\id GAL Galatians in Bokobaru, Ross Jones \h GALATIANƆ \toc1 GALATIANƆ \toc2 GALATIANƆ \mt1 GALATIANƆ \c 1 \s1 Baaru nna pãndee kuuro \p \v 1-2 Mamↄma Pↄlu Luda zĩ̀ri kↄ̃n ma Yesude daa kɛ̀ wá lɛdoonↄ píngi, wámbe wa takada kɛ̀ kɛ̃̀ sↄsi kɛ̀ kú Galatia bùsu guunↄ deenↄnɛ. Ma zĩ̀rikɛɛ e bↄ gbɛ̃nↄ kiia ke gbɛ̃ntee gãzĩro, Yesu Kirisi kↄ̃n De Luda kɛ̀ à à fɛ̀ɛ bↄna gaan-o bé à ma zĩ. \v 3 Wa De Luda kↄ̃n Dii Yesu Kirisio gbɛ̃kɛɛ kɛare, à a gba aafia. \v 4 Kirisi gì a wɛ̃̀ndizi wa De Luda pↄyezia, à wa durun kɛ̃̀we, lɛ à wa bↄ anduna tia zaaa kɛ̀kiin. \v 5 Luda bé à gakui vĩ gurↄ píngi! Aami. \p \v 6 Kɛ̀ ée kpɛɛ lii Luda kɛ̀ à a sisi a gbɛ̃kɛɛ guunɛ kpakpaa lɛ, à aɛ dↄ̀ zɛ́ pãndea, yã pì bↄ̀ ma saɛ maamaa. \v 7 Baaru nna pãnde kee kuuro. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yezi wà Kirisi baaru pì liɛnↄↄ e a liikↄ̃amɛ. \v 8 Baa tó wapinↄ ke malaika kɛ̀ bↄ̀ ludambɛ baaru nnaa kɛ̀ èe kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n kɛ̀ wá òareeoro waazi kɛ̀are, Luda láari kɛa. \v 9 Wá òare yã bensↄ̃ mɛ́ɛ ooare dↄ, tó gbɛ̃ke baaru nnaa kɛ̀ èe kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n kɛ̀ á màoro waazi kɛ̀are, Luda láari kɛa. \p \v 10 Mɛ́ɛ sáabu wɛtɛɛ gbɛ̃nteean yↄ́, ke Luda? Mɛ́ɛ wɛtɛɛ ma yã ká gbɛ̃nteenɛn yↄ́? Tó gbɛ̃nteen má yezi à káńnɛ ai tia, ɛ̃ndɛ̃ Kirisi zↄ̀blerin ma ũro. \s1 Yesu Pↄlu sɛna a zĩ̀ri ũ \p \v 11 Ma gbɛ̃nↄ, má yezi à dↄ̃ kɛ̀ baaru nnaa kɛ̀ mɛɛ̀ kpáaree e bↄ gbɛ̃ntee kiiaro. \v 12 Mɛ́ɛ ma gbɛ̃ntee kiiaro, gbɛ̃ke bé à dàmɛro, Yesu Kirisi bé à bↄ̀ à mↄ̀omɛ. \p \v 13 Á mà lán má kuu nà yã Yudanↄ dↄnzizɛn. Ma wɛ́ɛ tã̀ Luda sↄsi gbɛ̃nↄa pãsĩpãsĩ, má wɛ̀tɛ mà ń kaatɛ. \v 14 Ma Yudanↄ dↄnzizɛ pì yã kũ̀ ↄplaplaa dɛ ma sáanↄla pari, ma aĩa dɛńla wa dezinↄ fɛɛakaarayã pì guu. \v 15 Mↄde Luda ma diɛ a pↄ́ ũ zaa ma da gbɛɛɛn. Kɛ̀ ma sisina a gbɛ̃kɛɛ guu gurↄↄ kàmɛ, \v 16 ben à a Nɛ́ gbàrɛma, lɛ mà à baaru nnaa kpá bori pãndenↄnɛ. Mɛ́ɛ gá dada gbɛ̃ke gãzĩro, \v 17 mɛ́ɛ gá Yerusalɛmu gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kuu zĩ̀rinↄ ũ ma ãanↄ kiiaro, ma gaa Larubunↄ bùsun gↄ̃ↄmɛ, ben ma ɛara ma su Damasiku. \p \v 18 Wɛ̃̀ aagↄ̃ↄ gbɛran ma gaa Yerusalɛmu, lɛ wà kↄ̃ dↄ̃ kↄ̃n Pitao, ben ma kɛo gurↄ gɛ̃ro. \v 19 Mɛ́ɛ zĩ̀ri pãnde ero, sé Dii dãaro Yemisi. \v 20 Yã kɛ̀ má kɛ̃̀aree pì, má sì kↄ̃n Ludao kɛ̀ ɛgɛɛn má tòro. \v 21 Beee gbɛran ma gaa Siria bùsun kↄ̃n Silisia bùsuo. \v 22 Gurↄ beeea Kirisi sↄsi gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Yudeanↄↄ e wɛ́ɛ simalɛro, \v 23 mↄde aↄ̃ↄ mà wà bè, gbɛ̃ kɛ̀ èe wɛ́ɛ tãaḿma yã bé èe dↄnzizɛ kɛ̀ à wɛ̀tɛ à kaatɛ pì waazi kɛ tia sa, \v 24 ben aↄ̃ Luda tↄ́ bↄ̀ ma yã musu. \c 2 \s1 Pↄlu kↄ̃yãmana kↄ̃n zĩ̀ri kpaaanↄ \p \v 1 Wɛ̃̀ gɛ̃ro dosai gbɛra ma ɛara ma gaa Yerusalɛmu kↄ̃n Banabao. Ma Titu sɛ̀, à gàawao se. \v 2 Ma gaa gwe, kɛ̀ Luda bé à bↄ̀ à mↄ̀mazi à bè mà gá yãnzimɛ. Ben ma baaru nnaa kɛ̀ mɛɛ̀ kpá bori pãndenↄnɛ bↄ̀kↄ̃tɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ gbɛ̃nsi ũunↄnɛ ńtɛ̃ɛ, lɛ zĩi kɛ̀ má kɛ̀ kↄ̃n kɛ̀ mɛ́ɛ kɛɛo tón kɛ pãro. \v 3 Titu kɛ̀ wá lɛdo, baa kↄ̃n a Girikikɛɛo, aↄ̃ↄe gã naa à bã̀ngu kɛro. \v 4 Yã pì fɛ̀ɛ Yesude ɛgɛɛ kɛ̀ aↄ̃ gɛ̃̀wazi kpãinↄ musumɛ. Aↄ̃ gɛ̃̀wazi lɛ wà wa wɛ̃ɛnɛkɛna Kirisi Yesu guu asii gwa aↄ̃ wa da zↄ̀blenammɛ, \v 5 ben weè we wà mì sìɛńnɛro baa féte, lɛ à e àgↄ̃ baaru nnaa pì yãpura kũna yãnzi. \v 6 Gbɛ̃ kɛ̀ wèe ń gwaa gbɛ̃nsi ũunↄↄ e yãke kaaramɛro. Lán aↄ̃ↄ dɛ nà e kɛmɛ yãke ũro, zaakɛ Luda è gbɛ̃ke wɛ́ɛ gwaro. \v 7 Aↄ̃ↄ è Luda baaru nna kpana bori pãndenↄnɛ nàmɛ ma ↄzĩ, lán à à kpana Yudanↄnɛ nà Pitanɛ a ↄzĩ nà. \v 8 Zaakɛ lán Luda zĩi kɛ̀ Pita gãzĩ nà a zĩ̀rikɛ yã musu Yudanↄ tɛ́, lɛn à zĩi kɛ̀ ma gãzĩ bori pãndenↄ tɛ́ lɛ. \v 9 Yemisi kↄ̃n Pitao kↄ̃n Yohana kɛ̀ wèe ń gwaa Luda sↄsi wesagba ũunↄ gbaa kɛ̀ Ludaa dàmɛɛ dↄ̃̀, ben aↄ̃ ↄ kpàwa, wamↄwa kↄ̃n Banabao kↄ̃gbɛ̃kɛɛ sèeda ũ. Aↄ̃ↄ sì wà gá bori pãndenↄ kiia, aↄ̃mↄnnↄ sↄ̃ Yudanↄ kiia. \v 10 Yã kɛ̀ aↄ̃ↄ yezin yɛ̀, ń takaasideenↄ yã gↄ̃ dↄwagu. Gurↄ beeea sↄ̃ wa mɛ̀ wã̀ kↄ̃n à kɛnao kↄ̀. \s1 Yesu náanɛkɛna bé è wa mì sí \p \v 11 Kɛ̀ Pita mↄ̀ Antiↄku, ma ginɛ tɛ̃tɛ̃ntɛ̃, kɛ̀ à zã̀ yãa yãnzi. \v 12 Zaakɛ ai Yemisi zĩ̀rinↄ gↄ̃ gá ká, è pↄ́ ble kↄ̃n bori pãndenↄomɛ. Kɛ̀ aↄ̃ kà, ben à bↄ̀ru kpɛɛ à kɛ̃̀ḿma, kɛ̀ èe vĩa kɛɛ Yuda kɛ̀ aↄ̃ zɛ̀ kↄ̃n bã̀ngukɛna yãonↄnɛ yãnzi. \v 13 Yuda kpaaanↄ nàa mↄnafikikɛna pì guu. Baa Banaba se aↄ̃ à gà wà nàḿma. \v 14 Kɛ̀ má è aↄ̃ baaru nna yãpura kũna a zɛ́aro, má ò Pitanɛ aↄ̃ píngi wáa: N Yuda ina ń kuu lán bori pãnde bà, èe kɛ lán Yuda bànlo. À kɛ̀ dia nɛɛ̀ gã na bori pãndenↄa, lɛ aↄ̃gↄ̃ Yudanↄ yã kũna? \p \v 15 Yudanↄn wa ũ ina guu, bori pãnde durunkɛrinↄn wa ũro. \v 16 Mↄde wá dↄ̃ kɛ̀ gbɛ̃ke è bↄ maa doka pì kɛna yãnziro, séde Yesu Kirisi náanɛkɛna ado. Baa wapinↄ, wa Kirisi Yesu náanɛ kɛ̀, lɛ wà e wà bↄ maa wa Kirisi náanɛkɛna pì yãnzimɛ, èe kɛ doka pì kɛna yãnzinlo, zaakɛ gbɛ̃ke è bↄ maa dokakũna yãnziro. \v 17 Gurↄↄ kɛ̀ wée wɛtɛɛ wà bↄ maa Kirisi guu, tó wá è durunkɛrinↄn wa ũ se, beee bè Kirisi e durun gbaa zɛ́n yↄ́? Auo! \v 18 Tó ma ɛara mɛ́ɛ doka kɛ̀ má gbòro kɛkɛɛ, doka pì taarideen ma ũ gwe. \v 19 Zaakɛ ma gↄ̃ gɛ̀ ũ doka pì musu, ben ma kpɛɛ lìnɛ, lɛ màgↄ̃ kuu Luda pↄ́ ũ yãnzi. Ma ga lía kↄ̃n Kirisio. \v 20 Mámbe má kuu dↄro, Kirisi bé à kú ma guu. Tia sa ma gbɛ̃nteekɛɛ guu má kú Luda Nɛ́ kɛ̀ yemazi à gì a wɛ̃̀ndizi ma yãnzi náanɛkɛna guumɛ. \v 21 Mɛ́ɛ Luda gbɛ̃kɛɛ da pãro. Tó gbɛ̃ è bↄ maa doka pì yãnzimɛ, ɛ̃ndɛ̃ Kirisi gà pãmɛ. \c 3 \s1 Musa doka kↄ̃n ludanaanɛkɛnao \p \v 1 A Galatia mìsaideenↄ! Wà pↄ́ dàawan yↄ́? Wa Yesu Kirisi gana lía ↄ̀dↄaare à è sãnsãn. \v 2 Má yezi mà yã mɛ̀n doo gbekaawa. A Luda Nini è dokakũna yãnzin yↄ́, ke yã kɛ̀ á mà pì náanɛkɛna yãnzimɛ? \v 3 À kɛ̀ dia a gↄ̃ mìsaideenↄ ũ lán kɛ̀ bà? A naa kↄ̃n Luda Nini gbãaao, ben ée mì dɛɛ kↄ̃n a zĩnda gbãaaoↄ́? \v 4 A nawɛ̃a bíta kɛ̀ pãn yↄ́? Auo, èe kɛ pãro. \v 5 Luda a Ninii kpàawa, à dabuyãnↄ kɛ̀ a tɛ́ a dokakũna yãnzin yↄ́, ke yã kɛ̀ á mà pì náanɛkɛna yãnzimɛ? \p \v 6 À gwa Ibraĩa. À Luda náanɛ kɛ̀, ben Ludaa tò yã bↄ̀o nna a náanɛ kɛ̀ à kɛ̀ yãnzi. \v 7 Àgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe Luda náanɛ kɛɛnↄ bé Ibraĩ boriinↄ ũ. \v 8 Luda yã takada gĩakɛ à à baaru kpà Ibraĩnɛ à bè, Luda é aubarika da bori píngin à gãzĩ, zaakɛ Luda yã takada pì gĩakɛ à dↄ̃ kɛ̀ Luda é tó yã bↄ nna kↄ̃n bori pãndenↄ a náanɛ kɛ̀ aↄ̃é kɛ yãnzi. \v 9 Lɛn Luda è aubarika da gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe à náanɛ kɛɛnↄn lɛ, lán à kɛ̀ a náanɛkɛri Ibraĩnɛ nà. \v 10 Gbɛ̃ kɛ̀ zɛ̀ kↄ̃n dokakũnao gↄ̃̀ láari pↄ́ ũmɛ, zaakɛ à kɛ̃na Luda yãn wà bè, gbɛ̃ kɛ̀ yã kɛ̀ aↄ̃ↄ kú doka takada guunↄ kũna píngi a zɛ́aroo nɛ́ láari pↄ́mɛ. \v 11 Wá dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ Luda è tó yã bↄ̀ńyo nna dokakũna yãnziro, zaakɛ wà bè, gbɛ̃ kɛ̀ Ludaa tò yã bↄ̀o nna a náanɛ kɛ̀ èe kɛɛ yãnzi bé eégↄ̃ kuu. \v 12 Doka e kↄ̃ e kↄ̃n ludanaanɛkɛnaoro, zaakɛ wà bè, gbɛ̃ kɛ̀ yã pì kɛ̀, adee é wɛ̃̀ndi e à guu. \v 13 Kirisi gↄ̃̀ láari pↄ́ ũ wa gɛ̃ɛ ũ, à wa bↄ doka láari guu, zaakɛ à kɛ̃na Luda yãn wà bè, gbɛ̃ kɛ̀ wà lògo lía nɛ́ láari pↄ́mɛ. \v 14 Beee kɛ̀ lɛ lɛ aubarika kɛ̀ Ludaa dà Ibraĩn e à gↄ̃ bori pãndenↄnɛ Kirisi Yesu gãzĩmɛ, lɛ wà Ninii kɛ̀ Luda à lɛ́ gbɛ̃̀ e à náanɛkɛna yãnzi. \s1 Musa doka kↄ̃n Luda lɛ́gbɛ̃nao \p \v 15 Ma gbɛ̃nↄ, gbɛ̃ntee yãkɛna takan mɛ́ɛ ooare. Tó gbɛ̃ lɛ́gbɛ dìɛ, bensↄ̃ à sèedadeenↄ vĩ, weé fↄ̃ wà gbororo, weé fↄ̃ wà yãke kaaranlo. \v 16 Lɛn Luda lɛ́ gbɛ̃̀ Ibraĩnɛ lɛ kↄ̃n à boriio. Luda yã takada e be kↄ̃n à boriinↄ lán gbɛ̃ pariinↄn à tɛ́ḿma bàro, à bè kↄ̃n à boriiomɛ. Gbɛ̃ mɛ̀n don à tɛ́a, àmbe Kirisi ũ. \v 17 Yã kɛ̀ má yezi mà oon yɛ̀: Luda gĩakɛ à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ yã à bè a bà égↄ̃ kúo. Wɛ̃̀ wàa plaa kↄ̃n mɛ̀n baaakurio gbɛran doka mↄ̀. Doka pì é fↄ̃ à lɛ́gbɛ̃na pì gbororo, eé fↄ̃ à à kɛ pãro. \v 18 Tó wè Luda aubarika e dokakũna guu, ɛ̃ndɛ̃ èe bↄ à lɛ́gbɛ̃na guu dↄro. Mↄde Luda gbɛ̃kɛɛ kɛ̀ Ibraĩnɛ, kɛ̀ à à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ yãnzimɛ. \v 19 Bↄ́yãnzi à doka dìɛzi dↄↄ? À doka kàara ai Ibraĩ borii kɛ̀ Luda lɛ́ gbɛ̃̀ à yã musu gↄ̃ mↄ́mɛ, lɛ gbɛ̃nↄ e wà dↄ̃ kɛ̀ wà dɛ taarideenↄ ũ Luda kiia yãnzi. Luda a doka pì kpà malaikanↄa, aↄ̃ nà yãkɛkɛrinɛ a ↄzĩ, à diɛ gbɛ̃nↄnɛ. \v 20 Luda lɛ́gbɛ̃na sↄ̃, à yãmɛ ado, à bà kú kↄ̃n yãkɛkɛrioro. \p \v 21 Tↄ̀, doka pì bↄ̀ Luda lɛ́gbɛ̃na kpɛɛn yↄ́? Lɛnlo! Tó doka kɛ̀ è wɛ̃̀ndi kpáḿma kuu yã, lɛ wa bↄ maa doka pì yãnzi. \v 22 À kɛ̃na Luda yãn wà bè, durun gbɛ̃ sãnda píngi kà kpɛ́n, lɛ aubarika kɛ̀ Luda à lɛ́ gbɛ̃̀ pì e à gↄ̃ Yesu Kirisi náanɛkɛrinↄ pↄ́ ũ à náanɛ kɛ̀ aↄ̃ↄe kɛɛ pì yãnzi. \p \v 23 Zaalɛ Yesunaanɛkɛna e mↄ́ro, doka wa ka kpɛ́n, à wa kũna pisinanↄ ũ ai Yesunaanɛkɛna kɛ̀ èe mↄↄ gàa à bↄ̀o gupuraaa. \v 24 Lɛn doka pì dɛ wa gwàri ũ lɛ yã ai Kirisi gↄ̃ mↄ́, lɛ yã bↄwao nna à náanɛkɛna yãnzi. \v 25 Lán Yesunaanɛkɛna sù nà sa, wa bↄ wa gwàri yãn. \p \v 26 Kuuna Kirisi Yesu guu á dɛ Luda nɛ́nↄ ũ a píngi à náanɛ kɛ̀ ée kɛɛ yãnzi, \v 27 zaakɛ amↄa kɛ̀ a batisi kɛ̀ Kirisi pↄ́ ũunↄ, a Kirisi dà sɛ̀ɛ. \v 28 Yudanↄ kↄ̃n bori pãndenↄ, zↄ̀nↄ kↄ̃n wɛ̃ɛnɛnↄ, gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄↄ doodona kↄ̃nɛro, zaakɛ a píngi pↄ́ dↄ̃nkↄ̃n a ũ kuuna Kirisi Yesu guu. \v 29 Tó á dɛ Kirisi pↄ́ ũ, á dɛ Ibraĩ boriinↄ ũmɛ, bensↄ̃ á dɛ aubarika kɛ̀ Luda à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ blèrinↄ ũ. \c 4 \p \v 1 Mɛ́ɛ ooare, gurↄↄ kɛ̀ túbibleri dɛ nɛ́ ũ, baa tó à de auzikinↄↄ dɛ à pↄ́ ũ píngi, à dɛ zↄ̀laro. \v 2 È mì siɛ gwàrinↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ ai gurↄↄ kɛ̀ à dee dìɛa. \v 3 Lɛn wapinↄ se, gurↄↄ kɛ̀ wée kàsa kũro, weè zↄ̀ ble anduna pↄ́ kɛ̀ wè mì siɛńnɛnↄnɛ. \v 4 Kɛ̀ gurↄↄ kɛ̀ Ludaa dìɛ kà, à a Nɛ́ zĩ̀, wà à ì gbɛ̃ntee ina ũ Musa doka guu, \v 5 lɛ à wamↄwa kɛ̀ wée zↄ̀ blee Musa dokanɛnↄ bo, wà gↄ̃ à nɛ́nↄ ũ. \v 6 Luda a Nɛ́ Ninii dà wa swɛ̃̀ guu, kɛ̀ wá dɛ à nɛ́nↄ ũ yãnzi. Ninii pì è wii lɛ́ à be: Baa, ma De! \v 7 Beee yãnzi zↄ̀n n ũ dↄro, nɛ́n n ũ. Lán Luda nɛ́n n ũ nà, à n kɛ a túbibleri ũmɛ. \s1 Pↄlu bídikɛna Galatianↄ yãa \p \v 8 Gurↄↄ kɛ̀ á Luda dↄ̃ro, eè dↄ pↄ́ kɛ̀ dɛ Luda ũroonↄzi. \v 9 Lán á Luda dↄ̃ nà tia sa, atɛ̃nsa kɛ̀ Ludaa a dↄ̃, bↄ́yãnzi a ɛara ée aɛ dↄↄ pↄ́ gina futa gbãasai pìnↄazi dↄↄ? Bↄ́yãnzin a ɛara á yezi à dↄńzi dↄzi? \v 10 Eè gurↄ kenↄ kↄ̃n mↄ kenↄ kↄ̃n zĩbaa kenↄ kↄ̃n wɛ̃̀ kenↄ tɛ̃̀ bo. \v 11 Vĩa ma kũ a yã musu. Ase zĩ pãan má kɛ̀ a tɛ́ↄ́? \p \v 12 Ma gbɛ̃nↄ, ma wɛ́ɛ kɛ̀awa, à gↄ̃ lán ma bà, zaakɛ ma gↄ̃ lán a bà. Ée taari kɛmɛ yãro. \v 13 Á dↄ̃ kɛ̀ gyãkɛna guun ma baaru nnaa kpàare káaku. \v 14 Baa kɛ̀ ma gyãkɛna kɛ̀are yↄ̃agwana ũ, ée kya kámaguro, ée lóu sumaro, a ma si lán Luda malaika kesↄ̃ Kirisi Yesu bàmɛ. \v 15 Aubarika kɛ̀ ée kɛɛmɛ yãa kɛ̀ diaa? Mɛ́ fↄ̃ mà o a yã musu mà be, tó eé sí kɛ yã, lɛ a a wɛ́ɛ bↄ̀bↄ á kpàma. \v 16 Kɛ̀ ma yãpuraa òare yãnzin ma gↄ̃ a zanguri ũzi saↄ́? \v 17 Gbɛ̃ mↄ̀nↄ mɛ̀ wã̀ kↄ̃n a yão, mↄde à maaa yãnzinlo. Aↄ̃ↄ yezi à kɛ̃wamɛ, lɛ à naḿma. \v 18 Mɛ̀wãna kↄ̃n gbɛ̃ yão à maaa yãnzi bé à nna. Ma mɛ̀ wã̀ kↄ̃n a yão gurↄ píngimɛ, èe kɛ gurↄↄ kɛ̀ má kúao adonlo. \v 19 Ma nɛ́ yenzideenↄ, mɛ́ɛ a ina wãwãa kɛɛ dↄ ai Kirisi gↄ̃ sↄ̀ kɛ a guu. \v 20 Má yezi màgↄ̃ kúao tia, lɛ mà a yã'ona liɛ, zaakɛ ma bídi kɛ̀ a yãamɛ. \s1 Agyara kↄ̃n Sarao \p \v 21 À omɛ, amↄa kɛ̀ á yezi doka gↄ̃ iko vĩawaanↄ, ée yã kɛ̀ à kɛ̃na Musa doka takada guu maroo? \v 22 Wà bè Ibraĩ nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì gↄ̃ↄn plaa. À à doo ì kↄ̃n zↄ̀omɛ, ben à à doo ì kↄ̃n wɛ̃ɛnɛo. \v 23 Zↄ̀ pì nɛ́ ì gbɛ̃nteekɛɛ guumɛ, ben wɛ̃ɛnɛ a pↄ́ ì Luda lɛ́gbɛ̃na yãnzi. \v 24 Nↄgbɛ̃ pìnↄ yã dɛwe yáasi taka ũ, Luda bà kuunańyo yã lɛo plaaa ũ. À doo bↄ̀ Sinai kpii kiiamɛ, è zↄ̀kɛɛ ińnɛ. Àmbe Agyara ũ. \v 25 À dɛ Sinai kpiii kɛ̀ kú Larubunↄ bùsun yáasi taka ũ. Yerusalɛmu tiaa dɛ à ũ dↄ, zaakɛ èe zↄ̀ blee kↄ̃n a gbɛ̃nↄ ń píngimɛ. \v 26 Yerusalɛmu kɛ̀ kú musun wɛ̃ɛnɛ ũ. Àmbe wa da ũ. \v 27 Zaakɛ à kɛ̃na Luda yãn wà bè: \q1 Ǹ pↄnnaa kɛ, n pãaa kɛ̀ nɛ́ɛ nɛ́ iro! \q1 Ǹ guda kɛ, mmↄn kɛ̀ nɛ́ɛ nↄ̀wãwãa kɛro! \q1 Zaakɛ mmↄn kɛ̀ n zã pã kpànzi, \q1 n nɛ́ parii dɛ nↄgbɛ̃ kɛ̀ a zã aɛ dↄ̀a pↄ́la. \m \v 28 Amↄanↄ sↄ̃ ma gbɛ̃nↄ, Luda lɛ́gbɛ̃na nɛ́nↄn a ũ lán Isaaku bà. \v 29 Nɛ́ kɛ̀ wà ì gbɛ̃nteekɛɛ guu ĩa dà nɛ́ kɛ̀ wà ì kↄ̃n Luda Nini gbãaaoa. Lɛn à dɛ lɛ kↄ̃n à tiaao. \v 30 À kɛ̃na Luda yãn diamɛ? Wà bè: Ǹ pɛ́ zↄ̀ pìa kↄ̃n a nɛ́o, zaakɛ zↄ̀ nɛ́ é túbi ble kↄ̃n wɛ̃ɛnɛ nɛ́oro. \v 31 Beee yãnzi ma gbɛ̃nↄ, zↄ̀ nɛ́nↄn wa ũro, wɛ̃ɛnɛ nɛ́nↄn wa ũ. \c 5 \s1 Gↄ̃na wɛ̃ɛnɛnↄ ũ Kirisi guu \p \v 1 Gↄ̃na wɛ̃ɛnɛnↄ ũ yãnzin Kirisi wa bozi. À zɛo gíngin, àton tó wà ɛara wà bà káare a yĩn zↄ̀nↄ ũ dↄro. \p \v 2 Mamↄma Pↄlu mɛ́ɛ ooare, tó á tò wà bã̀ngu kɛ̀are, Kirisi é kaarana kɛarero. \v 3 Ma ɛara má ò, ma kaaraare, gbɛ̃ kɛ̀ tò wà bã̀ngu kɛ̀are, séto à mì siɛ Musa dokanɛ píngi. \v 4 Amↄa kɛ̀ ée wɛtɛɛ à bↄ maa doka guunↄ, a a zĩnda kɛ̃̀ Kirisia, a kɛ̃ Luda gbɛ̃kɛɛa. \v 5 Yesu náanɛkɛna guu wá bↄna maaa tãmaa vĩ, wa wɛ́ɛ dↄzi kↄ̃n à Ninii gbãaao. \v 6 Kirisi Yesu guu bã̀ngukɛna ke bã̀ngukɛnasai yãke vĩro, séde Yesu náanɛkɛna kɛ̀ è yenzi ińnɛ. \p \v 7 Ée gaa aɛ yã maamaa. Dé bé à tɛna yãpuraazi zɛ́ zↄ̃̀aree? \v 8 Yã kɛ̀ a à zɛ́ è e bↄ Luda kɛ̀ à a sisi à a sɛɛ kiiaro. \v 9 Burɛdi ɛ̃zɛ̃ nɛ́ngo è flawadɛna sɛ́sɛ píngi. \v 10 Má a náanɛ vĩ Dii guu, kɛ̀ é nↄ̀sɛ pãnde daro. Gbɛ̃ kɛ̀ èe a liikↄ̃a sↄ̃ é a zĩ gbɛ̀ e, baa démɛ. \v 11 Mapi sↄ̃ ma gbɛ̃nↄ, tó bã̀ngukɛna waazin mɛ́ɛ kɛɛ ai gbã̀a, bↄ́yãnzin wèe wɛ́ɛ tãamazi dↄↄ? Tó lɛmɛ, lɛ Kirisi gana lía yã é ↄ̃ gbɛ̃kearo. \v 12 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe a liikↄ̃a kↄ̃n bã̀ngukɛyãonↄ gá wà ń zĩnda fɛ̀ɛ kɛ se. \p \v 13 Amↄanↄ sↄ̃ ma gbɛ̃nↄ, Luda a sisi à gↄ̃ wɛ̃ɛnɛnↄ ũmɛ, mↄde àton tó a gↄ̃na wɛ̃ɛnɛnↄ ũu pì gↄ̃are pↄyezikɛna zɛ́ ũro. Àgↄ̃ mì siɛkↄ̃nɛ kↄ̃n yenzio, \v 14 zaakɛ yã mɛ̀n doo kɛ̀kiin Musa doka píngi mì ũ: Ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃daaazi lán n zĩnda wɛ̃̀ndi bà. \v 15 Tó ée swaa tɛ̃tɛ̃ɛkↄ̃a ée kↄ̃ sósoo, à làakari kɛ kↄ̃kaatɛnazi. \s1 Luda Nini dↄnnɛna aɛ \p \v 16 Mɛ́ɛ ooare, à tó Luda Ninii dↄare aɛ, a gbɛ̃nteekɛpↄyezi é mì dɛ. \v 17 A gbɛ̃nteekɛpↄyezi è kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n Luda Nini pↄ́oro, bensↄ̃ Luda Nini pↄyezi è kↄ̃ sɛ́ kↄ̃n a gbɛ̃nteekɛpↄoro. Aↄ̃è gíkↄ̃zimɛ, beee yãnzi eè fↄ̃ à yã kɛ̀ á yezi kɛro. \v 18 Tó Luda Ninii e dↄↄare aɛ, doka iko vĩawaro. \p \v 19 Wá wa gbɛ̃nteekɛdanↄ dↄ̃ sãnsãn: Pãpãkɛna, gbãsĩkɛna, wísaiyã, \v 20 tãagbãgbãna, ɛ̃zɛ̃dekɛɛ, zangu, swèe, nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ, nↄ̀sɛwãaa, dɛnlawɛtɛna, kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana, kↄ̃kpaatɛtɛna, \v 21 kɛna kↄ̃o ĩi, wɛ̃dɛna, kↄ̃kↄ̃pãpã'ona kↄ̃n yã beee takanↄ. Ma à lɛ́ dàawa lán má dàawa nà yã, yã beee taka kɛ̀rinↄ é kpata kɛ̀ bↄ̀ Luda kiia blero. \p \v 22 Luda Nini sↄ̃ è yenzi ińnɛ kↄ̃n pↄnnaao kↄ̃n aafiao kↄ̃n mɛnao kↄ̃n gbɛ̃kɛɛo kↄ̃n maakɛnao kↄ̃n náanɛo \v 23 kↄ̃n busɛkɛɛo kↄ̃n zĩndakũnadↄ̃ↄo. Doka ke è gí yã beeenↄ takaziro. \v 24 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ Kirisi Yesu pↄ́ ũunↄ ń gbɛ̃nteekɛda pà lía kↄ̃n a pↄ́nidɛnanↄ kↄ̃n a pↄyezinↄ lɛdo. \v 25 Lán wá kú Luda Nini gãzĩ nà, wà à dↄ̀rↄ sɛ́. \v 26 Wàtongↄ̃ wada vĩro, wàton kↄ̃ dↄkↄ̃aro, wàton nↄ̀sɛgↄ̃aanↄ kpá kↄ̃oro. \c 6 \s1 Ɔdana kↄ̃a \p \v 1 Ma gbɛ̃nↄ, tó a gbɛ̃ke gà à sã̀sã à durun kɛ̀, amↄa kɛ̀ Luda Ninii e dↄↄare aɛnↄ à gↄ̃gↄ̃o busɛbusɛ, à làakari kɛ lɛ wàton a yↄ̃ wà gwa sero. \v 2 Àgae kↄ̃ aso sɛ́. Ée Kirisi doka papaan gwe. \v 3 Tó gbɛ̃kee e a zĩnda gwaa pↄ́ke ũ, bensↄ̃ à kuu pↄ́ke ũro, èe a zĩnda sãsãamɛ. \v 4 Baade a yãkɛna tàasi kɛ, gbasa à ĩa dã. Àton a yã lɛkↄ̃zi kↄ̃n gbɛ̃ pãnde pↄ́oro, \v 5 zaakɛ baade é a zĩnda aso sɛ́mɛ. \p \v 6 Gbɛ̃ kɛ̀ wèe Luda yã daanɛ, à a auziki li a dannɛrinɛ. \p \v 7 Àton a zĩnda kɛkɛro, Ludaa e sí faboro. Pↄ́ kɛ̀ gbɛ̃ tↄ̃̀n è kɛ̃. \v 8 Tó gbɛ̃ tↄ̃̀ a gbɛ̃nteekɛdaa, eé kaatɛna inɛ. Tó gbɛ̃ tↄ̃̀ Luda Nini dↄnɛna aɛ guu sↄ̃, eé wɛ̃̀ndi kɛ̀ è yãaroo inɛ. \v 9 Wàton kpasa kↄ̃n maakɛnaoro, zaakɛ tó wée kámma booro, wé àre e a gurↄↄa. \v 10 Beee yãnzi tó wa zɛ́ è, wàgae à maaa kɛ baade pínginɛ, atɛ̃nsa wa Yesu náanɛkɛri daanↄ. \s1 Lɛ́zamma \p \v 11 À wɛ̃zã gbèregbere kɛ̀ má kɛ̃̀ kↄ̃n ma zĩnda ↄↄo gwa sa. \p \v 12 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe yã kɛɛ gbɛ̃nↄ wɛ́ɛ yãnzinↄ bé wèe gã naaawa kↄ̃n bã̀ngukɛyão, lɛ wàton wɛ́ɛ tãḿma zɛna kↄ̃n Kirisi gana lía yãoro yãnzi. \v 13 Baa bã̀ngukɛri pìnↄ see doka kũnaro. Aↄ̃ↄ yezi à bã̀ngu kɛ, lɛ wà e wà ĩa dã a sèeda pì yã musu yãnzimɛ. \v 14 Mɛ́ ĩa dã pↄ́ke yã musuro, séde wa Dii Yesu Kirisi gana lía yã baasiro, zaakɛ beee yãnzi anduna gↄ̃̀mɛ gɛ̀ ũzi bensↄ̃ ma gↄ̃ gɛ̀ ũ andunanɛ. \v 15 Bã̀ngukɛna ke bã̀ngukɛnasai yãke vĩro, séde gↄ̃na gbɛ̃ dufu ũu. \v 16 Luda gbɛ̃kɛɛ kɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ yã pì kũnanↄnɛ, à ń gba aafia. Aↄ̃mbe Isaraili yãpuraanↄ ũ. \p \v 17 Zaa gbã̀a gbɛ̃ke tón wɛ́ɛ tãma dↄro. Ĩaa kɛ̀ wà dàma Yesu yãnzi bↄ̀gbɛ kpɛ́ kú ma mɛ̀a. \p \v 18 Ma gbɛ̃nↄ, wa Dii Yesu Kirisi gbɛ̃kɛɛ kɛare! Aami.