\id GEN Genesis in Bokobaru, Ross Jones \h NAANA \toc1 NAANA Musa takada káaku \toc2 NAANA \mt1 NAANA \mt2 Musa takada káaku \io1 Adamu 1:1-5:32 \io1 Nuu 6:1-11:32 \io1 Ibraĩ 12:1-20:18 \io1 Isaaku 21:1-26:35 \io1 Yakubu 27:1-36:43 \io1 Yusufu 37:1-50:26 \c 1 \s1 Anduna naana \p \v 1 À káaku Luda musu kↄ̃n tↄↄtɛo kɛ̀. \v 2 Guu da pãmɛ à kɛkɛnaro, gusiaa bé à da ísiaala, ben Luda Ninii e yàa paa í pìla. \v 3 Ben Luda bè: Guu pu! Ben guu pù. \v 4 À è gupuraa pì maa, ben à gupuraa kɛ̃̀kↄ̃a kↄ̃n gusiaao. \v 5 À tↄ́ kpà gupuraanɛ fãantɛ̃, gusiaa sↄ̃ gwãavĩ. Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ káakun gwe. \p \v 6 Ben Luda bè: Bàtuma gↄ̃ kú ínↄ dagura lɛ à í pìnↄ kɛ̃kↄ̃a. \v 7 Ben à bàtuma kɛ̀ lɛ, à í kɛ̀ kú bàtuma gĩzĩ kɛ̃̀kↄ̃a kↄ̃n í kɛ̀ kú à musuo. \v 8 Ben à tↄ́ kpà bàtuma pìnɛ ludambɛ. Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ plaadeen gwe. \p \v 9 Ben Luda bè: Í kɛ̀ kú gĩzĩ kakↄ̃a gu dↄ̃nkↄ̃n, gukori bↄ. Ben à kɛ̀ lɛ. \v 10 À tↄ́ kpà gukori pìnɛ tↄↄtɛ, ben à tↄ́ kpà í kɛ̀ kàkↄ̃aanɛ ísiaa. Ben à è à kɛ̀ maa. \v 11 Ben Luda bè: Lánↄ bↄɛ tↄↄtɛ kↄ̃n sɛ̃̀ wɛ́ɛdeenↄ kↄ̃n lí nɛ́deenↄ, baade kↄ̃n a boriio. Ben à kɛ̀ lɛ, \v 12 lánↄ bↄ̀ɛ tↄↄtɛ kↄ̃n sɛ̃̀ wɛ́ɛdeenↄ kↄ̃n lí nɛ́deenↄ, baade kↄ̃n a boriio. Ben Ludaa è à kɛ̀ maa. \v 13 Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ aagↄ̃deen gwe. \p \v 14 Ben Luda bè: Pↄ́ gupurinↄ gↄ̃ kú musu aↄ̃gↄ̃ fãantɛ̃ kɛ̃ɛkↄ̃a kↄ̃n gwãavĩo, aↄ̃gↄ̃ wɛ̃̀ sèedanↄ kↄ̃n gurↄↄnↄ kↄ̃n wɛ̃̀nↄ ↄdↄańnɛ. \v 15 Aↄ̃gↄ̃ dɛ pↄ́ gupurinↄ ũ musu lɛ wàgↄ̃ anduna puu. Ben à kɛ̀ lɛ. \v 16 À pↄ́ gupuri ìsinↄ kɛ̀ mɛ̀n plaa, à kɛ̀ gbãaa ègↄ̃ kí blee fãantɛ̃, à kɛ̀ busɛ ègↄ̃ kí blee gwãavĩ. À sↄsↄnɛnↄ kɛ̀ dↄ. \v 17 À ń pɛ́pɛ musu lɛ aↄ̃gↄ̃ anduna puu \v 18 aↄ̃gↄ̃ kí blee fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo, aↄ̃gↄ̃ gupura kɛ̃ɛkↄ̃a kↄ̃n gusiaao. Ben à è à kɛ̀ maa. \v 19 Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ siigↄ̃deen gwe. \p \v 20 Ben Luda bè: Pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄ í pa yɛ́lɛlɛ, bãanↄ dagula musu aↄ̃gↄ̃ vĩaa bàtumaa. \v 21 Ben à pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃è lili o í guunↄ kɛ̀ kↄ̃n kpↄ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃nↄ píngi, baade kↄ̃n a boriio. À bãanↄ kɛ̀ píngi dↄ, baade kↄ̃n a boriio. Ben à è à kɛ̀ maa. \v 22 À aubarika dàńgu à bè, aↄ̃gↄ̃ nɛ́ ii aↄ̃gↄ̃ kↄ̃ↄ, kpↄ̀nↄ ísiaa pa, bãanↄ kↄ̃ tↄↄtɛ. \v 23 Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ sↄↄrodeen gwe. \p \v 24 Ben Luda bè: Pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄ bↄɛ tↄↄtɛa, pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ, baade kↄ̃n a boriio. Ben à kɛ̀ lɛ. \v 25 Luda nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kɛ̀ baade kↄ̃n a boriio. À pↄ́kãdeenↄ kɛ̀ baade kↄ̃n a boriio. À pↄ́taa'onkusɛanↄ kɛ̀ baade kↄ̃n a boriio. Ben à è à kɛ̀ maa. \p \v 26 Ben Luda bè: Wà gbɛ̃ntee kɛ wa taka ũ, aↄ̃gↄ̃ dɛ wa bà, aↄ̃gↄ̃ kí blee kpↄ̀nↄa kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ píngi. \v 27 Ben Luda gbɛ̃ntee kɛ̀ a zĩnda taka ũ. À zĩnda takan à ń kɛ́ à ũ. À ń kɛ́ gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n nↄgbɛ̃o. \v 28 À aubarika dàńgu à bèńnɛ: Àgↄ̃ nɛ́ ii àgↄ̃ kↄ̃ↄ à anduna pa àgↄ̃ gbãaa bleea. Àgↄ̃ kí blee kpↄ̀nↄa kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃è táa o tↄↄtɛanↄ píngi. \v 29 Ben Luda bè: Ma pↄ́ wɛ́ɛdee kɛ̀ kú tↄↄtɛanↄ kpàawa a pↄ́blee ũ píngi kↄ̃n lí nɛ́deenↄ píngi. \v 30 Ma sɛ̃̀nↄ kↄ̃n lánↄ kpà pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄa píngi ń pↄ́blee ũ, nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ píngi. Ben à kɛ̀ lɛ. \v 31 Luda pↄ́ kɛ̀ à kɛ̀nↄ è píngi, à kɛ̀ maa wásawasa. Guu sì guu dↄ̀, à gurↄ swɛɛdodeen gwe. \c 2 \p \v 1 Lɛn Luda musu kↄ̃n tↄↄtɛo kɛ̀ lɛ kↄ̃n ń pↄ́nↄ píngi. \v 2 Ai à gurↄ swɛɛplaadee zĩ gↄ̃ ká, à zĩi kɛ̀ èe kɛɛ pì yã̀a. À gurↄ swɛɛplaadee pìn à kámma bò kↄ̃n zĩi kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 3 Ben à aubarika dà gurↄ swɛɛplaadee pìn à dìɛ a pↄ́ ũ, kɛ̀ zĩ beeen à kámma bò kↄ̃n zĩi kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi yãnzi. \s1 Ɛdɛni swadako \p \v 4 Musu kↄ̃n tↄↄtɛo naana yãn yɛ̀. Gurↄↄ kɛ̀ Dii Luda tↄↄtɛ kↄ̃n musuo kɛ̀, \v 5 bura pↄ́kee e bↄɛ tↄↄtɛa kↄ̀ro, baa sɛ̃̀, zaakɛ Dii Ludaa e tó lou màro, bensↄ̃ gbɛ̃kee kuu à tↄↄtɛ zĩi kɛro. \v 6 Sukaa bé è kpá andunala, ben è mↄdↄ pisi tↄↄtɛa píngi. \p \v 7 Dii Luda gↄ̃gbɛ̃ í kàsa kↄ̃n bùsutio, ben à ĩa wɛ̃̀ndidee vù à yĩn, ben gↄ̃gbɛ̃ pì gↄ̃̀ gbɛ̃ bɛ̃ɛ ũ. \v 8 Dii Luda swadako dìɛ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa kɛ̀ wè be Ɛdɛni, ben à gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ à kɛ̀ pì dà gwe. \v 9 Dii Luda tò lí bori píngi bↄ̀ɛ tↄↄtɛa. Lí pìnↄↄ maa, bensↄ̃ ń bɛ blena nna. Lí wɛ̃̀ndide kú dàko pì gura. Lí kɛ̀ è dↄ̃na maa kↄ̃n à zaaao ińnɛ kú gwe dↄ. \p \v 10 Swaa kú Ɛdɛni ègↄ̃ mↄdↄ pisi dàko pìa. Bↄna gwe à ↄnɛ kɛ̀ siigↄ̃. \v 11 À káaku tↄ́n Pisↄ̃, àmbe à liga Avila bùsuzi píngi. Vura kú bùsu pì guu, \v 12 vura pì maa. Gbɛ̀ bɛ̀ɛdeenↄↄ kú gwe dↄ. \v 13 Swaa pì ↄnɛ plaade tↄ́n Giↄ̃, à liga Kusu bùsuzi píngi. \v 14 À ↄnɛ aagↄ̃de tↄ́n Tigiri, à dↄ̀rↄ tà Asiria bùsu ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa. Swaa pì ↄnɛ siigↄ̃de tↄ́n Yuflati. \p \v 15 Dii Luda gↄ̃gbɛ̃ pì dìɛ Ɛdɛni dàko pì guu lɛ àgↄ̃ à zĩi kɛ àgↄ̃ gwaa. \v 16 Ben à yã dìɛnɛ à bè: Nɛ́ fↄ̃ ǹ dàko pì lí píngi bɛɛ ble, \v 17 mↄde ǹton lí kɛ̀ è dↄ̃na maa kↄ̃n à zaaao ińnɛ bɛɛ blero. Tó ń blè, n gamɛ. \p \v 18 Dii Luda bè: Gↄ̃gbɛ̃ kuuna adoo maaro. Mɛ́ dↄnlɛri kɛnɛ à gbɛ̃ndoo ũ. \v 19 Ben Dii Luda bùsu kↄ̀ à nↄ̀bↄnↄ kɛ̀o píngi kↄ̃n bãanↄ píngi, ben à mↄ̀ńyo gↄ̃gbɛ̃ pì kiia lɛ à e dian eé tↄ́ kpáńnɛ nà. Tↄ́ kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ pì kpà pↄ́ wɛ̃̀ndidee pìnↄnɛ píngi gↄ̃̀ ń tↄ́ ũ. \v 20 Gↄ̃gbɛ̃ pì tↄ́ kpà pↄ́kãdeenↄnɛ píngi kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ píngi, mↄde èe dↄnlɛri e ń tɛ́ a gbɛ̃ndoo ũro. \v 21 Ben Dii Luda i ìsi dà gↄ̃gbɛ̃ pìla. Kɛ̀ èe ii oo, ben à à gbã̀ntɛ̃wa mɛ̀n doo bↄ̀, ben à à mɛ̀baasi tàta a gbɛ̀n. \v 22 Ben à gↄ̃gbɛ̃ gbã̀ntɛ̃wa kɛ̀ à bↄ̀ pì lìɛ nↄgbɛ̃ ũ, ben à gàao à kiia. \v 23 Ben gↄ̃gbɛ̃ pì bè: \q1 Kɛ̀ki wá bↄ̀ ma wá guumɛ, \q1 à mɛ̀ sↄ̃ bↄ̀ ma mɛ̀ guumɛ. \q1 Weé à sísi nↄgbɛ̃, \q1 kɛ̀ Luda à bↄ̀ gↄ̃gbɛ̃ guu yãnzi. \p \v 24 Beee yãnzin gↄ̃gbɛ̃ è a de kↄ̃n a dao tó, aↄ̃è nakↄ̃a kↄ̃n a naↄ̃o wà gↄ̃ mɛ̀ doo ũ. \v 25 Gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n a naↄ̃o kú bũu ń plaa ń píngi, wí sↄ̃ è ń kũro. \c 3 \s1 Gbɛ̃ntee kɛ̃kↄ̃ana kↄ̃n Ludao \p \v 1 Mlɛ̃̀ bé à mↄnafiki vĩ dɛ pↄ́ kɛ̀ Dii Ludaa kɛ̀nↄla píngi, ben à nↄgbɛ̃ là à bè: Luda bè àton dàko pì lí ke bɛɛ blenloo? \v 2 Ben nↄgbɛ̃ wè mlɛ̃̀ pìla à bè: Wé fↄ̃ wà dàko pì líbɛɛ ble, \v 3 mↄde lí kɛ̀ kú dàko pì gura súusu, Luda bè wàton à bɛɛ blero wàton ↄ kɛa sero, lɛ wàton garo yãnzi. \v 4 Ben mlɛ̃̀ bènɛ: É ga sero! \v 5 Zaakɛ Ludaa dↄ̃ kɛ̀ tó á blè, a wɛ́ɛ é kɛ̃ é gↄ̃ lán a bà, égↄ̃ à maaa dↄ̃ kↄ̃n à zaaao. \p \v 6 Kɛ̀ nↄgbɛ̃ è lí pì bɛɛ maa, bensↄ̃ à blena égↄ̃ nna eé tó gbɛ̃ wɛ́ɛ kɛ̃, ben à à bɛɛ wò à blè. À kpà a zãa sↄ̃, ben à blè. \v 7 Aↄ̃ plaa ń píngi wɛ́ɛ kɛ̃̀, ben aↄ̃ↄ dↄ̃̀ sa kɛ̀ aↄ̃ↄ kú bũu. Ben aↄ̃ gooda lá nàbi wà nàńzi. \p \v 8 Kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n a naↄ̃o Dii Luda kĩi mà èe táa oo dàko pì guu uusiɛ, ben aↄ̃ ùtɛnɛ dàko pì lán. \v 9 Ben Dii Luda lɛ́ zù gↄ̃gbɛ̃zi à bè: Ń kú mámɛ? \v 10 À wèàla à bè: Kɛ̀ ma n kĩi mà, ben vĩa ma kũ kɛ̀ má kú bũu yãnzi, ben ma utɛ. \v 11 Ben Dii Luda à là à bè: Dé bé à ònnɛ ń kú bũuu? Lí kɛ̀ ma ginnɛ ǹ à bɛɛ ble, ń blèn yↄ́? \v 12 À wèàla à bè: Nↄgbɛ̃ kɛ̀ ń kpàma àgↄ̃ kúmao bé à lí pì bɛɛ kpàma má blè. \v 13 Ben Dii Luda nↄgbɛ̃ là à bè: Bↄ́yãnzi ń kɛ̀ lɛzi? À wèàla à bè: Mlɛ̃̀ bé à ma kɛkɛ, ben má blè. \v 14 Ben Dii Luda bè mlɛ̃̀nɛ: \q1 Kɛ̀ ń kɛ̀ lɛ, nɛ́gↄ̃ dɛ láari pↄ́ ũ \q1 pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ tɛ́ píngi, \q1 n gbɛɛɛn nɛ́gↄ̃ gáɛɛ, \q1 bùsutin nɛ́gↄ̃ blee ai n wɛ̃̀ndi lɛ́n. \q1 \v 15 Mɛ́ íbɛtɛ da mpi kↄ̃n nↄgbɛ̃o dagura, \q1 n bori kↄ̃n à boriio dagura. \q1 À borii é n mì wí, \q1 nɛ́ à gbátoge kɛ̃nna. \m \v 16 Ben à bè nↄgbɛ̃nɛ: \q1 Mɛ́ n nↄ̀sina wãwãa kaarannɛ, \q1 nɛ́gↄ̃ nɛ́ ii wãwãao. \q1 N zã nii égↄ̃ kúmmamɛ, \q1 eégↄ̃ gbãa vĩ n musu. \m \v 17 Ben à bè gↄ̃gbɛ̃nɛ: \q1 Lán n n naↄ̃ yã mà nà, \q1 lí kɛ̀ ma ginnɛ ǹ à bɛɛ blee ń blè, \q1 tↄↄtɛ gↄ̃̀ láari pↄ́ ũ n yãnzi, \q1 ↄsi kↄ̃n ↄsiion nɛ́gↄ̃ pↄ́blee en \q1 ai n wɛ̃̀ndi lɛ́n. \q1 \v 18 Eé lɛ̀nↄ kↄ̃n lá ũkãdeenↄ bↄɛnnɛ, \q1 gbasa ǹ bura pↄ́nↄ ble. \q1 \v 19 Ísimmagaakpana guun nɛ́ pↄ́blee en \q1 ai ǹ liara ǹ gɛ̃ bùsu guu, \q1 zaakɛ gwen ma n bↄn. \q1 Bùsutin n ũ, \q1 nɛ́ liara ǹ gↄ̃ bùsuti pì ũmɛ. \p \v 20 Adamu tↄ́ kpà a naↄ̃nɛ Awau, zaakɛ gbɛ̃ píngi dazimɛ. \v 21 Dii Luda báa uta kɛ̀ Adamunɛ kↄ̃n à naↄ̃o, ben à dàńnɛ. \v 22 Ben à bè: Gbɛ̃ntee à maa kↄ̃n à zaaao dↄ̃̀ sa, à gↄ̃̀ lán wa bà. Wé gínɛ à lí wɛ̃̀ndide bɛɛ wo à ble, lɛ àtongↄ̃ kuu gurↄ píngiro yãnzi. \v 23 Ben Dii Luda pɛ̀a à à bↄ̀ Ɛdɛni dàko pì guu. Ben Adamu gàa à tↄↄtɛ kɛ̀ Luda à bↄ̀n zĩi kɛ. \v 24 Kɛ̀ Dii Luda pɛ̀a, ben à kɛrubunↄ kàɛ Ɛdɛni dàko ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa, lɛ aↄ̃gↄ̃ lí wɛ̃̀ndide zɛ́ dãkpaa kↄ̃n fɛ̃ɛdaa kɛ̀ èe tɛ́ kɛɛ èe liɛliɛɛo. \c 4 \s1 Kaini kↄ̃n Abilao \p \v 1 Adamu a naↄ̃ Awau dↄ̃̀ nↄgbɛ̃ ũ, ben à nↄ̀ sì à Kaini ì. Ben à bè: Ma gↄ̃gbɛ̃ ì kↄ̃n Dii gbãaao. \v 2 Ben à à dãaro Abila ì dↄ. Abila kɛ̀ sãdãri ũ, Kaini sↄ̃ kɛ̀ búbari ũ. \v 3 Zĩkea Kaini mↄ̀ kↄ̃n a bura pↄ́nↄo gbaa ũ Diinɛ. \v 4 Abila sↄ̃ mↄ̀ kↄ̃n a sãnɛ káaku mɛ̀kpanao. Abila yã kà Diinɛ, ben à à gbaa sì. \v 5 Kaini sↄ̃ yã e ká Diinɛro, ben èe à gba síro. Ben Kaini pↄ fɛ̃̀ maamaa à uu yàkↄ̃tɛ. \v 6 Ben Dii bè Kaininɛ: Bↄ́yãnzi n pↄ fɛ̃̀zi? À kɛ̀ dia n uu yàkↄ̃tɛɛ? \v 7 Tó n yã maaa kɛ̀, mɛ́ n síroo? Tó nɛ́ɛ yã maaa kɛ sↄ̃ro, durun naɛnnɛ n kpɛɛlɛ. N nii e à dɛɛ, séde ǹ zĩ̀ blea. \p \v 8 Ben Kaini bè a dãaro Abilanɛ: Wà gá sɛ̃̀n. Kɛ̀ aↄ̃ kà gwe, ben à fɛ̀ɛ a dãarozi à à dɛ̀. \v 9 Dii Kaini là à bè: Mán n dãaro Abila kún? À wèàla à bè: Má dↄ̃ro. Ma dãaro dãkparin ma ũↄ́? \v 10 Ben Dii bè: Bↄ ń kɛ̀? N dãaro aru e lɛ́ zuumazi zaa tↄↄtɛ. \v 11 Tia sa nɛ́gↄ̃ láari pↄ́ ũmɛ, nɛ́gↄ̃ zã̀ kↄ̃n tↄↄtɛ kɛ̀ n dãaro aru mì n ↄzĩo. \v 12 Tó n bú bà, tↄↄtɛ é àre kɛnnɛro. Nɛ́gↄ̃ sↄ̃ki kpákpaa ǹgↄ̃ likↄ̃aa zↄ̃ↄ anduna guu. \v 13 Ben Kaini bè Diinɛ: Ĩadamma beee gbãa dɛmala, mɛ́ fↄ̃ro. \v 14 Nɛ́ɛ pɛɛma tↄↄtɛ kɛ̀a gbã̀amɛ sa. Mɛ́ kɛ̃kↄ̃anyo sa. Mɛ́gↄ̃ sↄ̃ki kpákpaa màgↄ̃ likↄ̃aa zↄ̃ↄ anduna guu, gbɛ̃ kɛ̀ kpàkũmao é ma dɛ. \v 15 Ben Dii bènɛ: Lɛnlo! Tó gbɛ̃ n dɛ, weé gɛ̃ɛ bonnɛ gɛ̃̀n swɛɛplaamɛ. Ben Dii wɛ̃zã ke kɛ̀ Kainia, lɛ gbɛ̃ kɛ̀ kpàkũo tón à dɛro yãnzi. \v 16 Ben Kaini dà zɛ́n à kɛ̃̀ Diia. À gàa à vɛ̃̀ɛ Nↄdu bùsun Ɛdɛni ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa. \p \v 17 Kaini dàɛ kↄ̃n a naↄ̃o, ben à nↄ̀ sì à Ɛnↄku ì. À gbɛra Kaini wɛ́tɛ kàɛ, ben à a nɛ́ pì tↄ́ kpà wɛ́tɛ pìnɛ. \v 18 Ɛnↄku Irada ì, Irada Mɛuyaɛli ì, Mɛuyaɛli Mɛtusaɛli ì, Mɛtusaɛli Lamɛki ì. \v 19 Lamɛki nↄↄ sɛ̀ mɛ̀n plaa, à doo tↄ́n Ada, à doo sↄ̃ Zila. \v 20 Ada Yabala ì. Àmbe pↄ́dãri kɛ̀ aↄ̃ègↄ̃ kú bisakutaa guunↄ dezi káaku ũ. \v 21 À dãaro tↄ́n Yubala. Àmbe mↄrↄlɛrinↄ kↄ̃n kurepɛrinↄ dezi káaku ũ. \v 22 Zila sↄ̃ bé à Tubala Kaini ì. Sian à ũ. È pↄ́ píngi pi kↄ̃n mↄ̀sio kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o. À dãre tↄ́n Naama. \v 23 Ben Lamɛki bè a naↄ̃ↄnↄnɛ: \q1 Ada kↄ̃n Zilao, à ma yã ma, \q1 ma naↄ̃nↄ, à swã kpá ma yãzi. \q1 Gbɛ̃ke ma kɛ̃nna, ben ma à dɛ̀, \q1 gↄ̃kparɛ pì ma lɛmɛ, ben ma à kàatɛ. \q1 \v 24 Tó weé Kaini gɛ̃ɛ bonɛ gɛ̃̀n swɛɛplaa, \q1 mamↄma Lamɛki ma pↄ́ sↄ̃, \q1 gɛ̃̀n baaagↄ̃ akuri awɛɛswɛɛplaamɛ. \p \v 25 Adamu dàɛ kↄ̃n a naↄ̃o dↄ, ben à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì. À tↄ́ kpànɛ Sɛti à bè, Luda a gba nɛ́ pãnde Abila kɛ̀ Kaini dɛ̀ gɛ̃ɛ ũmɛ. \v 26 Sɛti sↄ̃ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì, ben à tↄ́ kpànɛ Ɛnↄsu. Zaa zĩ beeean wà nà Dii sísinaa. \c 5 \s1 Adamu boriinↄ \p \v 1 Adamu boriinↄ yãn yɛ̀. Gurↄↄ kɛ̀ Luda gbɛ̃nteenↄ kɛ̀, à ń kɛ́ lán a bàmɛ. \v 2 À ń kɛ́ gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n nↄgbɛ̃o, ben à aubarika dàńgu. À tↄ́ kpàńnɛ gbɛ̃ntee. \p \v 3 Adamu wɛ̃̀ baswɛɛdo akuridee guun à nɛ́ ì a taka ũ à bↄ̀kↄ̃bao, ben à tↄ́ kpànɛ Sɛti. \v 4 Sɛti ina gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 5 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ baswɛɛdo akuri, ben à gà. \p \v 6 Sɛti wɛ̃̀ basↄↄro asↄↄrodee guun à Ɛnↄsu ì. \v 7 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ awɛɛswɛɛplaa à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 8 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄↄro akuri awɛɛplaa, ben à gà. \p \v 9 Ɛnↄsu wɛ̃̀ basiigↄ̃ akuridee guun à Kenana ì. \v 10 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kↄ̃n gɛ̃roo à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 11 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄↄro asↄↄro, ben à gà. \p \v 12 Kenana wɛ̃̀ baaagↄ̃ akuridee guun à Malalɛli ì. \v 13 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ baplaa à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 14 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄↄro akuri, ben à gà. \p \v 15 Malalɛli wɛ̃̀ baaagↄ̃ asↄↄrodee guun à Yarɛdi ì. \v 16 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kↄ̃n baaakurio à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 17 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄↄro sↄↄrosai, ben à gà. \p \v 18 Yarɛdi wɛ̃̀ basↄraagↄ̃ awɛɛplaadee guun à Ɛnↄku ì. \v 19 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 20 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄraagↄ̃ awɛɛplaa, ben à gà. \p \v 21 Ɛnↄku wɛ̃̀ baaagↄ̃ asↄↄrodee guun à Mɛtusela ì. \v 22 À gbɛra à táa ò kↄ̃n Ludao ai wɛ̃̀ wàa do kpɛ́ basↄↄro à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 23 À kà wɛ̃̀ wàa do kpɛ́ basↄraagↄ̃ asↄↄro. \v 24 À táa ò kↄ̃n Ludao, ben wà kòrazi, kɛ̀ Luda à sɛ̀ bↄna anduna guu yãnzi. \p \v 25 Mɛtusela wɛ̃̀ bakɛ̃ndo awɛɛswɛɛplaadee guun à Lamɛki ì. \v 26 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa aagↄ̃ kpɛ́ bakɛ̃ndo awɛɛplaa à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 27 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ basↄraagↄ̃ akuri dosai, ben à gà. \p \v 28 Lamɛki kɛ̀ wɛ̃̀ bakɛ̃ndo awɛɛplaa, ben à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì. \v 29 À tↄ́ kpànɛ Nuu à bè: Gbɛ̃ beee bé eé wa làakari kpáɛwe zĩ gbãaa kɛ̀ wée kɛ yãnzi. Wée zĩ gbãaa pì kɛɛ Dii láarikɛna tↄↄtɛnɛ yãnzimɛ. \v 30 Nuu ina gbɛra Lamɛki kɛ̀ wɛ̃̀ wàa aagↄ̃ sↄↄrosai à nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \v 31 Kɛ̀ à kà wɛ̃̀ wàa aagↄ̃ kpɛ́ basↄraagↄ̃ akuri awɛɛswɛɛplaa, ben à gà. \p \v 32 Kɛ̀ Nuu kà wɛ̃̀ wàa plaa kpɛ́ basↄↄro, à Sɛmu kↄ̃n Hamuo kↄ̃n Yafɛtio ì. \c 6 \s1 Gbɛ̃nteenↄ yakana \p \v 1 Kɛ gbɛ̃nteenↄ nà parikũnaa aↄ̃ↄe daagula aↄ̃ↄe nɛ́nↄgbɛ̃nↄ ii, \v 2 ben Luda nɛ́nↄↄ è gbɛ̃ntee nɛ́nↄgbɛ̃ pìnↄↄ maa, ben aↄ̃ↄe ń sɛɛ ń pↄyezia. \v 3 Ben Dii bè: Ma Ninii égↄ̃ kú gbɛ̃nteenↄ guu gurↄ píngiro, zaakɛ mɛ̀baadeemɛ. À gurↄↄnↄ égↄ̃ wɛ̃̀ baswɛɛdo. \v 4 Gbɛ̃ gbã̀anↄↄ kú anduna guu gurↄ beeea kↄ̃n gurↄ beee gbɛraao dↄ, gurↄↄ kɛ̀ Luda nɛ́ pìnↄ gbɛ̃ntee nɛ́nↄgbɛ̃nↄ dↄ̃̀ nↄgbɛ̃nↄ ũ, ben aↄ̃ nɛ́nↄ ìńyo. Aↄ̃ nɛ́ pìnↄn gↄ̃sagbãaa kɛ̀ aↄ̃ tↄ́ bↄ̀ zaa káakunↄ ũ. \p \v 5 Dii è kɛ̀ gbɛ̃nteenↄ yã zaa kɛna bíta anduna guu. Gurↄ píngi yã zaa laasuun aↄ̃ègↄ̃ lɛɛ ado, \v 6 ben à nↄ̀sɛ yàka gbɛ̃ntee kɛ̀ à kɛ̀ tↄↄtɛa yã musu. À laasuu pãnde lɛ̀, \v 7 ben à bè: Mɛ́ gbɛ̃ntee kɛ̀ má kɛ̀ tↄↄtɛa waa, gbɛ̃nteenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ kↄ̃n bãanↄo, zaakɛ ma nↄ̀sɛ yàka ń kɛna yã musu. \v 8 Mↄde Nuu Dii pↄnnaa è. \s1 Nuu yã \p \v 9 Nuu boriinↄ yãn yɛ̀. Nuu nɛ́ gbɛ̃ maaamɛ. Kɛ̀ à kuu, à mɛ̀n doo bé à taari vĩro, à táa ò kↄ̃n Ludao. \v 10 Nuu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì gↄ̃ↄn aagↄ̃, Sɛmu kↄ̃n Hamuo kↄ̃n Yafɛtio. \v 11 Ludaa è anduna gbɛ̃nↄ yàka ń píngi, taarikɛna anduna pà. \v 12 Kɛ̀ Luda anduna gwà, à è à yàka, zaakɛ gbɛ̃ sãnda píngi kɛ̃̀ ń zɛ́a. \p \v 13 Ben Luda bè Nuunɛ: Mɛ́ gbɛ̃ sãnda píngi kaatɛ, zaakɛ aↄ̃ yãnzin taarikɛna dà andunalazi. Mɛ́ ń kaatɛ lɛdo kↄ̃n andunaomɛ. \v 14 Ǹ góro'itɛ kɛkɛ kↄ̃n lí lɛ̀ɛtɛgɛo ǹ kpɛ́nɛnↄ kɛ à guu ǹ kↄntaa kɛa à guu kↄ̃n à kpɛɛo. \v 15 Nɛ́ góro pì kɛ lán kɛ̀ bà. À gbã̀aa gã̀sãsuu wàa do kpɛ́ basↄↄro, à yàasa gã̀sãsuu baplaa akuri, à lezĩ sↄ̃ gã̀sãsuu baaakuri. \v 16 Ǹ góro pì musu pápa, gbasa ǹ guforoo tótó à dagura gwe gã̀sãsuu doodo zaa à musu kpa. Ǹ gbà da góro pì kpado ǹ góro pì kɛ didikↄ̃ana lɛo aagↄ̃. \p \v 17 Mapi sↄ̃ mɛ́ tó í da andunala lɛ mà pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃è wesa bonↄ kaatɛ ń píngi. Pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú anduna guunↄ é gaga píngi. \v 18 Mↄde ma bà égↄ̃ kúnyo. Nɛ́ gɛ̃ góro pì guu kↄ̃n n nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n n naↄ̃o kↄ̃n n nɛ́nↄ naↄ̃ↄnↄo. \v 19 Nɛ́ pↄ́ wɛ̃̀ndide píngi sɛ́ ǹ gɛ̃ńyo mɛ̀n plaplaa lɛ aↄ̃égↄ̃ kú wɛ̃̀ndio. \v 20 Bã boriinↄ kↄ̃n nↄ̀bↄ boriinↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛa boriinↄ píngi aↄ̃é mↄ́ n kiia mɛ̀n plaplaa lɛ wàgↄ̃ kuu. \v 21 Ǹ pↄ́blee kɛ̀ wè ble píngi sɛ́ɛ ǹ kakↄ̃a a kũsãɛ ũ, apinↄ kↄ̃n pↄ́ pìnↄ. \v 22 Ben Nuu kɛ̀ lɛ à yã kɛ̀ Ludaa ònɛ kɛ̀ píngi. \c 7 \s1 Í dana andunala \p \v 1 Ben Dii bè Nuunɛ: Ǹ gɛ̃ góro guu kↄ̃n n bɛdeenↄ, zaakɛ ḿbe ma n e yãnnadee ũ tↄ̃ↄrigbɛ̃nↄ tɛ́. \v 2 Ǹ nↄ̀bↄ kɛ̀ dɛ sa'opↄ ũunↄ sɛ́ ǹ gɛ̃ńyo da kↄ̃n à kyào mɛ̀n swɛɛplaplaa, ǹ nↄ̀bↄ kɛ̀ wè sa ooroonↄ sɛ́ mɛ̀n plaplaa da kↄ̃n à kyào. \v 3 Ǹ bãanↄ sɛ́ ǹ gɛ̃ńyo dↄ da kↄ̃n à kyào mɛ̀n swɛɛplaplaa lɛ ń boriinↄ gↄ̃ kú anduna gu píngia. \v 4 Zaakɛ gurↄ swɛɛplaaa gbɛra mɛ́ tó lou ma tↄↄtɛa ai gurↄ baplaa fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo, lɛ mà pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ má kɛ̀nↄ waa tↄↄtɛa píngi. \p \v 5 Nuu yã kɛ̀ Dii ònɛ kɛ̀ píngi. \v 6 Gurↄↄ kɛ̀ í dà andunala, Nuu kuu wɛ̃̀ wàa aagↄ̃mɛ. \v 7 À gɛ̃̀ góro'itɛ guu kↄ̃n a nɛ́nↄ kↄ̃n a naↄ̃o kↄ̃n a nɛ́nↄ naↄ̃ↄnↄo lɛ aↄ̃ bↄ í pì yãn. \v 8 Ben nↄ̀bↄ kɛ̀ dɛ sa'opↄ ũunↄ kↄ̃n nↄ̀bↄ kɛ̀ wè saa ooroonↄ kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ \v 9 mↄ̀ Nuu kiia góro guu mɛ̀n plaplaa da kↄ̃n à kyào lán Ludaa ònɛ nà. \v 10 Gurↄ swɛɛplaaa gbɛra í daa pì dà andunala. \v 11 Nuu wɛ̃̀ wàa aagↄ̃dee guu à mↄ plaade gurↄ gɛ̃ro awɛɛplaadee zĩ, ben í kɛ̀ kú tↄↄtɛ gĩzĩnↄ pũ̀tã píngi, ben ludambɛ fòonↄ fↄ̃̀. \v 12 Lou mà ai gurↄ baplaa fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo. \p \v 13 Zĩ beeean Nuu gɛ̃̀ góro guu kↄ̃n a nɛ́nↄ Sɛmu kↄ̃n Hamuo kↄ̃n Yafɛtio kↄ̃n api naↄ̃o kↄ̃n a nɛ́nↄ naↄ̃ↄnↄ gↄ̃ↄn aagↄ̃, \v 14 kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ píngi ń boriia kↄ̃n pↄ́kãdeenↄ píngi ń boriia kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ píngi ń boriia kↄ̃n pↄ́ vĩananↄ píngi ń boriia, bãanↄ kↄ̃n pↄ́ dɛ̀bɛdeenↄ píngi. \v 15 Pↄ́ kɛ̀ aↄ̃è wesaa bonↄ mↄ̀ Nuu kiia góro guu bori kↄ̃n boriio mɛ̀n plaplaa. \v 16 Pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄ bori píngi gɛ̃̀ da kↄ̃n à kyào lán Ludaa dìɛnɛ nà. Ben Dii gbà tàtańlɛ. \p \v 17 Lou mà ai gurↄ baplaa. Kɛ̀ í e kaara, ben à góro pì sɛ̀ tↄↄtɛla. \v 18 Í fɛ̀ɛ à kàara maamaa à dà tↄↄtɛla, ben góro pì fù íla. \v 19 Í kàara à dà tↄↄtɛla láe à dà kpii lezĩ kɛ̀ kú anduna guunↄla míↄmiↄ. \v 20 Í fɛ̀ɛ à dà kpiii pìnↄla ai gã̀sãsuu gɛ̃ro. \v 21 Pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃è táa o tↄↄtɛanↄ gàga píngi, bãanↄ kↄ̃n pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ kↄ̃n gbɛ̃nteenↄ ń píngi. \v 22 Pↄ́ kɛ̀ aↄ̃è wesaa boo kɛ̀ aↄ̃ↄ kú sĩ̀sĩaanↄ gàga píngi. \v 23 Luda pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú sĩ̀sĩaanↄ kàatɛ píngi. À gbɛ̃nteenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ kↄ̃n bãanↄ kàatɛ anduna guu. Nuu bé à bↄ̀ ado kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúo góro guunↄ. \v 24 Ben í gↄ̃̀ da andunala ai gurↄ baswɛɛplaa akuri. \c 8 \s1 Í gona andunala \p \v 1 Nuu kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kↄ̃n pↄ́kãdee kɛ̀ aↄ̃ↄ kúo góro guunↄ píngi yã dↄ̀ Ludan. Kɛ̀ à ĩa gbàrɛ tↄↄtɛa, ben í nà babanaa. \v 2 Í kɛ̀ kú tↄↄtɛ gĩzĩnↄ kↄ̃n ludambɛ fòonↄ tàta, ben lou kɛ̃̀. \v 3 Í pì e babaa busɛbusɛ èe lagoo ai gurↄ baswɛɛplaa akuri. \v 4 À mↄ swɛɛplaade gurↄ gɛ̃ro awɛɛplaadee zĩ góro pì dì kpiii kɛ̀ wè be Ararataa. \v 5 Í pì e lagoo ai mↄ kuridee guu. Mↄ kuridee pì gurↄ káaku zĩ kpiiinↄ mìsↄ̃ntɛ̃nↄ bↄ̀bↄ. \p \v 6 Gurↄ baplaa gbɛra Nuu góro windo kɛ̀ à bↄ̀ yãa wɛ̃̀, \v 7 ben à bã kãnkãna gbàrɛ. Èe vĩaa èe gaa èe suu ai í bàba tↄↄtɛa. \v 8 À pↄ̃tɛ̃ɛ gbàrɛ dↄ lɛ à e à dↄ̃ tó í làgo tↄↄtɛa. \v 9 Kɛ̀ pↄ̃tɛ̃ɛ e zↄ̃kii ero, ben a lìara à sù Nuu kiia góro guu, zaakɛ í da andunala píngimɛ. Nuu ↄↄ bↄ̀ à kũ̀ à gɛ̃̀o góro guu. \v 10 À kámma bò ai gurↄ swɛɛplaa, ben à ɛ̀ara à pↄ̃tɛ̃ɛ gbàrɛ dↄ. \v 11 Pↄ̃tɛ̃ɛ pì lìara à sù à kiia uusiɛ à kù lá kàso à kpá a lɛ́zĩ. Ben Nuu dↄ̃ kɛ í làgo tↄↄtɛa. \v 12 À kámma bò gurↄ swɛɛplaa dↄ, ben à ɛ̀ara à pↄ̃tɛ̃ɛ pì gbàrɛ, èe liara à sù à kiia dↄro. \v 13 Nuu wɛ̃̀ wàa aagↄ̃ awɛɛdodee guu à mↄ káaku gurↄ káaku zĩ, í bàba tↄↄtɛa, ben à góro pì musu gò. Kɛ̀ à guu gwà, à è í yã̀a tↄↄtɛa. \v 14 À mↄ plaade gurↄ baaasↄↄro awɛɛplaadee zĩ í bàba tↄↄtɛa. \p \v 15 Ben Luda yã ò Nuunɛ à bè: \v 16 Ǹ bↄ góro guu kↄ̃n n naↄ̃o kↄ̃n n nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n ń naↄ̃ↄnↄo. \v 17 Ǹ pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kúnyonↄ bↄɛ píngi, bãanↄ kↄ̃n nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ píngi, lɛ aↄ̃ fãakↄ̃a tↄↄtɛa aↄ̃gↄ̃ nɛ́ ii aↄ̃gↄ̃ kaara anduna guu. \v 18 Ben Nuu bↄ̀ kↄ̃n a nɛ́nↄ kↄ̃n a naↄ̃o kↄ̃n a nɛ́ pìnↄ naↄ̃ↄnↄo. \v 19 Nↄ̀bↄnↄ píngi kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ píngi kↄ̃n bãanↄ píngi kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ aↄ̃è táa o tↄↄtɛanↄ píngi bↄ̀ɛ góro guu bori kↄ̃n boriio. \p \v 20 Ben Nuu Dii gbãgbãkii bò. À nↄ̀bↄ kↄ̃n bãa kɛ̀ wè saa oonↄ kũ̀, ben à sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ òa. \v 21 Kɛ̀ Dii à gũu mà, à kɛ̀nɛ nna, ben à laasuu lɛ̀ à bè: Mɛ́ ɛara mà láari zĩ tↄↄtɛa gbɛ̃ntee yãnzi dↄro, zaakɛ gbɛ̃ntee laasuu ègↄ̃ zaa zaa à ↄ̀wazikɛgurↄmɛ. Mɛ́ ɛara mà pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄ kaatɛ lán má kɛ̀ nà dↄro. \v 22 Ai anduna gá àgↄ̃ kuuo pↄ́tↄ̃na kↄ̃n pↄ́kɛkɛnao, ĩa kↄ̃n guwãaao, buusiɛ kↄ̃n kwɛɛo, fãantɛ̃ kↄ̃n gwãavĩo, aↄ̃ ke é yãaro. \c 9 \s1 Luda bà kuuna kↄ̃n Nuuo \p \v 1 Ben Luda aubarika dà Nuun kↄ̃n à nɛ́nↄ à bèńnɛ: Àgↄ̃ nɛ́ ii àgↄ̃ kaara à anduna pa. \v 2 Nↄ̀bↄnↄ kↄ̃n bãanↄ kↄ̃n pↄ́taa'onkusɛanↄ kↄ̃n kpↄ̀nↄ égↄ̃ a vĩa vĩ píngi. Ma ń náare a ↄzĩ. \v 3 Pↄ́ kɛ̀ aↄ̃è táa oonↄ píngi égↄ̃ dɛ a pↄ́blee ũ. Ma ń kpáawa píngi lán ma blɛɛ kɛ̀ è bↄɛ tↄↄtɛanↄ kpàawa nà yã. \v 4 Mↄde àton nↄ̀bↄ kɛ̀ wèe à kòto kpáro sóro, zaakɛ à arun à wɛ̃̀ndi ũ. \v 5 Mɛ́ a aru kɛ̀ dɛ a wɛ̃̀ndi ũu gɛ̃ɛ boare. Tó nↄ̀bↄ gbɛ̃ dɛ̀ ke tó gbɛ̃ a gbɛ̃daaa dɛ̀, mɛ́ à aru gɛ̃ɛ bonɛ. Mɛ́ gɛ̃ɛ bo gbɛ̃ kɛ̀ à a gbɛ̃daaa dɛ̀a. \v 6 Tó gbɛ̃ a gbɛ̃daaa dɛ̀, weé à dɛ, zaakɛ ma gbɛ̃ntee kɛ̀ ma taka ũmɛ. \v 7 Àgↄ̃ nɛ́ ii àgↄ̃ kaara, à da andunala àgↄ̃ kↄ̃ↄ. \p \v 8 Luda bè Nuunɛ kↄ̃n à nɛ́nↄ dↄ: \v 9 Ma bà égↄ̃ kúao kↄ̃n a boriinↄ \v 10 kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kúao kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ góro guunↄ píngi, bãanↄ kↄ̃n pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú tↄↄtɛanↄ píngi. \v 11 Ma bà égↄ̃ kúao. Mɛ́ í da andunala mà pↄ́ wɛ̃̀ndideenↄ kaatɛ píngi dↄro. Í é da andunala à à kaatɛ dↄro. \v 12 Ben Luda ɛ̀ara à bè: Ma bà égↄ̃ kúao kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kúaonↄ ai gurↄ píngimɛ. À sèedan yɛ̀. \v 13 Mɛ́ ludambɛfɛ̃ɛdaa bↄ loua ma bà kuuna kↄ̃n andunao sèeda ũ. \v 14 Tó má tò lou sìsi ludambɛfɛ̃ɛdaa bↄ̀a, \v 15 lán ma bà kúao nà kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndide bori píngio, à yã é dↄmagumɛ. Mɛ́ tó í da andunala à pↄ́ wɛ̃̀ndidee kaatɛ píngi dↄro. \v 16 Tó ma ludambɛfɛ̃ɛdaa è loua, ma bà kuuna kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndide bori píngio ai gurↄ píngi yã é dↄmagumɛ. \v 17 Ben Luda bè Nuunɛ: Ma bà kuuna kↄ̃n pↄ́ wɛ̃̀ndidee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú anduna guu píngio sèedan gwe. \s1 Nuu nɛ́nↄ \p \v 18 Nuu nɛ́ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ɛ góro guunↄ tↄ́n yɛ̀: Sɛmu, Hamu, Yafɛti. Hamun Kanaa de ũ. \v 19 Nuu nɛ́nↄn gwe gↄ̃ↄn aagↄ̃. Aↄ̃ boriinↄ bé wà dàgula anduna guu píngi. \p \v 20 Nuu nɛ́ búbarimɛ, ben à geepi líkpɛ bà. \v 21 Kɛ̀ à geepiwɛ̃ɛ mì à kã̀, ben à daɛna bũu a kpɛ́n. \v 22 Kɛ̀ Kanaa de Hamu a de bũukɛɛ è, à bↄ̀ à gàa à ò Sɛmunɛ kↄ̃n Yafɛtio. \v 23 Ben Sɛmu kↄ̃n Yafɛtio utadaa sɛ̀ aↄ̃ kà ń gã̀n ń plaa aↄ̃ táa ò kↄ̃n kpɛɛo. Ń aɛ dↄna gu pãndea lɛ aↄ̃ton ń de bũukɛɛ ero yãnzi, aↄ̃ gàa wà kù ń de bũukɛɛla. \v 24 Kɛ̀ wɛ̃ɛ kɛ̃̀ Nuua à fɛ̀ɛ, à mà lán a nɛ́ zãa kɛ̀are nà, \v 25 ben à bè: \q1 Kanaa égↄ̃ láari pↄ́ ũmɛ, \q1 àmbe égↄ̃ a gbɛ̃nↄ zↄ̀ zãa ũ. \m \v 26 Ben à bè: \q1 Aubarikadeen Dii, Sɛmu Luda ũ, \q1 Kanaanↄ égↄ̃ dɛ Sɛmunↄ zↄ̀nↄ ũ. \q1 \v 27 Luda kaarana kɛ Yafɛtinɛ, \q1 Yafɛtinↄ ń baka e Sɛmunↄ aubarika guu, \q1 Kanaanↄ égↄ̃ dɛ Yafɛtinↄ zↄ̀nↄ ũ. \p \v 28 Í dana andunalaa gbɛra Nuu kɛ̀ wɛ̃̀ wàa do kpɛ́ baswɛɛplaa akuri. \v 29 À kɛ̀ wɛ̃̀ wàa siigↄ̃ kpɛ́ baswɛɛplaa akuri, ben à gà. \c 10 \s1 Nuu boriinↄ \p \v 1 Nuu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ Sɛmu kↄ̃n Hamuo kↄ̃n Yafɛtio kↄ̃n ń nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ì í dana andunalaa gbɛraanↄ yãn yɛ̀. \v 2 Yafɛti nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Goma, Magↄgu, Midia, Girisi, Tubala, Mɛsɛki kↄ̃n Tirasao. \v 3 Goma nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Asakɛnaza, Rifa, Tↄgama. \v 4 Girisi nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Ɛlisa, Tasisi, Sipiru, Rodanimu. \v 5 Borii pìnↄ bé wà dàgula ísia gɛɛzi, aↄ̃ kↄ̃ kpàatɛtɛ bùsu kↄ̃n bùsuo bori kↄ̃n boriio danɛdanɛ, baade kↄ̃n a boriyão. \p \v 6 Hamu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Etiopia, Igipiti, Libia kↄ̃n Kanaao. \v 7 Etiopia nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Sɛba, Avila, Sabata, Raama kↄ̃n Sabatɛkao. Raama nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Seba kↄ̃n Dedão ũ. \v 8 Nimlↄdu nɛ́ Etiopia boriimɛ dↄ. Àmbe anduna gbãabitade tↄ́de káaku ũ. \v 9 Tofe sàmɛ Dii aɛzĩ. À yã bé à tò wè be: Lán Nimlↄdu dɛ tofe sà ũ Dii aɛzĩ nà. \v 10 Babilↄnia bùsu kɛ̀ à kí blèa káaku wɛ́tɛdaan Babɛli kↄ̃n Ɛrɛkio kↄ̃n Akadao kↄ̃n Kalanɛo ũ. \v 11 Bↄna gwe à gàa Asiria bùsun, ben à Ninɛva kàɛ kↄ̃n Reobo'io kↄ̃n Kalao \v 12 kↄ̃n Rɛsɛ̃ kɛ̀ kú Ninɛva dagura kↄ̃n Kalao. Ninɛvan wɛ́tɛda ìsi ũ. \p \v 13 Igipiti boriinↄn yɛ̀: Ludunↄ, Anamunↄ, Lɛabanↄ, Nafatunↄ, \v 14 Patarusinↄ, Kasalunↄ kↄ̃n Kɛrɛtinↄ kɛ̀ Filisitininↄ bↄ̀ ń guunↄo. \p \v 15 Kanaa daudu Sidↄ̃ boriinↄn yɛ̀: Itinↄ, \v 16 Yebusinↄ, Amↄrinↄ, Gigasinↄ, \v 17 Ivinↄ, Akinↄ, Sininↄ, \v 18 Avadanↄ, Zɛmarinↄ kↄ̃n Amatanↄo. Kanaa pìnↄ dàgula zãamɛ. \v 19 Aↄ̃ bùsu lɛ́zɛkiin yɛ̀. Bↄna zaa Sidↄ̃ gana Gera kɛ̀ kú Gaza saɛ ai Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao kↄ̃n Adamao kↄ̃n Zeboimu kɛ̀ kú Lasa saɛo. \v 20 Hamu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn gwe bori kↄ̃n boriio bùsu kↄ̃n bùsuo danɛdanɛ, baade kↄ̃n a boriyão. \p \v 21 Yafɛti dãaro Sɛmu borii kɛ̀ dↄ. Àmbe Eberunↄ dezi káaku ũ. \v 22 Sɛmu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Elamu, Asiria, Apasada, Ludu kↄ̃n Aramuo. \v 23 Aramu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Uzu, Hulu, Geta kↄ̃n Mɛsɛkio. \v 24 Apasada bé à Sela ì, ben Sela Eberu ì. \v 25 Eberu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì gↄ̃ↄn plaa. À doo tↄ́n Pɛlɛgi, zaakɛ à gurↄↄn wà kɛ̃̀kↄ̃a anduna guu. À dãaro tↄ́n Yↄkↄtã. \v 26 Yↄkↄtã nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Alamↄdada, Sɛlɛfi, Azamavɛ, Yera, \v 27 Adoramu, Uzala, Dikala, \v 28 Obala, Abimaɛli, Seba, \v 29 Ofi, Avila kↄ̃n Yobabuo. Yↄkↄtã nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn gwe píngi. \v 30 Bↄna Mɛsa gana Sefa kↄ̃n kpiii kɛ̀ kú ↄfãntɛ̃bↄɛ kpaanↄ, àmbe ń bùsu ũ. \v 31 Sɛmu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn gwe píngi bori kↄ̃n boriio bùsu kↄ̃n bùsuo danɛdanɛ, baade kↄ̃n a boriyão. \p \v 32 Nuu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ boriinↄn gwe danɛdanɛ bùsu kↄ̃n bùsuo. Aↄ̃ kiian anduna bori píngi bↄ̀n aↄ̃ dàgula í dana andunalaa gbɛra. \c 11 \s1 Babɛli kpɛ́didikↄ̃ana \p \v 1 Anduna píngi guu boriyã mɛ̀n doomɛ, yã dↄ̃nkↄ̃n wè o. \v 2 Lán gbɛ̃nↄↄ e sↄ̃ki kpákpaa ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa nà, kɛ̀ aↄ̃ kà Babilↄnia bùsu gusararaan, ben aↄ̃ vɛ̃̀ɛ gwe. \v 3 Aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: Wà gá wà kúnku bↄ wà kpáta maamaa. Kúnkun ń gbɛ̀ ũ, kↄntaan ń siminti ũ. \v 4 Ben aↄ̃ bè: Wà wɛ́tɛdaa káɛ wà kpɛ́didikↄ̃ana bo à mìsↄ̃ntɛ̃ zↄ̃ ludambɛɛa. Wà wa zĩnda tↄ́ bↄ lɛ wàtongↄ̃ fãakↄ̃ana doodo anduna guuro yãnzi. \p \v 5 Ben Dii pìta à wɛ́tɛdaa pì gwà kↄ̃n kpɛ́ lezĩ kɛ̀ gbɛ̃nteenↄ bòo. \v 6 Ben à bè: Aↄ̃ píngi ń borii dↄ̃nkↄ̃mɛ, yã dↄ̃nkↄ̃n aↄ̃è o, ben yã kɛ̀ aↄ̃ↄe bↄↄon yɛ̀ↄ́? Yã kɛ̀ aↄ̃ à laasuu lɛ̀ tia sa aↄ̃é kɛmɛ, pↄ́ke é kpáńnɛ à kɛna guu dↄro. \v 7 Wà pita wà gá gwe wà ń yã yãkↄ̃tɛńnɛ lɛ aↄ̃ton kↄ̃ yã ma dↄro. \v 8 Ben Dii ń fãakↄ̃a gwe doodo anduna guu píngi, ben aↄ̃ ń wɛ́tɛda kaɛna tò. \v 9 Beee yãnzin wà tↄ́ kpà wɛ́tɛ pìnɛ Babɛli, zaakɛ gwen Dii tò anduna bori píngi yã bↄ̀n. Zaa gwemɛ à ń fãakↄ̃a anduna guu píngi. \s1 Sɛmu kↄ̃n Terao boriinↄ \p \v 10 Sɛmu boriinↄ yãn yɛ̀. Sɛmu wɛ̃̀ basↄↄrodee guun à Apasada ì ídana andunalaa gbɛra wɛ̃̀ plaa. \v 11 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa plaa kpɛ́ basↄↄro a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 12 Apasada wɛ̃̀ baaakuri asↄↄrodee guun à Sela ì. \v 13 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa plaa kↄ̃n aagↄ̃ↄo a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 14 Sela wɛ̃̀ baaakuridee guun à Eberu ì. \v 15 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa plaa kↄ̃n aagↄ̃ↄo a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 16 Eberu wɛ̃̀ baaakuri awɛɛsiigↄ̃dee guun à Pɛlɛgi ì. \v 17 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa plaa kↄ̃n baaakurio a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 18 Pɛlɛgi wɛ̃̀ baaakuridee guun à Rɛu ì. \v 19 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa do akuri dosai a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 20 Rɛu wɛ̃̀ baaakuri awɛɛplaadee guun à Serugu ì. \v 21 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa do awɛɛswɛɛplaa a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 22 Serugu wɛ̃̀ baaakuridee guun à Nao ì. \v 23 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ wàa do a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 24 Nao wɛ̃̀ baaakuri dosaidee guun à Tera ì. \v 25 À gbɛra à kɛ̀ wɛ̃̀ baswɛɛdo dosai a nɛ́ pãndenↄ ì dↄ gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo. \p \v 26 Tera kɛ̀ wɛ̃̀ baaagↄ̃ akuri, ben à Abramu kↄ̃n Nao kↄ̃n Aranao ì. \v 27 Tera boriinↄ yãn yɛ̀. Tera Abramu kↄ̃n Nao kↄ̃n Aranao ì, ben Arana Lutu ì. \v 28 Arana gà a de Tera wáa zaa Urumɛ Kaladia bùsun, guu kɛ̀ wà à ìn. \v 29 Abramu kↄ̃n Nao nↄↄ sɛ̀. Abramu naↄ̃ tↄ́n Sarai, Nao naↄ̃ sↄ̃ tↄ́n Milika, Arana nɛ́. Arana pì bé à Isika ì dↄ. \v 30 Sarai sↄ̃ pãaamɛ, èe nɛ́ iro. \p \v 31 Ben Tera a nɛ́ Abramu kↄ̃n a dio Lutuo kↄ̃n Abramu naↄ̃ Saraio sɛ̀ bↄna Uru, Kaladia bùsun, aↄ̃ↄe gaa Kanaa bùsun. Kɛ̀ aↄ̃ kà Arana, aↄ̃ vɛ̃̀ɛ gwe. \v 32 Tera wɛ̃̀ wàa do asↄↄrodee guun à gà zaa Arana. \c 12 \s1 Dii ona Abramunɛ à bↄ a bùsun \p \v 1 Dii bè Abramunɛ: Ǹ bↄ n bùsun n danɛnↄ tɛ́ n de bɛ, ǹ tá bùsu kɛ̀ mɛ́ ↄdↄannɛɛn. \q1 \v 2 Mɛ́ tó n borii kɛ pari, \q1 mɛ́ aubarika dangu mà n tↄ́ bↄ, \q1 n kiian weégae aubarika en. \q1 \v 3 Mɛ́ aubarika da gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃é sa maaa onnɛɛnↄn, \q1 mɛ́ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃é sa zaaa onnɛɛnↄ ká. \q1 Anduna bori píngi é aubarika e n gãzĩ. \p \v 4 Ben Abramu dà zɛ́n lán Dii ònɛ nà. Lutu gàao. À wɛ̃̀ basiigↄ̃ sↄↄrosaidee guun à bↄ̀ Arana \v 5 kↄ̃n a naↄ̃ Saraio kↄ̃n a vĩ̀i nɛ́ Lutuo kↄ̃n ń auziki kɛ̀ aↄ̃ↄ vĩinↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ sɛ̀ gweenↄ. Lɛn aↄ̃ bↄ̀ Arana lɛ aↄ̃ dà Kanaa zɛ́n. Kɛ̀ aↄ̃ kà gwe, \v 6 ben aↄ̃ bↄ̀ɛ bùsu pìn ai aↄ̃ kà Mↄre gbíi lí kiia Sɛkɛmu. Kanaanↄↄ kú bùsu pìn gurↄ beeea. \v 7 Ben Dii bↄ̀ à mↄ̀ Abramuzi à bè: Mɛ́ bùsu kɛ̀kii kpá n boriinↄamɛ. Ben à Dii gbãgbãkii bò gwe. \v 8 Kɛ̀ à fɛ̀ɛ gwe, à mì pɛ̀ kpiii kɛ̀ kú Bɛtɛli ↄfãntɛ̃bↄɛ kpaanↄa, ben à bùra kàɛ gwe, Bɛtɛli kú ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn kpa, Ai kú ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa. À Dii gbãgbãkii bò gwe dↄ, ben à à sìsi. \v 9 Ben à dà zɛ́n dↄ à mì pɛ̀ Nɛgɛvia. \p \v 10 Kɛ̀ dekaa kà bùsu pìn, ben Abramu gàa gurↄ plaaa kɛ Igipiti, zaakɛ dekaa pì gɛ̃̀ ↄla. \v 11 Kɛ̀ à kà kĩi kↄ̃n Igipitio, à bè a naↄ̃nɛ: Má dↄ̃ nↄ maan n ũ. \v 12 Tó Igipitinↄ n e, aↄ̃é be ma naↄ̃n n ũ, aↄ̃é ma dɛ aↄ̃é n tó. \v 13 Ǹ beńnɛ ma dãremɛ n ũ lɛ wà ma sí ↄplaplaa n yãnzi. Lán nɛ́ ma mì sí nàn gwe. \v 14 Kɛ̀ aↄ̃ kà Igipiti, Igipitinↄↄ è nↄgbɛ̃ pì maaa gɛ̃̀. \v 15 Kɛ̀ Igipiti kí Fili'auna ìbanↄ à è, aↄ̃ à maaa gↄ̃̀gↄ̃nɛ, ben wà à sɛ̀ wà gɛ̃̀o Fili'aunanɛ a bɛ. \v 16 Ben à Abramu gwà maamaa à yãnzi, à sãanↄ kpàa kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n zaakinↄ kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n lakuminↄo. \v 17 Ben Dii gyã pãsĩnↄ kà Fili'aunan kↄ̃n a bɛdeenↄ Abramu naↄ̃ pì yãnzi. \v 18 Ben Fili'auna Abramu sìsi à bènɛ: Bↄ́ yã ń kɛ̀mɛ gwee? Bↄ́yãnzi nɛ́ɛ omɛ kɛ̀ n naↄ̃nloo? \v 19 À kɛ̀ dia n bè n dãremɛ, ben ma à sɛ̀ nↄↄ ũu? N naↄ̃n yɛ̀! Ǹ n pↄ́ sɛ́ ǹ táo. \v 20 Fili'auna yã ò a gbɛ̃nↄnɛ Abramu yã musu, ben aↄ̃ gàa wà zɛ̀nɛ kↄ̃n a naↄ̃o kↄ̃n a auzikinↄ píngi. \c 13 \s1 Abramu kɛ̃kↄ̃ana kↄ̃n Lutuo \p \v 1 Ben Abramu bↄ̀ Igipiti à sù Nɛgɛvi kↄ̃n a naↄ̃o kↄ̃n a auzikinↄ píngi kↄ̃n Lutuo. \v 2 Abramu nɛ́ auzikideemɛ, à pↄ́kãdeenↄ vĩ pari kↄ̃n kondogio kↄ̃n vurao. \v 3 Bↄna Nɛgɛvi à sↄ̃ki kpàkpa ai à gàa à kào Bɛtɛli, guu kɛ̀ à bùra kàɛn káaku Bɛtɛli dagura kↄ̃n Aio, \v 4 guu kɛ̀ à sa'okii bòn yã. Ben à Dii sìsi gwe. \p \v 5 Lutu ègↄ̃ tɛ́ kↄ̃n Abramuo lɛdo. À sãanↄ kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n bisakutaanↄ vĩ se. \v 6 Aↄ̃ pↄ́kãdeenↄↄ pari, guu pì sɛ̃̀ e mↄ́ḿma ń píngiro. Beee yãnzin aↄ̃é fↄ̃ wàgↄ̃ kú gu dↄ̃nkↄ̃a lɛdo dↄro. \v 7 Ben lɛokpakↄ̃a gɛ̃̀ Abramu pↄ́dãrinↄ kↄ̃n Lutu pↄ́dãrinↄ dagura. Zĩ beeea sↄ̃ Kanaanↄ kↄ̃n Pɛrizinↄↄ kú bùsu pìn. \v 8 Ben Abramu bè Lutunɛ: À maa lɛokpakↄ̃a gↄ̃ kú wa daguraro, ke ma pↄ́dãrinↄ kↄ̃n n pↄ́dãrinↄ dagura, zaakɛ danɛnↄn wa ũ. \v 9 Ǹ bùsu gwa da n aɛ píngi. Wà kɛ̃kↄ̃a. Tó n gaa ↄzɛzi, mɛ́ gá ↄplazi. Tó n gaa ↄplazimɛ sↄ̃, mɛ́ gá ↄzɛzi. \v 10 Kɛ Lutu guu gwà, à è Yoda guzurɛ píngi mↄdↄ vĩ maamaa. Ai Dii gↄ̃ gá Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao kaatɛ, guzurɛ pì dɛ lán Dii swadako bà, lán Igipiti bùsu bà, ai à gàa pɛ́ Zoaa. \v 11 Ben Lutu Yoda guzurɛ sɛ̀ píngi. Aↄ̃ kɛ̃̀kↄ̃a, ben Lutu dà zɛ́n à tà ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa. \v 12 Abramu gↄ̃̀ Kanaa bùsun, Lutu sↄ̃ↄ kú Yoda guzurɛ wɛ́tɛnↄ dagura. À bùra kàɛ Sↄdↄmu saɛ. \v 13 Sↄdↄmudeenↄ sↄ̃ↄ zaa, durunkɛri sànↄn ń ũ Dii aɛzĩ. \p \v 14 Lutu tana gbɛra Dii bè Abramunɛ: Guu kɛ̀ ń zɛ́n ǹ wɛ́ɛ sɛ́ ǹ gu'igbãro kↄ̃n sↄↄmɛtɛo kↄ̃n ↄfãntɛ̃bↄɛo kↄ̃n ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn-o gwa. \v 15 Tↄↄtɛ kɛ̀ ń è píngi, má kpàmma, eégↄ̃ dɛ mpi kↄ̃n n boriinↄ pↄ́ ũ ai gurↄ píngi. \v 16 Mɛ́ tó n boriinↄ kɛ pari lán bùsu'ãatɛ̃ bà. Tó gbɛ̃ke é fↄ̃ à bùsu'ãatɛ̃ naro, ɛ̃ndɛ̃ eé fↄ̃ à n boriinↄ naro. \v 17 Ǹ fɛɛ ǹ liga bùsu pìzi ǹ à gbã̀a kↄ̃n à yàasao gwa, zaakɛ má kpàmmamɛ. \v 18 Abramu fɛ̀ɛ à gàa à vɛ̃̀ɛ Mamare gbíi lí kɛ̀ kú Ɛblↄnunↄ saɛ, ben à Dii gbãgbãkii bò gwe. \c 14 \s1 Lutu mìsina \p \v 1 Zĩkea Babilↄnia bùsu kí Amarafɛli kↄ̃n Ɛlasa bùsu kí Ariↄkio kↄ̃n Elamu bùsu kí Kɛdↄlaomao kↄ̃n Goyimu bùsu kí Tidalao \v 2 e zĩ̀ kaa kↄ̃n Sↄdↄmu kí Bɛrao kↄ̃n Gↄmↄra kí Bisao kↄ̃n Adama kí Sinabuo kↄ̃n Zeboimu kí Sɛmɛbao kↄ̃n Bɛla kɛ̀ wè be tia Zoa kínao. \v 3 Kí gↄ̃ↄn sↄↄroo pìnↄ kↄ̃ kàkↄ̃a ń píngi Sidimu guzurɛn. Àmbe sɛ̀bɛ wisidee ũ tia. \v 4 Wɛ̃̀ kuri awɛɛplaaa dagura aↄ̃ègↄ̃ tángba kpaa Kɛdↄlaomaa. À wɛ̃̀ kuri awɛɛ'aagↄ̃dee guun aↄ̃ gì bↄnɛzi. \v 5 À wɛ̃̀ gɛ̃ro dosaidee guun Kɛdↄlaoma kↄ̃n kína kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ mↄ̀ wà zĩ̀ blè Rɛfaimunↄa zaa Asɛtɛro Kanaimu, aↄ̃ zĩ̀ blè Zuzinↄa zaa Hamu, aↄ̃ zĩ̀ blè Ɛminↄa zaa Save Kiriataimu, \v 6 aↄ̃ zĩ̀ blè Orinↄa ń kpiii kɛ̀ wè be Seia ai à gàa pɛ́ Ɛli Parana gbáaa. \v 7 Ben aↄ̃ lìara wà sù Ɛmisipa. Àmbe wè be tia Kadɛsi. Aↄ̃ zĩ̀ blè Amalɛki bùsua píngi kↄ̃n Amↄri borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Azazↄ̃tamanↄa dↄ. \p \v 8 Ben Sↄdↄmu kína kↄ̃n Gↄmↄra kínao kↄ̃n Adama kínao kↄ̃n Zeboimu kínao kↄ̃n Bɛla kɛ̀ wè be tia Zoa kínao fɛ̀ɛ wà gàa wà zĩ̀ káńyo Sidimu guzurɛn. \v 9 Aↄ̃ↄe zĩ̀ kaa kↄ̃n Elamu bùsu kínao kↄ̃n Goyimu bùsu kínao kↄ̃n Babilↄnia bùsu kínao kↄ̃n Ɛlasa bùsu kínao. Kí gↄ̃ↄn siigↄ̃ↄ pìnↄↄ e zĩ̀ kaa kↄ̃n kí gↄ̃ↄn sↄↄroonↄ. \v 10 Sidimu guzurɛ kↄntaa wɛ̀ɛ vĩ pari. Kɛ̀ Sↄdↄmu kína kↄ̃n Gↄmↄra kínao e bàa lɛɛ, ben aↄ̃ sì à guu, ben ń gbɛ̃ kpaaanↄ bàa lɛ̀ wà gàa gusĩsĩdeen. \v 11 Zĩ̀blerinↄ Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao auzikinↄ kↄ̃n ń pↄ́bleenↄ sɛ̀ɛ píngi aↄ̃ tào. \v 12 Gurↄↄ mↄ̀a Abramu vĩ̀i nɛ́ Lutu kú Sↄdↄmu, ben aↄ̃ à kũ̀ wà tào kↄ̃n à auzikinↄ. \p \v 13 Ben gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ ń ↄzĩ gàa à ò Eberu bori Abramunɛ zaa Mamare gbíi línↄ saɛ. Mamare kↄ̃n a dãaronↄ Ɛsɛkↄlu kↄ̃n Anɛo nɛ́ Amↄri boriinↄmɛ, aↄ̃ↄ dɛ kↄ̃ gbɛ̃ ũ kↄ̃n Abramuo. \v 14 Kɛ̀ Abramu mà wà a danɛ kũ̀ wà tào, ben à a bɛ zĩ̀karinↄ sɛ̀ɛ gↄ̃ↄn wàa do kpɛ́ baswɛɛdo plaasai à pɛ̀ɛ kína pìnↄzi, ben à ń lé Dani. \v 15 Ben à a gbɛ̃nↄ kpàatɛtɛ, ben aↄ̃ sì ń tɛ́ gwãavĩ. Aↄ̃ zĩ̀ blèḿma aↄ̃ pɛ̀ḿma ai Oba, Damasiku gu'igbãroo kpa. \v 16 À lìara à sù kↄ̃n auziki pìnↄ píngi kↄ̃n a vĩ̀i nɛ́ Lutuo kↄ̃n à auzikinↄ. À sù kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄo kↄ̃n gbɛ̃ pãndenↄ dↄ. \p \v 17 Kɛ̀ Abramu zĩ̀ blè Kɛdↄlaomaa kↄ̃n kína kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ èe suu, ben Sↄdↄmu kí bↄ̀ à dààlɛ Save Guzurɛ kɛ̀ wè be tia Kí Guzurɛn. \v 18 Ben Salɛmu kí Mɛlɛkizɛdɛki mↄ̀ kↄ̃n burɛdio kↄ̃n geepiwɛ̃ɛo. Àpi nɛ́ Luda Musude gbã̀gbãrimɛ. \v 19 Ben à sa maaa ò Abramunɛ à bè: \q1 Luda Musude musu kↄ̃n tↄↄtɛo Kɛ̀ri \q1 aubarika da Abramun. \q1 \v 20 Aubarikadeen Luda Musude \q1 kɛ̀ à n ibɛɛnↄ nànnɛ n ↄzĩ ũ. \p Ben Abramu auziki kɛ̀ èe suunↄ píngi kuridee kpàa. \v 21 Sↄdↄmu kína bè Abramunɛ: Ǹ ma gbɛ̃nↄ kpáma ǹgↄ̃ auziki kũna n pↄ́ ũ. \v 22 Ben Abramu bènɛ: Má sì kↄ̃n Dii Luda Musude musu kↄ̃n tↄↄtɛo Kɛ̀rio, \v 23 mɛ́ n pↄ́ke sɛ́ro, baa kyateyĩba, lɛ ǹton be n ma kɛ auzikidee ũro yãnzi. \v 24 Mɛ́ pↄ́ke sɛ́ro, sé pↄ́blee kɛ̀ ma gbɛ̃nↄↄ blè baasiro. Mↄde Anɛ kↄ̃n Ɛsɛkↄluo kↄ̃n Mamare kɛ̀ aↄ̃ gàamaonↄ, ǹ tó aↄ̃ ń baka sɛ́. \c 15 \s1 Luda bà kuuna kↄ̃n Abramuo \p \v 1 Beee gbɛra Dii yã ò Abramunɛ wɛ́ɛgupu'ena guu à bè: \q1 Abramu! Ǹton vĩa kɛro. \q1 Mámbe n sɛngbango ũ, \q1 n asaia égↄ̃ bíta maamaa. \p \v 2 Ben Abramu bè: Dii Luda, bↄ́n nɛ́ ma gbaa? Má nɛ́ vĩro. Damasiku gbɛ̃ Ɛliɛza bé égↄ̃ dɛ ma bɛ túbibleri ũ. \v 3 Kɛ̀ nɛ́ɛ ma gba nɛ́ro, ma bɛ zĩkɛri pì bé égↄ̃ dɛ ma túbibleri ũ. \v 4 Ben Dii bènɛ: Àmbe eégↄ̃ dɛ n túbibleri ũro. Nɛ́ kɛ̀ eé bↄ n plɛ̀n bé eégↄ̃ dɛ n túbibleri ũ. \v 5 Ben à bↄ̀o bàazi à bè: Ǹ musu gwa ǹ sↄsↄnɛnↄ naro, tó nɛ́ fↄ̃. Lɛmɛ n boriinↄ égↄ̃ dɛ lɛ. \v 6 À Dii náanɛ kɛ̀, ben Dii tò yã bↄ̀o nna a náanɛ kɛ̀ à kɛ̀ yãnzi. \v 7 À bènɛ dↄ: Diin ma ũ, mámbe ma n bↄ Uru, Kaladia bùsun, lɛ mà bùsu kɛ̀kii kpámma yãnzi. \v 8 Ben Abramu bè: Dii Luda, dian mɛ́gↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ eégↄ̃ dɛ ma pↄ́ ũu? \v 9 À wèàla à bè: Ǹ zùnunu wɛ̃̀ aagↄ̃ↄ sɛ́ kↄ̃n blè wɛ̃̀ aagↄ̃ↄo kↄ̃n sãkaro wɛ̃̀ aagↄ̃ↄo kↄ̃n pↄ̃tɛ̃ɛtɛ̃ngoo kↄ̃n lukulukuo. \v 10 Ben à pↄ́ pìnↄ sɛ̀ à mↄ̀o píngi à pàrapara à gògokↄ̃a, ben à kàɛ à ń aɛ dↄ̀dↄkↄ̃a, mↄde èe bãanↄ parapararo. \v 11 Kɛ̀ yeberekunↄ mↄ̀ wà zↄ̃̀zↄ̃ nↄ̀bↄ pìnↄa, ben Abramu pɛ̀ḿma. \p \v 12 Kɛ̀ ↄfãntɛ̃ e gɛ̃ɛ kpɛ́n, i bíta Abramu kũ̀, ben gusia bíta vĩadee dààla. \v 13 Ben Dii bènɛ: Ǹgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ n boriinↄ égↄ̃ nibↄ blee bùsu kɛ̀ dɛ ń pↄ́ ũroo guu, aↄ̃égↄ̃ zↄ̀ blee gwe, weégↄ̃ wɛ́ɛ tãaḿma ai wɛ̃̀ wàa plaa. \v 14 Mↄde mɛ́ ĩa kɛ borii kɛ̀ aↄ̃ↄe zↄ̀ bleeńnɛnↄa, n boriinↄ é bↄɛ kↄ̃n auziki bítao. \v 15 Mmↄn sↄ̃, nɛ́gↄ̃ aafiamɛ ai ǹ gá zi kũo gbasa ǹ ká n dezinↄla wà n vĩi. \v 16 N nasionↄ bé weé liara wà su kɛ̀, zaakɛ Amↄrinↄ durun e papa kↄ̀ro. \p \v 17 Kɛ̀ ↄfãntɛ̃ gɛ̃̀ kpɛ́n, guu sì, ben Abramu è kĩi kɛ̀ èe tɛ́sukpɛ bↄↄ kↄ̃n sɛ̃̀tɛo e gɛ̃ɛ nↄ̀bↄ kɛ̀ à pàrapara pìnↄ dagura. \v 18 Zĩ beeean Dii bè a bà égↄ̃ kú kↄ̃n Abramuo à bè: Mɛ́ bùsu kɛ̀kii kpá n boriinↄa zaa Igipiti gulɛzɛki swaa ai swadaa kɛ̀ wè be Yuflati, \v 19 bùsu kɛ̀ Keninↄↄ kún kↄ̃n Kenizinↄ kↄ̃n Kadamↄnunↄ \v 20 kↄ̃n Itinↄ kↄ̃n Pɛrizinↄ kↄ̃n Rɛfaimunↄ \v 21 kↄ̃n Amↄrinↄ kↄ̃n Kanaanↄ kↄ̃n Gigasinↄ kↄ̃n Yebusinↄo. \c 16 \s1 Agyara kↄ̃n a nɛ́ Sumailao \p \v 1 Abramu naↄ̃ Sarai e nɛ́ iro. À nↄgbɛ̃ zĩkɛri vĩ Igipiti gbɛ̃ ũ kɛ̀ wè benɛ Agyara. \v 2 Ben Sarai bè Abramunɛ: Lán Dii ma kɛ pãaa ũ nà, ǹ daɛ kↄ̃n ma zĩkɛrio. Má sì kɛ̀ mɛ́ nɛ́nↄ e à gãzĩ. Ben Abramu Sarai yã mà. \v 3 Abramu wɛ̃̀ kuri kɛna Kanaa bùsun gbɛran Sarai a zↄ̀ Agyara kpàa nↄↄ ũ. \v 4 Abramu dàɛo, ben à nↄ̀ sì. Kɛ̀ à è á nↄ̀sina, à dↄkɛ̀ a diio. \v 5 Ben Sarai bè Abramunɛ: Taari kɛ̀ wà kɛ̀mɛɛ gↄ̃̀ n yã ũmɛ. Ma a zↄ̀ kpàmma. Kɛ̀ à è á nↄ̀sina, ben ègↄ̃ dↄkɛɛmao. Mpi kↄ̃n mapio, Dii bé eé yã gↄ̃gↄ̃we. \v 6 Ben Abramu wèàla à bè: N zↄ̀ kuu n pↄ́ ũmɛ. Ǹ kɛnɛ lán ń yezi nà. Kɛ̀ Sarai ĩa dàa, ben à bàa lɛ̀nɛ. \p \v 7 Dii Malaika à è íbↄkiizi gbáan, bia pì kú Suru zɛ́ saɛmɛ. \v 8 Ben à à là à bè: Sarai zĩkɛri Agyara, n bↄ mámɛ? Nɛ́ɛ gaa mámɛ? Ben à wèàla à bè: Mɛ́ɛ bàa lɛɛ ma dii Sarainɛmɛ. \v 9 Ben Dii Malaika bènɛ: Ǹ ɛara ǹ tá n dii pì kiia ǹgↄ̃ mì siɛɛnɛ. \q1 \v 10 Mɛ́ n borii kaara aↄ̃gↄ̃ pari, \q1 weé fↄ̃ wà ń lɛ́ dↄ̃ro. \q1 \v 11 Ń nↄ̀sina, nɛ́ nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, \q1 nɛ́ tↄ́ kpánɛ Sumaila, \q1 zaakɛ Dii n yã mà n wɛ́ɛtãmma guu. \q1 \v 12 Eégↄ̃ dɛ lán zaakisɛ̃tɛ bà, \q1 eé íbɛtɛ kpá kↄ̃n gbɛ̃ píngio, \q1 gbɛ̃ píngi é íbɛtɛ kpáo se. \q1 Eégↄ̃ kú kↄ̃ yãn kↄ̃n a gbɛ̃nↄro. \p \v 13 Ben Agyara bè: Ma wɛ́ɛ sì Luda kɛ̀ è ma elɛ. Ben à tↄ́ kpà Dii kɛ̀ yã ònɛnɛ Ludakɛema'ee. \v 14 À yã bé à tò wà tↄ́ kpà lↄ̀gↄ pìnɛ Ludabɛ̃ɛkɛema'ee lↄ̀gↄ. À kú Kadɛsi kↄ̃n Bɛrɛdio daguramɛ. \p \v 15 Agyara nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì kↄ̃n Abramuo, ben Abramu tↄ́ kpànɛ Sumaila. \v 16 Gurↄↄ kɛ̀ Agyara Sumaila ì, Abramu wɛ̃̀ basiigↄ̃ awɛɛswɛɛdomɛ. \c 17 \s1 Bã̀ngukɛna yã \p \v 1 Kɛ̀ Abramu kà wɛ̃̀ basↄↄro dosai, Dii bↄ̀ à mↄ̀zi à bè: Luda Gbãabitaden ma ũ. Ǹ táa omao ǹgↄ̃ kuu taari sai. \v 2 Ma bà kuunanyo égↄ̃ gaa, mɛ́ n borii kaarannɛ maamaa. \v 3 Abramu dàɛ a puua Luda aɛ, ben Luda bènɛ: \v 4 Lán ma bà kúnyo nà, nɛ́ gↄ̃ bori pariinↄ dezi ũ. \v 5 Weégae bennɛ Abramu dↄro, sé Ibraĩ, zaakɛ mɛ́ n kɛ bori pariinↄ dezi ũ. \v 6 Mɛ́ tó n bori kɛ pari, boriinↄ kↄ̃n kínanↄ é bↄ n kiia. \v 7 Ma bà égↄ̃ kúnyo kↄ̃n n boriinↄ ai gurↄ píngi. Mɛ́gↄ̃ dɛ n Luda ũ kↄ̃n n boriinↄ n gbɛra. \v 8 Mɛ́ Kanaa bùsu kɛ̀ ń kú à guu nibↄ ũ kpámma píngi kↄ̃n n boriinↄ n gbɛra, lɛ aↄ̃gↄ̃ vĩ gurↄ píngi, mɛ́gↄ̃ dɛ ń Luda ũ. \p \v 9 Luda ɛ̀ara à bè Ibraĩnɛ: Mpi kↄ̃n n boriinↄ, àgↄ̃ ma bà kuunaao yã kũna ai a boriia. \v 10 Ma bà kuunaao yã kɛ̀ égↄ̃ kũnan yɛ̀, mpi kↄ̃n n boriinↄ. Séde a gↄ̃gbɛ̃ píngi bã̀ngu kɛ. \v 11 À bã̀ngu kɛ ma bà kuunaao sèeda ũ. \v 12 Séde n bori nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ bã̀ngu kɛ ń gurↄ sↄraagↄ̃dee zĩ ai ń boriia, nɛ́ kɛ̀ wà ń í n bɛɛnↄ kↄ̃n zↄ̀ kɛ̀ wà ń lú bori pãndenↄanↄ ń píngi. \v 13 Wà à ì n bɛn yoo kesↄ̃ wà lù zↄ̀ ũn yoo, sé à bã̀ngu kɛ. Beee égↄ̃ dɛ ma bà kuunaao gurↄ píngi sèeda ũ a mɛ̀a. \v 14 Weé gɛfↄↄdee bↄ a gbɛ̃nↄ tɛ́, zaakɛ gbɛ̃ kɛ̀ èe bã̀ngu kɛro yã kɛ̀ má dìɛare kũnaro. \p \v 15 Ben Luda ɛ̀ara à bè Ibraĩnɛ: Ǹton be n naↄ̃nɛ Sarai dↄro, ǹgae benɛ Sara sa. \v 16 Mɛ́ aubarika dan mà tó à nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, eé gↄ̃ boriinↄ dazi ũ, bùsu kínanↄ é bↄ à kiia. \v 17 Ben Ibraĩ dàɛ a puua Luda aɛ à yáa dↄ̀ à bè a nↄ̀sɛ guu: Gbɛ̃ kɛ̀ kà wɛ̃̀ basↄↄroo é nɛ́ iↄ́? Lán Sara kà wɛ̃̀ basiigↄ̃ akuri nà, eé nɛ́ iↄ́? \v 18 Ben à ɛ̀ara à bè Ludanɛ: Ǹ sùu kɛ ǹ Sumaila gwa. \v 19 Luda bè: Yãpura n naↄ̃ Sara é nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, nɛ́ tↄ́ kpánɛ Isaaku. Ma bà égↄ̃ kúo kↄ̃n à boriinↄ ai gurↄ píngi. \v 20 Sumaila yã musu, ma n yã mà. Mɛ́ aubarika dan, eé nɛ́ i à kaara maamaa. Eé nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ i gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaa, aↄ̃é gↄ̃ kínanↄ ũ, à borii é kɛ pari. \v 21 Baa kↄ̃n beeeo ma bà kuunanyo é gↄ̃ Isaakuamɛ. Zii mↄndaa'i Sara é à i. \v 22 Kɛ̀ Luda yã ò Ibraĩnɛ à yã̀a, ben à à tò à tà musu. \p \v 23 Ben Ibraĩ a nɛ́ Sumaila sɛ̀ kↄ̃n a bɛ gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ wà ń í a bɛɛnↄ kↄ̃n zↄ̀ kɛ̀ wà ń lúnↄ ń píngi, ben à bã̀ngu kɛ̀ńnɛ zĩ beeea gↄ̃ↄ lán Ludaa ònɛ nà. \v 24 Ibraĩ kà wɛ̃̀ basↄↄro dosai, gbasa à bã̀ngu kɛ̀, \v 25 à nɛ́ Sumaila sↄ̃ wɛ̃̀ kuri awɛɛ'aagↄ̃. \v 26 Gurↄ dↄ̃nkↄ̃ pì zĩ Ibraĩ bã̀ngu kɛ̀ kↄ̃n a nɛ́ Sumailao \v 27 kↄ̃n a bɛ gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ wà ń í a bɛɛnↄ kↄ̃n zↄ̀ kɛ̀ wà ń lú bori pãndeanↄ ń píngi. Aↄ̃ bã̀ngu kɛ̀ gurↄ dↄ̃nkↄ̃ zĩmɛ. \c 18 \s1 Nibↄnↄ mↄna Ibraĩ kiia \p \v 1 Dii bↄ̀ à mↄ̀ Ibraĩzi Mamare gbíi línↄ saɛ. Ibraĩ vɛ̃ɛna a bisakuta kpɛɛlɛ fãantɛ̃. \v 2 Kɛ̀ à wɛ́ɛ sɛ̀ musu, à gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄ è zɛna. Kɛ̀ à ń é lɛ, ben à fɛ̀ɛ kpɛɛlɛa kↄ̃n bào à gàa à dàńlɛ à dàɛńnɛ a puua \v 3 à bè: Dii, tó ma n pↄnnaa è, ǹton gɛ̃ mamↄma n zↄ̀blerilaro. \v 4 Mɛ́ mↄ́are ío à gbá pípi à kámma bo lí gbáru kɛ̀. \v 5 Lán a bↄɛ ma bɛɛ kpa nà, mɛ́ mↄ́are pↄ́bleeo féte lɛ à gbãaa e, gbasa à da zɛ́n. Ben aↄ̃ bè: Tↄ̀, ǹ kɛ lán ń ò nà. \v 6 Ben à gàa Sara kiia kutaan à bè: Ǹ flawa kↄ zaka lɛ́ aagↄ̃ ǹ burɛdi kɛ kpakpaa. \v 7 Ben à bàa lɛ̀ à gɛ̃̀ a zùnↄ tɛ́ à zùnɛ bↄ̀rↄ maaa kũ̀ à kpà a zĩkɛria, ben zĩkɛri pì gàa à kɛ̀kɛ kpakpaa. \v 8 Ben Ibraĩ zwifãani kↄ̃n zwi'ipuo kↄ̃n zù kɛ̀ wà kɛ̀kɛ pìo sɛ̀ à gàa à dìɛńnɛ. Gurↄↄ kɛ̀ aↄ̃ↄe pↄ́ blee, àpi zɛ ń saɛ lí gbáru gwe. \p \v 9 Ben aↄ̃ à là wà bè: N naↄ̃ Sara kú mámɛ? À bè: À kú kutaan gwe. \v 10 Ben Dii bè: Mɛ́ ɛara mà mↄ́ n kiia zii mↄndaa'i, n naↄ̃ Sara é nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ. Sara kú à kpɛɛ kuta kpɛɛlɛ èe maa. \v 11 Ibraĩ kↄ̃n Sarao zi kũ̀, Sara è nↄgbɛ̃nↄ pↄ́ kɛ dↄro. Ben Sara yáa dↄ̀ à bè a swɛ̃̀ guu: \v 12 Ma zi kũ̀, ben ma dii zi kũ̀ dↄ. Mɛ́ pↄnna yã pì dↄ̃ dↄↄ́? \v 13 Ben Dii Ibraĩ là à bè: À kɛ̀ dia Sara yáa dↄ̀? À bè amↄ kɛ̀ a zi kũ̀ é fↄ̃ à nɛ́ i dↄↄ́? \v 14 Yãke ègↄ̃ zĩ'ũmɛro. Zii mↄndaa'i tó à gurↄↄ kà, mɛ́ mↄ́ n kiia, gbasa Sara nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ. \v 15 Ben Sara lɛ́ sɛ̀ à bè ée yáa dↄro, zaakɛ vĩa à kũ̀. Ben Dii bè: É'e, n yáa dↄ̀. \s1 Ibraĩ aduakɛna Sↄdↄmunɛ \p \v 16 Kɛ̀ gbɛ̃ pìnↄ fɛ̀ɛ, Ibraĩ gàa à zɛńnɛ, ben aↄ̃ Sↄdↄmu kpaa gwà. \v 17 Ben Dii bè: Mɛ́ yã kɛ̀ má yezi mà kɛɛ utɛ Ibraĩnɛro. \v 18 À boriinↄ égↄ̃ bíta aↄ̃égↄ̃ gbãa vĩ. Anduna bori píngi é aubarika e à gãzĩmɛ. \v 19 Zaakɛ ma à sɛ̀ lɛ à o a nɛ́nↄnɛ kↄ̃n a boriinↄ a gbɛra aↄ̃gↄ̃ ma yã kũna aↄ̃ yã maa zɛ́dee kɛ, lɛ mà yã kɛ̀ ma à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ kɛnɛ. \v 20 Ben Dii ɛ̀ara à bè: Yã kɛ̀ wèe oo Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao musu pari, ń durun gɛ̃̀ ↄla. \v 21 Mɛ́ gá gwe sa mà gwa, tó yã kɛ̀ aↄ̃ↄe kɛɛ zaa lán má mà nà. Tó aↄ̃ↄ dɛ lɛ sↄ̃ro, mɛ́ dↄ̃. \p \v 22 Kɛ̀ ń gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ dà zɛ́n aↄ̃ↄe gaa Sↄdↄmu, ben Dii gↄ̃̀ kↄ̃n Ibraĩo gwe. \v 23 Ben Ibraĩ sↄ̃̀zi à bè: Nɛ́ gbɛ̃ maaanↄ wara lɛdo kↄ̃n gbɛ̃ zaaanↄn yↄ́? \v 24 Tó gbɛ̃ maaanↄↄ kú wɛ́tɛ pì guu aↄ̃ kà gↄ̃ↄn baplaa akuri, nɛ́ ń waran yↄ́? Nɛ́ sùu kɛ wɛ́tɛ pìo gbɛ̃ maa gↄ̃ↄn baplaa akuri pìnↄ yãnziroo? \v 25 Ǹ sùu kɛ! Ǹton kɛ lɛro. Ǹton gbɛ̃ maaanↄ dɛdɛ lɛdo kↄ̃n gbɛ̃ zaaanↄro, zaakɛ aↄ̃ↄ dↄ̃nkↄ̃ro. Ǹ sùu kɛ! Ǹton kɛ lɛro. Mmↄn kɛ̀ ń dɛ anduna píngi yãkpaɛkɛri ũ, nɛ́ yã kɛ a zɛ́aroo? \v 26 Ben Dii bè: Tó ma gbɛ̃ maaanↄ è Sↄdↄmu gↄ̃ↄn baplaa akuri, mɛ́ sùu kɛ wɛ́tɛ pìo ń yãnzi. \v 27 Ben Ibraĩ ɛ̀ara à bè dↄ: Mamↄma kɛ̀ má dɛ bùsuti kↄ̃n túbuo ũ, ǹ gaafaa kɛmɛ mà yã onnɛ, Dii. \v 28 Tó gↄ̃ↄn sↄↄroo kɛ̃̀sã gↄ̃ↄn baplaa akuri pì guu, gↄ̃ↄn sↄↄroo pìnↄ yãnzi nɛ́ wɛ́tɛ pì kaatɛↄ́? Ben Dii bè: Tó ma gbɛ̃ maaanↄ è gↄ̃ↄn baplaa asↄↄro, mɛ́ wɛ́tɛ pì kaatɛro. \v 29 Ben Ibraĩ kpɛ́ èe yã oonɛ à bè: Tó gbɛ̃ maaanↄ kà baplaa sↄ̃ nɛ́? Ben Dii bè: Mɛ́ yãke kɛro gↄ̃ↄn baplaaa pìnↄ yãnzi. \v 30 Ben à bè: Dii, n yã nna! Ǹton pↄ fɛ̃ro, má yezi mà yã o dↄ. Tó gbɛ̃ maaanↄ kà baaakuri sↄ̃ nɛ́? À wèàla à bè: Tó ma gbɛ̃ maaanↄ è aↄ̃ kà gↄ̃ↄn baaakuri, mɛ́ yãke kɛro. \v 31 Ben à bè: Ǹ gaafaa kɛmɛ dↄ Dii, mà yã onnɛ. Tó gbɛ̃ maaanↄ kà gↄ̃ↄn baroo sↄ̃ nɛ́? À wèàla à bè: Mɛ́ wɛ́tɛ pì kaatɛro gↄ̃ↄn baroo pìnↄ yãnzi. \v 32 Ben à bè: Dii, ǹton pↄ fɛ̃ro, yã kɛ̀kii baasi mɛ́ yã o dↄro. Tó gbɛ̃ maaanↄ kà gↄ̃ↄn kuri sↄ̃ nɛ́? À wèàla à bè: Mɛ́ wɛ́tɛ pì kaatɛro gↄ̃ↄn kuri pìnↄ yãnzi. \v 33 Kɛ̀ Dii yã ò Ibraĩnɛ à yã̀a, à gɛ̃̀ zɛ́la, ben Ibraĩ ɛ̀ara à tà bɛ. \c 19 \s1 Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao kaatɛna \p \v 1 Kɛ̀ malaika gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ kà Sↄdↄmu uusiɛ, Lutu vɛ̃ɛna Sↄdↄmu bĩi kpɛɛlɛ. Kɛ̀ à ń é, à fɛ̀ɛ à gàa à dàńlɛ à kùɛńnɛ à dàɛ a puua \v 2 à bè: Ma diinↄ, a yã nna! À mↄ́ à gá pita mamↄma a zↄ̀bleri bɛ. À zú o à i kɛ̀, zia kↄngↄ idɛ'idɛ é da zɛ́n. Aↄ̃ bè: Auo, wé i gãalɛmɛ. \v 3 Lutu nàkↄ̃rɛḿma maamaa, ben aↄ̃ gɛ̃̀ à kpɛ́n. À ń yàari kɛ̀ maamaa à masa kɛ̀ńnɛ, ben aↄ̃ↄ sò. \p \v 4 Ai aↄ̃gↄ̃ gá daɛ, Sↄdↄmudeenↄ lìga Lutu kpɛ́zi. Wɛ́tɛ pì gↄ̃gbɛ̃nↄ kàkↄ̃a gwe mámmam, gↄ̃kparɛnↄ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ ń píngi. \v 5 Aↄ̃ lɛ́ zù Lutuzi wà bè: Gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ pìta n bɛ uusiɛanↄↄ kú máa? Ǹ bↄɛńyowe, wà pãpãa kɛńyo. \v 6 Lutu bↄ̀ à zɛ̀ kpɛɛlɛ ń kiia, à gbà tàta kpɛɛo \v 7 à bè: O'o ma gbɛ̃nↄ, àton yã zaaa kɛro. \v 8 Má nɛ́nↄgbɛ̃nↄ vĩ gↄ̃ↄn plaa kɛ̀ aↄ̃ↄ gↄ̃gbɛ̃ dↄ̃ro, mɛ́ ń bↄɛare. Lán á yezi nà à kɛńyo, mↄde àton yãke kɛ gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀kiinↄnɛro, zaakɛ aↄ̃ pìta ma bɛmɛ. \v 9 Aↄ̃ bènɛ: Ǹ guwe gwe! Ben aↄ̃ bè dↄ: Gbɛ̃ kɛ̀ nɛ́ gbɛ̃ zĩ̀tↄmɛ, ben à yezi à kɛ wa yãkpaɛkɛri ũ. Wé yã zaaa kɛnnɛ dɛ ń pↄ́la. Ben aↄ̃ kùsia gbãaao, aↄ̃ↄe mↄↄ kpɛ́ gbà gboro. \v 10 Ben gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ ↄ bↄ̀ wà Lutu kũ̀ aↄ̃ gɛ̃̀o kpɛ́n, ben aↄ̃ zɛ́ tàta. \v 11 Aↄ̃ↄ tò vĩ̀a gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú kpɛɛlɛnↄ kũ̀ ń píngi nɛ́ féte gbɛ̃nsi, ben aↄ̃ↄe kpɛ́ gbà wɛtɛɛ ai aↄ̃ kpàsa. \v 12 Gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ bè Lutunɛ: Dé ń vĩ kɛ̀ dↄↄ? Nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ, nɛ́nↄgbɛ̃nↄ, n nɛ́ anzurenↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ n gbɛ̃ ũunↄ wɛ́tɛ guu ń píngi. Ǹ bↄɛńyo, \v 13 zaakɛ wa mↄ wà gura kɛ̀ kaatɛmɛ. Yã zaaa kɛ̀ wèe oo wɛ́tɛ pì deenↄ musu gɛ̃̀ Dii swãn, ben à wa zĩ wà wɛ́tɛ pì kaatɛ. \v 14 Lutu bↄ̀ à gàa à ò a nɛ́nↄ anzurenↄnɛ à bè: À fɛɛ wà bↄɛ, zaakɛ Dii é wɛ́tɛ kɛ̀ pì kaatɛ tiamɛ. Ben aↄ̃ↄe daa èe fàadi boomɛ. \p \v 15 Kɛ̀ guu dↄ̀ malaika pìnↄ nàkↄ̃rɛ Lutua wà bè: Ǹ fɛɛ ǹ n naↄ̃ kↄ̃n n nɛ́nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaa kɛ̀nↄ sɛ́ɛ ǹ bↄɛńyo kɛ̀, lɛ ǹton ga wɛ́tɛ pì kaatɛna guuro yãnzi. \v 16 Kɛ̀ Lutu e seka kɛɛ, Dii à wɛ̃nda bò, ben gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ à kũ̀ a ↄↄa kↄ̃n à naↄ̃o kↄ̃n à nɛ́nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ, aↄ̃ bↄ̀ɛńyo wɛ́tɛ kpɛɛ. \v 17 Kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ɛńyo lɛ, ben malaika pìnↄ doke bè Lutunɛ: Ǹ bàa lɛ́ ǹ n zĩnda mì sí. Ǹton kpɛɛ gwaro. Ǹton zɛ guzurɛ pì guuro. Ǹ bàa lɛ́ ǹ mì pɛ́ kpiiinↄa lɛ ǹton garo yãnzi. \v 18 Ben à bèńnɛ: Auo ma dii! N yã nna! \v 19 Mamↄma n zↄ̀bleri ma n pↄnnaa è, n gbɛ̃kɛɛ kɛ̀mɛ maamaa, n ma mì sì. Mↄde mɛ́ fↄ̃ mà bàa lɛ́ mà kpiii pìnↄ kii lero. Ai màgↄ̃ gá ká gwe, kaatɛna pì é ma le mà ga. \v 20 Ǹ lakutu ke gwa kãaa. Lán à kĩi nà, mɛ́ fↄ̃ mà bàa lɛ́ mà gá gwe. Lakutu nɛ́ngomɛ sↄ̃. Ǹ tó mà bàa sí mà tá gwe, mɛ́gↄ̃ aafia. Asa à nɛ́ngoroo? \v 21 Ben à bènɛ: Ma n gba zɛ́, mɛ́ lakutu kɛ̀ nɛ́ɛ oo pì kaatɛro. \v 22 Ǹ bàa lɛ́ ǹ tá gwe kpakpaa, zaakɛ mɛ́ yãke kɛ gĩaro ai ǹ gá káo gwe. Beee yãnzin wà tↄ́ kpà lakutu pìnɛ Zoa. \p \v 23 Kɛ̀ Lutu Zoa lè, ↄfãntɛ̃ e fɛɛɛ, \v 24 ben Dii tò tɛ́ kↄ̃n ↄfãntɛ̃gbↄ̃o bↄ̀ musu à kà Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄraola. \v 25 À wɛ́tɛ pìnↄ kàatɛ kↄ̃n gbɛ̃nↄ kↄ̃n guzurɛ pìo kↄ̃n línↄ kↄ̃n sɛ̃̀nↄ píngi. \v 26 Kɛ̀ Lutu naↄ̃ a kpɛɛ gwà, ben à lì à gↄ̃̀ zɛna wisi gbɛ̀ ũ. \p \v 27 Kɛ̀ guu dↄ̀, Ibraĩ fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à gàa guu kɛ̀ à kún yã kↄ̃n Diio pìn. \v 28 Kɛ̀ à Sↄdↄmu kↄ̃n Gↄmↄrao kpaa gwà kↄ̃n guzurɛ pìo píngi, à è tɛ́sukpɛ e fɛɛɛ tↄↄtɛ lán mↄ̀datɛ tɛ́sukpɛ bà. \v 29 Lɛmɛ kɛ̀ Luda guzurɛ kɛ̀ Lutu kún wɛ́tɛnↄ kàatɛ lɛ, Ibraĩ yã dↄ̀n, ben à Lutu bↄ̀ wɛ́tɛ kɛ̀ à kàatɛ pìnↄ guu. \s1 Lutu boriinↄ \p \v 30 Kɛ̀ Lutu bↄ̀ Zoa, à gàa à vɛ̃̀ɛ kpiiinↄ tɛ́ kↄ̃n a nɛ́nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ, kɛ̀ à kuuna Zoa vĩa vĩ yãnzi. Ben à gↄ̃̀ kú gbɛ̀wɛɛn kↄ̃n a nɛ́nↄgbɛ̃ pìnↄ. \v 31 Ben Yↄ̃ↄ bè Bãanɛ: Wa de zi kũ̀, ben gↄ̃gbɛ̃ kee kú bùsun à daɛwao lán wè kɛ nàro. \v 32 Ǹ mↄ́ wà wɛ̃ɛ kákanɛ wé daɛo, lɛ wàgↄ̃ wa borii e à gãzĩ. \v 33 Gwãavĩ beeea aↄ̃ wɛ̃ɛ kàkanɛ, ben Yↄ̃ↄ gàa à dàɛo. Lutu e dↄ̃ gurↄↄ kɛ̀ à dàɛao ke gurↄↄ kɛ̀ à fɛ̀ɛro. \p \v 34 Kɛ̀ guu dↄ̀ Yↄ̃ↄ bè Bãanɛ: Ma daɛ kↄ̃n ma deo gĩa. Wà wɛ̃ɛ kákanɛ uusiɛa dↄ, nɛ́ gá ǹ daɛo, lɛ wàgↄ̃ wa borii ee à gãzĩ. \v 35 Gwãavĩ beeea dↄ aↄ̃ wɛ̃ɛ kàkanɛ, ben Bãa gàa à dàɛo. Lutu e dↄ̃ gurↄↄ kɛ̀ à dàɛao ke gurↄↄ kɛ̀ à fɛ̀ɛro. \v 36 Lɛmɛ Lutu nɛ́nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaa pìnↄↄ kɛ̀ lɛ wà nↄ̀ sìo. \v 37 Yↄ̃ↄ nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, ben à tↄ́ kpànɛ Mↄabu. Àmbe Mↄabu borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kuu ai gbã̀anↄ dezi káaku ũ. \v 38 Bãa nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ se, ben à tↄ́ kpànɛ Bɛnami. Àmbe Amↄni borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kuu ai gbã̀anↄ dezi káaku ũ. \c 20 \s1 Ibraĩ kↄ̃n Abimɛlɛkio \p \v 1 Ben Ibraĩ fɛ̀ɛ gwe à gàa Nɛgɛvi bùsun Kadɛsi kↄ̃n Suruo dagura. Kɛ̀ à gàa à vɛ̃̀ɛ Gera, \v 2 à bè a naↄ̃ Sara nɛ́ a dãremɛ, ben Gera kí Abimɛlɛki gbɛ̃ zĩ̀ à à sɛ̀ à sùo. \v 3 Ben Luda bↄ̀ à mↄ̀ Abimɛlɛkizi nanaa guu gwãavĩ à bènɛ: Nɛ́ ga nↄↄ kɛ̀ ń sɛ̀ pì yãnzi, zaakɛ nↄzãreemɛ. \v 4 À mↄ̀ à lè Abimɛlɛki e daɛo kↄ̀ro, ben à bè: Dii, nɛ́ borii kɛ̀ aↄ̃ↄe yãke kɛroonↄ dɛdɛn yↄ́? \v 5 Àmbe à bèmɛ a dãrenloo? Nↄgbɛ̃ pì sↄ̃ bè a dãgↄ̃mɛ. Ma yã kɛ̀ a zɛ́amɛ, má taari vĩro. \v 6 Ben Luda bènɛ nanaa pì guu: Eè, má dↄ̃ kɛ̀ n yã kɛ̀ a zɛ́amɛ. Beee yãnzi ma kpannɛ ǹton durun kɛmɛro, mɛ́ɛ we n ↄ kɛ̀ nↄgbɛ̃ pìaro. \v 7 Tia sa, à gↄ̃gbɛ̃ pì nↄↄ kpáa, zaakɛ annabimɛ. Eé adua kɛnnɛ lɛ ǹ gↄ̃ aafia. Tó nɛ́ɛ à nↄↄ pì kpáa sↄ̃ro, ǹgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ n gamɛ, mpi kↄ̃n n gbɛ̃nↄ a píngi. \p \v 8 Ben Abimɛlɛki fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à a gbɛ̃nↄ sìsi à yã pì tↄ̃kɛ̃̀ńnɛ ń píngi, ben vĩa ń kũ maamaa. \v 9 Ben Abimɛlɛki Ibraĩ sìsi à bènɛ: Bↄ́yãnzi ń kɛ̀we lɛzi? Bↄ́ taarin má kɛ̀nnɛ gbasa ń tò ma gↄ̃ durundee ũ kↄ̃n ma bùsuo? N yã kɛ̀ dɛ wà kɛroo kɛ̀mɛ. \v 10 Bↄ́ laasuu ń lɛ̀ gbasa n yã pì kɛ̀? \v 11 Ibraĩ wèàla à bè: Mɛ́ɛ daa yã gbɛ̃kee Luda vĩa vĩ bùsu kɛ̀kii guuro, weé ma dɛ ma naↄ̃ yãnzimɛ. \v 12 Beee gbɛra nↄgbɛ̃ pì nɛ́ ma dãremɛ yãpura. Wa de dↄ̃nkↄ̃mɛ, baade kↄ̃n a dao, ben à gↄ̃̀ ma nↄↄ ũ. \v 13 Kɛ̀ Luda ma bↄ ma de bɛ yã, mɛ́ɛ likↄ̃aa zↄ̃ↄ, ben ma bè ma nↄↄ pìnɛ guu kɛ̀ wé gán píngi, à gbɛ̃kɛɛ kɛmɛ àgae be a dãgↄ̃n ma ũ. \v 14 Ben Abimɛlɛki mↄ̀ kↄ̃n sãanↄ kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ à kpà Ibraĩa, ben à à naↄ̃ sↄ̀kpanɛ. \v 15 Ben Abimɛlɛki bè: Ma bùsun yɛ̀, ǹ vɛ̃ɛ guu kɛ̀ ń yezin. \v 16 Ben à bè Saranɛ: Ma kondogi ↄↄ bↄrↄ doo kpà n dãgↄ̃a agbaakpabↄ ũ, lɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúnyonↄ dↄ̃ ń píngi kɛ̀ nɛ́ɛ taari kɛro. \v 17 Ben Ibraĩ wɛ́ɛ kɛ̀ Ludaa, ben Luda Abimɛlɛki gbà aafia kↄ̃n à naↄ̃o kↄ̃n à nↄ yìgisainↄ, lɛ aↄ̃ nɛ́ i, \v 18 zaakɛ Dii tò Abimɛlɛki bɛ nↄgbɛ̃nↄ pãa kũ̀ yã Ibraĩ naↄ̃ yã musu. \c 21 \s1 Isaaku ina \p \v 1 Dii aubarika dà Saragu lán à ò nà, à kɛ̀nɛ lán à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ nà. \v 2 Ben à nↄ̀ sì à nɛ́ ì kↄ̃n Ibraĩo gↄ̃gbɛ̃ ũ à zikũ guu gurↄↄ kɛ̀ Luda dìɛnɛa. \v 3 Ibraĩ tↄ́ kpà nɛ́ pìnɛ Isaaku. \v 4 À bã̀ngu kɛ̀nɛ à gurↄ sↄraagↄ̃dee zĩ lán Ludaa dìɛnɛ nà. \v 5 À kà wɛ̃̀ basↄↄro a nɛ́ pì igurↄ. \v 6 Ben Sara bè: Luda yáadↄziyã kɛ̀mɛ, gbɛ̃ kɛ̀ mà píngi é yáa dↄmao. \v 7 À bè dↄ: Weé we wà be Ibraĩnɛ yã mɛ́ gↄ̃ nɛ́dandee ũↄ́? Àɛ ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ìo a zikũ guu. \p \v 8 Kɛ̀ nɛ́ pì bíta kũ̀ à kɛ̃̀ yↄ̃a, ben Ibraĩ à kɛ̃na yↄ̃a pↄnnaa kɛ̀. \v 9 Sara è nɛ́ kɛ̀ Igipiti nↄgbɛ̃ Agyara ì kↄ̃n Ibraĩo ègↄ̃ Isaaku yáa dↄↄmɛ, \v 10 ben à bè Ibraĩnɛ: Ǹ pɛ́ zↄ̀ pìa kↄ̃n a nɛ́o, zaakɛ zↄ̀ nɛ́ pì é túbi ble kↄ̃n ma nɛ́ Isaakuoro. \v 11 Yã pì Ibraĩ pↄↄ yàka maamaa, zaakɛ à nɛ́mɛ, \v 12 ben Luda bènɛ: Ǹton tó n nↄ̀sɛ yaka n nɛ́ kↄ̃n n nↄgbɛ̃ zĩkɛri pìo yã musuro. Yã kɛ̀ Sara e oonnɛ píngi ǹ ma, zaakɛ Isaaku boriinↄn weégae beńnɛ n boriinↄ ũ. \v 13 Mɛ́ tó zↄ̀ nɛ́ pì borii kɛ se, zaakɛ n nɛ́mɛ. \v 14 Ben Ibraĩ fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à pↄ́blee sɛ̀ kↄ̃n í tùuo à kpà Agyaraa. À dìnɛ, ben à à nɛ́ kpàa dↄ. À à gbàrɛ, ben à gàa èe likↄ̃aa zↄ̃ↄ Bɛsɛba gbáan. \v 15 Kɛ̀ í yã̀aḿma, à gↄ̃kparɛ pì tò lí gbáru, \v 16 ben à gàa à vɛ̃̀ɛ aɛ kàzulɛɛki zã̀ lɛ́n, zaakɛ à bè á yezi à a nɛ́ gana ero. Kɛ̀ à gàa à vɛ̃̀ɛ kãa lɛ, ben à nà ↄ́ↄdↄnaa. \p \v 17 Luda gↄ̃kparɛ pì ↄ́ↄ dↄↄ mà, ben Luda Malaika lɛ́ zù Agyarazi zaa musu à bè: Bↄ́ bé à n lee Agyara? Ǹton vĩa kɛro, zaakɛ Luda nɛ́ pì ↄ́ↄ dↄↄ mà guu kɛ̀ à kún. \v 18 Ǹ fɛɛ ǹ n nɛ́ pì sɛ́ ǹ à kũ a ↄↄa, zaakɛ mɛ́ tó à gↄ̃ bori ìsi ũ. \v 19 Luda nↄgbɛ̃ pì wɛ́ɛ kɛ̃̀nɛ, ben à lↄ̀gↄ è. À gàa à í tↄ̀ a tùu pa, ben à mↄ̀ à kpà a nɛ́ pìa à mì. \p \v 20 Ludaa kú kↄ̃n nɛ́ pìo ai à ìsi kũ̀. Ègↄ̃ kú gbáan, ben à gↄ̃̀ tofekari ũ. \v 21 Gurↄↄ kɛ̀ à kú Parani gbáa pì guun à da Igipiti bùsu nↄↄ sɛ̀nɛ. \s1 Ibraĩ kↄ̃n Abimɛlɛkio lɛdolɛkɛna \p \v 22 Gurↄ beeea Abimɛlɛki kↄ̃n a zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi Fikↄluo gàa Ibraĩ kiia aↄ̃ bènɛ: Ludaa kúnyo yã kɛ̀ nɛ́ɛ kɛɛ guu píngi. \v 23 Ǹ la damɛ kɛ̀ gↄ̃ↄ ǹ sí kↄ̃n Ludao kɛ̀ nɛ́ bↄ ma kpɛɛro ke ma nɛ́nↄ ke ma boriinↄ. Lán ma gbɛ̃kɛɛ kɛ̀nnɛ nà, ǹ kɛmɛ lɛ kↄ̃n bùsu kɛ̀ ń kú à guu gbɛ̃ zĩ̀tↄ ũuo. \v 24 Ben Ibraĩ bènɛ: Ma la dànnɛ. \v 25 Ben Ibraĩ lↄ̀gↄ kɛ̀ Abimɛlɛki gbɛ̃nↄ sìa yã sɛ̀ɛ à sìnnɛ. \v 26 Abimɛlɛki bè: Má gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ yã beee kɛ̀nↄ dↄ̃ro, nɛ́ɛ omɛ yãro, gbã̀an má mà. \v 27 Ben Ibraĩ sãanↄ kↄ̃n zùnↄ kũ̀ à kpà Abimɛlɛkia, ben aↄ̃ lɛdolɛ kɛ̀ kↄ̃o. \v 28 Ben Ibraĩ sãnunu mɛ̀n swɛɛplaaanↄ bↄ̀ à kàɛ ńdona. \v 29 Abimɛlɛki à là à bè: Sã mɛ̀n swɛɛplaaa kɛ̀ n ń káɛ ńdona pìnↄ yã dɛ diamɛ? \v 30 Ben à wèàla à bè: Ǹ sã mɛ̀n swɛɛplaaa pìnↄ sí sèeda ũ kɛ̀ mámbe ma lↄ̀gↄ pì yↄ̃̀. \v 31 Beee yãnzi wà tↄ́ kpà guu pìnɛ Bɛsɛba, zaakɛ gwen aↄ̃ la dànkↄ̃nɛ. \v 32 Lɛn aↄ̃ lɛdolɛ kɛ̀ Bɛsɛba lɛ, ben Abimɛlɛki kↄ̃n a zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi Fikↄluo lìara wà tà Filisitininↄ bùsun. \v 33 Ibraĩ sãma lí tↄ̃̀ Bɛsɛba, ben à Dii Luda Gurↄpingide sìsi gwe. \v 34 Ben à gurↄplaa kɛ̀ Filisitininↄ bùsu pì guu. \c 22 \s1 Isaaku kpana sa'opↄ ũ \p \v 1 Beee gbɛra Luda Ibraĩ yↄ̃̀ à gwà à bènɛ: Ibraĩ! Ben à wèàla à bè: Maɛ kɛ̀! \v 2 Ben Luda bènɛ: Ǹ n nɛ́ mɛ̀n doo kɛ̀ ń yezi Isaaku sɛ́ ǹ gáo Mↄria bùsun, ǹ sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ oo kpiii kɛ̀ mɛ́ onnɛɛa. \v 3 Kɛ̀ à fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à gàari yì a zaakinɛ, ben à a zĩkɛrinↄ sɛ̀ gↄ̃ↄn plaa kↄ̃n a nɛ́ Isaaku pìo. À sa'oyaka pàra, ben à dà zɛ́n, èe gaa guu kɛ̀ Ludaa ònɛn. \v 4 À gurↄ aagↄ̃dee zĩ kɛ̀ à wɛ́ɛ sɛ̀, à guu pì è kãa. \v 5 Ben à bè a zĩkɛri pìnↄnɛ: À gↄ̃ kↄ̃n zaakio kɛ̀. Mapi kↄ̃n gↄ̃kparɛ kɛ̀o wé gá aɛ wà dↄnzi kɛ Ludanɛ, wé liara wà su wà a le kɛ̀. \v 6 Ibraĩ sa'oyaka sɛ̀ à dì a nɛ́ pìnɛ, ben à tɛ́ kũna kↄ̃n fɛ̃ɛo, aↄ̃ↄe gaa lɛdo. \v 7 Ben Isaaku yã ò a denɛ à bè: Baa! À wèàla à bè: Bↄ́mɛɛ nɛ́? Ben à bènɛ: Wá tɛ́ kũna kↄ̃n yàkao, sãnɛ bↄ̀rↄ kɛ̀ wé ká tɛ́n à tɛ́ kũ kú mámɛ? \v 8 Ben Ibraĩ bè: Ma nɛ́, Luda bé eé sa'osã kpá. Ben aↄ̃ↄ tɛ́kↄ̃zi wèe gaa. \v 9 Kɛ̀ aↄ̃ kà guu kɛ̀ Ludaa ònɛn, à sa'okii bò gwe à yàka kpàkpaàla, ben à a nɛ́ pì yì à dà yàka pìla sa'okii musu. \v 10 Kɛ̀ à fɛ̃ɛ sɛ̀ à ↄ bↄ̀ lɛ à a nɛ́ pì kòto kpá, \v 11 ben Dii Malaika lɛ́ zùzi zaa musu à bè: Ibraĩ! Ibraĩ! À wèàla à bè: Maɛ kɛ̀! \v 12 Ben à bè: Ǹton ↄ na nɛ́ pìaro ǹton yãke kɛnɛro. Má dↄ̃ sa kɛ̀ ń ma vĩa vĩ, nɛ́ɛ gímɛ kↄ̃n n nɛ́ mɛ̀n doooro. \v 13 Ibraĩ wɛ́ɛ sɛ̀, ben à sãkaro è líwakaa kà à kobazi. Ben à gàa à à kũ̀ à sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ òo a nɛ́ gɛ̃ɛ ũ. \v 14 Ben à tↄ́ kpà guu pìnɛ Diiékpa, ben wègↄ̃ oo ai kↄ̃n a gbã̀ao wè be: Dii é kpá a kpiii musu. \p \v 15 Dii Malaika ɛ̀ara à lɛ́ zù Ibraĩzi zaa musu dↄ \v 16 à bè: Mamↄma Dii má sì kↄ̃n ma kuunao ma bè, lán n yã pì kɛ̀ nà, nɛ́ɛ gí kↄ̃n n nɛ́ mɛ̀n doooro, \v 17 mɛ́ aubarika dangu mà n borii kaarannɛ lán sↄsↄnɛnↄ bà, aↄ̃égↄ̃ pari lán ísialɛ bùsu'ãatɛ̃ bà. N boriinↄ égↄ̃ gbãa vĩ n ibɛɛnↄa. \v 18 Mɛ́ aubarika da anduna bori píngin n borii gãzĩ, kɛ̀ n ma yã mà yãnzi. \p \v 19 Kɛ̀ Ibraĩ lìara à sù a zĩkɛrinↄ kiia, aↄ̃ fɛ̀ɛ wà tà Bɛsɛba, ben à gurↄplaa kɛ̀ gwe. \p \v 20 Beee gbɛra wà ò Ibraĩnɛ wà bè: N vĩ̀i Nao naↄ̃ Milika nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì. \v 21 À daudu tↄ́n Uzu. À dãaronↄ tↄ́n yɛ̀: Buzu, Aramu de Kɛmuɛli, \v 22 Kɛsɛdi, Azo, Pilidasa, Yidilafa kↄ̃n Bɛtuɛlio. \v 23 Bɛtuɛli pì bé à Rɛbɛka ì. Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gↄ̃ↄn sↄraagↄ̃ↄ kɛ̀ Milika ì kↄ̃n Ibraĩ vĩ̀i Naon gwe. \v 24 À nↄ yìgisai Ruma nɛ́nↄ tↄ́n yɛ̀: Teba, Gaamu, Tasa kↄ̃n Maakao. \c 23 \s1 Sara gana \p \v 1 Sara kɛ̀ wɛ̃̀ baswɛɛdo awɛɛswɛɛplaa, \v 2 gbasa à gà zaa Kiriataba kɛ̀ wè be tia Ɛblↄnu, Kanaa bùsun. Ben Ibraĩ à sósobi kɛ̀ à ↄ́ↄ dↄ̀ à gana yã musu. \v 3 Kɛ̀ à gù a naↄ̃ gɛ̀ kiia, à gàa à bè Iti boriinↄnɛ: \v 4 Nibↄ kↄ̃n gbɛ̃ zĩ̀tↄon ma ũ a tɛ́. À tↄↄtɛ yáma gɛ̀vĩikii ũ mà gɛ̀ vĩin. \v 5 Ben Iti boriinↄ bènɛ: \v 6 Maree, ǹ wa yã ma. Luda gbɛ̃ aubarikadeen n ũ wa tɛ́. Ǹ n gɛ̀ vĩi gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ kɛ̀nnɛ maaa guu. Wa gbɛ̃ke é n tɛ̃ gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ nɛ́ n gɛ̀ vĩi à guuro. \v 7 Ben Ibraĩ fɛ̀ɛ à kùɛ bùsu pì deenↄnɛ \v 8 à bèńnɛ: À ma yã ma, tó a we mà a gɛ̀ vĩi kɛ̀. À wɛ́ɛ kɛmɛ Zoa nɛ́ Ɛflↄnua \v 9 à Makpɛla gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ kú à bú lɛ́zi yá ma à ↄↄa, eé gↄ̃ ma gɛ̀vĩikii ũ a bùsun. \p \v 10 Ɛflↄnu vɛ̃ɛna ń tɛ́ a wɛ́tɛ bĩilɛn gwe, ben à ò Ibraĩnɛ Itinↄ wáa ń píngi à bè: \v 11 Auo mare, ǹ ma yã ma. Ma n gba buraa pì kↄ̃n gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ kú gweeo. Ma n gba ma gbɛ̃nↄ wáa. Ma n gbamɛ, lɛ ǹ n gɛ̀ vĩin. \v 12 Ibraĩ kùɛ bùsu pì deenↄnɛ, \v 13 ben à bè Ɛflↄnunɛ ń píngi wáa: Ǹ swã kpá ǹ ma yã ma. Mɛ́ buraa pì fĩa bonnɛ. Ǹ ma ↄↄ sí, mɛ́ ma gɛ̀ vĩin. \v 14 Ben Ɛflↄnu bènɛ: \v 15 Maree, ǹ ma yã ma. Tↄↄtɛ kɛ̀ à ↄↄ kà kondogi wàa plaamɛ, bↄ́n beee ũ wa dagura? Ǹ n gɛ̀ vĩin. \v 16 Ibraĩ à yã mà, ben à kondogi kɛ̀ à ò yↄ̃̀nɛ gbɛ̃nↄ wáa laatarinↄ zakaa. \v 17 Lɛmɛ Ɛflↄnu bú kɛ̀ kú Makpɛla, Mamare saɛ, gↄ̃̀ Ibraĩ pↄ́ ũ lɛ kↄ̃n gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ kú gweeo kↄ̃n lí kɛ̀ kú gweenↄ zaa bú pì lɛ́zi píngi. \v 18 À gↄ̃̀ Ibraĩ pↄ́ ũ Iti kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀ wɛ́tɛ bĩilɛanↄ píngi wáa. \p \v 19 Beee gbɛra Ibraĩ a naↄ̃ vĩ̀i Makpɛla bura gbɛ̀wɛɛ pì guu Mamare kɛ̀ wè be tia Ɛblↄnu saɛ, Kanaa bùsun. \v 20 Lɛn bú kↄ̃n gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ dɛ Itinↄ pↄ́ ũ yãao gↄ̃̀ Ibraĩnɛ gɛ̀vĩikii ũ lɛ. \c 24 \s1 Nↄwɛtɛna Isaakunɛ \p \v 1 Ibraĩ zi kũ̀ à gurↄↄnↄ kà zã̀, ben Dii aubarika dàn yã píngi guu. \v 2 Ben à ò a zↄ̀blerinↄ gbɛ̃nsi kɛ̀ dɛ a pↄ́ píngi yãgↄ̃gↄ̃ri ũunɛ à bè: Ǹ ↄ sↄtↄ ma gbáda gbáru, \v 3 mɛ́ tó ǹ sí kↄ̃n Dii musu kↄ̃n tↄↄtɛo Luda tↄ́o kɛ̀ nɛ́ Kanaa kɛ̀ má kú ń tɛ́nↄ nↄↄ sɛ́ ma nɛ́nɛro. \v 4 Ǹ gá ma bɛ bùsun ma danɛnↄ guu, ǹ nↄↄ sɛ́ ma nɛ́nɛ gwe. \v 5 Ben à zↄ̀bleri pì à là à bè: Tó nↄgbɛ̃ pì e we à tɛ̀mazi à sùmao bùsu kɛ̀kiin sↄ̃ro nɛ́? Mɛ́ gá kↄ̃n n nɛ́o bùsu kɛ̀ n bↄnn yↄ́? \v 6 Ibraĩ bènɛ: Ǹ làakari kɛ! Ǹton gá kↄ̃n ma nɛ́o gwero. \v 7 Dii Luda Musude ma bↄ ma de bɛ ma danɛnↄ bùsun, ben à yã òmɛ à la dà à bè é bùsu kɛ̀kii kpá ma boriinↄamɛ. Àmbe eé a Malaika zĩ à dↄnnɛ aɛ. Gwen nɛ́ nↄↄ sɛ́n ma nɛ́nɛ. \v 8 Tó nↄgbɛ̃ pì e we à tɛ̀nziro, n bↄ ladana kɛ̀ ń la dàmɛɛ kɛ̀ guu. Ǹton gá gwe kↄ̃n ma nɛ́oro fá! \v 9 Ben à zↄ̀bleri pì a ↄↄ sↄ̀tↄ a dii gbáda gbáru, à la dànɛ yã pì musu. \p \v 10 Zↄ̀bleri pì a dii lakuminↄ sɛ̀ mɛ̀n kuri kↄ̃n a dii auziki bori píngio, ben à fɛ̀ɛ à gàa Nao bɛ wɛ́tɛ zaa Siria Mɛsↄpↄtamia bùsun. \v 11 Kɛ̀ à kà gwe, à tò lakuminↄ kámma bò lↄ̀gↄ saɛ wɛ́tɛ kpɛɛ. Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, gurↄↄ kɛ̀ nↄgbɛ̃nↄ è bↄɛ í tↄ́, \v 12 ben à adua kɛ̀ à bè: Dii, ma dii Ibraĩ Luda, ǹ gbɛ̃kɛɛ kɛ ma diinɛ ǹ tó ma tá kɛ nna uusiɛa. \v 13 Ǹ gwa, má zɛna lↄ̀gↄ saɛ. Tó wɛ́tɛ nↄkparɛnↄ bↄ̀ɛ í tↄ́, \v 14 nↄkparɛ kɛ̀ má ònɛ à a loo pita à í tↄ́mɛ mà mi, tó à bèmɛ mà mi, ben à kpà ma lakuminↄa dↄ, ɛ̃ndɛ̃ mɛ́ dↄ̃ kɛ̀ n gbɛ̃kɛɛ kɛ̀ ma diinɛ, nↄgbɛ̃ kɛ̀ ń dìɛ n zↄ̀bleri Isaaku pↄ́ ũun gwe. \v 15 Èe yã pì o à yã̀aro, ben Bɛtuɛli nɛ́ Rɛbɛka bↄ̀ kↄ̃n looo dina a gã̀n. Bɛtuɛli nɛ́ Ibraĩ vĩ̀i Nao nɛ́ kɛ̀ à ì kↄ̃n a naↄ̃ Milikaomɛ. \v 16 Nɛ́ pì maa bensↄ̃ à lɛzimɛ, gↄ̃gbɛ̃ kee e daɛo zikiro. À mↄ̀ lↄ̀gↄzi, à í tↄ̀ à a loo pà, ben à lìara èe taa. \v 17 Ben zↄ̀bleri pì bàa lɛ̀ à gàa à zɛ́ zↄ̃̀nɛ à bè: Ǹ ma gba í mà mi, baa féte. \v 18 Nↄgbɛ̃ pì bè: Ǹ mi Baa! Ben à a loo pìta gↄ̃ↄ à í kpàa à mì. \v 19 Kɛ̀ à í kpàa à mì à yã̀a, à bè: Mɛ́ tↄ́ n lakuminↄnɛ dↄ, aↄ̃ mi ai aↄ̃ kã. \v 20 Ben à a lo'i kà pↄ́nↄ ímibↄn gↄ̃ↄ, à lìara à bàa lɛ̀ à gàa à í tↄ́ lↄ̀gↄn, ben à í tↄ̀ lakuminↄnɛ píngi. \v 21 Gↄ̃gbɛ̃ pì zɛna èe à gwaa tíii, lɛ à e à dↄ̃ tó Dii é tó a tá kɛ nna, ke eé kɛ nnaro. \v 22 Kɛ̀ lakuminↄ í mì aↄ̃ yã̀a, ben gↄ̃gbɛ̃ pì vura tãnga maaa dà nↄↄ pìnɛ a yĩa, à vura zãa dànɛ mɛ̀n plaa. Tãnga pì tìisi kà giramu sↄↄro, zãa pìnↄ sↄ̃ giramu basↄsↄↄro. \v 23 Ben à à là à bè: Ǹ omɛ, dé nɛ́n n ũu? Wé ikii e n de bɛↄ́? \v 24 Ben à wèàla à bè: Bɛtuɛli nɛ́n ma ũ, Milika kↄ̃n Nao dio. \v 25 Sɛ̃̀ kↄ̃n tàgaao din wa bɛ, ben ikii kuu dↄ. \v 26 Ben gↄ̃gbɛ̃ pì kùɛ à dↄnzi kɛ̀ Diinɛ à bè: \v 27 Dii ma dii Ibraĩ Luda aubarika vĩ kɛ̀ èe gí gbɛ̃kɛ kↄ̃n náanɛo yã kɛnɛro yãnzi. Mapi sↄ̃, Dii dↄ̀mɛ aɛ ma dii danɛnↄ bɛ. \p \v 28 Ben nↄkparɛ pì bàa lɛ̀ à gàa à yã pì tↄ̃kɛ̃̀ a bɛdeenↄnɛ. \v 29 Rɛbɛka pì dãgↄ̃ vĩ kɛ̀ wè benɛ Labã. À bↄ̀ wɛ́tɛ kpɛɛ kↄ̃n bào à gàa à gↄ̃gbɛ̃ pì lè lↄ̀gↄ lɛ́a, \v 30 zaakɛ à è a dãre tãnga kↄ̃n zãao dana, ben à yã kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ pì ònɛ mà. Kɛ̀ à gàa à à lè kↄ̃n lakuminↄ lↄ̀gↄ lɛ́a, \v 31 à bè: Ǹ mↄ́ mmↄn kɛ̀ Dii aubarika dàngu! À kɛ̀ dia ń zɛna wɛ́tɛ kpɛɛ? Ma kpɛ́ kɛ̀kɛnnɛ kↄ̃n lakuminↄ bàdↄkiio. \v 32 Gↄ̃gbɛ̃ pì gɛ̃̀ ua, ben Labã lakuminↄ asoo pòro à sɛ̃̀la kori kↄ̃n tàgaao kpàḿma à í kpà gↄ̃gbɛ̃ pìa à a gbá pípio kↄ̃n à gbɛ̃nↄ ń píngi. \p \v 33 Wà pↄ́blee dìɛnɛ, ben à bè: Mɛ́ pↄ́ ble gĩaro ai mà yã kɛ̀ ma mↄo o. Ben Labã bè: Ǹ o. \v 34 Ben à bè: Ibraĩ zↄ̀blerin ma ũ. \v 35 Dii aubarika kɛ̀ ma diinɛ maamaa, ben à gↄ̃̀ auzikidee ũ. À à gbà sãanↄ kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n kondogio kↄ̃n vurao kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n lakuminↄ kↄ̃n zaakinↄ. \v 36 Ma dii pì naↄ̃ Sara nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ a zikũ guu, ben ma dii pↄ́ kɛ̀ à vĩi kpà nɛ́ pìa píngi. \v 37 Ma dii tò ma la dà, zaakɛ à bè màton Kanaa kɛ̀ à kú ń tɛ́nↄ nↄↄ sɛ́ a nɛ́nɛro. \v 38 À bè mà gá a de bɛ a borii guu mà nↄↄ sɛ́ a nɛ́nɛ gwe. \v 39 Ben ma a dii là ma bè, tó nↄgbɛ̃ pì e we à tɛ́mazi sↄ̃ro nɛ́? \v 40 À wèmala à bè, Dii kɛ̀ a táa òo bé eé a Malaika zĩ à gá zɛmɛ, lɛ ma tá kɛ nna, mɛ́ nↄↄ sɛ́ a nɛ́nɛ a de bɛ danɛnↄ tɛ́. \v 41 À bè tó ma gaa a borii kiia, tó wèe wero, mɛ́ bↄ ladana kɛ̀ má la dàaree guu. \v 42 Kɛ̀ ma ka lↄ̀gↄ kiia gbã̀a ma bè: Dii, ma dii Ibraĩ Luda, tó n we, ǹ tó ma tá kɛ nna. \v 43 Má kú lↄ̀gↄ lɛ́a. Nↄkparɛ kɛ̀ mↄ̀ í tↄ́, ben ma bènɛ à ma gba í féte mà mi, \v 44 tó à bè mà mi, ben à tↄ̀ ma lakuminↄnɛ dↄ, mɛ́ dↄ̃ kɛ̀ nↄkparɛ kɛ̀ ń dìɛ à kɛ ma dii nɛ́ pↄ́ ũun gwe. \v 45 Ai màgↄ̃ yã pì o ma nↄ̀sɛ guu mà yãa, ben Rɛbɛka bↄ̀ kↄ̃n looo dina a gã̀n à mↄ̀ lↄ̀gↄ lɛ́a à í tↄ̀. Ben ma bènɛ à ma gba í mà mi. \v 46 À a loo pìta gↄ̃ↄ, à bè mà mi, é kpá ma lakuminↄa dↄ. Kɛ̀ má mì, ben à kpà ma lakuminↄa. \v 47 Ben ma à là, dé nɛ́n à ũu? À bè Bɛtuɛli nɛ́n a ũ, Milika kↄ̃n Nao dio. Ben ma tãnga dànɛ a yĩa, ma zãa dànɛ a ↄↄnↄa. \v 48 Ben ma kuɛ ma dↄnzi kɛ̀ Dii ma dii Ibraĩ Ludanɛ ma sáabu kpàa, zaakɛ à dↄ̀mɛ aɛ zɛ́ maaa guu, lɛ mà a dii vĩ̀i dio sɛ́ à nɛ́nɛ. \v 49 Tia sa tó é we à gbɛ̃kɛ kↄ̃n náanɛo yã kɛ ma diinɛ, à omɛ. Tó ée we sↄ̃ro, à omɛ, mɛ́ gá gu pãndea. \v 50 Labã kↄ̃n Bɛtuɛlio wèàla wà bè: Yã pì bↄ̀ Dii kiiamɛ, wá yãke ona vĩro, à maaa ke à zaaa. \v 51 Rɛbɛkan yɛ̀, ǹ à sɛ́ ǹ táo, à gↄ̃ n dii nɛ́ naↄ̃ ũ lán Dii ò nà. \v 52 Kɛ̀ Ibraĩ zↄ̀bleri pì ń yã mà, à dàɛ tↄↄtɛ Diinɛ. \v 53 Ben à zãblebↄ kɛ̀ wà kɛ̀ kↄ̃n kondogio kↄ̃n vurao kↄ̃n pↄ́kãsãanↄ bↄ̀ɛ à kpà Rɛbɛkaa. À à vĩ̀i kↄ̃n à dao gbà pↄ́ ↄↄdeenↄ dↄ. \v 54 Ben àpi kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ pↄ́ blè aↄ̃ í mì, ben aↄ̃ ì gwe. \p Kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛ kↄngↄ à bè: À ma gbarɛ mà tá ma diizi. \v 55 Nↄↄ vĩ̀i kↄ̃n à dao bè: Ǹ tó nɛ́ pì gↄ̃wao baa gurↄ kuri, é gbasa à tá. \v 56 Ben gↄ̃gbɛ̃ pì bèńnɛ: Lán Dii ma tá kɛ̀ nna nà lán kɛ̀ bà, àton ma dãdã dↄro. À ma gbarɛ mà tá ma dii kiia. \v 57 Ben aↄ̃ bè: Wà nɛ́ pì sísi wà à la. \v 58 Ben wà Rɛbɛka sìsi wà à là wà bè: Nɛ́ tá kↄ̃n gbɛ̃ pìoↄ́? Ben Rɛbɛka bè: Mɛ́ táo. \v 59 Ben aↄ̃ Rɛbɛka gbàrɛ kↄ̃n gwàri kɛ̀ à à gwà zaa à nɛ́ngo zĩo, aↄ̃ↄe taa kↄ̃n Ibraĩ zↄ̀blerio kↄ̃n à gbɛ̃nↄ. \v 60 Aↄ̃ sa maaa ò Rɛbɛkanɛ wà bè: \q1 Nɛ́, ǹ gↄ̃ gbɛ̃ pariinↄ dazi ũ, \q1 n boriinↄ gↄ̃ gbãa vĩ ń zangurinↄa. \p \v 61 Ben Rɛbɛka fɛ̀ɛ kↄ̃n a nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ, aↄ̃ dì lakuminↄ kpɛɛ aↄ̃ↄ tɛ́ gↄ̃gbɛ̃ pìzi, ben à tàńyo. \p \v 62 À mↄ̀ à lè Isaaku sù kↄ̃n lↄ̀gↄ kɛ̀ wè be Ludabɛ̃ɛkɛema'eeo à vɛ̃̀ɛ Nɛgɛvi bùsun. \v 63 À bↄ̀ à gàa à laasuu lɛ́ sɛ̃̀n uusiɛ, ben kɛ̀ à wɛ́ɛ sɛ̀, à è lakuminↄↄ e mↄↄ. \v 64 Rɛbɛka wɛ́ɛ sɛ̀ à Isaaku è se, ben à pìta a lakumi kpɛɛ kpakpaa \v 65 à zↄ̀bleri pì là à bè: Dén gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ èe táa oo sɛ̃̀n èe mↄↄ dawalɛ kãaa ũu? Ben zↄ̀bleri pì wèàla à bè: Ma diimɛ. Ben Rɛbɛka a pↄ́dangãn sɛ̀ à kù a uua. \v 66 Kɛ̀ aↄ̃ kà Isaaku kiia, zↄ̀bleri yã kɛ̀ à kɛ̀ tↄ̃kɛ̃̀nɛ píngi. \v 67 Isaaku gɛ̃̀ kↄ̃n Rɛbɛkao a da Sara bisakutaan, ben à à sɛ̀ à gↄ̃̀ à nↄↄ ũ. À ye nↄↄ pìzi, ben à làakari kpaɛna a da gaa gbɛra. \c 25 \s1 Ibraĩ gaa \p \v 1 Ibraĩ nↄ pãnde sɛ̀ dↄ à tↄ́n Kɛtura. \v 2 Nɛ́ kɛ̀ à ìonↄ tↄ́n yɛ̀: Zimara, Yↄkↄsã, Mɛdã, Midiã, Isibaki, Sua. \v 3 Yↄkↄsã bé à Seba kↄ̃n Dedão ì. Dedã boriinↄn Asunↄ kↄ̃n Lɛtusinↄ kↄ̃n Lɛuminↄ ũ. \v 4 Midiã nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Efa, Ɛfa, Anↄku, Abida, Ɛlɛda. Aↄ̃ píngi Kɛtura boriinↄmɛ. \p \v 5 Ibraĩ a auziki kpà Isaakua píngi, \v 6 ben à gba dà a nↄ yìgisai nɛ́nↄnɛ à ń gbáɛ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa lɛ à kpɛ́ à ga, lɛ aↄ̃tongↄ̃ kú kↄ̃n Isaakuoro yãnzi. \p \v 7 Ibraĩ kɛ̀ wɛ̃̀ bakɛ̃ndo sↄↄrosai, \v 8 ben à gà. À zi kũ̀ kótokoto, gbasa à kà a gbɛ̃nↄla gɛ̀wãa. \v 9 À nɛ́nↄ Isaaku kↄ̃n Sumailao à vĩ̀i Makpɛla gbɛ̀wɛɛ guu, Mamare ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa, buraa kɛ̀ dɛ Iti bori Zoa nɛ́ Ɛflↄnu pↄ́ ũ yã \v 10 kɛ̀ Ibraĩ pì lù Itinↄa. Gwen wà à vĩ̀in kↄ̃n a naↄ̃ Sarao. \v 11 Ibraĩ gana gbɛra Luda aubarika dà à nɛ́ Isaakun. À vɛ̃ɛna Ludabɛ̃ɛkɛema'ee lↄ̀gↄ saɛ. \s1 Sumaila boriinↄ \p \v 12 Ibraĩ nɛ́ Sumaila boriinↄ yãn yɛ̀. Sara zĩkɛri Agyara, Igipiti nↄgbɛ̃ bé à nɛ́ pì ìo. \v 13 Sumaila nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀ lán wà ń í nà. À daudu tↄ́n Nɛbayo. À dãaronↄ tↄ́n yɛ̀: Keda, Adabɛli, Mibisamu, \v 14 Misima, Duma, Masa, \v 15 Adada, Tema, Yetu, Nafisi kↄ̃n Kedemao. \v 16 Sumaila nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n gwe. Aↄ̃ baade a tↄ́ kpà a lakutu ke a bùranɛ. Aↄ̃mbe à bori kuri awɛɛplaaanↄ kínanↄ ũ. \p \v 17 Sumaila kɛ̀ wɛ̃̀ baswɛɛdo akuri awɛɛswɛɛplaa, ben à gà à kà a gbɛ̃nↄla gɛ̀wãa. \v 18 À boriinↄ vɛ̃̀ɛ zaa Avila ai à gàa pɛ́ Surua, Igipiti ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa gana Asiria bùsu kpa. Aↄ̃è kↄ̃ tɛ́ kpákpa kↄ̃n Ibraĩ bori kpaaanↄro. \s1 Isau kↄ̃n Yakubuo ina \p \v 19 Ibraĩ nɛ́ Isaaku boriinↄ yãn yɛ̀. Ibraĩ Isaaku ì. \v 20 Kɛ̀ Isaaku kà wɛ̃̀ baplaa, ben à Labã dãre Rɛbɛka sɛ̀. Àmbe Siria bùsu gbɛ̃ Bɛtuɛli kɛ̀ bↄ̀ Mɛsↄpↄtamia bùsun nɛ́ ũ. \v 21 Isaaku wɛ́ɛ kɛ̀ Diia a naↄ̃nɛ, zaakɛ pãaamɛ, ben Dii à adua sì, à naↄ̃ pì nↄ̀ sì. \v 22 Sìkanↄↄ e ↄsi kaa à gbɛɛɛn, ben à bè: Bↄ́yãnzi yã beee taka ma lezi? Ben à gàa à Dii là. \v 23 Dii bènɛ: \q1 Bori mɛ̀n plaaa kú n nɛ́'isↄn, \q1 gↄ̃ↄn plaaa kɛ̀ aↄ̃ↄ kú n gbɛɛɛn pìnↄ é kɛ̃kↄ̃a. \q1 Bori mɛ̀n doo gbãaa égↄ̃ dɛ a doola, \q1 à kɛ̀ bↄ̀ káaku égↄ̃ zↄ̀ nɛ́ ũ zãanɛ. \p \v 24 Kɛ̀ à nɛ́'igurↄↄ kà, ben à sìkanↄ ì gↄ̃gbɛ̃nↄ ũ. \v 25 Kɛ̀ gbɛ̃ káaku e bↄↄ, à bↄ̀ tɛ̃ɛ zónzon. À mɛ̀kã vĩ lán uta kãdee bà, ben wà tↄ́ kpànɛ Isau. \v 26 Beee gbɛra kɛ̀ nɛ́ plaadee e bↄↄ, à dↄ̀ Isau gbátogea, ben wà tↄ́ kpànɛ Yakubu. Isaaku wɛ̃̀ baaagↄ̃dee guun à nɛ́ pìnↄ ì. \p \v 27 Nɛ́ pìnↄ bíta kũ̀. Isau kɛ̀ tofekari gbãaa kɛ̀ è kɛ̃ sɛ̃̀tɛaroo ũ. Yakubu sↄ̃ bɛgwarimɛ. \v 28 Isaaku ye Isauzi kɛ̀ à nↄ̀bↄ lóu vĩ yãnzi. Rɛbɛka sↄ̃ↄ ye Yakubuzi. \p \v 29 Zĩkea Yakubu e dò kukuu, ben Isau sù kↄ̃n sɛ̃̀tɛo nↄaa e à dɛɛ. \v 30 Ben à bè Yakubunɛ: N yã nna! Ǹ tó mà dò tɛ̃a beee ble, zaakɛ nↄaa e ma dɛɛmɛ. Beee yãnzi wà tↄ́ kpà Isaunɛ Ɛdↄmu. \v 31 Yakubu bè: Ǹ n daudukɛzɛ kpáma gĩa. \v 32 Ben Isau bè: Má kú gaa lɛ́zĩ, bↄ́n ma daudukɛzɛ é kɛmɛɛ? \v 33 Ben Yakubu bènɛ: Ǹ lù sɛ́mɛ gĩa. Ben à lù sɛ̀nɛ à a daudukɛzɛ kpàa. \v 34 Ben Yakubu burɛdi kpàa kↄ̃n bládo pìo. À blè à í mì, ben à fɛ̀ɛ à bↄ̀. Lɛmɛ Isau kɛ̀ lɛ, à a daudukɛzɛ dìɛ pã. \c 26 \s1 Isaaku kↄ̃n Abimɛlɛkio \p \v 1 Dekaa kà bùsu pìn à káakupↄ kɛ̀ kà Ibraĩ gurↄↄ baasi, ben Isaaku fɛ̀ɛ à gàa Filisitininↄ kí Abimɛlɛki kiia Gera. \v 2 Ben Dii bↄ̀ à mↄ̀zi à bè: Ǹton tá Igipitiro, ǹ vɛ̃ɛ guu kɛ̀ mɛ́ onnɛɛn. \v 3 Ǹgↄ̃ kú bùsu kɛ̀kiin gĩa, mɛ́gↄ̃ kúnyo mà aubarika kɛnnɛ. Mɛ́ bùsu kɛ̀kii kpámma píngi kↄ̃n n boriinↄ, mɛ́ lù kɛ̀ má sɛ̀ n denɛ papannɛ. \v 4 Mɛ́ n borii kaara lán sↄsↄnɛnↄ bà, mɛ́ bùsu kɛ̀kii kpáḿma píngi. Borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kú tↄↄtɛnↄ é aubarika e n borii gãzĩ ń píngi \v 5 kɛ̀ Ibraĩ ma yã mà yãnzi. À ma ↄdↄkii gwà, ben à yã kɛ̀ má dìɛnↄ kũna kↄ̃n ma yãdannɛnanↄ kↄ̃n ma dokayãnↄ. \p \v 6 Ben Isaaku gↄ̃̀ Gera. \v 7 Kɛ̀ wɛ́tɛ pì deenↄↄ e à laa à naↄ̃ yã musu, à bè a dãremɛ. Èe vĩa kɛɛ, zaakɛ èe daa tó à bè a naↄ̃mɛ, weé a dɛ nↄↄ pì yãnzi, zaakɛ nↄↄ pì nɛ́ nↄ maaamɛ. \v 8 Kɛ̀ a gurↄplaa kɛ̀ gwe, Filisitininↄ kí Abimɛlɛki wɛ́ɛ kpàɛ windo guu, ben à è Isaaku e bↄ̃̀nda gaa kↄ̃n a naↄ̃o. \v 9 Ben à Isaaku sìsi à bè: Ase n naↄ̃mɛɛ! À kɛ̀ dia n bè n dãremɛ? À wèàla à bè: Mɛ́ɛ kpákpaa weé ma dɛ à yãnzimɛ. \v 10 Abimɛlɛki bè: Bↄ́ yã ń kɛ̀we lɛɛ? Féte bé à gↄ̃̀ kɛ̀ wa gbɛ̃ke é daɛ kↄ̃n n nↄↄ pìo, lɛ ǹ wa da taarin. \v 11 Ben Abimɛlɛki gbɛ̃nↄ swã sùkãńnɛ píngi à bè: Gbɛ̃ kɛ̀ ↄ kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ pìa kↄ̃n à naↄ̃o, weé à dɛ. \p \v 12 Isaaku pↄ́ tↄ̃̀ bùsu pìn, ben à pↄ́ è wɛ̃̀ beeea lɛo basↄↄro, kɛ̀ Dii aubarika dàn yãnzi. \v 13 À kàara, à auziki e kaara ai à kɛ̀ auzikide bíta ũ. \v 14 À sãanↄ kↄ̃n zùnↄ vĩ pari kↄ̃n zↄ̀nↄ, ben Filisitininↄ zàn. \v 15 Ben aↄ̃ lↄ̀gↄ kɛ̀ à de Ibraĩ gbɛ̃nↄ yↄ̃̀ a gurↄↄanↄ tàta bùsuo píngi. \v 16 Ben Abimɛlɛki bè Isaakunɛ: Ǹ fɛɛ wa kiia, zaakɛ ń gbãaa dɛwala maamaa. \p \v 17 Ben Isaaku bↄ̀ gwe à bùra kàɛ Gera guzurɛn, ben à gurↄplaa kɛ̀ gwe. \v 18 Lↄ̀gↄ kɛ̀ wà yↄ̃̀ à de Ibraĩ gurↄↄa ben Filisitininↄↄ tàta à de gaa gbɛraanↄn à ɛ̀ara à bↄ̀bↄ à tↄ́ dↄ̃nkↄ̃ kɛ̀ a de kpàńnɛ yãanↄ kpàńnɛ dↄ. \v 19 Isaaku zↄ̀blerinↄ lↄ̀gↄ pãnde yↄ̃̀ guzurɛ pìn, ben aↄ̃ bↄ̀ í maaaa. \v 20 Ben Gera pↄ́dãrinↄ swèe kɛ̀ kↄ̃n Isaaku pↄ́dãrinↄ wà bè: Wa ímɛ. Ben à tↄ́ kpà lↄ̀gↄ pìnɛ Swèe, kɛ̀ aↄ̃ swèe kɛ̀o yãnzi. \v 21 Aↄ̃ lↄ̀gↄ pãnde yↄ̃̀, ben wà swèe kɛ̀ lↄ̀gↄ pì yã musu dↄ, ben à tↄ́ kpànɛ Íbɛtɛ. \v 22 À bↄ̀ gwe, ben à lↄ̀gↄ pãnde yↄ̃̀ dↄ, aↄ̃ↄe swèe kɛ à yã musu dↄro. Ben à tↄ́ kpànɛ Mɛ̀porokii, zaakɛ à bè: Dii tò wa mɛ̀ pòro, wé dagula sa. \p \v 23 Beee gbɛra à gàa Bɛsɛba. \v 24 Dii bↄ̀ à mↄ̀zi gwãavĩ beeea à bè: Mámbe n de Ibraĩ Luda ũ, ǹton vĩa kɛro, zaakɛ má kúnyo. Mɛ́ aubarika kɛnnɛ mà n borii kaara ma zↄ̀bleri Ibraĩ yãnzi. \p \v 25 Gwen à sa'okii bòn à Dii sìsi. Ben à bùra kàɛ gwe à gbɛ̃nↄↄ e lↄ̀gↄ yↄ̃ↄ. \v 26 Ben Abimɛlɛki bↄ̀ Gera à mↄ̀ Isaaku kiia kↄ̃n a kpàasi Auzao kↄ̃n a zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi Fikↄluo. \v 27 Isaaku ń lá à bè: Kɛ̀ a zamagu a pɛma a bɛ, à kɛ̀ dia a mↄ ma kiia? \v 28 Aↄ̃ wèàla wà bè: Wá è Dii kúnyo, ben wa bè à maa wà lɛdolɛ kɛ wà lù sɛ́kↄ̃nɛ à yã musu \v 29 kɛ̀ nɛ́ yã zaa ke kɛwero, zaakɛ wée wɛ́ɛ tãmmaro. Yã maaan wá kɛ̀nnɛ wa n gbarɛ aafia, ben Dii aubarika kɛ̀nnɛ. \v 30 Ben Isaaku ń yàari kɛ̀, aↄ̃ pↄ́ blè aↄ̃ í mì. \v 31 Kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛ kↄngↄ, aↄ̃ lù sɛ̀kↄ̃nɛ, ben Isaaku zɛ̀ńnɛ, aↄ̃ bↄ̀ à kiia aafia. \v 32 Zĩ beeea Isaaku gbɛ̃nↄ mↄ̀ wà lↄ̀gↄ kɛ̀ aↄ̃ↄ yↄ̃̀ yã ònɛ wà bè: Wa í è. \v 33 Ben à tↄ́ kpànɛ Sɛba. Beee yãnzin wè wɛ́tɛ pì sísi Bɛsɛba ai kↄ̃n a gbã̀ao. \p \v 34 Kɛ̀ Isau kà wɛ̃̀ baplaa, à Iti nↄↄ sɛ̀ mɛ̀n plaa, Beri nɛ́ Yudi kↄ̃n Ɛlↄni nɛ́ Basɛmao. \v 35 Isaaku kↄ̃n Rɛbɛkao nↄ̀sɛ ègↄ̃ yakana ń yãnzimɛ. \c 27 \s1 Isaaku sa'olɛkɛna Yakubunɛ \p \v 1 Isaaku zi kũ̀ à wɛ́ɛ gbãa dↄro, èe guu ee maaro. Ben à a daudu sìsi à bè: Nɛ́! Ben à wèàla à bè: Maɛ kɛ̀. \v 2 Isaaku bè: Ma zi kũ̀ má a gagurↄↄ dↄ̃ro. \v 3 Ǹ n sá sɛ́ kↄ̃n n gbàrao ǹ gá ǹ nↄ̀bↄsɛ̃tɛ wɛtɛmɛ. \v 4 Ǹ ma pↄyezi dò kuku ǹ mↄ́omɛ mà ble, mɛ́ sa'olɛ kɛnnɛ lɛ mà kpɛ́ mà ga. \p \v 5 Rɛbɛka yã kɛ̀ Isaaku ò Isaunɛ pì mà. Kɛ̀ Isau fɛ̀ɛ à gàa tofe ká, \v 6 ben à gàa à ò Yakubunɛ à bè: Má mà n de yã ò n vĩ̀inɛ à bè \v 7 à gá à nↄ̀bↄ dɛare à a pↄyezi dò kukuoare à ble, é sa'olɛ kɛnɛ kↄ̃n Dii tↄ́o lɛ á kpɛ́ à ga. \v 8 Ben Rɛbɛka ɛ̀ara à bènɛ: Ǹ ma yã ma ǹ yã kɛ̀ má dànnɛɛ kɛ. \v 9 Ǹ gá blè kpàsa guu ǹ blènɛ maaa kũ mɛ̀n plaa ǹ suo. Mɛ́ n de pↄyezi dò kukunɛ, \v 10 nɛ́ gáonɛ à ble, eé sa'olɛ kɛnnɛ lɛ à kpɛ́ à ga. \v 11 Ben Yakubu bè a danɛ: Ma vĩ̀i mɛ̀kã vĩ, ben ma mɛ̀ pↄ́rↄpↄrↄ. \v 12 Tó ma de ↄ kɛ̀ma, tó à ma dↄ̃, eé be mɛ́ɛ a kɛɛ pãpãmɛ, eé lɛ́ kɛmɛ sa'olɛ gɛ̃ɛ ũ. \v 13 Ben à da bènɛ: Luda tó lɛ́kɛnannɛɛ pì gↄ̃mɛ. Ǹ ma yã ma dé! Ǹ gá ǹ dɛ ǹ suomɛ. \p \v 14 Ben Yakubu gàa à blè pìnↄ dɛ̀ à sùo a danɛ, ben à à de pↄyezi dò kùkunɛ. \v 15 Ben à a daudu pↄ́kãsã maaa kɛ̀ kú a kpɛ́ guunↄ sɛ̀ à dà a nɛ́ sabideenɛ. \v 16 À blènɛ báa pìnↄ fĩ̀fĩ à ↄↄnↄa kↄ̃n à waa pↄ́rↄpↄrↄo. \v 17 Ben à dò kↄ̃n burɛdi kɛ̀ à kɛ̀o kpàa. \p \v 18 Yakubu gàa a de kiia à bè: Baa! Ben à de bè: Maɛ kɛ̀! Ma nɛ́ kpareemɛ? \v 19 Yakubu wèàla à bè: Mámbe Isau n daudu. Lán ń òmɛ nà, má kɛ̀ lɛ. Ǹ fɛɛ ǹ vɛ̃ɛ ǹ ma ↄzĩi ble lɛ ǹ sa'olɛ kɛmɛ. \v 20 Ben Isaaku bè a nɛ́nɛ: O'o! Ń è kↄ̀ↄ́? À wèàla à bè: Dii n Luda bé à ma tá kɛ̀ nna. \v 21 Ben Isaaku bènɛ: Ǹ sↄ̃mazi mà ↄ kɛmma lɛ mà dↄ̃ tó ma nɛ́ Isaumɛ yãpura. \v 22 Yakubu sↄ̃̀ a dezi, ben à ↄ kɛ̀a à bè: Kòto kɛ̀kii nɛ́ Yakubu kòtomɛ, ↄↄ kɛ̀kii sↄ̃ Isau ↄↄmɛ. \v 23 Ben èe à dↄ̃ro, kɛ̀ à ↄↄnↄ kã vĩ lán Isau pↄ́ bà yãnzi. À yezi à sa'olɛ kɛnɛ, \v 24 ben à à là gĩa: Ma nɛ́ Isaun n ũ yãpuraↄ́? À wèàla à bè: Mámbee! \v 25 Ben à bè: Ǹ pↄ́ kpáma mà n ↄzĩi ble, mɛ́ sa'olɛ kɛnnɛ. Kɛ̀ à dìɛnɛ, ben à blè. À mↄ̀nɛ kↄ̃n wɛ̃ɛo, à mì dↄ. \v 26 Ben à de pì bènɛ: Ǹ sↄ̃mazi ǹ lɛ́ pɛ́ma. \v 27 Ben à sↄ̃̀zi à lɛ́ pɛ̀a. Kɛ̀ Isaaku à pↄ́kãsãanↄ gũu mà, ben à sa'olɛ kɛ̀nɛ à bè: \q1 Ma nɛ́ gũu dɛ \q1 lán buraa kɛ̀ Dii aubarika dàn bà. \q1 \v 28 Luda n gba mↄdↄ bↄna musu, \q1 à n gba tↄↄtɛ maaa. \q1 Blɛwɛɛ kↄ̃n geepiwɛ̃ɛo égↄ̃ dinzi. \q1 \v 29 Gbɛ̃nↄ é zↄ̀ blennɛ, \q1 boriinↄ é kúɛ n aɛ, \q1 nɛ́gↄ̃ dɛ n gbɛ̃nↄ dii ũ, \q1 n da nɛ́nↄ é kúɛnnɛ. \q1 Luda é lɛ́ kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ lɛ́ kɛ̀nnɛɛnↄnɛ, \q1 eé aubarika da gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ sa maaa ònnɛɛnↄn. \p \v 30 Kɛ̀ Isaaku sa'olɛ kɛ̀ Yakubunɛ à yã̀a, ben Yakubu gù à kiia. Kɛ̀ à vĩ̀i sù kↄ̃n tofekao gↄ̃ↄ, \v 31 ben à pↄ́blee kɛ̀ a denɛ dↄ à gàaonɛ, ben à bènɛ: Baa! Ǹ fɛɛ ǹ ma ↄzĩi ble ǹ sa'olɛ kɛmɛ. \v 32 Ben à de à là à bè: Ḿbe dé ũu? À wèàla à bè: Mámbe n daudu Isau. \v 33 Yã pì Isaaku swɛ̃̀ zↄ̃̀ èe lugalugaa à bè: Dé bé à nↄ̀bↄ dɛ̀ à mↄ̀omɛ yã ai ǹgↄ̃ gá su má sò? Ma sa'olɛ kɛ̀nɛ kↄ̀, àmbe eé aubarika e. \v 34 Kɛ̀ Isau a de yã pì mà, à pũ̀tã à ↄ́ gbãaa dↄ̀ à kɛ̀ wɛ̃nda, ben à bè: Baa! Ǹ sa'olɛ kɛmɛ dↄ. \v 35 Ben à bè: N dãaro mↄ̀ kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃ↄo à n sa'olɛ sì kↄ̀. \v 36 Ben Isau bè: À tↄ́n Yakuburoo? À ma kɛkɛ à kɛ̀ gɛ̃̀n plaan gwe sa. À ma daudukɛzɛ sìma yã, ben à ma sa'olɛ sìma tia dↄ. Mɛ́ sa'olɛ e dↄroↄ́? \v 37 Isaaku wèàla à bè: Ma à dìɛ n dii ũ, ma à danɛnↄ kɛ̀ à zↄ̀blerinↄ ũ ń píngi, ma blɛwɛɛ kↄ̃n geepiwɛ̃ɛo kpàa. Bↄ́n mɛ́ e mà kɛnnɛ dↄↄ? \v 38 Isau bè a denɛ: Baa, sa'olɛ beeen ń vĩ adoↄ́? Ǹ sa'olɛ pãnde kɛmɛ dↄ Baa. Ben Isau wii gbãaa lɛ̀. \v 39 Ben à de wèàla à bè: \q1 Tↄↄtɛ kɛ̀ nɛ́gↄ̃ kún égↄ̃ maaro, \q1 mↄdↄ é bↄnnɛ zaa musuro. \q1 \v 40 Nɛ́gↄ̃ fɛ̃ɛda kũna, \q1 nɛ́ zↄ̀ ble n dãaronɛ. \q1 Lɛmɛ dↄ n làakari é gↄ̃ kpaɛnaro, \q1 nɛ́ à gbóngo gonla. \p \v 41 Isau íbɛtɛ sɛ̀ kↄ̃n Yakubuo sa'olɛ kɛ̀ à de kɛ̀nɛ yãnzi, ben à bè a nↄ̀sɛ guu: Ma de gaa zã̀ro, gbasa mɛ́ ma dãaro dɛ. \v 42 Wà yã kɛ̀ Isau ò kↄↄmↄtↄ kɛ̀ Rɛbɛkanɛ, ben à Yakubu sìsi à bè: Isau yezi à gɛ̃ɛ bomma à n dɛ. \v 43 Ǹ ma yã ma sa. Ǹ fɛɛ ǹ baalɛ ǹ gá ma dãgↄ̃ Labã bɛ zaa Arana \v 44 ǹgↄ̃ kúo gwe gĩa ai n vĩ̀i pì pↄfɛ̃ kpáɛ. \v 45 Tó à nↄ̀sɛ kpàɛ, tó yã kɛ̀ ń kɛ̀nɛ sã̀n, mɛ́ gbɛ̃ zĩ wà n gbɛ̀ sɛ́. Má yezi mà kora a gↄ̃ↄn plaaanↄzi píngi gurↄ doro. \p \v 46 Ben Rɛbɛka bè Isaakunɛ: Iti nↄgbɛ̃nↄ nii bↄ̀magu. Tó Yakubu Iti nↄↄ sɛ̀ bùsu kɛ̀kiin lán Isau nↄgbɛ̃ beeenↄ bà, ma kuuna égↄ̃ nnamɛ dↄro. \c 28 \s1 Yakubu tana Labã kiia \p \v 1 Ben Isaaku Yakubu sìsi à sa'olɛ kɛ̀nɛ à yã dànɛ à bè: Ǹton nↄↄ sɛ́ Kanaa nↄgbɛ̃nↄ tɛ́ro. \v 2 Ǹ fɛɛ ǹ gá Mɛsↄpↄtamia bùsun n da de Bɛtuɛli bɛ, ǹ nↄↄ sɛ́ gwe n desɛ̃ Labã nɛ́nↄ tɛ́. \v 3 Luda Gbãapingide aubarika dangu à tó ǹ nɛ́ i maamaa, aↄ̃gↄ̃ kaara lɛ ǹ gↄ̃ boriinↄ dezi ũ. \v 4 Luda aubarika kɛ̀ à dà Ibraĩn dangu kↄ̃n n boriinↄ, lɛ bùsu kɛ̀ nɛ́ɛ nibↄ bleen gↄ̃nnɛ, bùsu kɛ̀ à kpà Ibraĩa. \v 5 Ben Isaaku Yakubu gbàrɛ à gá Labã kiia Mɛsↄpↄtamia bùsun. Labã nɛ́ Siria bùsu gbɛ̃ Bɛtuɛli nɛ́mɛ, Yakubu kↄ̃n Isauo desɛ̃mɛ. \p \v 6 Isau mà Isaaku sa'olɛ kɛ̀ Yakubunɛ à à gbàrɛ Mɛsↄpↄtamia lɛ à nↄↄ sɛ́ gwe. Kɛ̀ à sa'olɛ pì kɛ̀nɛ, à bè àton nↄↄ sɛ́ Kanaa nↄgbɛ̃nↄ tɛ́ro. \v 7 À tàasi kɛ̀ kɛ̀ Yakubu a de kↄ̃n a dao yã mà à dà Mɛsↄpↄtamia zɛ́n. \v 8 Ben à dↄ̃̀ sa kɛ a de pↄↄ nna kↄ̃n Kanaa bùsu nↄgbɛ̃nↄro. \v 9 Ben à gàa Ibraĩ nɛ́ Sumaila kiia à à nɛ́ Maala sɛ̀ à nà a nↄ káakunↄa. Maala nɛ́ Nɛbayo dãremɛ. \s1 Yakubu nana'ona Bɛtɛli \p \v 10 Yakubu bↄ̀ Bɛɛsɛba à dà Arana zɛ́n. \v 11 Kɛ̀ à kà gukea, à yezi à i gwe kɛ̀ ↄfãntɛ̃ gɛ̃̀ kpɛ́n yãnzi. Ben à gbɛ̀ sɛ̀ guu pìn a mìdibↄ ũ à dàɛ gwe. \v 12 Ben à nanaa ò à gára è pɛɛna tↄↄtɛ ai à gàa à zↄ̃̀ ludambɛɛa, Luda malaikanↄↄ e didiia aↄ̃ↄe pitaa. \v 13 À Dii è zɛnaala à bè: Mámbe Dii n dezi Ibraĩ kↄ̃n n de Isaakuo Luda ũ. Mɛ́ bùsu kɛ̀ ń daɛa kɛ̀ki kpámma, mpi kↄ̃n n boriinↄ. \v 14 N boriinↄ égↄ̃ pari lán bùsuti bà, aↄ̃é dagula ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa kↄ̃n ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn-o kↄ̃n gu'igbãrooo kↄ̃n sↄↄmɛtɛo. Anduna bori píngi é aubarika e mpi kↄ̃n n boriio gãzĩ. \v 15 Mɛ́gↄ̃ kúnyo, mɛ́gↄ̃ n dãkpaa guu kɛ̀ nɛ́ɛ gaan píngi, mɛ́ ɛara mà sunyo bùsu kɛ̀kiin, zaakɛ mɛ́ n tónlo mɛ́ yã kɛ̀ má ònnɛɛ kɛ. \p \v 16 Kɛ̀ Yakubu vù kↄ̃n iio à bè: Dii kú gura kɛ̀, ben mɛ́ɛ dↄ̃ro! \v 17 Vĩa à kũ̀ à bè: Guu kɛ̀ ma kã fɛ̀ɛ. Luda bɛɛmɛ, ludambɛ zɛ́mɛ. \p \v 18 Yakubu fɛ̀ɛ kↄngↄ à gbɛ̀ kɛ̀ à kɛ̀ mìdibↄ ũu pì sɛ̀ à pɛ̀ɛ dↄngupↄ ũ, ben à nↄ́si kùa. \v 19 Ben à tↄ́ kpà guu pìnɛ Bɛtɛli, mↄde wɛ́tɛ kɛ̀ wà kàɛ gwe tↄ́ káakun Luzu. \v 20 Yakubu lù sɛ̀ Diinɛ à bè: Tó ń kúmao, tó nɛ́ ma dãkpa ma wɛ́tɛ kɛ̀kii gana guu, tó nɛ́ ma gba pↄ́blee kↄ̃n pↄ́kãsãanↄ \v 21 ai ma gaa ma su ma de bɛ aafia, nɛ́gↄ̃ dɛ ma Luda ũ, \v 22 gbɛ̀ kɛ̀ má pɛ̀ɛ dↄngupↄ ũu pì é gↄ̃ n gbãgbãkii ũ, pↄ́ kɛ̀ n ma gba píngi, mɛ́ à kuridee kpámma. \c 29 \s1 Yakubu kana Labã bɛ \p \v 1 Yakubu ɛ̀ara à dà zɛ́n à gàa ↄfãntɛ̃bↄɛkpadeenↄ bùsun. \v 2 Kɛ̀ à kà gwe, à lↄ̀gↄ è sɛ̃̀n sã kpàsa lɛo aagↄ̃ kaɛna à saɛ, zaakɛ lↄ̀gↄ pì ín wè kpáḿma. Gbɛ̀ bíta tatana lↄ̀gↄ pìlɛ. \v 3 Tó kpàsa pìnↄ kàkↄ̃a gwe píngi, ben wè gbɛ̀ pì go lↄ̀gↄ pìlɛ wà í kpáḿma, ben wè ɛara wà gbɛ̀ pì tataàlɛ a gbɛ̀n. \v 4 Ben Yakubu sãdãrinↄ là à bè: Gbɛ̃nↄ, a bↄ mámɛ? Aↄ̃ wèàla wà bè: Wa bↄ Aranamɛ. \v 5 Ben à ń lá à bè: Á Nao dio Labã dↄ̃ↄ́? Aↄ̃ wèàla wà bè: Wá à dↄ̃. \v 6 Ben à ń lá à bè: À aafiaↄ́? Aↄ̃ bè: À aafia. Ǹ à nɛ́ Rasɛli gwa, èe mↄↄ kↄ̃n sãanↄ kãaa. \v 7 Ben Yakubu bè: Ɔfãntɛ̃ kpɛ́ gbãa, sãanↄ tágurↄↄ e ká kↄ̀ro. À í kpáḿma à gá ń dã. \v 8 Ben aↄ̃ bè: Wé fↄ̃ro. Tó èe kɛ sã kpàsanↄ kàkↄ̃a píngi baasiro, wè gbɛ̀ go lↄ̀gↄ pìlɛ wà í kpáḿmaro. \p \v 9 Kɛ̀ èe yã oońnɛ lɛ, Rasɛli mↄ̀ kↄ̃n a de sãanↄ, zaakɛ sãdãrin à ũ. \v 10 Kɛ̀ Yakubu a desɛ̃ Labã nɛ́nↄgbɛ̃ Rasɛli è kↄ̃n à de sãanↄ, à sↄ̃̀ lↄ̀gↄzi à gbɛ̀ gò lↄ̀gↄ pìlɛ, ben à í kpà a desɛ̃ sãanↄa. \v 11 Ben à lɛ́ pɛ̀ Rasɛlia à pↄnna ↄ́ↄ dↄ̀. \v 12 Ben à ònɛ kɛ̀ à de danɛ Rɛbɛka nɛ́n a ũ. Ben Rasɛli bàalɛ à gàa à ò a denɛ. \v 13 Kɛ̀ Labã a dãre nɛ́ Yakubu baaru mà, à bàalɛ à gàa daàlɛ. Kɛ̀ à kà, ben à kùsia à lɛ́ pɛ̀a à tào a bɛ. Ben Yakubu yã kɛ̀ kɛ̀nↄ ònɛ píngi. \v 14 Ben Labã bènɛ: Ma arumɛ n ũ yãpura. \s1 Yakubu Lea kↄ̃n Rasɛlio sɛna \p Yakubu kɛ̀ Labã bɛ mↄ do, \v 15 ben Labã bènɛ: Kɛ̀ ń dɛ ma danɛ ũ yãnzin nɛ́ zĩi kɛmɛ pãↄ́? Dia mɛ́ fĩa bonnɛ nà ǹ omɛ. \v 16 Labã sↄ̃ nɛ́nↄgbɛ̃nↄ vĩ gↄ̃ↄn plaa. Yↄ̃ↄ tↄ́n Lea, Bãa sↄ̃ Rasɛli. \v 17 Lea wɛ́ɛ busana, Rasɛli sↄ̃ↄ nↄkparɛ maaamɛ, ben à kakana maa. \v 18 Yakubu ye Rasɛlizi, ben à bè Labãnɛ: Mɛ́ zĩi kɛnnɛ wɛ̃̀ swɛɛplaa n nɛ́ bãade Rasɛli yãnzi. \v 19 Labã bè: À sã̀ↄ mà à kpámma dɛ mà à kpá gbɛ̃ pãndeala. Ǹgↄ̃ kú ma bɛ kɛ̀. \p \v 20 Ben Yakubu zĩi kɛ̀nɛ wɛ̃̀ swɛɛplaa Rasɛli yãnzi, ase à kɛ̀nɛ lán gurↄ plaaa bàmɛ kɛ̀ à yezi yãnzi. \v 21 Ben à bè Labãnɛ: Kɛ̀ ma zĩ gurↄↄ pàpa, ǹ ma nↄↄ kpáma mà sɛ́. \v 22 Ben Labã gwedeenↄ kàkↄ̃a ń píngi à nↄsɛpↄblee kɛ̀ńnɛ. \v 23 Kɛ̀ uusiɛ kɛ̀, ben à a nɛ́ Lea sɛ̀ à kpàa, ben Yakubu dàɛo. \v 24 Labã a nↄgbɛ̃ zĩkɛri Zilipa kpà Leaa zĩkɛri ũ. \v 25 Kɛ̀ guu dↄ̀ Yakubu è Leamɛ, ben à bè Labãnɛ: Bↄ́yãnzi ń kɛ̀mɛ lɛɛ? Rasɛli yãnzin ma zĩi kɛ̀nnɛziroo? Bↄ́ bé à tò n ma kɛkɛ? \v 26 Labã bè: Wa kiia wè Bãa kpá gↄ̃ↄa Yↄ̃ↄ ãro. \v 27 Ǹ azuma doo kɛ kↄ̃n gbɛ̃ beeeo gĩa, mɛ́ à gbɛ̃ndoo kpámma zĩi kɛ̀ nɛ́ ɛara ǹ kɛmɛ wɛ̃̀ swɛɛplaa pãnde pↄ́ ũ. \v 28 Yakubu wèzi à azuma doo pì kɛ̀ kↄ̃n Leao, ben Labã a nɛ́ Rasɛli kpàa nↄↄ ũ. \v 29 Labã a nↄgbɛ̃ zĩkɛri Bila kpà Rasɛlia zĩkɛri ũ. \v 30 Yakubu dàɛ kↄ̃n Rasɛlio sↄ̃, ben à yezi dɛ Leala. Ben à ɛ̀ara à zĩi kɛ̀ Labãnɛ ai wɛ̃̀ swɛɛplaa dↄ. \s1 Yakubu nɛ́nↄ \p \v 31 Dii è Yakubu ye Leaziro, ben à à kɛ̀ nɛ́dandee ũ, Rasɛli sↄ̃ pãaamɛ. \v 32 Lea nↄ̀ sì à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, ben à tↄ́ kpànɛ Rubɛni, zaakɛ à bè: Dii ma nawɛ̃akɛna gwà. Ma zã égↄ̃ yemazi sa. \v 33 Kɛ̀ à nↄ̀ sì dↄ, à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, ben à bè: Dii mà ma zã yemaziro, ben à ɛ̀ara à nɛ́ kɛ̀kii kpàma dↄ. Ben à tↄ́ kpànɛ Simɛↄ. \v 34 Kɛ̀ à ɛ̀ara à nↄ̀ sì dↄ, à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ à bè: Kɛ̀kii sa ma zã é ma diɛkii ero, zaakɛ ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ìo mɛ̀n aagↄ̃. Ben à tↄ́ kpànɛ Levi. \v 35 À ɛ̀ara à nↄ̀ sì dↄ à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ à bè: Kɛ̀kii sa ma Dii sáabu kpà, ben à tↄ́ kpànɛ Yuda. Ben à nɛ́'ii zɛ̀. \c 30 \p \v 1 Kɛ̀ Rasɛli è ée nɛ́ ii kↄ̃n Yakubuoro, à gↄ̃aanↄ kpà kↄ̃n a vĩ̀io. Ben à bè Yakubunɛ: Ǹ nↄ̀ dↄmagu. Tó mɛ́ɛ e sↄ̃ro, mɛ́ gamɛ. \v 2 Yakubu pↄ fɛ̃̀zi à bè: Mámbe Luda ũ kɛ̀ n tɛ̃ nɛ́ↄ́? \v 3 Ben Rasɛli bè: Ma zĩkɛri Bilan yɛ̀. Ǹ gá io à nɛ́nↄ imɛ, mɛ́ borii e se à gãzĩ. \v 4 Ben à a zĩkɛri Bila kpàa nↄↄ ũ. Yakubu dàɛo, \v 5 ben à nↄ̀ sì à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ. \v 6 Ben Rasɛli bè: Ludaa tò yã bↄ̀mao nna à ma yã mà, à ma gba nɛ́gↄ̃gbɛ̃. Ben à tↄ́ kpànɛ Dani. \v 7 Rasɛli zĩkɛri pì ɛ̀ara à nↄ̀ sì à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ dↄ, \v 8 ben Rasɛli bè: Ma ↄsi ìsi kà kↄ̃n ma vĩ̀io ma ↄsii nɛ̀. Ben à tↄ́ kpànɛ Nafatali. \p \v 9 Kɛ̀ Lea è a nɛ́'ii zɛ̀, ben à a zĩkɛri Zilipa kpà Yakubua nↄↄ ũ dↄ. \v 10 Ben Lea zĩkɛri pì nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ kↄ̃n Yakubuo. \v 11 Ben Lea bè: Mìnnaamɛ. Ben à tↄ́ kpànɛ Gada. \v 12 Ben Lea zĩkɛri pì nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ dↄ kↄ̃n Yakubuo. \v 13 Ben Lea bè: Ma pↄↄ kɛ̀ nna, zaakɛ nↄgbɛ̃nↄ é be pↄnnadeen ma ũ. Ben à tↄ́ kpànɛ Asa. \p \v 14 Rubɛni bↄ̀ ésekɛ̃gurↄ à yenzi ɛ̃zɛ̃ è sɛ̃̀n, ben à bòbo à sùo a da Leanɛ. Ben Rasɛli bènɛ: Ǹ n nɛ́ yenzi ɛ̃zɛ̃ pì dãmɛ. \v 15 Lea bènɛ: Kɛ̀ n ma gↄ̃ↄ sìma, beee e mↄ́mmaro, ben ń yezi ǹ ma nɛ́ yenzi ɛ̃zɛ̃ sí dↄↄ́? Rasɛli bè: Tó ń kpàma, ḿbe nɛ́ io gbã̀a. \p \v 16 Kɛ̀ Yakubu e suu kↄ̃n buraao uusiɛ, Lea bↄ̀ à gàa à dààlɛ à bè: Mámbe mɛ́ inyo gbã̀a, zaakɛ ma n sɛ̃kã ma nɛ́ yenzi ɛ̃zɛ̃ yãnzimɛ. Ben à ìo gwãavĩ beeea. \v 17 Luda Lea wɛ́ɛkɛɛ sì, ben à nↄ̀ sì à Sãani ì kↄ̃n Yakubuo. \v 18 Ben Lea bè: Luda láada kpàma, kɛ̀ ma a zĩkɛri kpà ma zãa yãnzi. Ben à tↄ́ kpànɛ Isaka. \v 19 Lea ɛ̀ara à nↄ̀ sì dↄ à Tori ì, \v 20 ben à bè: Luda gba maaa dàmɛ. Kɛ̀kii sa ma zã é ma kpe da, zaakɛ ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ìo mɛ̀n swɛɛdo. Ben à tↄ́ kpànɛ Zɛbuluni. \v 21 Zãazãa à nɛ́nↄgbɛ̃ ì, ben à tↄ́ kpànɛ Dina. \p \v 22 Ben Rasɛli yã dↄ̀ Ludan à à wɛ́ɛkɛɛ sì, ben à kɛ̀ nɛ́dandee ũ. \v 23 À nↄ̀ sì à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì, ben à bè: Luda wí bↄ̀mɛ. \v 24 Ben à tↄ́ kpànɛ Yusufu à bè: Dii ɛara à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pãnde kaaramɛ dↄ. \s1 Yakubu pↄ́nↄ dãna Labãnɛ \p \v 25 Kɛ̀ Rasɛli Yusufu ì, Yakubu bè Labãnɛ: Ǹ ma gbarɛ mà tá ma bɛ bùsun. \v 26 Ma zĩi kɛ̀nnɛ ma nↄↄnↄ kↄ̃n ma nɛ́nↄ yãnzi. Ǹ ń kpáma mà tá, zaakɛ ń dↄ̃ lán ma zĩi kɛ̀nnɛ nà. \v 27 Ben Labã bènɛ: Tó ma n pↄnnaa è, ǹ gↄ̃mao kɛ̀. Ma màso kɛ̀ má è Dii aubarika kɛ̀mɛ n yãnzi. \v 28 Ǹ n asaiapↄ omɛ, mɛ́ kpámma. \v 29 Yakubu bènɛ: Ń dↄ̃ lán ma zĩi kɛ̀nnɛ nà. Ń dↄ̃ lán n pↄ́kãdeenↄ kɛ̀ ma ↄzĩ nà, \v 30 zaakɛ à féte kɛ̀ ń vĩ zaalɛ mɛ́ɛ mↄ́roo kàara maamaa. Dii aubarika dàngu guu kɛ̀ ma gaan n bɛ píngi. Bↄrɛn mɛ́ ma zĩnda bɛ zĩi kɛ sↄ̃ↄ? \v 31 Labã à là à bè: Bↄ́n mɛ́ fĩa boonnɛɛ? Yakubu wèàla à bè: Ǹton pↄ́ke kpámaro, mↄde ǹ yã kɛ̀ kɛmɛ, mɛ́gↄ̃ n pↄ́nↄ dãannɛ. \v 32 Ǹ tó mà gɛ̃ n pↄ́nↄ tɛ́ gbã̀a mà sã bakebakenↄ kↄ̃n à togetogenↄ plɛplɛ ma asaiapↄ ũ kↄ̃n sãnɛ bↄ̀rↄ siaanↄ kↄ̃n blè bakebakenↄ kↄ̃n à togetogenↄo. \v 33 Tó n ma asaiapↄ gwà gana gurↄ aɛzĩ, nɛ́ dↄ̃ tó má yãpuraa vĩ. Blè kɛ̀ kuu bakebakero ben à togetogero, ke sãnɛ bↄ̀rↄ kɛ̀ siaro, ɛ̃ndɛ̃ ma kpãi òmɛ. \v 34 Labã bè: Tↄ̀! Àgↄ̃ dɛ lán ń ò nà. \v 35 Zĩ beeea Labã à blèkofĩi bakebakenↄ sɛ̀ kↄ̃n à wɛ̃zãdeenↄ kↄ̃n blèda togetogenↄ kↄ̃n à bakebakenↄ, aↄ̃ pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ puraa vĩinↄ píngi kↄ̃n sãnɛ bↄ̀rↄ siaanↄ píngi, à ń ná a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄnɛ ń ↄzĩ. \v 36 Ben à kpã̀ngu dà ń dagura kↄ̃n Yakubuo lán gurↄ aagↄ̃ tá bà, ben Yakubu e Labã pↄ́ kpaaanↄ dãa. \p \v 37 Yakubu lí bori aagↄ̃ gã̀ búsunↄ zↄ̃̀zↄ̃ à ń wɛ̃zã kpàkpa à ń wɛ̃zã kɛ̀ púu. \v 38 Ben à lí kɛ̀ à ń wɛ̃zã kpàkpa pìnↄ pɛ̀ɛpɛɛ pↄ́nↄ gbãngo ímikiia, pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄe mↄↄ í minↄ wɛ́ɛn, zaakɛ gwen aↄ̃è kpákpa on. \v 39 Tó aↄ̃ kpákpa ò lí pìnↄ saɛ, ben aↄ̃ègↄ̃ nɛ́ wɛ̃zãdeenↄ ii kↄ̃n à togetogenↄ kↄ̃n à bakebakenↄo. \v 40 Yakubu è pↄ́nɛ pìnↄ plɛplɛ adona è à wɛ̃zãdeenↄ kↄ̃n à siaanↄ ká Labã pↄ́nↄ guu. Lɛmɛ à a zĩnda kpàsa bↄ̀ lɛ, èe ká Labã pↄ́nↄ guuro. \v 41 Tó pↄ́bori maaanↄ fɛ̀ɛ kↄ̃n kpákpa'onao, Yakubu è lí pìnↄ pɛ́ɛpɛɛɛ pↄ́nↄ aɛzĩ ímikiia, lɛ aↄ̃ kpákpa o ń saɛ. \v 42 Tó pↄ́ ginanↄmɛ sↄ̃, è lí pɛ́ɛpɛɛńnɛro. Lɛn pↄ́ ginanↄ gↄ̃̀ Labã pↄ́ ũ lɛ, ben pↄ́bori maaanↄ gↄ̃̀ Yakubu pↄ́ ũ. \v 43 Ben Yakubu auziki ègↄ̃ kaara maamaa à pↄ́nↄ pari kũ̀ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n lakuminↄ kↄ̃n zaakinↄo. \c 31 \s1 Yakubu bàalɛna Labãnɛ \p \v 1 Yakubu yã kɛ̀ Labã nɛ́nↄↄ e oo mà kɛ̀ aↄ̃ bè: Yakubu wa de pↄ́nↄ sìa píngi. Wa de auziki guun à kaarana èn. \v 2 Yakubu dↄ̃̀ Labã wɛ́ɛa, kɛ̀ a yã kú à nↄ̀sɛ guu lán yãa bà dↄro. \v 3 Ben Dii bènɛ: Ǹ ɛara ǹ tá n dezi bùsun n danɛnↄ bɛ, mɛ́gↄ̃ kúnyo. \v 4 Ben Yakubu Rasɛli kↄ̃n Leao sìsi aↄ̃ mↄ́ a pↄ́nↄ kiia sɛ̃̀n. \v 5 À bèńnɛ: Má dↄ̃̀ a de wɛ́ɛa kɛ̀ ma yã kú à nↄ̀sɛn lán yãa bà dↄro. Baa kↄ̃n beeeo ma de Ludaa kúmao. \v 6 Á dↄ̃ a zĩndanɛ kɛ̀ ma zĩi kɛ̀ a denɛ ma gbãa lɛ́mmɛ. \v 7 A de ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̀mɛ à ma láada lìɛ gɛ̃̀n kuri, ben Ludaa e tó à yãke kɛ̀mɛro. \v 8 Tó à bè sã bakebakenↄn ma baka ũ, sãanↄ ègↄ̃ nɛ́ bakebakenↄ ii. Tó à bè à wɛ̃zãdeenↄ bé wà ma baka ũ, sãanↄ ègↄ̃ nɛ́ wɛ̃zãdeenↄ ii. \v 9 Luda a de sãanↄ sìa à kpàma. \p \v 10 Gurↄↄ kɛ̀ blènↄↄ e kpákpa oo, ma nanaa ò, ben nanaa guu má è blèkofĩi kɛ̀ aↄ̃ↄe kpákpa oonↄ nɛ́ blè wɛ̃zãdeenↄmɛ kↄ̃n à bakebakenↄ kↄ̃n à togetogenↄo. \v 11 Ben Luda Malaika bèmɛ nanaa pì guu: Yakubu! Ben ma weàla ma bè: Maɛ kɛ̀! \v 12 À bè: Ǹ wɛ́ɛ sɛ́ ǹ gwa. Blèkofĩi kɛ̀ aↄ̃ↄe kpákpa oonↄ píngi blè wɛ̃zãdeenↄmɛ kↄ̃n à bakebakenↄ kↄ̃n à togetogenↄo, zaakɛ ma yã kɛ̀ Labã kɛ̀nnɛɛ è píngi. \v 13 Mámbe Luda kɛ̀ bↄ̀ à mↄ̀nzi Bɛtɛli ũ, guu kɛ̀ n gbɛ̀ pɛ̀ɛn n nↄ́si kùa n lù sɛ̀ma. Tia sa ǹ fɛɛ ǹ bↄ bùsu kɛ̀n ǹ tá n bɛ bùsun. \v 14 Ben Rasɛli kↄ̃n Leao bènɛ: Wá túbi vĩ wa de bɛ dↄↄ́? \v 15 Èe wa diɛɛ gbɛ̃ zĩ̀tↄnↄ ũnloo? A wa yamma, ben à à ↄↄ blè píngi. \v 16 Auziki kɛ̀ Ludaa sì wa dea gↄ̃̀ wa pↄ́ ũ píngimɛ kↄ̃n wa nɛ́nↄ. Ǹ yã kɛ̀ Ludaa ònnɛɛ kɛ píngi sa. \p \v 17 Ben Yakubu fɛ̀ɛ à a nɛ́nↄ kↄ̃n a nↄↄnↄ dì lakuminↄ kpɛɛ. \v 18 À a pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n auziki kɛ̀ à è Mɛsↄpↄtamianↄ sɛ̀ɛ píngi, ben à dà zɛ́n èe taa a de kiia Kanaa bùsun. \v 19 Kɛ̀ Labã gàa a sãanↄ kã kɛ̃ɛ, ben Rasɛli à tãanↄ sɛ̀ kpãi à kpɛɛ. \v 20 Yakubu sↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̀ Siria bori Labãnɛ èe lɛ́ zaaro. \v 21 À fɛ̀ɛ à bàalɛ kↄ̃n a pↄ́nↄ píngi à bikũ̀ Yuflatia, ben à mì pɛ̀ Giliada gusĩsĩdeea. \s1 Labã pɛɛna Yakubuzi \p \v 22 À gurↄ aagↄ̃dee zĩ wà bè Labãnɛ Yakubu bàalɛ. \v 23 À a gbɛ̃nↄ kàkↄ̃a, ben à pɛ̀ɛzi. À táa ò gurↄ swɛɛplaa, ben à à lè Giliada gusĩsĩdeen. \v 24 Ben Luda bↄ̀ à mↄ̀zi gwãavĩ nanaa guu à bènɛ: Ǹ làakari kɛ yã kɛ̀ nɛ́ o Yakubunɛzi à maaa ke à zaaa. \p \v 25 Labã Yakubu bùra lè pɛɛna Giliada gusĩsĩdeen, ben à bùra kàɛ gwe kↄ̃n a gbɛ̃nↄo se. \v 26 Ben Labã gàa à bè Yakubunɛ: Bↄ́yãnzi n ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̀mɛ n ma nɛ́nↄ sɛ̀ɛ n tańyo lán zĩ̀zↄnↄ bà? \v 27 Bↄ́yãnzi n ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛ̀mɛ n wurɛ kpãi nɛ́ɛ lɛ́ zamaro, lɛ ma gaa zɛnnɛ kↄ̃n pↄnnakɛnao kↄ̃n lɛ̀sinao kↄ̃n gã̀gão kↄ̃n mↄrↄo. \v 28 Nɛ́ɛ tó ma lɛ́ zà ma nɛ́nↄ kↄ̃n ma dionↄaro. N yↄ̃nkↄyã kɛ̀. \v 29 Ma gbãaa kà mà yã zaaa kɛare, ben n de Luda yã òmɛ gwãavĩ à bè mà làakari kɛ yã kɛ̀ mɛ́ onnɛɛzi à maaa ke à zaaa. \v 30 Nɛ́ɛ taa sa, kɛ̀ nɛ́ɛ n de bɛ bɛgɛ kɛɛ yãnzi. À kɛ̀ dia n ma tãanↄ sɛ̀ kpãii? \v 31 Yakubu wèàla à bè: Ma vĩa kɛ̀ mɛ́ɛ daa nɛ́ n nɛ́nↄ símamɛ. \v 32 Gbɛ̃ kɛ̀ n n tãanↄ è à kiia, wà à dɛ. Ǹ ma pↄ́nↄ gwagwa wa gbɛ̃nↄ wáa. Tó n n pↄ́ è, ǹ sɛ́. Yakubu sↄ̃ↄ dↄ̃ kɛ̀ Rasɛli Labã pↄ́ sɛ̀ kpãiro. \v 33 Labã gɛ̃̀ Yakubu bisa kutaan à gɛ̃̀ Lea kutaan à gɛ̃̀ nↄgbɛ̃ zĩkɛri gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ kutaan èe pↄ́ke ero. Kɛ̀ à bↄ̀ Lea kutaan, à gɛ̃̀ Rasɛli kutaan. \v 34 Rasɛli tãa pìnↄ sɛ̀ à ùtɛ lakumi gàari guumɛ, ben à vɛ̃̀ɛa. Labã à kuta guu gwàgwa píngi, èe pↄ́ke ero. \v 35 Rasɛli bè a denɛ: Baa, ǹton pↄ fɛ̃maziro, zaakɛ mɛ́ɛ e mà fɛɛro kɛ̀ má ↄ kũna yãnzi. Lɛmɛ Labã a tãanↄ wɛ̀tɛ lɛ èe ero. \v 36 Ben Yakubu pↄ fɛ̃̀ à lɛ́fↄtↄↄ kà Labãzi à bè: Bↄ́ dàn má kɛ̀? Bↄ durunn má kɛ̀ ben n pɛɛmazi wãawãa lán kɛ̀ bà? \v 37 Kɛ̀ n ma pↄ́nↄ gwàgwa píngi, n n bɛ pↄ́nↄ è gweↄ́? Ǹ bↄo gupuraaa ma gbɛ̃nↄ kↄ̃n n gbɛ̃nↄ wáa, aↄ̃ yã nnaa kpá gbɛ̃ kɛ̀ a yã nnaaa. \v 38 Ma kɛ n bɛ wɛ̃̀ baro. N sãanↄ kↄ̃n n blènↄ e nↄ̀ bↄɛro, mɛ́ɛ n sãa ke sóro. \v 39 Mɛ́ɛ sunnɛ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ nↄ̀bↄ pãsĩnↄ kũ̀ keoro, mɛɛ̀ à fĩa bonnɛ ma zĩndamɛ. Nɛɛ̀ pↄ́ kɛ̀ wà à kpãi ò gwãavĩ ke fãantɛ̃ fĩa lama. \v 40 Ɔfãntɛ̃ è ma lɛ fãantɛ̃, ĩa è ma dɛ gwãavĩ, mɛɛ̀ itɛ̃ kɛ. \v 41 Lɛn ma kɛ n bɛ lɛ ai wɛ̃̀ baro. Wɛ̃̀ gɛ̃ro dosai ma zĩi kɛ̀nnɛ n nɛ́nↄgbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ yãnzi. Ma wɛ̃̀ swɛɛdoo kɛ̀ n kpàsa yã musu. N ma láada lìɛ gɛ̃̀n kuri. \v 42 Tó èe kɛ ma dezi Ibraĩ Luda kɛ̀ ma de Isaaku à vĩa vĩi zɛ̀mao baasiro, lɛ n ma gbarɛ ↄkori. Luda zĩi kɛ̀ má kɛ̀ kↄ̃n nawɛ̃ao è, ben à kpã̀kɛ̃nzi gĩa gwãavĩ. \p \v 43 Ben Labã wè Yakubula: Nↄgbɛ̃ kɛ̀kiinↄ sↄ̃ ma nɛ́nↄmɛ. Nɛ́ kɛ̀kiinↄ sↄ̃ ma dionↄmɛ. Pↄ́kãdee kɛ̀kiinↄ sↄ̃ ma pↄ́kãdeenↄmɛ. Pↄ́ kɛ̀ ń è kɛ̀ píngi ma pↄ́mɛ. Bↄ́n mɛ́ kɛ ma nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n nɛ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ ìnↄnɛ gbã̀a? \v 44 Ǹ tó wà lɛdolɛ kɛ àgↄ̃ dɛ sèeda ũ wa dagura. \v 45 Ben Yakubu gbɛ̀ sɛ̀ à pɛ̀ɛ yã pì dↄngupↄ ũ. \v 46 À bè a gbɛ̃nↄnɛ aↄ̃ gbɛ̀nↄ sɛ́ɛ, ben aↄ̃ↄ sɛ̀ɛ aↄ̃ↄ dìdikↄ̃a, ben aↄ̃ pↄ́ blè à saɛ. \v 47 Ben Labã tↄ́ kpà gbɛ̀didikↄ̃ana pìnɛ Yega Saaduta. Yakubu tↄ́ kpànɛ Galɛɛdi. \v 48 Labã bè: Gbɛ̀didikↄ̃ana kɛ̀kiin sèeda ũ wa dagura gbã̀a. Bee yãnzi wà tↄ́ kpànɛ Galɛɛdi. \v 49 Wè be dↄ Mizipa, zaakɛ Labã bè: Dii wa dãkpa wa kɛ̃kↄ̃ana gbɛra lɛ wàton zakↄ̃nlo yãnzi. \v 50 Tó n ĩa dà ma nɛ́nↄgbɛ̃nↄa ke tó n nↄ pãndenↄ sɛ̀ dↄ, baa tó wá kú kↄ̃ kiiaro, ǹgↄ̃ dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ Ludan wa yã pì sèedadee ũ. \v 51 Ben Labã bènɛ dↄ: Ǹ gbɛ̀didikↄ̃ana kɛ̀kii gwa kↄ̃n gbɛ̀ kɛ̀ má pɛ̀ɛ wa dagurao. \v 52 Eégↄ̃ dɛ sèeda ũ kɛ̀ mɛ́ vĩàla mà mↄ́ mà à zaaa kɛnnɛro, mpi sↄ̃ nɛ́ vĩàla ǹ mↄ́ ǹ à zaaa kɛmɛro. \v 53 Ibraĩ kↄ̃n Naoo kↄ̃n ń deo Ludan wa yãkpaɛkɛri ũ. \p Ben Yakubu sì kↄ̃n Luda kɛ̀ a de Isaaku à vĩa vĩ tↄ́o. \v 54 À saa ò gusĩsĩdeen gwe, ben à a gbɛ̃nↄ sìsi aↄ̃ pↄ́ ble. Kɛ̀ aↄ̃ pↄ́ blè, ben aↄ̃ ì gwe. \v 55 Labã fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à lɛ́ zà a dionↄa kↄ̃n a nɛ́nↄ à sa maaa òńnɛ, ben à lìara à tà a bɛ. \c 32 \s1 Yakubu gbɛ̃nↄ zĩna Isaua \p \v 1 Yakubu dà zɛ́n, ben Luda malaikanↄ dààlɛ. \v 2 Kɛ̀ à ń é, à bè: Luda bùran kɛ̀. Ben à tↄ́ kpà guu pìnɛ Manaimu. \v 3 À zĩ̀rinↄ zĩ̀ a aɛ a vĩ̀i Isaua Sei bùsu kɛ̀ wè be dↄ Ɛdↄmu bùsun. \v 4 À bè a zĩ̀rinↄnɛ: À gá à o ma dii Isaunɛ à zↄ̀bleri Yakubu gurↄ plaa kɛ̀ Labã bɛ èe suu sa. \v 5 À onɛ má zùnↄ vĩ kↄ̃n zaakinↄ kↄ̃n sãanↄ kↄ̃n blènↄ kↄ̃n gↄ̃gbɛ̃ zĩkɛrinↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄo. Mámbe ma a zĩ à onɛ lɛ ma à pↄnnaa e. \p \v 6 Kɛ̀ zĩ̀rinↄ ɛ̀ara wà sù Yakubu kiia, aↄ̃ bè: Wa gaa n vĩ̀i kiia, èe mↄ́ à danlɛ kↄ̃n gↄ̃ↄn wàa plaaanↄ. \v 7 Vĩa Yakubu kũ̀ èe bídi kɛɛ maamaa, ben à gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ kúonↄ kpàatɛ lɛo plaa kↄ̃n sãanↄ kↄ̃n blènↄ kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n lakuminↄo à bè: \v 8 Tó Isau mↄ̀ à sì à lɛo dooa, à lɛo doo kɛ̀ gↄ̃̀ é bↄ. \v 9 Ben à adua kɛ̀ à bè: Dii, ma dezi Ibraĩ kↄ̃n ma de Isaakuo Luda, ń òmɛ mà su ma bùsun ma danɛnↄ kiia, nɛ́ aubarika damagu. \v 10 N gbɛ̃kɛɛ kↄ̃n náanɛ yão kɛ̀mɛ maamaa ma bɛ̀ɛ e káro. Gurↄↄ kɛ̀ ma bikũ Yodaa, gò bé à na ma ↄzĩ ado. Tia sa ma su kↄ̃n auziki lɛo plaaa kɛ̀nↄ. \v 11 Ma wɛ́ɛ kɛ̀mma ǹ ma sí ma vĩ̀ia, zaakɛ mɛ́ɛ vĩa kɛɛnɛ kɛ̀ eé sí wa tɛ́ à nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n nɛ́nↄ dɛdɛ yãnzi. \v 12 Mpi sↄ̃, n bè nɛ́ aubarika damagu nɛ́ ma borii kaara lán ísialɛa bùsu'ãatɛ̃ bà weé fↄ̃ wà ń naroro ń pari yãnzi. \p \v 13 Gwen Yakubu ìn. Pↄ́ kɛ̀ à plɛ̀plɛ à a vĩ̀i gbaanↄn yɛ̀: \v 14 Blèda mɛ̀n wàa do, à kofĩi mɛ̀n baro, sãda mɛ̀n wàa do, à karo mɛ̀n baro, \v 15 lakumida mɛ̀n baaakuri kↄ̃n ń nɛ́ bↄ̀rↄnↄ, zùda mɛ̀n baplaa, à sware mɛ̀n kuri, zaakida mɛ̀n baro, à kyà mɛ̀n kuri. \v 16 À ń ná a zↄ̀blerinↄnɛ ń ↄzĩ bori kↄ̃n boriio, ben à bèńnɛ: Àgↄ̃ tɛ́ ma aɛ à kpàngu da a dagura gã̀ kↄ̃n gã̀o. \v 17 À bè gbɛ̃ káakunɛ: Tó ma vĩ̀i dànlɛ à n la à bè: Démɛ n dii ũu? Nɛ́ɛ gaa mámɛ? Dé bé à pↄ́ kɛ̀ nɛ́ɛ dãa kɛ̀nↄ vĩi? \v 18 Ǹ onɛ à zↄ̀bleri Yakubu pↄ́mɛ, pↄ́ kɛ̀ à a dii gbà à kpã̀sãnɛnↄn gwe, àpi e suu kpɛɛ. \v 19 À yã dↄ̃nkↄ̃ pì ò gbɛ̃ plaadeenɛ kↄ̃n gbɛ̃ aagↄ̃deeo kↄ̃n pↄ́dãrinↄ ń píngi à bè: Tó a da Isaulɛ, à onɛ lɛ. \v 20 À onɛ à zↄ̀bleri Yakubu e suu kpɛɛ. Zaakɛ à laasuu lɛ̀ à bè: Mɛ́ à làakari kpáɛ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ má kpà aɛ kɛ̀nↄ, wé wɛ́ɛ sikↄ̃lɛ. Eé gí gbãakɛ kpámazi saↄ́? \v 21 Gbaa pìnↄ dↄ̀nɛ aɛ, ben à gↄ̃̀ bùran gwãavĩ mↄ̀a à ì gwe. \s1 Yakubu ↄsikana kↄ̃n Ludao \p \v 22 À fɛ̀ɛ gwãavĩ à a nↄ mɛ̀n plaaanↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n a nↄgbɛ̃ zĩkɛri gↄ̃ↄn plaaanↄ kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gↄ̃ↄn kuri awɛɛdoonↄ, ben à bikũ̀ńyo Yaboku íbikũkiia. \v 23 Kɛ̀ à bikũ̀ńyo, ben à pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ sɛ̀ɛ à bikũ̀o píngi. \v 24 Yakubu gↄ̃̀ ado, ben gↄ̃gbɛ̃ ke mↄ̀ èe ↄsi kaao ai guu kà dↄna. \v 25 Kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ pì è é fↄ̃ à à nɛ́ro, à à lɛ̀ a gisipɛkↄ̃rɛkiia, ben à gisi bↄ̀kũn ↄsikana pì guu. \v 26 Gↄ̃gbɛ̃ pì bè: Ǹ ma gbarɛ, zaakɛ guu e dↄↄ. Ben Yakubu bènɛ: Tó èe kɛ ǹ aubarika damagu baasiro, mɛ́ n gbarɛro. \v 27 Gↄ̃gbɛ̃ pì à là à bè: N tↄ́n diaa? À wèàla à bè: Ma tↄ́n Yakubu. \v 28 Ben à bè: Weé bennɛ Yakubu dↄro, séde Isaraili, zaakɛ n ↄsi kà kↄ̃n Ludao kↄ̃n gbɛ̃nteenↄ, ben n ↄsii nɛ̀. \v 29 Yakubu bènɛ: Ǹ n tↄ́ omɛ se. A wèàla à bè: Bↄ́yãnzi nɛ́ɛ ma tↄ́ gbekaazi? Ben à aubarika dàn gwe. \v 30 Yakubu tↄ́ kpà guu pìnɛ Pɛniɛli, zaakɛ à bè: Wa wɛ́ɛ sìkↄ̃lɛ kↄ̃n Ludao, ben mɛ́ɛ garo. \v 31 À bↄ̀ Pɛniɛli ↄfãntɛ̃bↄɛna, èe tↄ̃ↄtɛɛ a gisi yãnzi. \v 32 Bee yãnzi ai gbã̀a Isarailinↄ è nↄ̀bↄ túgisi sóro, kɛ̀ Luda Yakubu lɛ̀ à túgisia yãnzi. \c 33 \s1 Yakubu wɛ́ɛsina Isaulɛ \p \v 1 Kɛ̀ Yakubu wɛ́ɛ sɛ̀, à è Isau e mↄↄ kↄ̃n gↄ̃ↄn wàa plaaanↄ. À a nɛ́nↄ kpàatɛtɛ Leanɛ kↄ̃n Rasɛlio kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛri mɛ̀n plaaanↄ. \v 2 Ben à nↄgbɛ̃ zĩkɛri pìnↄ gbàrɛ aↄ̃ dↄ aɛ kↄ̃n ń nɛ́nↄ. Beee gbɛra Lea kↄ̃n a nɛ́nↄ, ben Rasɛli kↄ̃n Yusufuo tɛ́ ń kpɛɛ. \v 3 À dↄ̀ńnɛ aɛ à kùɛ tↄↄtɛ gɛ̃̀n swɛɛplaa ai à gàa à kào a vĩ̀i pì kiia. \v 4 Ben Isau bàalɛ à mↄ̀ à dààlɛ à mlɛ̃̀a, à ↄↄ dà à gã̀n à lɛ́ pɛ̀a, ben aↄ̃ ↄ́ↄ dↄ̀. \v 5 Isau wɛ́ɛ sɛ̀ à nↄgbɛ̃nↄ è kↄ̃n nɛ́nↄ, ben à bè: Dénↄ bé wà kúnyo kɛ̀? Yakubu wèàla à bè: Nɛ́ kɛ̀ Luda ma gbaanↄmɛ. \v 6 Ben nↄgbɛ̃ zĩkɛri pìnↄ sↄ̃̀ńzi kↄ̃n ń nɛ́nↄ aↄ̃ kùɛ. \v 7 Ben Lea kↄ̃n a nɛ́nↄ sↄ̃̀ńzi dↄ aↄ̃ kùɛ. Beee gbɛra Yusufu kↄ̃n Rasɛlio sↄ̃̀ńzi aↄ̃ kùɛ. \v 8 Isau bè: Pↄ́ kɛ̀ ma dańlɛ kɛ̀nↄↄ dɛ diamɛ? Yakubu wèàla à bè: Lɛ ma n pↄnnaa e yãnzimɛ. \v 9 Isau bè: Ma gbɛ̃, ma pↄ́nↄ mↄ̀ma, ǹgↄ̃ n pↄ́nↄ kũna. \v 10 Ben Yakubu bè: Auo! N yã nna! Tó ma n pↄnnaa è, ǹ ma gba sí, zaakɛ wa wɛ́ɛsikↄ̃lɛna kɛ̀mɛ lán wɛ́ɛsikↄ̃lɛna kↄ̃n Ludao bàmɛ, ben n gbãakɛ kpàmazi. \v 11 Ǹ gbaa kɛ̀ ma mↄonnɛɛ sí, zaakɛ Luda aubarika dàmagu, pↄ́kee e kɛ̃sãmaro. Lɛmɛ à nàkↄ̃rɛa lɛ, ben à sì. \p \v 12 Ben Isau bè: Wà da zɛ́n wà tá. Mɛ́ gányo. \v 13 Ben à wèàla à bè: Ma dii, ń dↄ̃ kɛ̀ nɛ́nↄ gbãa vĩro, ben má sãa kↄ̃n zùnɛ bↄ̀rↄnↄ vĩ. Tó wa tá gbãaa ò gurↄ do, pↄ́kãdeenↄ é gaga píngimɛ. \v 14 Ǹ dↄmɛ aɛ ma dii, mↄma n zↄ̀bleri mɛ́gↄ̃ tɛ́ pↄ́nↄ kpɛɛ kↄ̃n nɛ́nↄ busɛbusɛ ai mà mↄ́ mà n le Sei. \v 15 Isau bè: Mɛ́ ma gbɛ̃kenↄ tónyo. Yakubu bè: À kɛ̀ dɛa nɛ́ kɛ lɛ dↄↄ? Ǹ tó mà n pↄnnaa e dii. \v 16 Zĩ beeean Isau dà Sei zɛ́n. \v 17 Ben Yakubu gàa Suko. À bɛɛ bò gwe, ben à lá kutaanↄ dↄ̀ pↄ́nↄnɛ. Bee yãnzi wà tↄ́ kpà guu pìnɛ Suko. \p \v 18 Kɛ̀ Yakubu sù kↄ̃n Mɛsↄpↄtamiao, à kà wɛ́tɛ kɛ̀ wè be Sɛkɛmu, Kanaa bùsun aafia, ben à bùra kàɛ wɛ́tɛ pì saɛ. \v 19 À a bùrakaɛkii lù Sɛkɛmu de Amↄ nɛ́nↄa kondogi basↄↄro. \v 20 Gwen à sa'okii bòn, à tↄ́ kpànɛ Luda Isarailinↄ Luda. \c 34 \s1 Sɛkɛmu kusina Dinaa \p \v 1 Lea nɛ́nↄgbɛ̃ Dina kɛ̀ à ì kↄ̃n Yakubuo bↄ̀ à wɛ́ɛ kpáɛ bùsu pì nↄgbɛ̃nↄzi. \v 2 Kɛ̀ bùsu pì kí Amↄ nɛ́ Sɛkɛmu, Ivi borii à è, à à sɛ̀ gbãaao, ben à dàɛo. \v 3 À pↄↄ dↄ nↄkparɛ pìa à yezi, ben à yã nnannaa ònɛ. \v 4 Ben Sɛkɛmu bè a denɛ: Ǹ nɛ́nↄkparɛ beee wɛtɛmɛ mà sɛ́. \v 5 Kɛ̀ Yakubu mà wà a nɛ́nↄgbɛ̃ kpɛ bↄ̀, à nɛ́nↄↄ kú sɛ̃̀n kↄ̃n à pↄ́kãdeenↄ, ben à yĩ̀tɛ ai aↄ̃ sù. \v 6 Ben Sɛkɛmu de Amↄ gàa à Yakubu le à yã pì onɛ. \v 7 Kɛ̀ Yakubu nɛ́nↄ bↄ̀ sɛ̃̀n wà sù, ben aↄ̃ yã pì mà gↄ̃ↄ. Aↄ̃ nↄ̀sɛ yàka aↄ̃ pↄ fɛ̃̀ maamaa, kɛ̀ Sɛkɛmu wíyã kɛ̀ Isarailinↄnɛ yãnzi, à dàɛ kↄ̃n Yakubu nɛ́nↄgbɛ̃o à yã kɛ̀ dɛ wà kɛroo kɛ̀. \v 8 Ben Amↄ bèńnɛ: Ma nɛ́ Sɛkɛmu pↄↄ dↄ a nɛ́nↄgbɛ̃a. A yã nna. À à kpáa nↄↄ ũ. \v 9 Wà lɛdolɛ kɛ wàgↄ̃ wa nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kpãsãakↄ̃a. \v 10 Àgↄ̃ kúwao, wa bùsu kuu a pↄ́ ũmɛ. À vɛ̃ɛn àgↄ̃ laa taan àgↄ̃ tↄↄtɛ vĩ. \v 11 Ben Sɛkɛmu ò Dina de kↄ̃n à dãgↄ̃nↄnɛ à bè: À tó mà a pↄnnaa e. Pↄ́ kɛ̀ a be mà kpáawa mɛ́ kpá. \v 12 À anzureblebↄ lɛ́ damɛ bíta kↄ̃n gbaanↄ paripari. Pↄ́ kɛ̀ á ò mɛ́ kpá. À nɛ́nↄkparɛ pì kpáma nↄↄ ũ. \p \v 13 Ben Yakubu nɛ́nↄ wè Sɛkɛmu kↄ̃n à de Amↄola kↄ̃n mↄnafikio kɛ̀ Sɛkɛmu ń dãre kpɛ bↄ̀ yãnzi. \v 14 Aↄ̃ bèńnɛ: Wé fↄ̃ wà beee kɛro, wé fↄ̃ wà wa dãre kpá gɛfↄↄdeearo, zaakɛ wíyãmɛ wa kiia. \v 15 Wé we a yãziro, séto à gↄ̃ lán wapinↄ bà a gↄ̃gbɛ̃nↄ bã̀ngu kɛ ń píngi. \v 16 Tó a bã̀ngu kɛ̀, wé wa nɛ́nↄ kpãsãawa wé a nɛ́nↄ sɛ́ nↄↄ ũ. Wégↄ̃ kúao, wé gↄ̃ bori dↄ̃nkↄ̃nↄ ũ. \v 17 Mↄde tó ée we wa yãziro, tó ée bã̀ngu kɛro, wé wa dãre sɛ́ wà táomɛ. \v 18 Yã pì kɛ̀ Amↄ kↄ̃n a nɛ́ Sɛkɛmuonɛ nna. \v 19 Gↄ̃kparɛ pì yã pì gↄ̃̀gↄ̃ kpakpaa kɛ̀ Yakubu nɛ́nↄgbɛ̃ yã kànɛ yãnzi. À bɛ̀ɛ vĩ dɛńla a de bɛdeenↄ tɛ́. \p \v 20 Amↄ kↄ̃n a nɛ́ Sɛkɛmuo gàa ń wɛ́tɛ bĩilɛa, ben aↄ̃ yã ò kↄ̃n wɛ́tɛdeenↄ wà bè: \v 21 Gbɛ̃ pìnↄ yãke vĩwaoro. Wà tó aↄ̃gↄ̃ kú wa bùsun aↄ̃gↄ̃ laa taa, zaakɛ bùsu pì yàasa eé mↄ́wa. Wé ń nɛ́nↄgbɛ̃nↄ sɛ́ wé wa nɛ́nↄ kpáḿma. \v 22 Gbɛ̃ pìnↄ sↄ̃ é we wàgↄ̃ kúwao lɛ wà gↄ̃ bori dↄ̃nkↄ̃ ũro, séto èe kɛ wa gↄ̃gbɛ̃ píngi bã̀ngu kɛ̀ lán ń bà baasiro. \v 23 Aↄ̃ pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n ń auzikinↄ kↄ̃n ń zùnↄ píngi é gↄ̃ wa pↄ́ ũroo? Wà weńnɛ lɛ aↄ̃gↄ̃ kúwao. \v 24 Wɛ́tɛ pì deenↄ Amↄ kↄ̃n a nɛ́ Sɛkɛmuo yã mà, ben aↄ̃ gↄ̃gbɛ̃nↄ bã̀ngu kɛ̀ ń píngi. \p \v 25 À gurↄ aagↄ̃dee zĩ, kɛ̀ aↄ̃ↄ kú kↄ̃n wãwãao aↄ̃ↄ kú kↄ̃n yãke laasuuoro, Yakubu nɛ́ gↄ̃ↄn plaaanↄ Simɛↄ kↄ̃n Levio, Dina vĩ̀inↄ, aↄ̃ baade a fɛ̃ɛdaa sɛ̀ aↄ̃ sì wɛ́tɛ aↄ̃ gↄ̃gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ ń píngi. \v 26 Aↄ̃ Amↄ kↄ̃n a nɛ́ Sɛkɛmuo dɛ̀dɛ, ben aↄ̃ Dina sɛ̀ aↄ̃ bↄ̀o Sɛkɛmu kpɛ́n aↄ̃ tào. \v 27 Wɛ́tɛdeenↄ dɛdɛna gbɛra Yakubu nɛ́nↄ mↄ̀ wà wɛ́tɛ pↄ́nↄ nàkↄ̃a kɛ̀ wà wí dà ń dãrea yãnzi. \v 28 Aↄ̃ ń sãanↄ kↄ̃n ń blènↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n ń zùnↄ kↄ̃n ń zaakinↄ, pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú wɛ́tɛ guunↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú ń buraanↄ píngi. \v 29 Aↄ̃ ń auzikinↄ sɛ̀ɛ píngi kↄ̃n ń nɛ́nↄ kↄ̃n ń nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ kú ń bɛɛnↄ píngi. \p \v 30 Ben Yakubu bè Simɛↄnɛ kↄ̃n Levio: A sumɛ yã zaaao. Kanaanↄ kↄ̃n Pɛrizinↄ kↄ̃n bùsu kɛ̀kii bori pãndenↄ égↄ̃ ye ma kãziro. Lán wá pariro nà, tó aↄ̃ lìgawazi, tó aↄ̃ sìwagu, aↄ̃é ma dɛ kↄ̃n ma boriinↄo píngimɛ. \v 31 Ben aↄ̃ wèàla wà bè: Kɛ̀ à wa dãre dìɛ kaarua ũ, beee maan gweↄ́? \c 35 \s1 Luda aubarikadana Yakubun Bɛtɛli \p \v 1 Luda bè Yakubunɛ: Ǹ fɛɛ ǹ tá Bɛtɛli ǹ vɛ̃ɛ gwe. Ǹ ma gbãgbãkii bo gwe, zaakɛ ma bↄ ma mↄnzi gwe gurↄↄ kɛ̀ nɛ́ɛ bàa lɛɛ n vĩ̀inɛ. \v 2 Ben Yakubu bè a bɛdeenↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ ń píngi: À bori zĩ̀tↄnↄ tãa kɛ̀ á vĩinↄ kwɛ́ɛ à zú o à a pↄ́kãsãanↄ lendee kpá. \v 3 Wé fɛɛ wà tá Bɛtɛli. Mɛ́ Luda gbãgbãkii bo gwe, zaakɛ à dↄ̀malɛ ma nawɛ̃akɛgurↄ, ègↄ̃ kúmao guu kɛ̀ ma gaan píngi. \v 4 Ben aↄ̃ bori zĩ̀tↄnↄ tãa kɛ̀ aↄ̃ↄ vĩinↄ kpàa kↄ̃n swãi kɛ̀ aↄ̃ↄ dananↄ, ben à pↄ́ pìnↄ vĩ̀i gbíi lí gbáru Sɛkɛmu saɛ. \v 5 Kɛ̀ Yakubu kↄ̃n a nɛ́nↄ dà zɛ́n, Ludaa tò vĩa wɛ́tɛ kɛ̀ kú ń saɛnↄ deenↄ kũ̀ maamaa, ben aↄ̃ gbɛ̃kee e pɛ́ɛńziro. \v 6 Ben Yakubu kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ ń píngi kà Luzu kɛ̀ wè be tia Bɛtɛli, Kanaa bùsun. \v 7 À sa'okii bò gwe, ben à tↄ́ kpà guu pìnɛ Bɛtɛli Luda, zaakɛ gwen Luda bↄ̀ à mↄ̀zin gurↄↄ kɛ̀ èe bàa sii a vĩ̀inɛ. \v 8 Debora kɛ̀ dɛ Rɛbɛka gwàri ũ yãa gà gwe, ben wà à vĩ̀i gbíi lí gbáru Bɛtɛli saɛ. Ben wà tↄ́ kpànɛ Ɔ́ↄdↄlizi. \p \v 9 Luda bↄ̀ à mↄ̀ Yakubuzi dↄ à suna kↄ̃n Mɛsↄpↄtamiao gbɛra, à aubarika dàn \v 10 à bè: N tↄ́n Yakubu, mↄde weé bennɛ Yakubu dↄro, sé Isaraili. Lɛmɛ à tↄ́ kpànɛ Isaraili lɛ. \v 11 Luda bènɛ dↄ: Luda Gbãapingiden ma ũ. Àgↄ̃ nɛ́ ii àgↄ̃ kaara. Borii é bↄ n kiia kↄ̃n bori pariinↄ dↄ, n bori kenↄ égↄ̃ dɛ kínanↄ ũ. \v 12 Mɛ́ bùsu kɛ̀ má kpà Ibraĩ kↄ̃n Isaakuoa kpámma kↄ̃n n boriinↄ n gaa gbɛra. \v 13 Ben Luda fɛ̀ɛ à bↄ̀ guu kɛ̀ à yã ònɛn. \v 14 Yakubu gbɛ̀ pɛ̀ɛ guu kɛ̀ Luda yã ònɛn dↄngupↄ ũ. À í tↄ̃̀a à nↄ́si kùa. \v 15 Ben Yakubu tↄ́ kpà guu kɛ̀ Luda yã ònɛn pìnɛ Bɛtɛli. \s1 Rasɛli kↄ̃n Isaakuo gaa \p \v 16 Ben aↄ̃ fɛ̀ɛ Bɛtɛli wà dà zɛ́n. Kɛ̀ aↄ̃ kà kĩi kↄ̃n Ɛflatao, Rasɛli nɛ́'igurↄↄ kà, ben nɛ́'ii kɛ̀a zĩ'ũ. \v 17 Nɛ́'iwãwãa à kũ̀ gbãa, ben nɛ́sɛɛri bènɛ: Ǹton vĩa kɛro, n nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì dↄ. \v 18 Rasɛli gbãa vĩ dↄro èe gaa, ben à tↄ́ kpà a nɛ́ pìnɛ Bɛnↄni, ben à de tↄ́ kpànɛ Bɛyãmi. \v 19 Kɛ̀ Rasɛli gà, wà à vĩ̀i Ɛflata kɛ̀ wè be tia Bɛtɛlɛmu zɛ́n. \v 20 Yakubu gbɛ̀ dↄngupↄ pɛ̀ɛ à miraa. Rasɛli mira gbɛ̀ pì kú gwe ai kↄ̃n a gbã̀ao. \p \v 21 Isaraili ɛ̀ara à dà zɛ́n, ben à bùra kàɛ sãdãrinↄ gugwagba aɛ. \v 22 Gurↄↄ kɛ̀ à kú bùsu pìn Rubɛni gàa à dàɛ kↄ̃n Bilao, Yakubu nↄ yìgisai, ben Yakubu yã pì mà. \p Yakubu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì mɛ̀n kuri awɛɛplaa. \v 23 Lea nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Yakubu daudu Rubɛni, Simɛↄ, Levi, Yuda, Isaka kↄ̃n Zɛbulunio. \v 24 Rasɛli nɛ́nↄn Yusufu kↄ̃n Bɛyãmio ũ. \v 25 Rasɛli zĩkɛri Bila nɛ́nↄn Dani kↄ̃n Nafatalio ũ. \v 26 Lea zĩkɛri Zilipa nɛ́nↄn Gada kↄ̃n Asao ũ. Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ wà ń í kↄ̃n Yakubuo Mɛsↄpↄtamianↄn gwe. \p \v 27 Ben Yakubu kà a de Isaaku kiia Mamare. À kú Kiriataba kɛ̀ wè be tia Ɛblↄnu saɛ, guu kɛ̀ Ibraĩ kↄ̃n Isaakuo vɛ̃̀ɛn. \v 28 Isaaku kà wɛ̃̀ bakɛ̃ndo \v 29 à zi kũ̀ kótokoto, ben à gà à kà a gbɛ̃nↄla, ben à nɛ́nↄ Isau kↄ̃n Yakubuo à vĩ̀i. \c 36 \s1 Isau boriinↄ \p \v 1 Isau kɛ̀ wè benɛ dↄ Ɛdↄmu boriinↄ yãn yɛ̀. \v 2 Isau Kanaa nↄgbɛ̃nↄ sɛ̀, Iti bori Ɛlↄni nɛ́ Ada kↄ̃n Ivi bori Ana nɛ́ Ɔↄlibama, Zibɛↄ̃ dioo. \v 3 À Sumaila nɛ́ Basɛma, Nɛbayo dãre sɛ̀ dↄ. \v 4 Ada Ɛlifaza ìo, ben Basɛma Ruɛli ì. \v 5 Ɔↄlibama Yeusu kↄ̃n Yalamuo kↄ̃n Korao ì. Isau nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ wà ń í Kanaa bùsunↄn gwe. \p \v 6 Isau a nↄↄnↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n a nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n a bɛdeenↄ ń píngi kↄ̃n a pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n a auziki kɛ̀ à è Kanaa bùsunnↄ píngi, ben à gàa Sei bùsun à zã̀ kũ̀ kↄ̃n a dãaro Yakubuo, \v 7 zaakɛ aↄ̃ auziki bíta bé à tò aↄ̃é fↄ̃ wàgↄ̃ kú kↄ̃oro. Bùsu kɛ̀ aↄ̃ↄ kún e mↄ́ḿmaro, kɛ̀ aↄ̃ pↄ́nↄↄ pari yãnzi. \v 8 Isau vɛ̃̀ɛ Sei gusĩsĩdeen kɛ̀ wè be tia Ɛdↄmu. \p \v 9 Isau kɛ̀ dɛ Ɛdↄmunↄ dezi káaku ũ boriinↄn yɛ̀. \v 10 Isau nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ tↄ́n yɛ̀: Ada nɛ́ Ɛlifaza kↄ̃n Basɛma nɛ́ Ruɛlio. \v 11 Ɛlifaza nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Temana, Omaa, Zefo, Gatamu kↄ̃n Kenazio ũ. \v 12 Ɛlifaza nↄ yìgisain Timina ũ. Àmbe à Amalɛki ìo. Isau nↄ Ada dionↄn gwe. \p \v 13 Ruɛli nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Naata, Zɛra, Sama kↄ̃n Mizao. Isau nↄ Basɛma dionↄn gwe. \p \v 14 Isau nↄ Ana nɛ́ Ɔↄlibama, Zibɛↄ̃ dioo nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Yeusu, Yalamu kↄ̃n Korao. \p \v 15 Isau bori kínanↄn yɛ̀: Isau daudu Ɛlifaza bori kínanↄn Temana, Omaa, Zefo, Kenazi, \v 16 Kora, Gatamu kↄ̃n Amalɛkio ũ. Ɛlifaza bori kínanↄ, Ada dionↄn gwe. Aↄ̃ↄ kú Ɛdↄmunↄ bùsun. \p \v 17 Isau nɛ́ Ruɛli bori kínanↄn yɛ̀: Naata, Zɛra, Sama kↄ̃n Mizao. Ruɛli bori kínanↄ, Basɛma dionↄn gwe. Aↄ̃ↄ kú Ɛdↄmunↄ bùsun. \p \v 18 Isau nↄ Ɔↄlibama bori kínanↄn yɛ̀: Yeusu, Yalamu kↄ̃n Korao. Ana nɛ́ Ɔↄlibama dionↄn gwe. \v 19 Isau kɛ̀ wè benɛ dↄ Ɛdↄmu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn gwe, à bori kínanↄn gwe. \s1 Sei boriinↄ \p \v 20 Sei, Ori borii kɛ̀ kú Ɛdↄmunↄ bùsun zaa káaku nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Lotana, Sobala, Zibɛↄ̃, Ana, \v 21 Disↄ̃, Ɛza kↄ̃n Disão. \v 22 Lotana nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Ori kↄ̃n Omamuo. Lotana dãren Timina ũ. \v 23 Sobala nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Alavã, Manaa, Ebala, Sefo kↄ̃n Onamuo. \v 24 Zibɛↄ̃ nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Aya kↄ̃n Anao. Ana pì bé à bↄ̀ bia wãaa zaa gbáan gurↄↄ kɛ̀ èe a de zaakinↄ dãa. \v 25 Ana nɛ́gↄ̃gbɛ̃n Disↄ̃ ũ, à nɛ́nↄgbɛ̃ sↄ̃ Ɔↄlibama. \v 26 Disↄ̃ nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Ɛmɛdã, Ɛsɛbã, Itirana kↄ̃n Keranao. \v 27 Ɛza nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Bilana, Zavã kↄ̃n Akanao. \v 28 Disã nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn yɛ̀: Uzu kↄ̃n Aranao. \p \v 29 Ori bori kínanↄn yɛ̀: Lotana, Sobala, Zibɛↄ̃, Ana, \v 30 Disↄ̃, Ɛza kↄ̃n Disão. Ori bori kínanↄ kↄ̃n ń borii kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Sei bùsunnↄn gwe. \p \v 31 Kína kɛ̀ aↄ̃ kí blè Ɛdↄmunↄ bùsun Isarailinↄ kínanↄ ãanↄn yɛ̀. \v 32 Bɛↄ nɛ́ Bɛla, Dinaba gbɛ̃ bé à kí blè Ɛdↄmu káaku. \v 33 Kɛ̀ à gà, ben Zɛra nɛ́ Yobabu, Bↄzↄra gbɛ̃ kí blè à gɛ̃ɛ ũ. \v 34 Kɛ̀ à gà, ben Temana bùsu gbɛ̃ Usamu kí blè à gɛ̃ɛ ũ. \v 35 Kɛ̀ à gà, ben Bedada nɛ́ Adada, Avi gbɛ̃ kí blè à gɛ̃ɛ ũ. Àmbe à zĩ̀ blè Midiãnↄa Mↄabunↄ bùsun. \v 36 Kɛ̀ à gà, ben Masareka gbɛ̃ Samala kí blè à gɛ̃ɛ ũ. \v 37 Kɛ̀ à gà, ben Reobo kɛ̀ kú Yuflati saɛ gbɛ̃ Saulu kí blè à gɛ̃ɛ ũ. \v 38 Kɛ̀ à gà, ben Akabo nɛ́ Baali Ana kí blè à gɛ̃ɛ ũ. \v 39 Kɛ̀ à gà, ben Pau gbɛ̃ Adada kí blè à gɛ̃ɛ ũ. À nↄↄ tↄ́n Mɛtabɛli, Matarɛdi nɛ́mɛ, Mɛzaba dio. \p \v 40 Isau bori kínanↄ tↄ́n yɛ̀ kↄ̃n ń bùsunↄ: Timina, Alava, Yɛtɛ, \v 41 Ɔↄlibama, Ela, Pinↄ, \v 42 Kenazi, Temana, Mibiza, \v 43 Magadiɛli kↄ̃n Iramuo. Ɛdↄmunↄ kínanↄn gwe wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo bùsu kɛ̀ aↄ̃ vɛ̃̀ɛn. Isau kɛ̀ dɛ Ɛdↄmunↄ dezi ũu boriinↄn gwe. \c 37 \s1 Yusufu nana'ona \p \v 1 Yakubu kú Kanaa bùsun guu kɛ̀ a de vɛ̃̀ɛn. \v 2 Yakubu boriinↄ yãn yɛ̀. Yusufu nɛ́ gↄ̃kparɛmɛ. À wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛplaadee guu kɛ̀ èe sãanↄ dãa kↄ̃n a vĩ̀inↄ, à de nↄↄnↄ Bila kↄ̃n Zilipao nɛ́nↄ, ben à dà zaaa kɛ̀ aↄ̃ↄ kɛ̀ kↄmↄtↄ kɛ̀ a denɛ. \v 3 Isaraili ye Yusufuzi dɛ a nɛ́ kpaaanↄla kɛ̀ à à ì a zikũ guu yãnzi, ben à utagyaba zↄ̃̀nɛ. \v 4 Kɛ̀ à vĩ̀inↄ è ń dee ye Yusufuzi dɛńla, ben aↄ̃ zàn aↄ̃è we wà yã nnaa ooro. \p \v 5 Yusufu nanaa ò, ben à tↄ̃kɛ̃̀ a vĩ̀inↄnɛ, ben aↄ̃ ɛ̀ara wà zàn dɛ zi pↄ́la. \v 6 À bèńnɛ: À nanaa kɛ̀ má ò ma. \v 7 Má è wée ése yiyii bura, ben ma ése bakaa fɛ̀ɛ à zɛ̀. A pↄ́nↄ lìgazi, ben aↄ̃ nàɛnɛ. \v 8 Ben à vĩ̀inↄ bènɛ: Nɛ́ kí blewan yↄ́? Nɛ́ gbãaa blewan yↄ́? Ben aↄ̃ ɛ̀ara wà zàn dɛ yã pↄ́la nanaa kɛ̀ à ò pì yãnzi. \p \v 9 Yusufu ɛ̀ara à nanaa ò dↄ, ben à tↄ̃kɛ̃̀ a vĩ̀inↄnɛ à bè: Ma ɛara ma nanaa ò dↄ. Má è ↄfãntɛ̃ kↄ̃n mↄvurao kↄ̃n sↄsↄnɛ mɛ̀n kuri awɛɛdoonↄↄ e naɛɛmɛ. \v 10 À nanaa pì tↄ̃kɛ̃̀ a denɛ dↄ, ben à de pàtaa à bè: Nana kparee takan ń ò lɛɛ? Mapi kↄ̃n n dao kↄ̃n n vĩ̀inↄ, wé mↄ́ wà kúɛ n aɛn yↄ́? \v 11 À vĩ̀inↄ nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ kpào. À de sↄ̃ nanaa pì yã kũna a nↄ̀sɛ guu. \p \v 12 À vĩ̀inↄ gàa ń de sãanↄ dã Sɛkɛmu. \v 13 Ben Isaraili bè Yusufunɛ: N vĩ̀inↄ e sãa dãa Sɛkɛmu. Mɛ́ n zĩ ń kiia. À wèàla à bè: Ma yãa. \v 14 Ben à bènɛ: Ǹ gá ǹ n vĩ̀inↄ gwa kↄ̃n sãanↄ, tó aↄ̃ↄ aafia. Ǹ ɛara ǹ sumɛ kↄ̃n aↄ̃ baaruo. Ben à à gbàrɛ, à bↄ̀ Ɛblↄnu guzurɛn à gàa Sɛkɛmu. \v 15 Èe likↄ̃aa zↄ̃ↄ sɛ̃̀n, ben gↄ̃gbɛ̃ ke dààlɛ à à là: Bↄ́n nɛ́ɛ wɛtɛɛ? \v 16 À wèàla à bè: Mɛ́ɛ ma vĩ̀inↄ wɛtɛɛmɛ. Tó ń ń sãdãkii dↄ̃, ǹ omɛ. \v 17 Gↄ̃gbɛ̃ pì bè: Kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ gura kɛ̀, má mà aↄ̃ bè wèe gaa Dotãmɛ. Ben Yusufu pɛ̀ɛńzi à ń lé Dotã. \p \v 18 Kɛ̀ aↄ̃ à è kãaa, ai àgↄ̃ gá ká ń kiia, aↄ̃ lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi wà bè wà à dɛ. \v 19 Aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: À gwa, nana'ori e mↄↄ kãaa. \v 20 À tó wà à dɛ wà à zu lↄ̀gↄ kɛ̀nↄ doke guu, wé be nↄ̀bↄ pãsĩ bé à à dɛ̀ à sò. Ɛ̃ndɛ̃ wé e lán à nanaanↄ é mì dɛ nà. \v 21 Kɛ̀ Rubɛni yã pì mà, à yezi à à mì sí, ben à bè: Wàton à dɛro, \v 22 àton aru bↄaro. À à zu lↄ̀gↄ kɛ̀kiin gbáan kɛ̀. Àton à dɛro. Rubɛni òńnɛ lɛ, kɛ̀ à yezi à à mì sí à à kpá a dea yãnzimɛ. \v 23 Kɛ̀ Yusufu kà a vĩ̀inↄ kiia, aↄ̃ à uta bↄ̀, à utagyaba maaa pì. \v 24 Ben aↄ̃ à sɛ̀ wà à zù lↄ̀gↄ pìn. Lↄ̀gↄ pì da korimɛ à í vĩro. \v 25 Ben aↄ̃ vɛ̃̀ɛ wèe pↄ́ blee. Kɛ̀ aↄ̃ wɛ́ɛ sɛ̀, aↄ̃ Sumaila bori laatarinↄ è, aↄ̃ bↄ̀ Giliada bùsun aↄ̃ↄe gaa Igipiti. Aↄ̃ lakuminↄↄ dò pↄ́nↄ kↄ̃n lí'ↄ ɛ̃zɛ̃o kↄ̃n lí'ↄ gũ nnannaao sɛna. \v 26 Ben Yuda bè a gbɛ̃nↄnɛ: Tó wa wa dãaro dɛ̀, ben wa à gɛ̀ ùtɛ, bↄ́ àren wé ee? \v 27 À tó wà à yá Sumaila borii pìnↄa. Wàton à dɛro, wa dãaronloo? Wa aru dↄ̃nkↄ̃mɛ. Ben à gbɛ̃nↄ à yã mà. \v 28 Kɛ̀ Midiã laatari pìnↄↄ e mↄↄ gɛ̃ zɛ́la, ben aↄ̃ Yusufu gà wà bↄ̀ lↄ̀gↄn, aↄ̃ à yà Sumaila borii pìnↄa kondogi baro, ben wà tào Igipiti. \p \v 29 Kɛ̀ Rubɛni mↄ̀ lↄ̀gↄ pì kiia, èe Yusufu e gwe dↄro, ben à a pↄ́kãsãanↄ gà à kɛ̃̀kɛ̃, \v 30 ben à gàa a dãaronↄ kiia à bè: Nɛ́ pì kú gwe dↄro. Mɛ́ gá má kↄ̃n beeeo? \v 31 Aↄ̃ blèkofĩi kũ̀ wà dɛ̀, ben aↄ̃ Yusufu uta pì sɛ̀ wà màɛ à aru guu. \v 32 Ben aↄ̃ à utagyaba pì sɛ̀ wà gàao ń denɛ aↄ̃ bè: Pↄ́ kɛ̀ wá èn yɛ̀. N nɛ́ utan yↄ́, ke à pↄ́nlo? \v 33 À dↄ̃̀, ben à bè: Ma nɛ́ utamɛ, nↄ̀bↄ pãsĩ bé à à sò. Wãiyoo, wà ma nɛ́ Yusufu kã̀sãkãsãkↄ̃ɛmɛ. \v 34 Ben à a utadaa gà à kɛ̃̀ à pↄ́kãsãa sɛ̀ à dà, ben à a nɛ́ pì sósobi kɛ̀ gìkɛna. \v 35 À nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n à nɛ́nↄgbɛ̃nↄ mↄ̀ à làakari kpáɛnɛ ń píngi, mↄde à gì a làakari kpáɛzi à bè: Mɛ́gↄ̃ ma nɛ́ pì gɛ̀ ↄ́ↄ dↄↄmɛ ai mà gá táo à kiia gɛ̀wãan. Ben èe sósobi ↄ́ↄ dↄↄ a nɛ́ pì yã musu. \p \v 36 Midiã pìnↄ sↄ̃ Yusufu yà Pↄtifaa Igipiti. Fili'auna ìba kemɛ, àmbe à dogarinↄ gbɛ̃nsi ũ. \c 38 \s1 Yuda kↄ̃n Tamao \p \v 1 Zĩ beeea Yuda bↄ̀ a gbɛ̃nↄ kiia à gàa à vɛ̃̀ɛ Adulamu gbɛ̃ kɛ̀ wè benɛ Ira bɛ. \v 2 Gwen à dàkↄ̃rɛ kↄ̃n Kanaa bùsu gbɛ̃ kɛ̀ wè benɛ Sua nɛ́nↄgbɛ̃o, ben à à sɛ̀ nↄↄ ũ. \v 3 À nↄ̀ sì à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, ben à tↄ́ kpànɛ Ɛɛ. \v 4 À ɛ̀ara à nↄ̀ sì dↄ à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì, ben à tↄ́ kpànɛ Ona. \v 5 À ɛ̀ara à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ì dↄ, ben à tↄ́ kpànɛ Sela. Gurↄↄ kɛ̀ à nɛ́ pì ì, à kú Kezibimɛ. \p \v 6 Ben Yuda nↄgbɛ̃ kɛ̀ wè benɛ Tama sɛ̀ a daudu Ɛɛnɛ. \v 7 Ɛɛ kɛ̀ Diinɛ zaa, ben à à dɛ̀. \v 8 Ben Yuda bè Onanɛ: Ǹ n vĩ̀i gyaanↄↄ sɛ́ ǹ borii kɛ n vĩ̀inɛ, lán wè kɛ nà. \v 9 Kɛ̀ Ona dↄ̃ kɛ̀ nɛ́ kɛ̀ é i kↄ̃n a vĩ̀i gyaanↄↄo égↄ̃ dɛ a borii ũro, tó à dàɛo ben à yezi a zĩnda e, è à gↄ̃gbɛ̃ pↄ́ kwɛ́ɛmɛ, lɛ àton borii kɛ a vĩ̀inɛro yãnzi. \v 10 Yã kɛ̀ èe kɛɛ pì kɛ̀ Diinɛ zaa, ben à à dɛ̀ dↄ. \v 11 Ben Yuda bè a nɛ́ gyaanↄ Tamanɛ: Ǹ gá ǹgↄ̃ gyaanↄↄ blee n de bɛ ai ma nɛ́ Sela ìsi kũ. Zaakɛ èe daa Sela é ga lán a vĩ̀inↄ bàmɛ. Ben Tama gàa à vɛ̃̀ɛ a de bɛ. \p \v 12 Kɛ̀ à gurↄↄ gì kɛ̀, ben Yuda naↄ̃ gà. Kɛ̀ à nↄ̀sɛ kpàɛ, à dà zɛ́n èe gaa a sãkãkɛ̃ɛrinↄ kiia Timina kↄ̃n a gbɛ̃nna Irao. \v 13 Ben wà à baaru kpà Tamanɛ wà bè: N zã de e gaa Timina a sãanↄ kã kɛ̃ɛ. \v 14 Ben à a gyaanↄblepↄnↄ bↄ̀ à pↄ́dangãn sɛ̀ à kù a uua, ben à gàa à vɛ̃̀ɛ Enaimu bĩilɛa Timina zɛ́n. Zaakɛ à è Sela bíta kũ̀, wèe à kpáa nↄↄ ũro. \v 15 Kɛ̀ Yuda à è, ben à à dìɛ kaarua ũ kɛ̀ à pↄ́ kù a uua yãnzi. \v 16 Ben à sↄ̃̀zi zɛ́ saɛ à bè: Ǹ tó mà daɛnyo. Èe à dↄ̃ a nɛ́ gyaanↄↄ ũro. Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Tó n daɛmao, bↄ́n nɛ́ kpámaa? \v 17 À wèàla à bè: Mɛ́ ma kpàsa blènɛ mɛ̀n doo kpãsãnnɛ. Ben à bè: Ǹ tↄↄba diɛmɛ ai ǹgↄ̃ gaa kpãsã. \v 18 Ben à à là à bè: Bↄ́ tↄↄban mɛ́ diɛnnɛɛ? A bè: Ǹ n sèedakɛbↄ kↄ̃n a bào kↄ̃n gò kɛ̀ ń kũnao kpáma. Ben à kpàa à dàɛo à nↄ̀ dↄ̀n. \v 19 Ben nↄgbɛ̃ pì fɛ̀ɛ à tà bɛ à a pↄ́dangãn bↄ̀ à a gyaanↄblepↄnↄ sɛ̀ à dà. \v 20 Yuda a gbɛ̃nna Adulamu gbɛ̃ zĩ̀ kↄ̃n blènɛo à tↄↄba boo nↄgbɛ̃ pì kiia. Kɛ̀ à kà, èe à ero. \v 21 Ben à gwedeenↄ làla à bè: Kaarua kɛ̀ kú Enaimu zɛ́ saɛ kɛ̀ yã kú máa? Aↄ̃ wèàla wà bè: Kaarua kee kú kɛ̀ro fá! \v 22 Ben à ɛ̀ara à tà, à bè Yudanɛ: Mɛ́ɛ à ero. Gwedeenↄ bè wà kaarua ke dↄ̃ gwe yã sero. \v 23 Ben Yuda bè: Àgↄ̃ pↄ́ pìnↄ kũna. Wé tó gbɛ̃nↄ wa yáa dↄro. Ma n zĩ kↄ̃n blè pìo, nɛ́ɛ à ero. \p \v 24 Mↄ aagↄ̃ↄ gbɛra wà mↄ̀ wà ò Yudanɛ wà bè: N nɛ́ naↄ̃ Tama kaarua kà, ben à nↄ̀ sì a pãpãkɛna pì guu. Yuda bè: À bↄo wà tɛ́ sↄ̃a. \v 25 Kɛ̀ wèe bↄↄo bàazi, à lɛ́kpãsã kɛ̀ a zã denɛ à bè: Gbɛ̃ kɛ̀ pↄ́ kɛ̀kiinↄ vĩi bé à nↄ̀ dↄ̀magu. Ǹ sèedakɛbↄ kↄ̃n a bào kↄ̃n gò kɛ̀kiio gwa, tó ń à de dↄ̃. \v 26 Yuda pↄ́ pìnↄ dↄ̃̀, ben à bè: Nↄgbɛ̃ pì yã nna dɛmala, zaakɛ mɛ́ɛ à kpá ma nɛ́ Selaaro. Yuda e daɛo dↄro. \v 27 Kɛ̀ à kà nɛ́'ina, à mↄ̀ à lè sìkanↄ bé wà kú à gbɛɛɛ guu. \v 28 Gurↄↄ kɛ̀ èe nɛ́ ii, aↄ̃ gbɛ̃ndoo ↄ bↄ̀, ben nɛ́sɛɛri wↄ̃ↄ tɛ̃aa dↄ̀a à bè: Nɛ́ kɛ̀kii bé à bↄ̀ káaku. \v 29 Kɛ̀ nɛ́ pì a ↄↄ sↄ̀kpa, ben nɛ́ plaadee bↄ̀, ben nↄgbɛ̃ pì bè: N bↄ bùimɛ fá! Ben wà tↄ́ kpànɛ Pɛrɛzi. \v 30 Beee gbɛra kɛ̀ à gbɛ̃ndoo kɛ̀ wà wↄ̃ↄ tɛ̃aa dↄ̀ à ↄↄa bↄ̀, ben wà tↄ́ kpànɛ Zɛra. \c 39 \s1 Yusufu kↄ̃n Pↄtifa naↄ̃o \p \v 1 Kɛ̀ Sumaila boriinↄ kà kↄ̃n Yusufuo Igipiti, ben Igipiti gbɛ̃ Pↄtifa à lùḿma. Fili'auna ìba kemɛ, àmbe à dogarinↄ gbɛ̃nsi ũ. \v 2 Dii kú kↄ̃n Yusufuo à à dàkↄ̃rɛ kↄ̃n mìnnaao. À kú a dii Igipiti gbɛ̃ pì bɛ. \v 3 Kɛ̀ à dii pì è Dii kúo ègↄ̃ à dakↄ̃rɛɛ kↄ̃n saao yã kɛ̀ èe kɛɛnↄ guu píngi, \v 4 ben Yusufu à pↄnnaa è. Pↄtifa à dìɛ a bɛgwari ũ à pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ nànɛ a ↄzĩ píngi. \v 5 Zaa gurↄↄ kɛ̀ à à dìɛ a bɛgwari ũ, Dii aubarika dà à bɛɛn Yusufu yãnzi. Dii aubarika dà pↄ́ kɛ̀ dɛ à pↄ́ ũunↄn píngi, bɛ pↄ́nↄ kↄ̃n bura pↄ́nↄ mámmam. \v 6 Ben Pↄtifa a pↄ́ píngi nà Yusufunɛ a ↄzĩ. À bà kú yãkeoro, tó èe kɛ pↄ́blee baasiro. Yusufu sↄ̃ nɛ́ gↄ̃ ↄ̀wazimɛ, ben à zɛna maa. \p \v 7 Zĩkea Yusufu nii gɛ̃̀ a dii naↄ̃gu, ben à bènɛ: Ǹ daɛmao. \v 8 Ben à gì à bè: Ǹ gwa, ma dii bà kú yãkeo ua kɛ̀ guu dↄro, à pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ nàmɛ ma ↄzĩ píngi. \v 9 À gbãaa dɛmala ua kɛ̀ guuro, èe gímɛ kↄ̃n pↄ́keoro, sé mpi, kɛ̀ ń dɛ à nↄↄ ũ yãnzi. Mɛ́ fↄ̃ mà yã zaa beee taka kɛ mà durun kɛ Ludanɛro. \v 10 Baa kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì ègↄ̃ oonɛ baabↄrɛ, èe we à dàɛoro, à yezi àgↄ̃ kúo sero. \p \v 11 Zĩkea kɛ̀ Yusufu gɛ̃̀ kpɛ́n a zĩi kɛ, à mↄ̀ à lè ua zĩkɛri kee kú kpɛ́ guuro. \v 12 Ben nↄgbɛ̃ pì à kũ̀ a utaa à bè: Ǹ daɛmao. Ben Yusufu a uta tònɛ gwe à bàa lɛ̀ à bↄ̀ bàazi. \v 13 Kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì è à a uta tòare à bàa lɛ̀ à bↄ̀ bàazi, \v 14 ben à ua zĩkɛrinↄ sìsi à bèńnɛ: À gwa, wà mↄ̀we kↄ̃n Eberuo, ben èe dↄkɛɛwao. À gɛ̃̀mazi à daɛmao, ben ma wii lɛ̀. \v 15 Kɛ̀ à mà ma wiii dↄ̀awa, ben à a uta tò kaɛna ma saɛ à bàa lɛ̀ à bↄ̀ bàazi. \v 16 Ben nↄgbɛ̃ pì uta pì kàɛ a saɛ ai Yusufu dii sù, \v 17 ben à bènɛ: Eberu zↄ̀ kɛ̀ n suowe dↄkɛ̀mao à gɛ̃̀mazi. \v 18 Kɛ̀ ma wiii dↄ̀a, ben à à uta tò kaɛna ma saɛ à bàa lɛ̀ à bↄ̀ bàazi. \v 19 Kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì yã pì ò a zãnɛ à bè, lán n zↄ̀ kɛ̀mɛ nàn gwe, ben Yusufu dii pↄ fɛ̃̀ maamaa. \v 20 Ben à bè wà Yusufu kũ wà à da kpɛ́siaan, guu kɛ̀ kína pisinanↄↄ káɛn, ben à gurↄplaa kɛ̀ gwe. \p \v 21 Baa kↄ̃n beeeo Dii kúo à gbɛ̃kɛɛ kɛ̀nɛ à tò à yã kà pisinanↄ dãkparin. \v 22 Ben dãkpari pì pisinanↄ nà Yusufunɛ a ↄzĩ ń píngi, wè yãke kɛ à sairo. \v 23 Pisinanↄ dãkpari pì bà ègↄ̃ kú Yusufu yãoro, kɛ̀ Dii kúo yãnzi, ben ègↄ̃ à daakↄ̃rɛ kↄ̃n saao yã kɛ̀ èe kɛɛ guu píngi. \c 40 \s1 Yusufu pisinanↄ nana bↄkↄ̃tɛna \p \v 1 Beee gbɛra Igipiti kí Fili'auna wɛ̃kpaatɛri kↄ̃n a burɛdikɛrio taari kɛ̀nɛ. \v 2 À pↄ fɛ̃̀ a ìba gↄ̃ↄn plaaa pìnↄzi, à wɛ̃kpaatɛri kí kↄ̃n à burɛdikɛri kío. \v 3 Ben à ń ká kpɛ́siaan a dogarinↄ gbɛ̃nsi bɛ, kpɛ́ kɛ̀ wà Yusufu dàn. \v 4 Dogarinↄ gbɛ̃nsi pì Yusufu dìɛ àgↄ̃ ń gwaa, ben aↄ̃ gurↄplaa kɛ̀ kpɛ́ pìn gwe. \p \v 5 Gwãavĩ dↄ̃nkↄ̃a Igipiti kína wɛ̃kpaatɛri kↄ̃n burɛdikɛri pìo nanaa ò ń gↄ̃ↄn plaaa ń píngi, baade kↄ̃n a pↄ́o kↄ̃n a bↄkↄ̃tɛnao. \v 6 Kɛ̀ Yusufu mↄ̀ ń gwa kↄngↄ, à è aↄ̃ uu sìsi. \v 7 Ben à ń lá à bè: Bↄ́ yã bé à tò a uu sisina gbã̀a? \v 8 Aↄ̃ wèàla wà bè: Nanaan wá ò, gbɛ̃kee kú kɛ̀ kɛ̀ à à bↄkↄ̃tɛna owero. Ben à bèńnɛ: Luda bé à nana bↄkↄ̃tɛna vĩroo? À a nanaa pìnↄ omɛ mà ma. \v 9 Ben wɛ̃kpaatɛri kí a pↄ́ ònɛ à bè: Ma nanaa guu ma geepi lí è ma saɛ. \v 10 Geepi lí pì gã̀ aagↄ̃mɛ. À lá bↄ̀ à vú kɛ̀ à nɛ́ ì à mà. \v 11 Má Fili'auna togo kũna, ben ma geepi bɛɛ pìnↄ sɛ̀ má fɛ̃̀ à togoo pì guu má kpàa. \v 12 Yusufu bènɛ: Nanaa pì bↄkↄ̃tɛnan yɛ̀. Lígã aagↄ̃ↄ pìnↄ nɛ́ gurↄ aagↄ̃ↄmɛ. \v 13 Gurↄ aagↄ̃ↄ gbɛra Fili'auna é n mì sí. Eé ɛara à n da n zĩi guu, nɛ́ ɛara ǹgↄ̃ geepiwɛ̃ɛ bↄↄnɛ lán nɛɛ̀gↄ̃ kɛɛ nà yã. \v 14 Tó yã bↄ̀nyo nna, ǹ tó ma yã gↄ̃ dↄngu. Ǹ gbɛ̃kɛɛ kɛmɛ ǹ ma yã o Fili'aunanɛ lɛ à ma bↄ kpɛ́siaa kɛ̀ guu. \v 15 Zaakɛ wà ma kũ kpãi zaa Eberu bùsun, ben baa Igipiti kɛ̀ mɛ́ɛ yãke kɛ à kà wà ma da wɛ̀ɛ kɛ̀ guuro. \p \v 16 Kɛ̀ burɛdikɛri kí è Yusufu nanaa pì bↄkↄ̃tɛna bↄ̀ kↄ̃n wɛ̃kpaatɛrio nna, ben à bènɛ: Ma nanaa guu sↄ̃ má è má burɛdi sɛna gbíi aagↄ̃ dikↄ̃ana. \v 17 Gbíi kɛ̀ kú musu, burɛdi bori parii kɛ̀ má kɛ̀ Fili'aunanɛ ká à guu, ben bãanↄↄ e blee ma musu. \v 18 Yusufu bènɛ: À bↄkↄ̃tɛnan yɛ̀. Gbíi aagↄ̃ↄ pìnↄ gurↄ aagↄ̃ↄmɛ. \v 19 Gurↄ aagↄ̃ↄ gbɛra Fili'auna é n mì zↄ̃ à n logo lía, bãanↄ é n ble. \p \v 20 À gurↄ aagↄ̃dee sↄ̃ Fili'auna igurↄ làa kↄ̃kↄ̃mɛ, ben à pↄ́blee kɛ̀ a ìbanↄnɛ. À wɛ̃kpaatɛri kí kↄ̃n burɛdikɛri kío bↄ̀ɛ kpɛ́n a ìbanↄ wáa. \v 21 Ben à ɛ̀ara à wɛ̃kpaatɛri kí dà a zĩin à ɛara àgↄ̃ í bↄↄare. \v 22 Ben à burɛdikɛri kí lògo lía lán Yusufu ń nanaanↄ bↄkↄ̃tɛna òńnɛ nà. \v 23 Yusufu yã e dↄ wɛ̃kpaatɛrikin dↄro, à yã sã̀n. \c 41 \s1 Yusufu Fili'auna nana bↄkↄ̃tɛna \p \v 1 Wɛ̃̀ plaa papana gbɛra Fili'auna nanaa ò, à è á zɛna Nili lɛ́a. \v 2 À è zùda maa mɛ̀kpananↄ bↄ̀ɛ swaa pì wɛ̀ɛn mɛ̀n swɛɛplaa aↄ̃ↄe sɛ̃̀ blee tàfe guu. \v 3 Ben à zùda yãyãna wↄ̀zↄgↄwↄzↄgↄnↄ è mɛ̀n swɛɛplaa dↄ. Aↄ̃ bↄ̀ swawɛɛn wà tɛ̀ à káakupↄnↄ kpɛɛ aↄ̃ zɛ̀ ń saɛ swa lɛ́a. \v 4 Ben zù yãyãna wↄ̀zↄgↄwↄzↄgↄ pìnↄ zù maa mɛ̀kpana pìnↄ mↄ̀mↄ, ben Fili'auna vù. \p \v 5 À ɛ̀ara à ii ò, ben à nanaa ò dↄ. À è ése sáko maa wɛ́ɛdee pìa ése lí dↄ̃nkↄ̃a sáko swɛɛplaa. \v 6 Ben à ése sáko wɛ́ɛ wodowodoo kɛ̀ lou'i kɛ̃̀sãḿmanↄ è, à pìa ń gbɛra dↄ sáko swɛɛplaa. \v 7 Ben ése sáko wɛ́ɛ wodowodoo pìnↄ ése sáko maa wɛ́ɛdee pìnↄ mↄ̀mↄ. Kɛ̀ Fili'auna vù, à è nanaan á ò. \p \v 8 Kɛ̀ guu dↄ̀, à kú bídi guu, ben à Igipiti màsokɛrinↄ kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃rinↄ sìsi ń píngi. À a nanaanↄ tↄ̃kɛ̃̀ńnɛ, mↄde aↄ̃ gbɛ̃kee e fↄ̃ à à bↄkↄ̃tɛna ònɛro. \v 9 Ben wɛ̃kpaatɛri kí fɛ̀ɛ à yã ò Fili'aunanɛ à bè: Taari kɛ̀ má kɛ̀ yãa dↄ̀magu gbã̀a. \v 10 Kí, n pↄ fɛ̃̀ n zↄ̀blerinↄzi yã, ben n ma da kpɛ́siaan n dogarinↄ gbɛ̃nsi bɛ lɛdo kↄ̃n burɛdikɛrikio. \v 11 Gwãavĩ dↄ̃nkↄ̃a wa nanaa ò, wa baade kↄ̃n a pↄ́o kↄ̃n à bↄkↄ̃tɛnao. \v 12 Eberu gↄ̃kparɛ kee kúwao gwe, n dogarinↄ gbɛ̃nsi zↄ̀mɛ. Kɛ̀ wa wa nanaanↄ tↄ̃kɛ̃̀nɛ, ben à wa baade pↄ́ bↄkↄ̃tɛna ònɛ. \v 13 Yã pìnↄ kɛ̀ lán à òwe nà. N ɛara n ma da ma zĩin, ben n burɛdikɛri kí pì lògo lía. \p \v 14 Ben Fili'auna gbɛ̃ zĩ̀ wà Yusufu sísi, ben wà gàa wà à bↄ̀ wɛ̀ɛn kpakpaa. À mì bò à a pↄ́kãsãanↄ lìɛ, ben à gàa Fili'auna kiia. \v 15 Ben Fili'auna bènɛ: Ma nanaa ò, gbɛ̃kee e fↄ̃ à à bↄkↄ̃tɛna òmɛro. Má mà wà bè tó wà ònnɛ, nɛɛ̀ fↄ̃ ǹ à bↄkↄ̃tɛna ońnɛ. \v 16 Yusufu bènɛ: Èe kɛ mámbeero! Luda bé eé à bↄkↄ̃tɛna onnɛ, kí. \v 17 Ben Fili'auna bènɛ: Ma nanaa guu má è má zɛna Nili lɛ́a. \v 18 Má è zùda maa mɛ̀kpana mɛ̀n swɛɛplaaanↄ bↄ̀ɛ swawɛɛn aↄ̃ↄe sɛ̃̀ blee tàfe guu. \v 19 Ben ma zùda pãndenↄ è dↄ mɛ̀n swɛɛplaa aↄ̃ↄ yãyãna wↄ̀zↄgↄwↄzↄgↄ, mɛ́ɛ zù yãyãna beee takanↄ e Igipiti kɛ̀ zikiro. \v 20 Ben zùda yãyãna wↄ̀zↄgↄwↄzↄgↄ pìnↄ zù mɛ̀kpana káakupↄ mɛ̀n swɛɛplaaa pìnↄ mↄ̀mↄ. \v 21 Baa kɛ̀ aↄ̃ ń mↄ́mↄ, aↄ̃ gↄ̃̀ yãyãna lán yãa bàmɛ, gbɛ̃ke é dↄ̃ kɛ̀ aↄ̃ ń mↄ́mↄ sero. Ben ma vu. \v 22 Nanaa guu dↄ má è, ése sáko maa wɛ́ɛde pìa ése lí dↄ̃nkↄ̃a sáko swɛɛplaa. \v 23 Ben má è ése sáko teee wɛ́ɛ wodowodoo kɛ̀ lou'i kɛ̃̀sãḿmanↄ pìa ń gbɛra dↄ sáko swɛɛplaa. \v 24 Ben ése sáko wɛ́ɛ wodowodoo pìnↄ ése sáko wɛ́ɛdee pìnↄ mↄ̀mↄ. Kɛ̀ má ò màsokɛrinↄnɛ, aↄ̃ gbɛ̃kee e fↄ̃ à à bↄkↄ̃tɛna òmɛro. \p \v 25 Ben Yusufu bènɛ: Kí, nanaa kɛ̀ ń ò pìnↄ bↄkↄ̃tɛna dↄ̃nkↄ̃mɛ. Luda yã kɛ̀ à yezi à kɛɛ ↄ̀dↄannɛmɛ, kí. \v 26 Zù maa mɛ̀n swɛɛplaaa pìnↄ nɛ́ wɛ̃̀ swɛɛplaamɛ. Ése sáko wɛ́ɛde sáko swɛɛplaaa pìnↄ sↄ̃ wɛ̃̀ swɛɛplaamɛ. Nanaa pìnↄ bↄkↄ̃tɛna dↄ̃nkↄ̃mɛ. \v 27 Zù yãyãna wↄ̀zↄgↄwↄzↄgↄ mɛ̀n swɛɛplaaa kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ɛ wà tɛ̀ à káakupↄnↄ kpɛɛ pìnↄ nɛ́ wɛ̃̀ swɛɛplaamɛ. Lɛmɛ ése sáko wɛ́ɛ wodowodoo kɛ̀ lou'i kɛ̃̀sãḿma sáko swɛɛplaaa pìnↄ dɛ lɛ dↄ. Beeenↄmɛ wɛ̃̀ swɛɛplaaa kɛ̀ dekaa é ká ũ. \v 28 Lán má ònnɛ nà tia, kí, ma bè Ludaa e yã kɛ̀ à yezi à kɛɛ ↄdↄↄannɛmɛ. \v 29 Blɛwɛɛ égↄ̃ di Igipiti gu píngia maamaa ai wɛ̃̀ swɛɛplaa. \v 30 Beee gbɛra dekaa é ká ai wɛ̃̀ swɛɛplaa, kãna gbãaa pì yã é sã Igipitinↄn. Dekaa pì é bùsu pì dɛ. \v 31 Dekaa kɛ̀ eé mↄ́ pì égↄ̃ pãsĩ maamaa, kãna gbãaa pì yã é dↄ gbɛ̃ken dↄro. \v 32 Kí, kɛ̀ gɛ̃̀n plaan n nanaa pì ò, kɛ̀ Luda bé à dìɛ yãnzimɛ. Eé kɛ tiamɛ, à seka vĩro. \v 33 Tia sa kí, ǹ wɛ́ɛzɛ̃ri ↄ̃ndↄ̃dee wɛtɛ ǹ diɛ àgↄ̃ dɛ gbãadee ũ Igipiti. \v 34 Kí, ǹ gbɛ̃nↄ diɛ gbɛ̃nsinↄ ũ Igipiti aↄ̃gↄ̃ blɛwɛɛ sↄↄrodee kaakↄ̃a wɛ̃̀ swɛɛplaaa kɛ̀ blɛwɛɛ égↄ̃ din pì guu. \v 35 Aↄ̃é blɛɛ kakↄ̃a wɛ̃̀ maaa kɛ̀ èe mↄↄnↄ guu wà blɛwɛɛ ká dↄ̃̀nↄ guu wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo kↄ̃n n tↄ́o, aↄ̃égↄ̃ dãkpaa. \v 36 Tó dekaa kɛ̀ é kɛ wɛ̃̀ swɛɛplaaa pì kà Igipiti, blɛɛ pì égↄ̃ dɛ pↄ́ zikana ũ lɛ dekaa pì tón Igipitinↄ dɛdɛro yãnzi. \s1 Yusufu kíblena Igipiti \p \v 37 Yã pì kɛ̀ Fili'aunanɛ kↄ̃n a ìbanↄ ń píngi, \v 38 ben à bèńnɛ: Gbɛ̃ kɛ̀kii Luda Nini vĩ. Wé gbɛ̃ke e lán à bà dↄↄ́? \v 39 Ben à bè Yusufunɛ: Lán Ludaa tò ń yã beeenↄ dↄ̃ píngi nà, wɛ́ɛzɛ̃ri ↄ̃ndↄ̃de kee kuu lán n bàro. \v 40 Ḿbe nɛ́gↄ̃ dɛ ma ua gbɛ̃nsi ũ, ma gbɛ̃nↄ égↄ̃ mì siɛɛnnɛ ń píngi. Kpata bé é tó màgↄ̃ dɛnla ado. \v 41 Ben à ɛ̀ara à bènɛ: Nɛ́gↄ̃ gbãa vĩ Igipiti bùsu gu píngia. \v 42 Ben à tãnga sèedakɛbↄ bↄ̀ a ↄnɛa à dà Yusufunɛ a ↄnɛa, à babagaa uta dànɛ à vura kã̀mbɛɛ dànɛ a waaa. \v 43 À a sↄ̃goro plaadee kpàa táa'obↄ ũ, ben gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dↄnɛ aɛnↄ ègↄ̃ pataa: À kúɛ! À kúɛ! Lɛmɛ Fili'auna tò Yusufu gbãa vĩ Igipiti bùsun lɛ. \v 44 À bènɛ dↄ: Mámbe Fili'auna, gbɛ̃ke é fↄ̃ à yãke kɛ Igipiti kɛ̀ n lɛ́ saɛro. \v 45 À tↄ́ kpànɛ Zafɛna Panɛa, ben à Ɛliↄpↄli wɛ́tɛ sa'ori Potifɛra nɛ́nↄgbɛ̃ Asɛna kpàa nↄↄ ũ. \p \v 46 Gurↄↄ kɛ̀ Yusufu zĩi sɛ̀ Igipiti kí Fili'auna bɛ, à wɛ̃̀ baaakurimɛ. Ben à bↄ̀ Fili'auna kiia à gàa à lili ò Igipiti gu píngia. \v 47 Kãna gbãaa kuu ai wɛ̃̀ swɛɛplaa, blɛwɛɛ din maamaa. \v 48 Ben Yusufu blɛwɛɛ kɛ̀ din Igipiti wɛ̃̀ swɛɛplaaa pìnↄ kàkakↄ̃a wɛ́tɛ kↄ̃n wɛ́tɛo pↄ́ zikana ũ, wɛ́tɛ píngi kↄ̃n a buraa kɛ̀ ligazinↄ pↄ́o. \v 49 A blɛwɛɛ kàkↄ̃a bítabita lán ísialɛ bùsu'ãatɛ̃ bà, ben wà zɛ̀ à zaka lɛ́ yↄ̃naa, kɛ̀ weé fↄ̃ wà à lɛ́ dↄ̃ro yãnzi. \p \v 50 Ai dekaa gↄ̃ gá ká Yusufu naↄ̃ Asɛna, Potifɛra nɛ́, nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì mɛ̀n plaa. \v 51 Yusufu tↄ́ kpà a daudunɛ Manase à bè: Ludaa tò ma de bɛdeenↄ kↄ̃n nawɛ̃a kɛ̀ má kɛ̀o yã sã̀magu píngi. \v 52 Ben à tↄ́ kpà à plaadeenɛ Ɛflaimu à bè: Ludaa tò ma gↄ̃ nɛ́dee ũ bùsu kɛ̀ wà wɛ́ɛ tã̀maan. \p \v 53 Kɛ̀ kãna gbãaa kɛ̀ kú Igipiti wɛ̃̀ swɛɛplaaa pì yã̀a, \v 54 ben wɛ̃̀ swɛɛplaaa kɛ̀ dekaa é ká nàa lán Yusufu ò nà. Dekaa kà bùsu kↄ̃n bùsuo píngi, mↄde blɛwɛɛ di Igipiti gu píngiamɛ. \v 55 Kɛ̀ nↄaa gɛ̃̀ Igipitinↄn píngi, aↄ̃ wii lɛ̀ Fili'aunanɛ à pↄ́blee kpáḿma. Ben à bèńnɛ ń píngi: À gá Yusufu kiia à kɛ lán eé oare nà. \v 56 Dekaa dà bùsu pìla píngi, ben Yusufu dↄ̃̀nↄ wɛ̃̀wɛ̃ à blɛwɛɛ yàya Igipitinↄa, kɛ̀ dekaa pì gbãa kũ̀ ń bùsun yãnzi. \v 57 Ben gbɛ̃nↄ bↄ̀ anduna gu píngia wà mↄ̀ Igipiti blɛwɛɛ lú Yusufua, zaakɛ dekaa gbãa kũ̀ anduna guu píngimɛ. \c 42 \s1 Yusufu vĩ̀inↄ mↄna blɛwɛɛ lú Igipiti \p \v 1 Kɛ̀ Yakubu mà blɛwɛɛ kú Igipiti, à bè a nɛ́nↄnɛ: Égↄ̃ káɛ kɛ̀ pãↄ́? \v 2 Má mà blɛwɛɛ kú Igipiti. À gá lúwe gwe, lɛ wàton garo, wàgↄ̃ kuu aafia yãnzi. \v 3 Ben Yusufu vĩ̀i gↄ̃ↄn kurinↄ gàa Igipiti blɛwɛɛ lú. \v 4 Yakubu e Yusufu dãaro Bɛyãmi zĩńyoro, zaakɛ à bè: Wègↄ̃ dↄ̃ro tó yã zaaa é à le. \v 5 Ben Isaraili nɛ́ pìnↄ gàa blɛwɛɛ lú kↄ̃n gbɛ̃ pãndenↄ, zaakɛ dekaa pì kà Kanaa bùsun dↄ. \p \v 6 Yusufu bé à bùsu pì gbɛ̃nsi ũ. Àmbe è blɛwɛɛ yá baade píngia. Ben à vĩ̀inↄ mↄ̀ wà kùɛnɛ aↄ̃ ń aɛ pɛ̀ɛ tↄↄtɛa. \v 7 Kɛ̀ à a vĩ̀inↄ è, à ń dↄ̃, ben à a zĩnda kɛ̀ńnɛ nibↄ ũ. Ben à yã òńnɛ pãsĩpãsĩ à ń lá à bè: A bↄ máa? Aↄ̃ wèàla wà bè: Wa bↄ Kanaa bùsun wa mↄ blɛwɛɛ lúmɛ. \v 8 Yusufu a vĩ̀inↄ dↄ̃̀, mↄde aↄ̃ↄe à dↄ̃ro. \v 9 Nanaa kɛ̀ à ò yã ń yã musu dↄ̀n, ben à bèńnɛ: Gu'asiigwarinↄn a ũ, a mↄ wa bùsu kɛ̃sãkii gwamɛ. \v 10 Aↄ̃ wèàla wà bè: Auo dii! N zↄ̀blerinↄn wa ũ, wa mↄ blɛwɛɛ lúmɛ. \v 11 Dedↄ̃nkↄ̃deenↄn wa ũ wa píngi. Náanɛdeenↄn wa ũ. Wapinↄ n zↄ̀blerinↄ, gu'asiigwarinↄn wa ũro. \v 12 Ben à bèńnɛ: Ɛgɛɛmɛ! A mↄ wa bùsu asii dↄ̃mɛ. \v 13 Aↄ̃ bè: Wapinↄ n zↄ̀blerinↄ, dedↄ̃nkↄ̃deenↄn wa ũ, wa gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaamɛ. Kanaa bùsu gbɛ̃nↄn wa ũ. Wa dãaro gↄ̃̀ bɛ kↄ̃n wa deo, wa gbɛ̃ndoo kuuro. \v 14 Ben Yusufu bèńnɛ: Lán má òare nà, gu'asiigwarinↄn a ũ. \v 15 Yã kɛ̀ é tó mà a yãpuraa dↄ̃ↄn yɛ̀. Kↄ̃n Fili'auna kuunao é bↄɛ kɛ̀ro, séto a dãaro pì mↄ̀ kɛ̀ baasiro. \v 16 À a gbɛ̃ndoo zĩ à a dãaro sɛ́, a gbɛ̃ kpaaanↄ é gↄ̃ kpɛ́siaan kɛ̀, mɛ́ dↄ̃ tó a yã yãpuraamɛ. Tó lɛnlo, kↄ̃n Fili'auna kuunao gu'asiigwarinↄn a ũ. \v 17 Ben à ń ká kpɛ́n ai gurↄ aagↄ̃. \v 18 À gurↄ aagↄ̃dee zĩ à bèńnɛ: Má Luda vĩa vĩ. À yã kɛ̀ mɛ́ oaree kɛ, é bↄ aafia. \v 19 Tó náanɛdeenↄn a ũ, à a gbɛ̃ndoo tó da kpɛ́n kɛ̀, a gbɛ̃ kpaaanↄ é tá kↄ̃n blɛwɛɛo a bɛde nↄadɛrinↄnɛ, \v 20 é ɛara à mↄ́mɛ kↄ̃n a dãaro pìo, mɛ́ dↄ̃ kɛ̀ a yã yãpuraamɛ, weé a dɛdɛ dↄro. Ben aↄ̃ wèzi lɛ. \p \v 21 Aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: Yãpuraamɛ taarideenↄn wa ũ yã kɛ̀ wá kɛ̀ wa dãaronɛ yã yãnzi. Wá è gurↄↄ kɛ̀ èe agbaa kpaawe, à kɛ̀ wɛ̃nda, ben wée à yã maro. Beee yãnzin yã kɛ̀ wa lezi. \v 22 Ben Rubɛni bèńnɛ: Kɛ̀ má òare àton yãke kɛ nɛ́ pìnɛro, ée ma yã maro. À aru gɛ̃ɛn Ludaa e boowa kɛ̀. \v 23 Aↄ̃ↄ dↄ̃ Yusufu e maaro, zaakɛ kɛ̀ èe yã oońnɛ, wèe liɛɛńnɛmɛ. \v 24 Ben à gù ń kiia à gàa à ↄ́ↄ dↄ̀. Kɛ̀ à sù, à yã òńnɛ, ben à Simɛↄ bↄ̀ ń guu à à yì ń wáa. \v 25 Yusufu bè, wà blɛwɛɛ káńnɛ ń sàkinↄ pa wà ń baade ↄↄ danɛ à pↄ́n wà zɛ́ kũsãɛ kɛńnɛ. Kɛ̀ wà kɛ̀ńnɛ lɛ, \v 26 aↄ̃ ń blɛwɛɛnↄ dì ń zaakinↄnɛ, ben aↄ̃ dà zɛ́n. \p \v 27 Kɛ̀ aↄ̃ kà guu kɛ̀ aↄ̃ↄe iin, kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃ndoo a sàki pòro lɛ à pↄ́ kpá a zaakia, ben à a ↄↄ è a sàki lɛ́n. \v 28 Ben à bè a gbɛ̃nↄnɛ: À ma sàki guu gwa, wà ma ↄↄ sↄ̀kpamɛ! Ben swɛ̃̀ kɛ̃̀ńgu, aↄ̃ bèkↄ̃nɛ kↄ̃n luganao: Bↄ́ yãn Ludaa kɛ̀we lɛɛ? \v 29 Kɛ̀ aↄ̃ kà ń de Yakubu kiia Kanaa bùsun, aↄ̃ yã kɛ̀ ń lé tↄ̃kɛ̃̀nɛ píngi wà bè: \v 30 Bùsu gbɛ̃nsi pì yã òwe pãsĩpãsĩ à wa diɛ gu'asiigwarinↄ ũmɛ. \v 31 Wa bènɛ náanɛdeenↄn wa ũ, gu'asiigwarinↄn wa ũro. \v 32 Dedↄ̃nkↄ̃deenↄn wa ũ, wa gↄ̃ↄn kuri awɛɛplaamɛ, wa gbɛ̃ndoo kuuro, wa dãaro gↄ̃̀ Kanaa bùsun kↄ̃n wa deo. \v 33 Ben bùsu gbɛ̃nsi pì bèwe yã kɛ̀ eé tó à wa dↄ̃ náanɛdeenↄ ũun yɛ̀. À bè wà wa gbɛ̃ndoo tóao, wà blɛwɛɛ sɛ́ wà táo wa bɛde nↄadɛrinↄnɛ, \v 34 wà liara wà mↄ́are kↄ̃n wa dãaroo, é dↄ̃ sa kɛ̀ gu'asiigwarinↄn wa ũro, náanɛdeenↄn wa ũ, é wa gbɛ̃ndoo kpáwa, wé laa tá bùsu pìn. \p \v 35 Kɛ̀ aↄ̃ↄe blɛwɛɛ bↄɛɛ ń sàkinↄ guu, aↄ̃ baade a ↄↄsↄnↄ è a pↄ́ guu. Kɛ̀ aↄ̃ ń ↄↄnↄ è lɛ, vĩa ń kũ ń píngi kↄ̃n ń deo. \v 36 Ben aↄ̃ de bèńnɛ: Á yezi mà gↄ̃ nɛ́ sain yↄ́? Yusufu kuuro, Simɛↄ kuuro, ben á yezi à Bɛyãmi síma dↄↄ́? Yã píngi e bↄↄmɛ zaamɛ. \v 37 Ben Rubɛni bè a denɛ: Tó mɛ́ɛ suonnɛro, ǹ ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ plaaanↄ dɛdɛ. Ǹ à kpáma, mɛ́ suonnɛ. \v 38 Ben Yakubu bè: Ma nɛ́ é gáaoro, zaakɛ à vĩ̀i dadↄ̃nkↄ̃dee gà, àmbe à gↄ̃̀ ado. Ma zi kũ̀. Tó yãke à lè tá kɛ̀ ée oo guu, eé tó mà tá miran kↄ̃n pↄsiaaomɛ. \c 43 \s1 Yusufu vĩ̀inↄ ɛara à gana Igipiti kↄ̃n Bɛyãmio \p \v 1 Dekaa pãsĩ kũ̀ Kanaa bùsun. \v 2 Kɛ̀ aↄ̃ blɛwɛɛ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀o Igipiti blè wà yã̀a, aↄ̃ de bèńnɛ: À ɛara à gá blɛwɛɛ lú féte dↄ. \v 3 Ben Yuda bènɛ: Gↄ̃gbɛ̃ pì òwe sãnsãmmɛ à bè, tó wa dãaro kúwaoro, wé wɛ́ɛ sikↄ̃lɛro. \v 4 Tó nɛ́ we wa dãaro gáwao, wé gá wà blɛwɛɛ lúnnɛ. \v 5 Tó nɛ́ɛ we sↄ̃ro, wé gáro, zaakɛ gbɛ̃ pì òwe, tó wa dãaro kúwaoro, wé wɛ́ɛ sikↄ̃lɛro. \v 6 Ben Isaraili bè: Bↄ́yãnzin a ĩa dàmazi, kɛ̀ á ò gbɛ̃ pìnɛ á dãaro vĩi? \v 7 Aↄ̃ wèàla wà bè: Àmbe à yã gbèkawa kↄ̃n wa bɛdeenↄ yão à bè: A de kuu ai tiaↄ́? Á dãaro vĩↄ́? Yã beeenↄ musun wa weàla. Wá dↄ̃ yã eé be wà mↄ́ kↄ̃n wa dãaroon yↄ́? \v 8 Ben Yuda bè a denɛ: Ǹ tó nɛ́ pì gámao. Wé fɛɛ wà gá gↄ̃ↄmɛ, lɛ wapinↄ kↄ̃n mpio kↄ̃n wa nɛ́nↄ tón gagaro yãnzi, wégↄ̃ kuu aafia. \v 9 À gↄ̃̀ ma yã ũmɛ. Ma a zĩnda wɛ̃̀ndi dìɛ à pↄ́ gɛ̃ɛ ũ. Tó mɛ́ɛ suonnɛ aafiaro, ma gↄ̃ n taaridee ũmɛ. \v 10 Tó wée seka kɛ yãro, lɛ wa gaa gɛ̃̀n plaadeeo wa su. \v 11 Ben aↄ̃ de bèńnɛ: Tó lɛmɛ, à yã kɛ̀kii kɛ. À wa bùsu pↄ́ maaanↄ sɛ́ɛ à ká a sàkinↄ guu à gá à gↄ̃gbɛ̃ pì gba. À lí'ↄ ɛ̃zɛ̃ sɛ́ féte kↄ̃n zↄ́'io féte kↄ̃n dò pↄ́nↄ kↄ̃n lí'ↄ gũ nnannaao kↄ̃n gↄ̀rↄo kↄ̃n sĩo. \v 12 À gá kↄ̃n ↄↄo lɛo plaa à ↄↄ kɛ̀ wà dàare a sàkinↄ guu sↄkpańnɛ. Ke wà sã̀sãn yá, á dↄ̃ro. \v 13 À a dãaro sɛ́ à ɛara à gá gↄ̃gbɛ̃ pì kiia. \v 14 Luda Gbãapingide tó gbɛ̃ pì a wɛ̃nda gwa à a gbɛ̃ndo kↄ̃n Bɛyãmio gbarɛ aↄ̃ suao. Mapi sↄ̃, tó Luda ma nɛ́nↄ sìmamɛ, à sìman gwe. \p \v 15 Aↄ̃ pↄ́ kɛ̀ aↄ̃é gá wà à gbaa pìnↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n ↄↄo lɛo plaa kↄ̃n Bɛyãmio aↄ̃ fɛ̀ɛ wà gàa Igipiti, ben aↄ̃ gàa Yusufu kiia. \v 16 Kɛ̀ Yusufu Bɛyãmi è ń tɛ́, à bè a bɛgwarinɛ: Ǹ gá kↄ̃n gbɛ̃ beeenↄ ma bɛ. Ǹ nↄ̀bↄ dɛ ǹ kɛkɛ, zaakɛ gbɛ̃ pìnↄ é pↄ́ blemao fãantɛ̃amɛ. \v 17 Bɛgwari pì yã kɛ̀ Yusufu dànɛ kɛ̀ à gàańyo à bɛ. \v 18 Kɛ̀ wèe gaańyo Yusufu bɛ lɛ, vĩa ń kũ aↄ̃ bè: Ɔↄ kɛ̀ wà dà wa sàkinↄ guu yã bé à tò wèe mↄↄwao kɛ̀. Aↄ̃ↄ yezi wà lɛ́ɛwa wà gbãaa mↄ́we wà wa kũkũ zↄ̀nↄ ũ, wà wa zaakinↄ sɛ́ɛmɛ. \v 19 Kɛ̀ aↄ̃ kà Yusufu bɛ kpɛɛlɛ, aↄ̃ sↄ̃̀ à bɛgwari pìzi aↄ̃ bè: \v 20 Maree, n yã nna! Wa mↄ wà blɛwɛɛ lú kɛ̀ yã káaku. \v 21 Kɛ̀ wa ka guu kɛ̀ wé iin, wa wa sàkinↄ pòro, ben wa baade a ↄↄ è a sàki lɛ́n papana. Ben wa su ↄↄ pìo wa ↄzĩ. \v 22 Wa mↄ ↄↄ pãndeo lɛ wà blɛ pãnde lúo. Wá dↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ ↄↄ pì dà wa sàkinↄ guuro. \v 23 Bɛgwari pì bè: Àton bídi kɛro, àton vĩa kɛro. A Luda, a de Luda bé à ↄↄ pì dàare a sàkinↄ guu. A ↄↄ ma kii lè. Ben à Simɛↄ bↄ̀ńnɛ. \v 24 Bɛgwari pì gɛ̃̀ńyo Yusufu ua guu, à í kpàḿma aↄ̃ zú oo, ben à sɛ̃̀ kpà ń zaakinↄa. \v 25 Ben aↄ̃ pↄ́ kɛ̀ aↄ̃é Yusufu gbaa pì yã kɛ̀kɛ ai àgↄ̃ gá su fãantɛ̃, zaakɛ aↄ̃ↄ mà weé pↄ́ ble à bɛmɛ. \p \v 26 Kɛ̀ Yusufu sù bɛ, aↄ̃ à gbà pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀o pìnↄ aↄ̃ dàɛ tↄↄtɛ à aɛ. \v 27 À ń aafia gbèka, ben à bè: A de zikũna kɛ̀ a à yã ò pì gbãaↄ́? À kú wɛ̃̀ndioↄ́? \v 28 Aↄ̃ wèàla wà bè: Wa de n zↄ̀bleri gbãa à kuu ai tia. Ben aↄ̃ kùɛnɛ wà aɛ pɛ̀ɛ tↄↄtɛa. \v 29 Yusufu wɛ́ɛ sɛ̀ à a dãaro dadↄ̃nkↄ̃de Bɛyãmi gwà à bè: A dãaro kɛ̀ a à yã òmɛɛ pìn yɛ̀ↄ́? Ben à bè Bɛyãminɛ: Luda aubarika dangu. \v 30 Kɛ̀ à a dãaro gwà, à pↄↄ kɛ̀ nna bíta à yezi à ↄ́ↄ dↄ, ben à gɛ̃̀ kpɛ́tu kpakpaa, à ↄ́ↄ dↄ̀ gwe. \v 31 Kɛ̀ à uu pìpi, ben à bↄ̀ à a zĩnda kũ̀ à bè wà mↄ́ pↄ́bleeo. \p \v 32 Wà pↄ́blee dìɛnɛ ado, aↄ̃ pↄ́ sↄ̃ adona, Igipiti kɛ̀ aↄ̃ↄ kúonↄ pↄ́ adona dↄ, zaakɛ Igipitinↄ è pↄ́ ble kↄ̃n Eberunↄro aↄ̃è kakↄ̃ańyoro. \v 33 Wà ń vɛ̃ɛvɛ̃ɛ à aɛ ń sáakɛɛa, zaa daudua ai ń gbɛ̃ zãaa, ben aↄ̃ lɛ́ àɛ wà kↄ̃ gwàgwa. \v 34 Ben wà pↄ́blee kɛ̀ kú Yusufu aɛ kpàatɛtɛńnɛ. Bɛyãmi pↄ́ bíta dɛ gbɛ̃ kpaaanↄ pↄ́la lɛo sↄↄro. Ben aↄ̃ pↄ́ blè aↄ̃ í mì kↄ̃n Yusufuo ai wà kã̀. \c 44 \s1 Kondogi togo dana sàkin \p \v 1 Yusufu bè a bɛgwarinɛ: Ǹ blɛwɛɛ káka gbɛ̃ pìnↄnɛ ń sàkinↄ pa lán aↄ̃é fↄ̃ wà sɛ́ nà. Ǹ baade ↄↄ danɛ a sàki lɛ́n \v 2 ǹ ma kondogi togo sɛ́ ǹ da ń dãaro sàkin kↄ̃n à blɛwɛɛ ↄↄo. Ben à kɛ̀ lán Yusufu ònɛ nà. \v 3 Kɛ̀ guu dↄ̀ gↄ̃ↄ, wà ń gbáɛ kↄ̃n ń zaakinↄ. \v 4 Ai aↄ̃gↄ̃ gá ká zã̀, ben Yusufu bè a bɛgwarinɛ: Ǹ fɛɛ ǹ pɛ́ɛńzi. Tó n ń lé, ǹ ń la ǹ be bↄ́yãnzin aↄ̃ fĩa bòmɛ à zaaao à maaa gɛ̃ɛ ũzi? \v 5 Bↄ́yãnzin aↄ̃ ma togoo kɛ̀ mɛɛ̀ í mio mà màso kɛo sɛ̀ kpãii? Ǹ ońnɛ kɛ̀ aↄ̃ yã zaaa kɛ̀. \p \v 6 Kɛ̀ à ń lé, à yã pì òńnɛ, \v 7 ben aↄ̃ wèàla wà bè: Maree, à kɛ̀ dia ń ò lɛɛ? Kúku! Wamↄwa n zↄ̀blerinↄ, weè yã beee taka kɛro. \v 8 Ɔↄ kɛ̀ wá è yã wa sàkinↄ lɛ́ guu, wée ɛara wa suonnɛ bↄna zaa Kanaaroo? Wé fↄ̃ wà kondogi ke vura sɛ́ kpãi n dii bɛↄ́? \v 9 Maree, wa gbɛ̃ kɛ̀ ń è à kiia, adee gà, wa píngi wé gↄ̃ n zↄ̀nↄ ũ. \v 10 À bè: Tↄ̀, à kɛ lán á ò nà. Gbɛ̃ kɛ̀ wà è à kiia é gↄ̃ ma zↄ̀ ũmɛ, a gbɛ̃ kpaaanↄ é gↄ̃ taari sai. \v 11 Ben aↄ̃ baade a sàki pìta à pòro gↄ̃ↄ. \v 12 Ben bɛgwari pì ń sàkinↄ gwàgwa. À nà ń vĩ̀i pↄ́a ai à gàa à kào ń dãaro pↄ́a, ben à togoo pì è Bɛyãmi pↄ́ guu. \v 13 Aↄ̃ ń utanↄ gà wà kɛ̃̀kɛ̃, ben aↄ̃ baade a asoo yì a zaakinɛ aↄ̃ ɛ̀ara wà gɛ̃̀ wɛ́tɛ guu. \v 14 Kɛ̀ Yuda kↄ̃n a gbɛ̃nↄ kà Yusufu bɛ, aↄ̃ à lè gwe, ben aↄ̃ kùɛ à aɛ tↄↄtɛa. \v 15 À bèńnɛ: Bↄ́yãnzin á kɛ̀ lɛzi? Á dↄ̃ kɛ̀ ma taka è màso kɛroo? \v 16 Yuda wèàla à bè: Dii, wé bennɛ diamɛ? À yãke ona vĩro. Wé kɛ dia wà wa zĩnda bↄ yãn? Luda bé à bↄ̀ wa taaria. Dii, wa gↄ̃ n zↄ̀nↄ ũ kɛ̀, wapinↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ wà togoo pì è à kiiao. \v 17 Ben Yusufu bè: Kai! Mɛ́ fↄ̃ mà beee kɛro. Gbɛ̃ kɛ̀ wà togoo pì èa bé eé gↄ̃ ma zↄ̀ ũ, a gbɛ̃ kpaaanↄ é ɛara à tá a de kiia aafia. \s1 Yuda wɛ́ɛkɛna Yusufua Bɛyãminɛ \p \v 18 Ben Yuda sↄ̃̀zi à bè: N yã nna dii! Ǹ tó mamↄma n zↄ̀bleri mà yã onnɛ. Ǹton pↄ fɛ̃maziro dii, zaakɛ ń sáa kↄ̃n Fili'aunaomɛ. \v 19 Dii, n wa la yã tó wá de vĩ ke dãaro. \v 20 Ben wa bè wa de zi kũ̀, bensↄ̃ wa dãaro kuu dↄ, wa de à ì a zikũ guumɛ. Nɛ́ pì vĩ̀i dadↄ̃nkↄ̃dee gà, àmbe à gↄ̃̀ ado, ben wa de pì yezi maamaa. \v 21 Ń ò wamↄwa n zↄ̀blerinↄnɛ wà à sɛ́ wà mↄ́onnɛ lɛ ǹ wɛ́ɛ siàlɛ. \v 22 Dii, wa bènnɛ nɛ́ pì é fↄ̃ à a de tóro. Tó à à tò, de pì é gamɛ. \v 23 Ben n bèwe, tó wée mↄ́ kↄ̃n wa dãaro pìoro, wé wɛ́ɛ sikↄ̃lɛro. \v 24 Kɛ̀ wa ta wa de kiia, wa n yã ònɛ. \v 25 Ben wa de pì bè wà ɛara wà gá blɛwɛɛ lú féte dↄ. \v 26 Wa bè, tó èe kɛ wa dãaro kúwao baasiro, wé fↄ̃ wà gáro, zaakɛ tó à kúwaoro, wa wɛ́ɛ é sikↄ̃lɛro. \v 27 Ben wa de bèwe, wá dↄ̃ kɛ̀ a naↄ̃ nɛ́ ì mɛ̀n plaa. \v 28 Kɛ̀ à doo bↄ̀ à bɛ, èe à e dↄro ai gbã̀a. À bè nↄ̀bↄ pãsĩ bé à à sò. \v 29 À bè tó wa nɛ́ beee sìawa, ben yã zaaa à lè, lán a zi kũ̀ nà, wé tó à tá miran kↄ̃n pↄsiaaomɛ. \v 30 Tia sa, tó ma ta ma de kiia, ben à nɛ́ pì kúwaoro, eé gamɛ, zaakɛ à pↄↄ nàamɛ. \v 31 Tó wa dee e nɛ́ pì e wa tɛ́ro, eé tá miran a zikũ guu kↄ̃n pↄsiaaomɛ. \v 32 Ma a zĩnda kpà ma dea nɛ́ pì gɛ̃ɛ ũmɛ, ma bè tó mɛ́ɛ suonɛro, mɛ́ gↄ̃ à taaridee ũ ai ma wɛ̃̀ndi lɛ́n. \v 33 Dii, n yã nna! Ǹ tó mà gↄ̃ n zↄ̀ ũ nɛ́ pì gɛ̃ɛ ũ, lɛ à tá kↄ̃n a vĩ̀inↄ. \v 34 Tó èe kɛ kↄ̃n nɛ́ pìoro, mɛ́ fↄ̃ mà tá ma de kiiaro. Ǹton tó mà yã zaaa kɛ̀ eé ma de lee ero. \c 45 \s1 Yusufu zĩnda tↄ̃kɛ̃na a vĩ̀inↄnɛ \p \v 1 Yusufu e fↄ̃ à a zĩnda kũ̀ a ìba kɛ̀ aↄ̃ↄ kú gweenↄ aɛzĩ dↄro, ben à pũ̀tã à bè: Amↄa kɛ̀ á kú kɛ̀nↄ, à bↄɛ a píngi! Kɛ̀ gbɛ̃kee kú gwe dↄro, ben à a zĩnda tↄ̃kɛ̃̀ a vĩ̀inↄnɛ sa. \v 2 Èe ↄ́ↄ dↄↄ gbãngbãn ai Igipitinↄↄ mà, ben Fili'auna bɛdeenↄ à baaru mà. \v 3 Ben à bè a gbɛ̃ pìnↄnɛ: Yusufun ma ũ. Ma de kuu ai tiaↄ́? Ben swɛ̃̀ kɛ̃̀ńgu, aↄ̃ↄe fↄ̃ wà wèàlaro. \v 4 Ben Yusufu bèńnɛ: À sↄ̃mazi. Kɛ̀ aↄ̃ sↄ̃̀zi, ben à bè: Mámbe a dãaro Yusufu kɛ̀ á yà wà sùo Igipiti kɛ̀ ũ. \v 5 Tia sa àton tó a nↄ̀sɛ yakaro. Àton pↄ fɛ̃ ma yana yã musuro, zaakɛ gbɛ̃nↄ mìsina yãnzin Luda ma zĩ a aɛ kɛ̀zi. \v 6 Dekaa kana bùsun kɛ̀ wɛ̃̀ plaadeen yɛ̀. Weé bú baro weé pↄ́ kɛ̃ro ai wɛ̃̀ sↄↄro. \v 7 Ludaa tò ma dↄare aɛ lɛ wa borii bↄ aafia anduna guu, mà a mì sí maamaa. \v 8 Èe kɛ ámbe a ma zĩ kɛ̀ro, Ludamɛ. À ma diɛ Fili'auna lɛ́dammari ũ, à bɛgwari ũ, Igipiti gu píngi gbɛ̃nsi ũ. \v 9 À kɛ kpakpaa, à gá wa de kiia à onɛ à nɛ́ Yusufu bè Luda a diɛ Igipiti bùsu gbãadee ũ. À su ma kiia kɛ̀ gↄ̃ↄ. \v 10 Àgↄ̃ kúmao kĩi à vɛ̃ɛ Gosɛ̃ bùsun kↄ̃n a nɛ́nↄ kↄ̃n a dionↄ kↄ̃n a sãanↄ kↄ̃n a blènↄ kↄ̃n a zùnↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ píngi. \v 11 Mɛ́ à gwa kɛ̀, zaakɛ dekaa égↄ̃ kuu ai wɛ̃̀ sↄↄro dↄmɛ. Tó lɛnlo, àpi kↄ̃n a bɛdeenↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à vĩinↄ é kaatɛ píngi. \v 12 Apinↄ kↄ̃n Bɛyãmio, á è wɛ́ɛo kɛ̀ mamↄma Yusufu mámbe mɛ́ɛ yã ooare. \v 13 À bɛ̀ɛ kɛ̀ má vĩ Igipiti kɛ̀ yã o ma denɛ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ á èo píngi. À gá à suo kɛ̀ kpakpaa. \v 14 À vĩ̀ à lògo a dãaro Bɛyãmi waaa à ↄ́ↄ dↄ̀, ben Bɛyãmi mlɛ̃̀a à ↄ́ↄ dↄ̀ se. \v 15 Ben à lɛ́ pɛ̀pɛ a vĩ̀inↄa ń píngi kↄ̃n ↄ́ↄ dↄↄo. Beee gbɛra a vĩ̀inↄ yã òo. \p \v 16 Kɛ̀ Yusufu vĩ̀inↄ mↄna baaru kà Fili'auna bɛ, à kɛ̀nɛ nna kↄ̃n a ìbanↄ. \v 17 Ben à bè Yusufunɛ: Ǹ o n vĩ̀inↄnɛ aↄ̃ ń asoo yi ń zaakinↄnɛ aↄ̃ fɛɛ wà gá Kanaa, \v 18 aↄ̃ ń de sɛ́ kↄ̃n n bɛdeenↄ aↄ̃ suńyo ma kiia kɛ̀. Mɛ́ Igipiti bùsu gu maaa kpáḿma aↄ̃gↄ̃ nnaa maa. \v 19 Ǹ ońnɛ dↄ aↄ̃ Igipiti zùgoronↄ sɛ́ ń nɛ́ fétenↄ kↄ̃n ń nↄgbɛ̃nↄ yãnzi, aↄ̃ ń de sɛ́ wà suo. \v 20 Aↄ̃ton laasuu lɛ́ pↄ́ kɛ̀ aↄ̃é tó gweenↄaro, zaakɛ Igipiti gu maaa é gↄ̃ ń pↄ́ ũmɛ. \p \v 21 Ben Isaraili nɛ́ pìnↄↄ kɛ̀ lɛ. Yusufu zùgoronↄ kpàḿma lán Fili'auna ò nà. À zɛ́ kũsãɛ kɛ̀ńnɛ dↄ. \v 22 À ń gbá uta ìsinↄ ń píngi, ben à Bɛyãmi gbà kondogi ↄↄ mɛ̀n wàa do kpɛ́ basↄↄro kↄ̃n uta ìsinↄ mɛ̀n sↄↄro. \v 23 À Igipiti pↄ́ maaanↄ kpã̀sã a denɛ zaaki aso kuri kↄ̃n blɛwɛɛo kↄ̃n pↄ́bleeo zaaki aso kuri a de zɛ́ kũsãɛ ũ. \v 24 Kɛ̀ à ń gbáɛ à bè: Àton swèe kɛ zɛ́nlo! Ben aↄ̃ tà. \p \v 25 Aↄ̃ bↄ̀ Igipiti, ben aↄ̃ kà Kanaa bùsun ń de Yakubu kiia. \v 26 Aↄ̃ bènɛ: Yusufu kú wɛ̃̀ndio ai tia, àmbe Igipiti bùsu gbɛ̃nsi ũ. Ben Yakubu kɛ̀ sã̀ii, èe síro. \v 27 Ben aↄ̃ yã kɛ̀ Yusufu òńnɛ ònɛ píngi. Kɛ̀ Isaraili zùgoro kɛ̀ Yusufu gbàrɛ à a sɛ́nↄ è, ben à laasuu kɛ̀ do sa, \v 28 ben à bè: Kɛ̀kii mↄ̀! Ma nɛ́ Yusufu kú wɛ̃̀ndio ai tia. Mɛ́ gá mà wɛ́ɛ siàlɛ lɛ má kpɛ́ mà ga. \c 46 \s1 Yakubu tana Igipiti kↄ̃n a nɛ́nↄ \p \v 1 Isaraili dà zɛ́n kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ a vĩinↄ píngi. Kɛ̀ à kà Bɛsɛba, à saa ò a de Isaaku Ludaa. \v 2 Ben Luda bↄ̀ à mↄ̀zi wɛ́ɛgupu'ena guu gwãavĩ à bè: Yakubu! Yakubu! À wèàla à bè: Maɛ kɛ̀! \v 3 Ben à bè: Mámbe Luda ũ, n de Luda. Ǹton bídi kɛ Igipiti gana yã musuro, zaakɛ gwen mɛ́ n borii kaaran maamaa. \v 4 Mɛ́ gányo Igipiti mà ɛara mà su kↄ̃n n boriinↄ. Yusufu gbádaan nɛ́ gan. \p \v 5 Ben Yakubu fɛ̀ɛ Bɛsɛba. À nɛ́nↄ à dà zùgoro kɛ̀ Fili'auna gbàrɛ wà à sɛ́onↄ guu kↄ̃n ń nɛ́nↄ kↄ̃n ń naↄ̃ↄnↄo. \v 6 Aↄ̃ ń pↄ́kãdeenↄ kↄ̃n auziki kɛ̀ aↄ̃ↄ è Kanaa bùsu guunↄ sɛ̀ɛ wà tào Igipiti. \v 7 Yakubu tà gwe kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n a nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kↄ̃n a dionↄ ń píngi. \v 8 Isaraili kɛ̀ aↄ̃ tà Igipitinↄ tↄ́nↄn yɛ̀, Yakubu kↄ̃n a boriinↄ. \p Yakubu daudu Rubɛni. \v 9 Rubɛni nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Anↄku, Palu, Ɛzɛrↄnu kↄ̃n Kaamio ũ. \v 10 Simɛↄ nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Yemuɛli, Yami, Oada, Yakĩ, Zoa kↄ̃n Saulu kɛ̀ à à ì kↄ̃n Kanaa nↄgbɛ̃oo ũ. \v 11 Levi nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Gɛsↄnu, Koa kↄ̃n Mɛrario ũ. \v 12 Yuda nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Ɛɛ, Ona, Sela, Pɛrɛzi kↄ̃n Zɛrao ũ, mↄde Ɛɛ kↄ̃n Onao gà Kanaamɛ. Pɛrɛzi nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Ɛzɛrↄnu kↄ̃n Amuluo ũ. \v 13 Isaka nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Tola, Pua, Yasubu kↄ̃n Simirↄnuo ũ. \v 14 Zɛbuluni nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Sɛrɛdi, Ɛlↄni kↄ̃n Yalɛlio ũ. \v 15 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ Lea ń í kↄ̃n Yakubuo Mɛsↄpↄtamianↄn gwe. Àmbe à a nɛ́nↄgbɛ̃ Dina ì dↄ. Aↄ̃ borii pìnↄ ń píngi gↄ̃ↄn baaakuri awɛɛ'aagↄ̃mɛ. \p \v 16 Gada nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Zɛfↄ̃, Agi, Suni, Ɛzɛbↄ̃, Eri, Arodi kↄ̃n Arɛlio ũ. \v 17 Asa nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Imina, Isiva, Isivi kↄ̃n Bɛriao ũ kↄ̃n ń dãre Sɛrao. Bɛria nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Eberu kↄ̃n Malakiɛlio ũ. \v 18 Labã bé à Zilipa kpà Leaa. Borii kɛ̀ Zilipa kɛ̀ kↄ̃n Yakubuon gwe. Aↄ̃ gↄ̃ↄn gɛ̃ro awɛɛdomɛ. \p \v 19 Yakubu naↄ̃ Rasɛli nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Yusufu kↄ̃n Bɛyãmio ũ. \v 20 Yusufu Manase kↄ̃n Ɛflaimuo ì Igipiti kↄ̃n a naↄ̃ Asɛna, Ɛliↄpↄli sa'ori Potifɛra nɛ́o. \v 21 Bɛyãmi nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Bɛla, Bɛkɛ, Asabɛli, Gera, Naama, Ɛhi, Rosu, Mupimu, Upimu kↄ̃n Adao ũ. \v 22 Borii kɛ̀ Rasɛli kɛ̀ kↄ̃n Yakubuonↄn gwe. Aↄ̃ gↄ̃ↄn gɛ̃ro dosaimɛ. \p \v 23 Dani nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Usimu. \v 24 Nafatali nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄn Yaziɛli, Guni, Yɛzɛ kↄ̃n Silɛmuo ũ. \v 25 Labã bé à Bila kpà Rasɛlia. Borii kɛ̀ Bila kɛ̀ kↄ̃n Yakubuonↄn gwe. Aↄ̃ gↄ̃ↄn swɛɛplaamɛ. \p \v 26 Yakubu borii kɛ̀ aↄ̃ tàńyo Igipitinↄn gwe. Aↄ̃ gↄ̃ↄn baaagↄ̃ awɛɛswɛɛdomɛ à nɛ́ naↄ̃ↄnↄ baasi. \v 27 Kɛ̀ Yusufu nɛ́ ì Igipiti gↄ̃ↄn plaa, ben Yakubu borii kɛ̀ aↄ̃ tà gweenↄ kɛ̀ gↄ̃ↄn baaagↄ̃ akuri. \p \v 28 Yakubu Yuda zĩ̀ à dↄnɛ aɛ Yusufu kiia, lɛ à Gosɛ̃ bùsu zɛ́ ↄdↄanɛ. Kɛ̀ aↄ̃ kà gwe, \v 29 ben Yusufu gɛ̃̀ a sↄ̃goron à gàa da a delɛ gwe. Kɛ̀ à à lè, à mlɛ̃̀a à ↄ́ↄ dↄ̀ gìkɛna. \v 30 Ben Isaraili bè Yusufunɛ: Lán ma wɛ́ɛ sìnlɛ nà má è ń kú wɛ̃̀ndio, gaa é fↄ̃ à ma sɛ́ sa. \p \v 31 Yusufu bè a vĩ̀inↄnɛ kↄ̃n a de bɛdeenↄ: Mɛ́ gá mà o Fili'aunanɛ ma vĩ̀inↄ kↄ̃n ma de bɛdee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Kanaa bùsunnↄ sù ma kiia. \v 32 Mɛ́ onɛ kɛ̀ sãdãrinↄn a ũ, á pↄ́kãdeenↄ vĩ, ben a mↄ kↄ̃n a sãanↄ kↄ̃n a blènↄ kↄ̃n a zùnↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ á vĩinↄ píngi. \v 33 Tó Fili'auna a sisi, ben à a la bↄ́ zĩin eè kɛ, \v 34 à onɛ à be á pↄ́kãdedeenↄ ũ zaa a gↄ̃kparɛkɛgurↄ ai kↄ̃n a gbã̀ao lán a dezinↄ bà. Tó á ònɛ lɛ, é e à vɛ̃ɛ Gosɛ̃ bùsun, zaakɛ Igipitinↄ è kakↄ̃a kↄ̃n sãdãrinↄro. \c 47 \s1 Isarailinↄ vɛ̃ɛna Igipiti \p \v 1 Yusufu gàa à yã ò Fili'aunanɛ à bè: Ma vĩ̀inↄ bↄ̀ Kanaa bùsun kↄ̃n ń sãanↄ kↄ̃n ń blènↄ kↄ̃n ń zùnↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ aↄ̃ↄ vĩinↄ píngi, aↄ̃ mↄ̀ Gosɛ̃ bùsun. \v 2 Ben à a vĩ̀inↄ sɛ̀ gↄ̃ↄn sↄↄro à ń ↄdↄa Fili'aunanɛ. \v 3 Fili'auna ń lá à bè: Bↄ́ zĩin eè kɛɛ? Aↄ̃ wèàla wà bè: Wamↄwa n zↄ̀blerinↄ, sãdãrinↄn wa ũ lán wa dezinↄ bà. \v 4 Ben aↄ̃ bènɛ: Wa mↄ vɛ̃ɛ bùsun kɛ̀ gurↄ plaamɛ, zaakɛ dekaa kú Kanaa bùsun maamaa, sɛ̃̀ kuu kɛ̀ wa sãanↄ blero. Wamↄwa n zↄ̀blerinↄ, ǹ wa gba zɛ́ wà vɛ̃ɛ Gosɛ̃ bùsun. \v 5 Ben Fili'auna bè Yusufunɛ: Lán n de kↄ̃n n vĩ̀inↄ sù n kiia nà, \v 6 ǹ ń káɛ Igipiti gu maaan. Aↄ̃ vɛ̃ɛ Gosɛ̃ bùsun. Tó làakarideenↄↄ kú ń tɛ́, ǹ ma pↄ́nↄ nańnɛ ń ↄzĩ. \p \v 7 Ben Yusufu a de Yakubu sɛ̀ à gàa à ↄ̀dↄa Fili'aunanɛ. Ben Yakubu sa maaa ònɛ. \v 8 Fili'auna à là à bè: N ka wɛ̃̀n gbaa? \v 9 À wèàla à bè: Ma kuuna anduna guu wɛ̃̀ baswɛɛdo akurideen yɛ̀. Ma wɛ̃̀ e ká ma dezinↄ pↄ́ ũro, ben à yã'ↄ̃amma vĩ. \v 10 À sa maaa ò Fili'aunanɛ dↄ, ben à bↄ̀ à kiia. \p \v 11 Yusufu a de kↄ̃n a vĩ̀inↄ kàɛ Igipiti bùsu gu maaan, à ń gbá bùsu kɛ̀ Ramɛsɛ dɛ à wɛ́tɛdaa ũ lán Fili'auna ò nà. \v 12 Yusufu blɛwɛɛ kpà a dea kↄ̃n a vĩ̀inↄ kↄ̃n a de bɛdeenↄ ń píngi ua kↄ̃n uao ń pari lɛ́n. \s1 Dekaa gbãakũna \p \v 13 Dekaa kɛ̀ gbãa, blɛwɛɛ kú gukearo. Igipitinↄ kↄ̃n Kanaanↄ gbãaa yã̀a. \v 14 Wèe blɛwɛɛ luu, ben Yusufu ↄↄ kɛ̀ kú Igipiti kↄ̃n Kanaao sì píngi à tào Fili'auna bɛ. \v 15 Kɛ̀ Igipitinↄ kↄ̃n Kanaanↄ ↄↄ yã̀a, Igipitinↄ mↄ̀ Yusufu kiia ń píngi aↄ̃ bè: Ɔↄ kuu dↄro. Ǹ wa gba blɛwɛɛ. Ǹton tó wà ga n wáaro. \v 16 Yusufu bè: Lán ↄↄ kuuro nà, à mↄ́ kↄ̃n a pↄ́kãdeenↄ, mɛ́ blɛwɛɛ kpáawa à musu. \v 17 Ben aↄ̃ mↄ̀ Yusufunɛ kↄ̃n pↄ́kãdeenↄ, ben à blɛwɛɛ kpàḿma sↄ̃nↄ kↄ̃n sãanↄ kↄ̃n blènↄ kↄ̃n zùnↄ kↄ̃n zaakinↄ musu. Wɛ̃̀ beeea à blɛwɛɛ kpàḿma ń pↄ́kãdeenↄ musumɛ. \p \v 18 Kɛ̀ wɛ̃̀ beee gɛ̃̀tɛ, ben aↄ̃ mↄ̀ à kiia à wɛ̃̀ làa wà bènɛ: Dii, wé fↄ̃ wà yãke utɛnnɛro. Ɔↄ yã̀a, ben wa pↄ́kãdeenↄ gↄ̃̀ n pↄ́ ũ. Pↄ́kee e gↄ̃ wà kpámmaro, wapinↄ kↄ̃n wa buraanↄ baasiro. \v 19 Ǹton tó wà ga n wáa kↄ̃n wa buraanↄro. Ǹ wa lú kↄ̃n wa buraanↄ ǹ fĩa bo kↄ̃n blɛwɛɛo wà gↄ̃ Fili'auna zↄ̀nↄ ũ, wapinↄ kↄ̃n wa buraanↄ. Ǹ wa gba blɛwɛɛ lɛ wàton garo wàgↄ̃ kuu, lɛ dↄ wa buraanↄ tón gↄ̃ taagaa ũro. \v 20 Ben Yusufu Igipiti buraanↄ lù Fili'aunanɛ píngi, zaakɛ Igipitinↄ baade a buraa yà, kɛ̀ nↄaa ń kũ gbãa yãnzi, ben bùsu gↄ̃̀ Fili'auna pↄ́ ũ. \v 21 Yusufu Igipitinↄ sì zↄ̀nↄ ũ ń píngi zaa ń bùsu lɛ́n kɛ̀ gana à lɛ́ kãa. \v 22 Mↄde èe sa'orinↄ buraanↄ lúro, zaakɛ Fili'auna dìɛ àgↄ̃ blɛwɛɛ kpáḿma gurↄ sãnda píngi. Lán aↄ̃ↄ kú kↄ̃n blɛwɛɛ kɛ̀ Fili'auna è kpáḿmao nà, aↄ̃ↄe ń buraanↄ yáro. \p \v 23 Ben Yusufu bè gbɛ̃nↄnɛ: Ma a lu kↄ̃n a buraanↄ sa, a gↄ̃ Fili'auna pↄ́ ũ. Blɛwɛɛn yɛ̀. À gá à tↄ̃. \v 24 Pↄ́kɛ̃gurↄ àgae à lɛo sↄↄrode kpá Fili'aunaa, à kpaa é gↄ̃are blɛwɛɛ ũ kↄ̃n pↄ́bleeo. Àgae beee ble kↄ̃n a nɛ́nↄ kↄ̃n a bɛdeenↄ a píngi. \v 25 Ben aↄ̃ bè: N wa mì sì. Ǹ tó wà n pↄnnaa e dii, wà gↄ̃ Fili'auna zↄ̀nↄ ũ. \v 26 Ben Yusufu yã dìɛ Igipiti à bè, burapↄ lɛo sↄↄrodee égↄ̃ dɛ Fili'auna pↄ́ ũ. Yã pì kuu ai kↄ̃n a gbã̀ao. Sa'orinↄ bùsu bé èe gↄ̃ Fili'auna pↄ́ ũro ado. \s1 Yakubu wɛ́ɛkɛna zãa \p \v 27 Isarailinↄↄ kú Gosɛ̃ bùsun zaa Igipiti. Aↄ̃ ń zĩnda tↄↄtɛ vĩ gwe, ben aↄ̃ nɛ́ ì wà kàara maamaa. \v 28 Yakubu kɛ̀ wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛplaa Igipiti, à wɛ̃̀ píngipingi baswɛɛplaa awɛɛswɛɛplaamɛ. \v 29 Kɛ̀ à kà gana, à a nɛ́ Yusufu sìsi, ben à bènɛ: N yã nna! Tó ma n pↄnnaa è, ǹ n ↄↄ da ma gbáda gbáru ǹ gbɛ̃kɛ kↄ̃n náanɛo yã kɛmɛ. Ǹton ǹ ma vĩi Igipitiro. \v 30 Tó ma ka ma dezinↄla, ǹ ma sɛ́ ǹ bↄmao Igipiti kɛ̀ ǹ ma vĩi ma dezi pìnↄ mirawɛɛn. Ben Yusufu bènɛ: Mɛ́ yã kɛ̀ ń ò kɛnnɛ. \v 31 Ben Yakubu bè: Ǹ la damɛ. Kɛ̀ à la dànɛ, ben Yakubu gbãa è a gòa à dↄnzi kɛ̀. \c 48 \s1 Yakubu Ɛflaimu kↄ̃n Manaseo diɛna a zĩnda nɛ́nↄ ũ \p \v 1 Gurↄ plaaa gbɛra wà ò Yusufunɛ à dee e gyãa kɛɛ, ben à a nɛ́ gↄ̃ↄn plaaanↄ Manase kↄ̃n Ɛflaimuo sɛ̀ɛ à gàańyo. \v 2 Kɛ̀ wà ò Yakubunɛ à nɛ́ Yusufu mↄ̀ à gwa, à aĩa kɛ̀ à fɛ̀ɛ à vɛ̃̀ɛ a gádo musu. \v 3 À bè Yusufunɛ: Luda Gbãapingide bↄ̀ à mↄ̀mazi zaa Luzu, Kanaa bùsun à aubarika dàmagu \v 4 à bèmɛ é tó mà nɛ́ i maamaa, é ma kaara mà gↄ̃ boriinↄ dezi ũ, é bùsu pì kpá ma boriinↄa ma gbɛra ń pↄ́ ũ ai gurↄ píngi. \v 5 Tia sa nɛ́ gↄ̃ↄn plaaa kɛ̀ n ń í Igipiti ai màgↄ̃ mↄ́ n kiianↄ ma pↄ́nↄmɛ. Ɛflaimu kↄ̃n Manaseo gↄ̃̀ ma nɛ́nↄ ũ lán Rubɛni kↄ̃n Simɛↄo dɛ nà. \v 6 Nɛ́ kɛ̀ nɛ́ ń i ń gbɛraanↄ bé weégↄ̃ dɛ n pↄ́ ũ, aↄ̃é ń túbi e ń vĩ̀inↄ kiia. \v 7 Zaakɛ kɛ̀ mɛ́ɛ suu kↄ̃n Mɛsↄpↄtamiao, n da Rasɛli gà zɛ́n Ɛflata kɛ̀ wè be tia Bɛtɛlɛmu lɛ́zi zaa Kanaa bùsun, ben ma à vĩ̀i zɛ́n gwe. \p \v 8 Ben Isaraili Yusufu nɛ́nↄ gwà à bè: Dénↄn gwee? \v 9 À bè a denɛ: Nɛ́ kɛ̀ Luda ma gba kɛ̀nↄn gwe. Ben Isaraili bè: Ǹ mↄ́ńyo ma kiia mà sa'olɛ kɛńnɛ. \v 10 Zikũ Isaraili wɛ́ɛ bùsa èe guu ee maaro, ben Yusufu sↄ̃̀zi kↄ̃n nɛ́ pìnↄ. Isaraili lɛ́ pɛ̀pɛḿma à ń kpá a kùla, \v 11 ben à bè Yusufunɛ: Mɛ́ɛ kpákpaa yã mà wɛ́ɛ sinlɛ dↄro, ben Ludaa tò ma n e kↄ̃n n nɛ́nↄ dↄ. \v 12 Yusufu ń gú a de gbála, ben à kùɛnɛ à a aɛ pɛ̀ɛ. \v 13 Ben Yusufu a nɛ́nↄ kũ̀ ń plaa ń píngi. À Ɛflaimu kũ̀ kↄ̃n ↄplaao Yakubu ↄzɛɛzi, ben à Manase kũ̀ a ↄzɛɛzi Yakubu ↄplaazi, ben à sↄ̃̀zi kↄ̃n nɛ́ pìnↄ. \v 14 Ben Yakubu a ↄↄ pã̀kↄ̃la à a ↄplaa nà Ɛflaimu kɛ̀ dɛ dãaro ũu mìa à a ↄzɛɛ nà Manase kɛ̀ dɛ daudu ũu mìa. \v 15 Ben à sa'olɛ kɛ̀ Yusufunɛ à bè: \q1 Luda kɛ̀ ma dezinↄ Ibraĩ \q1 kↄ̃n Isaakuo táa òo, \q1 Luda kɛ̀ dↄ̀mɛ aɛ \q1 ma kuuna guu ai kↄ̃n a gbã̀ao, \q1 \v 16 à Malaika kɛ̀ ma bↄ à zaaan píngi, \q1 à aubarika da nɛ́ kɛ̀kiinↄn, \q1 à tó wàgↄ̃ ń sísii ma tↄ́a, \q1 kↄ̃n ma dezinↄ Ibraĩ kↄ̃n Isaakuo tↄ́o, \q1 à tó aↄ̃gↄ̃ kↄ̃ↄ maamaa anduna guu. \p \v 17 Kɛ̀ Yusufu è a de a ↄplaa nà Ɛflaimu mìa, èe kɛnɛ nnaro. À a de ↄↄ kũ̀ lɛ à gu Ɛflaimu mìa à na Manase pↄ́a \v 18 à bè: Lɛnlo Baa, gbɛ̃ kɛ̀kii bé à daudu ũ. Ǹ n ↄplaa na à mìa. \v 19 Ben à de gì à bè: Má dↄ̃ ma nɛ́, má dↄ̃. Àpi sↄ̃ eé gↄ̃ borii ũ, eégↄ̃ bíta, mↄde à dãaro bíta égↄ̃ dɛàla, à borii égↄ̃ pari. \v 20 Zĩ beeea à sa'olɛ kɛ̀ńnɛ à bè: \q1 Isarailinↄ é sa maaa okↄ̃nɛ kↄ̃n a tↄ́o \q1 aↄ̃é be Luda tó ǹ gↄ̃ \q1 lán Ɛflaimu kↄ̃n Manaseo bà. \m Lɛmɛ à Ɛflaimu dↄ̀ Manasenɛ aɛ lɛ. \p \v 21 Ben Isaraili bè Yusufunɛ: Ma ka gana, mↄde Luda égↄ̃ kúao, eé ɛara à táao a dezinↄ bùsun. \v 22 Sɛkɛmu bùsu maaa kɛ̀ má sì Amↄrinↄa kↄ̃n ma fɛ̃ɛdaao kↄ̃n ma sáo, ma n gba, mmↄn kɛ̀ ń dɛ n vĩ̀inↄla. \c 49 \s1 Yakubu sa'olɛkɛna a nɛ́nↄnɛ \q1 \v 1 Yakubu a nɛ́nↄ sìsi, ben à bè: \q1 À kↄ̃ kakↄ̃a \q1 mà yã kɛ̀ eé a le ziakpɛɛ zĩ oare. \q1 \v 2 À kↄ̃ kakↄ̃a ma nɛ́nↄ à swã kpá, \q1 à a de Isaraili yã ma. \b \q1 \v 3 Rubɛni ma daudu ma gbãaa, \q1 ma kana gↄ̃ lɛ́zĩ nɛ́ káaku, \q1 n bɛ̀ɛ dɛńla kↄ̃n n gbãaao. \q1 \v 4 Ń pãsĩ lán ísↄ̃ bà, \q1 mↄde nɛ́gↄ̃ dɛńlaro, \q1 zaakɛ n didi n da n de gádoa, \q1 n daɛ kↄ̃n ma nↄↄnↄ dokeo. \b \q1 \v 5 Simɛↄ kↄ̃n Levio bé wà kↄ̃ gbɛ̃nↄ ũ, \q1 aↄ̃ↄ pãsĩ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao. \q1 \v 6 Ma lɛ́ kú aↄ̃ kakↄ̃ana guuro, \q1 ma baka kú aↄ̃ yãgↄ̃gↄ̃na guuro, \q1 zaakɛ aↄ̃ gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ pↄfɛ̃ guu, \q1 aↄ̃ zù gbátĩkyanↄ zↄ̃̀zↄ̃ lán aↄ̃ↄ yezi nà. \q1 \v 7 Luda láari zĩḿma ń pↄfɛ̃ bíta yãnzi, \q1 à lɛ́ kɛńnɛ ń pãsĩkɛ yãnzi. \q1 Mɛ́ ń kɛ̃kↄ̃a Yakubu boriinↄ tɛ́, \q1 mɛ́ ń boriinↄ fãakↄ̃a Isarailinↄ guu. \b \q1 \v 8 Yuda, n gbɛ̃nↄ é n tↄ́ kpá. \q1 Nɛ́ n ibɛɛnↄ kũ ń waaa, \q1 n de nɛ́nↄ é kúɛnnɛ. \q1 \v 9 Yuda dɛ lán músu bà, \q1 ma nɛ́ pì è su kↄ̃n tofekao. \q1 È gáɛ è daɛ a tòn. \q1 dé bé é fↄ̃ à à fɛɛɛ? \q1 \v 10 Kpata é gu Yudalaro, \q1 à boriinↄ bé weégↄ̃ gò kũna \q1 ai Silo gá mↄ́, \q1 bori píngi é mì siɛnɛ. \q1 \v 11 Eé a zaaki dↄ geepi lía, \q1 eé a zaakinɛ yi geepi lí maaaa. \q1 Geepiwɛ̃ɛ égↄ̃ dizimɛ \q1 eé a pↄ́kãsãanↄ pípio \q1 eé a uta pípi kↄ̃n geepi'io. \q1 \v 12 Geepiwɛ̃ɛ é à wɛ́ɛ tɛ̃a kũ, \q1 zwii é a swaa pura kũ. \b \q1 \v 13 Zɛbuluni égↄ̃ kú ísiaa saɛ, \q1 à bùsu égↄ̃ dɛ góro'itɛnↄ bàdↄkii ũ, \q1 à bùsu lɛ́ é zɛ Sidↄ̃. \b \q1 \v 14 Isaka dɛ lán zaaki gbãaa \q1 kɛ̀ daɛna aso mɛ̀n plaaa dagura bà. \q1 \v 15 Tó à boriinↄↄ è ń kámmabokii maa, \q1 bensↄ̃ aↄ̃ bùsu pì vɛ̃ɛna nna, \q1 aↄ̃é naɛ asosɛnanɛ wà zↄ̀zĩi kɛ. \b \q1 \v 16 Dani é a gbɛ̃nↄ bↄ yãn \q1 Isaraili boriinↄ doke ũ. \q1 \v 17 Dani égↄ̃ dɛ lán mlɛ̃̀ kɛ̀ kú zɛ́ saɛ bà, \q1 lán pitigoo kɛ̀ kú zɛ́wɛwɛ guu bà. \q1 È sↄ̃ lɛ́ a gbáa, \q1 lɛ gbɛ̃ kɛ̀ di à musu lɛ́ɛ a kpɛɛgãnda. \q1 \v 18 Dii, mɛɛ̀ wɛ́ɛ dↄ n mìsinazi. \b \q1 \v 19 Gada sↄ̃, zĩ̀kpɛɛnↄ é sińgu, \q1 mↄde aↄ̃é lɛ́ɛ ń gbɛ̃ zãadeenↄa. \b \q1 \v 20 Asa blɛwɛɛ égↄ̃ nↄ́si vĩ, \q1 pↄ́blee kɛ̀ à blena nna kínanↄnɛn eé kpá. \b \q1 \v 21 Nafatali dɛ lán gbɛ̃ɛ lí \q1 kɛ̀ è gã̀ maaanↄ kɛɛ bà. \b \q1 \v 22 Yusufu dɛ lán lí nɛ́'iri \q1 kɛ̀ kú bia saɛ bà, \q1 à gã̀nↄ è poro à da gũ̀la. \q1 \v 23 Kàzurinↄ é íbɛtɛ kpáo, \q1 aↄ̃é pɛ́a kↄ̃n kào. \q1 \v 24 Eégↄ̃ a sá kũna degena sai \q1 Yakubu Luda Gbãabitade gãzĩ, \q1 à ↄ gbãaa égↄ̃ wãa \q1 Isarailinↄ Gbɛ̀si kɛ̀ è dↄnɛ aɛ yãnzi. \q1 \v 25 N de Luda é dↄnlɛ, \q1 Gbãapingide é aubarika dangu \q1 kↄ̃n lou'i kɛ̀ è bↄ musuo, \q1 kↄ̃n aubarika kɛ̀ kaɛna tↄↄtɛ gĩzĩo, \q1 lɛ n nↄↄnↄ kↄ̃n n pↄ́nↄ gↄ̃ dɛ nɛ́dandeenↄ ũ. \q1 \v 26 Sa'olɛ kɛ̀ n de kɛ̀nnɛɛ \q1 dɛ ma dezinↄ pↄ́la, \q1 à bíta dɛ kpii ziinↄla. \q1 Luda tó aubarika kɛ̀nↄ gↄ̃ Yusufu mìa, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ wà dìɛ adona a gbɛ̃nↄ tɛ́ musu. \b \q1 \v 27 Bɛyãmi dɛ lán lɛwan pãsĩ bà, \q1 eè lɛ́ɛ gbɛ̃nↄa kↄngↄ \q1 eè ń pↄ́nↄ kpaatɛ uusiɛ. \m \v 28 Isaraili bori mɛ̀n kuri awɛɛplaaanↄn gwe ń píngi. Sa'olɛ kɛ̀ aↄ̃ dee kɛ̀ńnɛn gwe baade kↄ̃n a pↄ́o. \s1 Yakubu ga kↄ̃n à vĩinao \p \v 29 Ben à bèńnɛ: Tó ma anduna tò, à ma vĩi ma dezinↄ gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ kú Iti bori Ɛflↄnu buraa guu. \v 30 Gbɛ̀wɛɛ pì kú Makpɛlamɛ, Mamare ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa Kanaa bùsun, buraa kɛ̀ Ibraĩ lù Iti bori Ɛflↄnua mirawɛɛ ũ. \v 31 Gwen wà Ibraĩ kↄ̃n a naↄ̃ Sarao vĩ̀in. Gwen wà Isaaku kↄ̃n a naↄ̃ Rɛbɛkao vĩ̀in. Gwen ma Lea vĩ̀in. \v 32 Wà buraa pì kↄ̃n a gbɛ̀wɛɛo lù Itinↄamɛ. \v 33 Kɛ̀ Yakubu lɛ́ dìɛ a nɛ́nↄnɛ à yã̀a, à ɛ̀ara à dàɛ, ben à gà. \c 50 \p \v 1 Yusufu kùsi a dea à ↄ́ↄ dↄ̀ à musu à lɛ́ pɛ̀pɛa. \v 2 Ben à ò a zĩkɛri ɛ̃zɛ̃deenↄnɛ aↄ̃ ɛ̃zɛ̃ kɛ̀ è tó gɛ̀ vãroo máma a de gɛ̀a. Ben aↄ̃ↄ màma Isaraili gɛ̀a \v 3 ai gurↄ baplaa lɛ àton yai kũro yãnzi, zaakɛ lɛn Igipitinↄ è kɛ lɛ, ben aↄ̃ à gɛ̀ ↄ́ↄ dↄ̀ gurↄ baaagↄ̃ akuri. \v 4 Kɛ̀ aↄ̃ à gɛ̀ ↄ́ↄ dↄ̀ wà yã̀a, Yusufu bè Fili'auna bɛdeenↄnɛ: A yã nna! Tó ma a pↄnnaa è, à omɛ Fili'aunanɛ à be: \v 5 Kɛ̀ ma dee e gaa, à tò ma la dànɛ à bè mà a vĩi mirawɛɛ kɛ̀ à yↄ̃̀ a zĩnda pↄ́ ũ Kanaa bùsun. Ǹ ma gba zɛ́ mà gá mà a de vĩi sa, mɛ́ liara mà su. \v 6 Ben Fili'auna bènɛ: Ǹ gá ǹ n de vĩi, zaakɛ à tò n la dàare. \p \v 7 Kɛ̀ Yusufu e gaa a de vĩi, Fili'auna ìbanↄ kↄ̃n a bɛ gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n Igipiti bùsu gbãadeenↄ gàao ń píngi. \v 8 Yusufu bɛdeenↄ kↄ̃n a vĩ̀inↄ kↄ̃n a de bɛdeenↄ gàao ń píngi dↄ. Aↄ̃ nɛ́ fétenↄ kↄ̃n ń sãanↄ kↄ̃n ń blènↄ kↄ̃n ń zùnↄ bé wà gↄ̃̀ Gosɛ̃ bùsun ńtɛ̃ɛ. \v 9 Sↄ̃goronↄ kↄ̃n sↄ̃deenↄ gàao dↄ. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gàa zɛnɛ pìnↄↄ pari maamaa. \v 10 Kɛ̀ aↄ̃ kà Atada blɛwɛɛgbɛ̃kiia Yoda baa, gwen aↄ̃ wii gbãaa lɛ̀n ai, aↄ̃ gɛ̀ ↄ́ↄ dↄ̀ maamaa, ben Yusufu a de sósobi kɛ̀ ai gurↄ swɛɛplaa. \v 11 Kɛ̀ Kanaa bùsudeenↄↄ è lán wèe gɛ̀ kɛɛ nà Atada blɛwɛɛgbɛ̃kiia, ben aↄ̃ bè: Igipitinↄ gɛ̀kɛna bítan yɛ̀. Beee yãnzi wà tↄ́ kpà Yoda baa guu pìnɛ Abɛli Igipiti. \p \v 12 Lɛn Yakubu nɛ́nↄↄ kɛ̀ lɛ lán à òńnɛ nà. \v 13 Aↄ̃ à gɛ̀ sɛ̀ wà gàao Kanaa bùsun, ben aↄ̃ à vĩ̀i Makpɛla bura gbɛ̀wɛɛ kɛ̀ Ibraĩ lù Iti bori Ɛflↄnua mirawɛɛ ũu guu Mamare ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa. \v 14 Kɛ̀ Yusufu a de vĩ̀i à yã̀a, à lìara à tà Igipiti kↄ̃n a vĩ̀inↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gàa zɛnɛ à de gɛ̀ vĩinↄ ń píngi. \s1 Yusufu náanɛkpana a vĩ̀inↄa \p \v 15 Kɛ̀ Yusufu vĩ̀inↄ è ń de gà, ben aↄ̃ bè: Tó Yusufu íbɛtɛ kpàwao, ben à yezi à à zaaa kɛ̀ wá kɛ̀nɛ píngi fĩa bowe sↄ̃ nɛ́? \v 16 Ben aↄ̃ lɛ́kpãsã kɛ̀nɛ wà bè: Lɛ n dee kpɛ́ à ga à bè \v 17 wà onnɛ ǹ wa taari kↄ̃n wa durun-o kɛ̃we, zaakɛ à zaaan wá kɛ̀nnɛ. N yã nna! Ǹ wa taarinↄ kɛ̃we. N de Luda zↄ̀blerinↄn wa ũ. Kɛ̀ wà yã pì ò Yusufunɛ, ben à ↄ́ↄ dↄ̀. \v 18 Ben à vĩ̀inↄ mↄ̀ a kiia aↄ̃ kùɛ à aɛzĩ aↄ̃ bè: N zↄ̀nↄn wa ũ. \v 19 Ben Yusufu bèńnɛ: Àton vĩa kɛro. Ludan ma ũↄ́? \v 20 Á yezi à à zaaa kɛmɛ yã, ben Ludaa lìɛ à maaa ũ, lɛ à e à gbɛ̃nↄ mì sí pari lán èe kɛɛ nà tia. \v 21 Àton vĩa kɛro. Mɛ́ a gwa kↄ̃n a nɛ́nↄ. Ben à náanɛ kpàḿma à ń làakari kpàɛ. \s1 Yusufu gana \p \v 22 Yusufu kú Igipiti kↄ̃n a de bɛdeenↄ ai à kà wɛ̃̀ basↄↄro akuri. \v 23 À wɛ́ɛ sì Ɛflaimu swãkpɛɛnↄlɛ, ben à wɛ́ɛ sì Manase nɛ́ Maki nɛ́nↄlɛ dↄ. \v 24 Ben Yusufu bè a gbɛ̃nↄnɛ: Ma ka gana. Luda bé eé mↄ́ dↄalɛ à bↄao bùsu kɛ̀n à gáao bùsu kɛ̀ à à lɛ́ gbɛ̃̀ Ibraĩnɛ kↄ̃n Isaakuo kↄ̃n Yakubuo guu. \v 25 Ben Yusufu tò Isarailinↄ la dàare à bè: Gurↄↄ kɛ̀ Luda é mↄ́ dↄalɛ, à ma wánↄ sɛ́ɛ à bↄo guu kɛ̀n. \v 26 Yusufu wɛ̃̀ basↄↄro akurideen à gà. Ben wà ɛ̃zɛ̃ kɛ̀ è tó gɛ̀ vãroo màma à gɛ̀a wà dà àkpati guu Igipiti.