\id DAN Daniel in Bokobaru, Ross Jones \h DANIƐLI \toc1 DANIƐLI \toc2 DANIƐLI \mt1 DANIƐLI \c 1 \s1 Daniɛli gↄ̃na Babilↄnu kína ìba ũ \p \v 1 Yudanↄ kí Yoyakimu kíblena wɛ̃̀ aagↄ̃dee guu, Babilↄnu kí Nɛbukanɛza mↄ̀ à Yerusalɛmu kagura kɛ̀. \v 2 Ben Dii kí Yoyakimu nànɛ à ↄzĩ kↄ̃n Luda kpɛ́ pↄ́kenↄ, ben à tào Babilↄnia bùsun à kàɛ a tãakpɛ auzikikaɛkiin. \p \v 3 Ben kína pì bè a bɛgwari Asapenazanɛ à mↄ́ kↄ̃n Isaraili gↄ̃kparɛ kɛ̀ aↄ̃ↄ kuu kí ke gbãade borii ũunↄ, \v 4 gↄ̃ maa seesai kɛ̀ aↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ kà wà yã píngi dada wàgↄ̃ wɛ́ɛzɛ̃ɛ vĩinↄ, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è yã dↄ̀rↄ dↄ̃ kpakpaa bensↄ̃ aↄ̃ goni kà wà zĩi kɛ kíbɛɛnↄ. Gwàri pì bé eé Babilↄnia yã dadańnɛ kↄ̃n à kyóo. \v 5 Kína dìɛ kɛ̀ wà pↄ́blee kɛ̀ eè ble lán guu e dↄↄ nà líńnɛ kↄ̃n wɛ̃ɛ kɛ̀ eè miio, wà yã dadańnɛ ai wɛ̃̀ aagↄ̃, beee gbɛra aↄ̃é zĩi kɛare. \v 6 Yuda kenↄ kú ń tɛ́, Daniɛli kↄ̃n Ananiao kↄ̃n Misailio kↄ̃n Azariao. \v 7 Gwàri pì ń tↄ́ lìɛńnɛ. À tↄ́ kpà Daniɛlinɛ Bɛtɛsaza, Anania sↄ̃ Sadaraka, Misaili sↄ̃ Mɛsaki, Azaria sↄ̃ Abɛdinɛgo. \p \v 8 Daniɛli zɛ̀o a swɛ̃̀n kɛ̀ é kína pↄ́ ble kesↄ̃ à à wɛ̃ɛ mi à gbãsĩ lɛ́ro, ben à zɛ́ wɛ̀tɛ bɛgwari pìa lɛ à pↄ́blee pì tó gwe. \v 9 Ludaa tò bɛgwari pì gbɛ̃kɛɛ kɛ̀ Daniɛlinɛ à à wɛ̃nda gwà, \v 10 mↄde à bènɛ: Má a dii kína vĩa vĩ, zaakɛ àpi bé à a pↄ́ble kↄ̃n íminao dìɛ. Tó à n e pↄsiaa guu dɛ n sáa daanↄla sↄ̃ nɛ́? Nɛ́ tó yã pì wí ma musu kína aɛ. \v 11 Gwàri pì dãkpari dìɛ à làakari gↄ̃ kú Daniɛlia kↄ̃n Ananiao kↄ̃n Misailio kↄ̃n Azariaoa, ben Daniɛli bènɛ: \v 12 Ǹ wamↄwa n zↄ̀blerinↄ yↄ̃ ǹ gwa ai gurↄ kuri. Nɛɛ̀gae dò lá atɛ̃ɛ kpáawa kↄ̃n ío ado \v 13 ǹ wa lɛ́kↄ̃zi kↄ̃n gↄ̃kparɛ kɛ̀ aↄ̃ↄe pↄ́ble dↄ̃nkↄ̃ blee kↄ̃n kínaonↄ, nɛ́ gbasa ǹ kɛwe lán ń yezi nà. \v 14 À wèńnɛ yã beeezi, ben à kɛ̀ńnɛ lɛ ai gurↄ kuri. \p \v 15 Kɛ̀ gurↄ kuri pì pàpa, à ń gwá, ben à è aↄ̃ↄ aafia vĩ aↄ̃ↄ mɛ̀kpana dɛ gↄ̃kparɛ kpaaa kɛ̀ aↄ̃ↄe pↄ́ble dↄ̃nkↄ̃ blee kↄ̃n kínaonↄla. \v 16 Ben aↄ̃ dãkpari pì e kína pↄ́ble kↄ̃n à wɛ̃ɛo kpáḿma dↄro, séde dò lá pãa. \v 17 Luda gↄ̃kparɛ gↄ̃ↄn siigↄ̃ↄ pìnↄ gbà dↄ̃na kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃ɛo. Aↄ̃ takada yáasi dↄ̃, ben aↄ̃ↄ laasuu vĩ ń píngi. Daniɛli sↄ̃ wɛ́ɛgupu'ena kↄ̃n nana bↄkↄ̃tɛnao dↄ̃. \p \v 18 Kɛ̀ wɛ̃̀ aagↄ̃ↄ kɛ̀ kí Nɛbukanɛza dìɛ wà yã dada gↄ̃kparɛ pìnↄnɛ lɛ́ kà, ben bɛgwari pì gàańyo à kiia. \v 19 Kɛ̀ kína fàadi bòńyo, ben à è kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃ kee sɛ̃nkpɛ kↄ̃n Daniɛlioro kↄ̃n Ananiao kↄ̃n Misailio kↄ̃n Azariao, ben aↄ̃ gↄ̃̀ à ìbanↄ ũ. \v 20 Kína ń lála ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n dↄ̃nao yã musu píngi, ben à è aↄ̃ↄ dɛ màsokɛrinↄ kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃ri kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a bùsu guunↄla píngi lɛo kuri. \v 21 Daniɛli kú gwe ai Sirusu kíblena wɛ̃̀ káaku guu. \c 2 \s1 Nɛbukanɛza nana'ona anduna kpatanↄ yã musu \p \v 1 Nɛbukanɛza kíblena wɛ̃̀ plaadee guu à nanaanↄ ò. Nanaa pì yã à kũ̀ gbãa, eé fↄ̃ à ii òro. \v 2 Ben à bè wà màsokɛrinↄ kↄ̃n asidↄ̃rinↄ kↄ̃n ɛ̃zɛ̃deenↄ kↄ̃n sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ sísi lɛ aↄ̃ nanaa pì bↄkↄ̃tɛare. Kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀ à aɛ, \v 3 à bèńnɛ: Ma nanaa ò, nanaa pì ma kũ gbãa. Má yezi mà nanaa pì asii dↄ̃. \v 4 Ben aↄ̃ↄ bènɛ kↄ̃n Siria yão: Wà n dↄ̃ aafiao, Zaaki! Ǹ nanaa pì yã o wamↄwa n zↄ̀blerinↄnɛ, wé à bↄkↄ̃tɛnnɛ. \v 5 Kína bèńnɛ: Yã kɛ̀ ma zɛo mà kɛareen yɛ̀. Tó ée nanaa pì kↄ̃n à bↄkↄ̃tɛnao omɛro, weé a zↄ̃zↄ̃kↄ̃rɛ wà a uanↄ kɛ tuburaa ũ. \v 6 Tó a nanaa pì kↄ̃n à bↄkↄ̃tɛnao tↄ̃kɛ̃̀mɛ sↄ̃, mɛ́ a kpe da maamaa, é gbaanↄ e a asaia ũ. À nanaa pì omɛ sa kↄ̃n à bↄkↄ̃tɛnao. \p \v 7 Aↄ̃ ɛ̀ara wà bènɛ dↄ: Kí, ǹ nanaa pì o wamↄwa n zↄ̀blerinↄnɛ, wé à bↄkↄ̃tɛnnɛ. \v 8 Ben kína bèńnɛ: Má dↄ̃ sãnsãn kɛ̀ ée yã gágaamɛ, kɛ̀ á yã kɛ̀ ma zɛo mà kɛaree dↄ̃ yãnzi. \v 9 Tó ée nanaa pì omɛro, yã mɛ̀n doo bé à gↄ̃̀are. A lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃ à ɛgɛɛ tòmɛ kↄ̃n yãlɛkpɛɛomɛ ai yã gↄ̃ gá liɛ. À nanaa pì omɛ, mɛ́gↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ é fↄ̃ à à bↄkↄ̃tɛ. \v 10 Ben aↄ̃ bènɛ: Kí, gbɛ̃kee kú anduna guu kɛ̀ eé fↄ̃ à yã kɛ̀ nɛ́ɛ gbekaa kɛ̀kii bↄkↄ̃tɛnnɛro. Kína kee kuu kɛ̀ à yã beee taka gbeka màsokɛrinↄ kↄ̃n asidↄ̃rinↄ kↄ̃n sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄaro, baa tó kí ìsi gbãadeemɛ. \v 11 Kí, yã kɛ̀ nɛ́ɛ gbekaa pì zĩ'ũ. Gbɛ̃ke é fↄ̃ à onnɛro, sé Luda, bensↄ̃ à bɛɛ kú gu dↄ̃nkↄ̃ kↄ̃n wamↄwa gbɛ̃nteenↄro. \p \v 12 Yã beee tò kína pɛ̃tɛ̃ kɛ̀ à pↄ fɛ̃̀ maamaa, à bè wà Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ dɛdɛ ń píngi. \v 13 Kɛ̀ wà ↄ̃ndↄ̃rinↄ dɛdɛna yã kpàakpa kɛ̀, ben wèe Daniɛli kↄ̃n a gbɛ̃nↄ wɛtɛɛ wà ń dɛdɛ. \v 14 Kɛ̀ kína dogarinↄ gbɛ̃nsi Ariↄki gàa Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ dɛdɛ, ben Daniɛli yãzɛdee ònɛ kↄ̃n asãnsio \v 15 à à là à bè: Bↄ́yãnzi kína yã pãsĩ pì dìɛzi? Ben Ariↄki yã pì tↄ̃kɛ̃̀ Daniɛlinɛ. \v 16 Ben Daniɛli gàa à wɛ́ɛ kɛ̀ kínaa à sↄ̃ kↄ̃n gurↄↄo aɛ féte gbasa à nanaa pì bↄkↄ̃tɛnɛ. \v 17 Ben à tà bɛ à yã pì tↄ̃kɛ̃̀ a gbɛ̃nↄnɛ Anania kↄ̃n Misailio kↄ̃n Azariao. \v 18 À bèńnɛ aↄ̃ wɛ́ɛ kɛ Luda Musudea à wɛ̃nda dↄ̃ńnɛ nanaa pì asii yã musu, lɛ wàton ń dɛdɛ kↄ̃n Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃ri kpaaanↄro yãnzi. \p \v 19 Gwãavĩn Daniɛli wɛ́ɛgupu è, Luda Musude nanaa pì asii ònɛ, ben Daniɛli à sáabu kpà à bè: \q1 \v 20 Wàgↄ̃ Luda sáabu kpaa gurↄ píngi, \q1 àmbe à ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n gbãaao vĩ. \q1 \v 21 È gurↄ kↄ̃n à zakao liɛ, \q1 è kínanↄ kpá kpatan è ń bↄn, \q1 è ↄ̃ndↄ̃ↄ da ↄ̃ndↄ̃deenↄnɛ, \q1 è dↄ̃na kpá wɛ́ɛzɛ̃rinↄa. \q1 \v 22 È asii yãnↄ kↄ̃n yã kɛ̀ aↄ̃ↄ utɛnanↄ ↄdↄańnɛ, \q1 à gusia yãnↄ dↄ̃, zaakɛ àmbe è guu pu. \q1 \v 23 Ma n sáabu kɛ̀ ma dezinↄ Luda, \q1 ma n tↄ́ kpà, \q1 zaakɛ n ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n gbãaao kàaramɛ. \q1 N yã kɛ̀ wá gbèkammaa tↄ̃kɛ̃̀mɛ, \q1 n nanaa kɛ̀ kína ò ↄ̀dↄawe. \s1 Daniɛli nana bↄkↄ̃tɛna kínanɛ \p \v 24 Ben Daniɛli gàa Ariↄki kɛ̀ kína à dìɛ à Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ dɛdɛɛ kiia à bènɛ: Ǹton Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ dɛdɛro. Ǹ gámao kína kiia lɛ mà à nanaa bↄkↄ̃tɛnɛ. \v 25 Gwe gↄ̃ↄ Ariↄki Daniɛli sɛ̀ à gàao kína kiia à bènɛ: Ma gbɛ̃ kɛ̀ eé fↄ̃ à n nanaa bↄkↄ̃tɛnnɛɛ è Yuda zĩ̀zↄnↄ tɛ́. \v 26 Kína Daniɛli kɛ̀ wè benɛ dↄ Bɛtɛsaza là à bè: Nɛ́ fↄ̃ ǹ nanaa kɛ̀ má ò bↄkↄ̃tɛmɛ ǹ à yáasi tↄ̃kɛ̃mɛↄ́? \v 27 Daniɛli wèàla à bè: Ɔ̃ndↄ̃ri ke asidↄ̃ri ke màsokɛri ke sↄsↄnɛyãdↄ̃ri ke é fↄ̃ à asiiyã kɛ̀ ń gbèka pì onnɛro. \v 28 Mↄde Ludaa kú musu, àmbe è asiiyã ońnɛ. Kí Nɛbukanɛza, Luda yã kɛ̀ eé mↄ́ kɛ ziaa ↄ̀dↄannɛmɛ. Nanaa kɛ̀ ń ò n gádoa kↄ̃n wɛ́ɛgupu kɛ̀ ń èon yɛ̀. \v 29 Kí, gurↄↄ kɛ̀ ń daɛna n gádoa n laasuu tà yã kɛ̀ eé mↄ́ kɛɛa. Luda bé è asiiyã ↄdↄańnɛ, ben à tò n yã kɛ̀ eé mↄ́ kɛɛ dↄ̃. \v 30 Mapi sↄ̃, èe kɛ ma ↄ̃ndↄ̃ↄ bé à dɛ danↄ pↄ́la gbasa Luda asiiyã pì òmɛro. À òmɛ lɛ ǹ e ǹ à bↄkↄ̃tɛ mamɛ ǹgↄ̃ laasuu kɛ̀ kú n nↄ̀sɛ guu dↄ̃. \p \v 31 Kí, n guu gwà ben n pↄ́ke taka è n aɛ lán gbɛ̃ntee bà. À bíta èe tɛ́ kɛɛ bensↄ̃ à naasi vĩ. \v 32 Pↄ́ taka pì mì nɛ́ vuramɛ atɛ̃ɛ, à kùsɛ kↄ̃n à gã̀sãnↄ nɛ́ kondogi, à gbɛɛɛ kↄ̃n à gisinↄ nɛ́ mↄ̀gotɛ̃mɛ, \v 33 à gbánↄ nɛ́ mↄ̀simɛ, à gbálanↄ nɛ́ mↄ̀si kↄ̃n gũ̀omɛ. \v 34 Gurↄↄ kɛ̀ nɛ́ɛ gwa, gbɛ̀si ke gbòro, èe kɛ gbɛ̃ke bé à ↄ kɛ̀aro, ben à mↄ̀ à sì pↄ́ taka pì gbála kɛ̀ dɛ mↄ̀si kↄ̃n gũ̀o ũunↄa, à ń wíwi. \v 35 Gↄ̃ↄgↄ̃ↄ mↄ̀si kↄ̃n gũ̀o kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o kↄ̃n kondogio kↄ̃n vurao wìwi, ben à gↄ̃̀ lán ése mìsiaa kɛ̀ kú pↄ́wɛɛgbɛ̃kiia bà. À gɛ̃̀tɛ kↄ̃n ĩao, wèe à gbɛ̀ e dↄro, ben gbɛ̀si kɛ̀ sì pↄ́ taka pìa gↄ̃̀ kpii gbɛ̃̀ntɛ̃ ũ à anduna pà píngi. \p \v 36 Nanaa pìn gwe. Kí, wé à bↄkↄ̃tɛnnɛ sa. \v 37 Kí, ḿbe kínanↄ kína ũ. Luda Musude n kpa kpatan kↄ̃n ikoo kↄ̃n gbãaao kↄ̃n gakuio. \v 38 À gbɛ̃nteenↄ kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ kↄ̃n bãanↄ nànnɛ n ↄzĩ. Guu kɛ̀ aↄ̃ↄ kún píngi nɛ́gↄ̃ dɛ ń kína ũmɛ. Ḿbe mì kɛ̀ dɛ vura pì ũ. \v 39 Kpata pãnde é bↄ n kpɛɛ, eé ká n kpata ũro. Beee gbɛra à aagↄ̃dee é bↄ à da andunala píngi. Beeen mↄ̀gotɛ̃ pì ũ. \v 40 Kpata siigↄ̃dee é mↄ, eégↄ̃ gbãa lán mↄ̀si bà, zaakɛ mↄ̀si è pↄ́ píngi wíwi à ń tí bomɛ. Lán mↄ̀si è pↄ́ wíwi nà, lɛn eé kpata káakupↄnↄ mì dɛ à ń kɛ dúgudugu lɛ. \v 41 Lán n à gbálanↄ kↄ̃n gbánɛnↄ è nà, à gukenↄ dɛ gũ̀ kpatana ũ bensↄ̃ à gukenↄ dɛ mↄ̀si ũ, lɛn kpata pì égↄ̃ kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana lɛ, mↄde mↄ̀si gbãaa égↄ̃ kú à guumɛ, zaakɛ ń è mↄ̀si kakↄ̃ana kↄ̃n gũ̀o. \v 42 Lán gbánɛ pì gukenↄ dɛ mↄ̀si ũ nà bensↄ̃ à gukenↄ dɛ gũ̀ ũ, lɛn kpata pì kpadoo égↄ̃ gbãa vĩ lɛ, à kpadoo égↄ̃ busana. \v 43 Lán n mↄ̀si è kakↄ̃ana kↄ̃n gũ̀ kpatanao nà, lɛn gbɛ̃ntee boriinↄ égↄ̃ kú gwe kakↄ̃ana lɛ, mↄde aↄ̃é kↄ̃ síro lán ń è mↄ̀si è kↄ̃ sí kↄ̃n gũ̀oro nà. \p \v 44 Kína pìnↄ gurↄ Luda Musude é kpata kɛ̀ è yãaroo fɛɛ. Kpata pì mìdɛna vĩro, eé gↄ̃ bori pãndenↄ pↄ́ ũ zikiro. Kpata pì é kpata káakupↄ pìnↄ kɛ dúgudugu à ń mì dɛ, àpi bé eégↄ̃ kuu gurↄ píngi. \v 45 Lán ń è nà gbɛ̀si ke gbòro kpiiia, èe kɛ gbɛ̃ke bé à ↄ kɛ̀aro, ben à gàa à mↄ̀si kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o kↄ̃n gũ̀o kↄ̃n kondogio kↄ̃n vurao wìwi, kí, Luda Bítade yã kɛ̀ eé mↄ́ kɛ ziaa ↄ̀dↄannɛmɛ. Nanaa pì nɛ́ yãpuraamɛ, à bↄkↄ̃tɛna náanɛ vĩ. \p \v 46 Ben kí Nɛbukanɛza dàɛ a puua Daniɛli aɛ à bɛ̀ɛ lìnɛ, ben à bè wà saa oa wà tuaetiti kpatanɛ. \v 47 À bè Daniɛlinɛ: A Luda nɛ́ tãanↄ Ludamɛ, kínanↄ diimɛ yãpura. Àmbe è asiiyã bↄnnɛ gupuraaa, zaakɛ n fↄ̃ n bↄwe kↄ̃n asii pìo. \v 48 Ben kína Daniɛli gbà gbãaa à à gbà pↄ́nↄ à gɛ̃̀ ↄla, à à kpà kpatan àgↄ̃ wɛ́ɛ tɛ́are Babilↄnu bùsuzi, à à dìɛ Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ píngi gbɛ̃nsi ũ. \v 49 Daniɛli wɛ́ɛ kɛ̀ kínaa, ben à Sadaraka kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo dìɛ Babilↄnu bùsu gbãadeenↄ ũ. Daniɛli sↄ̃ↄ kú kíbɛmɛ. \c 3 \s1 Gↄ̃ↄn aagↄ̃ zuna mↄ̀datɛ guu \p \v 1 Kí Nɛbukanɛza tãa pì kↄ̃n vurao lán gbɛ̃ntee bà. À lezĩ kà gã̀sãsuu baaagↄ̃, à yàasa sↄ̃ gã̀sãsuu swɛɛdomɛ. Ben à pɛ̀ɛ Dura guzurɛn Babilↄnu bùsun. \v 2 Ben à lɛ́kpãsã kɛ̀ a bùsu gbɛ̃nsinↄnɛ lɛ aↄ̃ kↄ̃ kakↄ̃a, kínanↄ, lɛ́dammarinↄ, zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ, gbãadeenↄ, ↄↄ'utɛrinↄ, yãkpaɛkɛrinↄ, yãgↄ̃gↄ̃rinↄ kↄ̃n a bùsu kpatablerinↄ ń píngi, aↄ̃ mↄ́ pↄ́ kɛ̀ à pì à pɛ̀ɛ pì kya kɛ. \v 3 Ben bùsu gbɛ̃nsi pìnↄ kↄ̃ kàkↄ̃a pↄ́ taka pì kyakɛnazi aↄ̃ zɛ̀zɛ à aɛ. \v 4 Ben kpàakpakɛri bè pariinↄnɛ gbãngbãn: Bùsu píngi gbɛ̃nↄ kↄ̃n bori píngio, à yã kɛ̀ wà dìɛaree ma. \v 5 Tó a kuru'ↄ mà kↄ̃n kureo kↄ̃n googeo kↄ̃n kúuo kↄ̃n mↄrↄo kↄ̃n kↄ̃kↄ̃pↄnↄ píngi, à kúɛ à dↄnzi kɛ pↄ́ taka kɛ̀ kí Nɛbukanɛza pì kↄ̃n vurao à pɛ̀ɛ pìnɛ. \v 6 Gbɛ̃ kɛ̀ gì kúɛ à dↄnzi kɛnɛzi, weé adee zu mↄ̀datɛ pãsĩ guu gↄ̃ↄmɛ. \v 7 Beee yãnzi tó gbɛ̃nↄ kↄ̃kↄ̃pↄ pìnↄ ↄ́ mà, bùsu píngi gbɛ̃nↄ ke bori píngin yoo, aↄ̃è kúɛ wà dↄnzi kɛ vura pↄ́ taka pìnɛ. \p \v 8 Gurↄ beeean sↄsↄnɛyãdↄ̃ri kenↄ mↄ̀ wà Yuda kenↄ káara kɛ̀ \v 9 aↄ̃ bè kí Nɛbukanɛzanɛ: Wà n dↄ̃ aafiao Zaaki! \v 10 Kí, n yã dìɛ n bè, tó gbɛ̃nↄ kↄ̃kↄ̃pↄnↄ ↄ́ mà, aↄ̃ kúɛ wà dↄnzi kɛ pↄ́ taka kɛ̀ ń pì kↄ̃n vurao pìnɛ. \v 11 N bè gbɛ̃ kɛ̀ èe kúɛ à dↄnzi kɛnɛro, weé adee zu mↄ̀datɛ pãsĩ guumɛ. \v 12 Tↄ̀, Yuda kenↄ kuu, n ń díɛ Babilↄnu bùsu gbãadeenↄ ũ. Aↄ̃ tↄ́n Sadaraka, Mɛsaki kↄ̃n Abɛdinɛgoo. Kí, gbɛ̃ pìnↄ è n yã maro aↄ̃è n tãanↄ gbãgbãro, bensↄ̃ aↄ̃è dↄnzi kɛ vura pↄ́ taka kɛ̀ ń pɛ̀ɛ pìnɛro. \v 13 Ben Nɛbukanɛza fɛ̃̀ maamaa à bè wà mↄ́are kↄ̃n Sadarakao kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo. Ben wà mↄ̀ wà gbɛ̃ pìnↄ kpàa. \v 14 Nɛbukanɛza ń lá à bè: Sadaraka, Mɛsaki kↄ̃n Abɛdinɛgoo, ée gii ma tãanↄ gbãgbãzi yãpuran yↄ́? Ée gii dↄnzi kɛ vura pↄ́ taka kɛ̀ má pɛ̀ɛnɛzin yↄ́? \v 15 Tó a soru kɛ̀ à kúɛ à dↄnzi kɛ pↄ́ taka kɛ̀ má pì pìnɛ gurↄↄ kɛ̀ a pↄ́nↄ ↄ́ mà, eé kɛ maa, mↄde tó ée dↄnzi kɛnɛro, weé a zu mↄ̀datɛ pãsĩ guu gↄ̃ↄmɛ. Tãa kparee bé eé fↄ̃ à a bↄ ma ↄzĩi? \v 16 Aↄ̃ bè: Kí, à zɛ́ vĩ wà wa zĩnda bↄro. \v 17 Kí, tó wà wa zu mↄ̀datɛ guu, wa Dii kɛ̀ weè zↄ̀ dↄzi é fↄ̃ à wa bↄn à wa sí n ↄzĩ. \v 18 Baa tó èe kɛ sↄ̃ro, ǹgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ wé n tãanↄ gbãgbãro. Wé dↄnzi kɛ vura pↄ́ taka kɛ̀ ń pɛ̀ɛnɛro. \v 19 Ben Nɛbukanɛza pↄ fɛ̃̀ pãsĩpãsĩ à uu sìsińzi. À bè wà mↄ̀datɛ kaara dɛ yã pↄ́la lɛo swɛɛplaa. \v 20 Ben à ò a zĩ̀kpɛ gↄ̃sagbãa kenↄnɛ aↄ̃ Sadaraka kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo yiyi wà ń zu mↄ̀datɛ pãsĩ pì guu. \v 21 Ben gↄ̃sa pìnↄ ń yíyi kↄ̃n ń pↄ́kãsãa kɛ̀ aↄ̃ↄ dananↄ, utanↄ kↄ̃n sòkotonↄ kↄ̃n lawaninↄ píngi, ben aↄ̃ ń sɛ́ wà ń zu mↄ̀datɛ pãsĩ pì guu. \v 22 Lán kína yã dìɛ pãsĩpãsĩ nà bensↄ̃ mↄ̀datɛ pì wã̀ maamaa, ben tɛ́ puusu gↄ̃sagbãaa kɛ̀ aↄ̃ ń zún pìnↄ lɛ̀ à ń dɛ́dɛ. \v 23 Gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄ pìnↄ sↄ̃ aↄ̃ gàa wà sì mↄ̀datɛ gbãaa pì guu yiyina. \p \v 24 Ben kí Nɛbukanɛza kɛ̀ gìri à fɛ̀ɛ à zɛ̀, ben à a ìbanↄ là à bè: Gↄ̃ↄn aagↄ̃n wà zù tɛ́n yiyinaroo? Aↄ̃ wèàla wà bè: Lɛmɛ kí! \v 25 Ben à bè: À gwa! Gↄ̃ↄn siigↄ̃n má è. Aↄ̃ↄ porona aↄ̃ↄe táa oo tɛ́ pì guu bensↄ̃ èe pↄ́ke woḿmaro. Aↄ̃ gↄ̃ↄn siigↄ̃dee bↄ̀kↄ̃ba Luda Nɛ́ keo. \v 26 Ben à sↄ̃̀ mↄ̀datɛ pì lɛ́zi à bè: Sadaraka, Mɛsaki kↄ̃n Abɛdinɛgoo, Luda Musude zↄ̀blerinↄ, à bↄɛ. Ben aↄ̃ bↄ̀ɛ tɛ́ pìn. \v 27 Bùsu gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n lɛ́dammarinↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n gbãadeenↄ kↄ̃n kínanↄ kàkↄ̃ańzi aↄ̃ↄ è tɛ́ pì e fↄ̃ à pↄ́ke wòḿmaro. Baa aↄ̃ mìkã e tɛ́ kũro, aↄ̃ utanↄↄ e yakaro, wèe tɛ́sukpɛ gũu maḿma sero. \v 28 Ben Nɛbukanɛza bè: Wà Sadaraka kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo Luda sáabu kpá! À a malaika zĩ̀ à a zↄ̀bleri kɛ̀ aↄ̃ↄ à náanɛ vĩinↄ mì sì. Aↄ̃ gì yã kɛ̀ má dìɛ kɛzi aↄ̃ ń zĩnda kpà gaaa, lɛ wàton kúɛ wà dↄnzi kɛ dii pãndenↄnɛro yãnzi, sé ń Dii. \v 29 Beee yãnzi yã kɛ̀ má dìɛn yɛ̀. Tó gbɛ̃ke Sadaraka kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo Luda tↄ́ zaaa sì, bùsu píngi gbɛ̃ ke bori kpareen yoo, weé à zↄ̃zↄ̃kↄ̃rɛ wà à ua kɛ tuburaa ũmɛ. Zaakɛ dii pãnde é fↄ̃ à gbɛ̃ mì sí lɛro. \v 30 Ben kína Sadaraka kↄ̃n Mɛsakio kↄ̃n Abɛdinɛgoo gwena kàarańnɛ Babilↄnu bùsun. \c 4 \s1 Nɛbukanɛza nana'ona lí yã musu \p \v 1 Kí Nɛbukanɛza bé èe yã kɛ̀ oo gbɛ̃ pínginɛ, bùsu gbɛ̃ píngi kↄ̃n borii kɛ̀ kú anduna guu píngio à bè: Àgↄ̃ kuu kↄ̃n aafiao maamaa! \v 2 Má è à kɛ̀ maa mà dabuyã kↄ̃n yãbↄnsaɛ kɛ̀ Luda Musude kɛ̀mɛɛnↄ oare. \v 3 À dabuyãnↄ bíta fá! À yãbↄnsaɛnↄↄ pãsĩ. À kpata yãana vĩro, à kíblena égↄ̃ kuu gurↄ píngimɛ. \p \v 4 Mamↄma Nɛbukanɛza má kú nnamana guu ma bɛ, ma làakari kpáɛna, \v 5 ben ma nanaa ò ai vĩa ma kũ. Kɛ̀ má daɛna ma gádo musu yã kɛ̀ má è kↄ̃n laasuu kɛ̀ má lɛ̀o tò swɛ̃̀ kɛ̃̀magu. \v 6 Má dìɛ kɛ̀ wà mↄ́mɛ kↄ̃n Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃rinↄ ń píngi aↄ̃ nanaa pì bↄkↄ̃tɛmɛ. \v 7 Kɛ̀ asidↄ̃rinↄ kↄ̃n dabudabukɛrinↄ kↄ̃n sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ kↄ̃n màsokɛrinↄ mↄ̀, ben ma nanaa pì yã òńnɛ, aↄ̃ↄe fↄ̃ wà à bↄ̀kↄ̃tɛmɛro. \v 8 Zãazãan Daniɛli kɛ̀ wà ma tãa tↄ́ kpànɛ, kɛ̀ wè benɛ Bɛtɛsaza mↄ̀ ma kiia, ben ma nanaa pì ònɛ. À Luda kɛ̀ kú adona Ninii vĩ. \v 9 Ma bè: Bɛtɛsaza, ↄ̃ndↄ̃rinↄ gbɛ̃nsi, má dↄ̃ kɛ̀ ń Luda kɛ̀ kú adona Ninii vĩ, asiiyã ègↄ̃ zĩ'ũnnɛro. Yã kɛ̀ má è nanaa guun yɛ̀. Ǹ à bↄkↄ̃tɛmɛ. \v 10 Pↄ́ kɛ̀ má è ma laasuu guu gurↄↄ kɛ̀ má daɛna ma gádo musun yɛ̀. Mɛ́ɛ guu gwaa ben ma lí è zɛna tↄↄtɛ gura súusu, à lezĩ maamaa. \v 11 Lí pì bíta kũ̀ à gbã̀ ai à mìsↄ̃ntɛ̃ gàa à zↄ̃̀ ludambɛɛa. Wè lí pì e zaa anduna lɛ́ zɛkiinↄa píngi. \v 12 À lánↄↄ maa, à nɛ́ ì bíta, à pↄ́blee mↄ̀ gbɛ̃ píngia. Nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ ↄra è à gbáru, bãanↄ è mↄ́ wà zↄ̃zↄ̃ à gã̀nↄa. Pↄ́ wɛ̃̀ndide píngi è pↄ́blee ea. \p \v 13 Mɛ́ɛ pↄ́ pì ee wɛ́ɛgupu guu gurↄↄ kɛ̀ má daɛna ma gádoa, ben ma malaika è bↄna ludambɛ. \v 14 À lɛ́ zù gbãngbãn à bè: À lí pì zↄ̃ à nɛ́ à à gã̀nↄ kɛ̃ɛ. À à lánↄ woro à à bɛɛnↄ fãakↄ̃a. À tó nↄ̀bↄnↄ bàa lɛ́ wà kɛ̃a. À tó bãanↄ bↄɛ à lánↄ guu. \v 15 Mↄde à lí pì kusu kↄ̃n à kãsãanↄ tó tↄↄtɛ guu à mↄ̀si gada kpánɛ kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃ pↄ́o sɛ̃̀ guu gwe. Kpíi é kpáàla, eégↄ̃ kú sɛ̃̀n gwe kↄ̃n nↄ̀bↄnↄ. \v 16 À mì é likↄ̃a, à laasuu é gↄ̃ lán nↄ̀bↄnↄ pↄ́ bà ai wɛ̃̀ swɛɛplaa. \v 17 Malaikanↄ bé wà yã kɛ̀ Ludaa dìɛ pì ò, à ìba pìnↄ bé wà yã kɛ̀ Luda zɛ̀o kpàakpa kɛ̀, lɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kuunↄ e wà dↄ̃ kɛ̀ Luda Musude bé à iko vĩ gbɛ̃ntee kpatanↄa. È gbɛ̃ kpá kpatan lán à yezi nà, baa gbɛ̃ kɛ̀ kɛ̃sãna. \v 18 Mamↄma kí Nɛbukanɛza, nanaa kɛ̀ má òn gwe. Bɛtɛsaza, ǹ à bↄkↄ̃tɛmɛ sa, zaakɛ ma kpata ↄ̃ndↄ̃ri kee e fↄ̃ à bↄ̀kↄ̃tɛmɛro. Mↄde nɛ́ fↄ̃, zaakɛ ń Luda kɛ̀ kú adona Ninii vĩ. \s1 Daniɛli nana bↄkↄ̃tɛna kínanɛ \p \v 19 Ben Daniɛli kɛ̀ wè benɛ dↄ Bɛtɛsaza bídi kɛ̀ yã pìa. Laasuu kɛ̀ èe lɛɛ tò swɛ̃̀ kɛ̃̀n. Ben kína bè: Bɛtɛsaza, ǹton tó nanaa pì kↄ̃n à bↄkↄ̃tɛnao n vĩa kũro. Ben Bɛtɛsaza bènɛ: Ma dii, Luda tó nanaa pì gↄ̃ dɛ n zangurinↄ yã ũ. Luda tó à bↄkↄ̃tɛna gↄ̃ dɛ n ibɛɛnↄ yã ũ. \v 20 Lí kɛ̀ ń è bíta bensↄ̃ à gbã̀a ai à mìsↄ̃ntɛ̃ zↄ̃̀ ludambɛɛa, ben wè e zaa anduna lɛ́ zɛkiinↄa píngi. \v 21 À lánↄↄ maa, à nɛ́ ì bíta, à pↄ́blee mↄ̀ gbɛ̃ píngia. Nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄↄ kú à gbáru, bãanↄ è mↄ́ zↄ̃zↄ̃ à gã̀nↄa. \v 22 Kí, ḿbe lí pì ũ. N iko bíta bensↄ̃ ń gbãa vĩ. N bítakɛɛ gbã̀ à zↄ̃̀ ludambɛɛa, n kpata ↄ tà ai anduna lɛ́a. \v 23 Kí, n malaika ke è bↄna ludambɛ à bè: À lí pì zↄ̃ à kɛ pↄ̃pↄ̃, mↄde à à kusu kↄ̃n à kãsãanↄ tó tↄↄtɛn. À mↄ̀si gada kpánɛ kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o sɛ̃̀ guu gwe. Kpíi é kpáàla, eégↄ̃ kú kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ ai wɛ̃̀ swɛɛplaa. \p \v 24 Kí, à bↄkↄ̃tɛnan yɛ̀. Yã kɛ̀ Luda Musude dìɛ ma dii kína yã musun yɛ̀. \v 25 Weé pɛ́mma wà n bↄ gbɛ̃nteenↄ tɛ́, nɛ́gↄ̃ kú kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ nɛ́gↄ̃ sɛ̃̀ soo lán zù bà. Kpíi é n gbɛ̃, nɛ́gↄ̃ kuu lɛ wɛ̃̀ swɛɛplaa ai ǹ gá dↄ̃ kɛ̀ Luda Musude bé à iko vĩ gbɛ̃ntee kpatanↄa, è gbɛ̃ kpá kpatan lán à yezi nà. \v 26 Lán à bè wà líkusu kↄ̃n à kãsãanↄ tó nà, beee bè tó n Luda dↄ̃̀ ikodee ũ, eé ɛara à n kpá kpatan. \v 27 Beee yãnzi kí, ǹ ma lɛ́damma kɛ̀ ma. Ǹ kɛ̃ n durunnↄa ǹgↄ̃ yã kɛɛ a zɛ́a. Ǹ n yã zaakɛna tó ǹgↄ̃ gbɛ̃kɛɛ kɛɛ takaasideenↄnɛ, ke n nnamana égↄ̃ gaa gwɛɛ. \p \v 28 Yã pìnↄ kí Nɛbukanɛza lè píngi. \v 29 Mↄ kuri awɛɛplaaa gbɛra kína e táa oo a bɛ kpɛ́ bíta musu Babilↄnu. \v 30 Ben à bè: Babilↄnu bíta kɛ̀ má kàɛ ma kíblekii ũun yɛ̀roo? Má kàɛ kↄ̃n ma iko gbãaao ma kíkɛ gakui yãnzimɛ. \v 31 Ai kína gↄ̃ yã pì o à yãa, kòto ke bↄ̀ ludambɛ à bè: Kí Nɛbukanɛza, yã kɛ̀ wà ò n yã musun yɛ̀: Wà n bↄ kpatan sa. \v 32 Weé pɛ́mma wà n bↄ gbɛ̃nteenↄ tɛ́, nɛ́gↄ̃ kú kↄ̃n nↄ̀bↄsɛ̃tɛnↄ nɛ́gↄ̃ sɛ̃̀ soo lán zù bà. Nɛ́gↄ̃ kuu lɛ wɛ̃̀ swɛɛplaa ai ǹ gá dↄ̃ kɛ̀ Luda Musude bé à iko vĩ gbɛ̃ntee kpatanↄa, è gbɛ̃ kpá kpatan lán à yezi nà. \v 33 Gwe gↄ̃ↄ yã kɛ̀ wà ò Nɛbukanɛza musu kɛ̀. Wà pɛ̀a wà à bↄ̀ gbɛ̃nteenↄ tɛ́, à sɛ̃̀ sò lán zù bà, kpíi à yàku. À mìkã gbã̀ lán kúu kã bà, à ↄnkↄkↄ bↄ̀bↄ sↄ̀ↄↄsↄↄↄ lán bã ↄnkↄkↄ bà. \p \v 34 Kɛ̀ wɛ̃̀ swɛɛplaaa pì pàpa, mamↄma Nɛbukanɛza ma wɛ́ɛ sɛ̀ ma musu gwà, ben ma su ma làakaria. Ben ma Luda Musude sáabu kpà ma Gurↄpingide tↄ́ kpà ma bɛ̀ɛ lìnɛ. Zaakɛ à kíkɛɛ yãana vĩro, à kpata ègↄ̃ kuu gurↄ píngi. \v 35 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú anduna guunↄ ń píngi dɛnɛ pↄ́ke ũro. È kɛ lán à yezi nà kↄ̃n gbãadee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú musunↄ kↄ̃n gbɛ̃ntee kɛ̀ aↄ̃ↄ kú tↄↄtɛnↄ. Gbɛ̃ke è fↄ̃ à kpànɛro, gbɛ̃ke è fↄ̃ à benɛ bↄ́n èe kɛɛro. \p \v 36 Gurↄↄ kɛ̀ ma su ma làakaria, ben ma ɛara ma su ma kíkɛgakuin kↄ̃n bɛ̀ɛo kↄ̃n bítakɛɛo. Ma ìbanↄ kↄ̃n ma bùsu gbãadeenↄ ma gbeka, aↄ̃ ma ka kpatan, ben ma iko dɛ káakupↄla. \v 37 Mamↄma Nɛbukanɛza mɛ́ɛ musu Kína sáabu kpaa sa mɛ́ɛ bɛ̀ɛ liinɛ mɛ́ɛ à tↄ́ kpaa, zaakɛ à yãkɛnanↄↄ maa píngi, ègↄ̃ yã kɛɛ a zɛ́a. Eé fↄ̃ à gbɛ̃ kɛ̀ è a zĩnda sɛ́ lezĩ busa. \c 5 \s1 Yã kɛ̃na gũ̀a \p \v 1 Kí Bɛlisaza a bùsu gbãadeenↄ sìsi zĩbaa pↄ́bleea gↄ̃ↄn wàa sↄↄro, ben èe wɛ̃ɛ miińyo. \v 2 Kɛ̀ à pↄↄ kɛ̀ í pìa nna, à bè wà mↄ́ kↄ̃n vura ímibↄnↄ kↄ̃n kondogi ímibↄ kɛ̀ a dezi Nɛbukanɛza sɛ̀ɛ Luda kpɛ́n Yerusalɛmunↄ lɛ à í mio, àpi kↄ̃n a bùsu gbãadeenↄ kↄ̃n a nↄↄnↄ kↄ̃n a nↄ yìgisainↄ. \v 3 Ben wà mↄ̀ kↄ̃n togoo pìnↄ, aↄ̃ↄe í miio. \v 4 Kɛ̀ aↄ̃ↄe wɛ̃ɛ mii, aↄ̃ↄe tãa kɛ̀ wà ń kɛ́ kↄ̃n vurao kↄ̃n kondogio kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o kↄ̃n mↄ̀sio kↄ̃n lío kↄ̃n gbɛ̀o sáabu kpaa. \v 5 Gwe gↄ̃ↄ gbɛ̃ntee ↄↄ bↄ̀ fitia'izi, èe ↄgbɛ kɛ̃ɛ kíbɛ gũ̀ kɛ̀ lↄ́lↄnaa. Kína ↄↄ pì è, èe pↄ́ kɛ̃ɛ, \v 6 ben à laasuu tò swɛ̃̀ kɛ̃̀n. À uu yàkↄ̃tɛ à gbãaa bùsa, ben à gbánↄↄ e lugalugaa. \v 7 À wii gbãaa lɛ̀ à bè, wà mↄ́ kↄ̃n asidↄ̃rinↄ kↄ̃n sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ kↄ̃n màsokɛrinↄ. Ben à bè Babilↄnu ↄ̃ndↄ̃ri pìnↄnɛ: Gbɛ̃ kɛ̀ ↄgbɛ kɛ̀ki kyó kɛ̀ ben à à bↄ̀kↄ̃tɛmɛ, mɛ́ gumusu tɛ̃a kↄ̃n vura kã̀mbɛɛo danɛ, eé gↄ̃ ma bùsu gbãadeenↄ gbɛ̃ aagↄ̃dee ũ. \v 8 Kɛ̀ kína ↄ̃ndↄ̃ri pìnↄ gɛ̃̀ ń píngi, ben aↄ̃ gbɛ̃kee e fↄ̃ à ↄgbɛ pì kyó kɛ̀ à à bↄ̀kↄ̃tɛnɛro. \v 9 Swɛ̃̀ ɛ̀ara à kɛ̃̀ kí Bɛlisazan maamaa, à ɛ̀ara à uu yã̀kↄ̃tɛ, ben à bùsu gbɛ̃nsinↄ gↄ̃̀ bídi guu. \p \v 10 Kɛ̀ kí naↄ̃ kína kↄ̃n bùsu gbɛ̃nsinↄ zↄka mà, à gɛ̃̀ńzi pↄ́blekiia à bè: Wà n dↄ̃ kↄ̃n aafiao Zaaki! Ǹton tó n laasuu n nↄ̀sɛ yakaro, ǹton tó n uu gↄ̃ sisinaro. \v 11 Gbɛ̃kee kú n bùsun kɛ̀, à Luda kɛ̀ kú adona Ninii vĩ. N dezi Nɛbukanɛza gurↄ wà è à làakari vĩ kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃ɛo kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃ↄo lán Luda bà. N dezi à dìɛ wɛ́ɛzɛ̃rinↄ kↄ̃n asidↄ̃rinↄ kↄ̃n sↄsↄnɛyãdↄ̃rinↄ kↄ̃n màsokɛrinↄ gbɛ̃nsi ũ. \v 12 À ↄ̃ndↄ̃ kↄ̃n à dↄ̃nao pãsĩ, è yã píngi ma. È nanaanↄ bↄkↄ̃tɛ è yã zĩ'ũunↄ yáasi tↄ̃kɛ̃ kↄ̃n yãlɛkↄ̃zinanↄ. À tↄ́n Daniɛli. Kína tↄ́ kpànɛ dↄ Bɛtɛsaza. Ǹ à sísi se, eé yã pì bↄkↄ̃tɛnnɛ. \p \v 13 Kɛ̀ wà mↄ̀ kↄ̃n Daniɛlio kína pì kiia, ben kína bènɛ: Ḿbe zĩ̀zↄ kɛ̀ wè be Daniɛli kɛ̀ ma dezi bↄ̀o Yudanↄ bùsun ũↄ́? \v 14 Má mà wà bè ń Luda Ninii vĩ, ń làakari vĩ kↄ̃n wɛ́ɛzɛ̃ɛo kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃ wɛ́ɛbↄnao. \v 15 Wà mↄ̀mɛ kↄ̃n ↄ̃ndↄ̃rinↄ kↄ̃n yã'asidↄ̃rinↄ tia, lɛ aↄ̃ ↄgbɛ kɛ̀ kyó kɛ aↄ̃ à bↄkↄ̃tɛmɛ, mↄde aↄ̃ↄe fↄ̃ro. \v 16 Má mà wà bè nɛɛ̀ fↄ̃ ǹ yãnↄ bↄkↄ̃tɛ nɛɛ̀ fↄ̃ ǹ yãlɛkↄ̃zinanↄ tↄ̃kɛ̃. Tó n fↄ̃ n ↄgbɛ kɛ̀ kyó kɛ̀ n à bↄ̀kↄ̃tɛmɛ, mɛ́ gumusu tɛ̃a kↄ̃n vura kã̀mbɛɛo dannɛ, nɛ́ gↄ̃ ma bùsu gbãadeenↄ gbɛ̃ aagↄ̃dee ũ. \v 17 Ben Daniɛli bènɛ: Ǹ n gbaanↄ kũ ǹ asaiapↄ pì kpá gbɛ̃ pãndea. Mↄde baa kↄ̃n beeeo mɛ́ ↄgbɛ pì kyó kɛnnɛ kí, mɛ́ sↄ̃ bↄkↄ̃tɛnnɛ. \v 18 Kí, Luda Musude bé à kíkɛ kↄ̃n bítakɛɛo kↄ̃n gakuio kↄ̃n bɛ̀ɛo kpà n dezi Nɛbukanɛzaa. \v 19 Lán à à sɛ̀ lezĩ nà, gbɛ̃ píngi à vĩa vĩ, aↄ̃è mì siɛnɛ, bori píngi ke yã'ona bori píngin yoo. Gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à à dɛ, è à dɛmɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à à bↄ, è à bↄmɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à gwena kaaranɛ, è à kaara. Gbɛ̃ kɛ̀ à yezi à à busa, è à busamɛ. \v 20 Mↄde kɛ̀ à a zĩnda sɛ̀ lezĩ à swã gbãa kũ̀ bensↄ̃ à zaza kũ̀, ben Luda à bↄ̀ kpatan à à gakui kↄ̀ ɛ̀. \v 21 Wà pɛ̀a wà à bↄ̀ gbɛ̃nteenↄ tɛ́, à laasuu gↄ̃̀ lán nↄ̀bↄnↄ pↄ́ bà. À kú kↄ̃n sakenↄ à sɛ̃̀ sò lán zù bà. Kpíi à yàku, ben à dↄ̃̀ sa kɛ̀ Luda Musude bé à iko vĩ gbɛ̃ntee kpatanↄa, è gbɛ̃ kɛ̀ à yezi kpá kpatan. \v 22 Mpi sↄ̃ Bɛlisaza, à dion n ũ. Baa kɛ̀ ń yã pìnↄ dↄ̃ píngi, nɛ́ɛ n zĩnda busaro. \v 23 N dↄkɛ̀ Dii Musudeo ń tò wà mↄ̀ kↄ̃n à kpɛ́ togoonↄ, ben mpi kↄ̃n n bùsu gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n n nↄↄnↄ kↄ̃n n nↄ yìgisainↄ wɛ̃ɛ mìo, ben n tãa kɛ̀ wà kɛ̀ kↄ̃n vurao kↄ̃n kondogio kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o kↄ̃n mↄ̀sio kↄ̃n lío kↄ̃n gbɛ̀o sáabu kpà, pↄ́ kɛ̀ aↄ̃è guu ero aↄ̃è yã maro bensↄ̃ aↄ̃ↄ dↄ̃na vĩroonↄ. N wɛ̃̀ndi kↄ̃n n ziaao kú Luda ↄzĩmɛ, ben nɛ́ɛ bɛ̀ɛ línɛro. \v 24 Beee yãnzin à tò ↄↄ pì mↄ̀ à ↄgbɛ pì kɛ̃̀zi. \p \v 25 Yã kɛ̀ ↄↄ pì kɛ̃̀n yɛ̀: Mɛnɛ, mɛnɛ, tɛkɛli, paasi. \v 26 Yã pìnↄ bↄkↄ̃tɛnan yɛ̀: Mɛnɛ bè, Luda n kíblegurↄↄ nàro à à lɛ́ zɛ̀. \v 27 Tɛkɛli bè, wà n tìisi lɛ́ gwà kilooa wà è nɛ́ɛ kiloo sɛ́ro. \v 28 Paasi bè, wà n kpata kpàatɛtɛ Midiãnↄ kↄ̃n Pɛsianↄnɛ. \p \v 29 Bɛlisaza yã ò a ìbanↄnɛ, ben aↄ̃ gumusu tɛ̃a kↄ̃n vura kã̀mbɛɛo dà Daniɛlinɛ wà kpàakpa kɛ̀ wà bè, bùsu gbãadeenↄ gbɛ̃ aagↄ̃deen à ũ. \v 30 Gwãavĩ dↄ̃nkↄ̃ pì guun wà Babilↄnia kí Bɛlisaza dɛ̀. \v 31 Midiã borii kɛ̀ wè benɛ Dariusu bé à vɛ̃̀ɛ à gɛ̃ɛ ũ a wɛ̃̀ baaagↄ̃ awɛɛplaadee guu. \c 6 \s1 Daniɛli zuna músunↄ wɛ̀ɛn \p \v 1 À kà Dariusunɛ à bùsu gbãadeenↄ diɛ gↄ̃ↄn baswɛɛdo, ben à ń díɛdiɛ a bùsun píngi. \v 2 À gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄ dìɛ ń gbɛ̃nsinↄ ũ. Daniɛli nɛ́ gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄ pìnↄ dokemɛ. Bùsu gbãadeenↄ è ń yãnↄ tↄ̃kɛ̃ gbɛ̃ pìnↄnɛ, lɛ wàton ásaru kɛ kínanɛro yãnzi. \v 3 Daniɛli ↄ̃ndↄ̃ↄ wɛ́ɛbↄna dɛ gbɛ̃nsinↄla kↄ̃n bùsu gbãadeenↄ ń píngi, ben kína zɛ̀o à à diɛ a bùsu gbɛ̃nsi ũ. \v 4 Ben gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n bùsu gbãadeenↄↄ e zɛ́ wɛtɛɛ wà yãke ea kpata kɛ̀ à blè yã musu, mↄde à taari vĩro, aↄ̃ↄe yãke earo, zaakɛ à náanɛ vĩ a yãkɛna guu píngi. È pã kpá yãkeziro è sãsã yãkearo. \v 5 Ben aↄ̃ bè: Wé yãkee e Daniɛliaro, tó èe kɛ à Luda doka musu baasiro. \v 6 Ben gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n gbãadeenↄ mì pɛ̀kↄ̃rɛ aↄ̃ gàa wà kína lè wà bè: Kí Dariusu, wà n dↄ̃ kↄ̃n aafiao! \v 7 Wamↄwa gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n kínanↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n gbãadeenↄ kↄ̃n lɛ́dammarinↄ kↄ̃n n ìbanↄ ń píngi, wa lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃ wá è à maa ǹ yã kɛ̀ diɛ ǹgↄ̃ zĩi kɛɛa. Gurↄ baaakuri daguran tó gbɛ̃ wɛ́ɛ kɛ̀ dii kea ke gbɛ̃nteen yoo, tó èe kɛ mpi baasiro, wà adee sɛ́ wà zu músunↄ wɛ̀ɛn. \v 8 Kí, ǹ yã pì diɛ sa ǹ ↄ da takada kɛ̀n, lɛ gbɛ̃ke tón yã pì liɛro yãnzi. Eégↄ̃ dɛ Midiãnↄ kↄ̃n Pɛsianↄ doka kɛ̀ weé fↄ̃ wà gbororoo ũ. \v 9 Ben kí Dariusu yã pì dìɛ à a ↄↄ dà takadan. \p \v 10 Kɛ̀ Daniɛli mà wà yã pì dìɛ, à tà bɛ. À kpɛ́ kɛ̀ kú musu windonↄↄ aɛ dↄ Yerusalɛmua wɛ̃wɛ̃na. Ben à kùɛ à adua kɛ̀ à Luda sáabu kpà, lán è kɛ nà lán guu e dↄↄ nà gɛ̃̀n aagↄ̃gↄ̃. \v 11 Ben gbɛ̃ pìnↄ mì pɛ̀kↄ̃rɛ aↄ̃ gàa wà à è èe adua kɛɛ èe dↄnlɛ wɛ́ɛ kɛɛ Ludaa. \v 12 Ben aↄ̃ gàa wà kína lè yã kɛ̀ à dìɛ pì musu wà bè: N yã dìɛ n bè ai gurↄ baaakuri dagura gbɛ̃ kɛ̀ wɛ́ɛ kɛ̀ dii kea ke gbɛ̃nteen yoo, tó èe kɛ mpi baasiro, weé adee sɛ́ wà zu músunↄ wɛ̀ɛ guumɛ. Ben kína bè: Yã pì seka vĩro, à gↄ̃̀ Midiãnↄ kↄ̃n Pɛsianↄ doka kɛ̀ weé fↄ̃ wà gbororoo ũmɛ. \v 13 Ben aↄ̃ bènɛ: Yudanↄ bùsu zĩ̀zↄ Daniɛli è n yã daro ke yã kɛ̀ ń dìɛ pì. Ègↄ̃ adua kɛɛ lán guu e dↄↄ nà gɛ̃̀n aagↄ̃gↄ̃mɛ. \v 14 Kɛ̀ kína yã pì mà, à kɛ̀nɛ zaa maamaa. À zɛ̀o à Daniɛli mì sí, ben èe à bↄna zɛ́ wɛtɛɛ ai ↄfãntɛ̃ gàa à gɛ̃̀o kpɛ́n. \v 15 Ben gbɛ̃ pìnↄ ɛ̀ara wà pɛ̀kↄ̃rɛ wà gàa wà kína lè wà bè: Kí, ń Midiãnↄ kↄ̃n Pɛsianↄ doka dↄ̃, wà bè yã kɛ̀ kína dìɛ kↄ̃n yã kɛ̀ à gìzio liɛna vĩro. \v 16 Ben kína bè wà mↄ́ kↄ̃n Daniɛlio wà à zu músunↄ wɛ̀ɛn. Kína bè Daniɛlinɛ: N Luda kɛ̀ nɛɛ̀gↄ̃ dↄnzi kɛɛnɛ gurↄ píngi n bↄ! \p \v 17 Kɛ̀ wà à zù wɛ̀ɛ pì guu, wà gbɛ̀ sɛ̀ wà tàta wɛ̀ɛ pì lɛ́a, ben kína sèeda kɛ̀a kↄ̃n a tãngao kↄ̃n a bùsu gbãadeenↄ tãnganↄ, lɛ gbɛ̃ke tón yãke liɛ Daniɛli musuro yãnzi. \v 18 Ben kína tà bɛ à gì pↄ́ ble gwãavĩ beeeazi, bensↄ̃ èe a nↄgbɛ̃ ke yã gbekaro. Èe fↄ̃ à ii òro. \v 19 Kɛ̀ guu dↄ̀, guwɛɛ e kɛ̃ɛ, ben kína pì fɛ̀ɛ à gàa músunↄ wɛ̀ɛ pì kiia kpakpaa. \v 20 Kɛ̀ à sↄ̃̀ wɛ̀ɛ pìzi, à lɛ́ zù Daniɛlizi kↄ̃n pↄsiaao à bè: Daniɛli, Daniɛli, Luda Wɛ̃̀ndide zↄ̀bleri! N Luda kɛ̀ nɛɛ̀gↄ̃ dↄnzi kɛɛnɛ gurↄ píngi fↄ̃̀ à n bↄ músunↄ lɛ́zĩↄ́? \v 21 Daniɛli wèàla à bè: Luda n dↄ̃ aafiao Zaaki! \v 22 Ma Luda a malaika zĩ̀, à mↄ̀ à músunↄ lɛ́ nàkↄ̃a, aↄ̃ↄe ma kɛ̃nnaro, zaakɛ ma dɛnɛ taarisaidee ũ. Kí, mɛ́ɛ taari ke kɛnnɛ zikiro. \v 23 Kína pↄↄ kɛ̀ nna maamaa, ben à bè wà Daniɛli gá wà à bↄ wɛ̀ɛ pì guu. Kɛ̀ wà à bↄ̀, wèe e à kɛ̃̀nna gukearo kɛ̀ à Luda náanɛ kɛna yãnzi. \v 24 Ben kína bè wà mↄ́ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ yã dì Daniɛlianↄ, ben wà ń zúzu wɛ̀ɛ pì guu se kↄ̃n ń nɛ́nↄ kↄ̃n ń naↄ̃nↄo. Ai aↄ̃gↄ̃ gá tↄↄtɛ le, músunↄ ń dã aↄ̃ ń kũkũ aↄ̃ ń wánↄ wìwi píngi. \p \v 25 Kí Dariusu takada kɛ̃̀ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a bùsu guunↄnɛ ń píngi kↄ̃n bori sãnda píngio à bè: Àgↄ̃ kú aafiao maamaa! \v 26 Ma yã kɛ̀ dìɛ ma bùsu gbɛ̃ pínginɛ, kɛ̀ aↄ̃gↄ̃ Daniɛli Luda vĩa vĩ aↄ̃ dↄnzi kɛnɛ. Zaakɛ Luda Wɛ̃̀ndide kɛ̀ kuu gurↄ píngin à ũ. À kpata yãana vĩro, ègↄ̃ kí blee gurↄ píngimɛ. \v 27 È gbɛ̃ mì sí è ń bↄ. È dabuyãnↄ kↄ̃n yãbↄnsaɛnↄ kɛ musu kↄ̃n tↄↄtɛo. Àmbe à Daniɛli bↄ̀ músunↄ lɛ́zĩ. \v 28 Daniɛli gbãaa è Dariusu kíblegurↄ kↄ̃n Pɛsia bori Sirusu kíblegurↄↄo. \c 7 \s1 Daniɛli wɛ́ɛgupu'ena pↄ́ bɛ̃ɛ mɛ̀n siigↄ̃ↄnↄ yã musu \p \v 1 Babilↄnu kí Bɛlisaza kíblena wɛ̃̀ káaku guu Daniɛli wɛ́ɛgupu è, à yãke è a laasuu guu gurↄↄ kɛ̀ à daɛna a gádoa, ben à wɛ́ɛgupu pì yã kɛ̃̀ takadan à à yã mìnↄ ò. \v 2 Daniɛli bè: Mɛ́ɛ guu gwaa wɛ́ɛgupu'ena guu gwãavĩ, ben ma ludambɛ ĩa mɛ̀n siigↄ̃ↄ è, aↄ̃ↄe kakaa ísia bítala. \v 3 Ben pↄ́ bɛ̃ɛ bíta mɛ̀n siigↄ̃ↄnↄ bↄ̀ ísiaan, aↄ̃ borii bↄ̀ doodo. \v 4 À káakudee bↄ̀ lán músu kɛ̀ à kúu dɛ̀bɛnↄ vĩi bà. Kɛ̀ mɛ́ɛ gwaa, wà à dɛ̀bɛ wòwoa, ben wà à sɛ̀ wà zɛ̀ à gbá plaaaa lán gbɛ̃ntee bà, ben wà gbɛ̃ntee swɛ̃̀ dànɛ. \v 5 Ben ma pↄ́ bɛ̃ɛ plaadee è, à bↄ̀ lán kpera bà. À gɛɛkɛsɛkɛna, gbã̀ntɛ̃wa mɛ̀n aagↄ̃ kpana à lɛ́zĩ. Ben wà bènɛ à fɛɛ à nↄ̀bↄ só maamaa. \v 6 Beee gbɛra ma guu gwà, ben ma pↄ́ bɛ̃ɛ pãnde è, à bↄ̀ lán gbèka bà. À dɛ̀bɛ vĩ a kpɛɛa lán bãa bà mɛ̀n siigↄ̃ bensↄ̃ à mì vĩ mɛ̀n siigↄ̃. Wà à kpà kpatan. \v 7 Beee gbɛra kɛ̀ mɛ́ɛ guu gwaa wɛ́ɛgupu pì guu gwãavĩ lɛ, ma pↄ́ bɛ̃ɛ siigↄ̃dee è, è tó vĩa gbɛ̃ kũ ai swɛ̃̀ kɛ̃n. À gbãaa sáa vĩro. À swaa nɛ́ mↄ̀simɛ bensↄ̃ à bíta, è pↄ́ sóo, à wíwi, è kɛ̀sɛ pɛ́ɛpɛɛ à kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀a. À bↄ̀ ado kↄ̃n pↄ́ bɛ̃ɛ kɛ̀ aↄ̃ dↄ̀nɛ aɛnↄ. À koba mɛ̀n kuri. \v 8 Kɛ̀ mɛ́ɛ laasuu lɛɛ à koba pìnↄ yã musu, ben ma koba pãnde è, à nɛ́ngo èe bↄↄ ń tɛ́, ben koba káaku mɛ̀n aagↄ̃ↄnↄ wòwo aↄ̃ guu bↄ̀nɛ. Má è koba nɛ́ngo pì wɛ́ɛ vĩ lán gbɛ̃ntee pↄ́ bà. À lɛ́ vĩ dↄ kɛ̀ ègↄ̃ wada yã oo. \p \v 9 Kɛ̀ mɛ́ɛ gwaa, má è wà kíblekitanↄ kàɛ, ben Tontoride mↄ̀ à vɛ̃̀ɛa. À pↄ́kãsãanↄ dɛ pú fénfen lán buu bà, à mìkã dɛ lán sãkã bà. À kíblekita dɛ tɛ́nɛnɛ ũ, à górogbanↄ vĩ aↄ̃ↄe tɛ́ bↄↄ. \v 10 Tɛ́ bↄ̀ à gĩzĩ èe bàa lɛɛ à aɛ lán swaa bà. Gↄ̃ↄn bↄrↄ lɛo bↄrↄ e ìba bleenɛ, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ zɛna à aɛnↄ kà gↄ̃ↄn miliↄ̃ basↄↄro. Yãkpaɛkɛrinↄ vɛ̃̀ɛ, ben wà takadanↄ wɛ̃̀wɛ̃. \v 11 Ben má kpɛ́ mɛ́ɛ tàasi kɛɛ wada yã kɛ̀ koba pì e oo yãnzi, ben má kpɛ́ mɛ́ɛ gwaa ai wà gàa wà pↄ́ bɛ̃ɛ pì dɛ̀ wà à gɛ̀ dúgu zↄ̃̀ wà sɛ̀ wà zù tɛ́n. \v 12 Wà pↄ́ bɛ̃ɛ pãndenↄ bↄ̀ kpatan, mↄde wà ń tó wɛ̃̀ndio ai gurↄ plaa. \p \v 13 Kɛ̀ mɛ́ɛ guu gwaa gwãavĩ wɛ́ɛgupu pì guu lɛ, ben ma pↄ́ è lán gbɛ̃ntee nɛ́ bà, èe mↄↄ ludambɛ luguun. Kɛ̀ à kà, ben wà à kpan'aɛ kɛ̀ wà gàao Tontoride kiia. \v 14 À à kpà kpatan à iko kpàa kↄ̃n gakuio, ben baade píngi dↄnzi kɛ̀nɛ, bùsu píngi gbɛ̃ kↄ̃n bori sãnda píngio. À iko égↄ̃ kuu gurↄ píngi à yãana vĩro, à kpata é mì dɛ zikiro. \s1 Wɛ́ɛgupu bↄkↄ̃tɛna \p \v 15 Mamↄma Daniɛli ma pↄↄ yàka. Yã kɛ̀ mɛ́ɛ ee ma laasuu guu tò swɛ̃̀ kɛ̃̀magu. \v 16 Ma sↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ zɛna gweenↄ dokezi ma yã pìnↄ yãpuraa gbèkaa píngi. Ben à yã òmɛ à yã pìnↄ bↄ̀kↄ̃tɛmɛ. \v 17 Pↄ́ bɛ̃ɛ bíta mɛ̀n siigↄ̃ↄ pìnↄ nɛ́ kpata mɛ̀n siigↄ̃ↄ kɛ̀ aↄ̃é bↄ anduna guunↄmɛ. \v 18 Mↄde Luda Musude gbɛ̃nↄ bé wé kpata sí wà ble aↄ̃égↄ̃ vĩ gurↄ píngi, kpata pì égↄ̃ yãana vĩro. \v 19 Beee gbɛra má yezi mà yãpuraa dↄ̃ pↄ́ bɛ̃ɛ siigↄ̃de yã musu. À taka bↄ̀ ado kↄ̃n pↄ́ bɛ̃ɛ kpaaanↄmɛ, è tó vĩa gbɛ̃ kũ dɛ à kpaaanↄla. À swaa nɛ́ mↄ̀simɛ, à ↄnkↄkↄ nɛ́ mↄ̀gotɛ̃mɛ, è pↄ́ só à wíwi è kɛ̀sɛ pɛ́ɛpɛɛ à kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀a. \v 20 Má yezi mà koba mɛ̀n kuri kɛ̀ aↄ̃ↄ kú à mìanↄ yáasi dↄ̃ dↄ kↄ̃n koba kɛ̀ bↄ̀ ben koba mɛ̀n aagↄ̃ↄnↄ wòwo wà guu tònɛo. Koba pì wɛ́ɛ vĩ kↄ̃n lɛ́o, è wada yã o, à zɛna gbãa dɛ à kpaaanↄla. \v 21 Kɛ̀ má kpɛ́ mɛ́ɛ gwaa, koba pì e zĩ̀ kaa kↄ̃n Luda gbɛ̃nↄ èe ń fuu. \v 22 Ben Tontoride pì mↄ̀ à yã nnaa kpà a gbɛ̃ pìnↄa, zaakɛ kpata gↄ̃na Luda Musude gbɛ̃nↄ pↄ́ ũ gurↄↄ bé à kà. \p \v 23 Wà bèmɛ lán kɛ̀ bà. Pↄ́ bɛ̃ɛ mɛ̀n siigↄ̃dee pì nɛ́ kpata siigↄ̃dee kɛ̀ eé bↄ anduna guumɛ. À taka bↄ̀ ado kↄ̃n kpata kpaaanↄ, eé da andunala píngi à kɛ̀sɛ pɛ́ɛpɛɛa à wíwi. \v 24 Koba mɛ̀n kuri pìnↄ nɛ́ kpata pì kína gↄ̃ↄn kuri kɛ̀ aↄ̃é kí bleenↄmɛ. Kína kɛ̀ bↄ̀ adona kↄ̃n à káakupↄnↄ é fɛɛ ń gbɛra eé kí gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄnↄ bↄ kpatan. \v 25 Eé Luda Musude tↄ́ zaaa sí eé gbãa mↄ́ à gbɛ̃nↄnɛ eé wɛtɛ à zĩbaa gurↄↄnↄ kↄ̃n doka kɛ̀ Ludaa dìɛnↄ liɛ. Wà Luda gbɛ̃nↄ nànɛ à ↄzĩ wɛ̃̀ aagↄ̃ kↄ̃n a kusuo. \v 26 Mↄde yãkpaɛkɛrinↄ é vɛ̃ɛ aↄ̃ à bↄ kpatan, aↄ̃é kpata pì mì dɛ míↄmiↄ ai gurↄ píngi \v 27 gbasa wà anduna kpata píngi kíkɛ kↄ̃n ikoo kↄ̃n bítakɛɛo kpá Luda Musude gbɛ̃nↄa. À kpata pì nɛ́ kpata kɛ̀ eé yãaromɛ, kpatablerinↄ é dↄnzi kɛnɛ aↄ̃é mì siɛnɛ ń píngi. \v 28 Yã pì lɛ́n gwe. Mamↄma Daniɛli, ma laasuunↄↄ tò vĩa ma kũ maamaa, ma uu lìɛ, ben má yã pì kũna ma swɛ̃̀n. \c 8 \s1 Sãkaro swèekɛna kↄ̃n blèkofĩio \p \v 1 Bɛlisaza kíblena wɛ̃̀ aagↄ̃dee guu mamↄma Daniɛli ma wɛ́ɛgupu è à kɛ̀ má è káaku baasi. \v 2 Mɛ́ɛ guu gwaa ma wɛ́ɛgupu'ena pì guu, ben má è má kú kíbɛ Susa wɛ́tɛdaan Elamu bùsun. Má kú swaa kɛ̀ wè be Ulai saɛ. \v 3 Ma wɛ́ɛ sɛ̀ ma guu gwà, ben ma sãkaro è zɛna swaa pì lɛ́a. À koba vĩ mɛ̀n plaa. Aↄ̃ↄ gbã̀a, mↄde à doo gbã̀a dɛ à doola, à kɛ̀ gbã̀a pì bↄ̀ zãamɛ. \v 4 Ma sãkaro pì gwà, èe sↄ̃ dadaa ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn kpa kↄ̃n gu'igbãroo kpaao kↄ̃n sↄↄmɛtɛ kpaao, èe koba máɛmaɛɛ. Nↄ̀bↄ kee e fↄ̃ à zɛ̀ à gìnɛro, gbɛ̃kee e fↄ̃ à bↄ̀ à gbãaa ↄzĩro. Ègↄ̃ a zĩnda pↄyezi kɛɛmɛ, ben à a zĩnda sɛ̀ lezĩ. \p \v 5 Mɛ́ɛ laasuu lɛɛ yã pìa, ben ma blèkofĩi è bↄna ↄfãntɛ̃gɛ̃kpɛn kpa, à bà andunala píngi à gbá e pɛ́ɛ tↄↄtɛro. À koba bíta vĩ a wɛ́ɛgbãtãn. \v 6 À gàa sãkaro kɛ̀ zɛna swa lɛ́a pì kiia, ben à kúu òa kↄ̃n pↄfɛ̃ pãsĩo. \v 7 Kɛ̀ má è à sùzi kↄ̃n pↄfɛ̃o lɛ, à à gbɛ̃̀gbɛ̃ ai à à koba mɛ̀n plaaa pìnↄ ɛ̀'ɛ, ben sãkaro pì e fↄ̃ à pɛ̀aro. Blèkofĩi à nɛ̀ à kɛ̀sɛ pɛ̀ɛpɛɛa, gbɛ̃kee e fↄ̃ à à bↄ̀ à ↄzĩro. \v 8 Ben blèkofĩi a zĩnda dì, mↄde kɛ̀ à pɛ̀ɛ maamaa, à koba bíta pì ɛ̀, ben koba pãndenↄ bↄ̀ɛ wà kpà mɛ̀n siigↄ̃ à gɛ̃ɛ ũ, aↄ̃ lɛ́ dↄdↄ anduna gooda siigↄ̃ↄnↄa. \p \v 9 Koba pìnↄ doke gbã̀dã nɛ́ngo bↄ̀, ben à bíta kũ̀ maamaa. À gàa sↄↄmɛtɛ kpa kↄ̃n ↄfãntɛ̃bↄɛ kpaao kↄ̃n bùsu maaa kpaao. \v 10 À bíta kũ̀ ai à gàa pɛ́ ludambɛ zĩ̀kpɛɛnↄa, ben à sↄsↄnɛ kenↄ wòro à ń kwɛ́ɛ tↄↄtɛ à kɛ̀sɛ pɛ̀ɛpɛɛḿma. \v 11 À a zĩnda sɛ̀ à kɛ̀ sáa kↄ̃n zĩ̀kpɛɛ pìnↄ Kínao. À saa kɛ̀ wègↄ̃ ooa lán guu e dↄↄ nà mì dɛ̀ à à kúkii kɛ̀ bɛzĩ ũ. \v 12 Wà zĩ̀kari pìnↄ nànɛ à ↄzĩ kↄ̃n saa kɛ̀ wègↄ̃ oo lán guu e dↄↄ nào bↄnkpɛɛyã kɛ̀ wà kɛ̀ yãnzi, ben à yãpuraa pã̀ɛ tↄↄtɛ. Yã kɛ̀ à kɛ̀ píngi bↄ̀ maa. \v 13 Ben má mà malaika e yã oo, ben malaika pãnde à là à bè: Wɛ́ɛgupu'ena yã pì é gá kɛ ai bↄrɛmɛ? Saa kɛ̀ wègↄ̃ oo lán guu e dↄↄ nà yã pì kↄ̃n bↄnkpɛɛyã kɛ̀ è guu yaka pìo kↄ̃n Luda kpɛ́ kpaḿmanao kↄ̃n kɛ̀sɛpɛɛpɛɛna zĩ̀kpɛɛ pìnↄao. \v 14 Ben à bèmɛ: Eégↄ̃ gaa ai gurↄ wàa kuri awɛɛdo kpɛ́ basↄↄro sa'ona kↄngↄ kↄ̃n uusiɛo gbɛra, Luda kpɛ́ é gbasa à bↄ maa. \s1 Wɛ́ɛgupu bↄkↄ̃tɛna \p \v 15 Gurↄↄ kɛ̀ mamↄma Daniɛli mɛ́ɛ wɛ́ɛgupu pì ee lɛ, mɛ́ɛ zɛ́ wɛtɛɛ mà à yáasi dↄ̃, ben ma pↄ́ke è zɛna ma aɛ à bↄ̀ lán gↄ̃gbɛ̃ bà. \v 16 Ben ma gbɛ̃ntee kòto mà bↄna Ulaizi à lɛ zù à bè: Gabliɛli, ǹ wɛ́ɛgupu kɛ̀ gbɛ̃ pì è bↄkↄ̃tɛnɛ. \v 17 À sↄ̃̀mazi ma zɛkiia. Kɛ̀ èe mↄↄ, vĩa ma kũ, ben ma daɛ ma puua. À bèmɛ: Gbɛ̃ntee nɛ́, ǹgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ wɛ́ɛgupu kɛ̀ ń è dɛ andunayãagurↄ yã ũmɛ. \v 18 Gurↄↄ kɛ̀ èe yã oomɛ, ii ma kũ gbãa, má daɛna ma puua. Ben à ↄ nàma à ma fɛɛ à ma zɛ. \v 19 À bè: Mɛ́ɛ yã kɛ̀ eé mↄ́ Luda pↄfɛ̃pitammagurↄ ziakpɛɛ zĩ oonnɛmɛ, zaakɛ andunayãagurↄ yãmɛ. \v 20 Sãkaro kobamɛmplaadee kɛ̀ ń è pì dɛ Midiãnↄ kↄ̃n Pɛsia kínanↄ ũmɛ. \v 21 Blèkofĩi sↄ̃ nɛ́ Girisi kpatamɛ. Koba bíta kɛ̀ dↄ à wɛ́ɛgbãtãn dɛ à kína káaku ũ. \v 22 Koba mɛ̀n siigↄ̃ↄ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ɛ koba kɛ̀ ɛ̀ gɛ̃ɛ ũu pì nɛ́ kpata mɛ̀n siigↄ̃ↄ kɛ̀ aↄ̃é bↄɛ à borii guunↄmɛ, mↄde aↄ̃ gbãaa é ká lán à bàro. \p \v 23 Aↄ̃ kíblena gurↄ zãa zĩ, tó aↄ̃ taarikɛna lɛ́ kà, kína uu fɛ̃kpana mↄnafikide kàsara é fɛɛ. \v 24 À gbãaa é kaara, èe kɛ kↄ̃n à zĩnda gbãaaonlo. À pↄ́kaatɛna é swɛ̃̀ kɛ̃ńgu. Yã kɛ̀ eé kɛ píngi égↄ̃ papanamɛ, eé gↄ̃sagbãaanↄ kↄ̃n Luda gbɛ̃nↄ dúgu zↄ̃. \v 25 À ↄ̃ndↄ̃ↄ guu à mↄnafiki égↄ̃ papanamɛ, eégↄ̃ daa a ka. Tó gbɛ̃nↄ yãke dↄ̃naro, ben eé ń dúgu zↄ̃ paripari eé fɛɛ kↄ̃n kínanↄ Kínao. Weé à kaatɛ, mↄde gbɛ̃ntee ↄↄnlo. \p \v 26 Sa kↄngↄ kↄ̃n sa uusiɛo ogurↄ wɛ́ɛgupu kɛ̀ ń è nɛ́ yãpuraamɛ. Ǹ yã pì ká takadan, zaakɛ eé kɛ ziakpɛɛ zĩmɛ. \v 27 Mamↄma Daniɛli ma gbãaa yã̀a, ben ma gyãa kɛ̀ gurↄ plaa. Kɛ̀ ma fɛɛ, ma ɛara ma zĩi kɛ̀ kínanɛ. Ma bídi kɛ̀ wɛ́ɛgupu kɛ̀ má è pì yãa, mɛ́ɛ à bↄkↄ̃tɛna dↄ̃ro. \c 9 \s1 Daniɛli aduakɛna \p \v 1 Asueru nɛ́ Dariusu, Midiã bori kíblena Babilↄnia bùsun wɛ̃̀ káaku guu, \v 2 mamↄma Daniɛli ma yã kɛ̀ Dii ò annabi Yɛrɛmayanɛ è takadan à bè, Yerusalɛmu é gↄ̃ bɛzĩ ũ wɛ̃̀ baaagↄ̃ akurimɛ. \v 3 Ben ma aɛ dↄ̀ Dii Ludaa ma kúɛ kɛ̀nɛ ma wɛ́ɛ kɛ̀a kↄ̃n lɛ́yinao kↄ̃n túbuo kuna ma mìa kↄ̃n pↄsia utanↄo dana. \v 4 Ma adua kɛ̀ Dii ma Ludaa, ma a gbɛ̃nↄ durunnↄ ònɛ ma bè: \pi1 N yã nna Dii Luda. Ń bíta bensↄ̃ ń naasi vĩ. Nɛɛ̀gↄ̃ n bà kuuna kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ yenzi aↄ̃è n yã maanↄ kũna náanɛ guu. \v 5 Wa durun kɛ̀ wa yã zaaa kɛ̀. Wa taari kɛ̀nnɛ wa kpɛɛ lìnnɛ. Wa bↄ yã kɛ̀ ń dìɛ kↄ̃n n dokanↄ kpɛɛ. \v 6 N zↄ̀bleri annabinↄ yã ò wa kínanↄnɛ kↄ̃n wa kpatablerinↄ kↄ̃n wa dezinↄ kↄ̃n wa bùsu gbɛ̃nↄ ń píngi kↄ̃n n tↄ́o, ben wée ń yã maro. \v 7 Dii, ń maa. Wapinↄ sↄ̃ wa gↄ̃ kↄ̃n wío gbã̀a, wamↄwa Yerusalɛmudeenↄ kↄ̃n Yudanↄ píngi kↄ̃n Isaraili kɛ̀ aↄ̃ↄ kú kĩinↄ kↄ̃n Isaraili kɛ̀ aↄ̃ↄ kú zã̀ bùsu kɛ̀ n ń fãakↄ̃an aↄ̃ bↄna n kpɛɛ yãnzinↄ ń píngi. \v 8 Dii, wí wa kũ durun kɛ̀ wá kɛ̀nnɛ yãnzi, wapinↄ kↄ̃n wa kínanↄ kↄ̃n wa kpatablerinↄ kↄ̃n wa dezinↄ. \v 9 Dii wa Luda, baa kɛ̀ wa sãsã n yãa, ń wɛ̃nda vĩ kↄ̃n sùuo. \v 10 Dii wa Luda, wée mì siɛnnɛro wée tɛ́ doka kɛ̀ ń dà n zↄ̀bleri annabinↄnɛ aↄ̃ↄ òweenↄziro. \v 11 Isarailinↄ pã̀ n dokanɛ ń píngi aↄ̃ gì n yã mazi. Ben n láari kɛ̀wa kɛ̀ wa durun kɛ̀nnɛ yãnzi, lán ń ò n zↄ̀bleri Musa doka takadan nà. \v 12 N yã kɛ̀ n bè eé wa lee kɛ̀we kↄ̃n wa gbɛ̃nsinↄ. N mↄ́nzi kpàwazi, wèe yã kɛ̀ Yerusalɛmu lè taka e anduna guu zikiro. \v 13 Wa Luda, yã pì wa le lán à yã kú Musa doka takadan nà, mↄde wée n kii wɛtɛro, wée kpɛɛ li wa durunnↄnɛ wa làakari dↄ̀ n yãpuraaaro. \v 14 Dii wa Luda, nɛ́ɛ gì kɛ kↄ̃n mↄ́nzi kpanawazioro, zaakɛ n yã ègↄ̃ nna n yãkɛna guu píngi, ben wée n yã maro. \v 15 Dii wa Luda, n bↄ kↄ̃n wa gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ dɛ n gbɛ̃ ũunↄ zaa Igipiti kↄ̃n n gã̀sã gbãaao, n tↄ́ bↄ̀ lán à kuu ai kↄ̃n a gbã̀ao nà. Wa durun kɛ̀ wa taari kɛ̀nnɛ. \v 16 Dii, lán n yãkɛnanↄↄ maa píngi nà, ǹ n pↄfɛ̃ kↄ̃n n pɛ̃tɛ̃o kɛ̃ n wɛ́tɛ Yerusalɛmua kↄ̃n n kpiiio sa, zaakɛ Yerusalɛmu kↄ̃n wamↄwa kɛ̀ wá dɛ n gbɛ̃ ũunↄ gↄ̃̀ fabona pↄ́ ũ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ ligawaziinↄnɛ ń píngi wa durunnↄ kↄ̃n wa dezinↄ yãzaakɛnao yãnzi. \v 17 Wa Luda, ǹ mamↄma n zↄ̀bleri wɛ́ɛkɛɛ kɛ̀ mɛ́ɛ kɛɛmma sí sa kↄ̃n ma wɛ̃nda wiiio. Dii, ǹ aɛ dↄ n kúkii kɛ̀ gbòroa n tↄ́ yãnzi. \v 18 Luda, ǹ swã kpá ǹ ma yã ma. Ǹ wɛ́ɛ sɛ́ ǹ wɛ́tɛ kɛ̀ n tↄ́ kúa bɛzĩ gwa. Èe kɛ wa maakɛna yãnzin wée wɛ́ɛ kɛɛmmaziro, n wɛ̃nda bíta yãnzimɛ. \v 19 Dii, ǹ ma yã ma! Dii, ǹ sùu kɛ! Dii, ǹ swã kpá ma yãzi ǹ kɛ kpakpaa! Ma Luda, ǹton gì kɛro n tↄ́ yãnzi, zaakɛ n tↄ́ kú wɛ́tɛ pìa kↄ̃n n gbɛ̃nↄmɛ. \s1 Azuma baaagↄ̃ akuri yã \p \v 20 Gurↄↄ kɛ̀ mɛ́ɛ yã oo lɛ, mɛ́ɛ adua kɛɛ mɛ́ɛ ma durunnↄ yã oo kↄ̃n ma gbɛ̃ Isarailinↄ durunnↄo, mɛ́ɛ wɛ́ɛ kɛɛ Dii ma Ludaa à kpii yã musu, \v 21 kɛ̀ mɛ́ɛ adua kɛɛ lɛ, Gabliɛli, gbɛ̃ kɛ̀ má è wɛ́ɛgupu'ena guu yãa pì vĩ̀a à mↄ̀ ma kiia sa uusiɛ ogurↄ. \v 22 À yã òmɛ à bè: Daniɛli, ma bↄ ma mↄnzi lɛ mà n wɛ́ɛ kɛ̃nnɛmɛ, n dↄ̃na e à kaara. \v 23 Kɛ̀ n na aduakɛnaa, Luda n wɛ́ɛkɛɛ sì, ben ma mↄ mà onnɛ, zaakɛ à gbɛ̃ yenzideen n ũ. Ǹ làakari dↄ yã kɛ̀a ǹ laasuu lɛ́ wɛ́ɛgupu kɛ̀ nɛ́ɛ eea. \v 24 Luda azuma baaagↄ̃ akuri dìɛ n gbɛ̃nↄnɛ kↄ̃n n wɛ́tɛ pìo, lɛ à taarinↄ mì dɛ à durunnↄ vĩi à yã zaaanↄ kɛ̃awa, eé bↄ kↄ̃n bↄna maaa kɛ̀ eé yãarooo, wɛ́ɛgupu'ena kↄ̃n annabikɛɛ kɛnao lɛ́ é ká, weé Ludakukii kya kɛ. \v 25 Ǹ laasuu lɛ́ yã kɛ̀a ǹgↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ naana zaa gurↄↄ kɛ̀ wà dìɛ kɛ̀ Yerusalɛmu é ɛara à su a gwena ziia ai à gàa pɛ́ Mɛsaya mↄ́gurↄↄa eégↄ̃ dɛ azuma swɛɛplaa kↄ̃n azuma baaagↄ̃ awɛɛplaao ũmɛ. Weé ɛara wà káɛ weé à gãalɛnↄ kɛkɛ kↄ̃n zɛ́daanↄ, mↄde nawɛ̃a égↄ̃ kuu gurↄↄ pìa. \v 26 Azuma baaagↄ̃ awɛɛplaaa pì gbɛra weé Mɛsaya pì dɛ, gbɛ̃ke é zɛoro. Kína kɛ̀ èe mↄↄ zĩ̀kpɛɛnↄ é wɛ́tɛ pì kaatɛ kↄ̃n Luda kpɛ́o. À mìdɛna é su lán í gublena bà. Ai à lɛ́ gↄ̃ gá ká zĩ̀kana kↄ̃n kaatɛnao égↄ̃ kuu lán Ludaa dìɛ nà. \v 27 Kína pì é lɛdolɛ kɛ kↄ̃n gbɛ̃nↄo pari ai azuma do. Azuma doo pì dagura eé sa'ona kↄ̃n gbadanao mì dɛ à tɛ̃̀pↄ guyakari pɛ́ɛ gwe ai kaatɛna kɛ̀ Ludaa dìɛ guyakari pìnɛ gá à leo. \c 10 \s1 Gakuidee bↄ à mↄna Daniɛlizi \p \v 1 Pɛsianↄ kí Sirusu kíblena wɛ̃̀ aagↄ̃dee guu wà yã bìia Daniɛli kɛ̀ wè benɛ dↄ Bɛtɛsazanɛ. Yã pì nɛ́ yãpuraamɛ, bensↄ̃ zĩ̀ gbãa yãmɛ. À yã pì mà wɛ́ɛgupu'ena guumɛ, ben wà à bↄ̀kↄ̃tɛnɛ. \p \v 2 Gurↄ beeea mamↄma Daniɛli, mɛ́ɛ pↄsiaa kɛɛ azuma aagↄ̃ↄ dagura. \v 3 Mɛ́ɛ pↄ́ nnaa blero, nↄ̀bↄ ke wɛ̃ɛ e gɛ̃ ma lɛ́nlo. Mɛ́ɛ nↄ́si kɛmaro ai azuma aagↄ̃ↄ pì gàa à pàpao. \p \v 4 Mↄ káaku gurↄ baro awɛɛsiigↄ̃dee zĩ má zɛna swa bíta kɛ̀ wè sísi Tigiri saɛ. \v 5 Ma wɛ́ɛ sɛ̀ ma guu gwà, ben ma gbɛ̃ke è à táaru bisa dana, vura maa asaa dↄna à pii. \v 6 À mɛ̀ bↄ̀ lán gbɛ̀ bɛ̀ɛdee bà, à uu dɛ lán loupina bà. À wɛ́ɛ dɛ lán sɛ̃̀tɛ́ bà, à ↄↄnↄ kↄ̃n à gbánↄↄ e tɛ́ kɛɛ lán mↄ̀gotɛ̃ lↄ́lↄna bà. À kòto dɛ lán gbɛ̃ parii kĩi bà. \v 7 Mamↄma Daniɛli mámbe ma wɛ́ɛgupu pì è mado. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúmaonↄↄ e ero, mↄde swɛ̃̀ kɛ̃̀ńgu, ben aↄ̃ bàa lɛ̀ wà gàa wà ùtɛ. \v 8 Mámbe ma gↄ̃ mado, mɛ́ɛ wɛ́ɛgupu bíta pì ee. Ma gbãaa yã̀a, ma uu lìɛ, ma gↄ̃ gbãaa sai. \p \v 9 Ma à kòto mà, ben gurↄↄ kɛ̀ mɛ́ɛ maa, ii ma kũ gbãa, ma daɛ ma puua. \v 10 Ben wà ↄ nàma wà ma sɛ wà ma kuɛ ma kosooa kↄ̃n ma ↄↄo, mɛ́ɛ lugalugaa. \v 11 Ben wà bèmɛ: Luda gbɛ̃ yenzide Daniɛli, ǹ làakari dↄ yã kɛ̀ mɛ́ɛ oonnɛɛa. Ǹ fɛɛ ǹ zɛ, zaakɛ wà ma zĩmmamɛ. Kɛ̀ à òmɛ lɛ, ma fɛɛ ma zɛ, mɛ́ɛ lugalugaa. \v 12 Ben à ɛ̀ara à bèmɛ: Daniɛli, ǹton tó vĩa n kũro, zaakɛ zaa gurↄ káaku kɛ̀ n n nↄ̀sɛ kpà yã wàaripanaa bensↄ̃ n n zĩnda bùsa Ludanɛ, à yã sìnyo. N yã pì yãnzin ma mↄzi. \v 13 Pɛsia bùsu tãa kí ma dãdã gurↄ baro awɛɛdo, ben malaika kínↄ do Mikaɛli bé à mↄ̀ à ma ĩan kà. \v 14 Ma mↄ lɛ mà yã kɛ̀ eé n gbɛ̃nↄ le gurↄ zãa zĩ bↄkↄ̃tɛnnɛ, zaakɛ wɛ́ɛgupu kɛ̀ nɛ́ɛ ee kuu zia yã ũmɛ. \p \v 15 Gurↄↄ kɛ̀ èe yã pì oomɛ, ma a mì pɛ̀ɛ, má yĩtɛna kítikiti. \v 16 Gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ lán gbɛ̃ntee bà pì ↄ kɛ̀ ma lɛ́a, ben ma lɛ́ wɛ̃̀ ma yã ò. Ben ma bè gbɛ̃ kɛ̀ zɛna ma aɛnɛ: Dii, ma wãwãa mà pↄ́ kɛ̀ mɛ́ɛ ee yãnzi, ma gↄ̃ gbãaa sai. \v 17 Dii, mamↄma n zↄ̀bleri mɛ́ kɛ diamɛ mà yã onyo? Má gbãa vĩ dↄro, wesabona kɛ̀mao zĩ'ũ. \v 18 Gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ lán gbɛ̃ntee bà pì ɛ̀ara à ↄ kɛ̀ma à ma gba gbãaa \v 19 à bè: Luda gbɛ̃ yenzide, ǹton tó vĩa n kũro. Ǹgↄ̃ kú kↄ̃n aafiao! Ǹ tó n làakari gↄ̃ kpaɛna! Ǹ swɛ̃̀ gↄ̃ gbãa! Kɛ̀ à yã òmɛ, ben ma gbãa è ma bè: Dii, ǹ yã omɛ sa, zaakɛ n ma gba gbãaa. \v 20 Ben à bè: Ń yã kɛ̀ tò ma mↄ n kiia dↄ̃ↄ́? Mɛ́ ɛara mà gá zĩ̀ ká kↄ̃n Pɛsia tãa pìo tia. Tó ma ta, Giriki tãa é mↄ́. \v 21 Mↄde mɛ́ yã kɛ̀ kú Yãpura Takadan onnɛ gĩa. Gbɛ̃kee e zɛ à ma ĩan káro, séde a malaika Mikaɛli baasiro. \c 11 \p \v 1 Midiã bori Dariusu kíblena wɛ̃̀ káaku guu, ma zɛ ma gi kↄ̃n Mikaɛlio ma à dã̀kpa. \s1 Sↄↄmɛtɛ kína kↄ̃n gu'igbãro kínao \p \v 2 Yãpuraan mɛ́ɛ oonnɛ. Kína pãndenↄ é fɛɛ gↄ̃ↄn aagↄ̃ aↄ̃ kí ble Pɛsia bùsun. Aↄ̃ siigↄ̃dee tɛ́ ń kpɛɛ, eégↄ̃ auziki vĩ maamaa dɛńla. Eé gbãaa e a auziki pì yãnzi eé tó gbɛ̃ píngi fɛɛ Girisi bùsuzi. \v 3 Kína gbãadee é fɛɛ à kí ble bùsunↄa pari, eégↄ̃ kɛɛ lán à yezi nà. \v 4 À fɛɛna gbɛra à kpata é gboro à kɛ lɛo siigↄ̃, anduna gooda siigↄ̃ↄnↄ baade kↄ̃n a pↄ́o. Èe kɛ à boriinↄ bé wé kpata pìnↄ blero, gbɛ̃ pãndenↄ bé wé ble, à kpata pìnↄ gbãaa é ká à káakupↄ ũro. \p \v 5 Sↄↄmɛtɛ kpa kína égↄ̃ gbãa vĩ, mↄde à zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi ke égↄ̃ gbãa vĩ dɛàla. Eé kí ble à kpata égↄ̃ bíta. \v 6 Gurↄ plaaa gbɛra aↄ̃é lɛdolɛ kɛ. Sↄↄmɛtɛ kpa kína é a nɛ́nↄkparɛ kpãsã gu'igbãro kínaa lɛdolɛkɛna kↄ̃o sèeda ũ, mↄde nↄgbɛ̃ pì égↄ̃ iko vĩ gwero, kína pì kↄ̃n à nɛ́o é gì kɛro. Weé nↄgbɛ̃ pì kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀onↄ kↄ̃n à deo kↄ̃n à ĩankario kpáḿma gurↄ beeea. \v 7 Nↄgbɛ̃ pì danɛ ke bé eé kí ble à de gɛ̃ɛ ũ. Eé lɛ́ɛ gu'igbãroo kpa kína zĩ̀kpɛɛnↄa eé gɛ̃ à zɛki gbãaan. Eé zĩ̀ káńyo à gbãa mↄ́ńnɛ. \v 8 Eé ń tãanↄ kↄ̃n ń dii kɛ̀ aↄ̃ kàsanↄ sɛ́ɛ wà táo Igipiti kↄ̃n ń pↄ́ bɛ̀ɛdee kɛ̀ wà kɛ̀ kↄ̃n vurao kↄ̃n kondogionↄ. Eé gu'igbãroo kpa kína tón gĩa gurↄ plaa. \v 9 Gu'igbãro kpa kína pì é mↄ́ à lɛ́ɛ sↄↄmɛtɛ kpa kína pì bùsua se, mↄde eé ɛara à tá a bùsun. \v 10 À nɛ́nↄ é zĩ̀ soru kɛ aↄ̃ zĩ̀kpɛɛnↄ kakↄ̃a paripari. Aↄ̃é da zɛ́n aↄ̃ dagula lán swapana bà. Aↄ̃é zĩ̀ ká ai aↄ̃ gá káo à zɛki gbãaan. \v 11 Sↄↄmɛtɛ kpa kína é fɛ̃ eé gá zĩ̀ ká kↄ̃n gu'igbãroo kpa kínao kↄ̃n zĩ̀kpɛɛ kɛ̀ à kàkↄ̃a paripariinↄ eé zĩ̀ bleḿma. \v 12 Tó à zĩ̀kpɛɛ pìnↄ sɛ̀ɛ à tàńyo, eé a zĩnda sɛ́ lezĩ. Eé ń dɛdɛ gↄ̃ↄn bↄrↄ kuri, mↄde eé e à zĩ̀ bleḿma gurↄ píngiro. \v 13 Gu'igbãro kpa kína é ɛara à zĩ̀kpɛɛnↄ kakↄ̃a paripari dɛ à káakupↄla. Tó à gurↄↄ kà, eé mↄ́ kↄ̃n a zĩ̀kpɛ parii pìnↄ, baade kↄ̃n a gↄ̃kɛbↄnↄ. \p \v 14 Gurↄ beeea gbɛ̃ paridee é fɛɛ sↄↄmɛtɛ kpa kínazi. N bori gↄ̃ pãsĩnↄ é fɛɛzi wɛ́ɛgupu kɛ̀ ń è yãpapana yãnzi, mↄde aↄ̃é mìnnaa kɛro. \v 15 Gu'igbãro kpa kína é mↄ́ à wɛ́tɛ bĩide kagura kɛ eé sí. Sↄↄmɛtɛ kpa zĩ̀kpɛɛnↄ gbãaa é fↄ̃ à kpáńnɛro, baa aↄ̃ zĩ̀kpɛ maaanↄ. Aↄ̃ gbãaa é fↄ̃ro. \v 16 Kína kɛ̀ mↄ̀ à lɛ̀ɛa é kɛ lán à yezi nà, gbɛ̃ke é fↄ̃ à kpánɛro. Eé zɛ bùsu maaan eégↄ̃ à kaatɛna zɛ́ vĩ. \v 17 Eé zɛo à mↄ́ kↄ̃n a bùsu ikoo píngi, mↄde eé lɛdolɛ kɛ kↄ̃n sↄↄmɛtɛ kpa kínao. Eé a nɛ́nↄkparɛ kpãsãa lɛ à e à à kpata yaka yãnzi. Yã pì é zɛ́ kɛro, eégↄ̃ àre ke vĩnɛro. \v 18 Eé gbasa à aɛ dↄ ísiaa saɛ bùsunↄa eé sí pari, ben zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi ke é à wada mì dɛ eé tó à wada wí à musu. \v 19 Eé ɛara à aɛ dↄ a bɛ bùsu zɛki gbãaanↄa sa, mↄde eé gɛ̃̀n sí à lɛ́ɛ, weé à e dↄro. \p \v 20 À gɛ̃ɛ é bɛ'ↄↄsiri gbãamↄnnɛri gbarɛḿma lɛ à a kíkɛgakui kaara yãnzi, mↄde gurↄ plaaa gbɛra eé gamɛ, èe kɛ pↄfɛ̃ ke zĩ̀ yãnzinlo. \v 21 À gɛ̃ɛ égↄ̃ dɛ gbɛ̃ gina kɛ̀ wèe à kpá kpatanloo ũ. Gurↄↄ kɛ̀ gbɛ̃nↄ yãke danaro, eé mↄ́ à lɛ́nnaa kásańnɛ à kpata síḿma. \v 22 Eé zĩ̀kpɛɛnↄ wíwi a aɛ dúgudugu, eé ń kaatɛ kↄ̃n kína kɛ̀ à lɛdolɛ kɛ̀oo. \v 23 Lɛdolɛkɛnao gbɛra eé bↄ à kpɛɛ, à gbãaa é kaara, baa tó à gbɛ̃nↄↄ pariro. \v 24 Eé gɛ̃ bùsu auzikidee kɛ̀ à gbɛ̃nↄ yãke danaroonↄzi, eé yã kɛ̀ a denↄ ke a dezinↄ e fↄ̃ wà kɛ̀roo kɛ. Eé ń pↄ́nↄ sɛ́ɛ eé ń pↄ́kãdeenↄ nakↄ̃a eé ń auziki pìnↄ kpaatɛtɛ a ìbanↄnɛ. Eé à zaaa kpakↄ̃sↄ̃ zɛki gbãaanↄzi, mↄde eé gurↄ plaaa kɛro. \v 25 Eé swɛ̃̀ diɛ à tɛ́ ká a zĩndan. Eé gɛ̃ sↄↄmɛtɛ kpa kínazi kↄ̃n zĩ̀kpɛɛnↄ paripari. Sↄↄmɛtɛ kpa kína pì é zĩ̀ káo kↄ̃n a zĩ̀kpɛ parii kɛ̀ aↄ̃ gbãaa kɛ̀ bítanↄ, mↄde eé ń fↄ̃ro, zaakɛ weé lɛ́ kpakↄ̃sↄ̃zimɛ. \v 26 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è pↄ́ bleonↄ é zĩ̀bↄnkpɛɛ kɛnɛ. Weé pɛ́ à zĩ̀kpɛɛnↄa wà ń paridee dɛdɛ. \v 27 Kí gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ é vɛ̃ɛ teebu dↄ̃nkↄ̃zi kↄ̃n nↄ̀sɛzaaao aↄ̃ ɛgɛɛ tokↄ̃nɛ. Eé zɛ́ kɛro, zaakɛ yã é mì dɛ à gurↄↄamɛ. \v 28 Gu'igbãro kpa kína é da a bùsu zɛ́n kↄ̃n auziki bítao, mↄde eé yã zaaa kpakↄ̃sↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ Luda bà kúńyonↄzi. Eé yã lúńnɛ gbasa à tá a bùsun. \p \v 29 Tó à gurↄↄ kà, eé ɛara à gɛ̃ sↄↄmɛtɛ kpa bùsuzi, mↄde kɛ̀kii égↄ̃ dɛ lán à káakupↄ bàro. \v 30 Ɔfãntɛ̃gɛ̃kpɛndeenↄ é gínɛ kↄ̃n góro'itɛnↄ. Eé na a sàsaa, eé ɛara à gá pↄfɛ̃ pita gbɛ̃ kɛ̀ Luda bà kúńyonↄa. Eé zɛ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ Luda bà kuunańyo yã gbòronↄo. \v 31 À zĩ̀kpɛɛnↄ é Luda kpɛ́ gbãsĩ lɛ́ aↄ̃é saa kɛ̀ wègↄ̃ oo lán guu e dↄↄ nà mì dɛ aↄ̃é tɛ̃̀pↄ guyakari pɛ́ɛn. \v 32 Eé gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ Luda bà kuunańyo yã gbòronↄ mì liɛ kↄ̃n mↄnafikio, mↄde gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ń Luda dↄ̃ↄnↄ é zɛ gbãa aↄ̃ gínɛ. \v 33 Aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩinↄ é yã da gbɛ̃nↄnɛ pari, mↄde gurↄ plaaa dagura weé ń gbɛ̃kenↄ kwɛ́ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao weé ń gbɛ̃kenↄ kpáta weé ń gbɛ̃kenↄ ká kpɛ́siaan weé ń pↄ́nↄ síḿma. \v 34 Tó aↄ̃ lɛ̀ɛ lɛ, weé ń ĩan ká féte, mↄnafikideenↄ é naḿma pari. \v 35 Ɔ̃ndↄ̃ri pì kenↄ é kpágula, lɛ Luda e à ń baasa à ń gbãsĩ woroḿma, lɛ aↄ̃ nↄ̀sɛ e à pura kũ ai gurↄ lɛ́ gá ká, zaakɛ gurↄↄ pì é ká lán Ludaa dìɛ nàmɛ. \s1 Kína kɛ̀ eé a zĩnda sɛ́ lezĩ \p \v 36 Kína ke bé eé kɛ lán à yezi nà eé a zĩnda sɛ́ lezĩ, eé bítakɛɛ dↄ̃ a zĩndanɛ dɛ tãanↄla píngi eé dↄkɛna yã o Luda kɛ̀ dɛńlaa musu. À yã égↄ̃ gaamɛ ai Luda pↄfɛ̃pitammagurↄↄ gá papao, zaakɛ Luda é yã kɛ̀ à zɛ̀o kɛmɛ. \v 37 Kína pì é a dezinↄ tãanↄ yã daro ke tãa kɛ̀ nↄgbɛ̃nↄ ègↄ̃ yezi. Eé tãa ke yã daro eé bítakɛɛ dↄ̃ a zĩndanɛ dɛńla píngi. \v 38 Eé zɛki gbãaanↄ tãa kpe da a dii ũ aↄ̃ gɛ̃ɛ ũ. Eé dii kɛ̀ a dezinↄ dↄ̃roo pì kpe da kↄ̃n vurao kↄ̃n kondogio kↄ̃n gbɛ̀ bɛ̀ɛdeeo kↄ̃n pↄ́ auzikideenↄ. \v 39 Eé yã lú zɛki gbãa gbɛ̃̀ntɛ̃nↄnɛ bori zĩ̀tↄnↄ tãa pì gãzĩ. Eé gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ à dↄ̃ↄnↄ kpe da maamaa. Eé tó aↄ̃ kí ble gbɛ̃nↄa pari, eé bùsu kpàatɛtɛńnɛ ń asaia ũ. \p \v 40 Tó à gurↄ lɛ́ kà, sↄↄmɛtɛ kpa kína é lɛ́ɛa zĩ̀o, ben gu'igbãroo kpa kína é fɛɛzi lán zàga'ĩa bà kↄ̃n sↄ̃goronↄ kↄ̃n sↄ̃deenↄ kↄ̃n góro'itɛnↄ paripari. Eé gɛ̃ bùsunↄzi pari à dagula. \v 41 Eé gɛ̃ bùsu maaazi dↄ. Bùsu paridee é lɛ́ɛ, mↄde Ɛdↄmunↄ kↄ̃n Mↄabunↄ kↄ̃n Amↄninↄ gbɛ̃nsinↄ é bↄ. \v 42 À iko é bùsu pariinↄ le, Igipiti é bↄro. \v 43 Eé gbãaa ble Igipiti auziki kɛ̀ utɛnanↄa, vura kↄ̃n kondogio kↄ̃n pↄ́ bɛ̀ɛdeenↄ píngi. Libianↄ kↄ̃n Etiopianↄ é mì siɛnɛ. \v 44 Baaru kɛ̀ eé bↄ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa kↄ̃n gu'igbãroo kpaao é tó swɛ̃̀ kɛ̃n, eé da zɛ́n kↄ̃n pↄfɛ̃ bítao gbɛ̃ parideenↄ kaatɛna kↄ̃n ń mìdɛnao yãnzi. \v 45 Eé a kíkɛ bisakutaa dↄ ísia kↄ̃n Luda kpii maaao dagura. Gwen eé gan, gbɛ̃ke é à ĩan káro. \c 12 \s1 Gurↄ zãa zĩ \p \v 1 Gurↄ beeea Mikaɛli, malaika ìsi kɛ̀ è zɛ kↄ̃n n gbɛ̃nↄo é fɛɛ. Gurↄ beee nawɛ̃a égↄ̃ bíta. Zaa boriinↄ naana gurↄ ai gurↄ beeea à taka e kɛ zikiro. Gurↄ beeea n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ tↄ́ kú Luda takada guunↄ é bↄ. \v 2 Gbɛ̃ parii kɛ̀ aↄ̃ↄe ii oo tↄↄtɛ guunↄ é vu. Aↄ̃ gbɛ̃kenↄ égↄ̃ wɛ̃̀ndi kũ eé yãaroo vĩ, aↄ̃ gbɛ̃kenↄ sↄ̃ lalandi kↄ̃n wí yãanasaio. \v 3 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩinↄ égↄ̃ tɛ́ kɛɛ lán musu pↄ́nↄ bà. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃è tó parii bↄ maaa pìnↄ égↄ̃ tɛ́ kɛɛ lán sↄsↄnɛnↄ bà. \v 4 Mpi sↄ̃ Daniɛli, ǹ yã pìnↄ ká takadan ǹ koko ǹ à lɛ́ nakↄ̃a ai gurↄↄ pì lɛ́ gá ká. Gbɛ̃ parideenↄ égↄ̃ gaa weégↄ̃ suu lɛ wà dↄ̃na kaara. \p \v 5 Mamↄma Daniɛli ma guu gwà, ben ma gↄ̃ↄn plaaanↄ è, gbɛ̃ doo zɛna swaa baa kɛ̀ kpa, gbɛ̃ doo baa kãa kpa. \v 6 Aↄ̃ gbɛ̃ mɛ̀n doo bè gbɛ̃ kɛ̀ táaru bisa dana à zɛna swa'ilaanɛ: Yãbↄnsaɛ pìnↄ é mì dɛ bↄrɛmɛ? \v 7 Gbɛ̃ kɛ̀ táaru bisa dana à zɛna swa'ilaa pì a ↄplaa kↄ̃n a ↄzɛɛo sɛ̀ musu, ben má mà à bè kↄ̃n Gurↄpingide tↄ́o: Wɛ̃̀ aagↄ̃ kↄ̃n a kusuomɛ. Tó wà Luda gbɛ̃nↄ gbãaa fↄ̃̀ wà yã̀a, yã pìnↄ gbasa wà mì dɛ píngi. \v 8 Má mà, mↄde mɛ́ɛ à bↄkↄ̃tɛna dↄ̃ro, ben ma à là ma bè: Dii, yã pì gbɛ̀ é bↄ diamɛ? \v 9 À wèmala à bè: Daniɛli, ǹ gá! Yã pìnↄ mì égↄ̃ utɛnamɛ, weégↄ̃ pↄ́ kúɛa ai gurↄ lɛ́ gá ká. \v 10 Zĩ beeea gbɛ̃nↄ gbãsĩ é kɛ̃ḿma pari, aↄ̃ nↄ̀sɛ é pura kũ lán wà ń baasa bà, mↄde gbɛ̃ zaaanↄ é kɛkɛ wàgↄ̃ zaa. Gbɛ̃ zaa ke é yã pì dↄ̀rↄ dↄ̃ro, mↄde gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ↄ vĩinↄ bé wé ma. \v 11 Tó wà saa kɛ̀ wè o lán guu e dↄↄ nà mì dɛ̀ wà tɛ̃̀pↄ guyakari pɛ̀ɛn, gurↄ wàa swɛɛdo kpɛ́ basiigↄ̃ akuri bé eégↄ̃ kuu. \v 12 Aubarikadeen gbɛ̃ kɛ̀ eé gurↄ wàa swɛɛdo kpɛ́ baswɛɛplaa sↄↄrosai dã à ká ũ. \v 13 Mpi sↄ̃, ǹ gá ai n gurↄ lɛ́a. Nɛ́ anduna tó gbasa ǹ fɛɛ ǹ n baka le gurↄ zãa zĩ.