\id MAT Matthew in Bokobaru, Ross Jones \h MATIU \toc1 Baaru nnaa kɛ̀ Matiu kɛ̃̀ \toc2 MATIU \mt1 MATIU \mt2 Baaru nnaa kɛ̀ Matiu kɛ̃̀ \io1 Yesu Kirisi ina 1:1-2:23 \io1 Yaaya Batisikɛri waazikɛna 3:1-3:12 \io1 Yesu batisikɛna 3:13-4:11 \io1 Yesu yãdannɛna Galili 4:12-18:35 \io1 Zaa Galili ai Yerusalɛmu 19:1-20:34 \io1 Yesu kuuna Yerusalɛmu 21:1-26:13 \io1 Yesu gana kↄ̃n a fɛɛnao 26:14-28:20 \c 1 \s1 Yesu Kirisi bori bↄzia \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Ibraĩ kↄ̃n Daudao bori Yesu Kirisi bↄzian yɛ̀: \q1 \v 2 Ibraĩ Isaaku ì, \q1 Isaaku Yakubu ì, \q1 Yakubu Yuda ì kↄ̃n a vĩ̀inↄ kↄ̃n a dãaronↄ, \q1 \v 3 Yuda Pɛrɛzi kↄ̃n Zɛrao ì kↄ̃n a nↄ Tamao, \q1 Pɛrɛzi Ɛzɛrↄnu ì, \q1 Ɛzɛrↄnu Ramu ì, \q1 \v 4 Ramu Aminadabu ì, \q1 Aminadabu Nasↄ̃ ì, \q1 Nasↄ̃ Salamↄ ì, \q1 \v 5 Salamↄ Bↄaza ì kↄ̃n a nↄ Rahabuo. \q1 Bↄaza Ɔbɛdi ì kↄ̃n a nↄ Rutuo, \q1 Ɔbɛdi Yɛsɛ ì, \q1 \v 6 ben Yɛsɛ kí Dauda ì. \b \p Ben Dauda Sulemanu ì kↄ̃n Uria naↄ̃o, \q1 \v 7 Sulemanu Reoboamu ì, \q1 Reoboamu Abia ì, \q1 Abia Asa ì, \q1 \v 8 Asa Yosafata ì, \q1 Yosafata Yehoramu ì, \q1 Yehoramu Uzia ì, \q1 \v 9 Uzia Yotamu ì, \q1 Yotamu Aaza ì, \q1 Aaza Ɛzɛkaya ì, \q1 \v 10 Ɛzɛkaya Manase ì, \q1 Manase Amↄ ì, \q1 Amↄ Yosia ì, \q1 \v 11 Yosia Yoyakini ì kↄ̃n a dãaronↄ gurↄↄ kɛ̀ wà gbɛ̃nↄ kũ̀kũ wà tàńyo Babilↄnu. \b \p \v 12 Tana kↄ̃n gbɛ̃nↄ Babilↄnu gbɛran Yoyakini Sealatiɛli ì, \q1 Sealatiɛli Zɛrubabɛli ì, \q1 \v 13 Zɛrubabɛli Abiudu ì, \q1 Abiudu Ɛliakimu ì, \q1 Ɛliakimu Azↄ ì, \q1 \v 14 Azↄ Zadↄki ì, \q1 Zadↄki Akimu ì, \q1 Akimu Ɛliudu ì, \q1 \v 15 Ɛliudu Ɛlɛaza ì, \q1 Ɛlɛaza Matã ì, \q1 Matã Yakubu ì, \q1 \v 16 Yakubu Mariama zã Yusufu ì, \q1 ben Mariama Yesu kɛ̀ wè benɛ Mɛsaya ì. \b \p \v 17 Zaa Ibraĩ gurↄↄnↄa ai à gàa pɛ́ Daudaa, de kↄ̃n a nɛ́o kuu gɛ̃ro dosaimɛ. Zaa Dauda gurↄↄnↄa ai gurↄↄ kɛ̀ wà tà kↄ̃n gbɛ̃nↄo Babilↄnu, de kↄ̃n a nɛ́o kuu gɛ̃ro dosaimɛ. Zaa tana kↄ̃n gbɛ̃nↄo Babilↄnu ai à gàa pɛ́ Mɛsayaa, de kↄ̃n a nɛ́o kuu gɛ̃ro dosaimɛ. \s1 Yesu Kirisi ina \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Dian wà Yesu Kirisi ì nàn yɛ̀: À da Mariama kuu Yusufu nↄkpamma ũmɛ. Ai àgↄ̃ gá zã kɛ, à nↄ̀ sì kↄ̃n Luda Nini gbãaao. \v 19 À gↄ̃kpamma Yusufu pì nɛ́ gbɛ̃ maaamɛ, à yezi à wí daaro, ben à zɛ̀o kɛ̀ é bↄ à yãn asii guu. \v 20 Gurↄↄ kɛ̀ èe laasuu lɛɛ yã pìa, Dii malaika bↄ̀ à mↄ̀zi nanaa guu à bènɛ: Dauda bori Yusufu, ǹton bídi kɛ n nↄkpamma Mariama sɛna yã musuro, zaakɛ nↄ̀ kɛ̀ à sina bↄ̀ Luda Nini kiiamɛ. \v 21 Eé nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, nɛ́ tↄ́ kpánɛ Yesu, zaakɛ eé a gbɛ̃nↄ bↄ ń durunnↄ guu. \v 22 Beee kɛ̀ píngi, lɛ yã kɛ̀ Dii ò annabi gãzĩ kɛ, à bè: \q1 \v 23 Nↄkparɛ lɛzii bé eé nↄ̀ sí \q1 à nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, \q1 weé tↄ́ kpánɛ Imanuɛli. \m Tↄ́ pì bè, Ludaa kúwao. \p \v 24 Kɛ̀ Yusufu vù, à kɛ̀ lán Dii malaika dìɛnɛ nà, à a nↄↄ pì sɛ̀. \v 25 Mↄde èe à dↄ̃ nↄgbɛ̃ ũro ai à gàa à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pì ì. Ben à tↄ́ kpànɛ Yesu. \c 2 \s1 Sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ mↄna Yesu gwa \p \v 1 Wà Yesu ì Bɛtɛlɛmu Yudea bùsun kí Hɛrↄdu gurↄ. Ben sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ bↄ̀ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa, aↄ̃ mↄ̀ Yerusalɛmu, \v 2 aↄ̃ gbɛ̃nↄ là wà bè: Nɛ́ kɛ̀ wà ì Yudanↄ kína ũu kú máa? Wa à sↄsↄnɛ è ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa, ben wa mↄ kúɛnɛ. \v 3 Kɛ̀ kí Hɛrↄdu yã pì mà, à bídi kɛ̀ kↄ̃n Yerusalɛmudeenↄ ń píngi. \v 4 À Yuda sa'orikinↄ kↄ̃n ludayãdannɛrinↄ kàkↄ̃a ń píngi, ben à ń lá guu kɛ̀ weé Mɛsaya in. \v 5 Aↄ̃ wèàla wà bè: Bɛtɛlɛmumɛ zaa Yudea bùsun. Zaakɛ lán annabi kɛ̃̀ nàn yɛ̀: \q1 \v 6 Bɛtɛlɛmu kɛ̀ kú Yudanↄ bùsun, \q1 ń kɛ̃sãna Yuda wɛ́tɛnↄziro fá. \q1 Zaakɛ n guun kína é bↄn, \q1 kɛ̀ eé dↄ ma gbɛ̃ Isarailinↄnɛ aɛ. \m \v 7 Ben Hɛrↄdu sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ sìsi asii guu, à sↄsↄnɛ pì bↄgurↄ sãnsãn gbèkaḿma. \v 8 Ben à ń gbarɛ Bɛtɛlɛmu à bè: À gá à nɛ́ pì baaru gbekagbeka kↄ̃n làakario. Tó a à è, à mↄ́ à omɛ, mapi se, mɛ́ gá kúɛnɛ. \p \v 9 Kɛ̀ aↄ̃ kína yã mà, ben aↄ̃ dà zɛ́n. Ben sↄsↄnɛ kɛ̀ aↄ̃ↄ è ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa yãa pì dↄ̀ńnɛ aɛ dↄ ai à gàa à zɛ̀ nɛ́ pì kúkiila. \v 10 Kɛ̀ aↄ̃ sↄsↄnɛ pì è, aↄ̃ pↄↄ kɛ̀ nna maamaa. \v 11 Aↄ̃ gɛ̃̀ kpɛ́n, aↄ̃ nɛ́ pì è kↄ̃n a da Mariamao, ben aↄ̃ kùɛ wà dↄnzi kɛ̀nɛ. Ben aↄ̃ ń auziki àkpatinↄ wɛ̃̀wɛ̃, aↄ̃ à gbà vura kↄ̃n tuaetitio kↄ̃n lí'ↄ gũ nnannaao. \v 12 Ludaa òńnɛ nanaa guu kɛ̀ aↄ̃ton bↄɛ Hɛrↄdu kiiaro, ben aↄ̃ tà ń bùsun kↄ̃n zɛ́ pãndeo. \s1 Gana kↄ̃n Yesuo Igipiti \p \v 13 Aↄ̃ tana gbɛra Dii malaika bↄ̀ à mↄ̀ Yusufuzi nanaa guu à bè: Ǹ fɛɛ ǹ nɛ́ pì sɛ́ kↄ̃n a dao, ǹ bàa lɛ́ ǹ gáńyo Igipiti, nɛ́gↄ̃ kú gwe ai mà mↄ́ mà yã onnɛ dↄ, zaakɛ Hɛrↄdu é nɛ́ pì wɛtɛ à dɛmɛ. \p \v 14 Ben Yusufu fɛ̀ɛ gwãavĩ, à nɛ́ pì sɛ̀ kↄ̃n a dao, à gàańyo Igipiti. \v 15 À kú gwe ai Hɛrↄdu gàa à gào. Beee kɛ̀, lɛ yã kɛ̀ Dii ò annabi gãzĩ kɛ yãnzimɛ, à bè: \q1 Ma a nɛ́ gbɛ̀sɛ Igipiti. \s1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ dɛdɛna \p \v 16 Kɛ̀ Hɛrↄdu è sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̀azi, ben à pↄ fɛ̃̀ maamaa. À sↄsↄnɛ bↄgurↄↄ taka dↄ̃ yã kɛ̀ à gbèka sↄsↄnɛyãdↄ̃ri pìnↄa yãnzi, ben à gbɛ̃nↄ zĩ̀ aↄ̃ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ kà wɛ̃̀ plaaa ke kɛ̀ aↄ̃ kɛ̃̀sãzinↄ dɛ̀dɛ Bɛtɛlɛmu kↄ̃n a buraanↄ píngi. \v 17 Yã kɛ̀ annabi Yɛrɛmaya ò kɛ̀ sa, à bè: \q1 \v 18 Wà wii gbãaa mà Rama, \q1 wèe ↄ́ↄ dↄↄ, wèe wii pɛɛ. \q1 Rasɛli e a nɛ́nↄ ↄ́ↄ dↄↄ, \q1 à gì agbaa mazi, zaakɛ aↄ̃ↄ kuu dↄro. \s1 Suna Igipitio \p \v 19 Kɛ̀ Hɛrↄdu gà, ben Dii malaika bↄ̀ à mↄ̀ Yusufuzi Igipiti nanaa guu \v 20 à bè: Ǹ fɛɛ ǹ nɛ́ pì sɛ́ kↄ̃n a dao, ǹ táńyo Isarailinↄ bùsun, zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe wɛtɛɛ wà nɛ́ pì wɛ̃̀ndi bↄↄnↄ gàga. \p \v 21 Ben à fɛ̀ɛ à nɛ́ pì sɛ̀ kↄ̃n a dao, à tàńyo Isarailinↄ bùsun. \v 22 Kɛ̀ à mà Akɛlau bé èe kí blee Yudea a de Hɛrↄdu gɛ̃ɛ ũ, gwe vɛ̃ɛna vĩa à kũ̀. Luda yã ònɛ nanaa guu, ben à tà Galili bùsun, \v 23 à gàa à vɛ̃̀ɛ wɛ́tɛ kɛ̀ wè be Nazarɛti. Lɛn yã kɛ̀ annabinↄↄ ò pàpa lɛ, kɛ̀ aↄ̃ bè: Weé à sísi Nazarɛti gbɛ̃. \c 3 \s1 Yaaya Batisikɛri waazikɛna \r (Maa 1:1-8, Luk 3:1-18, Yoh 1:19-28) \p \v 1 Beee gbɛra Yaaya Batisikɛri mↄ̀ Yudea gbáan, èe waazi kɛɛ \v 2 à bè: À nↄ̀sɛ liɛ, kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia kà kĩi. \v 3 À yãn annabi Isaya ò yã à bè: \q1 À baarukpari kòto ma dↄ gbáan, \q1 èe bee à zɛ́ kɛkɛ Diinɛ, \q1 à zɛ́ wɛ́wɛnↄ poronɛ súusu. \p \v 4 Yaaya ègↄ̃ pↄ́kãsãa kɛ̀ wà tã̀ kↄ̃n lakumi kão dana, è báa asaa dↄ a pii. Sutɛ̃ kↄ̃n zↄ́'ion à pↄ́blee ũ. \v 5 Wègↄ̃ bↄɛ Yerusalɛmu kↄ̃n Yudea bùsu gu píngio kↄ̃n Yoda dↄ̀rↄzio wàgↄ̃ mↄↄ à kiia. \v 6 Aↄ̃è ń durunnↄ o gupuraaa, ben è ń batisi kɛ Yodan. \p \v 7 Kɛ̀ Yaaya è Farisinↄ kↄ̃n Sadusinↄↄ e mↄↄ a kiia pari aↄ̃ batisi kɛ, ben à bèńnɛ: Gbɛ̃ntee pitigoonↄ! Dé bé à lɛ́ dàawa à bàa sí pↄfɛ̃ kɛ̀ Luda é pitaḿmanɛ? \v 8 À nↄ̀sɛliɛna yã kɛ, weégↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ a liɛ. \v 9 Kɛ̀ Ibraĩ dɛ a dezi ũ, àtongↄ̃ daa kɛ̀ beee bé eé a bↄro. Mɛ́ɛ ooare, Luda é fↄ̃ à gbɛ̀ kɛ̀nↄ kɛ Ibraĩ boriinↄ ũ. \v 10 Kpása diɛna línↄzi kↄ̀. Luda é lí kɛ̀ è nɛ́ maaa iroo zↄ̃ à zu tɛ́ guu. \v 11 Mɛ́ɛ a batisi kɛɛ a nↄ̀sɛliɛna sèeda ũmɛ, mↄde gbɛ̃ke é mↄ́ ma gbɛra à gbãaa dɛmala, mɛ́ɛ ká mà à kyatee sɛ́ɛnɛro. Àmbe eé a batisi kɛ kↄ̃n Luda Ninio kↄ̃n tɛ́o. \v 12 À gbaka kũna a ↄzĩ ésegbɛ̃kiia. Tó à fã̀, eé a pↄ́wɛɛ ká a dↄ̃̀n, eé à sàko ká tɛ́ kɛ̀ è garoo guu. \s1 Yesu batisikɛna \r (Maa 1:9-11, Luk 3:21-22) \p \v 13 Ben Yesu bↄ̀ Galili bùsun à mↄ̀ Yaaya kiia Yodazi lɛ à a batisi kɛ. \v 14 Yaaya yezi à gí à bè: Mamↄma kɛ̀ má dɛ ǹ ma batisi kɛɛn n mↄ ma kiiaↄ́? \v 15 Ben Yesu wèàla à bè: Àgↄ̃ dɛ lɛ gĩa, zaakɛ à kↄ̃ sìwao lɛ yã píngi kɛna a zɛ́a yãnzi. Ben à wèzi. \v 16 Kɛ̀ Yesu batisi kɛ̀, à bikũ̀ gↄ̃ↄ. Zĩ beeea ludambɛɛ wɛ̃̀kↄ̃a, ben à è Luda Nini è e suu lán pↄ̃tɛ̃ɛ bà à zↄ̃̀awa. \v 17 Ben wà kòto mà bↄna ludambɛ à bè: Ma nɛ́ mɛ̀n do léle yenzideen yɛ̀, kɛ̀ ma pↄↄ nnaa maamaa. \c 4 \s1 Yesu yↄ̃agwana \r (Maa 1:12-13, Luk 4:1-13) \p \v 1 Ben Luda Nini gàa kↄ̃n Yesuo gbáan, lɛ Ibilisi à yↄ̃ à gwa. \v 2 Yesu lɛ́ yì fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo ai gurↄ baplaa. Kɛ̀ nↄaa e à dɛɛ, \v 3 ben gbɛ̃kɛkɛri pì sↄ̃̀zi à bè: Tó Luda Nɛ́n n ũ, ǹ be gbɛ̀ kɛ̀nↄ li burɛdi ũ. \v 4 Yesu wèàla à bè: À kú Luda yãn wà bè: \q1 Pↄ́bleen gbɛ̃ntee ègↄ̃ kúo adoro, \q1 sé yã kɛ̀ Ludaa e oo píngi. \p \v 5 Ben Ibilisi à sɛ̀ à gàao Luda wɛ́tɛ, à à zɛ̀ Luda kpɛ́ mìsↄ̃ntɛ̃a, \v 6 à bè: Tó Luda Nɛ́n n ũ, ǹ ↄ kpá n zĩndazi, zaakɛ wà kɛ̃̀ Luda yãn wà bè: \q1 Eé n yã o a malaikanↄnɛ, \q1 aↄ̃é n sɛ́ ń ↄzĩ lɛ ǹton gɛ̃̀n sí gbɛ̀aro yãnzi. \m \v 7 Yesu wèàla à bè: Wà kɛ̃̀ dↄ wà bè: \q1 Ǹton Dii n Luda lɛ́ ǹ gwaro. \p \v 8 Ben Ibilisi à sɛ̀ à gàao dↄ kpii lezĩ maamaa musu, à anduna kpatanↄ ↄ̀dↄanɛ píngi kↄ̃n ń auzikinↄ \v 9 à bè: Mɛ́ n gba beeenↄ píngi, tó n kuɛ n dↄnzi kɛmɛ. \v 10 Ben Yesu bènɛ: Ǹ gumala Setãn! Zaakɛ wà kɛ̃̀ Luda yãn wà bè, \q1 ǹ dↄnzi kɛ Dii n Ludanɛ \q1 ǹgↄ̃ dↄↄzi ado. \p \v 11 Ben Ibilisi à tò gwe sa, ben malaikanↄ mↄ̀ wà dↄ̀àlɛ. \s1 Yesu nana a zĩia zaa Galili \r (Maa 1:14-15, Luk 4:14-15) \p \v 12 Kɛ̀ Yesu mà wà Yaaya kũ̀ wà dà kpɛ́siaan, ben à tà Galili. \v 13 Èe vɛ̃ɛ Nazarɛti dↄro, à gàa à vɛ̃̀ɛ sɛ̀bɛ saɛ Kapɛnamu, Zɛbuluni boriinↄ kↄ̃n Nafatali boriinↄ bùsun, \v 14 lɛ yã kɛ̀ annabi Isaya ò kɛ yãnzi à bè: \q1 \v 15 Zɛbuluni boriinↄ kↄ̃n Nafatali boriinↄ bùsu, \q1 zaa ísiaa kpa ai Yoda baa kãa kpa, \q1 Galili bùsu kɛ̀ bori pãndenↄ kún pì, \q1 \v 16 aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú gusiaa guunↄ gupura ìsi è, \q1 guu dↄ̀ bùsu kɛ̀ kú gaa lɛ́zĩ pì deenↄnɛ sa. \p \v 17 Zaa gurↄ beeean Yesu nà waazikɛnaa à bè: À nↄ̀sɛ liɛ, kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia kà kĩi. \s1 Yesu ìba káakunↄ sisina \r (Maa 1:16-20, Luk 5:1-11) \p \v 18 Kɛ̀ Yesu e dↄↄ Galili sɛ̀bɛzi, à gↄ̃ↄn plaaanↄ è, vĩ̀i kↄ̃n dãaroo, Simↄ kɛ̀ wè be Pita kↄ̃n a dãaro Anduruo. Aↄ̃ↄe táaru kpaa sɛ̀bɛ pì guu, zaakɛ sↄrↄkↄnↄmɛ. \v 19 Ben Yesu bèńnɛ: À mↄ́ à tɛ́mazi, mɛ́ a kɛ gbɛ̃wɛtɛrinↄ ũ. \v 20 Zaa gwe gↄ̃ↄ aↄ̃ ń táarunↄ tòn aↄ̃ bↄ̀ wà tɛ̀zi. \v 21 Kɛ̀ à gàa aɛ, à gↄ̃ↄn plaa pãndenↄ è, vĩ̀i kↄ̃n dãaroo dↄ, Zebedi nɛ́ Yemisi kↄ̃n a dãaro Yohanao. Aↄ̃ↄ kú góro'itɛ guu kↄ̃n ń de Zebedi pìo, aↄ̃ↄe ń táarunↄ kɛkɛɛ. Yesu ń sísi, \v 22 ben aↄ̃ ń de tò góro guu gwe gↄ̃ↄ, aↄ̃ bↄ̀ wà tɛ̀zi. \s1 Yesu yãdannɛna Galili \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Yesu ègↄ̃ lili oo Galili bùsun, è yã dańnɛ ń aduakɛkpɛnↄ guu, è kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia baaru kpá, è gbɛ̃nↄ kɛ̃kↄ̃a kↄ̃n gyã bori sãnda píngio. \v 24 À tↄ́ dà Siria bùsula píngi, ben wègↄ̃ mↄↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe gyã bori píngi kↄ̃n wãwãao kɛɛnↄ kↄ̃n zĩndeenↄ kↄ̃n gasindadeenↄ kↄ̃n ɛrɛnↄ, ben è ń kɛ̃kↄ̃a. \v 25 Wà bↄ̀ Galili kↄ̃n Wɛ́tɛmɛnkuri bùsuo kↄ̃n Yerusalɛmuo kↄ̃n Yudeao kↄ̃n Yoda baa kãa kpaao paripari wà tɛ̀zi. \c 5 \s1 Aubarikadeenↄn Yesu ìbanↄ ũ \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Kɛ̀ Yesu parii pìnↄ è, à dìdi sĩ̀sĩa. Kɛ̀ à vɛ̃̀ɛ, à ìbanↄ mↄ̀ à kiia, \v 2 ben à nà yãdannɛnaa à bè: \q1 \v 3 Aubarikadeenↄn gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ń kɛ̃sãna dↄ̃ↄnↄ ũ, \q1 zaakɛ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ ń pↄ́ ũ. \q1 \v 4 Aubarikadeenↄn pↄsiadeenↄ ũ, \q1 zaakɛ Luda é ń làakari kpáɛńnɛ. \q1 \v 5 Aubarikadeenↄn gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ń zĩnda bùsanↄ ũ, \q1 zaakɛ aↄ̃mbe weégↄ̃ anduna vĩ. \q1 \v 6 Aubarikadeenↄn yãzɛde nidɛrinↄ ũ, \q1 zaakɛ aↄ̃mbe aↄ̃é kã. \q1 \v 7 Aubarikadeenↄn wɛ̃ndadↄ̃nnɛrinↄ ũ, \q1 zaakɛ Luda é ń wɛ̃nda dↄ̃. \q1 \v 8 Aubarikadeenↄn nↄ̀sɛpuradeenↄ ũ, \q1 zaakɛ aↄ̃mbe aↄ̃é wɛ́ɛ si Ludalɛ. \q1 \v 9 Aubarikadeenↄn íbɛtɛmidɛrinↄ ũ, \q1 zaakɛ weé ń sísi Luda nɛ́nↄ. \q1 \v 10 Aubarikadeenↄn gbɛ̃ kɛ̀ wè ĩa daḿma yãmaakɛna yãnzinↄ ũ, \q1 zaakɛ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ ń pↄ́ ũ. \q1 \v 11 Aubarikadeenↄn a ũ, \q1 tó wà a sↄ̃sↄ̃, tó wà ĩa dàawa, \q1 tó wà yã zaa píngi dìawa ma yãnzi. \m \v 12 À pↄnnaa kɛ à yáa dↄ, zaakɛ a láada bíta ludambɛ. Lɛn wà ĩa dà annabi kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a ãanↄa lɛ. \s1 Yesu ìbanↄn wisi ũ kↄ̃n gupuraao \r (Maa 9:50, Luk 14:34-35) \p \v 13 Ámbe wisi ũ andunanɛ. Tó wisi i nnaa tà, dian weé kɛ nà à gↄ̃ wisi ũ dↄↄ? À àre kee vĩ dↄro, séde wà kwɛ́ɛ gbɛ̃nↄ táa oa. \p \v 14 Ámbe gupuraa ũ andunanɛ. Wɛ́tɛ kɛ̀ wà kàɛ sĩ̀sĩ musu è fↄ̃ àgↄ̃ utɛnaro. \v 15 Wè fitia na wà gbaka kúɛaro. Wè di dabu musumɛ, lɛ à guu pu gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú uanↄnɛ. \v 16 À guu pu gbɛ̃nↄnɛ lɛ, lɛ aↄ̃ a maakɛnanↄ e wà a De kɛ̀ kú musu tↄ́ kpá. \s1 Musa doka bↄkↄ̃tɛna \p \v 17 Àtongↄ̃ daa ma mↄ Musa doka kↄ̃n annabinↄ yãnↄ gboronlo. Mɛ́ɛ mↄ́ gbororo, ma mↄ lɛ mà papamɛ. \v 18 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, ludambɛ kↄ̃n tↄↄtɛo é gɛ̃tɛ, mↄde doka pì wɛ̃zã féte ke a pↄ́ kete ke é gɛ̃tɛro, yã píngi é kɛ. \v 19 Beee yãnzi tó gbɛ̃ gì yã kɛ̀ wà dìɛ pìnↄ dokezi, baa à kɛ̀ kɛ̃sãnańzi, tó è da gbɛ̃nↄnɛ aↄ̃ kɛ lɛ, adee égↄ̃ kɛ̃sãnańzi kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia gbɛ̃nↄ tɛ́mɛ. Tó gbɛ̃ kũna, tó è dańnɛ lɛ sↄ̃, adee égↄ̃ bíta kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia gbɛ̃nↄ tɛ́. \v 20 Mɛ́ɛ ooare, tó a yãmaakɛna dɛ ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ pↄ́laro, é gɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guuro. \s1 Pↄfɛ̃na \p \v 21 Á mà wà bè yãdeenↄnɛ, aↄ̃ton gbɛ̃ dɛro. Gbɛ̃ kɛ̀ gbɛ̃ dɛ̀, weé yãkpaɛ kɛo. \v 22 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, gbɛ̃ kɛ̀ pↄ fɛ̃̀ a gbɛ̃daaazi kà wà yãkpaɛ kɛo. Gbɛ̃ kɛ̀ a gbɛ̃daaa sↄ̃̀sↄ̃ kà wà gáo gbãadeenↄ kiia. Gbɛ̃ kɛ̀ bè a gbɛ̃daaanɛ mìsaide sↄ̃ kà à gɛ̃ tɛ́n. \v 23 Tó n mↄ ǹ Luda gba pↄ́ a gbãgbãkiia, tó n dↄn gwe kɛ̀ n gbɛ̃daaa n yã kũna, \v 24 ǹ n gba tó sa'okii aɛ gwe, ǹ gá ǹ agbaa kpá adeenɛ gĩa, gbasa ǹ mↄ́ ǹ saa o sa. \v 25 Tó n ibɛɛ e gaanyo yãkpaɛkɛkiia, ǹ kɛ kpakpaa ǹ kɛo nna zaa zɛ́n, lɛ àton n kpá yãkpaɛkɛriaro yãnzi. Tó nɛ́ɛ kɛ lɛro, yãkpaɛkɛri pì é n kpá dogaria, dogari é n da kpɛ́siaan. \v 26 Yãpuraan mɛ́ɛ oonnɛ, nɛ́ bↄ gwero ai ǹ gá fĩa boo píngi. Baa kↄbↄ é gↄ̃ tɛ́nziro. \s1 Zinakɛna \p \v 27 Á mà wà bè, àton zina kɛro. \v 28 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, tó gbɛ̃ nↄgbɛ̃ gwà kↄ̃n laasuu pãndeo, adee zina kɛ̀on gwe kↄ̀. \v 29 Tó n wɛ́ɛ ↄplaa è tó ǹ fu, ǹ bↄ ǹ zĩnna. N korana n mɛ̀gu kezi maa dɛ wà n mɛ̀ píngi zu tɛ́nla. \v 30 Tó n ↄplaa è tó ǹ fu, ǹ zↄ̃ ǹ zĩnna. N korana n mɛ̀gu kezi maa dɛ n mɛ̀ píngi tana tɛ́nla. \s1 Yìgidɛna \r (Mat 19:9, Maa 10:11-12, Luk 16:18) \p \v 31 Wà bè dↄ, tó gbɛ̃ e gii a naↄ̃zi, à yìgidɛla kpáa. \v 32 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, gbɛ̃ kɛ̀ gì a naↄ̃zi, tó èe kɛ à gↄ̃pↄsɛɛ kɛ̀nlo, à zã pì bé è tó à gↄ̃ zinakɛri ũ. Gbɛ̃ kɛ̀ nↄↄ kɛ̀ wà gìzi sɛ̀ sↄ̃ zina kɛ̀n gwe. \s1 Ladana \p \v 33 Á mà wà bè yãdeenↄnɛ dↄ, aↄ̃ yã kɛ̀ aↄ̃ↄ sì kↄ̃n Diio papa, aↄ̃ton fuaro. \v 34 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, àton la da sero. Àton yã sí kↄ̃n ludambɛɛoro, zaakɛ Luda kíblekitamɛ, \v 35 ke anduna, zaakɛ Luda tintimɛ, ke Yerusalɛmu, zaakɛ Kína ìsi wɛ́tɛmɛ. \v 36 Ǹton yã sí kↄ̃n n mìoro, zaakɛ nɛ́ fↄ̃ ǹ n mìkã mɛ̀n doo pura kũ ke ǹ à sia kũro. \v 37 Àgae be ee ke auo. Yã kɛ̀ dɛ beeelaa bↄ̀ à zaaa guumɛ. \s1 Gɛ̃ɛbona \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 Á mà wà bè, wà wɛ́ɛ fĩa bo kↄ̃n wɛ́ɛo, swaa kↄ̃n swaao. \v 39 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, àton gɛ̃ɛ bo gbɛ̃ kɛ̀ zaaa kɛ̀areearo. Tó gbɛ̃ n swãn kɛ̀ n gasu ↄplaaa, ǹ à doo dↄnɛ dↄ. \v 40 Tó gbɛ̃ yezi à n dansiki yãkpaɛ kɛnyo, ǹ n utadaa tónɛ dↄ. \v 41 Tó gbɛ̃ gã nàmma ǹ aso sɛ́are kiloo do, ǹ gáonɛ kiloo plaa. \v 42 Tó gbɛ̃ pↄ́ wɛ́ɛ kɛ̀mma, ǹ kpáa. Ǹton gbɛ̃ kɛ̀ yezi à pↄ́ sɛ̃kãmma tɛ̃ro. \s1 Yena ibɛɛzi \r (Luk 6:27-28, 32-36) \p \v 43 Á mà wà bè, àgↄ̃ ye a gbɛ̃daaazi, à za a ibɛɛn. \v 44 Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, àgↄ̃ ye a ibɛɛnↄzi, à adua kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è wɛ́ɛ tãawaanↄnɛ, \v 45 lɛ à gↄ̃ a De kɛ̀ kú musu nɛ́nↄ ũ yãpura. Zaakɛ è ↄfãntɛ̃ bↄ gbɛ̃ zaaanↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃ maaanↄ ń píngi, è lou ma taarisaideenↄnɛ kↄ̃n taarideenↄ ń píngi. \v 46 Tó gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yeaziinↄn á yeńzi, é láada ke e Luda kiiaↄ́? Baa bɛ'ↄↄsirinↄ è kɛ lɛroo? \v 47 Tó a gbɛ̃nↄn eè ì kpákpaḿma ńtɛ̃ɛ, bↄ́ á dɛo gbɛ̃ pãndenↄlaa? Baa kifiinↄ è kɛ lɛroo? \v 48 Beee yãnzi àgↄ̃ kuu papana, lán a De kɛ̀ kú musu kuu papana nà. \c 6 \s1 Gbadana \p \v 1 À làakari kɛ a dↄnzi yãkɛna gupuraaazi. Àton kɛ gbɛ̃ntee wɛ́ɛ yãnziro. Tó ée kɛɛ lɛ, é láada e a De kɛ̀ kú musu kiiaro. \v 2 Tó nɛ́ɛ gba daa takaasideenↄnɛ, ǹton a kpàakpa kɛ lán mↄnafikideenↄ bàro. Aↄ̃è kɛ aduakɛkpɛnↄ guu kↄ̃n gãalɛnↄ, lɛ gbɛ̃nↄ ń tↄ́ nnaa sí yãnzimɛ. Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, aↄ̃ ń láada èn gwe kↄ̀! \v 3 Mpi, tó nɛ́ɛ gba daa takaasideenↄnɛ, ǹton tó n ↄzɛɛ dↄ̃ lán n ↄplaa e kɛɛ nàro. \v 4 Ǹ tó n gbadana kɛ asiiyã ũ, n De kɛ̀ asiiyã dↄ̃ↄ é à fĩa bonnɛ. \s1 Aduakɛna \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 Tó ée adua kɛɛ, àtongↄ̃ dɛ lán mↄnafikideenↄ bàro. Aↄ̃ègↄ̃ yezi wà adua kɛ zɛna aduakɛkpɛn kↄ̃n zɛ́ↄ̃nkpakↄ̃anↄ, lɛ gbɛ̃nↄ ń e yãnzi. Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, aↄ̃ ń láada èn gwe kↄ̀! \v 6 Mpi, tó nɛ́ɛ adua kɛɛ, ǹ gɛ̃ n kpɛ́ guu, ǹ gbà tata, ǹ wɛ́ɛ kɛ n De kɛ̀ kú gwe asii guua, n De kɛ̀ asiiyã dↄ̃ↄ é sínyo. \v 7 Tó ée adua kɛɛ, àton yã bↄɛ pari lán kifiinↄ bàro. Aↄ̃ègↄ̃ daa ń yãbↄɛna parii guun Luda é síńyo. \v 8 Àtongↄ̃ dɛ lán ń bàro, zaakɛ a De pↄ́ kɛ̀ á à nii vĩi dↄ̃ ai àgↄ̃ gá gbekaa. \v 9 Àgae adua kɛ lán kɛ̀ bà: \q1 Wa De kɛ̀ kú musu, \q1 ǹ tó wàgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ n tↄ́ adona. \q1 \v 10 Ǹ tó kpata kɛ̀ bↄ̀ n kiia bↄ gupuraaa, \q1 wà n pↄyezi kɛ anduna guu, \q1 lán wè kɛ zaa musu nà. \q1 \v 11 Ǹ wa gba ú kɛ̀ wé ble gbã̀a. \q1 \v 12 Ǹ wa taarinↄ kɛ̃we, \q1 lán weè kɛ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ taari kɛ̀weenↄnɛ nà. \q1 \v 13 Ǹton tó wà fu yↄ̃agwanaaro, \q1 ǹ wa sí à zaaaa. \m \v 14 Tó a gbɛ̃nↄ taari kɛ̃̀ńnɛ, a De kɛ̀ kú musu é a pↄ́ kɛ̃are se. \v 15 Tó ée gbɛ̃nↄ taarinↄ kɛ̃ńnɛ sↄ̃ro, a De é a taarinↄ kɛ̃arero. \s1 Lɛ́yina \p \v 16 Tó á lɛ́yina sↄ̃, àton uu sisi lán mↄnafikideenↄ bàro. Aↄ̃è ń uu yãkↄ̃tɛ lɛ gbɛ̃nↄ gↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ aↄ̃ lɛ́yina yãnzi. Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, aↄ̃ ń láada èn gwe kↄ̀! \v 17 Mpi, tó ń lɛ́yina, ǹ uu pípi, ǹ nↄ́si mámamma, \v 18 lɛ gbɛ̃nↄ tón dↄ̃ ń lɛ́yinaro, sé n De kɛ̀ kú asii guu baasiro. N De kɛ̀ asiiyã dↄ̃ↄ é à fĩa bonnɛ. \s1 Auziki yã \r (Luk 11:33-36, 12:33-34, 16:13) \p \v 19 Àton auziki kakↄ̃aazi anduna guu kɛ̀ro, gura kɛ̀ kↄ̀kↄnↄ è pↄ́ yakan, pↄ́nↄ è kↄ̃tɛ̃ kpán bensↄ̃ kpãinↄ è gu fↄ̃ aↄ̃ pↄ́nↄ sɛ́ɛn. \v 20 À a auziki kakↄ̃a ludambɛ, gura kɛ̀ kↄ̀kↄnↄ è pↄ́ yakanlo, pↄ́nↄ è kↄ̃tɛ̃ kpánlo bensↄ̃ kpãinↄ è gu fↄ̃ aↄ̃ pↄ́nↄ sɛ́ɛnlo. \v 21 Zaakɛ guu kɛ̀ n auziki kún, gwen n làakari ègↄ̃ kún se. \p \v 22 Wɛ́ɛn mɛ̀ fitia ũ. Tó n wɛ́ɛ aafia, n mɛ̀ píngi égↄ̃ gupuraa ũ. \v 23 Tó n wɛ́ɛ gbãaro sↄ̃, n mɛ̀ píngi égↄ̃ gusiaa ũ. Tó gupuraa kɛ̀ ń kũna dɛ gusiaa ũ, gusiaa pì bíta. \v 24 Gbɛ̃ke è fↄ̃ à dↄ dii mɛ̀n plaaaziro, zaakɛ eé za gbɛ̃ doon àgↄ̃ ye gbɛ̃ doozi, kesↄ̃ eé na gbɛ̃ dooa à kya ká gbɛ̃ doon. É fↄ̃ àgↄ̃ dↄ Ludazi kↄ̃n ↄↄo lɛdoro. \s1 Ludanaanɛkɛna \r (Luk 12:22-31) \p \v 25 Beee yãnzi mɛ́ɛ ooare, àton a wɛ̃̀ndi kã̀hãn kɛ à be bↄ́n wé ble ke bↄ́n wé miro. Àton mɛ̀ kã̀hãn kɛ à be bↄ́n wé daro. Wɛ̃̀ndi dɛ pↄ́bleelaroo? Mɛ̀ dɛ pↄ́kãsãalaroo? \v 26 À gwa bãanↄa. Aↄ̃è pↄ́ tↄ̃ro, aↄ̃è pↄ́ kɛ̃ro, aↄ̃è pↄ́ ká dↄ̃̀ guuro, mↄde a De kɛ̀ kú musu è pↄ́blee kpáḿma. Á bɛ̀ɛ vĩ maamaa dɛ bãanↄlaroo? \v 27 A tɛ́, dé bé eé fↄ̃ à a wɛ̃̀ndi gbã̀a kaara, baa gurↄ do, a kã̀hãnkɛna guuu? \p \v 28 Bↄ́yãnzin eè pↄ́kãsã kã̀hãn kɛzi? À lá vúdeenↄ gwa sɛ̃̀n lán aↄ̃ↄ dɛ nà. Aↄ̃è zĩi kɛro, aↄ̃è buu tãro, \v 29 mↄde mɛ́ɛ ooare, baa Sulemanu kↄ̃n a auzikio, èe uta da à maaa kà aↄ̃ ke ũro. \v 30 Sɛ̃̀la kɛ̀ kuu gbã̀a eé tɛ́ kũ ziaa, lán Luda è pↄ́ nazi lɛ nà, amↄa ludanaanɛkɛ̃sãnadeenↄ, weé a pↄ́ o dↄↄ́? \v 31 Beee yãnzi àton pↄ́ke kã̀hãn kɛ à be bↄ́n wé ble ke bↄ́n wé mi ke bↄ́n wé daro. \v 32 Kifiinↄn pↄ́ pìnↄ píngi yã è dↄńnɛ aɛ. Zaakɛ a De kɛ̀ kú musu dↄ̃ kɛ̀ pↄ́ pìnↄ kↄ̃ sìao, \v 33 à tó kpata kɛ̀ bↄ̀ à kiia kↄ̃n à yãzɛdeeo dↄare aɛ gĩa, eé pↄ́ pìnↄ kaaraare dↄ píngi. \v 34 Beee yãnzi àton ziaa kã̀hãn kɛro, zaakɛ ziaa a zĩnda yã dↄ̃. Gurↄ píngi yã'ↄ̃amma mↄ̀a. \c 7 \s1 Kↄ̃ taari'ena \r (Luk 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Àton gbɛ̃ taari ero, Luda é a taari e sero. \v 2 Zaakɛ lán nɛɛ̀ gbɛ̃ taari e nà, lɛn Luda é n taari e lɛ. Zaka kɛ̀ ń eè yↄ̃ońnɛn eé yↄ̃onnɛ. \v 3 Bↄ́yãnzi nɛ́ɛ sɛ̃̀buru kɛ̀ da n gbɛ̃daaa wɛ́ɛn eezi, bensↄ̃ nɛ́ɛ líkusu kɛ̀ da n wɛ́ɛn yã daaroo? \v 4 Kɛ̀ líkusu da n wɛ́ɛn, à kɛ̀ dia nɛ́ be n gbɛ̃daaanɛ à tó ǹ sɛ̃̀buru kɛ̀ da à wɛ́ɛn bↄnɛ? \v 5 Mↄnafikide! Ǹ líkusu kɛ̀ da n wɛ́ɛn bↄ gĩa, nɛ́ gbasa ǹ guu e wásawasa, lɛ ǹ e ǹ sɛ̃̀buru kɛ̀ da n gbɛ̃daaa wɛ́ɛn bↄnɛ. \q1 \v 6 Àton Luda pↄ́ kpá gbɛ̃ɛnↄaro \q1 lɛ aↄ̃ton sↄkpa wà a kari kɛro yãnzi. \q1 Àton a gbɛ̀ bɛ̀ɛdeenↄ zu alɛdɛnↄnɛro \q1 lɛ aↄ̃ton táa o'oaro yãnzi. \s1 Wɛ́ɛkɛna \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 À wɛ́ɛ kɛ, Luda é kpáawa. À wɛtɛ, é e. À gbà lɛ́, Luda é wɛ̃are. \v 8 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ wɛ́ɛ kɛ̀n wè kpáa, gbɛ̃ kɛ̀ wɛ̀tɛ sↄ̃ è e. Gbɛ̃ kɛ̀ gbà lɛ̀n weé wɛ̃nɛ. \v 9 A tɛ́, dé bé eé gbɛ̀ kpá a nɛ́a, tó à burɛdi wɛ́ɛ kɛ̀a? \v 10 Tó à kpↄ̀ wɛ́ɛ kɛ̀a sↄ̃, eé mlɛ̃̀ sɛ́ à kpáaↄ́? \v 11 Baa kↄ̃n a zaakɛɛo, á pↄ́ maa kpana a nɛ́nↄa dↄ̃. Weé a De kɛ̀ kú musu pↄ́ maa kpana gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ wɛ́ɛ kɛ̀anↄa pↄ́ o dↄↄ́? \p \v 12 À kɛ gbɛ̃nↄnɛ lán á yezi aↄ̃ kɛare nà. Musa doka kↄ̃n annabinↄ yãnↄ mìn gwe. \s1 Zɛ́lɛ kpaatoo \r (Luk 13:24) \p \v 13 À gɛ̃ zɛ́lɛ kpaatoo guu. Zɛ́ kɛ̀ à lɛ́ yàasa ben à mɛ̀porokii vĩi è gáńyo kaatɛna guumɛ. Beeen gbɛ̃ paridee e sɛɛ. \v 14 Zɛ́ kɛ̀ è gáńyo wɛ̃̀ndi guu lɛ́ kpaato à nakↄ̃ana, bensↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ è wà sɛɛnↄↄ pariro. \s1 Gbɛ̃ dↄ̃na a yãkɛnaa \r (Luk 6:43-44, 13:25-27) \p \v 15 À làakari kɛ annabi ɛgɛɛnↄzi. Aↄ̃è mↄ́ a kiia sã báao dana, mↄde lɛwan nↄadɛrinↄn ń ũ. \v 16 É ń dↄ̃ ń yãkɛnaa. Wè geepi bo lɛ̀ líaro. Wè kãkãa e babanɛ láaro. \v 17 Lí maaa è nɛ́ nnaa i, lí zaaa è nɛ́ gina i. \v 18 Lí maaa è fↄ̃ à nɛ́ gina ìro, lí zaaa è fↄ̃ à nɛ́ nnaa ìro. \v 19 Wè lí kɛ̀ è nɛ́ maaa iroo zↄ̃ wà zu tɛ́ guumɛ. \v 20 Lɛmɛ é ń dↄ̃ ń yãkɛnaa lɛ. \p \v 21 Èe kɛ gbɛ̃ kɛ̀ ègↄ̃ ma sisii Dii, Dii, bé eé gɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guuro, sé gbɛ̃ kɛ̀ è ma De kɛ̀ kú musu pↄyezi kɛɛ. \v 22 Yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ gbɛ̃ parideenↄ é bemɛ: Dii, Dii, wa Luda yã òńnɛ kↄ̃n n tↄ́o nɛ́! Wa zĩnnↄ gòḿma kↄ̃n n tↄ́o nɛ́! Wa dabuyãnↄ kɛ̀ pari kↄ̃n n tↄ́o nɛ́! \v 23 Mɛ́ beńnɛ wásawasa: Má a dↄ̃ zikiro. À gumala zaakɛrinↄ! \s1 Kpɛ́bori gↄ̃ↄn plaaanↄ \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 Beee yãnzi gbɛ̃ kɛ̀ à ma yã kɛ̀nↄ mà, ben à zĩi kɛ̀a dɛ lán gbɛ̃ làakaridee kɛ̀ à a kpɛ́ bò gbɛ̀a bàmɛ. \v 25 Kɛ̀ lou mà, í dàgula, ĩa kàka à sù kpɛ́ pìa, ben èe lɛ́ɛro, kɛ̀ wà à ɛ̃ɛ dàɛ gbɛ̀a yãnzi. \v 26 Gbɛ̃ kɛ̀ ma yã kɛ̀nↄ mà, ben èe zĩi kɛaroo dɛ lán mìsaidee kɛ̀ à a kpɛ́ bò bùsu'ãatɛ̃a bàmɛ. \v 27 Kɛ̀ lou mà, í dàgula, ĩa kàka à sù kpɛ́ pìa, ben à gbòro à lɛ̀ɛ bìtimm. \s1 Yesu iko \p \v 28 Kɛ̀ Yesu yã beeenↄ ò à yã̀a, à yãdannɛna bↄ̀ parii saɛ, \v 29 zaakɛ èe yã dańnɛ lán ludayãdannɛrinↄ bàro, à dàńnɛ ikoomɛ. \c 8 \s1 Kusu kɛ̃kↄ̃ana \r (Maa 1:40-45, Luk 5:12-16) \p \v 1 Kɛ̀ Yesu pìta sĩ̀sĩa, parii tɛ́zi. \v 2 Ben kusu ke mↄ̀ à kùɛ à aɛ à bè: Dii, tó ń yezi, nɛ́ fↄ̃ ǹ ma kɛ̃kↄ̃a wásawasa. \v 3 Yesu ↄ bↄ̀ à kɛ̀a à bè: Má yezi. Ǹ gↄ̃ wásawasa. Zaa gwe gↄ̃ↄ à kusu yã̀a. \v 4 Ben Yesu bènɛ: Ǹton o gbɛ̃ke maro. Ǹ gá ǹ n zĩnda ↄdↄa sa'orinɛ, ǹ sa'opↄ kɛ̀ Musa dìɛ kpá n kɛ̃kↄ̃ana sèeda ũ gbɛ̃nↄnɛ. \s1 Sozanↄ gbɛ̃nsi zĩkɛri kɛ̃kↄ̃ana \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Kɛ̀ Yesu e gɛ̃ɛ Kapɛnamu, ben Romu sozanↄ gbɛ̃nsi mↄ̀ à kiia, a wɛ́ɛ kɛ̀a \v 6 à bè: Dii, ma zĩkɛri daɛna bɛ, à kↄ̃̀ↄ kũ̀, mɛ̀ e ↄ̃ↄa maamaa. \v 7 Ben Yesu bènɛ: Mɛ́ gá mà à kɛ̃kↄ̃a. \v 8 Ben gbɛ̃nsi pì bènɛ: Dii, mɛ́ɛ ká ǹ gá ma bɛro. Ǹ yã ò dé, ma zĩkɛri é kɛ̃kↄ̃a. \v 9 Zaakɛ mapi se, wà iko vĩmamɛ, ben má iko vĩ sozanↄa. Mɛɛ̀ o aↄ̃ gbɛ̃ doonɛ à gá, è sↄ̃ gá. Mɛɛ̀ o à pãndenɛ à mↄ́, è sↄ̃ mↄ́. Mɛɛ̀ o ma zĩkɛrinɛ à kɛ̀ kɛ, è sↄ̃ kɛ. \p \v 10 Kɛ̀ Yesu yã pì mà, à bↄ̀ à saɛ, ben à bè gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́zinↄnɛ: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, mɛ́ɛ e gbɛ̃ke ma náanɛ kɛ̀ lɛ Isarailinↄ tɛ́ro. \v 11 Mɛ́ɛ ooare, gbɛ̃nↄ é bↄ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa kↄ̃n ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn kpaao paripari aↄ̃é mↄ́ pↄ́ ble kↄ̃n Ibraĩo kↄ̃n Isaakuo kↄ̃n Yakubuo kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guu. \v 12 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ yã wàgↄ̃ kú kpata pì guunↄ sↄ̃, weé ń zu bàazi gusiaa guumɛ. Gwen aↄ̃é ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \v 13 Ben Yesu bè sozanↄ gbɛ̃nsi pìnɛ: Ǹ tá bɛ. À kɛnnɛ lán n ma náanɛ kɛ̀ nà. Ben à zĩkɛri pì gbãa kũ̀ gurↄↄ mↄ̀a gↄ̃ↄ. \s1 Gyãreenↄ kɛ̃kↄ̃ana paripari \r (Maa 1:29-34, Luk 4:38-41) \p \v 14 Yesu gàa Pita bɛ, ben à è à naↄ̃ daa daɛna, èe mɛ̀wãaa kɛɛ. \v 15 Kɛ̀ à ↄ kɛ̀ à ↄↄa, ben à mɛ̀ yĩi kũ̀, ben à fɛ̀ɛ à pↄ́blee kɛ̀nɛ. \p \v 16 Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, ben wà mↄ̀nɛ kↄ̃n zĩndeenↄ paripari, ben à zĩn pìnↄ gòḿma kↄ̃n yã'onao, à gyãreenↄ kɛ̃̀kↄ̃a ń píngi. \v 17 Lɛn yã kɛ̀ annabi Isaya ò pàpa lɛ à bè: \q1 À wa gbãasaikɛɛ sɛ̀, \q1 à wa gyãanↄ kɛ̃̀wa. \s1 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yezi wà tɛ́ Yesuzinↄ \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Kɛ̀ Yesu è parii kàkↄ̃aazi, ben à bè a ìbanↄnɛ: Wà bikũ sɛ̀bɛ baa. \v 19 Ben ludayãdannɛri ke mↄ̀ à bè Yesunɛ: Dannɛri, guu kɛ̀ nɛ́ɛ gaan píngi mɛ́gↄ̃ tɛ́nzi. \v 20 Yesu bènɛ: Gbɛ̃ngboonↄ ń tò vĩ, bãanↄn ń sà vĩ, Gbɛ̃ntee Nɛ́ sↄ̃ ĩampakii vĩro. \p \v 21 Ben ìba pãnde bènɛ: Dii, ǹ tó ai ma de kpá guuzi gĩa. \v 22 Ben Yesu bènɛ: Ǹ tɛ́mazi. Ǹ tó gɛ̀nↄ ń gɛ̀nↄ vĩi. \s1 Yesu zàga'ĩa zɛna \r (Maa 4:35-41, Luk 8:22-25) \p \v 23 Yesu gɛ̃̀ góro'itɛ guu, ben à ìbanↄ tɛ̀zi aↄ̃ dà zɛ́n. \v 24 Kãndo zàga'ĩa gbãaa kàka sɛ̀bɛla, í e vĩvĩi èe kakaa ń góron. Yesu e ii oo, \v 25 ben à ìbanↄ sↄ̃̀zi, aↄ̃ à vù wà bè: Dii, ǹ wa mì sí, wée kaatɛɛmɛ. \v 26 Ben à bèńnɛ: Ludanaanɛkɛ̃sãnadeenↄ! À kɛ̀ dia á vĩa vĩ lɛɛ? Ben à fɛ̀ɛ à gì ĩanɛ kↄ̃n ío, ben guu yĩ̀ kítikiti. \v 27 Yã pì bↄ̀ gbɛ̃ pìnↄ saɛ aↄ̃ bè: Gbɛ̃ kparee taka boriin yɛ̀? Baa ĩa kↄ̃n ío è à yã mamɛ. \s1 Zĩnnↄ gɛ̃na alɛdɛnↄ guu \r (Maa 5:1-20, Luk 8:26-39) \p \v 28 Kɛ̀ Yesu bikũ̀ baa kãa kpa Gadara bùsun, zĩnde gↄ̃ↄn plaa kenↄ bↄ̀ mirakpɛtɛa, aↄ̃ mↄ̀ wà dààlɛ. Aↄ̃ↄ pãsĩ maamaa, gbɛ̃ke è fↄ̃ à bↄɛ gwero. \v 29 Aↄ̃ wii lɛ̀ wà bè: Bↄ́n wá vĩ kↄ̃ ↄzĩi, Luda Nɛ́? N mↄ wɛ́ɛ tãwa kɛ̀ ai à gurↄↄ gↄ̃ kán yↄ́? \v 30 Alɛdɛ kpàsa bíta kúńyo kãaa, aↄ̃ↄe pↄ́ blee. \v 31 Ben zĩn pìnↄ agbaa kpà Yesunɛ wà bè: Tó n pɛ̀wa, ǹ wa gbarɛ alɛdɛ kpàsa kɛ̀kãa guu. \v 32 Ben Yesu bèńnɛ: À gá. Ben aↄ̃ gòḿma aↄ̃ gɛ̃̀ alɛdɛnↄ guu. Ben alɛdɛ kpàsa pì wì bào píngi, aↄ̃ sòro sĩ̀sĩgɛɛzi, aↄ̃ sì sɛ̀bɛn, ben aↄ̃ gàga í guu gwe. \v 33 Ben alɛdɛdãrinↄ bàa lɛ̀ wà gɛ̃̀ wɛ́tɛ guu, aↄ̃ yã pìnↄ tↄ̃kɛ̃̀ńnɛ kↄ̃n yã kɛ̀ zĩndeenↄ lèo píngi. \v 34 Ben wɛ́tɛdeenↄ bↄ̀ɛ wà gàa da Yesulɛ ń píngi. Kɛ̀ aↄ̃ à è, aↄ̃ agbaa kpànɛ kɛ̀ à bↄńnɛ ń bùsun. \c 9 \s1 Gbɛ̃ kaɛna kɛ̃kↄ̃ana \r (Maa 2:1-12, Luk 5:17-26) \p \v 1 Yesu gɛ̃̀ góro guu, à ɛ̀ara à sɛ̀bɛ bikũ̀ à kà a bɛ wɛ́tɛ. \v 2 Ben gbɛ̃kenↄ mↄ̀nɛ gbɛ̃ kaɛnao daɛna gyãresɛbↄn. Kɛ̀ Yesu è aↄ̃ↄ a náanɛ vĩ, ben à bè gbɛ̃ kaɛna pìnɛ: Ma gbɛ̃, ǹ n làakari kpáɛ! N durunnↄ kɛ̃̀mma. \v 3 Ludayãdannɛri kenↄ kú gwe, ben aↄ̃ↄ ò ń nↄ̀sɛ guu wà bè: Gbɛ̃ beee e dↄkɛɛ Ludaomɛ. \v 4 Yesu ń laasuu dↄ̃, ben à ń lá à bè: Bↄ́yãnzi ée laasuu zaaa lɛɛ a nↄ̀sɛ guuzi? \v 5 Tó ma bè, à durunnↄ kɛ̃̀a ke tó ma bè, à fɛɛ à táa o, à kparee bé à aagaa? \v 6 Má ò lɛ lɛ àgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ Gbɛ̃ntee Nɛ́ durunkɛ̃nnɛna iko vĩ tↄↄtɛ kɛ̀mɛ. Ben à bè gbɛ̃ kaɛna pìnɛ: Ǹ fɛɛ ǹ n daɛbↄ sɛ́ ǹ tá bɛ. \v 7 Ben à fɛ̀ɛ à tà bɛ. \v 8 Kɛ̀ parii è lɛ, vĩa ń kũ, aↄ̃ Luda kɛ̀ iko beee taka kpà gbɛ̃nteenↄa tↄ́ bↄ̀. \s1 Matiu sisina \r (Maa 2:13-17, Luk 5:27-32) \p \v 9 Yesu bↄ̀ gwe, èe gɛ̃tɛɛ, ben à gbɛ̃ kɛ̀ wè be Matiu è vɛ̃ɛna a bɛ'ↄↄsikpɛn. À bènɛ: Ǹ mↄ́ ǹ tɛ́mazi. Ben à fɛ̀ɛ à tɛ̀zi. \v 10 Kɛ̀ Yesu e pↄ́ blee à bɛ, bɛ'ↄↄsirinↄ kↄ̃n durunkɛrinↄↄ kú gwe pari, aↄ̃ↄe pↄ́ bleeo kↄ̃n à ìbanↄ lɛdo. \v 11 Kɛ̀ Farisinↄↄ è lɛ, ben aↄ̃ à ìbanↄ là wà bè: Bↄ́yãnzi a dii e pↄ́ blee kↄ̃n bɛ'ↄↄsirinↄ kↄ̃n durunkɛrinↄozi? \v 12 Kɛ̀ Yesu yã pì mà à bè: Gbɛ̃ kɛ̀ aafia vĩi bà kú kↄ̃n likita yãoro, sé gyãree. \v 13 À gá à laasuu lɛ́ yã kɛ̀ kɛ̃na Luda yãn beee mìzi wà bè: Kↄ̃ wɛ̃ndagwanan má yezi, èe kɛ sa'onanlo. Mɛ́ɛ mↄ́ gbɛ̃ maaanↄ sísiro, sé durunkɛrinↄ. \s1 Lɛ́yina \r (Maa 2:18-22, Luk 5:33-39) \p \v 14 Ben Yaaya Batisikɛri ìbanↄ mↄ̀ aↄ̃ Yesu là wà bè: À kɛ̀ dia wapinↄ kↄ̃n Farisinↄ weè lɛ́ yi, ben n ìbanↄ è yi seroo? \v 15 Ben Yesu yã lɛ̀kↄ̃zińnɛ à bè: Nↄsɛri gbɛ̃nↄ é pↄsiaa kɛ gurↄↄ kɛ̀ à kúńyo nↄsɛ guun yↄ́? Auo, mↄde à gurↄↄ é mↄ́ kɛ̀ weé nↄsɛri pì bↄ ń tɛ́, gbasa aↄ̃é lɛ́ yi sa. \v 16 Gbɛ̃ke è uta zii nambata na kↄ̃n pↄ́lɛ dufuoro, zaakɛ uta dufu é sↄ̃kↄ̃zi à kɛ̃kↄ̃rɛ, à zii fↄ̃na é kaara. \v 17 Wè geepiwɛ̃ dufu ká tùu zii guuro. Tó wà kɛ̀ lɛ, tùu é pũtãmɛ, wɛ̃ɛ pì é kwɛ́ɛ, tùu é yaka. Auo, wè geepiwɛ̃ dufu ká tùu dufu guumɛ, aↄ̃égↄ̃ maa ń píngi. \s1 Nɛ́nↄkparɛ fɛɛ à bↄna gaan kↄ̃n nↄgbɛ̃ kɛ̀ ↄ kɛ̀ Yesu utaao \r (Maa 5:21-43, Luk 8:40-56) \p \v 18 Gurↄↄ kɛ̀ Yesu e yã beeenↄ oońnɛ, gbãade ke mↄ̀ à kùɛ à aɛ à bè: Ma nɛ́nↄgbɛ̃ gà tia. Ǹ mↄ́ ǹ ↄ kɛa, eégↄ̃ kú wɛ̃̀ndio. \v 19 Ben Yesu fɛ̀ɛ à tɛ̀zi kↄ̃n a ìbanↄ. \p \v 20 Nↄgbɛ̃ kee kú gwe, aru è bↄɛa à kà wɛ̃̀ kuri awɛɛplaa. À mↄ̀ à ↄ kɛ̀ Yesu uta lɛ́a à kpɛɛ kpa. \v 21 Zaakɛ à bè: Baa tó ma ↄ kɛ̀ à utaa dé, mɛ́ kɛ̃kↄ̃a. \v 22 Yesu lìɛ à à è, ben à bè: Ǹ n làakari kpáɛ, nↄgbɛ̃! Ma náanɛ kɛ̀ ń kɛ̀ bé à n kɛ̃kↄ̃a. Gwe gↄ̃ↄ nↄgbɛ̃ pì kɛ̃̀kↄ̃a. \p \v 23 Kɛ̀ Yesu kà gbãadee pì bɛ, à è wèe kure pɛɛ, parii kĩi dↄ. \v 24 Ben Yesu bè: À a zĩnda gá. Nɛ́ pì e garo, èe ii oomɛ. Ben aↄ̃ↄe à lalandi kɛɛ. \v 25 Kɛ̀ wà pɛ̀ gbɛ̃nↄa aↄ̃ bↄ̀ɛ bàazi, ben Yesu gɛ̃̀ kpɛ́n, à nɛ́ pì kũ̀ a ↄↄa, ben à fɛ̀ɛ. \v 26 Ben yã pì baaru dà bùsu pìla píngi. \s1 Vĩ̀anↄ kɛ̃kↄ̃ana \p \v 27 Kɛ̀ Yesu bↄ̀ gwe, vĩ̀a gↄ̃ↄn plaaanↄↄ tɛ́zi kↄ̃n wiiio wèe bee: Ǹ wa wɛ̃nda gwa, Dauda Bori! \v 28 Kɛ̀ Yesu kà bɛ, vĩa pìnↄ sↄ̃̀zi, ben à ń lá à bè: Á ma náanɛ vĩ kɛ̀ mɛ́ fↄ̃ mà yã pì kɛareↄ́? Aↄ̃ wèàla wà bè: Lɛmɛ, Dii. \v 29 Ben à ↄ kɛ̀ ń wɛ́ɛa à bè: Àgↄ̃ dɛare lán a ma náanɛ kɛ̀ nà. \v 30 Ben aↄ̃ wɛ́ɛ guu è. Yesu kpã̀kɛ̃ńzi à bè: Àton o gbɛ̃ke maro. \v 31 Baa kↄ̃n beeeo aↄ̃ gàa wà à baaru fã̀akↄ̃a bùsu pìn píngi. \s1 Nɛ́nɛnaɛnade kɛ̃kↄ̃ana \p \v 32 Gurↄↄ kɛ̀ vĩ̀anↄↄ e bↄɛɛ, wà mↄ̀ Yesunɛ kↄ̃n zĩnde kɛ̀ à nɛ́nɛ naɛnao. \v 33 Kɛ̀ Yesu zĩn pì gòa, ben à yã ò. Yã pì bↄ̀ parii saɛ aↄ̃ bè: Wée yã beee taka e Isarailinↄ bùsun yãro. \v 34 Ben Farisinↄ bè: È zĩn goḿma kↄ̃n zĩnnↄ kína gbãaaomɛ. \s1 Yesu gbɛ̃nↄ wɛ̃ndadↄ̃na \p \v 35 Yesu gàa wɛ́tɛnↄa kↄ̃n lakutunↄ píngi, à yã dàńnɛ ń aduakɛkpɛnↄ guu, à kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia baaru nnaa kpàńnɛ, à gyãreenↄ kɛ̃̀kↄ̃a ń píngi kↄ̃n gbãasaideenↄ ń píngi. \v 36 Kɛ̀ à parii è, ben aↄ̃ kɛ̀nɛ wɛ̃nda, zaakɛ aↄ̃ↄ kú bídin aↄ̃ lìkↄ̃a lán sãa kɛ̀ aↄ̃ↄ dã̀ri vĩroonↄ bà. \v 37 Ben Yesu bè a ìbanↄnɛ: Pↄ́kɛkɛna bíta, mↄde zĩkɛrinↄↄ pariro. \v 38 À wɛ́ɛ kɛ Buradeea lɛ à zĩkɛrinↄ gbarɛ aↄ̃ a pↄ́ kɛkɛ. \c 10 \s1 Yesu zĩ̀ri gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄ diɛna \r (Maa 3:13-19, Luk 6:12-16) \p \v 1 Yesu a ìba gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄ sìsi, ben à ń gba iko aↄ̃ zĩnnↄ goḿma, aↄ̃ gyãreenↄ kɛ̃kↄ̃a kↄ̃n gbãasaideenↄ ń píngi. \v 2 Zĩ̀ri gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaa pìnↄ tↄ́nↄn yɛ̀: Gbɛ̃ káaku Simↄ kɛ̀ wè benɛ Pita kↄ̃n à dãaro Anduruo, Zebedi nɛ́ Yemisi kↄ̃n à dãaro Yohanao, \v 3 Filipi, Batↄlↄmiu, Tomasi, bɛ'ↄↄsiri Matiu, Alafeu nɛ́ Yemisi, Tadeu, \v 4 Simↄ Aĩade kↄ̃n Yudasi Isikariↄti kɛ̀ bↄ̀ à kpɛɛo. \s1 Yesu zĩ̀rinↄ zĩna \r (Maa 6:7-13, Luk 9:1-6) \p \v 5 Kɛ̀ Yesu e gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaa pìnↄ zĩi, à bèńnɛ: Àton gá bori pãndenↄ kiiaro. Àton gɛ̃ Samaria wɛ́tɛnↄ guuro. \v 6 À gá Isaraili kɛ̀ aↄ̃ sã̀sã lán sãa bànↄ kiia. \v 7 À gá àgↄ̃ waazi kɛɛ àgↄ̃ gaa à be: Kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia kà kĩi! \v 8 À gyãreenↄ kɛ̃kↄ̃a, à gɛ̀nↄ fɛɛ bↄna gaan, à kusunↄ kɛ̃kↄ̃a wásawasa, à zĩnnↄ goḿma. Lán á è pↄ́kekpasai nà, à kɛńnɛ pↄ́kesisai. \v 9 Àton ↄↄ da a bↄ̀kↄnlo. \v 10 Àton bↄ̀kↄlogomma sɛ́ro ke uta plaadee ke kyatee ke gò, zaakɛ zĩkɛri kↄ̃ sìo à a pↄ́blee e. \v 11 Wɛ́tɛ kɛ̀ é kán píngi ke lakutu, à gbɛ̃ maaa wɛtɛ à pitaa, àgↄ̃ kú gwe ai à gá gɛ̃o zɛ́la. \v 12 Tó a gɛ̃ ua guu, à ì nnaa kpáḿma. \v 13 Tó uadeenↄ kↄ̃ sìo, a ì nnaa é gↄ̃ńnɛ. Tó aↄ̃ↄe kↄ̃ sío sↄ̃ro, a ì nnaa é ɛara à sↄkpaawa. \v 14 Guu kɛ̀ wèe a sín ke wèe swã kpá a yãziro, à bↄ ua ke lakutu pìn à lutɛ̃ gogo a gbánↄa. \v 15 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ wɛ́ɛtãmma kɛ̀ Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄradeenↄ é ee égↄ̃ sã̀ↄ dɛ wɛ́tɛ pì deenↄ pↄ́la. \s1 Yã kɛ̀ eé Yesu ìbanↄ le onnɛna \r (Maa 13:9-13, Luk 21:12-17) \p \v 16 Mɛ́ɛ a zĩi lán sãanↄ bà lɛwannↄ tɛ́mɛ. Àgↄ̃ làakari vĩ lán mlɛ̃̀nↄ bà, àgↄ̃ dɛ yãkekɛrisaideenↄ ũ lán pↄ̃tɛ̃ɛnↄ bà. \v 17 À làakari kɛ gbɛ̃nteenↄzi, zaakɛ aↄ̃é a kũkũ wà a na yãkpaɛkɛrinↄnɛ ń ↄzĩ, aↄ̃é a gbɛ̃gbɛ̃ ń aduakɛkpɛnↄ guu. \v 18 Weé gáao bùsu gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n kínanↄ kiia ma yãnzi. Égↄ̃ dɛńnɛ ma sèedadeenↄ ũ kↄ̃n bori pãndenↄ. \v 19 Tó wà a kpaḿma, àton yã kɛ̀ é o ke yã kɛ̀ é liḿma damu kɛro. Zĩ beeea Luda bé é yã kɛ̀ é oo da a lɛ́n. \v 20 Èe kɛ ámbe é yã oro, a De Nini bé eé yã da a lɛ́n. \p \v 21 Vĩ̀i kↄ̃n dãaronↄ é kↄ̃ kpáḿma wà dɛ. Denↄ é bↄ ń nɛ́nↄ kpɛɛ. Nɛ́nↄ é bↄ ń denↄ kↄ̃n ń danↄ kpɛɛ wà ń dɛ. \v 22 Gbɛ̃ píngi é zaagu ma yãnzi, mↄde gbɛ̃ kɛ̀ zɛna gbãa ai à gurↄ lɛ́a é mìsina e. \v 23 Tó wèe wɛ́ɛ tãaawa wɛ́tɛ ken, à bàa lɛ́ à tá à pãnden. Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, é gá Isarailinↄ bùsu wɛ́tɛnↄ guu à yãa píngiro, Gbɛ̃ntee Nɛ́ é gĩakɛ à mↄ́. \v 24 Ìba ègↄ̃ dɛ a dannɛrilaro. Zĩ̀ri ègↄ̃ dɛ a diilaro. \v 25 Tó ìba a yãdannɛri gwena lè ke tó zĩ̀ri a dii gwena lè, beee mↄ̀ lɛ. Tó wà tↄ́ kpà ua bɛdeenɛ Bɛlɛzɛbubu, tↄ́ kɛ̀ à zaaa dɛ beeelaan weé kpá à bɛdeenↄnɛ. \s1 Zɛna kↄ̃n Yesuo gbɛ̃nↄ aɛ \r (Luk 12:2-9) \p \v 26 Àton vĩa kɛńnɛro. Pↄ́kee kuu utɛna kɛ̀ é bↄ gupuraaaro. Asiiyã kee kuu kɛ̀ weé gí dↄ̃ziro. \v 27 À yã kɛ̀ mɛ́ɛ ooare gusiaan o gupuraaa. À yã kɛ̀ ée maa kpãikpãi kpàakpa kɛ gãalɛ. \v 28 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è mɛ̀baa kaatɛ, mↄde aↄ̃è fↄ̃ wà ninii dɛ̀roonↄ, àton vĩa kɛńnɛro. À vĩa kɛ Ludanɛ kɛ̀ eé fↄ̃ à nini kↄ̃n mɛ̀o kaatɛ tɛ́ guu píngi. \v 29 Wè sãtɛ̃ mɛ̀n plaaa yá kↄbↄ donloo? Mↄde aↄ̃ ke è lɛ́ɛ tↄↄtɛ a De yãdↄ̃na sairo. \v 30 Baa a mìkãnↄ, à à lɛ́ dↄ̃. \v 31 Beee yãnzi àton vĩa kɛro. A bɛ̀ɛ dɛ sãtɛ̃ pariinↄla. \p \v 32 Gbɛ̃ kɛ̀ zɛ̀mao gbɛ̃nↄ aɛ, mɛ́ zɛo ma De kɛ̀ kú musu aɛ. \v 33 Gbɛ̃ kɛ̀ lɛ́ sɛ̀mazi gbɛ̃nↄ aɛ sↄ̃, mɛ́ lɛ́ sɛ́zi ma De kɛ̀ kú musu aɛ. \s1 Kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana Yesu yãnzi \r (Luk 12:51-53, 14:26-27) \p \v 34 Àtongↄ̃ daa ma mↄ lɛ gbɛ̃nↄ gↄ̃ nna kↄ̃o anduna guunlo. Mɛ́ɛ mↄ́ lɛ gbɛ̃nↄ gↄ̃ nna kↄ̃o yãnzinlo, sé fɛɛna kↄ̃zi. \v 35 Ma mↄmɛ, lɛ gↄ̃gbɛ̃ bↄ a de kpɛɛ, nↄgbɛ̃ bↄ a da kpɛɛ, nↄzãree bↄ a zã da kpɛɛ. \v 36 Gbɛ̃ bɛdeenↄ é gↄ̃ à ibɛɛnↄ ũ. \v 37 Gbɛ̃ kɛ̀ ye a de ke a dazi dɛmalaa e ká àgↄ̃ dɛ ma ìba ũro. Gbɛ̃ kɛ̀ ye a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke a nↄgbɛ̃zi dɛmalaa e ká àgↄ̃ dɛ ma ìba ũro. \v 38 Gbɛ̃ kɛ̀ èe a líkpangbãroo sɛ́ àgↄ̃ tɛ́omaziro, adee e ká àgↄ̃ dɛ ma ìba ũro. \v 39 Gbɛ̃ kɛ̀ à a wɛ̃̀ndi kũna, adee é korazi. Gbɛ̃ kɛ̀ gì a wɛ̃̀ndizi ma yãnzi sↄ̃, adee égↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ. \s1 Láada ena yã \r (Maa 9:41) \p \v 40 Gbɛ̃ kɛ̀ à a si ma simɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ ma si sↄ̃, adee gbɛ̃ kɛ̀ ma zĩi sìmɛ. \v 41 Gbɛ̃ kɛ̀ annabi sì a annabikɛ yãnzi é annabi láada e. Gbɛ̃ kɛ̀ gbɛ̃ maaa sì a maakɛ yãnzi é gbɛ̃ maaa láada e. \v 42 Baa í yĩin, gbɛ̃ kɛ̀ nɛ́ kɛ̀kiinↄ doke gbà ma ìbakɛɛ yãnzi, yãpuraan mɛ́ɛ ooare, adee é kora a láadaziro. \c 11 \s1 Yaaya Batisikɛri zĩ̀rinↄ \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Kɛ̀ Yesu yã beeenↄ dà a ìba gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄnɛ à yã̀a, à bↄ̀ gwe, à gàa waazi kɛ ń wɛ́tɛnↄ guu, èe yã daańnɛ. \p \v 2 Zaa kpɛ́siaan Yaaya Kirisi yãkɛnanↄ mà, ben à a ìba kenↄ zĩ̀ \v 3 aↄ̃ à la, àmbe gbɛ̃ kɛ̀ eé mↄ́ ũↄ́, ke wàgↄ̃ wɛ́ɛ dↄↄ gbɛ̃ pãndezimɛ? \v 4 Ben Yesu wèńla à bè: À gá yã kɛ̀ ée maa ée ee gbã Yaayanɛ à be, \v 5 vĩ̀anↄↄ e guu ee, ɛrɛnↄↄ e táa oo, kusunↄↄ e kɛ̃ɛkↄ̃a, swãdoonↄↄ e yã maa, gɛ̀nↄↄ e fɛɛɛ, takaasideenↄↄ e baaru nna waazi maa. \v 6 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ è fu ma yãaroo ũ. \p \v 7 Kɛ̀ Yaaya zĩ̀rinↄ tà, Yesu Yaaya yã ò pariinɛ à bè: Bↄ́n a gaa gwa gbáan? Kàba kɛ̀ ĩa e nigãan yↄ́? \v 8 Bↄ́n a gaa gwa saa? Gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́kãsã zãɛ danan yↄ́? Pↄ́kãsãmaadarinↄ ègↄ̃ kú kíbɛmɛ. \v 9 Bↄ́n a gaa gwa saa? Annabin yↄ́? Lɛmɛ! Mɛ́ɛ ooare, à dɛ annabila se. \v 10 Zaakɛ Yaayan wà à yã kɛ̃̀ Luda yãn wà bè: Mɛ́ ma zĩ̀ri gbarɛ n ã lɛ à zɛ́ kɛkɛnnɛ. \v 11 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, nↄgbɛ̃ nɛ́'ina guu gbɛ̃kee e bↄ à kà Yaaya Batisikɛri ũro. Baa kↄ̃n beeeo gbɛ̃ kɛ̀ dɛ gbɛ̃ kpɛɛdee ũ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guu dɛàla. \v 12 Zaa gurↄↄ kɛ̀ Yaaya Batisikɛri nà waazikɛnaa ai mↄna gbã̀a, wèe kↄ̃dɛɛ kɛɛ wà gɛ̃ kpata pìn, ben kùgbãadeenↄↄ e gɛ̃ɛn. \v 13 Musa kↄ̃n annabinↄ píngi gĩakɛ wà à yã ò ai à gàa pɛ́ Yaayaa. \v 14 Tó é fↄ̃ à sí, Yaaya pì bé à Ilia kɛ̀ wà bè eé mↄ́ ũ. \v 15 Gbɛ̃ kɛ̀ swã vĩ à ma. \p \v 16 Bↄ́n mɛ́ tↄ̃ↄrigbɛ̃nↄ lɛ́kↄ̃zio? Aↄ̃ↄ dɛ lán nɛ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú yàra guu aↄ̃ↄe lɛ́ zuukↄ̃zinↄ bà \v 17 wèe bee: \q1 Wa kure pɛ̀are, ée ↄ̃ wãro, \q1 wa wɛ̃nda lɛ̀ sìare, ée sósobi kɛro. \m \v 18 Zaakɛ Yaaya mↄ̀, èe burɛdi sóro, èe wɛ̃ɛ miro, ben wà bè zĩndeemɛ. \v 19 Kɛ̀ Gbɛ̃ntee Nɛ́ mↄ̀, è pↄ́ ble, è í mi, ben wà bè: Guturu wɛ̃mirimɛ, bɛ'ↄↄsirinↄ kↄ̃n durunkɛrinↄ gbɛ̃nnamɛ! Mↄde wè ↄ̃ndↄ̃ↄ dↄ̃ a yãkɛnaamɛ. \s1 Yesu zↄkakana wɛ́tɛ kenↄ deenↄzi \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Ben Yesu fɛ̀ɛ à zↄka kà wɛ́tɛ kɛ̀ à a dabuyã paridee kɛ̀nnↄ gbɛ̃nↄzi, kɛ̀ aↄ̃ↄe ń nↄ̀sɛ liɛro yãnzi à bè: \v 21 Wãiyoo Kↄrazĩdeenↄ! Wãiyoo Bɛtɛsaidadeenↄ! Tó ma dabuyã kɛ̀ má kɛ̀ a tɛ́nↄ kɛ̀ Taya kↄ̃n Sidↄ̃o yã, lɛ wɛ́tɛ pì deenↄ pↄ́kãsãanↄ dàdańla, aↄ̃ vɛ̃̀ɛ tubura à gì kɛ̀ nↄ̀sɛliɛna sèeda ũ. \v 22 Mɛ́ɛ ooare, yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ a wɛ́ɛtãmma égↄ̃ dɛ Tayadeenↄ kↄ̃n Sidↄ̃deenↄ pↄ́la. \v 23 A Kapɛnamudeenↄ sↄ̃ é gbã à zↄ̃ Ludaan yↄ́? Weé ↄ sↄ̃azi ai gɛ̀wãan. Zaakɛ tó wà dabuyã kɛ̀ má kɛ̀areenↄ kɛ̀ Sↄdↄmu yã, lɛ à kuu ai kↄ̃n a gbã̀ao. \v 24 Mɛ́ɛ ooare, yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ a wɛ́ɛtãmma égↄ̃ dɛ Sↄdↄmudeenↄ pↄ́la. \s1 Kámmabona Yesu kiia \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Zĩ beeea Yesu bè: Baa, musu kↄ̃n tↄↄtɛo Dii, ma n sáabu kɛ̀, kɛ̀ n yã beeenↄ ùtɛ yãdↄ̃rinↄnɛ kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃rinↄ, n bↄo kyódↄ̃risainↄnɛ. \v 26 Lɛmɛ, Baa, zaakɛ n pↄyezinamɛ. \v 27 Ma De pↄ́ píngi nàmɛ ma ↄzĩ. Gbɛ̃kee Luda Nɛ́ dↄ̃ro, tó èe kɛ De Luda baasiro. Gbɛ̃kee De Luda dↄ̃ro, tó èe kɛ à Nɛ́ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ Nɛ́ pì yezi à à ↄdↄańnɛnↄ baasiro. \p \v 28 À mↄ́ ma kiia amↄa kɛ̀ á aso sɛna a kpasanↄ píngi, mɛ́ a gba zɛ́ à kámma bo. \v 29 À ma gbóngo sɛ́ à yã dada ma kiia, a làakari é kpáɛ, zaakɛ má busɛ bensↄ̃ ma nↄ̀sɛ yĩi. \v 30 Ma gbóngo sɛna zĩ'ũro, ma asoo tìisiro. \c 12 \s1 Kámmabogurↄ yã \r (Maa 2:23-3:6, Luk 6:1-11) \p \v 1 Gurↄ beeea Yesu e pãa buraanↄla kámmabogurↄↄ zĩ. Nↄaa e à ìbanↄ dɛɛ, ben aↄ̃ pↄ́wɛɛ wòro, aↄ̃ↄe soo. \v 2 Kɛ̀ Farisinↄↄ è lɛ, ben aↄ̃ bènɛ: Ǹ n ìbanↄ gwa, aↄ̃ↄe yã kɛ̀ wè kɛ kámmabogurↄↄ zĩroo kɛɛ. \v 3 Ben Yesu bèńnɛ: Ée kyó kɛ á è lán Dauda kɛ̀ nà kↄ̃n a gbɛ̃nↄ gurↄↄ kɛ̀ nↄaa e ń dɛɛroo? \v 4 À gɛ̃̀ Luda ua guu, àpi kↄ̃n a gbɛ̃nↄ burɛdi kɛ̀ wà kàɛ Ludanɛ sò, burɛdi kɛ̀ aↄ̃ↄ à sona zɛ́ vĩro, sé sa'orinↄ. \v 5 Kɛ̀ sa'ori kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Luda ua guu kámmabogurↄↄ zĩnↄ è gurↄↄ pì yã daro, bensↄ̃ èe kɛńnɛ taari ũro, ée à kyó kɛ á è Luda yãnloo? \v 6 Mɛ́ɛ ooare: Pↄ́ kɛ̀ à bíta dɛ Luda ualaa kú kɛ̀. \v 7 Tó á yã kɛ̀kii mì dↄ̃, kɛ̀ kↄ̃wɛ̃ndagwanan má yezi, èe kɛ sa'onanlo, lɛ ée taarisaideenↄ taari ero. \v 8 Zaakɛ Gbɛ̃ntee Nɛ́ bé à iko vĩ kámmabogurↄↄa. \p \v 9 Kɛ̀ Yesu bↄ̀ gwe, ben à gɛ̃̀ ń aduakɛkpɛn. \v 10 Gↄ̃gbɛ̃ kee kú gwe, à ↄ doo fɛ̃fɛ̃na. Gbɛ̃kenↄ e zɛ́ wɛtɛɛ wà yã di Yesua, ben aↄ̃ à là wà bè: Gbɛ̃kɛ̃kↄ̃ana kámmabogurↄↄ zĩ zɛ́ vĩↄ́? \v 11 Ben à wèńla à bè: Tó a gbɛ̃kee sãa vĩ à zù wɛ̀ɛn kámmabogurↄↄ zĩ, à gí gá à bↄzi? \v 12 Gbɛ̃ntee dɛ sãala zã̀. Beee yãnzi maakɛna kámmabogurↄↄ zĩ zɛ́ vĩ. \v 13 Ben Yesu bè gↄ̃gbɛ̃ pìnɛ: Ǹ n ↄↄ pì poro. Kɛ̀ à pòro, ben à kɛ̀ a gbɛ̀n wásawasa lán à doo bà. \v 14 Ben Farisinↄ bↄ̀ɛ wà gàa wà yã gↄ̃gↄ̃ dian aↄ̃é kɛ nà wà Yesu dɛ. \s1 Zĩkɛri kɛ̀ Ludaa sɛ̀ \p \v 15 Yesu dↄ̃̀, ben à gù gwe. Parii bↄ̀ wà tɛ̀zi, ben à gyãree kɛ̀ aↄ̃ↄ kú ń tɛ́nↄ kɛ̃̀kↄ̃a ń píngi, \v 16 à gìńnɛ aↄ̃ o gbɛ̃ kɛ̀ á dɛ à ũ. \v 17 Lɛn Luda yã kɛ̀ annabi Isaya ò kɛ̀ lɛ, à bè: \q1 \v 18 Ma zĩkɛri kɛ̀ má sɛ̀n yɛ̀, \q1 ma yenzidee kɛ̀ à yã è kámaguu. \q1 Mɛ́ ma Ninii di à musu, \q1 eé yãzɛdee da boriinↄnɛ. \q1 \v 19 Eé lɛokpakↄ̃a kɛro, eé pataḿmaro, \q1 gbɛ̃ke é à zↄka ma dↄ gãalɛro. \q1 \v 20 Eé kàba kɛ̀ kpá zɛ́n ɛ́ro, \q1 eé fitia wɛ́ɛ'ibakɛna dɛro, \q1 ai à tó yãzɛdee zĩ̀ ble. \q1 \v 21 Bori píngi tãmaa égↄ̃ dↄa. \s1 Zĩn gona gbɛ̃nↄa \r (Maa 3:20-30, Luk 11:14-23) \p \v 22 Ben wà mↄ̀ Yesunɛ kↄ̃n zĩnde vĩ̀a kɛ̀ à nɛ́nɛ naɛnao. Yesu à kɛ̃̀kↄ̃a, èe yã oo sa, èe guu ee. \v 23 Ben yã pì bↄ̀ gbɛ̃nↄ saɛ ń píngi wà bè: Dauda borii pìn yɛ̀roo? \v 24 Kɛ̀ Farisinↄↄ mà, ben aↄ̃ bè: Gbɛ̃ kɛ̀kii é fↄ̃ à zĩn goḿmaro sé kↄ̃n zĩnnↄ kí Bɛlɛzɛbubu gbãaao. \v 25 Yesu ń laasuu dↄ̃, ben à bè: Kpata kɛ̀ à gbɛ̃nↄ íbɛtɛ kpà kↄ̃o é kaatɛ. Wɛ́tɛ ke ua kɛ̀ à gbɛ̃nↄ íbɛtɛ kpà kↄ̃o é gↄ̃ bɛzĩ ũmɛ. \v 26 Tó Setãn e a zĩnda goo gbɛ̃nↄa, à íbɛtɛ kpà a zĩndaon gwe. À kpata é gì kɛ diamɛ? \v 27 Tó Bɛlɛzɛbubu gbãaan mɛɛ̀gↄ̃ zĩnnↄ goooḿma sↄ̃, a gbɛ̃nↄ è ń go kↄ̃n dé gbãaaomɛ? Lɛn a zĩnda gbɛ̃nↄ a ɛgɛ bò lɛ. \v 28 Tó Luda Nini gbãaan mɛ́ɛ zĩn gooḿma, àgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ kí kɛ̀ Ludaa kà mↄ̀ à a len gwe. \p \v 29 Dian gbɛ̃ é kɛ nà à gɛ̃ gↄ̃sagbãaa kpɛ́n à à pↄ́nↄ sɛ́ɛɛ? Séto à à yì gĩa, gbasa à à kpɛ́ kpokɛ. \v 30 Gbɛ̃ kɛ̀ dɛ ma gbɛ̃ ũroo nɛ́ ma ibɛɛmɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ èe pↄ́ kaakↄ̃amaoroo e fãakↄ̃amɛ. \v 31 Beee yãnzi mɛ́ɛ ooare, Luda é gbɛ̃nↄ durunnↄ kɛ̃ńnɛ kↄ̃n a tↄ́ zaaa kɛ̀ aↄ̃è sísinↄ píngi, mↄde eé gbɛ̃ kɛ̀ à à Ninii tↄ́ zaaa sì kɛ̃ro. \v 32 Tó gbɛ̃ Gbɛ̃ntee Nɛ́ tↄ́ zaaa sì, Luda é kɛ̃nɛ, mↄde tó gbɛ̃ Luda Nini tↄ́ zaaa sì, eé adee kɛ̃ anduna tiaa kɛ̀kii guuro ke à kɛ̀ èe mↄↄ. \s1 Gbɛ̃ dↄ̃na a yãkɛnaa \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 Tó lí maa, à nɛ́ égↄ̃ maamɛ. Tó lí zaa sↄ̃, à nɛ́ égↄ̃ zaamɛ. Zaakɛ líbɛɛn wè lí dↄ̃a. \v 34 Gbɛ̃ntee pitigoonↄ! Kɛ̀ á zaa, à kɛ̀ dia é fↄ̃ à yã maaa oo? Zaakɛ yã kɛ̀ swɛ̃̀ pàn lɛ́ è o. \v 35 Gbɛ̃ maaa è à maaa bↄ à maaa kɛ̀ kaɛna a guumɛ. Gbɛ̃ zaaa sↄ̃ è à zaaa bↄ à zaaa kɛ̀ kaɛna a guumɛ. \v 36 Mɛ́ɛ ooare, yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ gbɛ̃nↄ é ń faasaiyã kɛ̀ aↄ̃ↄ ò tↄ̃kɛ̃ Ludanɛ píngi. \v 37 Zaakɛ yã kɛ̀ ń ò bé eé yã nnaa kpámma kesↄ̃ à yã danla. \s1 Sèedagbekana Yesua \r (Maa 8:11-12, Luk 11:29-32) \p \v 38 Ben ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisi kenↄo bè Yesunɛ: Dannɛri, wá yezi ǹ sèeda ke kɛ wà e. \v 39 Ben Yesu wèńla à bè: Tↄ̃ↄrigbɛ̃ zaa ludanaanɛkɛrisaideenↄ bé wè sèeda gbekama, mↄde mɛ́ sèeda ke kɛńnɛro, sé annabi Yunusa pↄ́. \v 40 Lán Yunusa kɛ̀ kpↄ̀ ìsi gbɛɛɛ guu nà fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo ai gurↄ aagↄ̃, lɛn Gbɛ̃ntee Nɛ́ é kɛ lɛ tↄↄtɛn fãantɛ̃ aagↄ̃ gwãavĩ aagↄ̃. \v 41 Yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ Ninɛvadeenↄ é fɛɛ wà yã da tↄ̃ↄrigbɛ̃nↄla, zaakɛ kɛ̀ aↄ̃ Yunusa waazi mà, aↄ̃ ń nↄ̀sɛ lìɛ, ben gbɛ̃ kɛ̀ bíta dɛ Yunusalaa kú kɛ̀. \v 42 Yãkpaɛkɛgurↄↄ zĩ sↄↄmɛtɛ kpa nↄgbɛ̃ kína é fɛɛ à yã da tↄ̃ↄrigbɛ̃nↄla, zaakɛ à bↄ̀ zaa anduna lɛ́a à mↄ̀ Sulemanu ↄ̃ndↄ̃yã ma, ben gbɛ̃ kɛ̀ dɛ Sulemanulaa kú kɛ̀ sa. \s1 Zĩn ɛarana a bɛ ziia \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 Tó wà zĩn gò gbɛ̃a, ègↄ̃ likↄ̃aa zↄ̃ↄ gukorin àgↄ̃ vɛ̃ɛkii wɛtɛɛ. Tó èe ero, \v 44 ben è be: Mɛ́ liara mà tá ma bɛ ziiamɛ. Tó à kà gwe, è e à da pã, à waana wásawasa zɛ́azea. \v 45 Ben è gá à zĩn kɛ̀ aↄ̃ pãsĩ dɛalaanↄ sɛ́ɛ mɛ̀n swɛɛplaa à suńyo aↄ̃è gɛ̃ wà vɛ̃ɛn. Lɛmɛ adee gwena zãa zaaa ègↄ̃ dɛ à káakupↄla. Góro dↄ̃nkↄ̃ pì bé eé tↄ̃ↄrigbɛ̃ zaaanↄ bikũ sↄ̃. \s1 Yesu danɛnↄ \r (Maa 3:31-35, Luk 8:19-21) \p \v 46 Kɛ̀ Yesu e yã oo gbɛ̃nↄnɛ, ben à da kↄ̃n à dãaronↄ kà, aↄ̃ zɛ̀ bàazi, aↄ̃ↄ yezi wà yã oo. \v 47 Ben wà bènɛ: N da kↄ̃n n dãaronↄ zɛ bàazi, aↄ̃ↄ yezi wà yã onyo. \v 48 Ben à wèàla à bè: Dén ma da ũu? Dén ma dãaronↄ ũu? \v 49 Ben à ↄ dↄ̀ a ìbanↄa à bè: Ma da kↄ̃n ma dãaronↄn yɛ̀. \v 50 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ è ma De kɛ̀ kú musu pↄyezi kɛɛn ma dãaro kↄ̃n ma dãreo kↄ̃n ma dao ũ. \c 13 \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n pↄ́wɛɛfãrio \r (Maa 4:1-20, Luk 8:4-15) \p \v 1 Gurↄ dↄ̃nkↄ̃ pì zĩ Yesu bↄ̀ bɛ à gàa à vɛ̃̀ɛ sɛ̀bɛ lɛ́a. \v 2 Wà pàzi paripari, ben à gɛ̃̀ à vɛ̃̀ɛ góro'itɛn, gbɛ̃nↄ gↄ̃̀ zɛna sĩ̀sĩla ń píngi. \v 3 Ben à yã lɛ̀kↄ̃zińnɛ pari à bè: Búbari ke bé à bↄ̀ à gàa pↄ́wɛɛ fã. \v 4 Lán èe fãa nà, ben à kenↄ lɛ̀ɛ zɛ́ guu, bãanↄ mↄ̀ wà blè. \v 5 À kenↄ lɛ̀ɛ gbɛ̀ sàra musu, gura kɛ̀ bùsu vĩ bítaro, ben aↄ̃ bↄ̀ɛ gↄ̃ↄ, kɛ̀ bùsu bíta gwero yãnzi. \v 6 Kɛ̀ ↄfãntɛ̃ fɛ̀ɛ, ben aↄ̃ tɛ́ kũ̀ wà gàga kɛ̀ aↄ̃ↄ kãsãa vĩro yãnzi. \v 7 À kenↄ lɛ̀ɛ lɛ̀nↄ guu, ben lɛ̀ fɛ̀ɛ à nàkↄ̃rɛḿma. \v 8 À kenↄ sↄ̃ lɛ̀ɛ tↄↄtɛ maaa guu, aↄ̃ fɛ̀ɛ wà nɛ́ ì, à kenↄ wɛ́ɛ basↄsↄↄro, à kenↄ baaagↄ̃gↄ̃, à kenↄ baaakurikuri. \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ swã vĩ à ma. \p \v 10 Ben Yesu ìbanↄ sↄ̃̀zi, aↄ̃ à là wà bè: Bↄ́yãnzi nɛ́ɛ yã oońnɛ kↄ̃n yãlɛkↄ̃zinaozi? \v 11 Ben à wèńla à bè: Luda a gba zɛ́ à kpata kɛ̀ bↄ̀ à kiia asiinↄ dↄ̃, mↄde èe ń gba zɛ́ro. \v 12 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́ vĩin, Luda é kaaranɛ ai àgↄ̃ dizi. Gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́ke vĩroo sↄ̃, baa à nɛ́ngo kɛ̀ à vĩi Luda é sía. \v 13 Beee yãnzin mɛ́ɛ yã oońnɛ kↄ̃n yãlɛkↄ̃zinaozi, lɛ aↄ̃ guu gwa pↄ́ke'ena sai, aↄ̃ swã kpá yãmasai, à dↄ̀rↄ dↄ̃na sai. \v 14 Luda yã kɛ̀ annabi Isaya ò kɛ̀ḿma à bè: \q1 Aↄ̃égↄ̃ swã kpaa yãkemana sai, \q1 aↄ̃égↄ̃ guu gwaa pↄ́ke'ena sai. \q1 \v 15 Aↄ̃ↄ nↄ̀sɛ vĩro lɛ aↄ̃ton ↄ̃ndↄ̃ kũro yãnzi, \q1 aↄ̃ swã gbãa lɛ aↄ̃ton yã maro yãnzi, \q1 aↄ̃ wɛ́ɛ kpakↄ̃rɛna lɛ aↄ̃ton guu ero yãnzi, \q1 zaakɛ aↄ̃ↄ yezi wà aɛ dↄma mà ń gba aafiaro. \m \v 16 Aubarikadeenↄn a ũ kɛ̀ a wɛ́ɛ e guu ee, bensↄ̃ a swã e yã maa. \v 17 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, annabinↄ kↄ̃n gbɛ̃ maaanↄ kuu yã pari, aↄ̃ↄ yezi wà pↄ́ kɛ̀ ée eenↄ e, aↄ̃ↄe ero, aↄ̃ↄ yezi wà yã kɛ̀ ée maanↄ ma, aↄ̃ↄe maro. \p \v 18 À pↄ́wɛɛfãri yã mì dↄ̃ sa. \v 19 Tó gbɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia yã mà ben èe dↄ̃ro, Setãn è mↄ́ à pↄ́ kɛ̀ wà tↄ̃̀ à swɛ̃̀ guu pì síamɛ. Pↄ́wɛɛ kɛ̀ lɛ̀ɛ zɛ́ guu mìn gwe. \v 20 Pↄ́wɛɛ kɛ̀ lɛ̀ɛ gbɛ̀ sàraa sↄ̃, beeen gbɛ̃ kɛ̀ yã mà à sì gↄ̃ↄ kↄ̃n pↄnnaao ũ. \v 21 Zaakɛ à kãsãa vĩro, è kɛ gurↄ plaaro. Tó yã'ↄ̃amma à lè ke tó wà wɛ́ɛ tã̀a yã pì yãnzi, è fumɛ gↄ̃ↄ. \v 22 Pↄ́wɛɛ kɛ̀ lɛ̀ɛ lɛ̀nↄ guu dɛ lán gbɛ̃ kɛ̀ yã mà a sì bà, mↄde anduna yã kã̀hãnkɛna kↄ̃n yena auzikizio è nakↄ̃rɛa, ben è gↄ̃ àre sai. \v 23 Pↄ́wɛɛ kɛ̀ lɛ̀ɛ tↄↄtɛ maaa guu dɛ lán gbɛ̃ kɛ̀ yã pì mà à à dↄ̀rↄ dↄ̃ↄ bà. È kɛ kaarana pↄ́ ũ, aↄ̃ kenↄ basↄsↄↄro, kenↄ baaagↄ̃gↄ̃, kenↄ baaakurikuri. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n sɛ̃̀fↄ̃ↄↄo \p \v 24 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃zińnɛ à bè: Lán kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ nàn yɛ̀: Gbɛ̃ke ése maaa tↄ̃̀ a bura. \v 25 Gurↄↄ kɛ̀ wèe ii oo, ben à ibɛɛ mↄ̀ à fↄ̃ↄ wɛ́ɛ fã̀ ése pìn, ben à gɛ̃̀ zɛ́la. \v 26 Kɛ̀ ése nↄ̀ sì èe piaa, ben fↄ̃ↄↄ pì bↄ̀ gupuraaa. \v 27 Ben buradee zĩkɛrinↄ mↄ̀ wà bènɛ: Dii, pↄ́wɛɛ maaan ń tↄ̃̀ n buranloo? Fↄ̃ↄↄ gàa bↄ mámɛ? \v 28 Ben à bèńnɛ: Ibɛɛ bé à beee kɛ̀. Ben zĩkɛrinↄ bènɛ: Ń yezi wà gá wurɛwurɛn yↄ́? \v 29 Ben à bè: Auo! Tó ée wurɛwurɛɛ, é wurɛ kↄ̃n éseomɛ. \v 30 À tó aↄ̃ fɛɛ lɛdo ai pↄ́kɛ̃gurↄ. Mɛ́ o pↄ́kɛ̃rinↄnɛ aↄ̃ fↄ̃ↄↄ pì kɛ̃ gĩa, aↄ̃ à bakaa yi tɛ́ pↄ́ ũ, gbasa wà ése kɛ̃ wà ká ma dↄ̃̀n. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n musadi wɛ́ɛo \r (Maa 4:30-32, Luk 13:18-19) \p \v 31 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃zińnɛ à bè: Kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ lán musadi wɛ́ɛ kɛ̀ gbɛ̃ sɛ̀ à tↄ̃̀ a buraa bàmɛ. \v 32 À wɛ́ɛ kete dɛ pↄ́wɛɛnↄla píngi, mↄde tó à fɛ̀ɛ, è kɛ bíta dɛ dò pↄ́nↄla píngi. È lí kɛ ai bãanↄ è mↄ́ wà zↄ̃zↄ̃ à gã̀nↄa. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n burɛdisɛsɛ'ɛ̃zɛ̃o \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃zińnɛ à bè: Kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ lán burɛdisɛsɛ'ɛ̃zɛ̃ kɛ̀ nↄgbɛ̃ sɛ̀ à kà flawa zaka lɛ́ aagↄ̃ↄ guu à yã̀kↄ̃tɛ píngi bà. \s1 Pↄ́ kɛ̀ tò Yesu yã lɛ̀kↄ̃zińnɛ \r (Maa 4:33-34) \p \v 34 Yesu yã beeenↄ ò gbɛ̃nↄnɛ kↄ̃n yãlɛkↄ̃zinao. Èe yãke ońnɛ yãlɛkↄ̃zina sairo, \v 35 lɛ yã kɛ̀ annabi ò kɛ yãnzi, zaakɛ à bè: \q1 Mɛ́ lɛ́ wɛ̃ mà yãlɛkↄ̃zina ońnɛ, \q1 mɛ́ yã kɛ̀ utɛna zaa andunakaɛgurↄↄ ońnɛ. \s1 Sɛ̃̀fↄ̃ↄ yã bↄkↄ̃tɛna \p \v 36 Ben Yesu gbɛ̃nↄ tò gwe à tà bɛ. À ìbanↄ sↄ̃̀zi aↄ̃ bè: Ǹ bura fↄ̃ↄ yã bↄkↄ̃tɛ kɛwe. \v 37 Ben à bèńnɛ: Pↄ́wɛɛmaatↄ̃ri nɛ́ Gbɛ̃ntee Nɛ́mɛ. \v 38 Bura nɛ́ andunamɛ. Pↄ́wɛɛ maa nɛ́ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia gbɛ̃nↄmɛ. Fↄ̃ↄ nɛ́ Setãn gbɛ̃nↄmɛ. \v 39 Ibɛɛ kɛ̀ ń tↄ̃̀ nɛ́ Ibilisimɛ. Pↄ́kɛkɛna nɛ́ andunayãagurↄↄmɛ. Pↄ́kɛ̃rinↄ nɛ́ malaikanↄmɛ. \v 40 Lán wè fↄ̃ↄ kɛ̃ wà ká tɛ́n nà, lɛn eé kɛ lɛ andunayãagurↄ. \v 41 Gbɛ̃ntee Nɛ́ é a malaikanↄ gbarɛ aↄ̃ gbɛ̃kɛkɛrinↄ kↄ̃n zaakɛrinↄ bↄɛ a kpata gbɛ̃nↄ tɛ́ ń píngi, \v 42 aↄ̃ ń ká tɛ́ pãsĩ guu. Gwen aↄ̃é ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \v 43 Ben gbɛ̃ maaanↄ égↄ̃ tɛ́ kɛɛ lán ↄfãntɛ̃ bà kpata kɛ̀ bↄ̀ ń De kiia guu. Gbɛ̃ kɛ̀ swã vĩ à ma. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n auzikio \p \v 44 Kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ lán auziki kɛ̀ utɛna tↄↄtɛ guu bàmɛ. Kɛ̀ gbɛ̃ke bↄ̀a, à kɛ̀kɛ à ùtɛ, ben pↄnnaa guun à tà à pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ yà píngi, ben à tↄↄtɛ pì lù. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n gbɛ̀ bɛ̀ɛdeeo \p \v 45 Lán kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ nàn yɛ̀ dↄ. Laatari bé èe òso maaanↄ wɛtɛɛ. \v 46 Kɛ̀ à òso ↄↄdee è, ben à tà à pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ yà píngi, ben à òso pì lùo. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n táaruo \p \v 47 Lán kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ nàn yɛ̀ dↄ. Wà táaru kpà sɛ̀bɛn, à kpↄ̀ bori sãnda píngi kũ̀. \v 48 Kɛ̀ à pà, wà gàɛ wà bikũ̀o baa, ben wà vɛ̃̀ɛ wà à maaanↄ plɛ̀plɛ wà kà gbíin, wà à zaaanↄ kwɛ̀ɛ. \v 49 Lɛn eégↄ̃ dɛ lɛ andunayãagurↄ. Malaikanↄ é mↄ́ gbɛ̃ zaaanↄ sɛ́ɛ wà ń bↄ gbɛ̃ maaanↄ tɛ́, \v 50 aↄ̃é ń ká tɛ́ pãsĩ guu. Gwen aↄ̃é ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \v 51 Ben Yesu ń lá à bè: A yã beeenↄ mì dↄ̃̀ sa píngiↄ́? Aↄ̃ wèàla wà bè: Ee! \v 52 Ben à bèńnɛ: Tó yãdannɛri kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia yã dàda, eégↄ̃ dɛ lán bɛdee kɛ̀ è pↄ́ dufu kↄ̃n à ziio bↄ a làasi guu bàmɛ. \s1 Nazarɛtideenↄ gina Yesuzi \r (Maa 6:1-6, Luk 4:16-30) \p \v 53 Kɛ̀ Yesu yã beeenↄ lɛ̀kↄ̃zińnɛ à yã̀a, à bↄ̀ gwe, \v 54 à gàa a bɛ wɛ́tɛ, ben èe yã daańnɛ ń aduakɛkpɛn. À yã bↄ̀ ń saɛ aↄ̃ bè: Mákpan gɛ̃gbɛ̃ pì ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n dabuyã beeenↄ èn? \v 55 Lí'ari nɛ́n yɛ̀roo? À da tↄ́n Mariamaroo? À dãaronↄn Yemisi kↄ̃n Yusufuo kↄ̃n Simↄo kↄ̃n Yudao ũroo? \v 56 À dãrenↄ kúwao kɛ̀roo? À yã beeenↄ è mámɛ píngii? \v 57 Ben aↄ̃ gìzi. Yesu bèńnɛ: Annabi ègↄ̃ bɛ̀ɛ sairo, sé à bɛ wɛ́tɛ kↄ̃n à uao. \v 58 Èe dabuyã kɛ gwe pariro, kɛ̀ aↄ̃ↄe à náanɛ kɛro yãnzi. \c 14 \s1 Yaaya Batisikɛri gana \r (Maa 6:14-29, Luk 9:7-9) \p \v 1 Gurↄ mↄ̀a bùsu pì kí Hɛrↄdu Yesu baaru mà. \v 2 Ben à bè a ìbanↄnɛ: Gbɛ̃ pì nɛ́ Yaaya Batisikɛrimɛ. À fɛ̀ɛ bↄna gaan, beee yãnzin à gbãaa è èe dabuyãnↄ kɛɛzi. \v 3 Zaakɛ Hɛrↄdu Yaaya kũ̀ yã, à mↄ̀ kàa, à à dà kpɛ́siaan a vĩ̀i Filipi naↄ̃ Hɛrↄdia yãnzi. \v 4 Zaakɛ Yaaya ègↄ̃ beenɛ: N Hɛrↄdia kũna nↄↄ ũ zɛ́ vĩro. \v 5 Hɛrↄdu yezi à à dɛ, mↄde èe vĩa kɛɛ gbɛ̃nↄnɛ, zaakɛ aↄ̃ à annabikɛɛ sì. \p \v 6 Hɛrↄdu igurↄ làa kↄ̃kↄ̃ zĩ Hɛrↄdia nɛ́nↄkparɛ ↄ̃ wã̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀ gweenↄnɛ, ben à kɛ̀ Hɛrↄdunɛ nna maamaa. \v 7 Ben à lɛ́ gbɛ̃̀ à bè: Má la dà kɛ̀ mɛ́ n gba pↄ́ kɛ̀ n à wɛ́ɛ kɛ̀ma píngi. \v 8 Ben à da yã kàkanɛ à be: Ǹ ma gba Yaaya Batisikɛri mì dana pɛrɛnti guu kɛ̀ tia. \v 9 Ben kína pↄↄ yàka, mↄde kɛ̀ à la dà nibↄnↄ wáa yãnzin à bè wà kpáazi. \v 10 Ben à gbɛ̃ zĩ̀ wà Yaaya mì zↄ̃̀ kpɛ́siaan. \v 11 Kɛ̀ wà mↄ̀ kↄ̃n à mìo dana pɛrɛnti guu, wà kpà nɛ́ pìa, ben à gàao a danɛ. \v 12 Ben Yaaya ìbanↄ mↄ̀ wà à gɛ̀ sɛ̀ wà vĩ̀i, ben aↄ̃ gàa wà ò Yesunɛ. \s1 Yesu pↄ́blekpana gↄ̃gbɛ̃ gↄ̃ↄn bↄrↄ sↄↄroonↄa \r (Maa 6:30-44, Luk 9:10-17, Yoh 6:1-15) \p \v 13 Kɛ̀ Yesu yã pì mà, ben a gɛ̃̀ góro'itɛ guu, èe gaa gusaɛ lɛ àgↄ̃ kú ado. Kɛ̀ gbɛ̃nↄↄ mà, aↄ̃ bↄ̀ wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo pari wà pɛ̀ɛzi kɛ̀sɛ. \v 14 Kɛ̀ Yesu bↄ̀ góro guu, à gbɛ̃nↄ è paripari, ben aↄ̃ kɛ̀nɛ wɛ̃nda, ben à gyãree kɛ̀ aↄ̃ↄ kú ń tɛ́nↄ kɛ̃̀kↄ̃a. \v 15 Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, à ìbanↄ sↄ̃̀zi aↄ̃ bè: Gura kɛ̀kii nɛ́ sɛ̃̀tɛ pↄ̀rↄtumɛ, bensↄ̃ guu e sii. Ǹ gbɛ̃nↄ gbarɛ aↄ̃ tá lakutunↄ guu, aↄ̃ pↄ́blee wɛtɛ wà lú. \v 16 Ben Yesu wèńla à bè: Èe kɛ tiasi aↄ̃ táro. À pↄ́ kpáḿma aↄ̃ ble. \v 17 Ben aↄ̃ bènɛ: Burɛdi mɛ̀n sↄↄro kↄ̃n kpↄ̀ mɛ̀n plaaaon wá vĩ kɛ̀. \v 18 Yesu bèńnɛ: À mↄ́omɛ kɛ̀. \v 19 À ò gbɛ̃ pìnↄnɛ aↄ̃ vɛ̃ɛ sɛ̃̀a, ben à burɛdi mɛ̀n sↄↄro kↄ̃n kpↄ̀ mɛ̀n plaaa pìnↄ sɛ̀, à a wɛ́ɛ sɛ̀ musu, à aubarika dàn. Ben à burɛdi pì lìlikↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa, aↄ̃ↄ kpàatɛtɛ gbɛ̃nↄnɛ. \v 20 Aↄ̃ pↄ́ blè wà kã̀ ń píngi. Ben wà à kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀nↄ sɛ̀ɛ gbíi kuri awɛɛplaaa pà. \v 21 Gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ pↄ́ blènↄ kà gↄ̃ↄn bↄrↄ sↄↄro taka, nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n nɛ́nↄ baasi. \s1 Yesu táa'ona sɛ̀bɛlaa \r (Maa 6:45-52, Yoh 6:16-21) \p \v 22 Yesu gã nà a ìbanↄa gↄ̃ↄ aↄ̃ gɛ̃ góro'itɛn, aↄ̃ dↄnɛ aɛ gana sɛ̀bɛ baa kãa kpa ai àgↄ̃ parii gbarɛ. \v 23 Aↄ̃ gbarɛna gbɛra, à dìdi sĩ̀sĩ musu à adua kɛ ado. Guu e sii, à kú gwe ado. \v 24 Góro'itɛ pì kà zã̀ kↄ̃n í lɛ́ao, ben í e gó pì yĩpayĩpaa kɛ̀ zàga'ĩa kàkańzi yãnzi. \v 25 Gudↄnao Yesu gàa ń kiia, èe táa oo íla. \v 26 Kɛ̀ aↄ̃ à è èe táa oo íla, ben swɛ̃̀ kɛ̃̀ńgu aↄ̃ bè: Gɛ̀wãadeemɛ! Aↄ̃ wii lɛ̀ kↄ̃n vĩao, \v 27 ben Yesu bèńnɛ gↄ̃ↄ: À a làakari kpáɛ, mámbee! Àton tó vĩa a kũro. \v 28 Ben Pita bènɛ: Dii, tó ḿbeee, ǹ tó mà táa o íla mà mↄ́ n kiia. \v 29 Ben Yesu bè: Ǹ mↄ́! Ben Pita bↄ̀ góro guu, èe táa oo íla èe gaa à kiia. \v 30 Kɛ̀ à è ĩa e kakaa, ben vĩa à kũ̀. Èe vlɛ̃ɛɛ, ben à wii pɛ̀ à bè: Dii, ǹ ma mì sí. \v 31 Gwe gↄ̃ↄ Yesu ↄ bↄ̀ à à kũ̀, ben à bènɛ: Ludanaanɛkɛ̃sãnade! Bↄ́yãnzi n seka kɛ̀zi? \v 32 Kɛ̀ aↄ̃ gɛ̃̀ góro guu, ĩa zɛ̀. \v 33 Ben gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú góro guunↄ dↄnzi kɛ̀nɛ aↄ̃ bè: Luda Nɛ́mɛ n ũ yãpura. \s1 Yesu gyãreenↄ kɛ̃kↄ̃na zaa Gɛnɛsarɛti \r (Maa 6:53-56) \p \v 34 Kɛ̀ aↄ̃ bikũ̀ baa, aↄ̃ kà Gɛnɛsarɛti bùsun. \v 35 Gwedeenↄ Yesu dↄ̃̀, ben aↄ̃ à baaru dàgula bùsu pìn píngi, ben wà mↄ̀nɛ gyãreenↄ ń píngi. \v 36 Wà wɛ́ɛ kɛ̀a lɛ wà ↄ kɛ baa à uta lɛ́a. Ben gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ↄ kɛ̀anↄ kɛ̃̀kↄ̃a ń píngi. \c 15 \s1 Fɛɛakaarayã \r (Maa 7:1-13) \p \v 1 Farisi kenↄ kↄ̃n ludayãdannɛri kenↄ bↄ̀ Yerusalɛmu aↄ̃ mↄ̀ Yesu kiia, ben aↄ̃ à là wà bè: \v 2 Bↄ́yãnzi n ìbanↄ ègↄ̃ wa dezinↄ fɛɛakaarayã kũnarozi? Aↄ̃è ↄ pípi gbasa wà pↄ́ blero. \v 3 Ben Yesu wèńla à bè: Bↄ́yãnzin eè gí Luda yãdiɛnanↄzi àgↄ̃ a fɛɛakaarayã kũna? \v 4 Zaakɛ Luda bè, à bɛ̀ɛ lí a de kↄ̃n a daonɛ. À bè dↄ, gbɛ̃ kɛ̀ à a de ke a da kpɛ bↄ̀, wà adee dɛ. \v 5 Apinↄ sↄ̃ eè be, tó gbɛ̃ bè a de ke a danɛ, pↄ́ kɛ̀ á vĩ à ń kpe dao gↄ̃̀ Luda pↄ́ ũ, \v 6 àsun a de kpe daoro. Lɛmɛ eè Luda yã kɛ famma lɛ, lɛ àgↄ̃ a fɛɛakaarayã kũna yãnzi. \v 7 A mↄnafikideenↄ! Isaya annabikɛyã ò a yã musu wásawasa à bè: \q1 \v 8 Bori beee è bɛ̀ɛ limɛɛ kↄ̃n lɛ́omɛ, \q1 aↄ̃ swɛ̃̀ kúmaro. \q1 \v 9 Aↄ̃ègↄ̃ dↄnzi kɛɛnɛ pãmɛ, \q1 gbɛ̃ntee yãzɛkparɛn aↄ̃è dańnɛ. \s1 Yã kɛ̀ è tó wàgↄ̃ gbãsĩ \r (Maa 7:14-23) \p \v 10 Ben Yesu parii sìsiazi à bè: À swã kpá à yã ma. \v 11 Èe kɛ pↄ́ kɛ̀ è gɛ̃ lɛ́n bé è tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩro. Yã kɛ̀ è bↄ lɛ́n bé è tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ. \v 12 Ben a ìbanↄ sↄ̃̀zi aↄ̃ bè: Ń dↄ̃ kɛ̀ Farisinↄ yã pì mà à ń zↄ̃ ń swɛ̃̀nloo? \v 13 Yesu wèńla à bè: Pↄ́ kɛ̀ ma De kɛ̀ kú musu e tↄ̃ro weé wurɛmɛ. \v 14 À ń tó gwe. Vĩ̀a dↄn'aɛdeenↄmɛ! Tó vĩ̀a gò kũna vĩ̀anɛ, aↄ̃ plaa ń píngi é si wɛ̀ɛmmɛ. \v 15 Pita bènɛ: Ǹ yã pì bↄkↄ̃tɛwe. \v 16 Ben Yesu bè: A laasuu kpɛ́ yĩi seↄ́? \v 17 Á dↄ̃ kɛ̀ pↄ́ kɛ̀ gɛ̃̀ lɛ́n è tá gbɛɛɛn gbasa à bↄ mɛ̀nloo? \v 18 Yã kɛ̀ è bↄ lɛ́n sↄ̃ è bↄ swɛ̃̀ guumɛ. Àmbe è tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ. \v 19 Zaakɛ zaa swɛ̃̀ guun laasuu zaaa è bↄn: Gbɛ̃dɛna, zinakɛna, pãpãkɛna, kpãi'ona, ɛgɛtona kↄ̃n gbɛ̃sↄ̃sↄ̃nao. \v 20 Yã beeenↄ bé è tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ, pↄ́blena ↄpipisai è tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩro. \s1 Nↄgbɛ̃ zĩ̀tↄ wɛ́ɛkɛna \r (Maa 7:24-30) \p \v 21 Ben Yesu bↄ̀ gwe, à gàa Taya kↄ̃n Sidↄ̃o bùsun. \v 22 Kanaa nↄgbɛ̃ kee kú bùsu pìn, à mↄ̀ à wii pɛ̀zi à bè: Dii, Dauda Bori, ǹ ma wɛ̃nda gwa. Zĩn e wɛ́ɛ tãa ma nɛ́nↄkparɛa maamaa. \v 23 Ben Yesu e weàlaro. À ìbanↄ sↄ̃̀zi, aↄ̃ wɛ́ɛ kɛ̀a wà bè: Ǹ pɛ́ nↄgbɛ̃ pìa, zaakɛ ègↄ̃ tɛ́wazi kↄ̃n wiiiomɛ. \v 24 Yesu wèńla à bè: Isarailinↄ sãsãna lán sãanↄ bàmɛ. Aↄ̃ kiian Luda ma zĩn ado. \v 25 Ben nↄgbɛ̃ pì mↄ̀ à kùɛnɛ à bè: Dii, ǹ ma ĩanka. \v 26 Yesu bènɛ: À maa wà nɛ́nↄ pↄ́blee sɛ́ wà zu gbɛ̃ɛnↄnɛro. \v 27 Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Yãpuramɛ Dii! Mↄde baa gbɛ̃ɛnↄ è pↄ́ble buru kɛ̀ lɛ̀ɛ ń dii teebu gĩzĩnↄ sɛ́sɛ. \v 28 Ben Yesu wèàla à bè: Nↄgbɛ̃, ń ma náanɛ vĩ bíta. À kɛnnɛ lán ń yezi nà. Ben à nɛ́nↄkparɛ pì aafia è zĩ pìa gↄ̃ↄ. \s1 Yesu gyãreenↄ kɛ̃kↄ̃ana pari \p \v 29 Yesu bↄ̀ gwe à gàa èe dↄↄ Galili sɛ̀bɛzi, ben à bikũ̀ à vɛ̃̀ɛ sĩ̀sĩa. \v 30 Wà mↄ̀nɛ kↄ̃n ɛrɛnↄ kↄ̃n vĩ̀anↄ kↄ̃n gbɛ̃ kↄ̃̀ↄkũnanↄ kↄ̃n swãdoonↄ kↄ̃n gyãre pãndenↄ paripari. Wà ń káɛ à aɛ, ben à ń kɛ̃kↄ̃a. \v 31 Kɛ̀ gbɛ̃nↄↄ è swãdoonↄↄ e yã oo, gbɛ̃ kↄ̃̀ↄkũnanↄↄ e gↄ̃ↄ wásawasa, ɛrɛnↄↄ e táa oo, vĩ̀anↄↄ e guu ee, yã pì bↄ̀ ń saɛ, ben aↄ̃ Isarailinↄ Luda sáabu kpà. \s1 Yesu pↄ́blekpana gↄ̃ↄn bↄrↄ siigↄ̃ↄnↄa \r (Maa 8:1-10) \p \v 32 Yesu a ìbanↄ sìsiazi à bèńnɛ: Gbɛ̃ kɛ̀nↄ kɛ̀mɛ wɛ̃nda, zaakɛ aↄ̃ gĩakɛ wà kúmao gurↄ aagↄ̃, ben aↄ̃ↄ pↄ́ke vĩ wà blero. Má yezi mà ń gbarɛ kↄ̃n nↄaaoro, lɛ guu tón liḿma zɛ́nlo yãnzi. \v 33 Ben a ìbanↄ à là wà bè: Mákpan wé pↄ́blee en sɛ̃̀tɛ pↄ̀rↄtu kɛ̀, à parii kɛ̀ taka kãa? \v 34 Ben Yesu ń lá à bè: Burɛdi mɛ̀n ũgban á vĩi? Aↄ̃ bè: Mɛ̀n swɛɛplaamɛ kↄ̃n kpↄ̀ kete kenↄ. \v 35 Ben à bè parii vɛ̃ɛ tↄↄtɛ. \v 36 Ben à burɛdi mɛ̀n swɛɛplaaa pìnↄ sɛ̀ kↄ̃n kpↄ̀nↄ, à sáabu kɛ̀, ben à lìlikↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa, aↄ̃ↄ kpà gbɛ̃nↄa. \v 37 Baade píngi pↄ́ blè wà kã̀. Wà à kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀nↄ sɛ̀ɛ ai gbíi swɛɛplaaa pà. \v 38 Gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ pↄ́ blènↄ kà gↄ̃ↄn bↄrↄ siigↄ̃, nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n nɛ́nↄ baasi. \v 39 Kɛ̀ Yesu gbɛ̃nↄ gbàrɛ, ben à gɛ̃̀ góro'itɛ guu, à gàa Magadã bùsun. \c 16 \s1 Farisinↄ mↄnafiki \r (Maa 8:11-21, Luk 12:54-56) \p \v 1 Farisinↄ kↄ̃n Sadusinↄ mↄ̀ Yesu kiia lɛ aↄ̃ à yↄ̃ wà gwa, ben aↄ̃ à gbèka à sèeda ke kɛńnɛ kↄ̃n Luda gbãaao wà e. \v 2 Ben Yesu wèńla à bè: Tó ↄfãntɛ̃ gɛ̃̀ kpɛ́n eè be, ludambɛɛ é kɛ̃kↄ̃a, zaakɛ à tɛ̃a kũ̀. \v 3 Tó kↄngↄmɛ eè be, lou é ma gbã̀a, zaakɛ ludambɛɛ dɛ tɛ̃ gɛ̃̀ɛgɛ̃ɛ. Á ludambɛ wɛ́ɛ dↄ̃kↄ̃zi, mↄde ée fↄ̃ à gurↄↄ kɛ̀kii sèeda dↄ̃ro. \v 4 Tↄ̃ↄrigbɛ̃ zaa ludanaanɛkɛrisaideenↄ bé wè sèeda gbekama, mↄde mɛ́ sèeda ke kɛńnɛro, sé Yunusa pↄ́. Ben à ń tó gwe à tà. \p \v 5 Kɛ̀ à ìbanↄ bikũ̀ baa gwe, burɛdi kũsãɛ yã sã̀ńgu. \v 6 Ben Yesu bèńnɛ: Àgↄ̃ a zĩnda kũna dↄ̃! À làakari kɛ Farisinↄ kↄ̃n Sadusinↄ burɛdisɛsɛ'ɛ̃zɛ̃zi. \v 7 Ben aↄ̃ↄe beekↄ̃nɛ: Kɛ̀ wée burɛdi sɛ́ro yãnzin à ò lɛzi. \v 8 Yesu dↄ̃̀ḿma, ben à ń lá à bè: Ludanaanɛkɛ̃sãnadeenↄ, bↄ́yãnzin ée beekↄ̃nɛ kɛ̀ á burɛdi vĩro yãnzimɛzi? \v 9 Ai tia ée dↄ̃roo? Burɛdi mɛ̀n sↄↄroo kɛ̀ má kpà gↄ̃ↄn bↄrↄ sↄↄroonↄa yã e dↄaguroo? Á sɛ̀ɛ gbíi ũgbamɛ? \v 10 Burɛdi mɛ̀n swɛɛplaaa kɛ̀ má kpà gↄ̃ↄn bↄrↄ siigↄ̃ↄnↄa sↄ̃, á sɛ̀ɛ gbíi ũgbamɛ? \v 11 Bↄ́yãnzin ée dↄ̃ kɛ̀ burɛdi yãn mɛ́ɛ oarerorozi? À làakari kɛ Farisinↄ kↄ̃n Sadusinↄ burɛdisɛsɛ'ɛ̃zɛ̃zi! \v 12 Ben aↄ̃ dↄ̃̀ sa èe kɛ burɛdisɛsɛ'ɛ̃zɛ̃ yãn èe oońnɛ wà làakari kɛziro, Farisinↄ kↄ̃n Sadusinↄ yãdannɛnamɛ. \s1 Yesu mɛsayakɛ ona \r (Maa 8:27-30, Luk 9:18-21) \p \v 13 Kɛ̀ Yesu kà Sizarea Filipi bùsun, ben à a ìbanↄ là à bè: Dén gbɛ̃nↄ è be Gbɛ̃ntee Nɛ́ dɛ à ũu? \v 14 Aↄ̃ wèàla wà bè: Gbɛ̃kenↄ è be Yaaya Batisikɛrimɛ, gbɛ̃kenↄ è be Ilia, gbɛ̃kenↄ è be dↄ Yɛrɛmaya ke annabi yãanↄ doken n ũ. \v 15 Ben à ń lá à bè: Apinↄ sↄ̃, dén eè be má dɛ a ũu? \v 16 Simↄ Pita wèàla à bè: Mɛsayan n ũ, Luda Wɛ̃̀ndide Nɛ́. \v 17 Ben Yesu bènɛ: Aubarikadeemɛ n ũ, Yunusa nɛ́ Simↄ! Zaakɛ èe kɛ gbɛ̃ntee bé à yã beee dànnɛro, ma De kɛ̀ kú musumɛ. \v 18 Mɛ́ɛ oonnɛ: Pitamɛ n ũ, gbɛ̀si pìn mɛ́ ma sↄsi káɛa. Gɛ̀wãa gbãa é zĩ̀ blearo. \v 19 Mɛ́ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia mↄ̀nɛnↄ kpámma. Pↄ́ kɛ̀ ń yì tↄↄtɛ yina musu. Pↄ́ kɛ̀ ń pòto tↄↄtɛ potona musu. \v 20 Ben Yesu a ìbanↄ swã sùkãńnɛ lɛ aↄ̃ton o gbɛ̃kenɛ kɛ̀ Mɛsayan a ũro. \s1 Yesu a ga kↄ̃n a fɛɛnao yã'ona \r (Maa 8:31-9:1, Luk 9:22-27) \p \v 21 Zaa gurↄ beeean Yesu e a Yerusalɛmu gana yã bↄkↄ̃tɛɛ a ìbanↄnɛ à bè, séde à wɛ́ɛtãmma e maamaa gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n sa'orikinↄ kↄ̃n ludayãdannɛrinↄ ↄzĩ, weé a dɛ, à gurↄ aagↄ̃dee zĩ é fɛɛ. \v 22 Ben Pita gàao kpado, èe giinɛ à bè: Kai Dii! Bee é n lero! \v 23 Ben Yesu lìɛ à bè Pitanɛ: Ǹ gumɛ gwe Setãn! Ń yezi ǹ zɛ́ zↄ̃mɛmɛ. N laasuu nɛ́ Luda pↄ́nlo, gbɛ̃ntee pↄ́mɛ. \p \v 24 Ben Yesu bè a ìbanↄnɛ: Tó gbɛ̃ yezi à kɛ ma ìba ũ, séde à gí a zĩnda wɛ̃̀ndizi, à a líkpangbãroo sɛ́ à tɛ́omazi. \v 25 Gbɛ̃ kɛ̀ yezi àgↄ̃ a wɛ̃̀ndi kũna é korazi. Gbɛ̃ kɛ̀ gì a wɛ̃̀ndizi ma yãnzi sↄ̃, adee bé eégↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ. \v 26 Tó gbɛ̃ gↄ̃̀ anduna vĩ píngi, tó à kòra a wɛ̃̀ndizi, bↄ́ àren eé ee? Bↄ́n gbɛ̃ é e à a wɛ̃̀ndi lendee kpáo? \v 27 Zaakɛ Gbɛ̃ntee Nɛ́ é liara à su a De gakui guu kↄ̃n a malaikanↄ, gbasa à fĩa bo baadenɛ a yãkɛnaa. \v 28 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, gbɛ̃kenↄ kú gura kɛ̀ aↄ̃é garo ai aↄ̃ Gbɛ̃ntee Nɛ́ e, èe suu kína ũ. \c 17 \s1 Yesu lina \r (Maa 9:2-13, Luk 9:28-36) \p \v 1 Gurↄ swɛɛdoo gbɛra Yesu Pita kↄ̃n Yemisio kↄ̃n à dãaro Yohanao sɛ̀ɛ à gàańyo kpii lezĩa ńtɛ̃ɛ. \v 2 Ben à lì ń wáa. A uu e tɛ́ kɛɛ lán ↄfãntɛ̃ bà, à pↄ́kãsãanↄ gↄ̃̀ pú fénfen lán loupina bà. \v 3 Ben Musa kↄ̃n Iliao bↄ̀ wà mↄ̀ńzi, aↄ̃ↄe yã oo kↄ̃n Yesuo. \v 4 Ben Pita bè Yesunɛ: Dii, à maa kɛ̀ wá kú kɛ̀. Tó ń yezi, mɛ́ kutaa dↄ mɛ̀n aagↄ̃, n pↄ́ mɛ̀n do, Musa pↄ́ mɛ̀n do, Ilia pↄ́ mɛ̀n do. \v 5 Gurↄↄ kɛ̀ èe yã oo, ludambɛ lugu tɛ́kɛna dàńla, ben aↄ̃ kòto mà à guu à bè: Àmbe ma Nɛ́ mɛ̀n do léle yenzidee ũ, à yã è kámagu. À à yã ma. \v 6 Kɛ̀ à ìba pìnↄ kòto pì mà, vĩa ń kũ maamaa, aↄ̃ dàɛ ń puua. \v 7 Ben Yesu sↄ̃̀ńzi, à ↄ kɛ̀ḿma à bè: À fɛɛ, àton vĩa kɛro. \v 8 Kɛ̀ aↄ̃ wɛ́ɛ sɛ̀ musu, aↄ̃ↄe gbɛ̃ke ero, sé Yesu ado. \p \v 9 Kɛ̀ aↄ̃ↄe pitaa kpiii pìa, Yesu dìɛńnɛ à bè: Àton wɛ́ɛgupu kɛ̀ á è yã o gbɛ̃ke maro ai Gbɛ̃ntee Nɛ́ fɛɛ bↄna gaan. \v 10 Ben à ìbanↄ à là wà bè: Bↄ́yãnzin ludayãdannɛrinↄ è be Ilia bé eé mↄ́ káakuzi? \v 11 Ben à wèńla à bè: Ilia é mↄ́ yãpuramɛ, eé yã píngi kɛkɛ a gbɛ̀n. \v 12 Mↄde mɛ́ɛ ooare, Ilia mↄ̀ kↄ̀, ben aↄ̃ↄe à dↄ̃ro, ben aↄ̃ ń pↄyezi kɛ̀nɛ. Lɛn aↄ̃é wɛ́ɛ tã Gbɛ̃ntee Nɛ́a lɛ dↄ. \v 13 Ben à ìbanↄↄ dↄ̃̀ kɛ̀ Yaaya Batisikɛrin à tɛ́a. \s1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ zĩnde kɛ̃kↄ̃ana \r (Maa 9:14-29, Luk 9:37-42) \p \v 14 Kɛ̀ aↄ̃ kà parii guu, gↄ̃gbɛ̃ ke mↄ̀ à kùɛ Yesunɛ \v 15 à bè: Dii, ǹ ma nɛ́ wɛ̃nda gwa, zaakɛ gasindadeemɛ. È nawɛ̃a kɛ maamaa, ègↄ̃ lɛ́ɛɛ tɛ́n ke ín baabↄɛ. \v 16 Ma mↄo n ìbanↄnɛ, aↄ̃ↄe fↄ̃ wà à kɛ̃̀kↄ̃aro. \v 17 Ben Yesu bè: Tↄ̃ↄrigbɛ̃ yakana ludanaanɛkɛrisaideenↄ! Mɛ́gↄ̃ kúao ai bↄrɛmɛ? Mɛ́gↄ̃ mɛnaaao ai bↄrɛmɛ? À mↄ́mɛ nɛ́ pìo kɛ̀. \v 18 Yesu gì zĩn pìnɛ, ben à gò nɛ́ pìa, à kɛ̃̀kↄ̃a gwe gↄ̃ↄ. \p \v 19 Beee gbɛra Yesu ìbanↄ sↄ̃̀zi ńtɛ̃ɛ, aↄ̃ à là wà bè: À kɛ̀ dia wée fↄ̃ wa pɛ́ zĩn pìa à bↄ̀roo? \v 20 À wèńla à bè: Kɛ̀ á Luda náanɛ vĩ bítaro yãnzimɛ. Yãpuraan mɛ́ɛ ooare: Tó á Luda náanɛ vĩ féte lán ɛfↄ wɛ́ɛ bà, é o kpiii kɛ̀kiinɛ à gu kɛ̀ à gá kãa, eé kɛ lɛ. Yãke é a furo. \v 21 Zĩn kɛ̀ taka è sí bↄro, sé kↄ̃n aduakɛnao kↄ̃n lɛ́yinao. \s1 Yesu ɛara à a ga kↄ̃n a fɛɛnao yã'ona \r (Maa 9:30-32, Luk 9:43-45) \p \v 22 Gurↄↄ kɛ̀ à kú kↄ̃n a ìbanↄ lɛdo Galili, à bèńnɛ: Weé Gbɛ̃ntee Nɛ́ nańnɛ ń ↄzĩ, \v 23 weé à dɛ, à gurↄ aagↄ̃dee zĩ eé fɛɛ. Ben aↄ̃ nↄ̀sɛ yàka maamaa. \s1 Luda ua ↄↄ fĩabona \p \v 24 Kɛ̀ aↄ̃ kà Kapɛnamu, Luda ua ↄↄsirinↄ mↄ̀ wà Pita là wà bè: A dannɛri è Luda ua ↄↄ kpároo? \v 25 Pita wèńla à bè: È kpá. Kɛ̀ Pita e gɛ̃ɛ bɛ, Yesu gĩakɛ à bènɛ gↄ̃ↄ: Simↄ, dénↄn anduna kɛ̀ kínanↄ è bɛ'ↄↄ ke yàra'ↄↄ síḿmaa? Aↄ̃ nɛ́nↄn yↄ́ↄ ke gbɛ̃ pãndenↄmɛ? N yã pì è diaa? \v 26 Pita bè: Gbɛ̃ pãndenↄmɛ. Yesu bènɛ: Tó lɛmɛ, aↄ̃ nɛ́nↄ bà kuuro. \v 27 Mↄde lɛ wa yã tón ↄ̃ḿmaro yãnzi, ǹ gá ǹ daburu da sɛ̀bɛ guu. Kpↄ̀ káaku kɛ̀ nɛ́ kũ, ǹ à lɛ́ wɛ̃, nɛ́ ↄↄ e à guu. Ǹ bee sɛ́ ǹ kpáḿma, mapi kↄ̃n mpio pↄ́ ũ. \c 18 \s1 Tɛna Yesuzi lán nɛ́ bà \r (Maa 9:33-37, Luk 9:46-48) \p \v 1 Zĩ beeea Yesu ìbanↄ mↄ̀ aↄ̃ à là wà bè: Dé bé à dɛńla kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia gbɛ̃nↄ tɛ́ɛ? \v 2 Ben Yesu nɛ́ féte ke sìsi à à zɛ̀ ń aɛzĩ \v 3 à bè: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, tó ée nↄ̀sɛ liɛ a gↄ̃ lán nɛ́ féte bàro, é gɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guuro. \v 4 Gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩnda bùsa à gↄ̃̀ lán nɛ́ féte kɛ̀kii bà, àmbe dɛńla kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia gbɛ̃nↄ tɛ́. \v 5 Gbɛ̃ kɛ̀ nɛ́ beee taka sì ma ìbakɛɛ yãnzi, mámbe à ma si. \s1 Yã kɛ̀ è tó wà sãsã \r (Maa 9:42-48, Luk 17:1-2) \p \v 6 Tó gbɛ̃ tò nɛ́ kɛ̀ ma náanɛ vĩi kɛ̀kiinↄ doke sã̀sã, eégↄ̃ sã̀ↄ adeenɛ wà wísilↄgbɛ gbɛ̃̀ntɛ̃ dↄ à waalɛ wà à zu sɛ̀bɛ lↄ̀n. \v 7 Wãiyoo anduna, kɛ̀ yã kɛ̀ è tó wà sãsã kú à guu yãnzi. Séde yã kɛ̀ è tó wà sãsã gↄ̃ kuu, mↄde wãiyoo gbɛ̃ kɛ̀ sãsãna yã pì bↄ̀ à kiia. \v 8 Tó n ↄↄ ke n gbá bé è tó ǹ sãsã, ǹ zↄ̃ ǹ zĩnna. À sã̀ↄnnɛ ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndi guu kↄ̃n ↄ kusuo ke ɛrɛ ũ dɛ n gↄ̃ ↄ mɛ̀n plaaa ke gbá mɛ̀n plaaa vĩla wà n zu tɛ́ kɛ̀ è garoo guu. \v 9 Tó n wɛ́ɛ bé è tó ǹ sãsã, ǹ bↄ ǹ zĩnna. À sã̀ↄnnɛ ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndi guu kↄ̃n wɛ́ɛ dooo dɛ n gↄ̃ wɛ́ɛ mɛ̀n plaaa vĩla wà n zu tɛ́ guu gɛ̀wãan. \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n sã sãsãnao \r (Luk 15:3-7) \p \v 10-11 À làakari kɛ dↄkɛna kↄ̃n nɛ́ kɛ̀nↄ dokezi, zaakɛ mɛ́ɛ ooare, aↄ̃ malaikanↄↄ kú musu, aↄ̃ↄ kú kↄ̃ wɛ́ɛn kↄ̃n ma De kɛ̀ kú gweeo baabↄɛ. \v 12 Ée daa diamɛ? Tó gbɛ̃ sãa vĩ mɛ̀n basↄↄro, tó à doo sã̀sã, eé à mɛ̀n basↄↄro dosai tó sĩ̀sĩgɛɛzi gwe, à gá à à sãa kɛ̀ sã̀sã pì wɛtɛroo? \v 13 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, tó à bↄ̀a, à pↄↄ égↄ̃ nnaa dɛ à mɛ̀n basↄↄro dosai kɛ̀ aↄ̃ↄe sãsãroonↄla. \v 14 Lɛn a De kɛ̀ kú musu yezi nɛ́ kɛ̀nↄ doke sãsã sↄ̃ro lɛ. \s1 Sùukɛna kↄ̃o \p \v 15 Tó n gbɛ̃daaa taari kɛ̀, ǹ gá ǹ à le ndo, ǹ yã pì bↄnɛ gupuraaa. Tó à n yã mà, n n gbɛ̃ pì mìlɛ blè. \v 16 Tó èe n yã ma sↄ̃ro, ǹ gbɛ̃ mɛ̀n doo ke gↄ̃ↄn plaa sɛ́ ǹ namma, lɛ à yã pì sí sèedade gↄ̃ↄn plaa ke aagↄ̃ↄ musu. \v 17 Tó à gì ń yã mazi, ǹ yã pì o sↄsi gbɛ̃nↄnɛ. Tó à gì à sↄsi gbɛ̃ pìnↄ yã mazi dↄ, ǹ à diɛ kifii ke gbɛ̃ zĩ̀tↄ ũ. \p \v 18 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, pↄ́ kɛ̀ á yì tↄↄtɛ yina musu, pↄ́ kɛ̀ á pòto tↄↄtɛ potona musu. \v 19 Mɛ́ɛ ooare dↄ, tó a gↄ̃ↄn plaaanↄ lɛ́ kɛ̀ do tↄↄtɛ kɛ̀, yã kɛ̀ a à wɛ́ɛ kɛ̀ ma De kɛ̀ kú musua píngi, eé kɛare. \v 20 Zaakɛ guu kɛ̀ gↄ̃ↄn plaa ke gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄnↄ kàkↄ̃an kↄ̃n ma tↄ́o, má kú ń tɛ́. \p \v 21 Beee gbɛra Pita mↄ̀ à Yesu là à bè: Dii, gɛ̃̀n ũgban mà sùu kɛ kↄ̃n ma gbɛ̃ kɛ̀ ègↄ̃ taari kɛɛmɛɛo? Gɛ̃̀n swɛɛplaan yↄ́? \v 22 Yesu wèàla à bè: Mɛ́ɛ oonnɛ, èe kɛ gɛ̃̀n swɛɛplaanlo, gɛ̃̀n swɛɛplaa lɛo baaagↄ̃ akurimɛ. \p \v 23 Beee yãnzi kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ lán kɛ̀ bà. Kína ke bé à yezi à a ↄↄ yã gↄ̃gↄ̃ kↄ̃n a ìbanↄ. \v 24 Kɛ̀ à nà ↄↄ pì yãa, ben wà mↄ̀nɛ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ à à fĩa sɛna miliↄ̃ wàa kurio. \v 25 Kɛ̀ à ↄↄ vĩ à fĩa pì boro, ben à dii bè wà à yá kↄ̃n à naↄ̃o kↄ̃n à nɛ́nↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ píngi gbasa wà à kɛ̃. \v 26 Ben ìba pì dàɛ a dii aɛzĩ, à agbaa kpànɛ à bè: Ǹ mɛna kɛmao, mɛ́ n fĩa bonnɛ píngi. \v 27 Ben à dii à wɛ̃nda gwà à à gbàrɛ, à fĩa pì tònɛ. \v 28 Kɛ̀ ìba pì bↄ̀ dé, à dàkↄ̃rɛ kↄ̃n a ìba daa kɛ̀ à fĩa dↄa kondogi ↄↄ mɛ̀n basↄↄroo. Ben à à kũ̀, èe ↄ tↄ̃ↄ a kòtoa à bè: Ǹ ma fĩa bomɛ. \v 29 À ìba daaa pì dàɛ à aɛzĩ, à agbaa kpànɛ à bè: Ǹ mɛnamɛ, mɛ́ n fĩa bonnɛ. \v 30 Mↄde èe wero. À tò wà à dà kpɛ́siaan ai à à fĩa bonɛ. \v 31 Kɛ̀ à ìba kpaaanↄↄ è lɛ, aↄ̃ nↄ̀sɛ yàka maamaa, ben aↄ̃ gàa wà yã kɛ̀ kɛ̀ pì tↄ̃kɛ̃̀ ń diinɛ píngi. \v 32 Ben dii pì à sìsi à bè: Ìba pãsĩ! Ma n fĩa tònnɛ píngi, kɛ̀ n agbaa kpàmɛ yãnzi. \v 33 Lán ma sùu kɛ̀nyo nà, lɛ n sùu kɛ̀ kↄ̃n n gbɛ̃daaao lɛ se. \v 34 À dii pì pↄ fɛ̃̀, à tò wà à dà kpɛ́siaan, wàgↄ̃ wɛ́ɛ tãaa ai à gá à fĩa pì boo píngi. \v 35 Ben Yesu ɛ̀ara à bè: Tó a baade è sùu kɛ kↄ̃n a gbɛ̃daaao kↄ̃n nↄ̀sɛo doro, lɛn ma De kɛ̀ kú musu é kɛare lɛ se. \c 19 \s1 Gina nↄↄzi yã \r (Maa 10:1-12) \p \v 1 Kɛ̀ Yesu yã beeenↄ ò à yã̀a, à bↄ̀ Galili à gàa Yudea bùsu kpado Yoda baa kãa kpa. \v 2 Parii tɛ́zi, ben à ń gyãreenↄ kɛ̃̀kↄ̃ańnɛ gwe. \v 3 Farisi kenↄ mↄ̀ wà à yↄ̃ wà gwa, ben aↄ̃ à là wà bè: Gↄ̃gbɛ̃ zɛ́ vĩ à gí a naↄ̃zi yã píngi yãnzin yↄ́? \v 4 À wèńla à bè: Kɛ̀ Luda ń kɛ́ gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n nↄgbɛ̃o ũ zaa káaku, ée à kyó kɛ á màroo? \v 5 Luda bè, beee yãnzin gↄ̃gbɛ̃ é a de kↄ̃n a dao tó, aↄ̃é nakↄ̃a kↄ̃n a naↄ̃o, aↄ̃ gↄ̃ↄn plaaa é gↄ̃ mɛ̀ doo ũ. \v 6 Aↄ̃ↄ kuu plaa dↄro, sé do. Beee yãnzi gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń nákↄ̃anↄ, gbɛ̃ntee tón ń kɛ̃kↄ̃aro. \v 7 Ben Farisinↄ à là wà bè: Bↄ́yãnzi Musa dìɛ gↄ̃gbɛ̃ yìgidɛtakada kpá a naↄ̃a à à gbarɛozi? \v 8 Yesu wèńla à bè: A swãgbãa yãnzin Musa a gba zɛ́ à a nↄↄnↄ gbarɛzi, mↄde à dɛ lɛ zaa káakuro. \v 9 Mɛ́ɛ ooare, gbɛ̃ kɛ̀ gì a naↄ̃zi, tó èe kɛ à gↄ̃pↄsɛɛ kɛ̀nlo, tó à nↄ pãnde sɛ̀, adee zina kɛ̀n gwe. \p \v 10 Ben à ìbanↄ bènɛ: Tó lɛn gↄ̃gbɛ̃ yã dɛ lɛ kↄ̃n a naↄ̃o, à maa wà nↄↄ sɛ́ro. \v 11 Ben Yesu bèńnɛ: Èe kɛ gↄ̃gbɛ̃ píngi bé eé yã pì fↄ̃ro, sé gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń gbá à zɛ́nↄ. \v 12 Zaakɛ gbɛ̃kenↄ è nↄↄ sɛ́ro, kɛ̀ wà ń í lɛ yãnzi, gbɛ̃kenↄ ègↄ̃ kuu lɛ kɛ̀ wà ń fɛ̀ɛ kɛ̀ yãnzi, gbɛ̃kenↄ ń zĩnda kũ̀ lɛ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia yãnzi. Gbɛ̃ kɛ̀ eé yã pì fↄ̃ à fↄ̃. \s1 Aubarikadana nɛ́nↄn \r (Maa 10:13-16, Luk 18:15-17) \p \v 13 Wèe mↄ́ Yesunɛ kↄ̃n nɛ́nↄ lɛ à ↄ kɛḿma à adua kɛńnɛ, ben à ìbanↄ gìńnɛ. \v 14 Ben Yesu bè: À tó nɛ́nↄ mↄ́ ma kiia. Àton gíńnɛro, zaakɛ aↄ̃ takanↄ pↄ́n kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia ũ. \v 15 Kɛ̀ à ↄ kɛ̀kɛḿma, ben à bↄ̀ gwe. \s1 Auzikidee \r (Maa 10:17-31, Luk 18:18-30) \p \v 16 Ben gↄ̃gbɛ̃ ke mↄ̀ Yesu kiia, à à là à bè: Dannɛri, bↄ́ maaan mɛ́ kɛ mà wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo ee? \v 17 À wèàla à bè: À kɛ̀ dia nɛ́ɛ ma laa maakɛna yãzi? Luda ado bé à maa. Tó ń yezi ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndi pì guu, ǹgↄ̃ à yãdiɛnanↄ kũna. \v 18 Ben à à là à bè: À kpareemɛ? Ben Yesu bè: Ǹton gbɛ̃ dɛro, ǹton zina kɛro, ǹton kpãi oro, ǹton yã di n gbɛ̃daaaaro, \v 19 ǹgae bɛ̀ɛ lí n de kↄ̃n n daonɛ, ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃daaazi lán n zĩnda wɛ̃̀ndi bà. \v 20 Gↄ̃kparɛ pì bènɛ: Má yã beeenↄ kũna píngi. À kparee bé à gↄ̃̀mɛ dↄↄ? \v 21 Yesu bènɛ: Tó ń yezi ǹgↄ̃ papana, ǹ gá ǹ n pↄ́nↄ yá píngi, ǹ à ↄↄ kpá takaasideenↄa, ǹ mↄ́ ǹ tɛ́mazi, nɛ́gↄ̃ auziki vĩ ludambɛ. \v 22 Kɛ̀ gↄ̃kparɛ pì yã pì mà, à tà pↄsiaao, kɛ̀ à auzikinↄ vĩ bíta yãnzi. \p \v 23 Ben Yesu bè a ìbanↄnɛ: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, à zĩ'ũ auzikideenɛ à gɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guu. \v 24 Mɛ́ɛ ooare dↄ, lakumi gɛ̃na pↄrↄyĩn aaga dɛ auzikide gɛ̃na kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guula. \v 25 Kɛ̀ à ìbanↄ yã pì mà, ben à bↄ̀ ń saɛ maamaa aↄ̃ bè: Tó lɛmɛ, dé bé eé fↄ̃ à mìsina ee? \v 26 Ben Yesu ń gwá tíii, à bèńnɛ: Gbɛ̃ntee é fↄ̃ro. Luda kiia baabↄ píngi è sí kɛ. \p \v 27 Ben Pita wèàla à bè: Wa baabↄ píngi tò wa tɛnzi. Bↄ́ bé eé gↄ̃we saa? \v 28 Yesu bèńnɛ: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare: Tó Gbɛ̃ntee Nɛ́ vɛ̃̀ɛ a kíblekita gakuideea anduna dufu guu, amↄa kɛ̀ á tɛ́maziinↄ é vɛ̃ɛ kíblekita mɛ̀n kuri awɛɛplaaanↄa, àgↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ↄ Isaraili bori mɛ̀n kuri awɛɛplaaanↄnɛ. \v 29 Gbɛ̃ kɛ̀ à a bɛɛ ke a vĩ̀inↄ tò ke a dãaronↄ ke a de ke a da ke a nɛ́nↄ ke a buraanↄ ma yãnzi, adee é ɛara à beee taka e lɛo basↄↄro, bensↄ̃ eé wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo e. \v 30 Mↄde gbɛ̃ káakunↄ égↄ̃ kpɛɛdeenↄ ũ pari, kpɛɛdeenↄ égↄ̃ gbɛ̃ káakunↄ ũ pari. \c 20 \s1 Yãlɛkↄ̃zina kↄ̃n ayakɛrinↄ \p \v 1 Lán kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ nàn yɛ̀: Uabɛde ke bé à bↄ̀ kↄngↄ idɛ'idɛ, à gàa ayakɛrinↄ wɛtɛ aↄ̃ zĩi kɛare a bura. \v 2 Aↄ̃ yã kↄ̃ sɛ̀ à fĩa bońnɛ kondogi ↄↄ mɛ̀n doodo. Ben à ń gbáɛ a bura. \v 3 À bↄ̀ dↄ mↄ̀ kɛ̃ndo, ben à gbɛ̃ pãndenↄ lè yàra guu kaɛna pã. \v 4 À bèńnɛ: Apinↄ sↄ̃, à gá à zĩi kɛ ma bura, mɛ́ fĩa boare a zɛ́a. \v 5 Ben aↄ̃ gàa. À ɛ̀ara à bↄ̀ dↄ ↄfãntɛ̃ mìdangura, ben à ɛ̀ara à bↄ̀ ↄfãntɛ̃ ↄra pitanao, à ò gbɛ̃ pãndenↄnɛ lɛ dↄ. \v 6 Kɛ̀ à bↄ̀ uusiɛ, à gbɛ̃ pãndenↄ lè kaɛna, ben à ń lá à bè: Bↄ́yãnzi á kaɛna kɛ̀ pã zaa kↄngↄↄ? \v 7 Aↄ̃ wèàla wà bè: Kɛ̀ wèe zĩi dawero yãnzimɛ. À bèńnɛ: À gá à zĩi kɛ ma bura se. \v 8 Ɔfãntɛ̃ gɛ̃na kpɛ́nn buradee pì bè a ayakɛrinↄ gbɛ̃nsinɛ: Ǹ ayakɛrinↄ sísi ǹ fĩa bońnɛ. Ǹ naa gbɛ̃ kpɛɛdeenↄa ai à gá mì dɛo gbɛ̃ káakunↄa. \v 9 Ben uusiɛdeenↄ mↄ̀, aↄ̃ kondogi ↄↄ è mɛ̀n doodo. \v 10 Kɛ̀ gbɛ̃ káakunↄ mↄ̀, aↄ̃ↄe daa ń ↄↄ égↄ̃ dɛ gbɛ̃ kpɛɛdeenↄ pↄ́lamɛ, ben kondogi ↄↄ mɛ̀n doon aↄ̃ↄ è ń píngi. \v 11 Kɛ̀ aↄ̃ ń ↄↄ sì, ben aↄ̃ lɛ́fↄtↄↄ kà bɛdee pìzi \v 12 wà bè: Awa doon gbɛ̃ zãadeenↄ zĩi kɛ̀, ben n ń kɛ́ sɛ̃nkpɛ kↄ̃n wamↄwa kɛ̀ wa zĩ bíta kɛ̀ ↄfãntɛ̃ gbãaa guuoↄ́? \v 13 Ben à wè ń gbɛ̃ doo pìla à bè: Ma gbɛ̃, mɛ́ɛ n blero. Wa kↄ̃ yã mà kondogi ↄↄ mɛ̀n doo musunloo? \v 14 Ǹ n pↄ́ sí ǹ tá. Má yezi mà kpá gbɛ̃ zãadee kɛ̀kiia lán n pↄ́ bàmɛ. \v 15 Má zɛ́ vĩ mà kɛ kↄ̃n ma ↄↄo lán má yezi nàroo? Nɛ́ɛ wɛ́ɛ bↄbↄↄzi kɛ̀ má gbɛ̃kɛɛ vĩ yãnzin yↄ́? \v 16 Lɛn kpɛɛdeenↄ égↄ̃ gbɛ̃ káakunↄ ũ lɛ, gbɛ̃ káakunↄ égↄ̃ kpɛɛdeenↄ ũ. \s1 Yesu ɛara à a ga kↄ̃n a fɛɛnao yã'ona \r (Maa 10:32-34, Luk 18:31-34) \p \v 17 Gurↄↄ kɛ̀ Yesu e gaa Yerusalɛmu, à a ìba gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄ sɛ̀ɛ ńdona, à yã òńnɛ zɛ́n à bè: \v 18 Wée gaa Yerusalɛmumɛ. Gwen weé Gbɛ̃ntee Nɛ́ kpá sa'orikinↄa kↄ̃n ludayãdannɛrinↄ, aↄ̃é yã daàla à ga, \v 19 aↄ̃é a kpá bori pãnde gbɛ̃nↄa. Aↄ̃é à fabo, aↄ̃é à gbɛ̃ flã̀o, aↄ̃é à pá lía wà à dɛ, à gurↄ aagↄ̃dee zĩ eé fɛɛ. \s1 Yemisi kↄ̃n Yohanao wɛ́ɛkɛna \r (Maa 10:35-45) \p \v 20 Ben Zebedi nɛ́nↄ da mↄ̀ Yesu kiia kↄ̃n a nɛ́nↄ. À yezi à wɛ́ɛ kɛa, ben à kùɛnɛ. \v 21 Ben à à là à bè: Bↄ́n ń yezi? À wèàla à bè: Ǹ tó ma nɛ́ gↄ̃ↄn plaaa kɛ̀nↄ vɛ̃ɛnyo n kpatan, gbɛ̃ doo n ↄplaazi, gbɛ̃ doo ↄzɛɛzi. \v 22 Ben Yesu bè nɛ́ pìnↄnɛ: Á yã kɛ̀ ée à wɛ́ɛ kɛɛmaa dↄ̃ro. Togo'i kɛ̀ mɛ́ mi, é fↄ̃ à miↄ́? Aↄ̃ wèàla wà bè: Wé fↄ̃. \v 23 Yesu bèńnɛ: Togo'i kɛ̀ mɛ́ mii, é mi fá, mↄde vɛ̃ɛna ma ↄplaazi ke ma ↄzɛɛzi nɛ́ ma yãnlo. Gbɛ̃ kɛ̀ ma Dee kɛ̀kɛńnɛnↄ pↄ́mɛ. \v 24 Kɛ̀ à ìba gↄ̃ↄn kuri kpaaanↄ yã pì mà, aↄ̃ pↄ fɛ̃̀ vĩ̀i kↄ̃n dãaroo pìzi. \v 25 Ben Yesu ń kákↄ̃a à bèńnɛ: Á dↄ̃ kɛ bori pãnde kínanↄ è gbãaa ble ń gbɛ̃nↄa, gbãadeenↄ sↄ̃ è iko mↄ́ńnɛ, \v 26 mↄde à dɛ lɛ a kiiaro. A tɛ́ gbɛ̃ kɛ̀ yezi à gↄ̃ gbɛ̃nsi ũ, sé adee kɛ a zĩ̀ri ũ. \v 27 Lɛmɛ dↄ gbɛ̃ kɛ̀ yezi à gↄ̃ gbɛ̃ káaku ũ, sé adee kɛ a zↄ̀ ũ. \v 28 Zaakɛ Gbɛ̃ntee Nɛ́ e mↄ́ lɛ wà zĩi kɛnɛro, à mↄ̀ lɛ à zĩi kɛńnɛmɛ, à a zĩnda wɛ̃̀ndi kpá lɛ à gbɛ̃nↄ bo pari yãnzi. \s1 Vĩ̀a baakɛrinↄ kɛ̃kↄ̃ana \r (Maa 10:46-52, Luk 18:35-43) \p \v 29 Gurↄↄ kɛ̀ aↄ̃ↄe bↄↄ Yɛriko, parii tɛ́ Yesuzi. \v 30 Vĩ̀a gↄ̃ↄn plaaanↄ vɛ̃ɛna zɛ́ lɛ́a, aↄ̃ↄ mà Yesu bé èe gɛ̃tɛɛ, ben aↄ̃ↄe lɛ́ gbãaa zuu wà bè: Dii, Dauda Bori, ǹ wa wɛ̃nda gwa! \v 31 Wà gìńnɛ wà bè aↄ̃ yĩtɛ, ben aↄ̃ lɛ́ gbãa zuna kàara wèe bee: Dii, Dauda Bori, ǹ wa wɛ̃nda gwa! \v 32 Ben Yesu zɛ̀ à ń sísi, à ń lá à bè: Bↄ́n á yezi mà kɛaree? \v 33 Aↄ̃ wèàla wà bè: Dii, wá yezi wa wɛ́ɛ guu emɛ. \v 34 Yesu ń wɛ̃nda gwà, à ↄ kɛ̀ ń wɛ́ɛa. Gwe gↄ̃ↄ aↄ̃ wɛ́ɛ guu è, ben aↄ̃ tɛ̀zi. \c 21 \s1 Gbãakɛkpana Yesuzi Yerusalɛmu \r (Maa 11:1-11, Luk 19:28-40, Yoh 12:12-19) \p \v 1 Kɛ̀ aↄ̃ kà kĩi kↄ̃n Yerusalɛmuo, aↄ̃ kà Bɛtɛfage lakutu kɛ̀ kú Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛɛzi, ben Yesu a ìba zĩ̀ gↄ̃ↄn plaa, \v 2 à bèńnɛ: À gá lakutu kɛ̀ káɛ a aɛ kɛ̀kãa guu. Tó a gɛ̃ gↄ̃ↄ, é zaaki e kↄ̃n a nɛ́o bàdↄna gwe. À poro à suomɛ. \v 3 Tó wà a la wà bè, à kɛ̀ diaa, à be Dii bé à yezi, eé ɛara à suo tia. \v 4 À kɛ̀ lɛ lɛ yã kɛ̀ annabi ò kɛ yãnzimɛ à bè: \q1 \v 5 À o Zayↄndeenↄnɛ \q1 aↄ̃ kína bé èe mↄↄ ń kiia. \q1 À busɛ à di zaakinɛ bↄ̀rↄ kpɛɛ. \p \v 6 Ìba pìnↄ gàa wà kɛ̀ lán Yesu òńnɛ nà. \v 7 Aↄ̃ sù zaaki pìo kↄ̃n a nɛ́o, aↄ̃ ń utanↄ kpàɛḿma, ben Yesu dìa. \v 8 Gbɛ̃nↄↄ e ń utanↄ kpaɛɛ zɛ́n paripari, gbɛ̃kenↄ e lá zↄ̃ↄ, aↄ̃ↄe kpaɛɛ zɛ́n dↄ. \v 9 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́ aɛzĩnↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛ́ kpɛɛnↄↄ e wii lɛɛ wèe bee: \q1 Ǹ gbãaa kɛ, Dauda Bori! \q1 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ èe mↄↄ kↄ̃n Dii tↄ́o ũ! \q1 Wà gbãakɛ kpázi ai ludambɛ. \p \v 10 Kɛ̀ Yesu gɛ̃̀ Yerusalɛmu, wɛ́tɛ lògo, gbɛ̃ píngi e bee: Dén gbɛ̃ beee ũu? \v 11 Parii bè: Annabi Yesumɛ. À bↄ̀ Nazarɛti, Galili bùsun. \s1 Yesu kuuna Luda ua \r (Maa 11:15-19, Luk 19:45-48, Yoh 2:13-22) \p \v 12 Yesu gɛ̃̀ Luda ua guu, à pɛ̀ laayarinↄ kↄ̃n laalurinↄa à ń bↄ́ɛ ń píngi. A ↄↄlendekɛrinↄ teebunↄ kↄ̃n pↄ̃tɛ̃ɛyarinↄ kìtanↄ yĩ̀pa à kwɛ̀ńnɛ. \v 13 À bèńnɛ: Wà kɛ̃̀ Luda yãn, ma kpɛ́ égↄ̃ dɛ aduakɛkpɛ ũ, ben á kɛ̀ gbɛ̃blerinↄ tò ũ. \p \v 14 Vĩ̀anↄ kↄ̃n ɛrɛnↄ mↄ̀ à kiia Luda ua guu gwe, ben à ń kɛ̃kↄ̃a. \v 15 Kɛ̀ sa'orikinↄ kↄ̃n ludayãdannɛrinↄ yãbↄnsaɛ kɛ̀ èe kɛɛnↄ è, bensↄ̃ aↄ̃ↄ mà nɛ́nↄↄ e wiii dↄↄa Luda ua guu aↄ̃ↄe bee, ǹ gbãaa kɛ, Dauda bori, ben aↄ̃ pↄ fɛ̃̀. \v 16 Aↄ̃ bènɛ: Ń mà lán aↄ̃ↄe oo nàↄ́? Yesu wèńla à bè: Lɛmɛ! Kɛ̀ Ludaa dà nɛ́ fétenↄnɛ kↄ̃n nɛ́kpãntɛ̃nↄ aↄ̃ a sáabu kpá, ée à kyó kɛ á màroo? \v 17 Ben à bↄ̀ wɛ́tɛ pìn à ń tón, à gàa à ì Bɛtani. \s1 Kãkã lí kana \r (Maa 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Kɛ̀ guu dↄ̀ kↄngↄ idɛ'idɛ, à lìara e suu wɛ́tɛn, ben nↄaa e à dɛɛ. \v 19 À kãkã lí è zɛ́ lɛ́a, ben à sↄ̃̀zi èe pↄ́ke earo, sé à lánↄ. Ben à bè lí pìnɛ: Nɛ́ nɛ́ i ziki dↄro. Gwe gↄ̃ↄ lí pì kori kũ̀ à gàga. \v 20 Kɛ̀ à ìbanↄↄ è, ben à bↄ̀ ń saɛ aↄ̃ bè: À kɛ̀ dia kãkã lí pì kori kũ̀ lɛ gↄ̃ↄ? \v 21 Yesu wèńla à bè: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, tó á Luda náanɛ vĩ seka sai, èe kɛ kãkã lí pì yãn é kɛ adoro. Tó á ò kpiii kɛ̀nɛ à fɛɛ à a zĩnda sɛ́ à zu sɛ̀bɛn, eé kɛ lɛ. \v 22 Tó á Luda náanɛ vĩ, yã kɛ̀ a à wɛ́ɛ kɛ̀a aduakɛna guu píngi, é e. \s1 Yesu gbekana a ikozi \r (Maa 11:27-33, Luk 20:1-8) \p \v 23 Yesu gɛ̃̀ Luda ua guu, èe yã daańnɛ. Ben sa'orikinↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ mↄ̀ wà à là wà bè: Iko kpareen nɛ́ɛ yã kɛ̀nↄ kɛɛo? Dé bé à n gba iko pì? \v 24 Ben Yesu wèńla à bè: Mapi sↄ̃, yã mɛ̀n doon mɛ́ gbekaawa. Tó á òmɛ, mɛ́ iko kɛ̀ mɛ́ɛ yã kɛ̀nↄ kɛɛo oare. \v 25 Dé ikon Yaaya gbɛ̃nↄ batisi kɛ̀o? À bↄ̀ Luda kiian yↄ́ↄ, ke gbɛ̃ntee kiiamɛ? Ben aↄ̃ yã gↄ̃̀gↄ̃ wà bè: Tó wa bè Luda kiiamɛ, eé wa la, bↄ́yãnzin wée Yaaya yã sírozi. \v 26 Tó wa bè gbɛ̃ntee kiiamɛ sↄ̃, wá gbɛ̃nↄ vĩa vĩ, zaakɛ gbɛ̃ píngi Yaaya annabikɛɛ sì. \v 27 Ben aↄ̃ wè Yesula wà bè: Wá dↄ̃ro. Ben Yesu bèńnɛ: Ɛ̃ndɛ̃ mapi se, mɛ́ iko kɛ̀ mɛ́ɛ yã kɛ̀nↄ kɛɛo oarero. \s1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ \p \v 28 Ben Yesu bè: Gbɛ̃ke nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ vĩ gↄ̃ↄn plaa. Ben à bè Worunɛ: Ǹ gá ǹ zĩi kɛ bura gbã̀a. \v 29 Woru bè: Mɛ́ gáro. Ben à a nↄ̀sɛ lìɛ zãa à gàa. \v 30 Maree pì gàa à bè Sabinɛ lɛ dↄ. Sabi bè: Tↄ̀. Ben èe gáro. \v 31 Á è diaa? Gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ guu, aↄ̃ dé bé à a de pↄyezi kɛ̀? Aↄ̃ bè: Worumɛ. Ben Yesu bèńnɛ: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, bɛ'ↄↄsirinↄ kↄ̃n kaaruanↄ é gɛ̃ kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia guu a ã. \v 32 Zaakɛ Yaaya mↄ̀, à zɛ́ súusu ↄ̀dↄaare, ée à yã síro. Bɛ'ↄↄsirinↄ kↄ̃n kaaruanↄ bé wà à yã sì. Baa kↄ̃n beee enao ée a nↄ̀sɛ liɛ zãa a à yã sìro. \s1 Geepi líkpɛ ayakɛrinↄ \r (Maa 12:1-12, Luk 20:9-19) \p \v 33 À yã pãnde ma dↄ. Burade ke bé à kuu, à geepi líkpɛ bà à kara lìgazi, à wɛ̀ɛ yↄ̃̀ à guu geepi'ifɛ̃kii ũ à búdãkpagba dↄ̀. Ben à bú pì nà ayakɛrinↄnɛ ń ↄzĩ, ben à fɛ̀ɛ táo. \v 34 Kɛ̀ geepizↄ̃gurↄↄ kà, ben à a zĩ̀rinↄ zĩ̀ ayakɛri pìnↄa, lɛ aↄ̃ a geepi bɛɛ sí. \v 35 Ben ayakɛri pìnↄ à zĩ̀rinↄ kũ̀kũ, aↄ̃ ń gbɛ̃ doo gbɛ̃̀, aↄ̃ ń gbɛ̃ doo dɛ̀, aↄ̃ ń gbɛ̃ doo pàpa gbɛ̀o wà à dɛ̀. \v 36 Ben à ɛ̀ara à zĩ̀ri pãndenↄ zĩ̀ḿma, aↄ̃ parii dɛ gbɛ̃ káakunↄla, ben aↄ̃ↄ kɛ̀ńnɛ lɛ dↄ. \v 37 Zãan à a nɛ́ zĩ̀ḿma à bè: Aↄ̃é ma nɛ́ yã da. \v 38 Kɛ̀ ayakɛri pìnↄ nɛ́ pì è, aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: Túbiblerin yɛ̀. À tó wà à dɛ, à túbi é gↄ̃ wa pↄ́ ũ. \v 39 Ben aↄ̃ à kũ̀ wà bↄ̀o buraa guu, aↄ̃ à dɛ̀. \v 40 Tↄ̀! Tó buradee pì sù, bↄ́n eé kɛ ayakɛri pìnↄnɛ? \v 41 Aↄ̃ wèàla wà bè: Eé gbɛ̃ pãsĩ pìnↄ dɛdɛ pãsĩpãsĩ, eé buraa pì na ayakɛri pãnde kɛ̀ aↄ̃é à baka kpáa à gurↄↄanↄnɛ ń ↄzĩ. \v 42 Ben Yesu bèńnɛ: Ée Luda yã kɛ̀ kyó kɛroo? \q1 Gbɛ̀ kɛ̀ kpɛ́borinↄ pã kpàzi \q1 bé à gↄ̃̀ kpɛ́ gooda gbɛ̀ mìdee ũ. \q1 Dii bé à beee kɛ̀ \q1 ben à kɛ̀we yãbↄnsaɛ ũ. \m \v 43-44 Bee yãnzi mɛ́ɛ ooare: Luda é a bↄ kpata kɛ̀ bↄ̀ a kiia guu, eé gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃é à baka kpáanↄ kán. \p \v 45 Kɛ̀ sa'orikinↄ kↄ̃n Farisinↄ Yesu yãlɛkↄ̃zina pìnↄ mà, aↄ̃ↄ dↄ̃ kɛ̀ ń yãn èe oo. \v 46 Ben aↄ̃ zɛ́ wɛ̀tɛ wà à kũ, mↄde aↄ̃ vĩa kɛ̀ pariinɛ, kɛ̀ wà à dìɛ annabi ũ yãnzi. \c 22 \s1 Nↄsɛ pↄnnakɛna \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Yesu ɛ̀ara à yã lɛ̀kↄ̃zińnɛ à bè: \v 2 Lán kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ nàn yɛ̀ dↄ. Kína ke bé èe nↄsɛ pↄnnaa kɛɛ a nɛ́nɛ, \v 3 ben à a zĩ̀rinↄ zĩ̀ aↄ̃ o gbɛ̃ kɛ̀ à ń sísi aↄ̃ mↄ́ pↄ́ bleenↄnɛ aↄ̃ mↄ́, mↄde aↄ̃ↄ yezi wà mↄ́ro. \v 4 Ben à ɛ̀ara à zĩ̀ri pãndenↄ zĩ̀ à bèńnɛ: À gá à o gbɛ̃ kɛ̀ ma ń sísinↄnɛ ma sorumi mà, ma zùswareenↄ kↄ̃n pↄ́kãde mɛ̀kpananↄ dɛ̀ má kɛ̀kɛ kↄ̀. Aↄ̃ mↄ́ nↄsɛpↄblekiia. \v 5 Ben aↄ̃ↄe làakari dↄ yã pìaro, aↄ̃ baade gàa a bↄkↄ̃tɛ kɛ̀. Gbɛ̃kenↄ gàa ń bura, gbɛ̃kenↄ gàa laa tá. \v 6 Gbɛ̃ kpaaanↄ zĩ̀ri pìnↄ kũ̀kũ, aↄ̃ wí dàḿma, aↄ̃ ń dɛ́dɛ. \v 7 Ben kína pì pↄ fɛ̃̀ à a sozanↄ gbàrɛ, aↄ̃ gàa wà gbɛ̃dɛri pìnↄ dɛ̀dɛ, ben aↄ̃ tɛ́ sↄ̃̀ ń wɛ́tɛa. \v 8 Ben kína pì bè a zĩ̀rinↄnɛ: Nↄsɛpↄblee mà, mↄde gbɛ̃ kɛ̀ ma ń sísinↄↄ e kↄ̃ síoro. \v 9 À gá zɛ́ↄ̃nkpakↄ̃anↄ guu, à gbɛ̃ kɛ̀ á è píngi sísi nↄsɛpↄbleea. \v 10 Ben zĩ̀ri pìnↄ fɛ̀ɛ wà gàa zɛ́nↄ guu, aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ń énↄ kàkↄ̃a, gbɛ̃ zaaanↄ kↄ̃n gbɛ̃ maaanↄ ń píngi. Lɛn nↄsɛ pↄnnakɛrinↄ guu pà lɛ. \p \v 11 Kɛ̀ kína pì gɛ̃̀ à pↄnnakɛri pìnↄ gwa, à gↄ̃gbɛ̃ ke è gwe, à nↄsɛ pↄnna uta danaro, \v 12 ben à bènɛ: Ma gbɛ̃, à kɛ̀ dia n gɛ̃ kɛ̀ nↄsɛ pↄnna uta dasaii? Ben à yĩtɛna kítikiti. \v 13 Ben kína bè a dogarinↄnɛ: À à ↄↄnↄ yi kↄ̃n à gbánↄ, à à zu bàazi gusiaan. Gwen weé ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \v 14 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń sísinↄↄ pari, mↄde gbɛ̃ kɛ̀ à ń sɛ́nↄↄ pariro. \s1 Bɛ'ↄↄkpana Sizaa yã \r (Maa 12:13-17, Luk 20:20-26) \p \v 15 Beee gbɛran Farisinↄ bↄ̀ wà gàa wà yã gↄ̃̀gↄ̃ lán aↄ̃é kɛ nà aↄ̃ Yesu kũ a yã'ona guu. \v 16 Ben aↄ̃ ń ìbanↄ zĩ̀a kↄ̃n Hɛrↄdu gbɛ̃nↄ aↄ̃ bè: Dannɛri, wá dↄ̃ kɛ̀ gbɛ̃ yãpuradeen n ũ. Nɛɛ̀ Luda zɛ́ dańnɛ súusu, nɛɛ̀ gbɛ̃ wɛ́ɛ gwaro, nɛɛ̀ gbɛ̃ gwena gwaro. \v 17 Lán ń è nà ǹ owe. À zɛ́ vĩ wà bɛ'ↄↄ kpá Sizaaↄ́, ke à zɛ́ vĩro? \v 18 Yesu ń nↄ̀sɛ zaaa dↄ̃̀ḿma, ben à bè: Mↄnafikideenↄ! Bↄ́yãnzin ée ma yↄ̃ↄ ée gwaazi? \v 19 À ↄↄ kɛ̀ wè bɛ'ↄↄ kpáo ↄdↄamɛ. Ben aↄ̃ ↄↄ pì doo kpàa. \v 20 Ben à ń lá à bè: Dé mì wɛ̃zãn yɛ̀ kↄ̃n à tↄ́o? \v 21 Aↄ̃ wèàla wà bè: Siza pↄ́mɛ. Ben à bèńnɛ: Ɛ̃ndɛ̃ à pↄ́ kɛ̀ dɛ Siza pↄ́ ũ kpá Sizaa, é pↄ́ kɛ̀ dɛ Luda pↄ́ ũ kpá Ludaa. \v 22 Kɛ̀ aↄ̃ yã pì mà, à bↄ̀ ń saɛ, ben aↄ̃ tà wà à tò gwe. \s1 Gɛ̀nↄ fɛɛna yã \r (Maa 12:18-27, Luk 20:27-40) \p \v 23 Gurↄ dↄ̃nkↄ̃ pì zĩ Sadusi kɛ̀ aↄ̃è be gɛ̀nↄ è fɛɛroonↄ mↄ̀ Yesu kiia, ben aↄ̃ à gbèka wà bè: \v 24 Dannɛri, Musa òwe tó gↄ̃gbɛ̃ gà nɛ́'isai, à dãaro a vĩ̀i gyaanↄↄ sɛ́, lɛ à nɛ́ borii dato a vĩ̀inɛ. \v 25 Tↄ̀. Dedↄ̃nkↄ̃deenↄↄ kú wa tɛ́ yã gↄ̃ↄn swɛɛplaa. Woru nↄↄ sɛ̀, ben à gà à nↄↄ pì tò nɛ́'isai, ben gyaanↄↄ gↄ̃̀ Sabinɛ. \v 26 À kɛ̀ Sabinɛ lɛ dↄ kↄ̃n Biↄo ai à gàa pɛ́ ń swɛɛplaadeea. \v 27 Aↄ̃ píngi gbɛran nↄↄ pì gà se. \v 28 Tↄ̀! Gɛ̀nↄ fɛɛgurↄↄ zĩ aↄ̃ gↄ̃ↄn swɛɛplaaa pìnↄ tɛ́, dé bé eégↄ̃ nↄↄ pì vĩi? Zaakɛ ń píngi aↄ̃ à dↄ̃̀ nↄↄ ũ. \v 29 Ben Yesu wèńla à bè: A sãsã a Luda takada kↄ̃n à gbãaao dↄ̃sai yãnzi. \v 30 Tó gɛ̀nↄ fɛ̀ɛ, aↄ̃é nↄↄ sɛ́ro, aↄ̃é zã kɛro, weégↄ̃ kuu lán malaikanↄↄ kuu nà ludambɛmɛ. \v 31 Gɛ̀nↄ fɛɛna yã musu ée yã kɛ̀ Ludaa òare kyó kɛroo? À bè, \v 32 ambe Ibraĩ kↄ̃n Isaakuo kↄ̃n Yakubuo Luda ũ. Luda è kɛ gɛ̀nↄ Luda ũro, gbɛ̃ bɛ̃ɛnↄ Ludamɛ. \v 33 Kɛ̀ gbɛ̃nↄ yã pì mà, à yãdannɛna bↄ̀ ń saɛ. \s1 Dokayã kɛ̀ dɛńlaa \r (Maa 12:28-34, Luk 10:25-28) \p \v 34 Kɛ̀ Farisinↄↄ mà Yesu Sadusinↄ fù, aↄ̃ kàkↄ̃a. \v 35 Ben aↄ̃ dokadↄ̃rinↄ doke à yↄ̃̀ à gwa, à à là à bè: \v 36 Dannɛri, dokayã kparee bé à dɛ a kpaaanↄlaa? \v 37 Yesu wèàla à bè: Ǹgↄ̃ ye Dii n Ludazi kↄ̃n nↄ̀sɛo do kↄ̃n n niniio píngi kↄ̃n n laasuuo píngi. \v 38 Dokayã kɛ̀ à bɛ̀ɛ vĩ dɛ a kpaaanↄlaan gwe. \v 39 À plaadee kɛ̀ bↄ̀kↄ̃baon yɛ̀: Ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃daaazi lán n zĩnda wɛ̃̀ndi bà. \v 40 Musa doka píngi kↄ̃n annabinↄ yão logona dokayã mɛ̀n plaaa kɛ̀nↄamɛ. \s1 Mɛsaya bori yã \r (Maa 12:35-37, Luk 20:41-44) \p \v 41 Lán Farisinↄ kakↄ̃ana nà, Yesu ń lá à bè: \v 42 Á è dia Mɛsaya yã musuu? Dé boriin à ũu? Aↄ̃ wèàla wà bè: Dauda boriimɛ. \v 43 Ben Yesu bèńnɛ: À kɛ̀ dia Luda Nini dìdi Daudaa, ben Dauda Mɛsaya sìsi Diii? À bè, \q1 \v 44 Dii bè ma diinɛ à vɛ̃ɛ a ↄplaazi \q1 ai àgↄ̃ à ibɛɛnↄ káɛnɛ a gbá gĩzĩ. \m \v 45 Kɛ̀ Dauda bènɛ Dii, à kɛ̀ dia eégↄ̃ dɛ à borii ũ dↄↄ? \v 46 Gbɛ̃kee e fↄ̃ à wèàlaro. Zaa gurↄ beeea gbɛ̃kee e gà à yãke laa dↄro. \c 23 \s1 Ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ mↄnafiki \r (Maa 12:38-39, Luk 11:43, 46, 20:45-46) \p \v 1 Beee gbɛra Yesu yã ò gbɛ̃nↄnɛ kↄ̃n a ìbanↄ \v 2 à bè: Ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ bé wà gↄ̃̀ Musa gɛ̃ɛ ũ. \v 3 Beee yãnzi à yã kɛ̀ aↄ̃è oareenↄ kɛ píngi àgↄ̃ kũna. Mↄde àton ń yãkɛna kɛro, zaakɛ aↄ̃è yã kɛ̀ aↄ̃è oo kɛro. \v 4 Aↄ̃è aso tìisi yiyi wà di gbɛ̃nↄnɛ ń gã̀n bensↄ̃ baa ↄnɛtee do aↄ̃ègↄ̃ yezi wà káziro. \v 5 Aↄ̃è ń yã píngi kɛ lɛ gbɛ̃nↄ ń e yãnzimɛ. Lɛn aↄ̃è Luda yã ɛ̃zɛ̃ba gbɛ̃̀ntɛ̃ da lɛ, aↄ̃è bàkↄↄ gbã̀a da ń pↄ́kãsãanↄzi. \v 6 Aↄ̃ègↄ̃ yezi wavɛ̃ɛ̀ pↄnna pↄ́ble vɛ̃ɛki maaanↄn kↄ̃n aduakɛkpɛ vɛ̃ɛki maaanↄo. \v 7 Aↄ̃ègↄ̃ yezi wàgↄ̃ ì kpákpaaḿma yàranↄa, wàgↄ̃ ń sísi Rabi. \v 8 Àton tó wà a sísi Rabiro, zaakɛ a píngi vĩ̀inↄ kↄ̃n dãaronↄmɛ a ũ, a Dannɛri mɛ̀n domɛ. \v 9 Àton gbɛ̃ke sísi a de tↄↄtɛ kɛ̀ro, zaakɛ a De mɛ̀n domɛ, àmbe à kú musu. \v 10 Àton tó wà a sísi aɛdero, zaakɛ a Aɛdee mɛ̀n domɛ, àmbe Mɛsaya ũ. \v 11 A zĩ̀rin gbɛ̃nsi ũ a tɛ́. \v 12 Gbɛ̃ kɛ̀ è a zĩnda kaara, Luda é à busa. Gbɛ̃ kɛ̀ è a zĩnda busa, Luda é à kaara. \s1 Yesu kpãkɛ̃na ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄzi \r (Luk 11:39-42, 44, 52) \p \v 13 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia zɛ́ tata gbɛ̃nↄnɛ. Eè gɛ̃ à guuro, bensↄ̃ eè wezi gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yezi wà gɛ̃ à guunↄ gɛ̃n sero. \p \v 14 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè adua gbã̀a kɛ lɛ gbɛ̃nↄ a e yãnzi, ben eè gyaanↄↄnↄ kpɛ́ síḿma. Beee yãnzi a wɛ́ɛtãmma égↄ̃ pãsĩ dɛ gbɛ̃ píngi pↄ́la. \p \v 15 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè lili o tↄↄtɛ kↄ̃n ísiaao ìba mɛ̀n do ena yãnzi. Tó a à è sↄ̃, eè à kɛ tɛ́ pↄ́ ũ dɛala lɛo plaa. \p \v 16 Wãiyoo a vĩ̀a dↄn'aɛdeenↄ! Eè be, tó wà sì kↄ̃n Luda kpɛ́o, à yãke vĩro, mↄde tó wà sì kↄ̃n Luda kpɛ́ vurao, beee bé à yã vĩ. \v 17 Vĩ̀a mìsaideenↄ! À kparee bé à bítaa? Vuran yↄ́, ke Luda kpɛ́ kɛ̀ è tó vura gↄ̃ à pↄ́ ũu? \v 18 Eè be dↄ, tó wà sì kↄ̃n sa'okiio, a yãke vĩro, mↄde tó wà sì kↄ̃n sa'obↄ kɛ̀ kú gweeo, beee bé à yã vĩ. \v 19 Vĩ̀anↄ! À kparee bé à bítaa? Sa'obↄn yↄ́, ke sa'okii kɛ̀ è tó sa'obↄ gↄ̃ Luda pↄ́ ũu? \v 20 Gbɛ̃ kɛ̀ yã sì kↄ̃n sa'okiio sì kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ kú gweenↄo píngimɛ dↄ. \v 21 Gbɛ̃ kɛ̀ yã sì kↄ̃n Luda kpɛ́o sì kↄ̃n Luda kɛ̀ kú à guuomɛ dↄ. \v 22 Gbɛ̃ kɛ̀ yã sì kↄ̃n ludambɛɛo sì kↄ̃n Luda kíblekitao kↄ̃n Luda kɛ̀ vɛ̃ɛnaaomɛ. \p \v 23 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè tofeenↄ tↄↄtɛdo kↄ̃n kpee'ãao kↄ̃n dã̀ láo kuridee kpá Ludaa, ben eè dokayã tìisinↄ tón, yãzɛde kↄ̃n sùuo kↄ̃n náanɛo. Yã beeenↄ bé à dɛ àgↄ̃ kũna à kpaaa tona sai. \v 24 Vĩ̀a dↄn'aɛdeenↄ! Eè mↄ́sↄ nɛ́ bↄ a íminan, ben eè lakumi mↄ́. \p \v 25 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè gbãsĩ bↄ togoonↄ kpɛɛ kↄ̃n taanↄ, mↄde wãkũ kↄ̃n zĩndakũnadↄ̃saio bé à a nↄ̀sɛ pà. \v 26 N Farisi vĩ̀a! Ǹ gbãsĩ bↄ togo guunɛ gĩa, à kpɛɛ é gↄ̃ gbãsĩ sai. \p \v 27 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Á dɛ lán mira kɛ̀ wà aali puraa lɛ̀anↄ bàmɛ. Aↄ̃ kpɛɛ maa wɛ́ɛnɛ, mↄde gɛ̀wanↄ kↄ̃n gbãsĩ píngio bé à ń guu pà. \v 28 Lɛmɛ apinↄ se dↄ, a kuuna maa gbɛ̃nↄ wɛ́ɛnɛ, mↄde mↄnafiki kↄ̃n yã zaaao bé à a guu pà. \p \v 29 Wãiyoo a yãdannɛrinↄ kↄ̃n Farisinↄ! Mↄnafikideenↄ! Eè pↄ́ bo annabinↄ miranↄa, eè zã ble Luda gbɛ̃nↄ pↄ́a \v 30 eè be: Tó wá kuu yã wa dezinↄ gurↄ, wa bà égↄ̃ kúńyo annabinↄ dɛdɛna guuro. \v 31 Lɛmɛ á sì kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ annabinↄ dɛ̀dɛnↄ boriinↄn a ũ. \v 32 À aĩa kɛ, à a dezinↄ kãndagbɛ ba à à mì dɛ sa! \v 33 Mlɛ̃̀nↄ! Gbɛ̃ntee pitigoonↄ! É kɛ dia à bↄ tɛ́ yã kɛ̀ danaalaa guuu? \v 34 Beee yãnzi mɛ́ annabinↄ kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃rinↄ kↄ̃n yãdannɛrinↄ zĩawa. É ń gbɛ̃kenↄ dɛdɛ, é ń gbɛ̃kenↄ pá lía, é ń gbɛ̃kenↄ gbɛ̃ flã̀o a aduakɛkpɛnↄ guu, é pɛ́ḿma wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo. \v 35 Lɛmɛ Luda gbɛ̃ kɛ̀ wà ń dɛdɛnↄ yã é wí a musu lɛ, sɛna zaa gbɛ̃ maa Abila dɛnaa ai à gàa pɛ́ Bɛrɛkia nɛ́ Zakari kɛ̀ a à dɛ̀ Luda kpɛ́ kↄ̃n sa'okiio daguraa. \v 36 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, yã beeenↄ píngi é wí tↄ̃ↄrigbɛ̃nↄ musumɛ. \s1 Yerusalɛmu yã \r (Luk 13:34-35) \p \v 37 Yerusalɛmudeenↄ, Yerusalɛmudeenↄ! Eè annabinↄ dɛdɛ, eè gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń zĩawaanↄ papa gbɛ̀o à ń dɛdɛ. Mɛɛ̀gↄ̃ yezi mà a kakↄ̃amazi gɛ̃̀n baaagↄ̃, lán koo è a dɛ̀bɛ kú a nɛ́nↄla nà, mↄde ée weziro. \v 38 Luda é a kpɛ́ tóare bɛzĩ ũmɛ sa. \v 39 Mɛ́ɛ ooare, é ma e dↄro ai à be, aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ èe mↄↄ kↄ̃n Dii tↄ́o ũ. \c 24 \s1 Yerusalɛmu yakana kↄ̃n andunayãagurↄ sèedanↄ \r (Maa 13:1-20, Luk 21:5-24) \p \v 1 Yesu bↄ̀ Luda ua guu èe taa, ben à ìbanↄ sↄ̃̀zi wà lɛ́zukii kɛ̀nɛ à kpɛ́nↄa. \v 2 Ben Yesu bèńnɛ: A beee è píngiↄ́? Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, weé gbɛ̀ ke tó dikↄ̃aro, weé gboro píngimɛ. \p \v 3 Gurↄↄ kɛ̀ Yesu vɛ̃ɛna Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛɛzi, à ìbanↄ mↄ̀ à kiia gusaɛ, aↄ̃ à là wà bè: Ǹ owe, bↄrɛn yã kɛ̀nↄ é kɛɛ? Bↄ́ bé eégↄ̃ dɛ n suna kↄ̃n andunayãagurↄↄo sèeda ũu? \v 4 Yesu wèńla à bè: À làakari kɛ, àton tó wà a sãsãro. \v 5 Zaakɛ weé mↄ́ pari ma tↄ́o, aↄ̃égↄ̃ bee Mɛsayan ń ũ, aↄ̃é gbɛ̃nↄ sãsã pari. \v 6 É zĩ̀nↄ baaru ma kↄ̃n à wàpeo. Àton bídi kɛro. Sé beeenↄ kɛ, mↄde gurↄ yãana kpɛ́. \v 7 Bori kↄ̃n boriio é fɛɛkↄ̃zi, lɛmɛ dↄ bùsu kↄ̃n bùsuo. Nↄa kↄ̃n tↄↄtɛ nigãnigãnao égↄ̃ kú gukenↄn. \v 8 Yã beeenↄ píngi nↄ̀wãwã naana ũ. \v 9 Beee gbɛra weé a kũkũ wà a kpáḿma, wà wɛ́ɛ tãawa wà a dɛ, bori píngi é zaagu ma yãnzi. \v 10 Gbɛ̃nↄ é fuma pari, aↄ̃é bↄ kↄ̃ kpɛɛ, aↄ̃é zakↄ̃n. \v 11 Annabi ɛgɛɛnↄ é mↄ́ pari wà gbɛ̃nↄ sãsã pari, \v 12 yã zaaa é kↄ̃, gbɛ̃ parideenↄ yenzi é busa. \v 13 Gbɛ̃ kɛ̀ zɛna gbãa ai à gurↄ lɛ́a bé eé mìsina e. \v 14 Weé kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia pì baaru kpá anduna baama píngia sèeda ũ bori pínginɛ, gbasa pↄ́ píngi é mì dɛ. \p \v 15 Tó a tɛ̃̀ guyakari kɛ̀ annabi Daniɛli à yã ò è Luda ua, kyókɛri gↄ̃ dↄ̃, \v 16 gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Yudeanↄ bàa sí wà mì pɛ́ kpiiinↄa. \v 17 Gbɛ̃ kɛ̀ kú a kpɛ́ musu tón pita à gɛ̃ kpɛ́ guu à pↄ́ke sɛ́ à bↄoro. \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ kú buraa tón liara bɛ à a uta sɛ́ro. \v 19 Wãiyoo nↄ̀sindadeenↄ kↄ̃n nɛ́dandeenↄ gurↄ beeea. \v 20 À adua kɛ lɛ bàasina pì tón kɛ buusiɛ ke kámmabogurↄↄ zĩro. \v 21 Zaakɛ gurↄↄ pì wɛ́ɛtãmma égↄ̃ bíta. Zaa gurↄↄ kɛ̀ Luda anduna kɛ̀ ai gbã̀a, à taka e kɛro, bensↄ̃ eé kɛ zikiro. \v 22 Tó Ludaa e gurↄↄ pìnↄ lagoro, lɛ gbɛ̃ke é bↄro. Mↄde eé gurↄↄ pìnↄ lago a gbɛ̃ kɛ̀ à ń sɛ́nↄ yãnzimɛ. \s1 Gbɛ̃ntee Nɛ́ suna \r (Maa 13:21-37, Luk 17:20-37, 21:25-33) \p \v 23 Gurↄ beeea tó gbɛ̃ke bèare, à Mɛsaya gwa kɛ̀ kesↄ̃ à Mɛsaya gwa kãa, àton síro. \v 24 Zaakɛ Mɛsaya ɛgɛɛnↄ kↄ̃n annabi ɛgɛɛnↄ é mↄ́ wà sèeda bítanↄ kↄ̃n dabuyãnↄ kɛ, lɛ wà baa gbɛ̃ kɛ̀ Luda ń sɛ́nↄ sãsão, tó eé sí kɛ. \v 25 À ma, ma gĩakɛ má òare zaa káaku kↄ̀. \v 26 Tó wà bèare à gwa, à kú sɛ̃̀n, àton gáro. Ke tó wà bèare à gwa, à kú kpɛ́tu, àton síro. \v 27 Zaakɛ lán lou è pí à ludambɛɛ pura kũ zaa ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa ai à gɛ̃kpɛn kpa nà, lɛn Gbɛ̃ntee Nɛ́ suna égↄ̃ dɛ lɛ. \v 28 Guu kɛ̀ gɛ̀ kún, gwen yeberekunↄ é kↄ̃ kakↄ̃an. \p \v 29 Gurↄ pìnↄ wɛ́ɛtãmma gbɛra gↄ̃ↄ ↄfãntɛ̃ é sia kũ, mↄvura é í kɛro, sↄsↄnɛnↄ é woro ludambɛ, gbãaa kɛ̀ aↄ̃ↄ kú musunↄ é nigã. \v 30 Gbɛ̃ntee Nɛ́ sèeda é gbasa à bↄ ludambɛ, borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kú anduna guunↄ é ń zĩnda gbɛ̃gbɛ̃ ń píngi, aↄ̃é Gbɛ̃ntee Nɛ́ suna e ludambɛ luguun kↄ̃n gbãaao kↄ̃n gakui bítao. \v 31 Eé a malaikanↄ zĩ kↄ̃n kãkãki'ↄ gbãaao, aↄ̃é a gbɛ̃ kɛ̀ à ń sɛ́nↄ kakↄ̃a anduna gooda siigↄ̃ↄa zaa ludambɛ lɛ́ gura kɛ̀ kↄ̃n à lɛ́ kãao. \p \v 32 À yã dada kãkã lía. Tó à gã̀nↄ í kpàkpa, èe lá bↄ̀rↄ paa, á dↄ̃ guwãagurↄↄ kà kĩi. \v 33 Lɛmɛ sↄ̃, tó a yã pìnↄ è píngi lɛ, àgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ à suna kà kĩi, à kú kpɛɛlɛa. \v 34 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, gurↄↄ kɛ̀ gbɛ̃nↄ é gɛ̃tɛro ai yã pìnↄ gá kɛo píngi. \v 35 Musu kↄ̃n tↄↄtɛo é gɛ̃tɛ, mↄde ma yãnↄↄ gɛ̃tɛna vĩro. \p \v 36 Gbɛ̃kee à gurↄↄ ke à gurↄ zaka dↄ̃ro, baa malaika kɛ̀ aↄ̃ↄ kú musunↄ ke Luda Nɛ́, sé De Luda. \v 37 Lán à dɛ nà Nuu gurↄ, lɛn eégↄ̃ dɛ lɛ se Gbɛ̃ntee Nɛ́ sugurↄ. \v 38 Gurↄↄ kɛ̀ í e da andunalaro, wèe pↄ́ blee wèe í mii, wèe nↄↄ sɛɛ wèe zã kɛɛ ai Nuu gàa à gɛ̃̀ góro'itɛ guu. \v 39 Aↄ̃ↄe dↄ̃ro, ben í mↄ̀ à ń sɛ́ɛ ń píngi. Lɛn eégↄ̃ dɛ lɛ se Gbɛ̃ntee Nɛ́ sugurↄ. \v 40 Gbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ égↄ̃ kú bura, weé gbɛ̃ doo sɛ́ wà gbɛ̃ doo tón. \v 41 Nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ égↄ̃ pↄ́ lↄlↄↄ gbɛ̀n, weé gbɛ̃ doo sɛ́ wà gbɛ̃ doo tón. \v 42 Beee yãnzi a wɛ́ɛ gↄ̃ dↄ, zaakɛ á dↄ̃ gurↄↄ kɛ̀ a Dii é suro. \v 43 Àgↄ̃ kɛ̀kii dↄ̃. Tó bɛdee gurↄ zaka kɛ̀ kpãi é mↄ́a dↄ̃̀ yã, lɛ a wɛ́ɛ gↄ̃ dↄ, eé tó à a kpɛ́ fↄ̃ro. \v 44 Beee yãnzi apinↄ sↄ̃, àgↄ̃ kú soruo, zaakɛ Gbɛ̃ntee Nɛ́ é su gurↄ zaka kɛ̀ a wɛ́ɛ dↄzirooamɛ. \s1 Zĩkɛri náanɛde làakaridee \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 Dén zĩkɛri náanɛde làakaridee kɛ̀ à dii a zĩkɛrinↄ nànɛ a ↄzĩ lɛ à pↄ́blee kpáḿma à gurↄↄa ũu? \v 46 Aubarikadeen zĩkɛri kɛ̀ à dii à lè èe kɛɛ lɛ a sugurↄↄa ũ. \v 47 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, eé a auziki píngi nanɛ a ↄzĩmɛ. \v 48 Mↄde tó zĩkɛri pì pãsĩ, ben à bè a nↄ̀sɛ guu a dii e gì kɛɛ, \v 49 ben à nà a zĩkɛri daanↄ gbɛ̃gbɛ̃naa, èe pↄ́ blee èe í mii kↄ̃n wɛ̃dɛrinↄ, \v 50 à dii é su gurↄↄ kɛ̀ à wɛ́ɛ dↄzirooamɛ, gurↄ zaka kɛ̀ à dↄ̃rooa, \v 51 eé à zↄ̃zↄ̃kↄ̃rɛ, à à baka da kↄ̃n mↄnafikideenↄ. Gwen weé ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \c 25 \s1 Nↄkparɛ gↄ̃ↄn kurinↄ \p \v 1 Gurↄ beeea kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia égↄ̃ dɛ lán nↄkparɛ gↄ̃ↄn kuri kɛ̀ aↄ̃ ń fitianↄ sɛ̀ wà bↄ̀o, aↄ̃ↄe gaa da nↄsɛrilɛ bàmɛ. \v 2 Aↄ̃ gↄ̃ↄn sↄↄroonↄ nɛ́ mìsaideenↄmɛ. Aↄ̃ gↄ̃ↄn sↄↄroonↄ sↄ̃ↄ làakarideenↄmɛ. \v 3 À mìsaideenↄ ń fitianↄ sɛ̀ nↄ́si kũsãɛ sai, \v 4 à làakarideenↄ sↄ̃ ń fitianↄ sɛ̀ kↄ̃n nↄ́si kũsãɛo. \v 5 Nↄsɛri e mↄ́ kpaaro, ben i ń lɛ́ ń píngi, aↄ̃ↄe ii oo. \v 6 Lezãndo wà wii lɛ̀: Nↄsɛri e mↄↄ! À fɛɛ à gá daàlɛ. \v 7 Ben nↄkparɛ pìnↄ vù ń píngi, aↄ̃ ń fitianↄ kɛ̀kɛ. \v 8 Ben mìsaideenↄ bè làakarideenↄnɛ: À wa gba nↄ́si féteroo! Wa fitia e gaa nɛ́! \v 9 Ben làakaridee pìnↄ wèńla wà bè: Eé mↄ́wa kↄ̃n apinↄ píngiro. À gá à a pↄ́ lú à yàrinↄ kiia. \v 10 Kɛ̀ aↄ̃ gàa lú, ben nↄsɛri kà. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ soru kɛ̀nↄ gɛ̃̀o nↄsɛ guu, ben wà gbà tàta. \v 11 Zãazãa nↄkparɛ kpaaa pìnↄ sù, aↄ̃ↄe lɛ́ zuu: Dii, Dii! Ǹ zɛ wɛ̃we! \v 12 Ben à wèńla à bè: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, má a dↄ̃ro. \v 13 Beee yãnzi a wɛ́ɛ gↄ̃ dↄ, zaakɛ á à gurↄↄ ke à gurↄ zaka dↄ̃ro. \s1 Ɔↄdakɛna zĩ̀rinↄnɛ \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 Kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia dɛ lán gbɛ̃ kɛ̀ èe gaa wɛ́tɛa bà, ben à a zĩkɛrinↄ sìsi, à a auziki nàńnɛ ń ↄzĩ. \v 15 À ↄↄdaa kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃ doonɛ zika sↄↄro, gbɛ̃ plaadee zika plaa, gbɛ̃ aagↄ̃dee zika do, aↄ̃ baade gbãa lɛ́n, ben à gàa wɛ́tɛa. \v 16 Zikasↄↄrodee gàa à laa tà kↄ̃n ↄↄ pìo gↄ̃ↄ, ben à àre è zika sↄↄro. \v 17 Zikaplaadee kɛ̀ lɛ dↄ, ben à àre è zika plaa. \v 18 Zikadodee sↄ̃ gàa à wɛ̀ɛ yↄ̃̀, ben à a dii ↄↄ pì ùtɛn. \v 19 Gurↄ plaaa gbɛra zĩkɛri pìnↄ dii sù, ben èe a ↄↄ yã gↄ̃gↄ̃ↄńyo. \v 20 Zikasↄↄrodee mↄ̀ kↄ̃n zika sↄↄro pãnde kɛ̀ à èo à bè: Dii, ǹ zika sↄↄroo kɛ̀ ń kpàmaa gwa, à àre kàaramɛ zika sↄↄro dↄ. \v 21 Ben à dii bènɛ: Ń kɛ̀ zĩkɛri maa náanɛde! Lán ń náanɛ vĩ kↄ̃n à féteo nà, mɛ́ à bíta nannɛ n ↄzĩ sa. Ǹ gɛ̃ ma pↄnnakɛna guu. \v 22 Zikaplaadee mↄ̀ dↄ à bè: Dii, ǹ zika plaaa kɛ̀ ń kpàmaa gwa, à àre kàaramɛ zika plaa dↄ. \v 23 Ben à dii bènɛ: Ń kɛ̀ zĩkɛri maa náanɛde! Lán ń náanɛ vĩ kↄ̃n à féteo nà, mɛ́ à bíta nannɛ n ↄzĩ sa. Ǹ gɛ̃ ma pↄnnakɛna guu. \v 24 Ben zikadodee mↄ̀ sa à bè: Dii, má dↄ̃ kɛ̀ n yãnↄↄ zĩ'ũ. Nɛɛ̀ pↄ́ kɛ̃ guu kɛ̀ nɛ́ɛ tↄ̃nlo. Nɛɛ̀ pↄ́ kakↄ̃a guu kɛ̀ nɛ́ɛ gbɛ̃nlo. \v 25 Ben vĩa ma kũ, ma gaa ma n ↄↄ ùtɛ wɛ̀ɛn. N pↄ́ɛ kɛ̀. \v 26 Ben à dii bènɛ: Zĩkɛri zaa mɛade! Ń dↄ̃ kɛ̀ mɛɛ̀ pↄ́ kɛ̃ guu kɛ̀ mɛ́ɛ tↄ̃nlo, mɛɛ̀ pↄ́ kakↄ̃a guu kɛ̀ mɛ́ɛ gbɛ̃nloo? \v 27 À maa yã n ↄↄdaa kɛ̀o gbɛ̃kenɛ, lɛ tó ma su, mà a pↄ́ sí kↄ̃n à àreo. \v 28 À zika doo pì sía à kpá zikasↄↄrodeea. \v 29 Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́ vĩin Luda é kaaranɛ ai à dizi. Gbɛ̃ kɛ̀ vĩroo sↄ̃, baa kɛ̀ à vĩi Luda é síamɛ. \v 30 Zĩkɛri pãa kɛ̀kii sↄ̃, à à zu bàazi gusiaan. Gwen weé ↄ́ↄ dↄn wà ↄ di ń musu. \s1 Ziakpɛɛ zĩ yãkpaɛkɛna \p \v 31 Tó Gbɛ̃ntee Nɛ́ mↄ̀ a gakui guu kↄ̃n a malaikanↄ ń píngi, eé vɛ̃ɛ a kíblekita gakuideea. \v 32 Anduna boriinↄ é kakↄ̃a à aɛ ń píngi, eé ń kɛ̃kↄ̃a, lán pↄ́dãri è sãanↄ kɛ̃kↄ̃a kↄ̃n blènↄ nà. \v 33 Eé sãanↄ kpá a ↄplaazi, blènↄ ↄzɛɛzi. \v 34 Beee gbɛra Kína pì é be gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a ↄplaazinↄnɛ: Amↄa kɛ̀ ma De aubarika dàaguunↄ, à mↄ́ à kpata kɛ̀ à à soru kɛ̀are zaa andunakaɛgurↄↄ ble. \v 35 Zaakɛ kɛ̀ nↄaa e ma dɛɛ, a pↄ́blee kpàma. Kɛ̀ ímii e ma dɛɛ, a í kpàma. Kɛ̀ má kuu nibↄ ũ, a ma si. \v 36 Kɛ̀ má kú bũu, a asii tàmɛ. Kɛ̀ mɛ́ɛ gyãa kɛɛ, a ma gwa. Kɛ̀ wà ma da kpɛ́siaan, a mↄ wɛ́ɛ kpàɛmazi. \p \v 37 Gbɛ̃ maaanↄ é benɛ: Dii, bↄrɛn wá è nↄaa e n dɛɛ wa pↄ́blee kpàmma ke ímii e n dɛɛ wa í kpàmmaa? \v 38 Bↄrɛn wa n e nibↄ ũ wa n si, ke ń kú bũu wa asii tànnɛɛ? \v 39 Bↄrɛn wa n e nɛ́ɛ gyãa kɛɛ, ke wà n da kpɛ́siaan wa gaa wɛ́ɛ kpàɛnzii? \v 40 Kína pì é weńla à be: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, yã kɛ̀ á kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̃sãnanɛ ma gbɛ̃ kɛ̀nↄ tɛ́, mámbe á kɛ̀mɛ. \p \v 41 Beee gbɛra eé be gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a ↄzɛɛzinↄnɛ: À gumɛ gwe amↄa kɛ̀ Luda lɛ́ kɛ̀areenↄ! À tá tɛ́ kɛ̀ eé garoo kɛ̀ Ludaa kɛ̀kɛ Ibilisinɛ kↄ̃n a ìbanↄ guu. \v 42 Zaakɛ nↄaa e ma dɛɛ, ée pↄ́blee kpámaro. Ímii e ma dɛɛ, ée í kpámaro. \v 43 Má dɛ nibↄ ũ, ée ma síro. Má kú bũu, ée asii támɛro. Mɛ́ɛ gyãa kɛɛ ke wà ma da kpɛ́siaan, ée mↄ́ à wɛ́ɛ kpáɛmaziro. \v 44 Aↄ̃é gbasa wà à la wà be: Dii, bↄrɛn wa n e kↄ̃n nↄaao ke ímiio ke nibↄ ũ ke bũu ke gyãree ke pisina ũ, ben wée n ĩan károo? \v 45 Kína é weńla à be: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, lán ée kɛ gbɛ̃ kɛ̀ kɛ̃sãnanɛ gbɛ̃ kɛ̀nↄ tɛ́ro nà, mámbe ée kɛmɛro. \v 46 Gbɛ̃ beeenↄ é tá wɛ́ɛtãmma kɛ̀ è yãaroo guumɛ, gbɛ̃ maaanↄ sↄ̃ wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo guu. \c 26 \s1 Lɛ́kpakↄ̃sↄ̃na Yesuzi \r (Maa 14:1-2, Luk 22:1-2, Yoh 11:45-53) \p \v 1 Kɛ̀ Yesu yã beeenↄ ò píngi à yã̀a, ben à bè a ìbanↄnɛ: \v 2 Á dↄ̃ kɛ̀ Banla zĩbaa gↄ̃̀ gurↄ plaa, weé Gbɛ̃ntee Nɛ́ kpáḿma wà à pá lía. \p \v 3 Beee gbɛra sa'orikinↄ kↄ̃n Yuda gbɛ̃nsinↄ kàkↄ̃a sa'oriki ìsi kɛ̀ wè be Kayafa bɛ. \v 4 Aↄ̃ yã gↄ̃̀gↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄo lán aↄ̃é Yesu kũ wà à dɛ nà \v 5 wà bè: Wàton kɛ zĩbaa zĩro, lɛ gbɛ̃nↄ tón zↄka káro yãnzi. \s1 Nↄ́si gũ nna kuna Yesu mìa \r (Maa 14:3-9, Yoh 12:1-8) \p \v 6-7 Kɛ̀ Yesu kú Bɛtani, Simↄ Kusu bɛ, èe pↄ́ blee gɛɛkɛsɛkɛna, ben nↄgbɛ̃ ke sↄ̃̀zi, à gbaaa nɛ́ngo kɛ̀ nↄ́si gũ nna ↄↄdee kú à guu kũna, ben à kù Yesu mìa. \v 8 Kɛ̀ à ìbanↄↄ è lɛ, ben aↄ̃ pↄↄ fɛ̀ɛ wà bè: Bↄ́n pↄ́ laalaakɛna kɛ̀ ũu? \v 9 Lɛ wà nↄ́si pì yà yã kↄ̃n ↄↄ bítao wà kpà takaasideenↄa. \v 10 Yesu dↄ̃̀ḿma, ben à bèńnɛ: Bↄ́yãnzi ée ĩa daa nↄgbɛ̃ pìazi? À zĩ maaa kɛ̀mɛmɛ. \v 11 Takaasideenↄ égↄ̃ kúao gurↄ píngi, mapi sↄ̃ mɛ́gↄ̃ kúao gurↄ píngiro. \v 12 Kɛ̀ à nↄ́si pì kù ma mɛ̀a, à kɛ̀ lɛ lɛ à ma gɛ̀ kɛomɛ. \v 13 Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, guu kɛ̀ wèe ma baaru nna waazi kɛɛn anduna guu píngi, weégↄ̃ yã kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì kɛ̀ oo à dↄngu yãnzi. \s1 Yudasi bↄna Yesu kpɛɛ \r (Maa 14:10-11, Luk 22:3-6) \p \v 14 Beee gbɛra gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄ doke kɛ̀ wè benɛ Yudasi Isikariↄti gàa sa'orikinↄ kiia \v 15 à bè: Tó ma Yesu kpàawa, bↄ́n á yezi à kpámaa? Ben aↄ̃ kondogi ↄↄ mɛ̀n baaakuri nàro wà kpàa. \v 16 Zaa gurↄ beeean èe zɛ́ wɛtɛɛ à Yesu kpáḿma. \s1 Banla pↄ́ble kɛkɛna \r (Maa 14:12-21, Luk 22:7-14, Yoh 13:21-38) \p \v 17 Burɛdi Sɛ́sɛ'ɛ̃zɛ̃sai zĩbaa gurↄ káakudee zĩ Yesu ìbanↄ mↄ̀ wà à là wà bè: Mán ń yezi wà gá kɛkɛnnɛ ǹ Banla pↄ́ blen? \v 18 À wèńla à bè: À gá wɛ́tɛn gↄ̃gbɛ̃ke kiia à benɛ, Dannɛri bè a gurↄↄ kà kĩi. À bɛn é Banla pↄ́ blen kↄ̃n a ìbanↄ. \v 19 Yesu ìbanↄↄ kɛ̀ lán à dàńnɛ nà, aↄ̃ Banla pↄ́bleyã kɛ̀kɛ. \v 20 Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, Yesu gɛɛkɛsɛkɛna teebuzi kↄ̃n a gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaa pìnↄ. \v 21 Gurↄↄ kɛ̀ aↄ̃ↄe pↄ́ blee à bè: Yãpuraan mɛ́ɛ ooare, a gbɛ̃ mɛ̀n doo é ma kpáḿma. \v 22 Aↄ̃ nↄ̀sɛ yàka maamaa, ben aↄ̃ↄe à laa doodo: Asa mámbeeroo, Dii? \v 23 Yesu wèńla à bè: Gbɛ̃ kɛ̀ wée ↄ kaakↄ̃a taa guu lɛdoo bé eé ma kpáḿma. \v 24 Gbɛ̃ntee Nɛ́ é kpá guuzi lán à kɛ̃na à yã musu nà, mↄde wãiyoo gbɛ̃ kɛ̀ eé Gbɛ̃ntee Nɛ́ kpáḿma pì. Eé kɛ sã̀ↄ adeenɛ tó wèe à i yãro. \v 25 Ben Yudasi kɛ̀ eé à kpáḿma pì bè: Asa mámbeeroo, Rabi? Yesu bènɛ: Ḿbe ń ò gwe. \s1 Dii pↄ́blee \r (Maa 14:22-26, Luk 22:14-20, 1Kↄ 11:23-25) \p \v 26 Kɛ̀ aↄ̃ↄe pↄ́ blee, Yesu burɛdi sɛ̀ à aubarika dàn, ben à lìkↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa à bè: À sí à só, ma mɛ̀n yɛ̀. \v 27 Ben à togoo sɛ̀ à aubarika dàn, à kpàḿma à bè: À mi a píngi. \v 28 Ma arun yɛ̀, Luda bà kuuna kↄ̃n gbɛ̃ pariinↄ aru ũ, kɛ̀ eé bↄɛma aↄ̃ durunkɛ̃nnɛna yãnzi. \v 29 Mɛ́ɛ ooare, zaa gbã̀a mɛ́ geepi'i kɛ̀ mi dↄro ai kpata kɛ̀ bↄ̀ ma De kiia gá bↄo gupuraaa, gbasa mà à dufu miao sa. \v 30 Kɛ̀ aↄ̃ lɛ̀ sì, ben aↄ̃ bↄ̀ɛ wà gàa Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛɛzi. \s1 Yesu gĩakɛ à dↄ̃ yã kɛ̀ Pita é kɛ \r (Maa 14:27-31, Luk 22:31-34, Yoh 13:36-38) \p \v 31 Ben Yesu bèńnɛ: A píngi é fuma gwãavĩa, zaakɛ wà kɛ̃̀ Luda yãn wà bè: Mɛ́ sãdãri lɛ́, sãanↄ é fãakↄ̃a. \v 32 Mↄde ma fɛɛna gbɛra mɛ́ dↄare aɛ gana Galili. \v 33 Ben Pita bènɛ: Baa tó aↄ̃ fùmma ń píngi, mɛ́ fumma zikiro. \v 34 Ben Yesu bènɛ: Yãpuraan mɛ́ɛ oonnɛ, gwãavĩa ai koo gↄ̃ gá lɛ́ zu, nɛ́ lɛ́ sɛ́mazi gɛ̃̀n aagↄ̃. \v 35 Pita bènɛ: Baa tó mɛ́ gà mà ganyo, mɛ́ lɛ́ sɛ́nzi zikiro. Ben à ìbanↄↄ ò lɛ se ń píngi. \s1 Yesu aduakɛna zaa Gɛtɛsɛmani \r (Maa 14:32-42, Luk 22:39-46) \p \v 36 Ben Yesu kↄ̃n a ìbanↄ kà guu kɛ̀ wè be Gɛtɛsɛmani, ben à bèńnɛ: À vɛ̃ɛ kɛ̀ ai mà gá adua kɛ kãaa. \v 37 À Pita kↄ̃n Zebedi nɛ́ gↄ̃ↄn plaaanↄ sɛ̀ à gàańyo. À pↄↄ sia kũ̀ à nↄ̀sɛyↄgↄ sì. \v 38 Ben à bèńnɛ: Ma pↄↄ sia kũ̀ maamaa ai gaa lɛ́zĩ. À zɛ kɛ̀ à itɛ̃ kɛmao. \v 39 Kɛ̀ à gàa aɛ féte, ben à kùɛ tↄↄtɛ à adua kɛ̀ à bè: Baa, tó eé sí kɛ, ǹ tó togo'i kɛ̀ gɛ̃tɛmala. Mↄde èe kɛ lán má yezi nànlo, séde lán ń yezi nà. \v 40 Ben a lìara à sù à a ìbanↄ lè, aↄ̃ↄe ii oo. Ben à bè Pitanɛ: Lɛn yↄ́? Ée fↄ̃ a itɛ̃ kɛ̀mao baa awa doroo? \v 41 À itɛ̃ kɛ àgↄ̃ adua kɛɛ, lɛ àton fu yↄ̃agwanaaro yãnzi. Ninii yezi, mↄde mɛ̀ busɛ. \v 42 À kɛ̃̀ḿma à gɛ̃̀n plaade, à adua kɛ̀ à bè: Baa, tó togoo kɛ̀ é gɛ̃tɛmala a í mi sairo, ǹ tó n pↄyezi kɛ. \v 43 Kɛ̀ à lìara à sù à ń lé, aↄ̃ↄe ii oo dↄ, zaakɛ aↄ̃ↄe imioo dɛdɛɛ. \v 44 Ben à ń tón dↄ, à gàa à wɛ́ɛ kɛ̀ à gɛ̃̀n aagↄ̃de, à yã dↄ̃nkↄ̃ pì ò dↄ. \v 45 Ben à lìara à sù a ìbanↄ kiia à bèńnɛ: Ée ii oo, ée kámma boo ai tian yↄ́? À gwa! Gurↄↄ kà kĩi. Wà Gbɛ̃ntee Nɛ́ kpà durunkɛrinↄa. \v 46 À fɛɛ wà tá. Gbɛ̃ kɛ̀ ma nańnɛ ń ↄzĩ e mↄↄ. \s1 Yesu kũna \r (Maa 14:43-50, Luk 22:47-53, Yoh 18:3-12) \p \v 47 Kɛ̀ à kpɛ́ èe yã pì oo, ben Yudasi, à ìba gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaaanↄ doke mↄ̀ kↄ̃n pariio, aↄ̃ↄ fɛ̃ɛdaanↄ kũna kↄ̃n gònↄ, aↄ̃ bↄ̀ sa'orikinↄ kↄ̃n Yuda gbɛ̃nsinↄ kiia. \v 48 Bↄnkpɛɛdee pì sↄ̃ sèeda òńnɛ à bè: Gbɛ̃ kɛ̀ mɛ́ lɛ́ pɛ́a, àmbe gwe. À à kũ. \v 49 Ben à mì pɛ̀ Yesua gↄ̃ↄ à bè: Fↄↄ, Rabi! Ben à lɛ́ pɛ̀a. \v 50 Yesu bènɛ: Ma gbɛ̃, ǹ n kɛna kɛ! Ben wà mↄ̀ wà ↄ pɛ̀ɛ Yesua wà à kũ̀. \v 51 Ben Yesu gbɛ̃nↄ doke a fɛ̃ɛdaa wòto, à sa'oriki ìsi zĩ̀ri lɛ̀o à à swã gò. \v 52 Ben Yesu bènɛ: Ǹ n fɛ̃ɛdaa sↄtↄ a kpɛ́ɛn. Zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ zɛ̀ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao, fɛ̃ɛdaa bé eé à dɛ. \v 53 Tó má yezi ma De malaika zĩ̀kpɛɛnↄ gbarɛmɛ gↄ̃ↄ dɛ gãli kuri awɛɛplaaanↄla, ń dↄ̃ mɛ́ fua mà a wɛ́ɛ kɛan yↄ́? \v 54 Tó má kɛ̀ lɛ sↄ̃, dian yã kɛ̀ wà kɛ̃̀ Luda yãn wà bè eé kɛ lɛɛ é kɛɛ? \v 55 Ben Yesu bè pariinɛ: Kpãi wɛ́ɛdewɛn ma ũ kɛ̀ a mↄ à ma kũ kↄ̃n fɛ̃ɛdaanↄ kↄ̃n gònↄoↄ́? Mɛɛ̀gↄ̃ vɛ̃ɛɛ Luda ua lán guu e dↄↄ nà mɛɛ̀gↄ̃ yã daaare, ée ma kũro. \v 56 Mↄde yã pì kɛ̀ píngi, lɛ yã kɛ̀ annabinↄↄ kɛ̃̀ Luda yãn kɛ yãnzi. Ben à ìbanↄ bàa lɛ̀ ń píngi aↄ̃ à tòn. \s1 Yuda gbãadeenↄ yãkpaɛkɛna kↄ̃n Yesuo \r (Maa 14:53-65, Luk 22:54-55, 63-71, Yoh 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ Yesu kũ̀nↄ gàao sa'oriki ìsi Kayafa bɛ. Ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ kakↄ̃ana gwe. \v 58 Pita tɛ́ à kpɛɛ kãaa ai sa'oriki ìsi pì bɛ. À gɛ̃̀ ua guu, à vɛ̃̀ɛ kↄ̃n dogarinↄ lɛ à yã pì mìdɛna e. \v 59 Sa'orikinↄ kↄ̃n Yuda yãkpaɛkɛrinↄ ń píngi e sèeda wɛtɛɛ Yesuzi wà à dɛ. \v 60 Baa kɛ̀ gbɛ̃nↄ mↄ̀ wà ɛgɛyã dìdia pari, èe kɛro. Zãazãa gↄ̃ↄn plaa kenↄ mↄ̀ \v 61 aↄ̃ bè: Gbɛ̃ pì bè é fↄ̃ à Luda kpɛ́ wí à ɛara à bo gurↄ aagↄ̃ↄ dagura sɛ́! \v 62 Ben sa'oriki ìsi fɛ̀ɛ à zɛ̀ à bè Yesunɛ: Ń yãke vĩ ǹ weńlaroo? Yã kɛ̀ wèe didiimmaa kɛ̀ dɛ diaa? \v 63 Yesu yĩtɛ kpɛ̃, ben sa'oriki ìsi pì bènɛ: Ma nannɛ Luda Wɛ̃̀ndidezi, ǹ owe tó Luda Nɛ́ Mɛsayan n ũ. \v 64 Yesu wèàla à bè: Lɛn ń ò lɛ. Mapi sↄ̃, mɛ́ɛ ooare, zaa gbã̀a é Gbɛ̃ntee Nɛ́ e vɛ̃ɛna Gbãapingide ↄplaazi, bensↄ̃ é à suna e ludambɛ luguun. \v 65 Ben sa'oriki ìsi pì a utanↄ gà à kɛ̃̀ à bè: A dↄkɛ̀ Ludao! À kɛ̀ dia wée sèedade pãnde kenↄ wɛtɛɛ dↄee? Á mà lán à dↄkɛ̀ Ludao nà. \v 66 Yã kpareen a zɛo tiaa? Ben aↄ̃ wèàla wà bè: À taari kà wà à dɛ. \v 67 Ben wà lóu sù à uua, wà à lɛ̀lɛ ↄkũo. Gbɛ̃kenↄ à swãn kɛ̀kɛ \v 68 aↄ̃ bè: Mɛsaya, ǹ annabikɛyã o ǹ gbɛ̃ kɛ̀ n lɛɛ owe. \s1 Pita lɛ́sɛna Yesuzi \r (Maa 14:66-72, Luk 22:56-62, Yoh 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pita vɛ̃ɛna ua, ben zↄ̀nↄkparɛ ke mↄ̀ à bènɛ: Mpi sↄ̃ nɛɛ̀gↄ̃ kú lɛdo kↄ̃n Galili gbɛ̃ Yesu pìomɛ. \v 70 Ben à lɛ́ sɛ̀ ń píngi wáa à bè: Mɛ́ɛ yã kɛ̀ nɛ́ɛ oo dↄ̀rↄ dↄ̃ro. \v 71 Ben à fɛ̀ɛ à gɛ̃̀ gãnun. Nↄgbɛ̃ pãnde à è, ben à bè gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú gweenↄnɛ: Gbɛ̃ kɛ̀kii lɛdo kↄ̃n Yesu Nazarɛtiomɛ. \v 72 Pita ɛ̀ara à lɛ́ sɛ̀ à la dà à bè: Má gbɛ̃ pì dↄ̃ro. \v 73 Kɛ̀ à kɛ̀ saa féte, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ zɛna gweenↄ sↄ̃̀ Pitazi aↄ̃ bè: Yãpuramɛ, aↄ̃ gbɛ̃ doon n ũ, zaakɛ wá n dↄ̃ n yã'onaamɛ. \v 74 Ben à fɛ̀ɛ à a zĩnda kà à la dà à bè: Má gbɛ̃ pì dↄ̃ro. Zaa gwe gↄ̃ↄn koo lɛ́ zù. \v 75 Ben yã kɛ̀ Yesu ò dↄ̀ Pitan kɛ̀ à bè, ai koo gↄ̃ gá lɛ́ zu, eé lɛ́ sɛ́azi gɛ̃̀n aagↄ̃. Ben Pita bↄ̀ bàazi à pↄsia ↄ́ↄ dↄ̀. \c 27 \s1 Yudasi gana \r (Zĩr 1:18-19) \p \v 1 Kɛ̀ guu dↄ̀ kↄngↄ idɛ'idɛ sa'orikinↄ kↄ̃n Yuda gbɛ̃nsinↄ ń píngi yã gↄ̃̀gↄ̃ Yesuzi lɛ wà à dɛ. \v 2 Aↄ̃ à yì, ben aↄ̃ gàa wà à nà bùsu gbɛ̃nsi Pilatinɛ a ↄzĩ. \p \v 3 Kɛ̀ Yudasi kɛ̀ bↄ̀ à kpɛɛ è yã dàala, à gↄ̃̀ tómadↄ̃yãa guu, ben à gàa kondogi ↄↄ mɛ̀n baaakuri pì sↄkpa sa'orikinↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ \v 4 à bèńnɛ: Ma durun kɛ̀, ma taarisaidee kpà gaazi. Ben aↄ̃ bènɛ: Wa bà ũgbaa? N yãn gwe. \v 5 Ben Yudasi ↄↄ pì zù Luda kpɛ́n, ben à tà à gàa à a zĩnda lògo. \v 6 Ben sa'orikinↄ ↄↄ pì sɛ̀ɛ aↄ̃ bè: Ɔↄ pì kana Luda kpɛ́ ↄↄdakii guu zɛ́ vĩro, zaakɛ gbɛ̃dɛ'ↄↄmɛ. \v 7 Kɛ̀ aↄ̃ yã gↄ̃̀gↄ̃, ben aↄ̃ orobori gũ̀tↄkii lù kↄ̃n ↄↄ pìo nibↄnↄ vĩikii ũ. \v 8 Beee yãnzi ai kↄ̃n a gbã̀ao wè be tↄↄtɛ pìnɛ Tↄↄtɛ Arudeezi. \v 9 Ben yã kɛ̀ annabi Yɛrɛmaya ò kɛ̀ à bè: Wà kondogi ↄↄ mɛ̀n baaakuri pì sɛ̀ɛ, ↄↄ kɛ̀ Isarailinↄ zɛ̀o wà kpà à yã musu pì, \v 10 ben wà orobori gũ̀tↄkii lùo lán Dii dìɛmɛ nà. \s1 Pilati yãkpaɛkɛna kↄ̃n Yesuo \r (Maa 15:2-5, Luk 23:3-5, Yoh 18:33-38) \p \v 11 Yesu zɛna bùsu gbɛ̃nsi aɛzĩ. Ben gbɛ̃nsi pì à là à bè: Ḿbe Yudanↄ kína ũↄ́? Yesu wèàla à bè: Lɛn ń ò lɛ. \v 12 Gurↄↄ kɛ̀ sa'orikinↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄↄ e yã didiia, èe yãke weńlaro. \v 13 Ben Pilati bènɛ: Nɛ́ɛ yã parii kɛ̀ wèe didiimmaa maroo? \v 14 Mↄde Yesu e yãke o yã pìnↄ doke musuro, ben yã pì bↄ̀ bùsu gbɛ̃nsi pì saɛ maamaa. \s1 Yãdana Yesula \r (Maa 15:6-15, Luk 23:13-25, Yoh 18:39-19:16) \p \v 15 Banla zĩbaa zĩ píngi bùsu gbɛ̃nsi pì è pisinanↄ doke kɛ̀ gbɛ̃nↄↄ yezi gbarɛńnɛ. \v 16 Gurↄↄ mↄ̀a sↄ̃ pisina tↄ́dee kú gwe wè be Baraba. \v 17 Kɛ̀ parii kàkↄ̃a, ben Pilati ń lá à bè: Dén á yezi mà gbarɛaree? Baraban yↄ́, ke Yesu kɛ̀ wè be Mɛsaya? \v 18 Zaakɛ à dↄ̃ kɛ̀ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ vĩna kↄ̃n Yesuo yãnzin wà à kpàawazi. \p \v 19 Gurↄↄ kɛ̀ Pilati vɛ̃ɛna a tintia, à naↄ̃ gbɛ̃ zĩ̀a à bè: Ǹton yãke kɛ gbɛ̃ maaa pìnɛro, zaakɛ nanaa kɛ̀ má ò à yã musu gĩa gwãavĩ ĩa dàma maamaa. \p \v 20 Sa'orikinↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ nàkↄ̃rɛ gbɛ̃nↄa aↄ̃ Baraba gbeka, aↄ̃ be wà Yesu dɛ. \v 21 Ben bùsu gbɛ̃nsi pì ń lá à bè: Gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ guu, dén á yezi mà gbarɛaree? Ben aↄ̃ bè, Barabamɛ. \v 22 Ben Pilati ń lá à bè: Bↄ́n mɛ́ kɛ kↄ̃n Yesu kɛ̀ wè be Mɛsayao? Baade píngi bè: Ǹ à pá lía. \v 23 Ben à ń lá à bè: Bↄ́ dàn à kɛ̀? Ben aↄ̃ wii lɛ̀ wà kàara wà bè: Ǹ à pá lía. \v 24 Kɛ̀ Pilati è é fↄ̃ à yãke kɛro, zↄka e kaara, ben à í tↄ̀, à a ↄↄ pìpi gbɛ̃nↄ wáa à bè: Ma ↄ bↄ̀ɛ gbɛ̃ pì gana yãn. A yãmɛ. \v 25 Ben gbɛ̃ pìnↄ bè: À dɛna yã wí wa musu kↄ̃n wa nɛ́nↄ. \v 26 Ben à Baraba gbàrɛńnɛ, à bè wà Yesu gbɛ̃ flã̀o wà à pá lía. \s1 Sozanↄ Yesu fabona \r (Maa 15:16-20, Yoh 19:2-3) \p \v 27 Ben Pilati sozanↄ gɛ̃̀ Yesuo bùsu gbɛ̃nsi pì bɛ, ben aↄ̃ ń gãli kàkↄ̃a ń píngi aↄ̃ lìgazi. \v 28 Aↄ̃ à pↄ́nↄ bↄ̀ɛa aↄ̃ gumusu tɛ̃aa dànɛ, \v 29 ben aↄ̃ lɛ̀ fùra tã̀ aↄ̃ kùnɛ, aↄ̃ kàba nànɛ a ↄplaan gò ũ. Ben aↄ̃ↄe kúɛkuɛɛnɛ, aↄ̃ↄe à faboo wèe bee: Fↄↄ, Yudanↄ kína! \v 30 Aↄ̃ lóu sùa, aↄ̃ kàba pì sɛ̀ aↄ̃ à lɛ̀o a mìa. \v 31 Kɛ̀ aↄ̃ à fabò wà yã̀a, ben aↄ̃ gumusu pì gòàla aↄ̃ à zĩnda pↄ́kãsãanↄ dànɛ, ben aↄ̃ↄe gaa à pá lía. \s1 Yesu pana lía \r (Maa 15:21-32, Luk 23:26-43, Yoh 19:17-27) \p \v 32 Kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ɛ aↄ̃ↄe gaa, aↄ̃ dàkↄ̃rɛ kↄ̃n Sirɛni gbɛ̃ kɛ̀ wè be Simↄo, ben aↄ̃ gã nàa à Yesu líkpangbãroo sɛ́. \v 33 Ben aↄ̃ kà guu kɛ̀ wè be Gↄgↄta kɛ̀ bè mìwatorokii. \v 34 Ben aↄ̃ geepiwɛ̃ɛ kɛ̀ wà yã̀kↄ̃tɛ kↄ̃n ɛ̃zɛ̃o dↄ̀nɛ à mi. Kɛ̀ à í kɛ̀, ben à gì mizi. \v 35 Kɛ̀ aↄ̃ à pà lía, ben aↄ̃ kàbankpɛ kɛ̀ wà à pↄ́kãsãanↄ kpàatɛtɛkↄ̃nɛ. \v 36 Ben aↄ̃ vɛ̃̀ɛ aↄ̃ↄe à dãkpaa gwe. \v 37 Wà yã kɛ̀ wà dìa kɛ̃̀ wà nà à mìla wà bè: \qc Yudanↄ kína Yesun yɛ̀. \m \v 38 Ben wà kpãi wɛ́ɛdewɛnↄ pà lía à saɛ gↄ̃ↄn plaa, gbɛ̃ doo à ↄplaazi, gbɛ̃ doo à ↄzɛɛzi. \v 39 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe gɛ̃ɛ zɛ́la gweenↄↄ e ń mì kɛɛ degũdegũ, aↄ̃ↄe à sↄ̃sↄ̃ↄ \v 40 wà bè: Mmↄn kɛ̀ n bè nɛ́ Luda kpɛ́ wí ǹ ɛara ǹ bo gurↄ aagↄ̃ↄ daguran gweroo? Tó ḿbe Luda Nɛ́ ũ, ǹ n zĩnda mì sí ǹ pita lía. \v 41 Lɛmɛ dↄ sa'orikinↄ kↄ̃n ludayãdannɛrinↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄↄ e à faboo lɛ wà bè: \v 42 À gbɛ̃ pãndenↄ mì sì, mↄde eé fↄ̃ à a zĩnda mì síro. Isarailinↄ kínanloo? À pita lía tia, wé à náanɛ kɛ. \v 43 À Luda náanɛ vĩ. Tó Ludaa yezi, ɛ̃ndɛ̃ à à bↄ sa, zaakɛ à bè ambe Luda Nɛ́ ũ. \v 44 Baa kpãi kɛ̀ wà ń pá lía lɛdoonↄↄ e à sↄ̃sↄ̃ↄ lɛ dↄ. \s1 Yesu gana \r (Maa 15:33-41, Luk 23:44-49, Yoh 19:28-30) \p \v 45 Kɛ̀ ↄfãntɛ̃ kà mìdangura, ben gusiaa dà bùsu pìla píngi ai fãantɛ̃ mↄ̀ aagↄ̃. \v 46 Fãantɛ̃ mↄ̀ aagↄ̃n Yesu wii lɛ̀ gbãngbãn à bè: Ɛloi, Ɛloi, lɛma sabatani! Beee bè, ma Luda, ma Luda, à kɛ̀ dia n ma ton? \v 47 Kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ zɛna gwe kenↄ yã pì mà, ben aↄ̃ bè: Daaa e Ilia sísii. \v 48 Zaa gwe gↄ̃ↄ aↄ̃ gbɛ̃ doo bàa lɛ̀ à gàa à sabo sɛ̀ à dà geepiwɛ̃ kpã̀kpã guu, à fĩ̀fĩ kapaa, ben à dↄ̀ Yesunɛ à mi. \v 49 Ben gbɛ̃ kpaaanↄ bè: À zɛ gĩa wà gwa tó Ilia é mↄ́ à à mì sí. \v 50 Yesu ɛ̀ara à wii gbãaa lɛ̀ dↄ, ben à a wɛ̃̀ndi gbàrɛ. \p \v 51 Ben Luda kpɛ́ lábure kɛ̃̀kↄ̃rɛ plaa bↄna musu suna gĩzĩ. Tↄↄtɛ nìgãnigã, gbɛ̀nↄ pàrapara, \v 52 miranↄ wɛ̃̀wɛ̃, ben Luda gbɛ̃nↄ fɛ̀ɛ bↄna gaan pari. \v 53 Yesu fɛɛ bↄna gaan gbɛra aↄ̃ bↄ̀ɛ miran, aↄ̃ gɛ̃̀ Luda wɛ́tɛn, gbɛ̃nↄ ń é pari. \v 54 Kɛ̀ sozanↄ gbɛ̃nsi kↄ̃n a gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe Yesu dãkpaanↄ tↄↄtɛ nigãnigãna pì è kↄ̃n yã kɛ̀ aↄ̃ↄ kɛ̀nↄ píngi, vĩa ń kũ maamaa aↄ̃ bè: Yãpuramɛ Luda Nɛ́n gbɛ̃ kɛ̀ ũ. \v 55 Nↄgbɛ̃nↄↄ kú gwe pari, aↄ̃ↄe guu gwaa kãaa. Aↄ̃ↄ tɛ́ Yesuzi bↄna Galilimɛ, aↄ̃ègↄ̃ pↄ́blee kɛɛnɛ. \v 56 Ń tɛ́n Mariama Magadalɛni kún kↄ̃n Mariamao Yemisi kↄ̃n Yusufuo da kↄ̃n Zebedi nɛ́nↄ dao. \s1 Yesu vĩina \r (Maa 15:42-47, Luk 23:50-56, Yoh 19:38-42) \p \v 57 Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, Arimatea gbɛ̃ ↄↄdee kɛ̀ wè benɛ Yusufu mↄ̀. Yesu ìbamɛ dↄ. \v 58 À gàa à Yesu gɛ̀ gbèka Pilatia, ben Pilati bè wà kpáa. \v 59 Kɛ̀ Yusufu gɛ̀ pì sɛ̀, a táaru bisa dufu fĩ̀fĩa, \v 60 à à dà a zĩnda gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ wà sↄ̀ mira ũu guu. Ben à gbɛ̀ bíta gbegere pà à tà wɛ̀ɛ pìlɛ à tà. \v 61 Mariama Magadalɛni kↄ̃n Mariama pãnde pìo vɛ̃ɛna gwe, aↄ̃ↄ aɛdↄna miraa. \p \v 62 Kɛ̀ gurↄↄ lìɛ, kámmabogurↄↄ zĩ kà, ben sa'orikinↄ kↄ̃n Farisinↄ gàa Pilati kiia lɛdo \v 63 aↄ̃ bè: Yã kɛ̀ gbɛ̃kɛkɛri pì ò a bɛ̃ɛ zĩ dↄwagu à bè, gurↄ aagↄ̃ↄ gbɛra é fɛɛ. \v 64 Ǹ tó wàgↄ̃ mira pì dãkpaa ai à gurↄ aagↄ̃dee zĩ. Tó lɛnlo, à ìbanↄ é mↄ́ wà à gɛ̀ sɛ́ kpãi, aↄ̃é o gbɛ̃nↄnɛ à fɛ̀ɛ bↄna gaan. Ɛgɛ zãa beee égↄ̃ dɛ à káakupↄla. \v 65 Ben Pilati bèńnɛ: À sozanↄ sí à gá à mira pì dãkpa lán é fↄ̃ nà. \v 66 Ben aↄ̃ gàa wà sèeda kɛ̀ mira lɛ́ gbɛ̀a, aↄ̃ sozanↄ tò gwe aↄ̃gↄ̃ dãkpaa. \c 28 \s1 Yesu fɛɛ à bↄna gaan \r (Maa 16:1-11, Luk 24:1-12, Yoh 20:1-10) \p \v 1 Kámmabogurↄↄ gbɛra Azumanɛngo zĩ kↄngↄ idɛ'idɛ Mariama Magadalɛni kↄ̃n Mariama pãnde pìo bↄ̀ wà gàa mira gwa. \v 2 Ben tↄↄtɛ nìgãnigã gbãngbãn, zaakɛ Dii malaika ke bↄ̀ musu, à mↄ̀ à gbɛ̀ pì gbegere pà à gùo mira lɛ́amɛ, ben à vɛ̃̀ɛa. \v 3 À uu dɛ lán loupina bà, à uta dɛ pú fénfen lán buu bà. \v 4 Vĩa gudãkparinↄ kũ̀, aↄ̃ↄe lugalugaa, ben aↄ̃ gↄ̃̀ sã̀ii. \v 5 Ben malaika pì bè nↄgbɛ̃ pìnↄnɛ: Àton tó vĩa a kũro. Má dↄ̃ kɛ̀ Yesu kɛ̀ wà pà lían ée wɛtɛɛ. \v 6 À kú kɛ̀ro, à fɛ̀ɛ lán à ò nà. À mↄ́ à guu kɛ̀ wà à dàɛn gwa, \v 7 é gá à o à ìbanↄnɛ kpakpaa à fɛ̀ɛ bↄna gaan. Eé dↄńnɛ aɛ gana Galili. Gwen é à en. Má òaren gwe. \p \v 8 Ben aↄ̃ bↄ̀ miran kpakpaa kↄ̃n vĩao, mↄde aↄ̃ pↄↄ nna bíta. Aↄ̃ bàa lɛ̀ aↄ̃ↄe gaa à baaru kpá à ìbanↄnɛ. \v 9 Ben Yesu dàńlɛ gↄ̃ↄ, à ì kpàḿma. Kɛ̀ aↄ̃ sↄ̃̀zi, aↄ̃ dↄnzi kɛ̀nɛ, ben aↄ̃ ↄ kɛ̀ a kɛ̀sɛkpɛɛa. \v 10 Ben Yesu bèńnɛ: Àton tó vĩa a kũro. À gá à o ma gbɛ̃nↄnɛ aↄ̃ gá Galili. Gwen aↄ̃é ma en. \s1 Soza gudãkparinↄ yãgbãnnɛna \p \v 11 Kɛ̀ nↄgbɛ̃nↄ tà, ben soza gudãkpari kenↄ gɛ̃̀ wɛ́tɛ guu, aↄ̃ yã kɛ̀ kɛ̀nↄ ò sa'orikinↄnɛ píngi. \v 12 Ben sa'oriki pìnↄ gbɛ̃nsinↄ sìsi, aↄ̃ yã gↄ̃̀gↄ̃, ben aↄ̃ ↄↄ bíta kpà soza pìnↄa gusaɛ \v 13 aↄ̃ bè: À be à ìbanↄ bé wà mↄ̀ gwãavĩ, aↄ̃ à gɛ̀ sɛ̀ kpãi gurↄↄ kɛ̀ ée ii oo. \v 14 Tó bùsu gbɛ̃nsi yã pì mà, wé agbaa kpánɛ, é bↄ yãketen. \v 15 Sozanↄ ↄↄ pì sì, ben aↄ̃ↄ kɛ̀ lán wà dàńnɛ nà. Ben yã pì gↄ̃̀ Yudanↄnɛ baaru ũ ai kↄ̃n a gbã̀ao. \s1 Yesu zĩ nana a ìbanↄnɛ ń ↄzĩ \r (Maa 16:14-18, Luk 24:36-49, Yoh 20:19-23, Zĩr 1:6-8) \p \v 16 Yesu ìba gↄ̃ↄn kuri awɛɛdoonↄ gàa Galili kpiii kɛ̀ à à kii gↄ̃̀gↄ̃ńnɛ yãa musu. \v 17 Kɛ̀ aↄ̃ à è, aↄ̃ dↄnzi kɛ̀nɛ, mↄde aↄ̃ gbɛ̃kenↄ e seka kɛɛ. \v 18 Ben Yesu sↄ̃̀ńzi à bèńnɛ: Luda musu kↄ̃n tↄↄtɛo iko píngi kpàma. \v 19 Beee yãnzi à gá à bori píngi kɛ ma ìbanↄ ũ, à ń batisi kɛ kↄ̃n De Luda tↄ́o kↄ̃n à Nɛ́ tↄ́o kↄ̃n à Ninii tↄ́o, \v 20 à yã kɛ̀ má dìɛareenↄ dańnɛ aↄ̃gↄ̃ kũna píngi. À ma, mɛ́gↄ̃ kúao gurↄ píngi ai anduna gá yãao.