 ǹtongↄ̃ tɛ́ kↄ̃n pɛ̃tɛ̃deeoro, \q1 \v 25 lɛ ǹton à dà sɛ́ɛ \q1 ǹ n zĩnda kpá yãziro yãnzi. \b \q1 \v 26 Ǹton gbɛ̃ke fĩa di n musuro, \q1 ǹton kpɛ́gaau sɛ́nɛro. \q1 \v 27 Tó ń pↄ́ke vĩ ǹ fĩa booro, \q1 weé n daɛbↄ sɛ́ n gĩzĩ. \b \q1 \v 28 Ǹton tↄↄtɛ lɛ́ sèeda zii wurɛro, \q1 n dezinↄ bé aↄ̃ pɛ̀ɛ. \b \q1 \v 29 N gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩi dↄ̃ maamaaa èↄ́? \q1 Adee é zĩi kɛ kínanↄnɛ, \q1 èe kɛ talakanↄn eé kɛńnɛro. \c 23 \p \v 1 Tó n mↄ pↄ́ ble kↄ̃n gbãadeeo, \q1 ǹgↄ̃ dↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ kú n aɛ. \q1 \v 2 Tó sãnkaradeemɛ n ũ, \q1 ǹ fɛ̃ɛ da n kòtoa. \q1 \v 3 Ǹton wãkũ kɛ à pↄ́ble nↄ́sideeziro, \q1 zaakɛ pↄ́blee pì dɛ lán dabuuzunnɛna bàmɛ. \b \q1 \v 4 Ǹton ĩa da n zĩndaa ↄↄbitawɛtɛna yãnziro, \q1 ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ ǹgↄ̃ n zĩndakũna dↄ̃. \q1 \v 5 Wè wɛ́ɛ lɛ́ ↄↄa, ben è gɛ̃ zɛ́la, \q1 è dɛ̀bɛ bↄbↄ à vĩa lán kúu bà. \b \q1 \v 6 Ǹton aĩapãsĩde pↄ́ blero, \q1 ǹton wãkũ kɛ à pↄ́ble nↄ́sideeziro, \q1 \v 7 zaakɛ ègↄ̃ a ↄↄ naroo a nↄ̀sɛmmɛ. \q1 Eé bennɛ ǹ pↄ́ ble ǹ í mi, \q1 mↄde èe kɛnɛ a nↄ̀sɛnlo. \q1 \v 8 Nɛ́ à féte kɛ̀ ń blè pisimɛ, \q1 sáabu kɛ̀ ń kɛ̀ é kɛ pã. \b \q1 \v 9 Ǹton yã o yↄ̃nkↄↄ swãnlo, \q1 zaakɛ eé kyaka n ↄ̃ndↄ̃yãmmɛ. \b \q1 \v 10 Ǹton tↄↄtɛ lɛ́ sèeda zii wurɛro, \q1 ǹton tonɛnↄ bú lɛ́ ǹ ká n pↄ́laro, \q1 \v 11 zaakɛ aↄ̃ Dãkpari gbãa, \q1 eé bↄ n kpɛɛ à yã síńyo. \b \q1 \v 12 Ǹ lɛ́damma yã da n swɛ̃̀n, \q1 ǹ làakari dↄ dↄ̃nayãa. \b \q1 \v 13 Ǹton gí n nɛ́ totoziro. \q1 Tó n à gbɛ̃̀ flã̀o, eé garo. \q1 \v 14 Ǹ à gbɛ̃ flã̀o, \q1 lɛ ǹ à bↄ gaa ↄzĩ. \b \q1 \v 15 Ma nɛ́, tó n ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩ n swɛ̃̀n, \q1 ma pↄↄ é kɛ nna. \q1 \v 16 Tó yãzɛdee e bↄↄ n lɛ́n, \q1 ma pↄↄ é kɛ nna. \b \q1 \v 17 Ǹton durunkɛrinↄ gwena ni dɛro, \q1 ǹgↄ̃ Dii vĩa vĩ gurↄ sãnda píngi, \q1 \v 18 zaakɛ nɛ́gↄ̃ ziaa vĩmɛ, \q1 tãmaa é n nɛro. \b \q1 \v 19 Ma nɛ́, ǹ ma yã ma lɛ ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ, \q1 ǹ tó n swɛ̃̀ gↄ̃ tɛ́ zɛ́ maaazi. \q1 \v 20 Ǹton kakↄ̃a kↄ̃n wɛ̃mirinↄro, \q1 ǹtongↄ̃ kú lóudeenↄ tɛ́ro, \q1 \v 21 zaakɛ wɛ̃dɛri kↄ̃n lóudeeo è gↄ̃ takaasideenↄ ũ, \q1 aↄ̃ mɛ̀kpɛtɛ è ń da utakãsãdanammɛ. \b \q1 \v 22 Ǹ n de'ina yã ma, \q1 tó n da zi kũ̀, ǹton kyakanlo. \q1 \v 23 Ǹgↄ̃ yãpuraa wɛtɛɛ, ǹton ↄ kpáziro, \q1 ǹ ↄ̃ndↄ̃ kũ kↄ̃n yãdadanao kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃ɛo. \q1 \v 24 Gbɛ̃ maaa de pↄↄ ègↄ̃ nna maamaa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ nɛ́ ↄ̃ndↄ̃dee ì pↄↄ ègↄ̃ nnaaamɛ. \q1 \v 25 Ǹ tó n de kↄ̃n n dao pↄↄ kɛmma nna, \q1 ǹ tó n da'ina guda dↄmma. \b \q1 \v 26 Ma nɛ́, ǹ n nↄ̀sɛ wɛ̃mɛ, \q1 n wɛ́ɛ gↄ̃ tɛ́ ma yãkɛnazi, \q1 \v 27 zaakɛ kaarua nɛ́ wɛ̀ɛ zòotomɛ, \q1 nↄ pãpãkɛri nɛ́ lↄ̀gↄ zã̀mɛ. \q1 \v 28 È gbɛ̃ kpákpa lán kpãi wɛ́ɛdewɛ bà, \q1 è tó gↄ̃gbɛ̃ paridee gↄ̃ náanɛ sai. \b \q1 \v 29 Dén wè wãiyoo kɛnɛ? \q1 Dén wè o'oo kɛnɛ? \q1 Dé bé à lɛokpakↄ̃a vĩi? \q1 Dé bé à zↄka vĩi? \q1 Dé bé è kɛ̃nna pãa? \q1 Dé wɛ́ɛ bé à tɛ̃aa? \q1 \v 30 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è gì kɛ wɛ̃mikiianↄ, \q1 kɛ̀ aↄ̃è gá kpáɛ kɛ geepiwɛ̃ yãkↄ̃tɛnanↄzimɛ. \q1 \v 31 Ǹton wɛ́ɛ bii geepiwɛ̃ɛa \q1 lɛ à tɛ̃akɛ wãkũ n kũro, \q1 zaakɛ ègↄ̃ pipii togoo guumɛ \q1 à gɛ̃na lɛ́n ègↄ̃ nna. \q1 \v 32 Eé yãa swaa tɛ̃mma lán mlɛ̃̀ bà, \q1 eé n gbã à n kũ lán pitigoo bà. \q1 \v 33 Nɛ́ wɛ́ɛ si pↄ́ kɛ̀ nɛ́ɛ e yãroolɛ, \q1 nɛ́ laasuu kpɛɛgãnda lɛ́ n swɛ̃̀n. \q1 \v 34 Nɛ́gↄ̃ dɛ lán gbɛ̃ kɛ̀ daɛna góron ísiaalaa bà, \q1 lán gbɛ̃ kɛ̀ kú góro'itɛ bisa mìsↄ̃ntɛ̃a bà. \q1 \v 35 Nɛ́ be: Wà ma gbɛ̃, èe ↄ̃maro, \q1 wà ma kɛ búgubugu, mɛ́ɛ à wãwãa maro. \q1 Bↄrɛn ma wɛ́ɛ é were lɛ mà í wɛtɛ mà mi dↄↄ? \c 24 \p \v 1 Ǹtongↄ̃ lugaa gbɛ̃ zaaanↄ gwenaziro, \q1 ǹton kakↄ̃anyona ni dɛ sero, \q1 \v 2 zaakɛ yã gbãaa laasuu bé ègↄ̃ kú ń swɛ̃̀n, \q1 yãkete ègↄ̃ kú n lɛ́mmɛ. \b \q1 \v 3 Ɔ̃ndↄ̃ↄn wè bɛ kpáɛo, \q1 làakari è tó àgↄ̃ pɛɛna. \q1 \v 4 Dↄ̃nan wè pↄ́ káo kpɛ́nↄ pa \q1 kↄ̃n auziki maa bɛ̀ɛdeeo. \b \q1 \v 5 Ɔ̃ndↄ̃dee gbãaa ègↄ̃ kaaramɛ, \q1 dↄ̃̀ri iko ègↄ̃ gaa aɛmɛ. \q1 \v 6 Baaru è tó wà zĩ̀ asãnsi dↄ̃, \q1 tó yãkɛkɛrinↄↄ pari, è tó wà zĩ̀ ble. \b \q1 \v 7 Ɔ̃ndↄ̃ↄ lezĩ dɛ faasaideela, \q1 lakutu kↄ̃kakↄ̃aa guu à lɛ́ ègↄ̃ nakↄ̃anamɛ. \b \q1 \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ ègↄ̃ zaakɛnnɛna laasuu vĩin \q1 wè à sísi mↄnafikide. \q1 \v 9 Yãfaasai wàaripana nɛ́ durummɛ, \q1 gbɛ̃ke ègↄ̃ ye faboriziro. \b \q1 \v 10 Tó n mɛ̀kpɛtɛ kɛ̀ nawɛ̃akɛgurↄ, \q1 n gbãaa bítaro. \b \q1 \v 11 Ǹ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ mì pɛ̀ gaaanↄ mì sí, \q1 ǹ gí gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ sòro wèe sii kaatɛnannↄnɛ. \q1 \v 12 Tó n bè: O'o, wá dↄ̃ yãro fá, \q1 Luda kɛ̀ nↄ̀sɛguuyã dↄ̃ é eroo? \q1 N wɛ̃̀ndi gwàri à yã dↄ̃, \q1 eé fĩa bo baadenɛ a yãkɛnaamɛ. \b \q1 \v 13 Ma nɛ́, ǹ zↄ́ ble, zaakɛ à maa, \q1 zↄ́sa è kɛ lɛ́nɛ nna. \q1 \v 14 Lɛn ↄ̃ndↄ̃ↄ è kɛ gbɛ̃nɛ nna a nↄ̀sɛn lɛ. \q1 Tó n ↄ̃ndↄ̃ kũ̀, nɛ́gↄ̃ ziaa vĩ, \q1 tãmaa é n nɛro. \b \q1 \v 15 Dàde, ǹton gbɛ̃ maaa ua kpákparo, \q1 ǹton à bɛ pↄ́nↄ kpokɛro. \q1 \v 16 Baa tó gbɛ̃ maaa lɛ̀ɛ gɛ̃̀n swɛɛplaa, \q1 è ɛara à fɛɛmɛ, \q1 zaakɛrinↄ sↄ̃, mↄ́nzi è ń fu. \b \q1 \v 17 Tó n ibɛɛ lɛ̀ɛ, ǹton pↄnnaa kɛro, \q1 tó à fù, ǹton à yáa dↄro. \q1 \v 18 Tó Dii è lɛ, eé kɛnɛ nnaro, \q1 à pↄfɛ̃ é yãa n ibɛɛ pìamɛ. \b \q1 \v 19 Ǹton tó gbɛ̃ zaaanↄ yã n kũ gbãaro, \q1 ǹton zaakɛrinↄ gwena ni dɛro, \q1 \v 20 zaakɛ gbɛ̃ zaaa égↄ̃ ziaa vĩro, \q1 Luda é zaakɛrinↄ fitia tɛ́ dɛ. \b \q1 \v 21 Ma nɛ́, ǹ vĩa kɛ Diinɛ kↄ̃n kínao, \q1 ǹton gbɛ̃nna kpá kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ ń kpɛɛnↄoro, \q1 \v 22 zaakɛ yã é ń le kãndomɛ. \q1 Dé bé à dↄ̃ lán weé ń ásaru kɛ nà? \s1 Ɔ̃ndↄ̃deenↄ yãn yɛ̀ dↄ \q1 \v 23 Ɔ̃ndↄ̃deenↄ yãn yɛ̀ dↄ: \q1 Gbɛ̃wɛɛgwana yãkpaɛ guu maaro. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã nnaa kpá taarideea, \q1 gbɛ̃nↄ é sa zaaa onɛ, boriinↄ é à ká. \q1 \v 25 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã da taarideela égↄ̃ à maaa ee, \q1 Luda é aubarika dan maamaa. \q1 \v 26 Yãwenlana súusu \q1 dɛ lán lɛ́pɛna lɛ́a bàmɛ. \b \q1 \v 27 Ǹ n bàazi zĩi kɛ ǹ n bura soru kɛ, \q1 nɛ́ gbasa ǹ kpɛ́ bo sa. \b \q1 \v 28 Ǹton n gbɛ̃daaa bↄbↄ a dàn pãro, \q1 ǹton tó n lɛ́ gbɛ̃nↄ sãsãro. \q1 \v 29 Ǹton be: Mɛ́ kɛnɛ lán à kɛ̀mɛ nàro, \q1 kesↄ̃ mɛ́ fĩa bonɛ a yãkɛnaa. \b \q1 \v 30 Ma pã mɛade búnɛ, \q1 ma dↄ faasaidee geepiwɛ̃ búzi, \q1 \v 31 ben má è lɛ̀ bↄ̀ɛ à dàgula píngi, \q1 à sɛ̃̀ kù, gũ̀ kɛ̀ à bò kↄ̃n gbɛ̀o lɛ̀ɛ. \q1 \v 32 Ma yã beee gwà ma laasuu lɛ̀a, \q1 ben pↄ́ kɛ̀ má è yã dàdamɛ. \q1 \v 33 Tó n bè: Mɛ́ ii o féte, mɛ́ kámma bo féte, \q1 mɛ́ daɛ féte ↄkpana ma kùa, \q1 \v 34 takaasi é bↄ n ã lán kpãi bà, \q1 pↄ́kɛ̃sãmma é mↄ́nzi \q1 lán gbɛ̃ kɛ̀ gↄ̃kɛbↄ kũna bà. \c 25 \s1 Sulemanu yáasi pãndenↄ \p \v 1 Sulemanu yáasi kɛ̀ Yuda kí Ɛzɛkaya gbɛ̃nↄↄ kɛ̃̀ takada guunↄn yɛ̀. \q1 \v 2 Luda gakui vĩ à yã utɛ, \q1 kínanↄ gakui vĩ aↄ̃ yã tàasi kɛ. \q1 \v 3 Lán wé fↄ̃ wà ludambɛ lezĩ kↄ̃n tↄↄtɛ lↄ̀o dↄ̃ro nà, \q1 lɛn wé fↄ̃ wà kína laasuu dↄ̃ro lɛ. \q1 \v 4 Ǹ kondogi gbãsĩ bↄɛ, \q1 à pìri é pↄ́ maaa pio, \q1 \v 5 ǹ zaakɛrinↄ bↄɛ kína aɛ, \q1 à kpata é gbãa kũ yãzɛdee musu. \q1 \v 6 Ǹton n zĩnda sɛ́ lezĩ kína aɛro, \q1 ǹton vɛ̃ɛ gbɛ̃nsinↄ vɛ̃ɛkiiaro. \q1 \v 7 Zaakɛ à sã̀ↄ à bennɛ ǹ mↄ́ aɛ kɛ̀ \q1 dɛ à n diɛ kɛ̃sãna gbɛ̃ bɛ̀ɛdeenↄ aɛla. \q1 \v 8 Yã kɛ̀ n wɛ́ɛ è, \q1 ǹtongↄ̃ wãa kↄ̃n à gↄ̃gↄ̃naoro, \q1 zaakɛ tó wà n yã ɛgɛ bò, \q1 bↄ́n nɛ́ yãa ǹ kɛɛ? \q1 \v 9 Tó nɛ́ɛ yã gↄ̃gↄ̃ↄ kↄ̃n n gbɛ̃daaao, \q1 ǹton bↄ kↄ̃n gbɛ̃ pãnde asiioro. \q1 \v 10 Tó à mà, eé wí dammamɛ, \q1 n tↄ́ zaaa é yãa dↄro. \b \q1 \v 11 Yãmaa'ona a gurↄↄa nna \q1 lán mango tɛ̃aa kɛ̀ da kondogi taan bà. \q1 \v 12 Ɔ̃ndↄ̃dee lɛ́damma maa gbɛ̃ kɛ̀ nↄ̀sɛ vĩinɛ \q1 lán vura zãblebↄ bà. \q1 \v 13 Lán í yĩi ègↄ̃ dɛ nà pↄ́kɛ̃rinↄnɛ, \q1 lɛn zĩ̀ri náanɛdee dɛ lɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ à zĩ̀nↄnɛ, \q1 è ń nↄ̀sɛ yĩi kũńnɛ. \q1 \v 14 Gbɛ̃ kɛ̀ è gbadana lɛ́ gbɛ̃ ben è daroo \q1 dɛ lán lou kɛ̀ sìsi à ĩa kàka èe maroo bàmɛ. \q1 \v 15 Mɛnadee è tó kína a yãzɛ e, \q1 kpaɛna yãzi è tó à yã ble. \q1 \v 16 Tó n zↄ́ è, ǹ ble mↄ́kↄ̃ana yão, \q1 lɛ ǹton ble bíta ǹ lɛ́ sↄkparo yãnzi. \q1 \v 17 Ǹton n gbɛ̃daaa bɛ zɛ́ sↄro, \q1 lɛ àton kpasanyo à zanguro yãnzi. \q1 \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ yã dì a gbɛ̃daaaa \q1 dɛ lán gò ke fɛ̃ɛdaa ke kàlɛ sↄ̃ntɛ bàmɛ. \q1 \v 19 Làakarikpaɛna náanɛsaideea nawɛ̃akɛgurↄ \q1 dɛ lán swaa gyãree ke gbá ɛrɛ bàmɛ. \q1 \v 20 Pↄnna lɛ̀sina pↄsiadeenɛ \q1 dɛ lán utasimmana ĩampuu gurↄ \q1 ke yↄ̃nku kana bↄ̀a bàmɛ. \b \q1 \v 21 Tó nↄaa e n ibɛɛ dɛɛ, ǹ pↄ́blee kpáa, \q1 tó ímiimɛ sↄ̃, ǹ à gba í. \q1 \v 22 Tó ń kɛ̀ lɛ, nɛ́ɛ à ↄↄ kaanɛ a lɛ́mmɛ, \q1 Dii é fĩa bonnɛ. \b \q1 \v 23 Lán gu'igbãroo kpa ĩa è mↄ́ louo nà, \q1 lɛn gbɛ̃pena è mↄ́ uusisinao lɛ. \q1 \v 24 Ina kpɛ́ làasin maa \q1 dɛ kuuna kpɛ́n lɛdo kↄ̃n nↄ swèedeeola. \q1 \v 25 Baaru nna bↄna bùsu zã̀azãn \q1 dɛ lán íyĩikpana gbɛ̃ kɛ̀ gbãaa yã̀aa bàmɛ. \q1 \v 26 Gbɛ̃ maaa kɛ̀ è we zaakɛrinɛ \q1 dɛ lán íbↄkii kɛ̀ à í yana bàmɛ, \q1 lán lↄ̀gↄ kɛ̀ à í yàka bà. \q1 \v 27 Zↄ́blena à ↄ gɛ̃ɛ maaro, \q1 gbɛ̃ bɛ̀ɛlina a zĩndanɛ gakui vĩro. \q1 \v 28 Gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩndakũna dↄ̃roo \q1 dɛ lán wɛ́tɛ kɛ̀ à bĩi gborona bàmɛ. \c 26 \p \v 1 Lán lousisina dɛ nà kwɛɛ, \q1 lan loumana dɛ nà pↄ́kɛ̃gurↄↄa, \q1 lɛn gakui e kↄ̃si kↄ̃n yↄ̃nkↄↄoro lɛ. \q1 \v 2 Lán kíkoia kↄ̃n taakasoo \q1 ègↄ̃ vĩavĩa à gá kɛ̀ à su kɛ̀ nà, \q1 lɛn gbɛ̃kana pãa è pↄ́ke woḿmaro lɛ. \q1 \v 3 Gezee nɛ́ sↄ̃ pↄ́mɛ, \q1 flã̀ nɛ́ zaaki pↄ́mɛ, \q1 yↄ̃nkↄↄ pↄ́n gò ũ a kpɛɛa. \q1 \v 4 Ǹton we yↄ̃nkↄↄla a faasaikɛɛaro, \q1 lɛ ǹton gↄ̃ lán à bàro yãnzi. \q1 \v 5 Ǹ yã we yↄ̃nkↄↄla a faasaikɛ lɛ́n, \q1 lɛ àton a zĩnda gwa ↄ̃ndↄ̃dee ũro yãnzi. \q1 \v 6 Tó n lɛ́kpãsã kɛ̀ yↄ̃nkↄↄ gãzĩ, \q1 n n zĩnda yàkamɛ, n yã wɛ̀tɛ n zĩndanɛ. \q1 \v 7 Yáasi kɛ̀ kú yↄ̃nkↄↄ lɛ́n \q1 dɛ lán ɛrɛ gbá kɛ̀ e gbãkɛɛ bàmɛ. \q1 \v 8 Bɛ̀ɛlina yↄ̃nkↄↄnɛ dɛ lán gbɛ̀dana gbɛ̀mban bà. \q1 \v 9 Yáasi kɛ̀ kú yↄ̃nkↄↄ lɛ́n \q1 dɛ lán lɛ̀ kɛ̀ dana wɛ̃dɛri ↄzĩ bàmɛ. \q1 \v 10 Gbɛ̃ kɛ̀ yↄ̃nkↄↄ ke gbɛ̃ gɛ̃̀zɛ́laa dà zĩin \q1 dɛ lán tofekari kɛ̀ è nↄ̀bↄ píngi gbãa bàmɛ. \q1 \v 11 Yↄ̃nkↄ ɛarana a yãfaasaikɛnaa \q1 dɛ lán gbɛ̃ɛ kɛ̀ ɛ̀ara a pisizi bàmɛ. \q1 \v 12 N gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩnda dìɛ ↄ̃ndↄ̃dee ũu èↄ́? \q1 Yↄ̃nkↄↄ sã̀ↄ dɛàla. \q1 \v 13 Mɛadee è be: Músu kú zɛ́mmɛ, \q1 nↄ̀bↄ pãsĩ tɛ́ gãaɛ. \q1 \v 14 Lán gbà ègↄ̃ nigãa a sigbea nà, \q1 lɛn mɛadee ègↄ̃ liɛliɛ a daɛkiia lɛ. \q1 \v 15 Mɛadee è ↄ gɛ̃ taan \q1 à fua à pↄ́blee lí à da a lɛ́n. \q1 \v 16 Mɛadee ègↄ̃ daa a ↄ̃ndↄ̃ↄ \q1 dɛ yãwenladↄ̃ri gↄ̃ↄn swɛɛplaaanↄla. \b \q1 \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ vĩ̀ à pɛ̀ɛ danↄ lɛokpakↄ̃an \q1 dɛ lán gbɛ̃ kɛ̀ gbɛ̃ɛ kũ̀ a swãa bà. \q1 \v 18-19 Gbɛ̃ kɛ̀ à a gbɛ̃daaa sã̀sã \q1 gbasa à bènɛ: Mɛ́ɛ fàadi boomɛ \q1 dɛ lán bã̀ndee kɛ̀ e kà tɛ́dee \q1 kↄ̃n kà sɛwɛɛdeeo zuuńzi bàmɛ. \b \q1 \v 20 Tó yàka kuuro, tɛ́ è gamɛ, \q1 tó kↄmↄtↄdee kuuro, swèe è yãamɛ. \q1 \v 21 Lán sĩsĩi è kɛ tɛ́yↄ̃nɛ nà, \q1 lán yàka è kɛ tɛ́nɛ nà, \q1 lɛn lɛokpakↄ̃adee è swèe da lɛ. \q1 \v 22 Kↄmↄtↄde yã è kɛńnɛ lán zↄ́ bà, \q1 è gɛ̃ lɛ́n dↄ̃̀ↄ ai nↄ̀sɛ guu. \b \q1 \v 23 Nↄ̀sɛpãsĩdee kɛ̀ è yã nnannaa ońnɛ \q1 dɛ lán loo kɛ̀ wà kondogi í lɛ̀a bàmɛ. \q1 \v 24 Zanguri è a zĩnda kɛkɛ kↄ̃n lɛ́omɛ, \q1 mↄde mↄnafiki bé à kú à swɛ̃̀n. \q1 \v 25 Tó yã nnannaa bↄ̀ à lɛ́n, ǹton síro, \q1 zaakɛ yã zaa mɛ̀n swɛɛplaa bé à kú à swɛ̃̀n. \q1 \v 26 Baa tó à a zangu ùtɛ mↄnafiki guu, \q1 à zaaa è bↄ gupuraaa pari wáa. \b \q1 \v 27 Gbɛ̃ kɛ̀ èe wɛ̀ɛ yↄ̃ↄńnɛ é zu à guumɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ èe gbɛ̀ gbegere paa, gbɛ̀ pì é si adeea. \q1 \v 28 Ɛgɛdee è za gbɛ̃ kɛ̀ è ń yakan, \q1 mↄnafikidee è gbɛ̃ kpá lɛɛnazi. \c 27 \p \v 1 Ǹton n zĩnda sáabu kpá zia yã musuro, \q1 zaakɛ ń dↄ̃ yã kɛ̀ eé su ziaro. \q1 \v 2 Ǹ tó wà n sáabu kpá, \q1 ǹton n zĩnda sáabu kpáro. \q1 Ǹ tó à bↄ gbɛ̃nↄ lɛ́n, \q1 ǹton tó à bↄ n lɛ́nlo. \q1 \v 3 Gbɛ̀ tìisi, bùsu'ãatɛ̃ nɛ́ asoomɛ, \q1 mↄde yↄ̃nkↄↄ pↄfɛ̃ tìisi dɛ beeenↄla píngi. \q1 \v 4 Pɛ̃tɛ̃ pãsĩ, pↄfɛ̃ ègↄ̃ dańla, \q1 mↄde dé bé eé nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ fↄ̃ↄ? \q1 \v 5 Kpãkɛ̃na gbɛ̃zi gbɛ̃ pariinↄ wáa maa \q1 dɛ yena gbɛ̃zi asii guula. \q1 \v 6 Gbɛ̃nna yã'ↄ̃amma kpáńzi náanɛ vĩ, \q1 ibɛɛ lɛ́pɛmmana mↄnafiki vĩ. \q1 \v 7 Gbɛ̃ kɛ̀ kãna è zaza kũ zↄ́amɛ, \q1 mↄde nↄadɛri pↄ́ kyã̀kyã dↄ̃ro. \b \q1 \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ kɛ̃̀ a uaa èe likↄ̃a zↄ̃ↄ \q1 dɛ lán bãa kɛ̀ sã̀sã a sàa bàmɛ. \q1 \v 9 Nↄ́si gũ nnannaa kↄ̃n tuaetitio è ń pↄↄ kɛ nna, \q1 lɛ́dakↄ̃ana kↄ̃n nↄ̀sɛo doo è gbɛ̃nnanↄ kɛ nna. \q1 \v 10 Ǹton pã kpá n gbɛ̃nnaziro ke n de gbɛ̃nna. \q1 Tó yã n le, ǹton gá n vĩ̀i ke n dãaro bɛro. \q1 N gbɛ̃daaa kɛ̀ kúńyo kĩi maa \q1 dɛ n bɛ gbɛ̃ kɛ̀ kú zã̀la. \q1 \v 11 Ma nɛ́, ǹgↄ̃ ↄ̃ndↄ̃, ma pↄↄ é kɛmma nna, \q1 mɛ́ we ma sↄ̃̀sↄ̃rinↄla. \q1 \v 12 Làakaridee è yã pãsĩ e káaku, ben è utɛnɛ, \q1 laasuusaidee è gí àgↄ̃ gaa, ben è yã e. \q1 \v 13 Tó gbɛ̃ nibↄ fĩa dì a musu, \q1 ǹ à uta sí ǹgↄ̃ kũna tↄↄba ũ adee pì gɛ̃ɛ ũ. \q1 \v 14 Tó n yã ò gbãngbãn \q1 n sa maaa ò n gbɛ̃daaanɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, \q1 weé da sa zaaa ũmɛ. \q1 \v 15 Nↄ swèedee \q1 dɛ lán í kɛ̀ e tↄ̃tↄ̃ↄ zɛna sai lou zãa gurↄ bàmɛ, \q1 \v 16 à dãdãna dɛ lán ĩa dãdãna bàmɛ, \q1 adee e nↄ̀si'í kũu kↄ̃n ↄↄomɛ. \q1 \v 17 Lán mↄ̀nↄ è kↄ̃ lɛ́ kɛ nà, \q1 lɛn gbɛ̃ntee è a gbɛ̃daaa kɛkɛ lɛ. \q1 \v 18 Tó gbɛ̃ làakari dↄ̀ kãkã lía, eé à nɛ́ ble, \q1 tó gbɛ̃ a dii yã mà, eé a kpe da. \q1 \v 19 Lán gbɛ̃ è a ninii e ín nà, \q1 lɛn gbɛ̃nteenↄ ègↄ̃ kↄ̃ laasuu dↄ̃ lɛ. \q1 \v 20 Lán gɛ̀nↄ è mↄ́ gaaaro nà kↄ̃n gɛ̀wãao, \q1 lɛn gbɛ̃ wɛ́ɛ yena pↄ́zi è mↄ́aro lɛ. \q1 \v 21 Lán wè kondogi kↄ̃n vurao maaa dↄ̃ \q1 a baasana guu nà, \q1 lɛn wè bɛ̀ɛ lí gbɛ̃nɛ à tↄ́bↄna guu lɛ. \q1 \v 22 Baa tó n faasaidee dà gón \q1 n à sabò lán pↄ́wɛɛ bà, \q1 à faasaikɛ é kɛ̃aro. \b \q1 \v 23 Ǹgↄ̃ n pↄ́kãdeenↄ kuuna dↄ̃ maamaa, \q1 ǹ làakari dↄ n kpàsa pↄ́nↄa, \q1 \v 24 zaakɛ auziki ègↄ̃ kuu gurↄ sãnda píngiro, \q1 baa kpata è gↄ̃ gbɛ̃ pↄ́ ũ ai a boriiaro. \q1 \v 25 Sɛ̃̀ è yãa, à dufu è bↄɛ, \q1 nɛɛ̀ à tàgaa kpá pↄ́nↄa, \q1 \v 26 nɛɛ̀ pↄ́kãsãa kɛ kↄ̃n n sãanↄ kão, \q1 nɛɛ̀ bú lú kↄ̃n n blè ↄↄo, \q1 \v 27 n blènↄ zwii ègↄ̃ dinzi n pↄ́blee ũ, \q1 nɛɛ̀ n uadeenↄ kↄ̃n n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ gwao. \c 28 \p \v 1 Zaakɛri è baalɛ, baa tó wèe pɛ́aro, \q1 gbɛ̃ maaa ègↄ̃ wↄ́rↄngↄ vĩ lán músu bà. \q1 \v 2 Tó bùsu taari kɛ̀ bíta, à kínanↄ ègↄ̃ parimɛ, \q1 mↄde làakaride yãdↄ̃ri é tó aafia gↄ̃ kuu. \q1 \v 3 Kína kɛ̀ è wɛ́ɛ tã takaasideenↄa \q1 dɛ lán lou kɛ̀ mà à blɛɛnↄ yàka bàmɛ. \q1 \v 4 Dokayãdarisaideenↄ è zaakɛrinↄ sáabu kpá, \q1 dokayãdarinↄ sↄ̃ aↄ̃è swèe kɛńyo. \q1 \v 5 Gbɛ̃ zaaanↄ yãzɛde gbá dↄ̃ro, \q1 mↄde gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è Dii aɛ wɛtɛnↄↄ dↄ̃ wásawasa. \q1 \v 6 Takaaside taarisaidee maa \q1 dɛ auzikide yãlɛkpɛɛkɛrila. \q1 \v 7 Nɛ́ dokayãdari asãnsi vĩ, \q1 pãpãdeenↄ gbɛ̃nna è wí da a deamɛ. \q1 \v 8 Gbɛ̃ kɛ̀ è a auziki kaara ↄↄdialɛna bíta guu \q1 e pↄ́ kaakↄ̃a gbɛ̃ kɛ̀ è takaasideenↄ wɛ̃nda gwaanɛmɛ. \q1 \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ è doka kpá swãkoto, \q1 Luda è za à aduakɛnan. \q1 \v 10 Gbɛ̃ kɛ̀ è gbɛ̃ maaanↄ da zɛ́ zaaaa \q1 é lɛ́ɛ à da a zĩnda takutɛɛmmɛ, \q1 taarisaideenↄ sↄ̃ aↄ̃é bↄ maa. \q1 \v 11 Ɔↄdee è a zĩnda diɛ ↄ̃ndↄ̃dee ũmɛ, \q1 mↄde takaaside asãnsidee è à ↄ̃ndↄ̃ↄ dↄ̃amɛ. \q1 \v 12 Tó gbɛ̃ maaanↄ zĩ̀ blè, \q1 gbɛ̃ píngi ègↄ̃ ĩa dãamɛ, \q1 tó zaakɛrinↄ kpata blè, \q1 baade ègↄ̃ mì kpaa guuzimɛ. \q1 \v 13 Tó n n taarinↄ ùtɛ, nɛ́ gá aɛro, \q1 tó ń ò bensↄ̃ ń tò, Luda é n wɛ̃nda gwa. \q1 \v 14 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ ègↄ̃ Dii vĩa vĩi ũ, \q1 swãgbãadee sↄ̃ è lɛ́ɛ à da yãn. \q1 \v 15 Gbɛ̃ zaaa kɛ̀ è kí ble takaasideenↄa \q1 dɛ lán músu kɛ̀ èe pũtãa bàmɛ, \q1 lán gbèka kɛ̀ èe kusiiḿma bà. \q1 \v 16 Dↄn'aɛdee kɛ̀ è wɛ́ɛ tã a gbɛ̃nↄa faa vĩro, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ zà ↄↄzaa'enan wɛ̃̀ndi ègↄ̃ gbã̀a. \q1 \v 17 Gbɛ̃dɛri kɛ̀ a laasuu e ĩa daaa \q1 égↄ̃ baalɛɛ ai à gá gaomɛ. \q1 Gbɛ̃ke tón kpánɛro. \q1 \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ è yã kɛ a zɛ́a égↄ̃ aafiamɛ, \q1 yãdↄrↄsaikɛri sↄ̃ é lɛ́ɛ kãndo. \q1 \v 19 Gbɛ̃ kɛ̀ è làakari dↄ a bú zĩia ègↄ̃ kãna, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è pɛ́ gukoria sↄ̃ ègↄ̃ kú takaasi guumɛ. \q1 \v 20 Luda é aubarika da náanɛdeen maamaa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ e wãa à kɛ ↄↄdee ũ é bↄ pãro. \q1 \v 21 Gbɛ̃wɛɛgwana maaro, \q1 baa kↄ̃n beeeo gbɛ̃ é taari kɛ burɛdi kusu yãnzi. \q1 \v 22 Sãnkaradee è wã kↄ̃n auziki'enao, \q1 ègↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ takaasi é a lero. \q1 \v 23 Gbɛ̃ kɛ̀ è kpãkɛ̃ gbɛ̃zi égↄ̃ nnao \q1 dɛ gbɛ̃ kɛ̀ à à tↄ́ nnaa sìla. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ kpãi ò a de ke a daa, \q1 ben èe bee, taarinlo, \q1 adee sɛ̃nkpɛ kↄ̃n kpãi wɛ́ɛdewɛomɛ. \q1 \v 25 Gbɛ̃ kɛ̀ wɛ́ɛkaka vĩi è swèe damɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ Dii náanɛ vĩ bé eé kaarana e. \q1 \v 26 Gbɛ̃ kɛ̀ e a zĩnda náanɛ kɛɛ nɛ́ yↄ̃nkↄↄmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ tɛ́ ↄ̃ndↄ̃ↄzi bé eé bↄ maa. \q1 \v 27 Pↄ́ è kɛ̃sã gbɛ̃ kɛ̀ è takaasideenↄ gba pↄ́aro, \q1 wè gbɛ̃ kɛ̀ è ń wɛ́ɛ gwaroo kámɛ. \q1 \v 28 Tó zaakɛrinↄ kpata blè, \q1 baade ègↄ̃ mì kpaa guuzimɛ. \q1 Tó aↄ̃ gàga, gbɛ̃ maaanↄ è dagula. \c 29 \p \v 1 Gbɛ̃ kɛ̀ wà kpã̀kɛ̃zi maamaa, ben à gì mazi, \q1 adee é kaatɛ kãndo yↄ̀ↄ sai. \q1 \v 2 Tó gbɛ̃ maaanↄ dàgula, gbɛ̃nↄ pↄↄ ègↄ̃ nnamɛ, \q1 tó gbɛ̃ zaaa kú kpatan, wègↄ̃ m boomɛ. \q1 \v 3 Gbɛ̃ kɛ̀ ye ↄ̃ndↄ̃ↄzi è a de pↄↄ kɛ nna, \q1 kaaruanↄ bɛ zɛ́sɛri è a ↄↄ yaka. \q1 \v 4 Kína è tó a bùsu gbãa kaara yãzɛdee musu, \q1 ↄdↄnkpɛɛgbasiri sↄ̃ è a bùsu dɛmɛ. \q1 \v 5 Gbɛ̃ kɛ̀ èe lɛ́nnaa kɛɛ a gbɛ̃daaanɛ \q1 e bà kpakpaa a zĩndanɛmɛ. \q1 \v 6 Gbɛ̃ zaaa taarikɛna è à kũ takutɛɛ ũmɛ, \q1 gbɛ̃ maaa è guda kɛ kↄ̃n pↄnnaao. \q1 \v 7 Gbɛ̃ maaa è làakari dↄ takaaside yãgↄ̃gↄ̃naa, \q1 zaakɛri sↄ̃ è à yã daro. \q1 \v 8 Gbɛ̃ faborinↄ è wɛ́tɛ wã, \q1 ↄ̃ndↄ̃rinↄ è gbɛ̃nↄ làakari kpáɛńnɛ. \q1 \v 9 Tó ↄ̃ndↄ̃dee gàa yãkpaɛ kɛ kↄ̃n yↄ̃nkↄↄo, \q1 yↄ̃nkↄↄ pì è pↄ fɛ̃ è yáa dↄ, à lɛ́ è nakↄ̃aro. \q1 \v 10 Gbɛ̃dɛrinↄ è za taarisaideemmɛ, \q1 aↄ̃ègↄ̃ gbɛ̃ maaanↄ wɛtɛ wà ń dɛ. \q1 \v 11 Yↄ̃nkↄↄ pↄfɛ̃ è bↄ à wɛ́ɛamɛ, \q1 ↄ̃ndↄ̃dee sↄ̃ è a pↄfɛ̃ naawamɛ. \q1 \v 12 Tó gbãadee e swã kpaa ɛgɛyãzi, \q1 à ìbanↄ è gↄ̃ zaakɛrinↄ ũ ń píngimɛ. \q1 \v 13 Takaasidee kↄ̃n gbãamↄnnɛrio yã mɛ̀n doo kɛ̀ vĩ, \q1 Dii bé à tò ń wɛ́ɛ e guu ee ń píngi. \q1 \v 14 Kína kɛ̀ è yãkpaɛ kɛ takaasideenↄnɛ kↄ̃n yãpuraao, \q1 à kpata kãsãpɛɛna égↄ̃ gbãa gurↄ sãnda píngi. \q1 \v 15 Totona kↄ̃n flã̀o è tó gbɛ̃ ↄ̃ndↄ̃ kũ, \q1 nɛ́ kɛ̀ wà à tò a zĩndanɛ è wí da a daamɛ. \q1 \v 16 Tó zaakɛrinↄ dàgula, taarikɛna è kↄ̃mɛ, \q1 mↄde gbɛ̃ maaanↄ é ń kpɛɛ e. \q1 \v 17 Ǹ n nɛ́ toto, eé n làakari kpáɛnnɛ, \q1 eé tó n pↄↄ kɛ nna. \q1 \v 18 Guu kɛ̀ Luda yã kunlo, wègↄ̃ ń zĩndakũna dↄ̃ro. \q1 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ à à doka kũna ũ. \q1 \v 19 Wè zↄ̀ toto kↄ̃n lɛ́oro. \q1 Baa tó à mà, eé zĩi kɛaro. \q1 \v 20 N gbɛ̃ kɛ̀ è wã à yã oo èↄ́? \q1 Yↄ̃nkↄↄ sã̀ↄ dɛ adeela. \q1 \v 21 Zↄ̀ kɛ̀ wà à zaza kũ̀ zaa à nɛ́ngo zĩ, \q1 é yãa à gↄ̃ guturu ũmɛ. \q1 \v 22 Pↄfɛ̃ri è swèe da, \q1 nↄ̀sɛfutadee è durun kɛ maamaa. \q1 \v 23 Ĩadãna è ń busamɛ, \q1 zĩndabusana bé è ń kaara. \q1 \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ è ble kↄ̃n kpãio zà a zĩndammɛ, \q1 è lada kↄ̃n Ludao, mↄde è we à yãpuraa oro. \q1 \v 25 Vĩakɛna gbɛ̃nteenɛ nɛ́ takutɛɛmɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ è Dii náanɛ kɛɛ mì égↄ̃ da'iana. \q1 \v 26 Gbɛ̃ paridee è gbãadee aɛ wɛtɛ, \q1 mↄde yãkpaɛkɛna nɛ́ Dii yãmɛ. \q1 \v 27 Gbɛ̃ maaa ye ɛgɛdeeziro, \q1 gbɛ̃ zaaa è za zɛ́suususɛrimmɛ. \c 30 \s1 Agu yã'ona \p \v 1 Yake nɛ́ Agu yã'onamɛ. \q1 Ma kpasa Luda, ma kpasa maamaa, \q1 \v 2 zaakɛ ma yↄ̃nkↄkɛɛ dɛ danↄ pↄ́la, \q1 má gbɛ̃nteekɛ asãnsi vĩro. \q1 \v 3 Mɛ́ɛ ↄ̃ndↄ̃ↄ dadaro, \q1 má Luda dↄ̃na vĩro. \q1 \v 4 Dé bé à gàa ludambɛ yã à sù? \q1 Dé bé à ĩa kàkↄ̃a à kũ̀ a ↄzĩi? \q1 Dé bé à lou'i kòko a pↄ́kãsãan? \q1 Dé bé à tↄↄtɛ lɛ́ kɛ̀? \q1 À tↄ́n diaa? À Nɛ́ tↄ́n diaa? \q1 Tó ń dↄ̃. \b \q1 \v 5 Luda yãnↄ píngi see vĩro, \q1 ègↄ̃ dɛ sɛngbango ũ gbɛ̃ kɛ̀ nàzinɛ. \q1 \v 6 Ǹton yãke kaara à yã guuro, \q1 lɛ àton n ɛgɛ kánnɛ n ↄzĩro yãnzi. \q1 \v 7 Yã mɛ̀n plaaan mɛ́ɛ gbekaamma Dii, \q1 ǹton gíomɛro ai màgↄ̃ gá ga. \q1 \v 8 Ǹ ma kɛ̃ yãpã'onaa kↄ̃n ɛgɛtonao, \q1 ǹgↄ̃ ma gbaa pↄ́blee mↄkↄ̃anayão. \q1 Ǹton ma kɛ takaaside kesↄ̃ ↄↄde sà ũro, \q1 \v 9 lɛ pↄ́ tóngↄ̃ dimazi mà lɛ́ sɛ́nzi \q1 mà be dén Dii ũu yãnzi, \q1 lɛ takaasi tón ma kũ mà kpãi o \q1 mà n tↄ́ yakaro yãnzi. \b \q1 \v 10 Ǹton yã di zↄ̀a a dii kiiaro, \q1 lɛ àton n ká à n lero yãnzi. \q1 \v 11 Gbɛ̃kenↄ kuu aↄ̃è ń denↄ kámɛ, \q1 aↄ̃è sa maaa o ń danɛro. \q1 \v 12 Gbɛ̃kenↄ kuu aↄ̃ègↄ̃ daa wà gbãsĩro, \q1 mↄde aↄ̃ zaakɛɛ e kɛ̃ḿmaro. \q1 \v 13 Gbɛ̃kenↄ kuu aↄ̃è ń zĩnda sɛ́ lezĩ, \q1 aↄ̃è gbɛ̃nↄ gwa wà kwɛ́ɛ. \q1 \v 14 Gbɛ̃kenↄ kuu aↄ̃ swaa dɛ lán fɛ̃ɛdaa bà, \q1 aↄ̃ swaa sↄ̃ntɛnↄↄ dɛ lán fɛ̃ɛnↄ bà, \q1 aↄ̃è anduna takaasideenↄ \q1 kↄ̃n gbɛ̃ntee wɛ̃ndadeenↄ kɛo gyaigyai. \b \q1 \v 15 Mìsi nɛ́nↄgbɛ̃nↄ vĩ gↄ̃ↄn plaa, \q1 aↄ̃è be: Ǹ wa gbaa, ǹ wa gbaa. \b \q1 Pↄ́ mɛ̀n aagↄ̃ kuu kɛ̀ aↄ̃è kãro, \q1 à kà siigↄ̃ se, aↄ̃è be pↄ́ mↄ̀ḿmaro: \q1 \v 16 Gɛ̀wãa kↄ̃n pãa nɛ́'isↄo \q1 kↄ̃n tↄↄtɛo zaakɛ í è mↄ́aro \q1 kↄ̃n tɛ́o zaakɛ è be a kãro. \b \q1 \v 17 Wɛ́ɛ kɛ̀ nɛ́ è a de faboo \q1 bensↄ̃ è kyakao a dan, \q1 swawɛɛ gbáa kãnkãnanↄ é à wɛ́ɛ pì bↄ, \q1 yeberekunↄ é à gɛ̀ ble. \b \q1 \v 18 Yã mɛ̀n aagↄ̃ kuu kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ ma dↄ̃nala, \q1 à kà mɛ̀n siigↄ̃ se má ń mì dↄ̃ro: \q1 \v 19 Zɛ́ kɛ̀ kúu ègↄ̃ tɛ́o musu, \q1 zɛ́ kɛ̀ mlɛ̃̀ ègↄ̃ táa oon gbɛ̀ sàraa, \q1 zɛ́ kɛ̀ góro'itɛ ègↄ̃ tɛ́n ísiaa dagura \q1 kↄ̃n zɛ́ kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ ègↄ̃ yeo nↄkparɛzio. \b \q1 \v 20 Nↄ zinakɛri yãkɛnan yɛ̀: \q1 È pↄ́ ble à ↄ ma a lɛ́a \q1 à be ée yã zaaa kɛro. \b \q1 \v 21 Yã mɛ̀n aagↄ̃ bé è tó tↄↄtɛ lugaluga, \q1 à kà siigↄ̃ se, tↄↄtɛ é yã pìnↄ fↄ̃ro: \q1 \v 22 Zↄ̀ kɛ̀ à kpata blè, \q1 yↄ̃nkↄↄ kɛ̀ pↄ́ blè à kã̀, \q1 \v 23 nↄgbɛ̃ kɛ̀ wà zàn ben à zã kɛ̀ \q1 kↄ̃n zↄ̀ nↄkparɛ kɛ̀ gↄ̃̀ a dii zã nↄↄ ũuo. \b \q1 \v 24 Pↄ́ nɛ́ngonↄↄ kú tↄↄtɛ mɛ̀n siigↄ̃, \q1 mↄde aↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩ maamaa: \q1 \v 25 Babannɛnↄ kuu pↄ́ gbãaanↄ ũro, \q1 mↄde aↄ̃è blɛ zi di kwɛɛmɛ. \q1 \v 26 Gbɛ̀'ɛ̃ɛnↄ kuu pↄ́ bítanↄ ũro, \q1 mↄde aↄ̃è bɛɛ bo gbɛ̀kotoommɛ. \q1 \v 27 Kwaanↄ ègↄ̃ kína vĩro, \q1 mↄde aↄ̃è bↄɛ wà zɛzɛ gãli kↄ̃n gãliomɛ. \q1 \v 28 Nɛ́ fↄ̃ ǹ zↄ̃̀ kũ kↄ̃n ↄↄo, \q1 mↄde è gá na kína kpɛ́ sàtazimɛ. \b \q1 \v 29 Pↄ́ mɛ̀n aagↄ̃ kuu kɛ̀ aↄ̃ tɛna maa, \q1 à kà siigↄ̃ se, aↄ̃ táa'ona nna: \q1 \v 30 Músu kɛ̀ bíta nↄ̀bↄnↄ tɛ́, \q1 è bↄru kpɛɛ pↄ́kenɛro \q1 \v 31 kↄ̃n kokya kɛ̀ toke bↄ̀o kↄ̃n blèkofĩi lɛ̀tãdeeo \q1 kↄ̃n kína kɛ̀ kú a zĩ̀kpɛɛnↄ aɛo. \b \q1 \v 32 Tó n yↄ̃nkↄyã kɛ̀ zĩndasɛna lezĩ guu \q1 ke tó n yã zaaa laasuu lɛ̀, \q1 ǹ ↄ kú n lɛ́a, \q1 \v 33 zaakɛ lán wè zwii fagaa pá à nↄ́si bↄ nà, \q1 ke lán wè yĩ kũ wà fĩ à aru bↄ nà, \q1 lɛn gbɛ̃ pↄfɛ̃na è swèe da lɛ. \c 31 \s1 Kí Lemuɛli yã \p \v 1 Kí Lemuɛli da lɛ́ dàa à bè: \q1 \v 2 Diamɛ, ma nɛ́? Bↄ́mɛɛ, ma nɛ́'ina? \q1 À kɛ̀ diamɛ, nɛ́ kɛ̀ ma à lɛ́ gbɛ̃̀ Ludanɛ? \q1 \v 3 Ǹton n wó dɛ nↄgbɛ̃nↄ kiiaro, \q1 ǹton zɛ́ kɛ̀ è kínanↄ yaka sɛ́ro. \b \q1 \v 4 Lemuɛli, geepiwɛ̃ɛ dɛ kínanↄ pↄ́mina ũro, \q1 í gbãaa dɛ kpatablerinↄ pↄ́mina ũro, \q1 \v 5 lɛ aↄ̃ton mi, dokayãnↄ sãńgu, \q1 aↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ takaasideenↄnɛ faa sairo yãnzi. \q1 \v 6 À í gbãa kpá gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe mↄↄ gaanↄa, \q1 à geepiwɛ̃ kpá pↄsiadeenↄa \q1 \v 7 aↄ̃ mi, aↄ̃ takaasi sãńgu, \q1 aↄ̃ yã'ↄ̃amma tóngↄ̃ dↄńgu dↄro. \q1 \v 8 Ǹ yã o gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃é fↄ̃ wà yã oroonↄ gɛ̃ɛ ũ, \q1 ǹ yã sí gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dↄnlɛri vĩroonↄnɛ. \q1 \v 9 Ǹtongↄ̃ yĩtɛnaro, ǹ yãkpaɛ kɛ a zɛ́a. \q1 Ǹ takaasideenↄ kↄ̃n wɛ̃ndadeenↄ yã nnaa kpáḿma. \s1 Nↄ làakaridee \q1 \v 10 Dé bé eé nↄ làakaridee ee? \q1 À bɛ̀ɛ vĩ dɛ gbɛ̀ bainↄla zã̀. \q1 \v 11 À zã ègↄ̃ à náanɛ kɛɛ kↄ̃n nↄ̀sɛo domɛ, \q1 pↄ́ maa ke è kɛ̃sãaro. \q1 \v 12 À maaan ègↄ̃ kɛɛ a zãnɛ, \q1 èe kɛ à zaaanlo ai a wɛ̃̀ndi lɛ́n. \q1 \v 13 È sãkã kↄ̃n gbↄ̃̀bào wɛtɛ \q1 à a ↄzĩi kɛ kↄ̃n pↄnnaao. \q1 \v 14 È gá blɛ sɛ́ zã̀ \q1 lán góro'itɛ latari bà. \q1 \v 15 È fɛɛ gukɛ̃kↄ̃anao à pↄ́blee kɛ a uadeenↄnɛ, \q1 è zĩi kpaatɛtɛ a nↄkparɛnↄnɛ. \q1 \v 16 È tↄↄtɛ maaa wɛtɛ à lú, \q1 è geepi línↄ pɛ́pɛn kↄ̃n a zĩnda bↄ̀gↄ ↄↄo. \q1 \v 17 È gbãaa dↄ a pii asaa ũ \q1 à gã̀sãwa bↄbↄ a zĩia. \q1 \v 18 Ègↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ é yàra e, \q1 à fitia tɛ́ ègↄ̃ nana gwãavĩmɛ. \q1 \v 19 À ↄↄ ègↄ̃ porona àgↄ̃ buutãbↄ kũna, \q1 ègↄ̃ kɛkɛ ↄ̃ wã a ↄnɛo. \q1 \v 20 È ↄ poro wɛ̃ndadeenↄnɛ, \q1 è ↄ liga takaasideenↄzi. \q1 \v 21 È ĩampuu gurↄↄ vĩa kɛ a bɛdeenↄ yã musuro, \q1 zaakɛ à uadeenↄ è uta didi kↄ̃amɛ. \q1 \v 22 È daɛbↄ bisanↄ tã a zĩnda, \q1 à pↄ́kãsãanↄ nɛ́ táaru bisa kↄ̃n bisa gaarura'ideenↄmɛ. \q1 \v 23 À zã è tↄ́ bↄ fàadibokiia, \q1 ègↄ̃ vɛ̃ɛna gu dↄ̃nkↄ̃ kↄ̃n bùsu gbɛ̃nsinↄ. \q1 \v 24 Nↄgbɛ̃ pì è pↄ́dangãn kɛ àgↄ̃ yaa, \q1 è gère tã à kpá a latarinↄa. \q1 \v 25 Ègↄ̃ gbãa kↄ̃n gakuio dana pↄ́kãsãa ũ, \q1 à kuuna zia yã è swɛ̃̀ kɛ̃nlo. \q1 \v 26 Ɔ̃ndↄ̃yã ègↄ̃ daa à lɛ́n, \q1 è yã dańnɛ kↄ̃n yenzio. \q1 \v 27 À wɛ́ɛ ègↄ̃ tɛ́ a ua yãkɛnazi, \q1 è mɛa pↄ́ blero. \q1 \v 28 À nɛ́nↄ è fɛɛ wà sa maaa onɛ, \q1 à zã è à sáabu kpá à be: \q1 \v 29 Nↄgbɛ̃ paridee aĩa vĩ fá, \q1 mↄde ḿbe ń dɛńla ń píngi. \q1 \v 30 Kakana maaa ègↄ̃ náanɛ vĩro, \q1 nↄmaakɛɛ è gɛ̃ zɛ́lamɛ, \q1 nↄgbɛ̃ kɛ̀ Dii vĩa vĩin wè sáabu kpá. \q1 \v 31 Ǹ zĩi kɛ̀ à kɛ̀ àre kpáa, \q1 ǹ à tↄ́ kpá à yãkɛna musu gãalɛ.