\id 2KI 2 Kings in Bokobaru, Ross Jones \h 2 KINANƆ \toc1 KINANƆ TAKADA PLAADEE \toc2 2 KINANƆ \mt1 KINANƆ TAKADA PLAADEE \io1 Ilia yã 1:1-2:18 \io1 Ɛlisa yã 2:19-8:15 \io1 Yudanↄ kínanↄ kↄ̃n Isarailinↄ kínanↄo 8:16-16:20 \io1 Isarailinↄ gↄ̃na zĩ̀zↄnↄ ũ 17:1-17:41 \io1 Yudanↄ kínanↄ 18:1-24:20 \io1 Yudanↄ gↄ̃na zĩ̀zↄnↄ ũ 25:1-25:30 \c 1 \s1 Ilia kↄ̃n kí Aaziao \p \v 1 Ahabu gaa gbɛra Mↄabunↄ ń zĩnda sì Isarailinↄa. \v 2 Gurↄↄ kɛ̀ Aazia bↄ̀ à lɛ̀ɛ zaa a kpɛ́ musu windo guu Samaria, à kɛ̃̀nna maamaa. Ben à gbɛ̃nↄ zĩ̀ à bè: À gá à Ɛkɛrↄnu tãa Baalizɛbubu gbekamɛ, tó mɛ́ kɛ̃kↄ̃a. \v 3 Ben Dii Malaika bè Tisibɛ gbɛ̃ Ilianɛ: Ǹ fɛɛ ǹ gá da Samaria kína zĩ̀rinↄlɛ ǹ ń la, asa Ludaa kú Isarailinↄ bùsunlo, àmbe à tò aↄ̃ↄe gaa yã gbeka Ɛkɛrↄnu tãa Baalizɛbubua? \v 4 Beee yãnzin ma bè, Aazia é fɛɛ a gyãpɛ kɛ̀ à daɛaaro, eé gamɛ. Ben Ilia gàa à ò lɛ. \p \v 5 Kɛ̀ zĩ̀ri pìnↄ ɛ̀ara wà tà kína kiia, ben à ń lá à bè: À kɛ̀ dia a ɛara a su kpakpa lɛɛ? \v 6 Ben aↄ̃ wèàla wà bè: Gↄ̃gbɛ̃ ke bé à mↄ̀ à dàwalɛ à bèwe wà ɛara wà su wà onnɛ, Dii bè á kú Isarailinↄ bùsunloo, ben n gbɛ̃nↄ zĩ̀ wà yã gbeka Ɛkɛrↄnu tãa Baalizɛbubuaↄ́? Beee yãnzin nɛ́ fɛɛ n gyãpɛ kɛ̀ n daɛaaro, nɛ́ gamɛ. \v 7 Ben kí ń lá à bè: Gↄ̃gbɛ̃ kɛ̀ mↄ̀ à dàalɛ à yã òaree pì dɛ diamɛ? \v 8 Aↄ̃ wèàla wà bè: Pↄ́kã utan gↄ̃gbɛ̃ pì dana, bensↄ̃ à báa asaa dↄ̀ a pii. Ben kí bè: Tisibɛ gbɛ̃ Iliamɛ gwe. \p \v 9 Kí a zĩ̀kpɛ gↄ̃ↄn baplaa akuri kↄ̃n ń dↄn'aɛdeeo zĩ̀ wà Ilia kũ, ben aↄ̃ gàa wà à lè vɛ̃ɛna sĩ̀sĩ musu. Dↄn'aɛdee pì bènɛ: Luda gbɛ̃, kína bè ǹ pita ǹ mↄ́! \v 10 Ilia wèàla à bè: Tó Luda gbɛ̃n ma ũ, tɛ́ bↄ ludambɛ à a dɛdɛ kↄ̃n n zĩ̀kpɛ gↄ̃ↄn baplaa akurinↄ. Ben tɛ́ bↄ̀ ludambɛ à ń dɛdɛ ń píngi. \v 11 Ben kí ɛ̀ara à zĩ̀kpɛ gↄ̃ↄn baplaa akuri pãndenↄ zĩ̀ dↄ kↄ̃n ń dↄn'aɛdeeo. Dↄn'aɛdee pì bè: Luda gbɛ̃, kí bè ǹ pita ǹ mↄ́ kpakpaa! \v 12 Ilia bènɛ: Tó Luda gbɛ̃n ma ũ, tɛ́ bↄ ludambɛ à a dɛdɛ kↄ̃n n zĩ̀kpɛ gↄ̃ↄn baplaa akurinↄ. Ben Luda tɛ́ bↄ̀ zaa musu à ń dɛdɛ ń píngi. \v 13 Ben kí ɛ̀ara à zĩ̀kpɛ gↄ̃ↄn baplaa akuri pãndenↄ zĩ̀ kↄ̃n ń dↄn'aɛdeeo à gɛ̃̀n aagↄ̃dee zĩ. Dↄn'aɛdee pì gàa à kùɛ Ilianɛ à agbaa kpànɛ à bè: Luda gbɛ̃, mapi kↄ̃n n zↄ̀bleri gↄ̃ↄn baplaa akuri kɛ̀nↄ, ǹ wa wɛ̃̀ndi bɛ̀ɛ gwa. \v 14 Tɛ́ bↄ̀ ludambɛ à dↄn'aɛde gↄ̃ↄn plaa káakupↄnↄ dɛ̀dɛ kↄ̃n ń zĩ̀kpɛɛnↄ ń píngi. Tia sa ǹ ma wɛ̃̀ndi bɛ̀ɛ gwa. \v 15 Ben Dii Malaika bè Ilianɛ: Ǹ pita ǹ tɛ́zi, ǹton vĩa kɛnɛro. Ben à pìta, aↄ̃ gàa kí pì kiia lɛdo. \v 16 Ben Ilia bè kínɛ: Dii bè, asa á kú Isarailinↄ bùsunlo, àmbe à tò n gbɛ̃nↄ zĩ̀ wà yã gbeka Ɛkɛrↄnu tãa Baalizɛbubua? Beee yãnzin nɛ́ fɛɛ gyãpɛ kɛ̀ n daɛaaro, nɛ́ gamɛ. \v 17 Ben kí Aazia gà lán Dii ò Ilia gãzĩ nà. \p Yudanↄ kí Yehoramu, Yosafata nɛ́ kíblena wɛ̃̀ plaadee guun Yoramu vɛ̃̀ɛ Aazia gbɛ̀n, kɛ̀ Aazia nɛ́gↄ̃gbɛ̃ vĩro yãnzi. \v 18 Aazia yã kpaaanↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ. \c 2 \s1 Ilia tana Dii kiia \p \v 1 Gurↄↄ kɛ̀ Dii yezi à Ilia sɛ́ kↄ̃n zàga'ĩao à táo a kiia, Ilia kↄ̃n Ɛlisao bↄ̀ Giligala aↄ̃ↄ tɛ́ zɛ́n. \v 2 Ben Ilia bè Ɛlisanɛ: Ǹ zɛ kɛ̀! Dii ma zĩ Bɛtɛli. Ben Ɛlisa bè: Kↄ̃n Dii kuunao kↄ̃n n kuunao mɛ́ kɛ̃mmaro. Kɛ̀ aↄ̃ↄe gaa Bɛtɛli, \v 3 ben annabinↄ gãli gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Bɛtɛlinↄ bↄ̀ wà mↄ̀ wà Ɛlisa là wà bè: Asa ń dↄ̃ kɛ̀ Dii yezi à n dii símma gbã̀a? À wèńla à bè: Má dↄ̃. À beee tó! \v 4 Ben Ilia bè Ɛlisanɛ: Ǹ zɛ kɛ̀! Dii ma zĩ Yɛriko. Ben à wèàla à bè: Kↄ̃n Dii kuunao kↄ̃n n kuunao mɛ́ kɛ̃mmaro. Ben aↄ̃ gàa Yɛriko lɛdo. \v 5 Annabinↄ gãli gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Yɛrikonↄ bↄ̀ wà mↄ̀ wà Ɛlisa là wà bè: Asa ń dↄ̃ kɛ̀ Dii yezi à n dii símma gbã̀a? À wèńla à bè: Má dↄ̃! À beee tó! \v 6 Ben Ilia bènɛ: Ǹ zɛ kɛ̀! Dii ma zĩ Yodazi. Ben à wèàla à bè: Kↄ̃n Dii kuunao kↄ̃n n kuunao mɛ́ kɛ̃mmaro. \p Ben aↄ̃ↄ tɛ́kↄ̃zi, \v 7 annabi gↄ̃ↄn baplaa akurinↄↄ tɛ́ńzi. Kɛ̀ gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ zɛ̀ Yoda baa, ben annabi pìnↄ zɛ̀ kãa wèe ń gwaa. \v 8 Ben Ilia a utagyaba bↄ̀ à fĩ̀kↄ̃a à í lɛ̀o, ben í pì zↄ̃̀kↄ̃rɛ zaa baa kɛ̀ kpa ai baa kãa kpa. Gukori bↄ̀, ben aↄ̃ gↄ̃ↄn plaaa pìnↄ bikũ̀. \v 9 Kɛ̀ aↄ̃ bikũ̀, ben Ilia Ɛlisa là à bè: Bↄ́n ń yezi mà kɛnnɛ ai Luda gↄ̃ gá ma símmaa? Ɛlisa wèàla à bè: Ǹ tó n annabikɛgbãaa kɛ̀ ń vĩi gↄ̃mɛ túbi ũ lɛo plaa. \v 10 Ben Ilia bènɛ: Yã kɛ̀ ń gbèkamaa pì zĩ'ũ. Gurↄↄ kɛ̀ Ludaa e ma siimma, tó n ma e, eé gↄ̃nnɛ. Tó nɛ́ɛ ma e sↄ̃ro, nɛ́ ero. \v 11 Kɛ̀ aↄ̃ↄ tɛna, wèe yã oo lɛdo, ben sↄ̃goro tɛ́de kↄ̃n sↄ̃ tɛ́deenↄ ń kɛ̃kↄ̃a, ben Ilia tà musu kↄ̃n zàga'ĩao. \v 12 Kɛ̀ Ɛlisa è lɛ, à wii lɛ̀ à bè: Baa! Baa! Ḿbe Isaraili sↄ̃goronↄ kↄ̃n à sↄ̃deenↄ ũ. Zaa gwe èe à e dↄro, ben à a pↄ́kãsãanↄ gà à kɛ̃̀kↄ̃rɛ. \v 13 À Ilia utagyaba kɛ̀ bↄ̀ à lɛ̀ɛa sɛ̀, ben à ɛ̀ara à gàa à zɛ̀ Yoda baa. \v 14 À í lɛ̀ kↄ̃n Ilia utagyaba kɛ̀ à kũna pìo à bè: Dii Ilia Ludaa kú mámɛ? Kɛ̀ à í lɛ̀o, ben í pì zↄ̃̀kↄ̃rɛ zaa baa kɛ̀ kpa ai baa kãa kpa, ben à bikũ̀. \p \v 15 Annabinↄ gãli gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ Yɛrikonↄↄ e à gwaa, ben aↄ̃ bè: Ilia annabikɛgbãaa gↄ̃̀ Ɛlisanɛ. Ben aↄ̃ mↄ̀ wà dààlɛ wà kùɛnɛ \v 16 wà bè: Wamↄwa n zↄ̀blerinↄ, wá gↄ̃sagbãa gↄ̃ↄn baplaa akurinↄ vĩ. Ǹ tó aↄ̃ gá n dii wɛtɛ. Wègↄ̃ dↄ̃ro tó Dii Nini à sɛ̀ à zù kpii ke musu ke guzurɛ ken gwɛɛ. Ben Ɛlisa bè: Àton ń zĩro. \v 17 Aↄ̃ nàkↄ̃rɛa, ben à ń wí dɛ̀ à bè: À ń zĩ. Ben aↄ̃ gↄ̃ↄn baplaa akuri pìnↄ gbàrɛ, aↄ̃ kpáɛ kɛ̀ Iliazi gurↄ aagↄ̃, aↄ̃ↄe bↄaro. \v 18 Kɛ̀ aↄ̃ ɛ̀ara wà sù, aↄ̃ Ɛlisa lè Yɛriko, ben à bèńnɛ: À dɛ má òare àton gá à à wɛtɛroo? \s1 Ɛlisa dabuyã káakunↄ \p \v 19 Wɛ́tɛ pì deenↄ bè Ɛlisanɛ: Ǹ gwa dii! Wa wɛ́tɛ kaɛna maa lán ń è nà. À í bé à nnaro, à tↄↄtɛ è pↄ́ kɛ maaro. \v 20 Ben à bè: À wisi ká ta dufun à mↄ́omɛ. Ben wà mↄ̀onɛ. \v 21 À gàa íbↄkiia, ben à wisi pì kàn à bè: Dii bè a gbãsĩ bↄ̀ í pìn. Í pì é mↄ́ kↄ̃n gagaa ke tↄↄtɛ pↄ́kɛmaasaio dↄro. \v 22 Ben í pì kɛ̀ nna ai kↄ̃n a gbã̀ao lán Ɛlisa ò nà. \p \v 23 Kɛ̀ Ɛlisa bↄ̀ gwe, èe gaa Bɛtɛli. Gurↄↄ kɛ̀ à tɛ́ zɛ́n, ben gↄ̃kparɛ kenↄ bↄ̀ɛ wɛ́tɛ guu aↄ̃ à kɛ̀ pↄ̃ↄpↄ̃ↄ wà bènɛ: Mìgbaasude, ǹgↄ̃ gaa! Mìgbaasude, ǹgↄ̃ gaa! \v 24 À lìɛ à ń gwá, ben à ń ká kↄ̃n Dii tↄ́o. Ben nↄ̀bↄ pãsĩnↄ bↄ̀ɛ líkpɛn mɛ̀n plaa, aↄ̃ nɛ́ gↄ̃ↄn baplaa awɛɛplaaa pìnↄ kɛ̃̀kɛ̃kↄ̃rɛ. \v 25 Kɛ̀ Ɛlisa bↄ̀ gwe, à gàa Kamɛli kpiii musu, ben à ɛ̀ara à tà Samaria. \c 3 \s1 Mↄabunↄ ń zĩnda sina Isarailinↄa \p \v 1 Yudanↄ kí Yosafata kíblena wɛ̃̀ baro plaasaidee guun Ahabu nɛ́ Yoramu kɛ̀ Isarailinↄ kína ũ Samaria, à kí blè wɛ̃̀ kuri awɛɛplaa. \v 2 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, mↄde èe ká a de kↄ̃n a dao pↄ́ ũro. À Baali gbɛ̀ kɛ̀ à dee pɛ̀ɛ wùrɛ, \v 3 mↄde à zɛ̀ kↄ̃n durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnan-o, èe pãnɛro. \p \v 4 Mↄabu kí Mɛsa sã kpàsanↄ vĩ, ègↄ̃ sãnɛ bↄ̀rↄnↄ tángba kpaa Isarailinↄ kínaa bↄrↄ basↄↄro kↄ̃n sãkaro bↄrↄ basↄↄroonↄ kão. \v 5 Kɛ̀ Ahabu gà, ben Mↄabu kína a zĩnda sì Isarailinↄ kínaa. \v 6 Gwe gↄ̃ↄ kí Yoramu bↄ̀ Samaria à Isarailinↄ kàkↄ̃a ń píngi. \v 7 À gbɛ̃nↄ zĩ̀ Yudanↄ kí Yosafataa à bè: Mↄabu kína a zĩnda sìma. Nɛ́ gámao zĩ̀ ká kↄ̃n Mↄabunↄroo? À wèàla à bè: Mɛ́ gá, zaakɛ pↄ́ dↄ̃nkↄ̃n wa ũ. Ma zĩ̀kpɛɛnↄ nɛ́ n zĩ̀kpɛɛnↄmɛ, ma sↄ̃nↄ nɛ́ n sↄ̃nↄmɛ. \p \v 8 Kɛ̀ Yosafata mↄ̀, ben à Yoramu là à bè: Mákpan wé sɛ́ɛn wà lɛ́ɛḿmaa? Yoramu wèàla à bè: Wé sɛ́ɛ Ɛdↄmu gbáa kpamɛ. \v 9 Ben Isarailinↄ kína dà zɛ́n kↄ̃n Yudanↄ kínao kↄ̃n Ɛdↄmunↄ kínao. Kɛ̀ aↄ̃ lìga guuzi gurↄ swɛɛplaa, ben í yã̀a zĩ̀kpɛɛnↄa kↄ̃n ń pↄ́kãdeenↄ. \v 10 Ben Isarailinↄ kína bè: Yã gì! Dii wa kína gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄnↄ kàkↄ̃a à wa na Mↄabunↄnɛ ń ↄzĩↄ́? \v 11 Ben Yosafata bè: Dii annabi kee kú kɛ̀ à gbekawe Diiaroo? Ben Isarailinↄ kína ìbanↄ doke bè: Safata nɛ́ Ɛlisa kuu. Àmbe è í kú Ilianɛ a ↄↄa yã. \v 12 Ben Yosafata bè: Dii kúo. Ben Isarailinↄ kína kↄ̃n Yosafatao kↄ̃n Ɛdↄmunↄ kínao gàa Ɛlisa kiia. \v 13 Ben Ɛlisa bè Isarailinↄ kínanɛ: Wa bà kú kↄ̃o mámɛ? Ǹ gá n de kↄ̃n n dao tãagbãgbãrinↄ kiia. Ben Isarailinↄ kína wèàla à bè: Auo! Wa kína gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄnↄ, Dii bé à wa kakↄ̃a à wa na Mↄabunↄnɛ ń ↄzĩ. \v 14 Ben Ɛlisa bènɛ: Kↄ̃n Dii Zĩ̀kpɛde kɛ̀ mɛ́ɛ zĩi kɛɛnɛ kuunao, tó èe kɛ Yudanↄ kí Yosafata yãnzinlo, mɛ́ wɛ́ɛ sɛ́ mà n gwa sero. \v 15 À mↄ́mɛ kↄ̃n mↄrↄlɛrio. Kɛ̀ mↄrↄlɛri pì nà à lɛnaa, ben Dii gbãaa sù Ɛlisaa \v 16 à bè: Dii bè à wɛ̀ɛ yↄ̃yↄ̃ swawɛɛ kɛ̀kiin. \v 17 Dii bè é zàga'ĩa kↄ̃n louo ero, mↄde í é guzurɛ kɛ̀kii pa, é mi kↄ̃n a pↄ́kãdeenↄ. \v 18 Dii kiian yã pì zĩ'ũro. Eé Mↄabunↄ naare a ↄzĩmɛ dↄ. \v 19 É lɛ́ɛ aↄ̃ wɛ́tɛ maa bĩideenↄa píngi. É lí kɛ̀ wè à bɛɛ bleenↄ zↄ̃zↄ̃ píngi. É íbↄkiinↄ tata píngi. É búgbɛ maaanↄ yaka kↄ̃n gbɛ̀o píngi. \v 20 Kɛ̀ guu dↄ̀ sa kↄngↄ ogurↄ, ben í bↄ̀ Ɛdↄmunↄ bùsu kpa à dà tↄↄtɛla píngi. \p \v 21 Kɛ̀ Mↄabunↄↄ mà kína pìnↄ mↄ̀ zĩ̀ káńyo, aↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ kà wà zĩ̀ kánↄ sìsi ń píngi nɛ́ féte gbɛ̃nsi, ben aↄ̃ ń kákↄ̃a ń bùsu lɛ́zɛkiia. \v 22 Kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛ kↄngↄ, ↄfãntɛ̃ dↄ̀ í pìa ń aɛ, à kɛ̀ńnɛ tɛ̃ɛ lán aru bà. \v 23 Ben aↄ̃ bè: Arun gwe fá! Kína pìnↄ aɛ dↄ̀ kↄ̃a aↄ̃ kↄ̃ dɛ̀dɛ! Mↄabunↄ, wà gá wà ń pↄ́nↄ sɛ́ɛ! \v 24 Kɛ̀ aↄ̃ kà Isarailinↄ bùran, ben Isarailinↄ fɛ̀ɛ wà lɛ̀ɛḿma, ben Mↄabu pìnↄ lɛ̀kↄ̃a. Ben Isarailinↄ sì ń bùsun aↄ̃ ń dɛdɛ. \v 25 Aↄ̃ ń wɛ́tɛnↄ wìwi. Baade gbɛ̀ sɛ̀ɛ wà zùzu búgbɛ maaanↄn, aↄ̃ↄ dà búgbɛ pìnↄla píngi. Aↄ̃ íbↄkiinↄ tàta píngi. Aↄ̃ lí kɛ̀ wè à bɛɛ bleenↄ zↄ̃̀zↄ̃ píngi. Aↄ̃ mɛɛwi Kirarɛsɛ bé à gↄ̃̀ lɛzi ado, ben gbɛ̀zurinↄ lìgazi, aↄ̃ↄe wɛ́tɛ pì bĩi papaa kↄ̃n gbɛ̀ bítanↄ. \v 26 Kɛ̀ Mↄabu kína è wà yezi wà zĩ̀ bleawa, ben à fɛ̃ɛdadeenↄ sɛ̀ gↄ̃ↄn wàa aagↄ̃ kpɛ́ basↄↄro, lɛ aↄ̃ gbɛ̃nↄ kɛ̃guu gana Ɛdↄmunↄ kína kiia, mↄde aↄ̃ fùa. \v 27 Ben à a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ káaku kɛ̀ eé kí ble à gbɛraa sɛ̀ à saa òo bĩia. Ben vĩa Isarailinↄ kũ̀, aↄ̃ gù Mↄabunↄla wà tà ń bùsun. \c 4 \s1 Gyaanↄↄ nↄ́si tùu yã \p \v 1 Annabinↄ gãli gbɛ̃ke naↄ̃ wii pɛ̀ Ɛlisazi à bè: Ma zã kɛ̀ dɛ n gbɛ̃ ũu gà. Ń dↄ̃ kɛ̀ n gbɛ̃ pì Dii vĩa vĩ. À fĩadee e mↄↄ à ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gↄ̃ↄn plaaanↄ sɛ́ɛ a zↄ̀nↄ ũ. \v 2 Ben Ɛlisa bènɛ: Bↄ́n ń yezi mà kɛnnɛɛ? Ǹ omɛ, bↄ́n ń vĩ n kpɛ́n? Ben à bè: Mamↄma n zↄ̀bleri, nↄ́si kɛ̀ kú tùu guu baasiro má pↄ́ke vĩro. \v 3 Ben Ɛlisa bè: Ǹ gá bàazi ǹ ta korinↄ gbekagbeka n gbɛ̃daaanↄa ń píngi, àgↄ̃ pari, \v 4 nɛ́ gɛ̃ kpɛ́n ǹ zɛ́ tatanlɛ kↄ̃n n nɛ́nↄ, ǹgↄ̃ nↄ́si kákaa taa pìnↄ guu, taa kɛ̀ pà nɛ́ diɛ kpado. \p \v 5 Ben nↄgbɛ̃ pì fɛ̀ɛ à bↄ̀ à kiia à gàa kɛ lɛ. À gɛ̃̀ kpɛ́n kↄ̃n a nɛ́nↄ à zɛ́ tàta, aↄ̃ↄe taa dↄↄnɛ, ben èe nↄ́si kákaan. \v 6 Kɛ̀ taa pìnↄ pà píngi, à bè a nɛ́nↄ dokenɛ à ta pãnde dↄare, ben à bènɛ ta kee kuu dↄro, ben nↄ́si pì yona zɛ̀. \v 7 À gàa à ò Luda gbɛ̃ pìnɛ, ben Luda gbɛ̃ pì bè: Ǹ gá ǹ nↄ́si pì yá ǹ fĩa boo, mpi kↄ̃n n nɛ́nↄ égↄ̃ pↄ́ blee kↄ̃n à kpaaa kɛ̀ gↄ̃̀o. \s1 Ɛlisa Sunɛmu nↄgbɛ̃ nɛ́ fɛɛna gaan \p \v 8 Zĩkea Ɛlisa gàa Sunɛmu. Nↄgbɛ̃ tↄ́de kee kú gwe, à nàkↄ̃rɛa à bè, à pↄ́ ble a bɛ, ben à pↄ́ blè. Zaa gurↄ beeea tó èe gɛ̃tɛɛ, è bↄɛ à pↄ́ ble gwe. \v 9 Ben nↄgbɛ̃ tↄ́dee pì bè a zãnɛ: Má dↄ̃ kɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ ègↄ̃ gɛ̃tɛɛ kɛ̀ gɛ̃̀n baaagↄ̃ pì nɛ́ Luda gbɛ̃mɛ súusu. \v 10 Wà kpɛ́nɛ bo wa kpɛ́ musu wà gádo diɛnɛ gwe kↄ̃n teebuo kↄ̃n kìtao kↄ̃n fitiao. Tó à mↄ̀ wa gwa, eégae pita gwe. \p \v 11 Zĩkea kɛ̀ Ɛlisa mↄ̀ gwe, à gɛ̃̀ a kpɛ́ pìn à dàɛ. \v 12 Ben à bè a zĩkɛri Geazinɛ. Ǹ Sunɛmu nↄgbɛ̃ pì sísi. Kɛ̀ à à sìsi, ben à mↄ̀ à zɛ̀ Ɛlisa aɛ. \v 13 Ben Ɛlisa bè Geazinɛ: Ǹ onɛ à nibↄkɛɛ kɛ̀we maamaa. Bↄ́n à yezi wà kɛare sↄ̃ↄ? À yezi wà yãke oare kínanɛ ke zĩ̀kpɛ dↄn'aɛdeenɛↄ́? Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Pↄ́kee e kɛ̃sãma ma gbɛ̃nↄ tɛ́ro. \v 14 Ben Ɛlisa Geazi là à bè: Bↄ́n à dɛ wà kɛnɛ? Ben Geazi wèàla à bè: Too, à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke vĩro, bensↄ̃ à zã zi kũ̀. \v 15 Ben Ɛlisa bè: Ǹ à sísi. Kɛ̀ à à sìsi, ben à mↄ̀ à zɛ̀ kpɛɛlɛ. \v 16 Ben Ɛlisa bènɛ: Zii mↄndaa'i nɛ́gↄ̃ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kũna n ↄzĩ. Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Auo ma dii Luda gbɛ̃, ǹton mamↄma n zↄ̀bleri kɛkɛro. \p \v 17 Ben nↄgbɛ̃ pì nↄ̀ sì. Kɛ̀ wɛ̃̀ làa kà, à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ lán Ɛlisa ònɛ nà. \v 18 Kɛ̀ nɛ́ pì ìsi kũ̀, ben zĩkea à gàa à a de lè bura kↄ̃n pↄ́kɛ̃rinↄ. \v 19 Ben à bè a de pìnɛ: Ma mì! Ma mì! Ben à de pì bè a zĩkɛrinɛ: Ǹ nɛ́ pì sɛ́ ǹ táo a danɛ. \v 20 Kɛ̀ à à sɛ̀ à tào a danɛ, ben à da pì à sɛ̀ à kpà a gbála. Kɛ̀ ↄfãntɛ̃ kà mìdangura, ben à gà. \v 21 Ben à à sɛ̀ à dìo Luda gbɛ̃ pì kpɛ́n à à dàɛ à gádoa, ben à bↄ̀ à zɛ́ tàtaàlɛ. \v 22 Ben à a zã sìsi à bènɛ: Ǹ zĩkɛrinↄ doke gbarɛmɛ kↄ̃n zaakio. Má yezi mà gá Luda gbɛ̃ kiia mà su kpakpaa. \v 23 Ben à à lá à bè: À kɛ̀ dia nɛ́ɛ gaa à kiia gbã̀a? Mↄ dufu ke kámmabogurↄↄ zĩn gbã̀aro nɛ́! Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Beee yãke vĩro. \v 24 À gàari yì zaakinɛ à dìa, ben à bè a zĩkɛrinɛ: Ǹ à kpakɛ wà gá. Ǹton zɛro, séto ma ònnɛ. \v 25 Aↄ̃ dà zɛ́n wà gàa Luda gbɛ̃ pì kiia zaa Kamɛli kpiii musu. Kɛ̀ Luda gbɛ̃ pì à è tɛ́ kãaa, à bè a zĩkɛri Geazinɛ: Ǹ Sunɛmu nↄgbɛ̃ gwa, à tɛ́ kãa! \v 26 Ǹ bàa lɛ́ ǹ gá daàlɛ, nɛ́ à la, tó à aafia kↄ̃n a zão kↄ̃n a nɛ́o. Ben nↄgbɛ̃ pì wèàla à bè: Aafiamɛ! \v 27 Kɛ̀ à kà Luda gbɛ̃ kiia kpiii pì musu, ben à à kũ̀ a gbáa. Kɛ̀ Geazi mↄ̀ à ↄ sↄ̃zi, ben Luda gbɛ̃ pì bè: Ǹ à tó. À nↄ̀sɛ yakanamɛ, mↄde Dii beee ùtɛmɛ, èe omɛro. \v 28 Ben nↄgbɛ̃ pì bè: Ma dii, ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ wɛ́ɛ kɛ̀mman yↄ́? Mɛ́ɛ be ǹton ma kɛkɛroroo? \p \v 29 Ben Ɛlisa bè Geazinɛ: Ǹ n asaa dↄmma ǹ ma gò sɛ́ ǹ gá. Tó n da gbɛ̃kelɛ, ǹton ì kpáaro. Tó gbɛ̃ke ì kpàmma sↄ̃, ǹton wero. Ǹ gá ǹ ma gò pì na nɛ́ pì aɛa. \v 30 Ben nɛ́ pì da bè: Kↄ̃n Dii kuunao kↄ̃n n kuunao mɛ́ tá n sairo. Ben Ɛlisa bↄ̀ à tɛ́zi. \v 31 Geazi dↄ̀ aɛ à gàa à gò pì nà nɛ́ pì aɛa, mↄde èe kĩi ke kɛro, èe nigãro. Ben Geazi ɛ̀ara à gàa à dà Ɛlisalɛ à bènɛ: Nɛ́ pì e fɛɛro. \v 32 Kɛ̀ Ɛlisa kà bɛɛ pìn, à nɛ́ pì è daɛna a gádoa gɛ̀ ũ. \v 33 Ben à gɛ̃̀ nɛ́ pìzi ado, à zɛ́ tàta à wɛ́ɛ kɛ̀ Diia. \v 34 Ben à dàɛ nɛ́ pìa. À lɛ́ pɛ̀ à lɛ́a à wɛ́ɛ pɛ̀ à wɛ́ɛn à ↄ dàda à ↄↄnↄn. Lán à dàɛ nɛ́ pìa nà, ben à mɛ̀ kɛ̀ lↄ́gↄlↄgↄ. \v 35 Ɛlisa fɛ̀ɛ à zɛ̀ à táa ò kpɛ́ pìn à gàa à sù, ben à ɛ̀ara à dàɛ nɛ́ pìa dↄ. Ben nɛ́ pì yĩ sã̀ gɛ̃̀n swɛɛplaa à wɛ́ɛ wɛ̃̀. \v 36 Ben Ɛlisa Geazi sìsi à bènɛ: Ǹ Sunɛmu nↄgbɛ̃ pì sísi. Kɛ̀ à à sìsi à mↄ̀, ben Ɛlisa bènɛ: N nɛ́n yɛ̀. \v 37 Ben à kùɛ à mì pɛ̀ɛ à gbá saɛ à a nɛ́ pì sɛ̀ à bↄ̀o. \s1 Sɛwɛɛ kana do'oroon \p \v 38 Ɛlisa tà Giligala. Gurↄ beeea dekaa kú bùsu pìn. Annabinↄↄ káɛ à aɛ, ben à bè a zĩkɛrinɛ: Ǹ dàga di tɛ́a, nɛ́ dò kuku annabi kɛ̀nↄnɛ. \v 39 Kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃ke gàa dò pↄ́nↄ wɛtɛ bura, ben à bↄ̀ sɛ̃̀tɛ boboa. À à bɛɛ bòbo à kà a uta lɛ́baan à pà. Kɛ̀ à sùo, ben wà pàrapara wà kà dòn, gbɛ̃kee dↄ̃ lán à dɛ nàro. \v 40 Kɛ̀ wà dò pì tↄ̀ gbɛ̃ pìnↄnɛ aↄ̃ pↄ́ bleo, kɛ̀ aↄ̃ↄ dã̀, aↄ̃ wii lɛ̀ wà bè: Luda gbɛ̃, gaa bé à kú do'oroo pìn. Ben aↄ̃ↄe fↄ̃ wà blèro. \v 41 Ben Ɛlisa bè: À flawa sɛ́ à mↄ́o. Ben à kↄ̀ à kà do'oroo pìn à bè: Ǹ kpaatɛńnɛ aↄ̃ ble. Ben sɛwɛɛ pì yã̀a do'oroon. \s1 Pↄ́blekpana gↄ̃ↄn basↄↄrooa \p \v 42 Gbɛ̃ke bↄ̀ Baali Salisa à mↄ̀ Luda gbɛ̃ pìnɛ kↄ̃n burɛdi kɛ̀ wà kɛ̀ kↄ̃n pↄ́wɛɛ káakuo mɛ̀n baro kↄ̃n gbado dufuo. Ben Ɛlisa bè: Ǹ kpá gbɛ̃nↄa aↄ̃ só. \v 43 Ben à zĩkɛri à là à bè: Gbɛ̃ pìnↄ kà gↄ̃ↄn basↄↄro, dian mɛ́ beee kpaatɛńnɛ nà? À wèàla à bè: Ǹ kpáḿma aↄ̃ só, zaakɛ Dii bè aↄ̃é só, à kpaa é gↄ̃. \v 44 Ben à kpàḿma, aↄ̃ↄ sò, à kpaaa gↄ̃̀ lán Dii ò nà. \c 5 \s1 Naama kɛ̃kↄ̃ana kↄ̃n a kusuo \p \v 1 Naaman Sirianↄ kína zĩ̀kpɛɛnↄ dↄn'aɛdee ũ. À bɛ̀ɛ vĩ a dii ↄzĩ bensↄ̃ à tↄ́ bↄ̀, zaakɛ à gãzĩn Dii tò Sirianↄ zĩ̀ blèzi. Nɛ́gↄ̃gbɛ̃mɛ zĩ̀ guu, mↄde à kusu kũ̀. \v 2 Gurↄↄ kɛ̀ Siria zĩ̀kari gbãamↄnnɛrinↄ gàa Isarailinↄ bùsun yã, aↄ̃ nɛ́nↄkparɛ ke kũ̀, ben à gↄ̃̀ Naama naↄ̃ zĩkɛri ũ. \v 3 Ben nɛ́nↄkparɛ pì bè a diinɛ: Tó wa bɛdee é fↄ̃ à gá annabi kɛ̀ kú Samaria kiia yã, lɛ à à kɛ̃̀kↄ̃a kↄ̃n a kusuo. \v 4 Ben Naama gàa kína kiia à bè: Yã kɛ̀ nↄkparɛ kɛ̀ bↄ̀ Isarailinↄ bùsun òn yɛ̀. \v 5 Ben Sirianↄ kína bè: Ǹ gá, mɛ́ takada kɛ̃ Isarailinↄ kínanɛ. Ben Naama kondogi sɛ̀ɛ kiloo wàa do kpɛ́ baswɛɛplaa kↄ̃n vurao kiloo baaagↄ̃ akuri kↄ̃n utao waa kuri. \v 6 À gàa kↄ̃n takada kɛ̀ kína kɛ̃̀ Isarailinↄ kínanɛo dↄ. Takada pì guu kína bè: Ma takada kɛ̀ kpã̀sãnnɛ kↄ̃n ma ìba Naamao, lɛ ǹ à kɛ̃kↄ̃amɛ kↄ̃n à kusuo. \v 7 Kɛ̀ Isarailinↄ kína takada pì kyó kɛ̀, à a utadaa gà à kɛ̃̀ à bè: Ludan ma ũ kɛ̀ mɛ́ gbɛ̃ wɛ̃̀ndi bↄ mà sↄkpanɛ dↄↄ́? Bↄ́yãnzin à gbɛ̃ kɛ̀ gbàrɛma mà à kɛ̃kↄ̃a kↄ̃n a kusuozi? À gwa lán èe ma lɛ́ wɛtɛɛ nà fá! \p \v 8 Luda gbɛ̃ Ɛlisa mà kɛ̀ Isarailinↄ kína a utadaa gà à kɛ̃̀, ben à lɛ́kpãsã kɛ̀nɛ à bè: Bↄ́yãnzin n n utadaa gà ń kɛ̃̀zi? Ǹ tó adee pì mↄ́ ma kiia, eé dↄ̃ kɛ̀ annabi kú Isarailinↄ bùsun. \v 9 Ben Naama gɛ̃̀ a sↄ̃goron à gàa à zɛ̀ Ɛlisa bɛ gãalɛ. \v 10 Ben Ɛlisa gbɛ̃ zĩ̀a à bè: Ǹ gá ǹ zú o Yoda swaan gɛ̃̀n swɛɛplaa, n mɛ̀ é ɛara à su a gbɛ̀n, nɛ́ kɛ̃kↄ̃a wásawasa. \v 11 Ben Naama pɛ̃tɛ̃ kɛ̀, èe taa à bè: Mɛ́ɛ daa eé bↄ ua à mↄ́ à zɛ ma aɛ à Dii a Luda sísi à ↄ liga ma bↄ̀zi, lɛ ma kusu pì yãamɛ. \v 12 Damasuku swaanↄ Abana kↄ̃n Faapao í maa dɛ Isaraili swaanↄ ílaroo? Mɛ́ fↄ̃ mà zú o gwe mà gↄ̃ wásawasaroo? Ben à ɛ̀ara kↄ̃n pↄfɛ̃o, èe taa. \p \v 13 Ben à ìbanↄ tɛ̀zi wà bè: Baa, tó yã zĩ'ũun annabi pì dànnɛ yã, nɛ́ kɛroo? Kɛ̀ à bènnɛ ǹ gá zú o, nɛ́ gↄ̃ wásawasa, beee é n fuↄ́? \v 14 Ben à gàa à a zĩnda kpàɛ Yoda ín gɛ̃̀n swɛɛplaa lán Luda gbɛ̃ pì ònɛ nà. Ben à mɛ̀ ɛ̀ara à sù a gbɛ̀n wásawasa lán nɛ́ féte pↄ́ bà. \v 15 Ben Naama kↄ̃n a ìbanↄ ɛ̀ara wà gàa Luda gbɛ̃ kiia ń píngi. À zɛ̀ à aɛ à bè: Má dↄ̃̀ sa kɛ̀ Ludaa kú gukea anduna guuro, séde Isarailinↄ bùsun. Ǹ gbaa kɛ̀ mamↄma n zↄ̀bleri ma mↄonnɛɛ kɛ̀ sí. \v 16 Ben Ɛlisa bè: Kↄ̃n Dii kɛ̀ mɛɛ̀ zĩi kɛnɛ kuunao mɛ́ síro. Naama nàkↄ̃rɛa à sí, baa kↄ̃n beeeo à gì sízi. \v 17 Ben Naama bè: Tó nɛ́ɛ síro, ǹ mamↄma n zↄ̀bleri gba zɛ́ mà bùsu sɛ́ bãagãsↄ̃ aso plaa, zaakɛ mɛ́ saa o tãaa dↄro, séde Dii. \v 18 Dii sùu kɛmao kↄ̃n yã kɛ̀kiio. Tó ma kína gàa Rimↄ gbãgbã à kpɛ́n, tó ma gaa zɛnɛ, tó ma kuɛ Rimↄ kpɛ́ pìn, Dii sùu kɛmao kↄ̃n yã pìo. \v 19 Ben Ɛlisa bènɛ: Ǹ ká bɛ aafia! \p Kɛ̀ à dà zɛ́n, à táa ò féte, \v 20 ben Luda gbɛ̃ Ɛlisa zĩkɛri Geazi laasuu lɛ̀ à bè: Ma dii tò Siria gbɛ̃ Naama e taa pã, èe pↄ́ kɛ̀ à mↄ̀onɛ síro. Kↄ̃n Dii kuunao mɛ́ pɛ́ɛzi mà pↄ́ke sía. \v 21 Ben Geazi pɛ̀ɛ Naamazi. Kɛ̀ Naama è à tɛ́ ń kpɛɛ kↄ̃n bào, ben à bↄ̀ a sↄ̃goron, èe à dãa. Kɛ̀ à kà, ben Naama à là à bè: Aafian yↄ́? \v 22 À wèàla à bè: Aafiamɛ. Ma dii bé à ma zĩmma, à bè annabinↄ gãli gↄ̃kparɛ gↄ̃ↄn plaa kenↄ bé wà bↄ̀ Ɛflaimu gusĩsĩdeen aↄ̃ mↄ̀ a kiia tia. Ǹ ń gba kondogi kiloo baplaa kↄ̃n utao waa plaa. \v 23 Ben Naama bè: Ɛ̃ndɛ̃ ǹ kondogi kiloo basiigↄ̃ↄ sí gↄ̃ↄ. À kànɛ sàkin mɛ̀n plaa kↄ̃n utao waa plaa. À kpà a ìba gↄ̃ↄn plaaanↄa, ben aↄ̃ sɛ̀ wà dↄ̀ Geazinɛ aɛ. \v 24 Kɛ̀ aↄ̃ kà Ɛlisa bɛ sĩ̀sĩ musu, ben Geazi pↄ́ pìnↄ sìḿma à kàɛ a kpɛ́n, ben à gbɛ̃ pìnↄ gbàrɛ aↄ̃ tà. \v 25 Kɛ̀ à gàa a dii Ɛlisa kiia, ben Ɛlisa à là à bè: Geazi, mán n gaan? À wèàla à bè: Mamↄma n zↄ̀bleri, mɛ́ɛ gá gukearo. \v 26 Ben Ɛlisa bènɛ: Kɛ̀ gↄ̃gbɛ̃ pì bↄ̀ a sↄ̃goron, èe n dãa, ń dↄ̃ kɛ̀ ma ninii kúnyo gweroo? Kondogi ke utanↄ símmana gurↄↄn yɛ̀ro nɛ́, ke kùkpɛnↄ ke geepi búnↄ ke sãanↄ ke zùnↄ ke gↄ̃gbɛ̃ kↄ̃n nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄo. \v 27 Naama kusu é gↄ̃nnɛ kↄ̃n n boriinↄ ai gurↄ píngi. Kɛ̀ à bↄ̀ Ɛlisa kiia, ben kusu pì dààla púu lán buu bà. \c 6 \s1 Kpásawɛɛ funa íla \p \v 1 Annabi gãli gbɛ̃nↄ bè Ɛlisanɛ: Ǹ gwa, guu kɛ̀ wèe kakↄ̃ana kɛɛn kɛ̀we nɛ́ngo. \v 2 Wà gá Yodazi, wa baade é lí zↄ̃ wà kpɛ́ dↄo gwe, guu kɛ̀ wégↄ̃ kun. Ben Ɛlisa bè: À gá. \v 3 Ben aↄ̃ gbɛ̃ke bè: Nɛ́ sùu kɛ ǹ gáwaoroo? Ben à bè: Mɛ́ gá. \v 4 Ben à gàańyo. Kɛ̀ aↄ̃ kà Yodazi, aↄ̃ↄe lí zↄ̃zↄ̃ↄ. \v 5 Kɛ̀ aↄ̃ gbɛ̃kee e lí zↄ̃ↄ, ben à kpása wɛ́ɛ bↄ̀ a pán à zù ín bùdum, ben à wii lɛ̀ Ɛlisazi à bè: O'o dii, ma kpása pì sɛ̀ḿmamɛ fá! \v 6 Ben Luda gbɛ̃ bè: Mákpan à zùn súusuu? Kɛ̀ à ↄ̀dↄanɛ, ben Ɛlisa lí zↄ̃̀ à zù ín gwe, à tò kpása pì wɛ́ɛ fù íla. \v 7 Ɛlisa bè: Ǹ sɛ́ ǹ bↄo! Ben gbɛ̃ pì ↄ bↄ̀ à kũ̀. \s1 Siria zĩ̀kpɛɛnↄ vĩ̀akũna \p \v 8 Siria kí fɛ̀ɛ Isarailinↄzi kↄ̃n zĩ̀o. À lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃ kↄ̃n a ìbanↄ, ben à bèńnɛ gukean weé bùra káɛn. \v 9 Ben Luda gbɛ̃ lɛ́kpãsã kɛ̀ Isarailinↄ kínanɛ à bè, àgↄ̃ guu pì dãkpaa àton gɛ̃àlaro, zaakɛ Sirianↄↄ e mↄↄ gwemɛ. \v 10 Ben Isarailinↄ kína gbɛ̃nↄ zĩ̀ guu kɛ̀ Luda gbɛ̃ à yã ònɛ pì guu. Lɛn Ɛlisa ègↄ̃ lɛ́ daaa gɛ̃̀n baaagↄ̃ lɛ, ben è tó wàgↄ̃ guu pìnↄ dãkpaa. \v 11 Ben Sirianↄ kína làakari fɛ̀ɛ yã pì yãnzi. À a ìbanↄ kàkↄ̃a, ben à ń lá à bè: Wa dé bé à dɛ Isarailinↄ kína gbɛ̃ ũu? À omɛ. \v 12 À ìba pìnↄ doke wèàla à bè: Ma dii kí, èe kɛ wa gbɛ̃ke nɛ́ à gbɛ̃nlo. Isarailinↄ bùsu annabi Ɛlisa bé è yã kɛ̀ nɛɛ̀ o zaa n kpɛ́ guu gbã Isarailinↄ kínanɛ. \v 13 Ben kína bè: À gá à à wɛtɛ guu kɛ̀ à kún, mɛ́ gbɛ̃nↄ zĩ wà à kũ. Ben wà bènɛ: À kú Dotãmɛ. \v 14 Ben kína zĩ̀kpɛɛnↄ gbàrɛ gwe paripari kↄ̃n sↄ̃deenↄ kↄ̃n sↄ̃goronↄ. Aↄ̃ gàa gwe gwãavĩ aↄ̃ lìga wɛ́tɛ pìzi. \p \v 15 Kɛ̀ Luda gbɛ̃ zĩkɛri fɛ̀ɛ kↄngↄ idɛ'idɛ, à bↄ̀, ben à zĩ̀kpɛɛ pìnↄ è ligana wɛ́tɛzi kↄ̃n sↄ̃deenↄ kↄ̃n sↄ̃goronↄ. Ben à bè Ɛlisanɛ: O'o dii, wé kɛ diamɛ? \v 16 À wèàla à bè: Ǹton tó vĩa n kũro. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúwaonↄↄ pari dɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúńyonↄla. \v 17 Ben Ɛlisa wɛ́ɛ kɛ̀ à bè: Dii, ǹ à wɛ́ɛ kɛ̃nɛ. Ben Dii zĩkɛri pì wɛ́ɛ kɛ̃̀nɛ. Kɛ̀ à guu gwà dↄ, ben à sↄ̃deenↄ kↄ̃n sↄ̃goro tɛ́deenↄ è ligana Ɛlisazi, aↄ̃ dà sĩ̀sĩ pìla. \v 18 Kɛ̀ Sirianↄↄ e mↄↄ Ɛlisa kũ, ben à wɛ́ɛ kɛ̀ Diia à bè: Ǹ tó gbɛ̃ pìnↄ vĩ̀a kũ. Ben Dii tò aↄ̃ vĩ̀a kũ̀ lán Ɛlisa wɛ́ɛ kɛ̀a nà. \v 19 Ben Ɛlisa bè Siria zĩ̀kpɛɛ pìnↄnɛ: Zɛ́ kɛ̀kiinlo! Wɛ́tɛ kɛ̀kiinlo! À tɛ́mazi mà gáao gbɛ̃ kɛ̀ ée wɛtɛɛ kiia. Ben à gàańyo Samaria. \v 20 Kɛ̀ aↄ̃ gɛ̃̀ wɛ́tɛ pì guu, ben Ɛlisa bè: Dii, ǹ ń wɛ́ɛ wɛ̃ńnɛ sa. Kɛ̀ Dii ń wɛ́ɛ wɛ̃̀ńnɛ, aↄ̃ guu gwà aↄ̃ↄ è kɛ̀ Samarian wà kún. \v 21 Kɛ̀ Isarailinↄ kína ń é, à Ɛlisa là à bè: Mà ń dɛdɛn yↄ́? Baa, mà ń dɛdɛn yↄ́? \v 22 Ben Ɛlisa wèàla à bè: Ǹton ń dɛdɛro. Nɛɛ̀ gbɛ̃ kɛ̀ n ń kũkũ zĩ̀lannↄ dɛdɛn yↄ́? Ǹ pↄ́blee kpáḿma aↄ̃ ble. Ǹ í kpáḿma aↄ̃ mi, gbasa wà tá ń diia. \v 23 Ben kína pↄnna pↄ́blee kɛ̀ńnɛ, aↄ̃ blè wà í mì, ben wà ń gbáɛ, aↄ̃ tà ń diia. Beee gbɛra Siria gbãamↄnnɛrinↄↄ e ɛara wà mↄ̀ lɛ́ɛ Isarailinↄ bùsua dↄro. \s1 Sirianↄ Samaria kagurakɛna \p \v 24 Gurↄ plaaa gbɛra Siria kí Bɛnadada a zĩ̀kpɛɛnↄ kàkↄ̃a ń píngi, ben aↄ̃ mↄ̀ wà Samaria kagura kɛ̀. \v 25 Ben nↄaa gbãa kũ̀ wɛ́tɛ pìn, wà à kagura kɛ̀ à gì kɛ̀ ai wèe zaaki mì yaa kondogi kiloo do, lukuluku gbↄ̃̀ zaka nɛ́ngo lɛ́ doo sↄ̃ kondogi ↄↄ mɛ̀n sↄↄro. \v 26 Kɛ̀ Isarailinↄ kína tɛ́ bĩi musu, ben nↄgbɛ̃ ke wii pɛ̀zi à bè: Ma dii kí, ǹ ma mì sí. \v 27 Ben kína bènɛ: Tó Dii e n mì síro, mɛ́ e mà n mì sí diamɛ? Má blɛwɛɛ ke geepiwɛ̃ɛ vĩn yↄ́? \v 28 Ben à ɛ̀ara à à là à bè: Bↄ́ bé à n lee? Ben nↄgbɛ̃ pì wèàla à bè: Nↄgbɛ̃ ke bé à bèmɛ mà mↄ́ kↄ̃n ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃o wà só gbã̀a, zian sↄ̃ wé a pↄ́ só. \v 29 Ben wa ma nɛ́ kùku wá sò. Kɛ̀ guu dↄ̀, ben ma bènɛ à mↄ́ kↄ̃n a pↄ́o sↄ̃ wà só, ben à a pↄ́ kii ùtɛ. \v 30 Kɛ̀ kína mà yã kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì ò, ben à a utadaa gà à kɛ̃̀. Kɛ̀ wà wɛ́ɛ sɛ̀ wà à gwà lán à tɛ́ bĩi musu nà, wà à è kↄ̃n pↄsia utanↄ dana a utadaa gĩzĩ. \v 31 Ben kína bè: Tó mɛ́ɛ Safata nɛ́ Ɛlisa mì zↄ̃ gbã̀aro, Luda yã kɛmɛ pãsĩpãsĩ. \p \v 32 Ɛlisa vɛ̃ɛna a kpɛ́n kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ. Ben kína gbɛ̃ zĩ̀ à dↄare aɛ à gá Ɛlisa kũ ai àgↄ̃ ká. Ai zĩ̀ri pì gↄ̃ gá ká gwe, ben Ɛlisa bè gbɛ̃nsi pìnↄnɛ: Gbɛ̃dɛri pì gbɛ̃ zĩ̀, èe mↄↄ à ma mì zↄ̃. À làakari kɛ! Tó zĩ̀ri pì kà, à zɛ́ tatanɛ, àton tó à gɛ̃ro. Ée à dii kɛ̀sɛ kĩi ma dↄ à kpɛɛroo? \v 33 Kɛ̀ à kpɛ́ èe yã oońnɛ, ben zĩ̀ri pì kà à kiia. Ben kína pì kà à bè: Mↄ́nzi kɛ̀ bↄ̀ Dii kiiamɛ, bↄ́ mɛ́ wɛ́ɛ dↄzi dↄↄ? \c 7 \p \v 1 Ben Ɛlisa bè: À Dii yã ma! À bè zia mↄndaa'i weé flawa yá Samaria bĩilɛa zaka lɛ́ do kondogi ↄↄ mɛ̀n do, pↄ́wɛɛ sↄ̃, zaka lɛ́ plaa kondogi ↄↄ mɛ̀n do. \v 2 Ben kína kpàasi yã sì Luda gbɛ̃ pìla à bè: Baa tó Dii ludambɛ fòonↄ fↄ̃̀fↄ̃, yã pì é sí kɛↄ́? Ben Ɛlisa bènɛ: Nɛ́ wɛ́ɛ siàlɛ, mↄde nɛ́ e ǹ blero. \s1 Kusunↄ baaru nna kpana \p \v 3 Kusu gↄ̃ↄn siigↄ̃ↄnↄↄ kú bĩilɛa. Ben aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: Bↄ́yãnzin wégↄ̃ vɛ̃ɛna kɛ̀ ai wà gá gagaa? \v 4 Tó wa bè wé gɛ̃ wɛ́tɛ guu, nↄaa kú gwe, wé gagamɛ. Tó wa gↄ̃ kɛ̀ sↄ̃, ga dↄ̃nkↄ̃ pìmɛ. Wà fɛɛ wà gá na Sirianↄ bùraa. Tó aↄ̃ wa to bɛ̃ɛ, wégↄ̃ kuu. Tó aↄ̃ wa dɛdɛmɛ sↄ̃, wa gagan gwe. \v 5 Ben aↄ̃ fɛ̀ɛ uusiɛ, aↄ̃ↄe gaa Sirianↄ bùran. Kɛ̀ aↄ̃ kà bùra lɛ́zi, aↄ̃ↄ è gbɛ̃kee kú gwero. \v 6 Dii tò Siria bùradeenↄ sↄ̃goronↄ kↄ̃n sↄ̃nↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ pariinↄ kĩi mà, ben aↄ̃ bèkↄ̃nɛ, Isarailinↄ kína fĩa bò Iti kínanↄnɛ kↄ̃n Igipiti kínanↄ aↄ̃ mↄ́ wà lɛ́ɛwa. \v 7 Ben aↄ̃ bàa sì uusiɛ pìa gↄ̃ↄ aↄ̃ ń bisakutaanↄ tò gwe kↄ̃n ń sↄ̃nↄ kↄ̃n ń zaakinↄ. Aↄ̃ ń bùra tò gwe lán à dɛ nà, aↄ̃ lɛ̀kↄ̃a aↄ̃ ń zĩnda mìbↄkii wɛ̀tɛ. \p \v 8 Kɛ̀ kusu pìnↄ kà bùra pìn gwe, aↄ̃ gɛ̃̀ bisakutaa pìnↄ doke guu, aↄ̃ pↄ́ blè wà í mì, ben aↄ̃ kondogi kↄ̃n vurao kↄ̃n pↄ́kãsãanↄ sɛ̀ɛ aↄ̃ gàa wà ùtɛ. Kɛ̀ aↄ̃ ɛ̀ara wà sù, aↄ̃ gɛ̃̀ bisakuta pãnden dↄ, aↄ̃ pↄ́nↄ nàkↄ̃a aↄ̃ gàa wà ùtɛ. \v 9 Ben aↄ̃ bèkↄ̃nɛ: Yã kɛ̀ wée kɛɛ kɛ̀ maaro. Gbã̀a bé à dɛ wà baaru nnaa kpá, ben wá yĩtɛnaↄ́? Tó wa yĩtɛ lɛ ai guu gàa à dↄ̀o, à gò é wa lɛ́. Wà fɛɛ gↄ̃ↄ wà gá o kíbɛdeenↄnɛ. \v 10 Kɛ̀ aↄ̃ kà gwe, aↄ̃ lɛ́ zù wɛ́tɛ zɛ́dãkparinↄzi wà bè: Wa gaa Sirianↄ bùran, wée gbɛ̃ke e gwero, wée gbɛ̃ke kĩi maro. Aↄ̃ sↄ̃nↄ kↄ̃n ń zaakinↄ bé wà bàdↄdↄna gwe, bensↄ̃ aↄ̃ bisakutaanↄↄ kú ń gbɛ̀n gborona sai. \v 11 Kɛ̀ zɛ́dãkpari pìnↄ lɛ́ zù wà òńnɛ wɛ́tɛn, ben wà à baaru kpà kíbɛ ua guu. \v 12 Ben kína fɛ̀ɛ gwãavĩ, à bè a ìbanↄnɛ: Mɛ́ yã kɛ̀ Sirianↄ kɛ̀wee oare. Kɛ̀ aↄ̃ↄ dↄ̃ kɛ̀ nↄaa wa kũ gbãa, beee yãnzin aↄ̃ bↄ̀ɛ ń bùranzi aↄ̃ gàa wà ùtɛ sɛ̃̀n. Aↄ̃ↄe daa wé bↄɛ wɛ́tɛn gbasa wà wa kũkũ bɛ̃ɛ wà wa wɛ́tɛ símɛ. \v 13 Ben à ìbanↄ doke bènɛ: Zaakɛ wamↄwa kɛ̀ wa gↄ̃ↄnↄ wá kú gaa lɛ́zĩmɛ, ǹ tó wà sↄ̃ mɛ̀n sↄↄroo kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀nↄ sɛ́ wà gbɛ̃nↄ zĩo, lɛ wà yã kɛ̀ kɛ̀ gwa. \v 14 Ben aↄ̃ sↄ̃goronↄ sɛ̀ mɛ̀n plaa kↄ̃n sↄ̃nↄ, ben kína ń gbáɛ à bè: À gá à Siria zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛsɛ à gwa! \v 15 Ben aↄ̃ ń gbɛsɛ ai Yodazi. Aↄ̃ↄ è kɛ̀ Sirianↄ bàa sìmɛ, aↄ̃ ń pↄ́kãsãanↄ kↄ̃n ń gↄ̃kɛbↄnↄ fã̀akↄ̃a zɛ́ guu gwe. Ben zĩ̀ri pìnↄ ɛ̀ara wà sù aↄ̃ yã pì gbã̀ kínanɛ. \p \v 16 Ben wà bↄ̀ɛ wà gàa Sirianↄ bùran wà pↄ́nↄ sɛ̀ɛ, ben wèe flawa yaa zaka lɛ́ do kondogi ↄↄ mɛ̀n do, pↄ́wɛɛ zaka lɛ́ plaa kondogi ↄↄ mɛ̀n do lán Dii ò nà. \v 17 Kína a kpàasi dìɛ bĩilɛ dãkpari ũ, ben gbɛ̃nↄ kɛ̀sɛ zɛ̀zɛa bĩilɛa gwe à gà, lán Luda gbɛ̃ gĩakɛ à ò nà gurↄↄ kɛ̀ kína mↄ̀ à bɛ. \v 18 À kɛ̀ lán Luda gbɛ̃ pì ò kínanɛ nà à bè: Weé flawa yá zia mↄndaa'i Samaria bĩilɛa zaka lɛ́ do kondogi ↄↄ mɛ̀n do, pↄ́wɛɛ sↄ̃ zaka lɛ́ plaa kondogi ↄↄ mɛ̀n do. \v 19 Kína kpàasi yã sì Luda gbɛ̃la à bè: Baa tó Dii ludambɛ fòonↄ fↄ̃̀, yã pì é kɛↄ́? Ben Luda gbɛ̃ bènɛ: Nɛ́ wɛ́ɛ siàlɛ, mↄde nɛ́ e ǹ blero. \v 20 Lɛn à kɛ̀ lɛ sↄ̃, wà kɛ̀sɛ zɛ̀zɛa bĩilɛa à gà. \c 8 \s1 Kína Sunɛmu nↄgbɛ̃ bura sↄkpanɛna \p \v 1 Ɛlisa bè nↄgbɛ̃ kɛ̀ à à nɛ́ fɛ̀ɛ pìnɛ à fɛɛ à tá bùsu pãnden kↄ̃n a bɛdeenↄ à gurↄ plaaa kɛ gwe, zaakɛ Dii dìɛ nↄaa é gɛ̃ Isarailinↄ bùsun ai wɛ̃̀ swɛɛplaamɛ. \v 2 Ben nↄgbɛ̃ pì kɛ̀ lán Luda gbɛ̃ ònɛ nà. Àpi kↄ̃n a bɛdeenↄ gàa wà vɛ̃̀ɛ Filisitininↄ bùsun ai wɛ̃̀ swɛɛplaa. \v 3 Wɛ̃̀ swɛɛplaaa pì gbɛran à bↄ̀ Filisitininↄ bùsun à sù, ben à gàa wɛ́ɛ kɛ kínaa a bɛ kↄ̃n a buraao yã musu. \v 4 Gurↄ beeea kína e fàadi boo kↄ̃n Luda gbɛ̃ zĩkɛri Geazio à bè: Ǹ yã bíta kɛ̀ Ɛlisa kɛ̀nↄ tↄ̃kɛ̃mɛ. \v 5 Gurↄↄ kɛ̀ èe à gɛ̀fɛɛna yã oo kínanɛ, ben nↄgbɛ̃ kɛ̀ à à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ fɛ̀ɛnɛ pì mↄ̀ wɛ́ɛ kɛ kína pìa, lɛ à a bɛ kↄ̃n a buraao sↄkpaare. Ben Geazi bè: Ma dii kí, nↄgbɛ̃ kɛ̀ Ɛlisa à nɛ́ fɛ̀ɛnɛ pìn yɛ̀ kↄ̃n a nɛ́o. \v 6 Kɛ̀ kína à làla yã pìzi, ben nↄgbɛ̃ pì yã pì tↄ̃kɛ̃̀nɛ. Ben kína bè a ìbanↄ dokenɛ: Ǹ nↄgbɛ̃ pì pↄ́nↄ sↄkpanɛ kↄ̃n blɛɛ kɛ̀ kɛ̀ à buraan zaa gurↄↄ kɛ̀ à fɛ̀ɛ kɛ̀ ai kↄ̃n a gbã̀aoo. \s1 Azaili kí Bɛnadada dɛna \p \v 7 Ɛlisa gàa Damasiku gurↄↄ kɛ̀ Siria kí Bɛnadada e gyãa kɛɛ. Kɛ̀ wà ònɛ Luda gbɛ̃ mↄ̀ kɛ̀, \v 8 ben kína bè Azailinɛ: Ǹ gbaa sɛ́ ǹ gá dao Luda gbɛ̃lɛ ǹ kpáa ǹ onɛ à Dii gbekamɛ, tó mɛ́ fɛɛ kↄ̃n gyãa kɛ̀kiio. \v 9 Ben Azaili Damasiku pↄ́ maaanↄ sɛ̀ɛ lakumi aso baplaa, ben à gàa dao Ɛlisalɛ. Kɛ̀ à kà à kiia à bè: N zↄ̀bleri Siria kí Bɛnadada bé à ma zĩmma mà n gbeka, tó é fɛɛ a gyãpɛa. \v 10 Ben Ɛlisa wèàla à bè: Ǹ gá ǹ onɛ eé fɛɛ kↄ̃n beeeo, mↄde Dii ↄ̀dↄamɛ kɛ̀ eé gamɛ. \v 11 Ben Luda gbɛ̃ wɛ́ɛ pɛ̀ Azailia ai wí à kũ̀, ben Luda gbɛ̃ nà ↄ́ↄdↄnaa. \v 12 Ben Azaili à là à bè: Ma dii, bↄ́yãnzin nɛ́ɛ ↄ́ↄ dↄↄzi? À wèàla à bè: Kɛ̀ má yã zaaa kɛ̀ nɛ́ kɛ Isarailinↄnɛ dↄ̃ yãnzimɛ. Nɛ́ tɛ́ sↄ̃ ń zɛki gbãaanↄa, nɛ́ ń gↄ̃kparɛnↄ dɛdɛ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao, nɛ́ ń nɛ́nↄ yãmiyãmi, nɛ́ ń nↄ̀sindadeenↄ gbɛɛɛ fↄ̃fↄ̃. \v 13 Ben Azaili bè: Mamↄma n zↄ̀bleri, dén ma ũ mà gbasa mà yã bíta beee taka kɛɛ? Ben Ɛlisa bènɛ: Dii ↄ̀dↄamɛ kɛ̀ nɛ́ gↄ̃ Sirianↄ kína ũ. \p \v 14 Kɛ̀ à bↄ̀ Ɛlisa kiia, à ɛ̀ara à tà a dii kiia. Kɛ̀ kína à là yã kɛ̀ Ɛlisa ònɛzi, ben à bè: À bèmɛ nɛ́ fɛɛ aafia. \v 15 Kɛ̀ guu dↄ̀, Azaili bisa gègete sɛ̀ à yàku, ben à kù kína uula ai à gà, ben Azaili vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Yudanↄ kí Yehoramu \p \v 16 Isarailinↄ kí Ahabu nɛ́ Yoramu kíblena wɛ̃̀ sↄↄrodee guu, Yudanↄ kí Yosafata nɛ́ Yehoramu nà kíblenaa. \v 17 À wɛ̃̀ baaakuri awɛɛplaadeen à kí blè, à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ sↄraagↄ̃. \v 18 À zɛ̀ kↄ̃n Isarailinↄ kínanↄ yãkɛnao lán Ahabu bɛdeenↄ bà, zaakɛ à Ahabu nɛ́nↄgbɛ̃ sɛ̀ nↄↄ ũ, ben à yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀. \v 19 Baa kↄ̃n beeeo Dii e we à Yudanↄ dúgu zↄ̃̀ro a zↄ̀bleri Dauda yãnzi, zaakɛ à lɛ́ gbɛ̃̀nɛ à bè, à borii égↄ̃ kí blee ai gurↄ píngi. \p \v 20 Yehoramu kíblegurↄↄan Ɛdↄmunↄ ń zĩnda sì Yudanↄa aↄ̃ ń zĩnda kína kà. \v 21 Beee yãnzi Yehoramu gàa Zai kↄ̃n a sↄ̃goronↄ píngi, ben Ɛdↄmunↄ lìgazi kↄ̃n a sↄ̃gorodeenↄ. À fɛ̀ɛ à ń kɛ̃guu gwãavĩ à tà, ben à zĩ̀kpɛɛnↄ bàa sì wà tà bɛ. \v 22 Ɛdↄmunↄ ń zĩnda sì Yudanↄa ai kↄ̃n a gbã̀ao. Gurↄ beeean Libinadeenↄ ń zĩnda sì Yudanↄa se. \v 23 Yehoramu yã kpaaanↄ kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 24 Yehoramu gà, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n a dezinↄ pↄ́o Dauda wɛ́tɛ, ben à nɛ́ Aazia vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Yudanↄ kí Aazia yã \p \v 25 Isarailinↄ kí Ahabu nɛ́ Yoramu kíblena wɛ̃̀ kuri awɛɛplaadee guun Yudanↄ kí Yehoramu nɛ́ Aazia nà kíblenaa. \v 26 À wɛ̃̀ baro awɛɛplaadee guun à kí blè, à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ domɛ. À da tↄ́n Atalia, Isarailinↄ kí Ɔmiri diomɛ. \v 27 Aazia zɛ̀ kↄ̃n Ahabu bɛdeenↄ yãkɛnao, à yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán Ahabu bɛdeenↄ bà, zaakɛ à anzurenↄmɛ. \v 28 À gàa à nà Ahabu nɛ́ Yoramua, ben aↄ̃ↄe zĩ̀ kaa lɛdo kↄ̃n Siria kí Azailio zaa Ramↄ Giliada. Kɛ̀ Sirianↄ Yoramu kɛ̃̀nna, \v 29 ben à ɛ̀ara à tà Yɛzɛrili ai a bↄ̀ pì gↄ̃ yãa. Ben Aazia gàa wɛ́ɛ kpáɛzi gwe. \c 9 \s1 Yehu kana Isarailinↄ kína ũ \p \v 1 Annabi Ɛlisa annabi gãli gbɛ̃ke sìsi, ben à bènɛ: Ǹ asaa dↄmma ǹ kũ, ǹ nↄ́si tùu kɛ̀ sí ǹ gáo Ramↄ Giliada. \v 2 Tó n ka gwe, ǹ kpáɛ kɛ Yosafata nɛ́ Yehu, Nimisi diozi ǹ bↄo a gbɛ̃nↄ tɛ́, nɛ́ gɛ̃o kpɛ́n ai kpɛ́tu. \v 3 Ǹ tùu pì nↄ́si kú à mìa, nɛ́ onɛ kɛ̀ Dii bè a à kà Isarailinↄ kína ũ. Beee gbɛra ǹ zɛ́ wɛ̃, nɛ́ bàa sí ǹ su. Ǹton gì kɛ gwero. \v 4 Ben annabi gↄ̃kparɛ pì gàa Ramↄ Giliada. \v 5 Kɛ̀ à kà gwe, à zĩ̀kari dↄn'aɛdeenↄ è kaɛna, ben à bè: Dↄn'aɛde, má yã vĩ mà onnɛ. Ben Yehu à là à bè: Wa dén ń tɛ́a? À wèàla à bè: Ḿbee dↄn'aɛde. \v 6 Kɛ̀ Yehu fɛ̀ɛ à gɛ̃̀ kpɛ́n, ben gↄ̃kparɛ pì nↄ́si kù à mìa à bè: Dii Isarailinↄ Luda bè a n ka a gbɛ̃ Isarailinↄ kína ũ. \v 7 Ǹ Ahabu bɛdeenↄ dɛdɛ, Dii é a zↄ̀bleri annabinↄ gɛ̃ɛ boḿma kↄ̃n a zↄ̀bleri kɛ̀ Yɛzɛbɛli ń dɛ́nↄ ń píngi. \v 8 Ǹ Ahabu bɛdee pìnↄ dɛdɛ zↄ̀nↄ kↄ̃n wɛ̃ɛnɛnↄ ń píngi. Aↄ̃ gↄ̃gbɛ̃ ke tón gↄ̃ Isarailinↄ bùsunlo, \v 9 Ahabu ua é gↄ̃ lán Nɛbati nɛ́ Yeroboamu ua bà, lán Ahia nɛ́ Baasa ua bà. \v 10 Gbɛ̃ɛnↄ é Yɛzɛbɛli gɛ̀ só Yɛzɛrili bĩikpɛɛmɛ, gbɛ̃ke é à vĩro. Ben annabi pì zɛ́ wɛ̃̀ à bàa sì. \v 11 Kɛ̀ Yehu bↄ̀ à gàa a dↄn'aɛde daanↄ kiia, ben aↄ̃ à là wà bè: À kɛ̀ diamɛ ĩadee pì mↄ̀ n kiiaee? À wèńla à bè: Á à dↄ̃ kɛ̀ yãzↄ̃zↄ̃rimɛ. \v 12 Ben aↄ̃ bè: Ɛgɛɛmɛ! Ǹ owe. Ben à bè: Yã kɛ̀ à òmɛɛn yɛ̀. À bè Dii bè a ma ka Isarailinↄ kína ũ. \v 13 Ben aↄ̃ baade kɛ̀ kpakpaa à a utadaa sɛ̀ à kàɛ à gbá gĩzĩ didikiia, ben aↄ̃ kuu pɛ̀ wà bè: Yehu kɛ̀ kí ũ. \p \v 14 Ben Yehu lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃ńyo Yoramuzi. Gurↄ beeea sↄ̃ kí Yoramu pì kↄ̃n Isarailinↄ ń píngi e gii kↄ̃n Ramↄ Giliadao, aↄ̃ↄe zĩ̀ kaa kↄ̃n Siria kí Azailio. \v 15 Kɛ̀ Sirianↄ à kɛ̃̀nna, ben à ɛ̀ara à tà Yɛzɛrili ai à kɛ̃kↄ̃a. Ben Yehu bè a gbɛ̃ pìnↄnɛ: Tó a zɛmaomɛ, àton tó gbɛ̃ke bↄ wɛ́tɛn à gá yã kɛ̀ baaru kpá Yɛzɛriliro. \v 16 Ben Yehu gɛ̃̀ a sↄ̃goron, èe gaa Yɛzɛrili. Yoramu daɛ gwe kɛ̃nnana, Yudanↄ kí Aazia kú gwe dↄ, à gàa wɛ́ɛ kpáɛzi. \v 17 Kɛ̀ gudãkpari kɛ̀ kú Yɛzɛrili gudãkpaki lezĩ musu Yehu è kↄ̃n a gbɛ̃nↄ, aↄ̃ↄe mↄↄ, ben à wii lɛ̀ à bè: Ma gbɛ̃nↄ è, aↄ̃ↄe mↄↄ. Ben Yoramu bè: Ǹ sↄ̃dee gbarɛ à gá dańlɛ à ń la tó aafian aↄ̃ↄe mↄↄo. \v 18 Ben sↄ̃dee bↄ̀ à gàa à Yehu lè à bè: Kína bè, aafian nɛ́ɛ mↄↄoↄ́? Yehu wèàla à bè: N bà ũgba kↄ̃n aafiaomɛ? Ǹ mↄ́ ǹgↄ̃ tɛ́mazi. Ben gudãkpari bè: Zĩ̀ri pì ń lé, mↄde èe ɛara à sùro. \v 19 Ben kína sↄ̃de plaadee gbàrɛ dↄ. Kɛ̀ à ń lé, à bè: Kína bè, aafian nɛ́ɛ mↄↄoↄ́? Ben Yehu wèàla à bè: N bà ũgba kↄ̃n aafiaomɛ? Ǹ mↄ́ ǹgↄ̃ tɛ́mazi. \v 20 Ben gudãkpari pì bè: À ń lé, mↄde èe sↄ̃ ɛara à sùro. Gbɛ̃ pì górofĩna dɛ lán Nimisi dio Yehu bà, è góro baka lán ĩadee bà. \p \v 21 Ben kí Yoramu bè: Ǹ góro dↄmɛ sↄ̃nↄa! Kɛ̀ wà dↄ̀a, ben à bↄ̀ wɛ́tɛn kↄ̃n Yudanↄ kí Aaziao, baade kↄ̃n a sↄ̃goroo, aↄ̃ↄe gaa da Yehulɛ. Ben aↄ̃ dàkↄ̃rɛ Yɛzɛrili gbɛ̃ Nabↄti kɛ̀ wà à dɛ̀ yãa bura. \v 22 Kɛ̀ Yoramu wɛ́ɛ sì Yehulɛ, ben à à là à bè: Yehu, aafian nɛ́ɛ mↄↄoↄ́? À wèàla à bè: Aafia kú mámɛ? Zaakɛ n da Yɛzɛbɛli tãagbãgbãna kↄ̃n à pↄ́dammanao dàgula. \v 23 Kɛ̀ Yoramu lìɛ èe bàa sii, ben à lɛ́ zù Aaziazi à bè: Bↄnkpɛɛyãmɛ Aazia! \v 24 Ben Yehu a sá gà à Yoramu pào a kafatawa dagura. Kà pì gàa à à swɛ̃̀ zↄ̃̀, ben à kɛ̀ yↄ̀kↄↄ a sↄ̃goron. \v 25 Ben Yehu bè a zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi Bidikanɛ: Ǹ à gɛ̀ sɛ́ ǹ zu Yɛzɛrili gbɛ̃ Nabↄti bura gwe. Ma dↄn kɛ̀ wá kú sↄ̃goro guu lɛdo yã wa plaa, wá tɛ́ à de Ahabu kpɛɛ, gurↄↄ mↄ̀a Dii gĩakɛ à lɛ́ kɛ̀ à yã musu à bè \v 26 á è lán wà Nabↄti dɛ̀ nà kↄ̃n a nɛ́nↄ. Bura kɛ̀n é Nabↄti pↄ́ gɛ̃ɛ bonɛ Ahabua. Beee yãnzin ǹ à gɛ̀ sɛ́ ǹ zĩnna bura gwe lán Dii ò nà. \p \v 27 Kɛ̀ Yudanↄ kí Aazia è lɛ, ben à dà Bɛtagã zɛ́n kↄ̃n bào. Ben Yehu pɛ̀ɛzi èe bee: À à dɛ se. Ben wà à pà a sↄ̃goro guu gurↄↄ kɛ̀ èe Guru sĩ̀sĩ kũu Ibleamu saɛ. Ben à ń kɛ̃ à tà Mɛgido, gwe à gàa à gàn. \v 28 À ìbanↄ à gɛ̀ sɛ̀ wà dà sↄ̃goro guu wà tào Yerusalɛmu, ben aↄ̃ à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n a dezinↄ pↄ́o Dauda wɛ́tɛ. \v 29 Ahabu nɛ́ Yoramu kíblena wɛ̃̀ kuri awɛɛdodee guun Aazia kɛ̀ Yudanↄ kí ũ. \s1 Yɛzɛbɛli gana \p \v 30 Kɛ̀ Yehu mↄ̀ Yɛzɛrili, Yɛzɛbɛli à baaru mà, ben à kiroo kà à a mìkã kɛ̀kɛ. Zaa bĩi kpɛ́ musu windo guun èe wɛ́ɛ kpaɛɛ. \v 31 Kɛ̀ Yehu gɛ̃̀ bĩilɛa, ben Yɛzɛbɛli bè: N kɛ sɛ̃nkpɛ kↄ̃n Zimirio, n n dii dɛ̀. Aafian n mↄo kɛ̀ↄ́? \v 32 Kɛ̀ Yehu wɛ́ɛ sɛ̀ musu, à windo gwà, ben à bè: Dé bé à zɛ̀mao? Dé bé à kú ma kpaa? Kɛ̀ kíbɛ zĩkɛri gↄ̃ↄn plaa ke aagↄ̃ↄnↄ mↄ̀ wà wɛ́ɛ kpàɛ windo guu, \v 33 ben Yehu bèńnɛ: À ↄ yĩpazi à à pãɛ. Kɛ̀ aↄ̃ ↄ yĩ̀pazi aↄ̃ à pã̀ɛ, ben Yehu kìti pàa kↄ̃n sↄ̃goroo ai à aru fã̀fã gũ̀a kↄ̃n a sↄ̃nↄ. \v 34 Kɛ̀ Yehu gɛ̃̀ kíbɛ, à pↄ́ blè à í mì, ben à bè: Baa kɛ̀ wà láari bↄ̀ nↄgbɛ̃ pìn, wà à vĩi, zaakɛ kí boriimɛ. \v 35 Kɛ̀ wà gàa wà à gɛ̀ sɛ́ wà vĩi, ben wèe pↄ́ke ero, tó èe kɛ à mìwatoro kↄ̃n à gbálanↄ kↄ̃n à ↄlanↄ baasiro. \v 36 Ben wà ɛ̀ara wà gàa wà ò Yehunɛ, ben à bè: Yã kɛ̀ Dii ò a zↄ̀bleri Tisibɛ gbɛ̃ Ilia gãzĩn gwe, à bè: Gbɛ̃ɛnↄ é Yɛzɛbɛli nↄ̀bↄ só Yɛzɛrili bĩi kpɛɛ. \v 37 Yɛzɛbɛli gɛ̀ é gↄ̃ káɛ tↄↄtɛ lán pↄ́kãde gbↄ̃̀ bà Yɛzɛrili bĩi kpɛɛ. Gbɛ̃ke é e à be Yɛzɛbɛlin yɛ̀ro. \c 10 \s1 Ahabu boriinↄ dɛdɛna \p \v 1 Ahabu boriinↄↄ kú Samaria gↄ̃gbɛ̃nↄ ũ gↄ̃ↄn baaagↄ̃ akuri. Ben Yehu takada kɛ̃̀ à kpã̀sã Samaria gbãadeenↄnɛ kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe Ahabu nɛ́ gwaanↄ à bè: \v 2 Tó takada kɛ̀kii gɛ̃̀ a ↄzĩ, zaakɛ a dii Ahabu boriinↄↄ kúao bensↄ̃ á sↄ̃goronↄ vĩ kↄ̃n sↄ̃nↄ kↄ̃n wɛ́tɛ bĩideeo kↄ̃n gↄ̃kɛbↄnↄ, \v 3 à a dii nɛ́ kɛ̀ kɛ̀are maa dɛ gbɛ̃ kpaaanↄlaa ká à de kpatan à zĩ̀ ká a dii pì bɛdeenↄnɛ. \v 4 Ben vĩa ń kũ maamaa aↄ̃ bè: Zaakɛ kí gↄ̃ↄn plaaanↄↄ e fↄ̃ wà gìnɛro, wámbe wé fↄ̃ wà gínɛↄ́? \v 5 Ben kíbɛ dãkpari kↄ̃n wɛ́tɛ dↄn'aɛdeeo kↄ̃n gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n nɛ́gwari pìnↄ gbɛ̃nↄ zĩ̀ Yehua wà bè: N zↄ̀blerinↄn wa ũ. Yã kɛ̀ ń òwe píngi wé kɛ. Wé gbɛ̃ke ká kí ũro. Ǹ kɛ lán à kɛ̀nnɛ maa nà. \v 6 Ben Yehu takada pãnde kɛ̃̀ńnɛ à bè: Tó a zɛmao, ée ma yã maa, à a dii Ahabu nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìnↄ mì zↄ̃zↄ̃ à mↄ́omɛ Yɛzɛrili zia mↄndaa'i. \p Kínɛ pìnↄ sↄ̃ kà gↄ̃ↄn baaagↄ̃ akuri, aↄ̃ↄ kú kↄ̃n wɛ́tɛ gbɛ̃nsi kɛ̀ aↄ̃ↄe ń tò to kɛɛnↄ. \v 7 Kɛ̀ takada pì kà, ben aↄ̃ kínɛ gↄ̃ↄn baaagↄ̃ akuri pìnↄ kũ̀kũ aↄ̃ ń dɛdɛ ń píngi, ben aↄ̃ ń mìnↄ zↄ̃̀zↄ̃ wà kàka gbíin aↄ̃ kpã̀sãnɛ zaa Yɛzɛrili. \v 8 Kɛ̀ zĩ̀ri pì kà, ben à bè Yehunɛ: Wà mↄ̀ kↄ̃n kínɛ pìnↄ mìnↄo. Ben Yehu bè wà káɛ bĩilɛa lɛo plaa ai guu dↄ̀. \p \v 9 Kɛ̀ guu dↄ̀, ben Yehu bↄ̀ à gàa à zɛ̀ gbɛ̃nↄ aɛ à bè: Amↄanↄ á yãke vĩro, mámbe ma bↄ ma dii kpɛɛ ma à dɛ̀, mↄde dé bé à gbɛ̃ kɛ̀nↄ dɛ̀dɛ. \v 10 Àgↄ̃ dↄ̃ sa kɛ̀ yã kɛ̀ Dii gĩakɛ à ò Ahabu bɛdeenↄ yã musu, à ke é lɛ́ɛ pãro. Dii kɛ̀ lán à ò a zↄ̀bleri Ilia gãzĩ nà. \v 11 Ben Yehu Ahabu bɛdee kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀ Yɛzɛrilinↄ dɛ̀dɛ ń píngi kↄ̃n à ìba gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n à gbɛ̃nnanↄ kↄ̃n à sa'orinↄ. Èe à gbɛ̃ke tó wɛ̃̀ndioro. \p \v 12 Ben à fɛ̀ɛ à dà Samaria zɛ́n. Kɛ̀ à kà sãdãrinↄ bùrakaɛkiia, \v 13 ben à dàkↄ̃rɛ kↄ̃n Yudanↄ kí Aazia danɛnↄ à ń lá à bè: Dénↄn a ũu? Aↄ̃ wèàla wà bè: Aazia danɛnↄn wa ũ, wa mↄ ì kpá kí Yoramu bɛdeenↄamɛ kↄ̃n à da Yɛzɛbɛli bɛdeenↄ. \v 14 Ben Yehu bè a gbɛ̃nↄnɛ: À ń kũkũ bɛ̃ɛ! Ben aↄ̃ ń kũkũ aↄ̃ ń dɛdɛ bùra pìn lↄ̀gↄ saɛ. Aↄ̃ↄ gↄ̃ↄn baplaa awɛɛplaamɛ, aↄ̃ gbɛ̃kee e bↄro. \p \v 15 Kɛ̀ à bↄ̀ gwe, à dàkↄ̃rɛ kↄ̃n Rekabu nɛ́ Yonadabuo, èe mↄↄ daàlɛ. Ben Yehu à là à bè: N swɛ̃̀ kúma lán ma swɛ̃̀ kúmma nàↄ́? Yonadabu wèàla à bè: Ee! Ben Yehu bè: Zaakɛ lɛmɛ, ǹ n ↄↄ dↄmɛ. Kɛ̀ à ↄ dↄ̀ Yehuzi, ben Yehu à kũ̀ à gɛ̃̀o a sↄ̃goro guu. \v 16 Yehu bè: Wà gá lɛdo, nɛ́ aĩa kɛ̀ má vĩ kↄ̃n Dii yão e. Ben à tò à gàaao lɛdo a sↄ̃goro guu. \v 17 Kɛ̀ Yehu kà Samaria, à Ahabu borii kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀ gweenↄ dɛ̀dɛ mámmam. À ń dúgu zↄ̃̀ lán Dii ò Ilia gãzĩ nà. \s1 Baali tãagbãgbãrinↄ dɛdɛna \p \v 18 Yehu gbɛ̃nↄ kàkↄ̃a ń píngi, ben à bèńnɛ: Ahabu dↄnzi kɛ̀ Baalinɛ fétengomɛ, mamↄma Yehu, mɛ́ dↄnzi kɛnɛ maamaa. \v 19 Ǹ Baali tãadeenↄ sísimɛ ń píngi kↄ̃n à gbã̀gbãrinↄ kↄ̃n à gɛ̃sãndeenↄ ń píngi. Aↄ̃ gbɛ̃ke tón gí mↄ́ziro, má yezi mà sa bíta o Baaliamɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ gì mↄ́zi, à gàmɛ. Yehu e ↄ̃ndↄ̃ↄ kɛɛńnɛ lɛ à e à Baali gbã̀gbãri pìnↄ kaatɛmɛ. \v 20 Ben à bè: À zĩbaa diɛ Baali pↄ́ ũ. Ben wà à kpàakpa kɛ̀. \v 21 À lɛ́kpãsã kɛ̀ Isarailinↄ bùsun píngi, ben Baali gbã̀gbãrinↄ mↄ̀ ń píngi, aↄ̃ gbɛ̃kee e gↄ̃ro. Kɛ̀ aↄ̃ gɛ̃̀ Baali kpɛ́n, aↄ̃ kpɛ́ pì pà zĩnzĩm, gbápɛɛkii kuuro. \v 22 Ben Yehu bè kpɛ́ pì utakaɛki dãkparinɛ: Ǹ bↄɛ kↄ̃n utanↄ Baali gbã̀gbãrinↄnɛ ń píngi. Ben à bↄ̀ɛńnɛ kↄ̃n uta pìnↄ. \v 23 Yehu kↄ̃n Rekabu nɛ́ Yonadabuo gɛ̃̀ Baali kpɛ́n, ben Yehu bè Baali gbã̀gbãri pìnↄnɛ: À wɛ́ɛ tɛ́ gbɛ̃nↄzi à ń gwagwa maamaa, lɛ Dii gbã̀gbãrinↄ tóngↄ̃ kúao kɛ̀ro, sé a Baali gbã̀gbãrinↄ atɛ̃ɛ. \v 24 Ben Yehu kↄ̃n Yonadabuo gɛ̃̀ lɛ wà saa o. À mↄ̀ à lè Yehu gĩakɛ à gbɛ̃nↄ kàɛkaɛ bàazi gↄ̃ↄn basiigↄ̃. À kpã̀kɛ̃ńzi à bè tó aↄ̃ gbɛ̃kee tò gbɛ̃ kɛ̀ èe ń naańnɛ ń ↄzĩnↄ doke pìtingu, à wɛ̃̀ndi musumɛ. \v 25 Kɛ̀ Yehu sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò à yã̀a, ben à bè dogarinↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi pìnↄnɛ: À gɛ̃ à ń dɛdɛ! Àton tó aↄ̃ gbɛ̃ke pitiaguro. Kɛ̀ aↄ̃ ń dɛdɛ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao aↄ̃ ń gɛ̀nↄ kwɛ̀ɛ bàazi, ben aↄ̃ gɛ̃̀ Baali kúkiia. \v 26 Aↄ̃ Baali tãakpɛ gbɛ̀pɛɛ sɛ̀ wà bↄ̀o aↄ̃ tɛ́ sↄ̃̀a, \v 27 ben aↄ̃ↄ wìwi aↄ̃ à kpɛ́ gbòro, ben wà guu pì kɛ̀ bĩikpɛɛkɛkii ũ ai kↄ̃n a gbã̀ao. \p \v 28 Lɛn Yehu Baali tãagbãgbãna mì dɛ̀ lɛ Isarailinↄ bùsun. \v 29 Baa kↄ̃n beeeo èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro, à tɛ́ vura zùswarenɛ bↄ̀rↄ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Bɛtɛli kↄ̃n Danionↄzi. \v 30 Dii bènɛ: Zaakɛ n yã kɛ̀ maa, n yã kɛ̀ má yezi kɛ̀, ń kɛ̀ Ahabu bɛdeenↄnɛ lán ma zɛo nà, n borii égↄ̃ vɛ̃ɛna Isaraili kpatan ai n nasionↄa. \v 31 Mↄde Yehu e zɛ kↄ̃n Dii Isarailinↄ Luda dokaoro, èe làakari dↄa kↄ̃n nↄ̀sɛo doro. Èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \p \v 32 Gurↄ beeean Dii tò Isarailinↄ bùsu nà lagonaa. Azaili gbãaa blè Isarailinↄ bùsu \v 33 kɛ̀ kú Yoda ↄfãntɛ̃bↄɛ kpaaa píngi sɛna zaa Aroa kɛ̀ kú Anↄ swadↄↄzi ai Giliada kↄ̃n Basã bùsuo. Gada boriinↄ kↄ̃n Rubɛni boriinↄ kↄ̃n Manase boriinↄↄ kú gwe. \v 34 Yehu yã kpaaa kɛ̀ à kɛ̀nↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n à nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄ píngi. \v 35 Yehu gà, wà à vĩ̀i Samaria, ben à nɛ́ Yoaza vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 36 Yehu vɛ̃̀ɛ Samaria à kí blè Isarailinↄnɛ wɛ̃̀ baaakuri plaasai. \c 11 \s1 Yoasi kↄ̃n a dazi Ataliao \p \v 1 Kɛ̀ Aazia da Atalia è a nɛ́ gà, ben à fɛ̀ɛ èe kí boriinↄ dɛdɛɛ ń píngi. \v 2 Ben kí Yehoramu nɛ́nↄgbɛ̃ Yosɛba, Aazia dãre, Aazia nɛ́ Yoasi sɛ̀ ń saɛ kínɛ kɛ̀ wèe ń dɛdɛɛnↄ tɛ́. À à ùtɛ Atalianɛ kpɛ́ kɛ̀ gádonↄ kaɛnan kↄ̃n nↄgbɛ̃ kɛ̀ èe yↄ̃ kpaaao lɛdo, ben wèe e wà à dɛ̀ro. \v 3 Nɛ́ pì gↄ̃̀ utɛna Dii ua kↄ̃n a gwàri pìo ai wɛ̃̀ swɛɛdo. Gurↄ beeea Atalian Yudanↄ bùsu kína ũ. \p \v 4 À wɛ̃̀ swɛɛplaadee guun sa'oriki Yoyada kíbɛ dogari gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ sìsi, ben wà mↄ̀ńyo à kiia Dii ua. Ben à yã yìńyo à tò aↄ̃ la dà Dii ua gwe, ben à kí nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pì ↄ̀dↄańnɛ. \v 5 Ben à yã dìɛńnɛ à bè: Yã kɛ̀ é kɛɛn yɛ̀. Tó a mↄ guu dãkpa kámmabogurↄↄ zĩ, a gãli káaku égↄ̃ kíbɛɛ dãkpaa, \v 6 a gãli plaadee sↄ̃ Suru gãnu, a gãli aagↄ̃dee égↄ̃ gãnu kɛ̀ kú dogari kpaaanↄ kpɛɛ dãkpaa. \v 7 A gãli plaaa kɛ̀ aↄ̃ↄe kámma boo kámmabogurↄↄ zĩnↄ égↄ̃ kína pì dãkpaa Dii ua. \v 8 À ligazi, a baade kↄ̃n a gↄ̃kɛbↄo kũna. Gbɛ̃ kɛ̀ gà à sↄ̃̀zi, à à dɛ. Àgↄ̃ tɛ́ kína pìzi guu kɛ̀ èe gaan píngi. \p \v 9 Zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄↄ kɛ̀ lán sa'oriki Yoyada òńnɛ nà. Aↄ̃ baade a gbɛ̃nↄ sɛ̀ à gàańyo Yoyada kiia, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe kámma boonↄ kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe mↄↄ ń lende kpánↄ ń píngi. \v 10 Ben Yoyada kí Dauda sárinↄ kↄ̃n à sɛngbango kɛ̀ kú Dii uanↄ kpà zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi pìnↄa. \v 11 Ben dogari pìnↄ mↄ̀ wà kàɛ Dii kpɛ́ kↄ̃n sa'okiio kpɛɛlɛa sɛna zaa Dii ua ↄplazi ai à ↄzɛzi, baade kↄ̃n a gↄ̃kɛbↄo kũna, lɛ wàgↄ̃ kína pì dãkpaao. \v 12 Ben Yoyada bↄ̀ kↄ̃n kí nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìo à kífura kùnɛ à doka takada kpàa. Kɛ̀ wà nↄ́si kù à mìa wà à kà kí ũ, ben wà ↄpa lɛ̀ wà wii lɛ̀ wà bè: Luda kína dↄ̃ kↄ̃n aafiao! \v 13 Kɛ̀ Atalia dogarinↄ kↄ̃n gbɛ̃ kpaaanↄ kĩi pì mà, ben à fɛ̀ɛ à gàa ń kiia Dii ua. \v 14 Kɛ̀ à wɛ́ɛ sɛ̀, à kína pì è zɛna wesagba saɛ lán wè kɛ nà. Zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n kãkãkipɛrinↄↄ zɛna à saɛ, bensↄ̃ baade píngi e pↄnnaa kɛɛ aↄ̃ↄe kãkãki pɛɛ. Ben Atalia a pↄ́kãsãanↄ gà à kɛ̃̀ à vĩ̀ wiiio à bè: Wà bↄ̀ ma kpɛɛ! Wà bↄ̀ ma kpɛɛ! \v 15 Ben sa'oriki Yoyada bè zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi pìnↄnɛ: À nↄgbɛ̃ pì sɛ́ à bↄo bàazi, é gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀ wà tɛ́zinↄ dɛdɛ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao. Zaakɛ à bè wàton à dɛ Dii uaro. \v 16 Gurↄↄ kɛ̀ nↄgbɛ̃ pì kà kíbɛ gãnulɛ kɛ̀ sↄ̃nↄ è gɛ̃n kiia, ben wà ↄ pɛ̀ɛa gwe wà à dɛ̀. \p \v 17 Yoyada tò kína kↄ̃n a gbɛ̃nↄ Dii bà kuunańyo yã kɛ̀kɛ, lɛ aↄ̃ e wàgↄ̃ dɛ Dii gbɛ̃nↄ ũ yãnzi. À tò kína kↄ̃n a gbɛ̃nↄ lɛdolɛ kɛ̀ kↄ̃o dↄ. \v 18 Ben aↄ̃ gàa wà Baali kpɛ́ gbòro, aↄ̃ à gbãgbãkiinↄ kↄ̃n à tãanↄ wìwi dúgudugu, ben aↄ̃ Baali gbã̀gbãri Matã dɛ̀ gbãgbãkii pìnↄ saɛ. \p Yoyada Dii ua nà gudãkparinↄnɛ ń ↄzĩ, \v 19 ben à zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsinↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n dogarinↄ kↄ̃n gbɛ̃ kpaaanↄ ń píngi, aↄ̃ bↄ̀ Dii ua kↄ̃n kína pìo, aↄ̃ kíbɛ gãnulɛ kɛ̀ dogarinↄ è gɛ̃n zɛ́ sɛ̀. Kɛ̀ aↄ̃ kà kíbɛ, ben kína pì vɛ̃̀ɛ kpatan, \v 20 ben bùsu pì baade píngi pↄↄ kɛ̀ nna, bensↄ̃ wɛ́tɛ gↄ̃̀ kaɛna yãkete sai, kɛ̀ wà Atalia dɛ̀ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao kíbɛ yãnzi. \v 21 Yoasi kí blè a wɛ̃̀ swɛɛplaadee guumɛ. \c 12 \s1 Dii ua kɛkɛna \p \v 1 À kɛ̀ kí ũ Yehu kíblena wɛ̃̀ swɛɛplaadee guu, ben à kí blè Yerusalɛmu wɛ̃̀ baplaa. À da nɛ́ Bɛsɛba gbɛ̃mɛ, à tↄ́n Zibia. \v 2 Gurↄↄ kɛ̀ sa'oriki Yoyada lɛ́ dà Yoasia, ben à yã kɛ̀ maa Diinɛ kɛ̀. \v 3 Mↄde èe tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄ gbororo, wà kpɛ́ wèe saa oo gwe, wèe tuaetiti kpataa. \p \v 4 Yoasi bè sa'orinↄnɛ: À ↄↄ kɛ̀ wà mↄ̀o Dii ua kakↄ̃a, ↄↄ kɛ̀ wà lìli baadenɛ kↄ̃n lɛ́gbɛ̃na ↄↄo kↄ̃n pↄyezi gbaanↄ píngi. \v 5 Sa'orinↄ gae ↄↄ pì sí ↄↄsirinↄa wà Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛo. \v 6 Ben Yoasi kí blè ai wɛ̃̀ baro awɛɛ'aagↄ̃, mↄde sa'orinↄↄ e Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛro, \v 7 ben kí Yoasi sa'oriki Yoyada sìsi kↄ̃n sa'orinↄ ń píngi à ń lá à bè: À kɛ̀ dia ée Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛroo? Àton ↄↄ sí ↄↄsirinↄa dↄro. À tó wàgae Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛo. \v 8 Ben sa'orinↄ wè kɛ̀ aↄ̃é ↄↄ ke sí gbɛ̃nↄa dↄro, aↄ̃é sↄ̃ Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛro. \v 9 Ben sa'oriki Yoyada àkpati sɛ̀ à à nɛ́kpaɛ fↄ̃̀, ben à dìɛ sa'okii saɛ tó wèe gɛ̃ɛ Dii kpɛ́ ua ↄplaazi. Ben sa'ori kɛ̀ aↄ̃ↄe kpɛ́ zɛ́ dãkpaanↄ è ↄↄ kɛ̀ wà mↄ̀o Dii ua kán píngi. \v 10 Tó aↄ̃ↄ è àkpati pì ↄↄ kɛ̀ bíta, ben kína takadakɛ̃ri kↄ̃n sa'orikio è naro wà káka sàkinↄ guu. \v 11 Aↄ̃è ↄↄ pì dennabaru kɛ wà na gbɛ̃ kɛ̀ wà Dii ua zĩi dàńnɛnↄnɛ ń ↄzĩ, ben aↄ̃è fĩa boo lí'arinↄnɛ kↄ̃n kpɛ́borinↄ \v 12 kↄ̃n gũ̀borinↄ kↄ̃n gbɛ̀'arinↄ. Ben aↄ̃ lí kↄ̃n gbɛ̀ ananↄ lùluo dↄ, lɛ wà Dii ua guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛo yãnzi kↄ̃n kpɛ́ kɛkɛna zĩ pãndenↄ píngi. \v 13 Wèe Dii ua kondogi taanↄ pi kↄ̃n ↄↄ kɛ̀ wà mↄ̀o Dii ua pìoro, ke fitia tɛ́dɛbↄnↄ ke arusibↄnↄ ke kãkãkinↄ ke vura pↄ́nↄ ke kondogi pↄ́ kpaaanↄ. \v 14 Dii ua kɛ̀kɛrinↄn wè fĩa boońnɛ. \v 15 Gbɛ̃ kɛ̀ wà ↄↄ pì kpàḿma aↄ̃ fĩa boo zĩkɛrinↄnɛnↄ, wè ń gbeka ↄↄ pì yãziro, zaakɛ gbɛ̃ pìnↄ nɛ́ gbɛ̃ náanɛdeenↄmɛ. \v 16 Ɔↄ kɛ̀ wà kpà taari fĩabobↄ ke durun agbaakpabↄ ũunↄ, wè gɛ̃o Dii uaro, sa'orinↄ pↄ́mɛ. \p \v 17 Gurↄ beeean Siria kí Azaili gàa à lɛ̀ɛ Gataa à sì, ben à ɛ̀ara èe mↄↄ lɛ́ɛ Yerusalɛmua dↄ. \v 18 Ben Yudanↄ kí Yoasi pↄ́ kɛ̀ a dezi Yudanↄ kínanↄ Yosafata kↄ̃n Yoramuo kↄ̃n Aaziao kpà Diianↄ sɛ̀ɛ kↄ̃n kɛ̀ à kpà Diianↄ dↄ kↄ̃n vura kɛ̀ kú Dii ua laasi guuo kↄ̃n a bɛ laasi guuo píngi, à kpã̀sã Azailinɛ, ben Azaili gù Yerusalɛmula. \v 19 Yoasi yã kpaaanↄ kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 20 À ìbanↄ lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi, ben aↄ̃ à dɛ̀ zaa Bɛtɛmilo Sila zɛ́n. \v 21 Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ à dɛ̀ pìnↄ tↄ́n yɛ̀: Simɛata nɛ́ Yozabada kↄ̃n Soma nɛ́ Yehozabadao. Kɛ̀ Yoasi gà, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n a dezinↄ pↄ́o Dauda wɛ́tɛ, ben à nɛ́ Amazia vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 13 \s1 Isarailinↄ kí Yoaza \p \v 1 Yudanↄ kí Aazia nɛ́ Yoasi kíblena wɛ̃̀ baro awɛɛ'aagↄ̃dee guun Yehu nɛ́ Yoaza kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ, ben à kí blè Samaria wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛplaa. \v 2 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ kɛ̀ à zɛ̀ kↄ̃n durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnan-o, èe pãnɛro. \v 3 Ben Dii pↄ fɛ̃̀ Isarailinↄzi à ń ná Siria kí Azailinɛ a ↄzĩ kↄ̃n a nɛ́ Bɛnadadao ai Yoaza kíblena lɛ́n. \v 4 Yoaza agbaa kpà Diinɛ, ben Dii wènɛ, zaakɛ à è dian Sirianↄ kína pì e wɛ́ɛ tãa Isarailinↄa nà. \v 5 Dii tò aↄ̃ mìsiri è, ben aↄ̃ bↄ̀ Sirianↄ ↄzĩ, ben baade kú a ua lán à zii bà. \v 6 Mↄde aↄ̃ↄe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu ń dá à kɛnannɛro, aↄ̃ zɛ̀o. Asɛra lí sↄ̃ kpɛ́ pɛɛna Samaria. \v 7 Yoaza zĩ̀kpɛɛnↄ kà yãana, séde sↄ̃de gↄ̃ↄn baplaa akurinↄ kↄ̃n sↄ̃goro mɛ̀n kurinↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ kɛ̀sɛde gↄ̃ↄn bↄrↄ kurinↄ bé wà gↄ̃̀, zaakɛ Sirianↄ kína ń kɛ́ dúgudugu, aↄ̃ gↄ̃̀ lán bùsuti bà. \v 8 Yoaza yã kpaaanↄ, yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ kↄ̃n à nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 9 Kɛ̀ Yoaza gà, ben wà à vĩ̀i Samaria, ben à nɛ́ Yehoasi vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Isarailinↄ kí Yehoasi \p \v 10 Yudanↄ kí Yoasi kíblena wɛ̃̀ baaakuri awɛɛswɛɛplaadee guun Yoaza nɛ́ Yehoasi kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ, ben à kí blè wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛdo. \v 11 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro, à kpɛ́ èe kɛɛ. \v 12 Yehoasi yã kpaaa kɛ̀ à kɛ̀nↄ kↄ̃n à nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄ kↄ̃n zĩ̀ kɛ̀ à kà kↄ̃n Yudanↄ kí Amaziao kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 13 Kɛ̀ à gà, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n Isarailinↄ kínanↄ pↄ́o Samaria, ben Yeroboamu vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Ɛlisa gana \p \v 14 Ɛlisa e gyãa kɛɛ, eé fↄ̃ à ble dↄro, ben Isarailinↄ kí Yehoasi gàa à à lè, èe ↄ́ↄ dↄↄ à bènɛ: Baa! Baa! Ḿbe Isarailinↄ sↄ̃goronↄ ũ kↄ̃n ń sↄ̃deenↄo. \v 15 Ben Ɛlisa bènɛ: Ǹ sá sɛ́ kↄ̃n kànↄ. Kɛ̀ à sɛ̀, \v 16 ben Ɛlisa bènɛ: Ǹ kà kpá sála. Kɛ̀ à kpà sála, ben Ɛlisa a ↄↄnↄ dìdi kína pì ↄↄnↄa \v 17 à bè: Ǹ ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa windo wɛ̃. Kɛ̀ à wɛ̃̀, ben Ɛlisa bè: Ǹ kà pì zu. Kɛ̀ à zù, ben Ɛlisa bè: Dii zĩ̀blena kàn gwe. Zĩ̀blena Sirianↄa kàmɛ. Nɛ́ Sirianↄ kaatɛ mámmam zaa Afɛki. \v 18 Ben Ɛlisa bè: Ǹ kà pìnↄ sɛ́ɛ. Kɛ̀ à sɛ̀ɛ, ben Ɛlisa bènɛ: Ǹ tↄↄtɛ lɛ́o. À lɛ̀o gɛ̃̀n aagↄ̃, ben à ↄ zɛ̀. \v 19 Ben Luda gbɛ̃ pì pↄ fɛ̃̀zi à bè: Wà be n tↄↄtɛ lɛ̀o gɛ̃̀n sↄↄro ke swɛɛdomɛ yã, lɛ n zĩ̀ blè Sirianↄa mámmam. Tia sa nɛ́ zĩ̀ bleḿma gɛ̃̀n aagↄ̃mɛ. \p \v 20 Ɛlisa gà, ben wà à vĩ̀i. Tó Sɛ̃̀tãntɛ̃ kà, ben Mↄabu gbãamↄnnɛrinↄ è mↄ́ lɛ́ɛ Isarailinↄ bùsua. \v 21 Zĩ kɛ̀a gbɛ̃nↄↄ e gɛ̀ vĩii. Kɛ̀ aↄ̃ gbãamↄnnɛrinↄ gãli è, ben aↄ̃ gɛ̀ pì sɛ̀ wà zù Ɛlisa miran. Kɛ̀ gɛ̀ pì lɛ̀ɛ à nà Ɛlisa wánↄa, ben à wɛ̃̀ndi è à fɛ̀ɛ à zɛ̀. \p \v 22 Siria kí Azaili gbãaa mↄ̀ Isarailinↄnɛ ai Yoaza kíblena lɛ́n. \v 23 Ben Dii sùu kɛ̀ńyo à wɛ̃nda dↄ̃̀ńnɛ, à ń wɛ́ɛ gwà a bà kuuna kↄ̃n Ibraĩo kↄ̃n Isaakuo kↄ̃n Yakubuo yãnzi. Èe we à ń dúgu zↄ̃ro, èe ń zĩnnaro ai kↄ̃n a gbã̀ao. \v 24 Kɛ̀ Siria kí Azaili gà, ben à nɛ́ Bɛnadada vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 25 Kɛ̀ Yoaza nɛ́ Yehoasi zĩ̀ kà kↄ̃n Azaili nɛ́ Bɛnadada pìo, à ɛ̀ara à wɛ́tɛ kɛ̀ Azaili sì a de Yoazaanↄ sìa. Yehoasi zĩ̀ blèa gɛ̃̀n aagↄ̃mɛ, ben à Isaraili wɛ́tɛ pìnↄ sìa. \c 14 \s1 Yudanↄ kí Amazia \p \v 1 Isarailinↄ kí Yoaza nɛ́ Yehoasi kíblena wɛ̃̀ plaadee guun Yoasi nɛ́ Amazia kɛ̀ Yudanↄ kína ũ. \v 2 À wɛ̃̀ baaasↄↄrodee guun à kí blè, à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ baaakuri dosai. À da nɛ́ Yerusalɛmu gbɛ̃mɛ, à tↄ́n Yoadini. \v 3 À yã kɛ̀ Dii yezi kɛ̀, mↄde èe ká a dezi Dauda pↄ́ ũro. À a de Yoasi zɛ́kpaɛ sɛ̀ súusu. \v 4 Èe tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄ gbororo, wà kpɛ́ wèe saa ooḿma wèe tuaetiti kpataa gwe. \v 5 Kɛ̀ à kpata kãsãa pɛ̀ɛ à yã̀a, ben à a ìba kɛ̀ aↄ̃ a de dɛ̀nↄ dɛ̀dɛ se. \v 6 Lán à kú Musa doka takadan nà, èe gbɛ̃dɛri pìnↄ nɛ́nↄ dɛdɛro. Takada pì guu Dii bè wàton denↄ dɛdɛ ń nɛ́nↄ durun yãnziro, bensↄ̃ wàton nɛ́nↄ dɛdɛ ń denↄ durun yãnziro. Baade é ga a zĩnda durun yãnzimɛ. \v 7 Amazia bé à zĩ̀ blè Ɛdↄmunↄa gↄ̃ↄn bↄrↄ kuri zaa Guzurɛ Wisideen. Zĩ̀ pì guun à Sela sì, ben à tↄ́ kpànɛ Yↄkↄtɛli, tↄ́ pì kpɛ́ kúa ai kↄ̃n a gbã̀ao. \p \v 8 Beee gbɛra Amazia gbɛ̃nↄ zĩ̀ Isarailinↄ kí Yoaza nɛ́ Yehoasi, Yehu dioa, à bènɛ: Ǹ mↄ́ wà dakↄ̃rɛ zĩ̀lan. \v 9 Isarailinↄ kí Yoasi wèàla à bè: Lɛbanↄ bùsu lɛ̀kara lɛ́kpãsã kɛ̀ Lɛbanↄ bùsu sida línɛ à bè à a nɛ́nↄgbɛ̃ kpãsã a nɛ́a, ben Lɛbanↄ bùsu nↄ̀bↄ pãsĩ mↄ̀ à kìti pà lɛ̀kara pìa. \v 10 N zĩ̀ blè Ɛdↄmunↄa, ben n n zĩnda sɛ̀ lezĩ. Ǹ zɛ kↄ̃n n tↄ́maakɛɛo ǹ vɛ̃ɛ tɛɛɛ. À kɛ̀ dia nɛ́ɛ ↄ kaa yã pãsĩzi? Beee é sunnɛ kↄ̃n mↄ́nzio kↄ̃n Yudanↄ se. \v 11 Mↄde Amazia yã pì kpà swãkoto, ben Yehoasi mↄ̀ lɛ́ɛa. Aↄ̃ dàkↄ̃rɛ zaa Bɛsɛmɛsi Yudanↄ bùsun. \v 12 Isarailinↄ zĩ̀ blè Yudanↄa, ben Yudanↄ bàa sì wà tà ń bɛ. \v 13 Bɛsɛmɛsi gwen Yehoasi Amazia kũ̀n à gàao Yerusalɛmu. À a bĩi gbòro lán mita wàa doo bà zaa Ɛflaimu gãnu lɛ̀ ai gana Gooda gãnulɛa. \v 14 À vura kↄ̃n kondogio kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ kú Dii uanↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ kú kíbɛ laasinnↄ sɛ̀ɛ píngi, ben à gbɛ̃kenↄ kũ̀kũ à tàńyo Samaria zĩ̀zↄnↄ ũ. \p \v 15 Yehoasi yã kpaaa kɛ̀ à kɛ̀nↄ kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. Lán à zĩ̀ kà kↄ̃n Yudanↄ kí Amaziao nà kú gwe dↄ. \v 16 Kɛ̀ Yehoasi kà a dezinↄla, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n Isarailinↄ kínanↄ pↄ́o Samaria, ben à nɛ́ Yeroboamu vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \p \v 17 Yudanↄ kí Amazia kɛ̀ wɛ̃̀ gɛ̃ro Yehoasi gana gbɛra. \v 18 Amazia yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 19 Wà lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi Yerusalɛmu, ben à bàa sì à tà Lakisi. Ben wà gbɛ̃nↄ gbàrɛ wà pɛ̀ɛzi wà à dɛ̀ gwe. \v 20 Ben wà à gɛ̀ sɛ̀ kↄ̃n sↄ̃o wà sùo Yerusalɛmu, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n a dezinↄ pↄ́o Dauda wɛ́tɛ. \v 21 Ben Yudanↄ Uzia kɛ̀ kà wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛdoo kà kí ũ à de Amazia gbɛ̀n. \v 22 Àmbe à Elata sì à kɛ̀kɛ à kàɛ Yudanↄnɛ a de gana gbɛra. \s1 Isarailinↄ kí Yeroboamu plaadee \p \v 23 Yudanↄ kí Yoasi nɛ́ Amazia kíblena wɛ̃̀ gɛ̃rodee guun Isarailinↄ kí Yoasi nɛ́ Yeroboamu kɛ̀ kí ũ Samaria, à vɛ̃̀ɛ kpatan wɛ̃̀ baplaa awɛɛdo. \v 24 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \v 25 Àmbe à ɛ̀ara à Isarailinↄ bùsu sìńnɛ zaa Lebo Amata ai gana Ísia Wisideezi, lán Dii Isarailinↄ Ludaa ò a zↄ̀bleri Amitai nɛ́ Yunusa, Gatɛfa gbɛ̃ gãzĩ nà. \v 26 Zaakɛ Dii è Isarailinↄↄ e nawɛ̃a kɛɛ maamaa, zↄ̀nↄ kↄ̃n wɛ̃ɛnɛnↄ ń píngi, bensↄ̃ aↄ̃ gbɛ̃ke vĩ à dↄńlɛro. \v 27 Dii e be é Isaraili tↄ́ dɛdɛ anduna guuro, ben à ń mì sì Yehoasi nɛ́ Yeroboamu gãzĩ. \v 28 Yeroboamu yã kpaaa kɛ̀ à kɛ̀nↄ kↄ̃n zĩ̀ kɛ̀ à kànↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. Lán à ɛ̀ara à Damasiku kↄ̃n Amatao sì Isarailinↄnɛ nà kú gwe dↄ. \v 29 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, wà à mira kpàkↄ̃zi kↄ̃n a dezi Isarailinↄ kínanↄ pↄ́o, ben à nɛ́ Zakari vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 15 \s1 Yudanↄ kí Uzia \p \v 1 Isarailinↄ kí Yeroboamu kíblena wɛ̃̀ baaasↄↄro awɛɛplaadee guu Amazia nɛ́ Uzia kɛ̀ Yudanↄ kína ũ. \v 2 À wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛdodee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ baplaa akuri awɛɛplaa. À da nɛ́ Yerusalɛmu gbɛ̃mɛ, à tↄ́n Yɛkↄlia. \v 3 À yã kɛ̀ Dii yezi kɛ̀ lán à de Amazia kɛ̀ nà. \v 4 Mↄde èe tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄ gbororo, wà kpɛ́ wèe saa ooḿma wèe tuaetiti kpataa gwe. \v 5 Dii tò à kusu kũ̀, à kúo ai à gàa à gào. Wà kpɛ́ bↄ̀nɛ ado. À nɛ́ Yotamu bé à kíbɛ ua kũna, àmbe Yudanↄ dↄn'aɛdee ũ. \v 6 Uzia yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 7 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, wà à vĩ̀i kↄ̃n a dezinↄ Dauda wɛ́tɛ, ben à nɛ́ Yotamu vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Isarailinↄ kí Zakari \p \v 8 Yudanↄ kí Uzia kíblena wɛ̃̀ baplaa plaasaidee guun Yeroboamu nɛ́ Zakari kɛ̀ Isarailinↄ kína ũ Samaria, à kí blè mↄ swɛɛdo. \v 9 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán à dezinↄ kɛ̀ nà. Èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \v 10 Ben Yabɛsi nɛ́ Salumu lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi kↄ̃n gbɛ̃nↄ à à dɛ̀ zaa Ibleamu, ben à vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 11 Zakari yã kpaaanↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 12 Lɛn yã kɛ̀ Dii ò Yehunɛ kɛ̀ lɛ, à bè à boriinↄ bé wégↄ̃ Isarailinↄ kí blee ai à gá pɛ́ à nasionↄa. \s1 Isarailinↄ kí Salumu \p \v 13 Yabɛsi nɛ́ Salumu kɛ̀ kí ũ Yudanↄ kí Uzia kíblena wɛ̃̀ baplaa dosaidee guu, à kí blè Samaria mↄ do. \v 14 Ben Gadi nɛ́ Mɛnahɛmu bↄ̀ Tiza à gàa Samaria, ben à Yabɛsi nɛ́ Salumu lɛ̀ à dɛ̀ gwe, ben à vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 15 Salumu yã kpaaanↄ kↄ̃n lɛ́ kɛ̀ à kpàkↄ̃sↄ̃ kↄ̃n gbɛ̃nↄ Zakarizio kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 16 Gurↄ beeean Mɛnahɛmu bↄ̀ Tiza à gàa à lɛ̀ɛ Tifisaa kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú à guunↄ kↄ̃n guu kɛ̀ lìgazinↄ píngi, zaakɛ aↄ̃ gì zɛ́ wɛ̃nɛzi. À nↄ̀sindadeenↄ gbɛɛɛ pàrapara ń píngi dↄ. \s1 Isarailinↄ kí Mɛnahɛmu \p \v 17 Yudanↄ kí Uzia kíblena wɛ̃̀ baplaa dosaidee guun Gadi nɛ́ Mɛnahɛmu kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ, ben à kí blè Samaria wɛ̃̀ kuri. \v 18 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ ai a wɛ̃̀ndi lɛ́n. Èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \p \v 19 Kɛ̀ Asiria kí Tigila Pilɛsa lɛ̀ɛ Isarailinↄ bùsua, ben Mɛnahɛmu à gbà kondogi tↄn baaakuri awɛɛsiigↄ̃, lɛ Tigila Pilɛsa e à ↄ daawa, à kpata kãsãa e à pɛ́ɛ yãnzi. \v 20 Mɛnahɛmu tò Isarailinↄ kondogi pì fĩa bò, ben ↄↄdeenↄ kondogi ↄↄ kpà ń mìamia mɛ̀n baplaa akurikuri Asirianↄ kína pↄ́ ũ. Ben Asirianↄ kína pì ɛ̀ara à tà, èe zɛ ń bùsun dↄro. \v 21 Mɛnahɛmu yã kpaaanↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 22 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, ben à nɛ́ Pekaya vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Isarailinↄ kí Pekaya \p \v 23 Yudanↄ kí Uzia kíblena wɛ̃̀ baplaa akuridee guun Mɛnahɛmu nɛ́ Pekaya kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ, à kí blè Samaria wɛ̃̀ plaa. \v 24 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \v 25 À zĩ̀kari gbɛ̃nsi Rɛmalia nɛ́ Pɛka lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi kↄ̃n gbɛ̃nↄ. Ben à Giliada bùsudeenↄ sɛ̀ gↄ̃ↄn baplaa akuri à sìńyo kína pìzi à zɛki gbãan Samaria, à à dɛ̀ kↄ̃n Agobuo kↄ̃n Ariɛo, ben à vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 26 Pekaya yã kpaaanↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \s1 Isarailinↄ kí Pɛka \p \v 27 Yudanↄ kí Uzia kíblena wɛ̃̀ baplaa akuri awɛɛplaadee guun Rɛmalia nɛ́ Pɛka kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ, à kí blè Samaria wɛ̃̀ baro. \v 28 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, èe kpɛɛ li durun kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu Isarailinↄ dà à kɛnannɛro. \v 29 Pɛka gurↄↄan Asiria kí Tigila Pilɛsa mↄ̀ à Iyona sì kↄ̃n Abɛli Bɛtɛmakao kↄ̃n Yanↄao kↄ̃n Kɛdɛsio kↄ̃n Azoo. À Nafatali boriinↄ guu sì dↄ, Giliada kↄ̃n Galilio píngi, ben à guu pì deenↄ kũ̀kũ à tàńyo Asiria. \v 30 Ela nɛ́ Osea lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃ kↄ̃n gbɛ̃nↄ Pɛkazi, ben à à dɛ̀ à vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n Uzia nɛ́ Yotamu kíblena wɛ̃̀ barodee guu. \v 31 Pɛka yã kpaaanↄↄ kú Isarailinↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \s1 Yudanↄ kí Yotamu \p \v 32 Isarailinↄ kí Rɛmalia nɛ́ Pɛka kíblena wɛ̃̀ plaadee guun Uzia nɛ́ Yotamu kɛ̀ Yudanↄ kí ũ. \v 33 À wɛ̃̀ baaasↄↄrodee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛdo. À da tↄ́n Yɛrusa, Zadↄki nɛ́mɛ. \v 34 À yã kɛ̀ Dii yezi kɛ̀ lán à de Uzia kɛ̀ nà. \v 35 Mↄde èe tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄ gbororo, wà kpɛ́ wèe saa ooḿma wèe tuaetiti kpataa gwe. Àmbe à Dii ua gãnu kɛ̀ kú musu kpaa kɛ̀kɛ. \v 36 Yotamu yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 37 Gurↄ beeean Dii tò Siria kí Rezĩ kↄ̃n Rɛmalia nɛ́ Pɛkao nà lɛɛna Yudanↄaa. \v 38 Kɛ̀ Yotamu kà a dezinↄla, wà à mira kpàkↄ̃zińyo Dauda wɛ́tɛ, ben à nɛ́ Aaza vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 16 \s1 Yudanↄ kí Aaza \p \v 1 Rɛmalia nɛ́ Pɛka kíblena wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛplaadee guun Yotamu nɛ́ Aaza kɛ̀ Yudanↄ kí ũ. \v 2 À wɛ̃̀ barodee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛdo. Èe yã kɛ̀ Dii a Ludaa yezi kɛ lán a dezi Dauda bàro. \v 3 À zɛ̀ kↄ̃n Isarailinↄ kínanↄ yãkɛnao ai sé à sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃o. À yã zaaa kɛ̀ lán borii kɛ̀ Dii pɛ̀ḿma Isarailinↄnɛnↄ è kɛ nà yã. \v 4 À saa ò à tuaetiti kpàta tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄa kↄ̃n sĩ̀sĩ musunↄ kↄ̃n lí bíta píngi gbáruo. \p \v 5 Beee gbɛra Siria kí Rezĩ kↄ̃n Isarailinↄ kí Rɛmalia nɛ́ Pɛkao mↄ̀ zĩ̀ ká Yerusalɛmu. Gwen aↄ̃ lìgan Aazazi, mↄde aↄ̃ↄe fↄ̃ wà zĩ̀ blèaro. \v 6 Gurↄ beeean Rezĩ pɛ̀ Yudanↄa à ń bↄ́ɛ Elata à ɛ̀ara à gwee sìḿma, ben Ɛdↄmunↄ mↄ̀ wà vɛ̃̀ɛ gwe ai kↄ̃n a gbã̀ao. \v 7 Ben Aaza gbɛ̃nↄ zĩ̀ Asiria kí Tigila Pilɛsaa à bè: N zↄ̀blerin ma ũ, n nɛ́n ma ũ. Ǹ mↄ́ ǹ ma bↄ Sirinↄ kína kↄ̃n Isarailinↄ kína kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛmaziinↄ ↄzĩ. \v 8 Aaza kondogi kↄ̃n vura kɛ̀ kú Dii ua kↄ̃n a bɛ laasi guuo sɛ̀ɛ à Asirianↄ kína gbà à kpã̀sãnɛ. \v 9 Ben Asirianↄ kína à yã mà, à gàa à lɛ̀ɛ Damasikua à sì. À Rezĩ dɛ̀, ben à tà kↄ̃n Damasikudeenↄo ai Kiri. \v 10 Kí Aaza gàa à dà Asiria kí Tigila Pilɛsalɛ zaa Damasiku. À sa'okii è gwe, ben à à taka gà takada guu à kpã̀sã sa'ori Urianɛ kↄ̃n à kɛna takao píngi. \v 11 Sa'ori Uria sa'okii pì kɛ̀ lán kí Aaza kpã̀sãnɛ nà déede, à à mì dɛ̀ kí pì ton su kↄ̃n Damasikuo. \v 12 Kɛ̀ à sù, à sa'okii pì è, ben à sↄ̃̀zi. \v 13 À sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ òa à wísiti kàn à í tↄ̃̀a à kɛnnakↄ̃o sa'o'aru kùa. \v 14 Dii gbãgbãkii kɛ̀ wà pì kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o kú sa'oki dufu pì kↄ̃n Dii kpɛ́o dagura, ben Aaza sɛ̀ à dìɛ sa'oki dufu pì ↄplazi. \v 15 Ben à yã dìɛ sa'ori Urianɛ à bè: Nɛ́gae sa'o kↄngↄ pↄ́ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ o sa'oki bíta pìa kↄ̃n uusiɛ pↄ́wɛɛtitio kↄ̃n kína sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũo kↄ̃n à pↄ́wɛɛtiti gbaao kↄ̃n gbɛ̃nↄ sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũo kↄ̃n ń pↄ́wɛɛtiti gbaao kↄ̃n ń sa'o'io. Nɛ́gae sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ aru kúa kↄ̃n kɛnnakↄ̃o sa'o'aruo. Sa'okii kɛ̀ wà pì kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃o sↄ̃, eégↄ̃ dɛ ma màsokɛkii ũ. \v 16 Ben sa'ori Uria kɛ̀ lán kí Aaza ònɛ nà. \p \v 17 Kí Aaza mↄ̀ lɛ̀ɛtɛgɛɛnↄ gògo tadibↄnↄa à ń taanↄ gò à dìɛ. À íkakii gò mↄ̀gotɛ̃ zùswaree kɛ̀ aↄ̃ↄ kú à gĩzĩnↄa à dìɛ gbɛ̀ kĩia. \v 18 À kína tinti kɛ̀ wà bò Dii ua kↄ̃n à gãnu kɛ̀ kú gweeo gbòro mìsiɛna Asirianↄ kínanɛ yãnzi. \v 19 Aaza yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 20 Aaza kà a dezinↄla, ben wà à mira kpàkↄ̃zińyo Dauda wɛ́tɛ, ben à nɛ́ Ɛzɛkaya vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 17 \s1 Osea, Isarailinↄ kí zãadee \p \v 1 Yudanↄ kí Aaza kíblena wɛ̃̀ kuri awɛɛplaadee guun Ela nɛ́ Osea kɛ̀ Isarailinↄ kí ũ Samaria, à kí blè wɛ̃̀ kɛ̃ndo. \v 2 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀, mↄde èe kɛ lán Isarailinↄ kína kɛ̀ aↄ̃ dↄ̀nɛ aɛnↄↄ kɛ̀ nàro. \v 3 Asiria kí Samanɛsa mↄ̀ à lɛ̀ɛa, ben Osea kɛ̀ à zↄ̀bleri ũ, èe tángba kpaaa. \v 4 Osea gbɛ̃nↄ zĩ̀ Igipiti kí Soa, ben èe tángba kɛ̀ è kpá Samanɛsaa wɛ̃̀ kↄ̃n wɛ̃̀o kpáa dↄro. Kɛ̀ Samanɛsa è Osea bↄ̀ a kpɛɛ, ben à à kũ̀ à à dà kpɛ́siaan. \v 5 Ben Samanɛsa lɛ̀ɛ Isarailinↄ bùsua píngi. À gbɛ̃nↄ mↄ̀ wà Samaria kagura kɛ̀ ai wɛ̃̀ aagↄ̃. \v 6 Osea kíblena wɛ̃̀ kɛ̃ndodee guun Samanɛsa Samaria sì à tà kↄ̃n Isarailinↄ a bùsun, à ń káɛkaɛ Ala kↄ̃n Gozã kɛ̀ kú Abo baao kↄ̃n Midiã bùsu wɛ́tɛnↄ guuo. \s1 Isarailinↄ gↄ̃na zĩ̀zↄnↄ ũ ń durun yãnzi \p \v 7 Yã pì kɛ̀ lɛ, kɛ̀ Isarailinↄ durun kɛ̀ Dii ń Ludanɛ kɛ̀ à ń bↄ́ Igipiti kí Fɛro ↄzĩ yãnzi. Aↄ̃ dↄnzi kɛ̀ tãanↄnɛ \v 8 aↄ̃ borii kɛ̀ Dii pɛ̀ḿmańnɛnↄ zɛ́kpaɛ sɛ̀ aↄ̃ zɛ̀ kↄ̃n yã kɛ̀ Isarailinↄ kínanↄↄ dàńnɛnↄo. \v 9 Aↄ̃ yã dↄ̀rↄsai dìɛ Dii ń Luda yã gbɛ̀n aↄ̃ tãagbãgbãkiinↄ bò ń zĩndanɛ ń wɛ́tɛnↄ guu píngi zaa gudãkpakiia gana ai wɛ́tɛ bĩideea. \v 10 Aↄ̃ gbɛ̀nↄ kↄ̃n línↄ pɛ̀ɛpɛɛ sĩ̀sĩ lezĩnↄa píngi kↄ̃n lí bíta píngi gbáruo. \v 11 Aↄ̃ tuaetiti kpàta tãagbãgbãkii kɛ̀ aↄ̃ bò pìnↄa píngi lán borii kɛ̀ Dii pɛ̀ḿmańnɛnↄↄ kɛ̀ nà. Yã zaaa kɛ̀ aↄ̃ↄ kɛ̀ pìnↄ bé à Dii pↄↄ fɛ̃̀nɛ. \v 12 Aↄ̃ dↄ̀ tãanↄzi, baa kɛ̀ Dii bèńnɛ aↄ̃ton kɛro. \v 13 Dii Isarailinↄ kↄ̃n Yudanↄ swã gà a annabinↄ kↄ̃n wɛ́ɛgupu'erinↄ gãzĩ ń píngi à bè, aↄ̃ kpɛɛ li ń yã zaaanↄnɛ, aↄ̃gↄ̃ Dii yãdiɛnanↄ kↄ̃n à yãdannɛnao kũna, lán à kú doka takada kɛ̀ à dìɛ ń dezinↄnɛ guu nà, ben à ɛ̀ara à ò a zↄ̀bleri annabinↄ gãzĩ. \p \v 14 Baa kↄ̃n beeeo Isarailinↄ gì mazi, aↄ̃ swã gbãa lán ń dezi kɛ̀ aↄ̃ↄe Dii ń Luda náanɛ kɛroonↄ pↄ́ bàmɛ. \v 15 Aↄ̃ gì à ↄdↄkii gwazi, aↄ̃ à bà kuuna kↄ̃n ń dezinↄ yã gbòro, aↄ̃ↄe lɛ́ kɛ̀ à nàańnɛ yã daro. Aↄ̃ tɛ̀ pↄ́ pãpãanↄzi, ben aↄ̃pinↄ kɛ̀ pã. Aↄ̃ borii kɛ̀ aↄ̃ↄ ligańzinↄ zɛ́kpaɛ sɛ̀, borii kɛ̀ Dii bè aↄ̃ton ń dà sɛ́roo pìnↄ. \v 16 Aↄ̃ pã kpà Dii ń Luda yãdiɛnanↄzi, aↄ̃ mↄ̀ kàsa mɛ̀n plaa lán zùswareenↄ bà ń tãanↄ ũ, aↄ̃ Asɛra lí pɛ̀ɛ, aↄ̃ sↄsↄnɛnↄ gbã̀gbã, aↄ̃ dↄ̀ Baalizi. \v 17 Aↄ̃ sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò kↄ̃n ń nɛ́nↄ, gↄ̃gbɛ̃nↄ kↄ̃n nↄgbɛ̃nↄ, aↄ̃ màso kɛ̀ aↄ̃ ɛ̃zɛ̃ kɛ̀, aↄ̃ ń zĩnda kpà yã kɛ̀ Dii yezirooa, aↄ̃ à pↄↄ fɛ̃̀nɛ. \v 18 Ben Dii pↄ fɛ̃̀ńzi maamaa à pɛ̀ḿma. Yudanↄ bé wà gↄ̃̀ ńtɛ̃ɛ. \v 19 Baa se Yudanↄↄ e Dii ń Luda yãdiɛnanↄ maro, aↄ̃ Isarailinↄ zɛ́kpaɛ sɛ̀. \v 20 Ben Dii gì Isaraili borii pìnↄzi ń píngi. À wɛ́ɛ tã̀ḿma à ń ná gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe gbãaa mↄↄńnɛnↄnɛ ń ↄzĩ ai à gàa pɛ́oḿma. \p \v 21 Kɛ̀ Dii Isarailinↄ kɛ̃̀ Dauda boriinↄa, ben aↄ̃ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu dìɛ ń kína ũ. Yeroboamu bé à Isarailinↄ swã gbã̀gbã Diinɛ, à tò aↄ̃ durun bíta kɛ̀. \v 22 Isarailinↄↄ kpɛ́ wèe durun kɛ̀ Yeroboamu kɛ̀nↄ kɛɛ, aↄ̃ↄe kpɛɛ linɛro, \v 23 ben Dii pɛ̀ḿma lán à ò a zↄ̀bleri annabinↄ gãzĩ nà. Asirianↄ Isarailinↄ sɛ̀ɛ ń bùsun aↄ̃ tàńyo zĩ̀zↄnↄ ũ, ben aↄ̃ↄ kú gwe ai kↄ̃n a gbã̀ao. \s1 Samariadeenↄ yã \p \v 24 Asirianↄ kína tò gbɛ̃nↄ bↄ̀ɛ Babilↄnu kↄ̃n Kutao kↄ̃n Avao kↄ̃n Amatao kↄ̃n Sefavaimuo, ben à ń káɛkaɛ Samaria wɛ́tɛnↄ guu Isarailinↄ gbɛ̀n. Lɛn aↄ̃ Samaria bùsu kɛ̀ ń pↄ́ ũ lɛ, aↄ̃ vɛ̃̀ɛvɛ̃ɛ à wɛ́tɛnↄ guu. \v 25 Kɛ̀ aↄ̃ kà gwe káaku, aↄ̃ↄe dↄnzi kɛ Diinɛro, ben à músunↄ gbàrɛḿma, aↄ̃ↄe ń gbɛ̃kenↄ dɛdɛɛ. \v 26 Ben wà gàa wà ò Asirianↄ kínanɛ wà bè: Gbɛ̃ kɛ̀ n ń sɛ́ n ń káɛkaɛ Samaria wɛ́tɛnↄ guunↄ, aↄ̃ↄ bùsu pì tãakɛkɛna dↄ̃ro, ben à músunↄ gbàrɛḿma, aↄ̃ↄe ń dɛdɛɛ. \v 27 Ben Asirianↄ kína bè: Wà Samaria sa'ori kɛ̀ wa suńyonↄ doke gbarɛ, à tá gwe à bùsu pì tãakɛkɛna dadańnɛ. \v 28 Ben Samaria sa'orinↄ doke ɛ̀ara à tà gwe à vɛ̃̀ɛ Bɛtɛli. À dàda gbɛ̃nↄnɛ dian aↄ̃é kɛ nà wà dↄnzi kɛ Diinɛ. \p \v 29 Gurↄ beeea gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ mↄ̀ wà vɛ̃̀ɛ wɛ́tɛ pìnↄ guunↄ, bori píngi kↄ̃n a tãao, ben aↄ̃ ń tãa pìnↄ taka kɛ̀ aↄ̃ↄ pɛ̀ɛpɛɛ tãagbãgbãkii kɛ̀ Isarailinↄↄ bònↄ kpɛ́nↄn. \v 30 Babilↄnudeenↄ Sukobenↄti tãa kɛ̀, Kutadeenↄ Nɛgali tãa kɛ̀, Amatadeenↄ Asima tãa kɛ̀, \v 31 Avadeenↄ Nibazi kↄ̃n Tatakio tãa kɛ̀, Sefavaimudeenↄ sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò kↄ̃n ń nɛ́nↄ ń tãa Adaramɛlɛkia kↄ̃n Anamɛlɛkio. \v 32 Ben aↄ̃ ɛ̀ara wà dↄnzi kɛ̀ Diinɛ dↄ. Gbɛ̃nↄ diɛna tãagbãgbãkii pìnↄ sa'orinↄ ũ tɛ̃̀ vĩńnɛro, ben aↄ̃ègↄ̃ saa oońnɛ tãagbãgbãkii pìnↄ kpɛ́nↄ guu. \v 33 Aↄ̃ dↄnzi kɛ̀ Diinɛ, ben aↄ̃ↄe ń tãanↄ gbãgbãa lán bùsu kɛ̀ aↄ̃ bↄ̀n fɛɛakaarayã dɛ nà. \v 34 Lɛn aↄ̃ ń fɛɛakaarayã kũna lɛ ai kↄ̃n a gbã̀ao. Aↄ̃ↄe vĩa kɛ Diinɛro, zaakɛ aↄ̃è à ↄdↄkii gwaro, aↄ̃ègↄ̃ à yãdannɛna kũnaro ke à doka ke yã kɛ̀ à dìɛ Yakubu kɛ̀ à ɛ̀ara à tↄ́ kpànɛ Isaraili boriinↄnɛnↄo. \v 35 Kɛ̀ Dii bè a bà égↄ̃ kú kↄ̃n Isaraili pìnↄ yã, à bè aↄ̃ton dↄ tãanↄziro aↄ̃ton kúɛńnɛro, aↄ̃ton ń gbãgbãro aↄ̃ton saa oḿmaro, \v 36 séde amↄa kɛ̀ à ń bↄ́ɛ Igipiti kↄ̃n a gbãa bítao kↄ̃n a gã̀sã gbãaao. Ambe aↄ̃gↄ̃ dↄnzi kɛɛare, aↄ̃gↄ̃ kuɛɛare, aↄ̃gↄ̃ saa ooawa. \v 37 À bè aↄ̃gↄ̃ a ↄdↄkii gwaa, aↄ̃gↄ̃ a yãdannɛnanↄ kũna kↄ̃n a dokayãnↄ kↄ̃n yãdiɛna kɛ̀ à kɛ̃̀ńnɛ takada guunↄ ai gurↄ píngi. Aↄ̃ton dↄnzi kɛ tãanↄnɛro. \v 38 Aↄ̃ton tó a bà kuunańyo yã sãńguro. Aↄ̃ton tãanↄ sísiro. \v 39 Aↄ̃gae dↄnzi kɛ amↄa Dii ń Ludanɛ ado. Ámbe é ń bↄ ń ibɛɛnↄ ↄzĩ ń píngi. \p \v 40 Baa kↄ̃n beeeo aↄ̃ gì mazi, ben aↄ̃ zɛ̀ kↄ̃n ń fɛɛakaarayão. \v 41 Borii pìnↄ dↄnzi kɛ̀ Diinɛ, mↄde aↄ̃ↄ kpɛ́ wèe ń tãanↄ gbãgbãamɛ dↄ, ben aↄ̃ nɛ́nↄ kↄ̃n ń dionↄↄ e kɛɛ lán ń dezinↄ kɛ̀ nà ai kↄ̃n a gbã̀ao. \c 18 \s1 Yudanↄ kí Ɛzɛkaya yã \p \v 1 Isarailinↄ kí Ela nɛ́ Osea kíblena wɛ̃̀ aagↄ̃dee guun Aaza nɛ́ Ɛzɛkaya kɛ̀ Yudanↄ kí ũ. \v 2 À wɛ̃̀ baaasↄↄrodee guun à kí blè, à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ baaakuri dosai. À da tↄ́n Abia, Zakari nɛ́mɛ. \v 3 À yã kɛ̀ Dii yezi kɛ̀ lán à dezi Dauda kɛ̀ nà píngi. \v 4 À tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bònↄ gbòro à tãa gbɛ̀nↄ wìwi à Asɛra lípɛɛnↄ zↄ̃̀zↄ̃. À mↄ̀gotɛ̃ mlɛ̃̀ kɛ̀ Musa pì gbɛ̃̀gbɛ̃ à ɛ̀'ɛkↄ̃rɛ, zaakɛ ai gurↄ beeea Isarailinↄↄ kpɛ́ wèe tuaetiti kpataaa. Mlɛ̃̀ pìn wà tↄ́ kpànɛ Nɛusutã. \v 5 Ɛzɛkaya Dii Isarailinↄ Luda náanɛ kɛ̀. Yudanↄ kína kee e sí lɛ́kↄ̃zioro, gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ kí blè à ãanↄ kesↄ̃ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ kí blè à kpɛɛnↄ. \v 6 À nà Diizi, èe kpɛɛ linɛro. À yã kɛ̀ Dii dà Musanɛnↄ kũna. \v 7 Dii kúo, ben yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ saa kũ̀ píngi. À bↄ̀ Asirianↄ kína yã kpɛɛ, èe zↄ̀ blenɛ dↄro. \v 8 À zĩ̀ blè Filisitininↄa ai Gaza kↄ̃n guu kɛ̀ ligazinↄ sɛna zaa gudãkpakiia ai wɛ́tɛ bĩideea. \p \v 9 Kí Ɛzɛkaya kíblena wɛ̃̀ aagↄ̃dee guu, Isarailinↄ kí Ela nɛ́ Osea kíblena wɛ̃̀ swɛɛplaadee guun Asiria kí Samanɛsa mↄ̀ wà Samaria kagura kɛ̀. Aↄ̃ↄ kaɛna gwe \v 10 ai wɛ̃̀ aagↄ̃, aↄ̃ wɛ́tɛ pì sì Ɛzɛkaya kíblena wɛ̃̀ swɛɛdodee guu. Isarailinↄ kí Osea kíblena wɛ̃̀ kɛ̃ndodeen gwe. \v 11 Asirianↄ kína Isarailinↄ sɛ̀ɛ à tàńyo a bùsun à ń káɛkaɛ Ala kↄ̃n Gozã kɛ̀ kú Abo baa kↄ̃n Midiã bùsu wɛ́tɛnↄ guuo. \v 12 Yã pì kɛ̀ lɛ kɛ̀ aↄ̃ↄe Dii ń Luda yã maro yãnzimɛ. Aↄ̃ↄ à bà kuunańyo yãnↄ kũnaro, aↄ̃ↄe yã kɛ̀ Dii zↄ̀bleri Musa dìɛ ma wà zĩi kɛ̀aro. \s1 Asirianↄ kína vĩadadana Yerusalɛmudeenↄzi \p \v 13 Kí Ɛzɛkaya kíblena wɛ̃̀ gɛ̃ro dosaidee guun Asiria kí Sɛnakeribi mↄ̀ à lɛ̀ɛ Yuda wɛ́tɛ bĩideenↄa à sì píngi. \v 14 Ben Yudanↄ kí Ɛzɛkaya gbɛ̃nↄ zĩ̀ Asirianↄ kínaa zaa Lakisi à bè: Ma taari kɛ̀. Ǹ gumala, mɛ́gↄ̃ fĩa bonnɛ lán nɛ́ límɛ nà. Ben Asirianↄ kína kondogi lì Ɛzɛkayanɛ tↄn kuri kↄ̃n vurao tↄn do. \v 15 Ben Ɛzɛkaya kondogi kɛ̀ à è Dii ua kↄ̃n a bɛ laasi guuo kpàa píngi. \v 16 Gurↄ beeea à vura gò Dii kpɛ́ gbànↄa kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ à kùɛ gbà pìnↄ lípɛɛnↄao à kpà Asirianↄ kínaa. \p \v 17 Ben Asirianↄ kína a kpàasi kↄ̃n a ìbanↄ gbɛ̃nsio kↄ̃n a zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsio zĩ̀, aↄ̃ bↄ̀ Lakisi aↄ̃ mↄ̀ Yerusalɛmu kí Ɛzɛkaya kiia kↄ̃n zĩ̀kpɛɛnↄ paripari. Kɛ̀ aↄ̃ kà Yerusalɛmu, aↄ̃ mↄ̀ wà zɛ̀ musu kpa íkaɛkii saɛ òsiwɛɛla zɛ́n. \v 18 Aↄ̃ kína sìsi, ben kíbɛgwari Ilikia nɛ́ Ɛliakimu kↄ̃n à takadakɛ̃ri Sɛbɛnao kↄ̃n à yãzibaarukɛ̃ri Asafa nɛ́ Yoao bↄ̀ wà gàa ń kiia. \v 19 Ben zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi pì bèńnɛ: À gá o Ɛzɛkayanɛ, Asirianↄ kína ìsi bé èe à laa à bè: Bↄ́n à kɛ̀sɛ pɛ̀ɛa lɛɛ? \v 20 À bè á zĩ̀kana gbá dↄ̃ bensↄ̃ á gbãa, mↄde yã pã korimɛ. Dén èe náanɛ kɛɛ, ben à bↄ̀ ma yã kpɛɛ? \v 21 À Igipiti kína kɛ̀ èe à náanɛ kɛɛ pì gwa. À dɛ lán kapa gò ɛna bàmɛ. Gbɛ̃ kɛ̀ gbãa èa, è à lí a ↄↄamɛ. \v 22 Tó a bèmɛ Dii a Ludan á náanɛkɛna, à dɛ à tãagbãgbãkiinↄ kↄ̃n à sa'okiinↄn Ɛzɛkaya gbòro fá! Ben à bè Yerusalɛmudeenↄ kↄ̃n Yudanↄnɛ ń píngi aↄ̃ mↄ́ wà dↄnzi kɛ sa'okii kɛ̀a Yerusalɛmu. \v 23 À gↄ̃gↄ̃ à dↄkↄ̃zi kↄ̃n ma dii Asirianↄ kínao, mɛ́ à gba sↄ̃ bↄrↄ plaa, tó á gbɛ̃nↄ vĩ kɛ̀ aↄ̃ diḿma dé! \v 24 Zaakɛ èe Igipiti sↄ̃goronↄ kↄ̃n sↄ̃deenↄ náanɛ kɛɛ, dian eé fↄ̃ à kpá baa ma dii zĩ̀kari gbɛ̃nsi kɛ̀ kɛ̃̀sãńzinↄ dokenɛ? \v 25 Èe daa ma dii mↄ̀ lɛ́ɛ gura kɛ̀a à kaatɛ Dii lɛ́ saɛn yↄ́? Dii bé à bènɛ à lɛ́ɛ bùsu kɛ̀ pìa à kaatɛ. \p \v 26 Ben Ɛliakimu kↄ̃n Sɛbɛnao kↄ̃n Yoao bè zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi pìnɛ: Ǹ yã o wamↄwa n zↄ̀blerinↄnɛ kↄ̃n Siria yão, zaakɛ weè beee ma. Ǹton yã owe kↄ̃n Eberu yãoro, lɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kú bĩi musunↄ tón maro yãnzi. \v 27 Ben gbɛ̃nsi pì wèńla à bè: Ma dii e ma zĩ mà yã pì òare kↄ̃n a diio atɛ̃ɛro, kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ vɛ̃ɛna bĩi musunↄmɛ se, zaakɛ aↄ̃é ń zĩnda bↄtↄ ble, aↄ̃é ń zĩnda osoro mi lán a bà. \v 28 Ben gbɛ̃nsi pì fɛ̀ɛ à pũ̀tã kↄ̃n Eberu yão à bè: À Asirianↄ kína ìsi yã ma! \v 29 Kína pì bè, àton tó Ɛzɛkaya a kɛkɛro, zaakɛ eé fↄ̃ à a bↄ a ↄzĩro. \v 30 Ɛzɛkaya bè Dii é a bↄ eé a wɛ́tɛ kɛ̀ kpá Asirianↄ kínaaro. Àton Ɛzɛkaya yã ma à Dii náanɛ kɛ yã beee musuro. \v 31 Àton Ɛzɛkaya yã maro. Asirianↄ kína bè, à a yã ma à su a kpa, a baade é a zĩnda geepi bɛ kↄ̃n a zĩnda kãkã bɛɛo ble, eé a zĩnda orozã í mi \v 32 ai àgↄ̃ mↄ́ a sɛ́ɛ à táao bùsu kɛ̀ dɛ lán a pↄ́ bà guu. Pↄ́wɛɛ kↄ̃n geepiwɛ̃ nnaao dimmɛ, burɛdi kↄ̃n geepi búo kↄ̃n kù línↄ kↄ̃n zↄ́'io dimmɛ. À zɛ kↄ̃n wɛ̃̀ndio. Àton zɛ kↄ̃n gaaoro. Ɛzɛkaya bè Dii é a bↄ, mↄde àton weziro, àton tó à a kɛkɛro. \v 33 Boriinↄ tãa ke fↄ̃̀ à gì Asirianↄ kínanɛ kↄ̃n ń bùsuo lɛ àton síḿmaroↄ́? \v 34 Amata kↄ̃n Apadao tãanↄↄ kú mámɛ? Sefavaimu ke Ena ke Iva tãanↄↄ kú mámɛ? Samaria tãanↄ fↄ̃̀ wà gìnɛ kↄ̃n ń wɛ́tɛoↄ́? \v 35 Bùsu pìnↄ kparee tãa bé à fↄ̃̀ à gìnɛ kↄ̃n a bùsuo? Wàton be Dii é fↄ̃ à gínɛ kↄ̃n Yerusalɛmuo? \p \v 36 Gbɛ̃nↄ yĩtɛna kítikiti, aↄ̃ↄe yã siàlaro, zaakɛ aↄ̃ kína bèńnɛ aↄ̃ton yã siàlaro. \v 37 Ben kíbɛgwari Ilikia nɛ́ Ɛliakimu kↄ̃n à takadakɛ̃ri Sɛbɛnao kↄ̃n Asafa nɛ́ Yoa à yãzibaarukɛ̃rio ń pↄ́kãsãanↄ kɛ̃̀kɛ̃ aↄ̃ ɛ̀ara wà sù Ɛzɛkayaa aↄ̃ zĩ̀kpɛɛnↄ gbɛ̃nsi yã pì gbã̀nɛ. \c 19 \s1 Ɛzɛkaya wɛ́ɛkɛna Diia \p \v 1 Kɛ̀ kí Ɛzɛkaya yã pì mà, à a uta gà à kɛ̃̀, ben à uta kãsãa dàala à gàao Dii ua. \v 2 À a bɛgwari Ɛliakimu kↄ̃n a takadakɛ̃ri Sɛbɛnao kↄ̃n sa'orikinↄ zĩ̀ annabi Isaya, Amↄzu nɛ́a kↄ̃n pↄsia utanↄo dadana. \v 3 Aↄ̃ bènɛ: Ɛzɛkaya bè yã gì gbã̀a, wà kpã̀kɛ̃wazi wà wí dàdawa. Wa gↄ̃ lán nↄgbɛ̃ kɛ̀ à nɛ́ kà bↄna à gbãaa vĩ à iroo bà. \v 4 Asirianↄ kína a zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi zĩ̀, à mↄ̀ à Luda Wɛ̃̀ndide lalandi kɛ̀. Dii n Luda yã pì mà, eé kpãkɛ̃zi yã pì ona yãnzin yↄ́, wá dↄ̃ro. Ǹ adua kɛ wamↄwa gbɛ̃ kpaaa kɛ̀ wa gↄ̃ↄnↄnɛ. \p \v 5 Kɛ̀ kí Ɛzɛkaya zĩ̀ri pìnↄ gàa wà Isaya lè lɛ, \v 6 à bèńnɛ: À gá o a diinɛ, Dii bè àton tó vĩa à kũ Asirianↄ kína ìbanↄ dↄkɛnaao yã kɛ̀ à mà pì yãnziro. \v 7 À ma! Tó Asirianↄ kína baaru ke mà, Dii é tó laasuu gɛ̃n à tá a bùsun, Dii é tó wà à dɛ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao gwe. \p \v 8 Kɛ̀ zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi mà Asirianↄ kína fɛ̀ɛ Lakisi, ben à ɛ̀ara à gàa à à lè, èe zĩ̀ kaa kↄ̃n Libinadeenↄ. \v 9 Kɛ̀ Asirianↄ kína mà Etiopia kí Tiraka e mↄↄ zĩ̀ káao, ben à ɛ̀ara à zĩ̀rinↄ gbàrɛ Ɛzɛkayaa kↄ̃n takadao à bè: \v 10 À o Yudanↄ kí Ɛzɛkayanɛ, tãa kɛ̀ èe à náanɛ kɛɛ gbasa à bè é Yerusalɛmu namɛ ma ↄzĩroo, àton tó tãa pì a kɛkɛro. \v 11 Èe ma lán Asirianↄ kínanↄↄ kɛ̀ bùsunↄnɛ nà à ń dúgu zↄ̃̀ píngiroo? Àmbe eé bↄ ado saa? \v 12 Borii kɛ̀ ma dezinↄ ń káatɛ Gozã kↄ̃n Aranao kↄ̃n Rɛzɛfio kↄ̃n Ɛdɛni kɛ̀ kú Tɛlasaonↄ, aↄ̃ tãanↄ ń bↄ́ↄ? \v 13 Amata kína kú máa? Apada kína kú máa? Sefavaimu ke Ena ke Iva kínanↄↄ kú máa? \p \v 14 Ɛzɛkaya Asirianↄ takada sì zĩ̀ri pìnↄa. Kɛ̀ à à kyó kɛ̀, ben à gàa Dii ua à pòro à aɛ \v 15 à wɛ́ɛ kɛ̀a à bè: Dii Isarailinↄ Luda, ń kú kɛrubunↄ dagura, ḿbe bùsu kɛ̀ kú anduna guu píngi Luda ũ. Ḿbe n musu kɛ̀ kↄ̃n tↄↄtɛo. \v 16 Ǹ swã kpá ǹ yã ma, Dii. Ǹ wɛ́ɛ sɛ́ ǹ guu gwa, Dii. Ǹ dↄkɛna kↄ̃n n Luda Wɛ̃̀ndideo lɛ́kpãsã kɛ̀ Sɛnakeribi kɛ̀ ma fá! \v 17 Yãpuramɛ Dii, Asirianↄ kínanↄ borii pìnↄ kàatɛ ń píngi, aↄ̃ bùsunↄ gↄ̃̀ bɛzĩ ũ. \v 18 Aↄ̃ ń tãanↄ kà tɛ́n aↄ̃ ń kpáta, zaakɛ pↄ́ pìnↄↄ kú pↄ́ke lɛ́zĩro, pↄ́ kɛ̀ gbɛ̃ntee kɛ̀ kↄ̃n lío kↄ̃n gbɛ̀onↄmɛ. \v 19 Dii wa Luda, ǹ wa bↄ à ↄzĩ, lɛ bùsu kɛ̀ kú anduna guu píngi gↄ̃ dↄ̃ kɛ̀ n Dii, ḿbe Luda ũ ndo. \s1 Sɛnakeribi gana \p \v 20 Ben Amↄzu nɛ́ Isaya lɛ́kpãsã kɛ̀ Ɛzɛkayanɛ à bè: Dii Isarailinↄ Luda bè a adua kɛ̀ ń kɛ̀ Asiria kí Sɛnakeribi yã musu mà, \v 21 ben à lɛ́ kɛ̀nɛ à bè: \q1 Zayↄn nↄkparɛ lɛzii e kya kaangu, \q1 èe n lalandi kɛɛ n kpɛɛ. \q1 Yerusalɛmu nↄgbɛ̃ e ère kɛɛ, \q1 èe a mì dadaa a gã̀n. \q1 \v 22 Dén n dↄkɛo ń sↄ̃̀sↄ̃? \q1 Dén n pataa n n mì dànɛ íaa? \q1 Isarailinↄ Luda kɛ̀ kú adonan n beee kɛ̀nɛ. \q1 \v 23 Ń dà n zĩ̀rinↄnɛ, ben aↄ̃ Dii sↄ̃̀sↄ̃, \q1 n bè n didi kpiiinↄ musu \q1 kↄ̃n n sↄ̃goronↄ paripari \q1 ai Lɛbanↄ bùsu kpii mìsↄ̃ntɛ̃a. \q1 N sida lí gbã̀anↄ zↄ̃̀zↄ̃, \q1 n pini lí bítanↄ nɛ̀, \q1 n ka à lɛ́a musu ai à líkpɛ sisinan. \q1 \v 24 N lↄ̀gↄ yↄ̃̀ bori pãndenↄ bùsun, \q1 n à í mì, \q1 n kɛ̀sɛ pɛ̀ɛpɛɛ Igipiti swaanↄa ai ń í bàba. \q1 \v 25 Kɛ̀ mámbe má dìɛ lɛ zaa zi, \q1 nɛ́ɛ maroo? \q1 Ma zɛo à gì kɛ̀, ben má tò à kɛ̀. \q1 Má tò n ń wɛ́tɛ bĩideenↄ gbòro bìtimm, \q1 à gbɛ̀nↄ gↄ̃̀ kaɛna. \q1 \v 26 Wɛ́tɛpideenↄ gbãaa kɛ̃̀sã, \q1 aↄ̃ gↄ̃̀ sũ̀mm, wí ń kũ, \q1 aↄ̃ↄ dɛ lán sɛ̃̀ bà, lán sɛ̃̀la bↄ̀rↄ bà, \q1 lán sɛ̃̀ kɛ̀ bↄ̀ɛ kpɛ́ musu à gàga gↄ̃ↄ bà. \q1 \v 27 Má n kúkii dↄ̃, \q1 má n gana kↄ̃n n sunao dↄ̃, \q1 má n fɛɛnamazii dↄ̃. \q1 \v 28 Zaakɛ n fɛɛmazi, \q1 n wɛ́ɛkaka kɛ̀ ń vĩ yã gɛ̃̀ ma swãn, \q1 mɛ́ bà kánnɛ n yĩn, \q1 mɛ́ aizi kánnɛ n lɛ́n, \q1 mɛ́ tó ǹ ɛara ǹ tá kↄ̃n zɛ́ kɛ̀ n mↄoo. \m \v 29 Ɛzɛkaya, yã kɛ̀kii égↄ̃ dɛnnɛ sèeda ũ: \q1 É pↄ́ zã̀ ble wɛ̃̀nzi, \q1 zii dↄ é ble gwe. \q1 Zii kãa sa é pↄ́ tↄ̃ é pↄ́ kɛkɛ, \q1 é geepi lí pɛ́pɛ é à bɛɛ ble. \q1 \v 30 Yuda kpaaa kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀nↄ \q1 é kãsãa pɛ́ɛ tↄↄtɛ gbasa aↄ̃ nɛ́ kpá musu. \q1 \v 31 Zaakɛ gbɛ̃ kpaaanↄ é bↄ Yerusalɛmumɛ, \q1 gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀ pìnↄ é ↄ tá zaa Zayↄn kpiiia. \m Dii Zĩ̀kpɛde aĩa bé eé beee kɛ. \q1 \v 32 Beee yãnzin ma yã kɛ̀ ò Asirianↄ kína musuzi: \q1 Eé gɛ̃ wɛ́tɛ kɛ̀nlo, \q1 eé kà zunlo, \q1 eé a sɛngbango dↄnɛro, \q1 eé ligazi à gbà lezĩ daziro. \q1 \v 33 Eé ɛara à tá kↄ̃n zɛ́ kɛ̀ à mↄ̀oo, \q1 eé gɛ̃ wɛ́tɛ kɛ̀nlo. \q1 Mamↄma Dii mámbe má ò. \q1 \v 34 Mɛ́ gí kↄ̃n wɛ́tɛ kɛ̀omɛ, \q1 mɛ́ à mì sí ma zĩnda yãnzi \q1 kↄ̃n ma zↄ̀bleri Dauda yão dↄ. \m \v 35 Gwãavĩ beeean Dii Malaika bↄ̀ à gàa Asirianↄ bùran à gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ bↄrↄ bakɛ̃ndo asↄↄro. Kɛ̀ aↄ̃ fɛ̀ɛ kↄngↄ, ben aↄ̃ gɛ̀nↄ è kaɛna gu sãnda píngia. \v 36 Ben Asiria kí Sɛnakeribi fɛ̀ɛ a bùra pìn à ɛ̀ara à tà Ninɛva à gↄ̃̀ gwe. \v 37 Zĩkea kɛ̀ à kuɛna a tãa Nisiroku kpɛ́n, ben à nɛ́nↄ Adaramɛlɛki kↄ̃n Sarɛzao à dɛ̀ kↄ̃n fɛ̃ɛdaao. Aↄ̃ bàa sì wà tà Ararata bùsun, ben à nɛ́ Esaradↄ̃ vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 20 \s1 Ɛzɛkaya gyãkɛna \p \v 1 Gurↄ beeea Ɛzɛkaya gyãa kɛ̀ à kà gana, ben annabi Isaya, Amↄzu nɛ́ gàa à à lè à bènɛ: Dii bè ǹ lɛ́ diɛ n gbɛ̃nↄnɛ, zaakɛ nɛ́ɛ mↄↄ gamɛ, nɛ́ fɛɛ dↄro. \v 2 Ben Ɛzɛkaya aɛ dↄ̀ gũ̀a à wɛ́ɛ kɛ̀ Diia \v 3 à bè: Dii, n yã nna! Zaakɛ ma dↄnzi kↄ̃n yãpuraao, bensↄ̃ ma yã kɛ̀ ń yezi kɛ̀ kↄ̃n nↄ̀sɛo do, ǹ tó à dↄngu. Ben à wɛ̃nda ↄ́ↄ dↄ̀. \v 4 Lɛ Isaya gↄ̃ gá bↄ ua, ben Dii yã sùa à bè: \v 5 Ǹ gá ǹ o ma gbɛ̃nↄ dↄn'aɛde Ɛzɛkayanɛ, kɛ̀ mamↄma Dii à dezi Dauda Luda, ma bè ma à aduakɛna mà, ma à wɛ́ɛ'i è. Mɛ́ à kɛ̃kↄ̃a, à gurↄ aagↄ̃dee zĩ eé gá ma kpɛ́n. \v 6 Ma à gurↄↄ kàaranɛ wɛ̃̀ gɛ̃ro. Mɛ́ à sí Asirianↄ kínaa kↄ̃n wɛ́tɛ kɛ̀o. Mɛ́ gí kↄ̃n wɛ́tɛ kɛ̀o ma zĩnda yãnzi kↄ̃n ma zↄ̀bleri Dauda yão. \p \v 7 Isaya bè wà kãkã bɛɛ lↄ́. Kɛ̀ wà lↄ̀, wà dↄ̀kↄ à bↄ̀gĩia, ben à kɛ̃̀kↄ̃a. \v 8 Ben Ɛzɛkaya Isaya là à bè: Zaakɛ Dii bè é ma kɛ̃kↄ̃a mɛ́ gá a kpɛ́n à gurↄ aagↄ̃dee zĩ, bↄ́ bé eégↄ̃ dɛ à sèeda ũu? \v 9 Ben Isaya wèàla à bè: Sèeda kɛ̀ Dii é kɛnnɛ lɛ́ kɛ̀ à gbɛ̃̀nnɛ yã musun yɛ̀. Ɔra kɛ̀ ↄfãntɛ̃ e suuo Aaza didikiinↄa, ń yezi à gá ai à gbápɛki mɛ̀n kurian yↄ́, ke à ɛara à su kpɛɛ kpa mɛ̀n kuriamɛ? \v 10 Ben Ɛzɛkaya wèàla à bè: Ɔra pitana gbápɛki mɛ̀n kuria zĩ'ũro. À tó à ɛara à sↄkpa kpɛɛ kpa gbápɛki mɛ̀n kuria. \v 11 Kɛ̀ annabi Isaya Dii wɛ́ɛ kɛ̀, ben ↄra kɛ̀ ↄfãntɛ̃ e suuo ɛ̀ara à sↄ̀kpa gbápɛki mɛ̀n kuri kɛ̀ à pìtaa yãanↄa. \s1 Babilↄnu bùsu zĩ̀rinↄ mↄna Yerusalɛmu \p \v 12 Gurↄ beeea Baladã nɛ́ Mɛrodaki Baladã, Babilↄnu kína takada kpã̀sã Ɛzɛkayanɛ kↄ̃n gbaao, kɛ̀ à à gyãkɛna baaru mà yãnzi. \v 13 Ɛzɛkaya gbãakɛɛ kpà zĩ̀ri pìnↄzi à gàańyo a laasin, à a kondogi pↄ́nↄ ↄ̀dↄańnɛ kↄ̃n vura pↄ́nↄ kↄ̃n pↄ́ gũ nnannaanↄ kↄ̃n nↄ́si maaao. À gàańyo a gↄ̃kɛbↄkaɛkiin dↄ à a auzikinↄ ↄ̀dↄańnɛ mámmam. Pↄ́kee kú à bɛ ke à bùsun kɛ̀ à gì ↄdↄańnɛziro. \v 14 Ben annabi Isaya gàa à à lè à à là à bè: Yã kpareen gbɛ̃ pìnↄↄ ònnɛɛ? Zaa mákpan aↄ̃ bↄ̀n wà mↄ̀ n kiiaa? Ben Ɛzɛkaya wèàla à bè: Aↄ̃ bↄkii zã̀, Babilↄnun aↄ̃ bↄ̀n. \v 15 Ben Isaya à là à bè: Bↄ́n aↄ̃ↄ è n bɛɛ? À wèàla à bè: Aↄ̃ ma bɛ pↄ́ píngi è. Ma auziki kee kuu kɛ̀ ma gi ↄdↄańnɛziro. \v 16 Ben Isaya bènɛ: Ǹ yã kɛ̀ Dii ò ma: \v 17 Gurↄↄ e mↄↄ, weé n bɛ pↄ́ píngi kↄ̃n auziki kɛ̀ n dezinↄ tònnɛ ń kũna ai gbã̀anↄ sɛ́ɛ wà táo Babilↄnu. Dii bè à ke é gↄ̃ro. \v 18 Weé nɛ́ kɛ̀ nɛ́ ń i kenↄ sɛ́ɛ wà táńyo, aↄ̃é gↄ̃ Babilↄnu kíbɛ zĩkɛrinↄ ũ. \v 19 Ben Ɛzɛkaya bè Isayanɛ: Dii yã kɛ̀ ń òmɛɛ pì maa. Zaakɛ èe daa vɛ̃ɛna aafia yãkete sai égↄ̃ kuu ai a wɛ̃̀ndi lɛ́mmɛ. \v 20 Ɛzɛkaya yã kpaaanↄ kↄ̃n à nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. Lán à íkaɛkii kɛ̀ nà kↄ̃n íbaazɛ kɛ̀ à bↄ̀ gbɛ̀n è mↄ́ kↄ̃n ío wɛ́tɛ guu kú gwe dↄ. \v 21 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, ben à nɛ́ Manase vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 21 \s1 Yudanↄ kí Manase \p \v 1 Manase wɛ̃̀ kuri awɛɛplaadee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ baaagↄ̃ sↄↄrosai. À da tↄ́n Ɛfɛziba. \v 2 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ kɛ̀ à zɛ̀ kↄ̃n borii kɛ̀ Dii pɛ̀ḿma Isarailinↄnɛnↄ yãzaakɛnanↄo. \v 3 À tãagbãgbãkii kɛ̀ a de Ɛzɛkaya gbòronↄ kɛ̀kɛ à bò kↄ̃n Baali sa'okiinↄ. À Asɛra lí pɛ̀ɛ lán Isarailinↄ kí Ahabu kɛ̀ nà yã. À kùɛ sↄsↄnɛnↄnɛ à ń gbãgbã. \v 4 À sa'okiinↄ bò Dii ua guu Yerusalɛmu, guu kɛ̀ Dii bè a tↄ́ égↄ̃ kúa pì. \v 5 À sa'okiinↄ bò Dii ua mɛ̀n plaaanↄ guu sↄsↄnɛnↄnɛ píngi. \v 6 À sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃o, à pↄ́ dàḿma à màsonↄ kɛ̀, à yã gbèka gɛ̀sisirinↄa kↄ̃n weegũnnadeenↄ, à yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ maamaa, ben à à pↄↄ fɛ̃̀nɛ. \v 7 À Asɛra tãa kɛ̀ à kɛ̀ pì dìɛ Dii ua guu kɛ̀ Dii bè Daudanɛ kↄ̃n à nɛ́ Sulemanuo a tↄ́ égↄ̃ kúa gurↄ píngi, zaakɛ Isaraili wɛ́tɛnↄ tɛ́ píngi Yerusalɛmun à sɛ̀. \v 8 À bè, tó Isarailinↄ yã kɛ̀ á dìɛńnɛnↄ kũna píngi, tó aↄ̃ zɛ̀ kↄ̃n doka kɛ̀ a zↄ̀bleri Musa kpàḿmao píngi, é ɛara à ń bↄɛ bùsu kɛ̀ á kpà ń dezinↄanlo, é tó aↄ̃ likↄ̃aa zↄ̃ dↄro. \v 9 Baa kↄ̃n beeeo aↄ̃ gì à yã mazi. Manase ń sãsã, ben aↄ̃ yã zaaa kɛ̀ dɛ borii kɛ̀ Dii ń kaatɛ ń dezinↄnɛnↄ pↄ́la. \p \v 10 Ben Dii yã ò a zↄ̀bleri annabinↄ gãzĩ à bè: \v 11 Zaakɛ Yudanↄ kí Manase yã kɛ̀ à dɛ tɛ̃̀ ũunↄ kɛ̀ à yã zaaa kɛ̀ dɛ Amↄri kɛ̀ aↄ̃ↄ kú a ãanↄla, à Yudanↄ dà durunkɛnan tãa kɛ̀ à kɛ̀nↄ yã musu, \v 12 beee yãnzin mamↄma Dii Isarailinↄ Luda ma bè, mɛ́ mↄ́nzi kpá Yerusalɛmuzi kↄ̃n Yudanↄ bùsuo píngi. Gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ à baaru mànↄ é kɛ gìri. \v 13 Zaka kɛ̀ má yↄ̃̀o Samarianɛn mɛ́ yↄ̃o Yerusalɛmunɛ se. Mɛ́ kɛnɛ lán má kɛ̀ Ahabu bɛɛnɛ nà. Mɛ́ Yerusalɛmu wawa lán wè taa wawa wà à lɛ́ kúɛ nà. \v 14 Mɛ́ pã kpá ma gbɛ̃ kpaaa pìnↄzi mà ń na ń ibɛɛnↄnɛ ń ↄzĩ. Aↄ̃é ń pↄ́nↄ nakↄ̃a wà ń sɛ́ɛ, \v 15 zaakɛ aↄ̃ yã kɛ̀ má yeziroo kɛ̀, aↄ̃ègↄ̃ ma pↄↄ fɛ̃ɛmɛ zaa gurↄↄ kɛ̀ aↄ̃ dezinↄ bↄ̀ Igipiti ai kↄ̃n a gbã̀ao. \p \v 16 Manase taarisaideenↄ dɛ̀dɛ paripari ai aↄ̃ gɛ̀nↄ Yerusalɛmu pà zaa à lɛ́a kɛ̀ ai à lɛ́a kãa, durun kɛ̀ à kɛ̀ à Yudanↄ dà yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛnan baasi. \v 17 Manase yã kpaaanↄ kↄ̃n durun kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 18 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, wà à vĩ̀i a bɛ, Uza karan, ben à nɛ́ Amↄ vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \s1 Yudanↄ kí Amↄ \p \v 19 Amↄ wɛ̃̀ baro awɛɛplaadee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ plaa. À da tↄ́n Mɛsulɛmɛ, Aruzu nɛ́, Yↄtↄba gbɛ̃mɛ. \v 20 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán à de Manase kɛ̀ nà. \v 21 À a de zɛ́kpaɛ sɛ̀ píngi. À dↄ̀ tãa kɛ̀ a de dↄ̀ńzinↄzi à kùɛńnɛ. \v 22 À Dii a dezinↄ Luda tòn, èe à zɛ́ sɛ́ro. \v 23 Ben à ìbanↄ lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi wà à dɛ̀ a bɛ. \v 24 Kɛ̀ Yudanↄ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ lɛ́ kpàkↄ̃sↄ̃zi pìnↄ dɛ̀dɛ ń píngi, ben aↄ̃ à nɛ́ Yosia kà kí ũ à gbɛ̀n. \v 25 Amↄ yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 26 Kɛ̀ wà à vĩ̀i Uza karan, ben à nɛ́ Yosia vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \c 22 \s1 Yudanↄ kí Yosia \p \v 1 Yosia wɛ̃̀ sↄraagↄ̃dee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ baaakuri awɛɛdo. À da tↄ́n Yedida, Adaya nɛ́, Bↄzↄka gbɛ̃mɛ. \v 2 À yã kɛ̀ Dii yezi kɛ̀ à a dezi Dauda zɛ́kpaɛ sɛ̀ píngi, èe pãnɛ ↄplazi ke ↄzɛziro. \v 3 À kíblena wɛ̃̀ baro plaasaidee guun à a takadakɛ̃ri Safana, Azalia nɛ́, Mɛsulamu dio zĩ̀ Dii ua à bè: \v 4 Ǹ gá sa'oriki Ilikia kiia ǹ onɛ à ↄↄ kɛ̀ wà mↄ̀o Dii ua kɛ̀ zɛ́dãkparinↄ sì ń ↄzĩ naro \v 5 à na gbɛ̃ kɛ̀ wà ń díɛ Dii ua zĩkɛrinↄ gbɛ̃nsi ũunↄnɛ ń ↄzĩ, aↄ̃ fĩa boo gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄe kpɛ́ pì guu kɛ̀ yàkanↄ kɛkɛɛnↄnɛ, \v 6 lí'arinↄ kↄ̃n kpɛ́borinↄ kↄ̃n gbɛ̀'arinↄ. Wà lí lúo dↄ kↄ̃n gbɛ̀ ananↄ wà kpɛ́ pì kɛkɛo. \v 7 Wàton gbeka lán aↄ̃ ↄↄ kɛ̀ wà nàńnɛ ń ↄzĩ pì blè nàro, zaakɛ gbɛ̃ náanɛdeenↄmɛ. \p \v 8 Sa'oriki Ilikia bè takadakɛ̃ri Safananɛ a bↄ Musa doka takadaa Dii ua, ben à kpàa. Kɛ̀ à à kyó kɛ̀, \v 9 ben à gàa kína kiia à à yã gbã̀nɛ à bè: N ìbanↄ ↄↄ kɛ̀ kú Dii ua bↄ̀ɛ wà nà ua zĩkɛrinↄ gbɛ̃nsinↄnɛ ń ↄzĩ. \v 10 À ɛ̀ara à bènɛ sa'ori Ilikia takada kpàawa, ben à à kyó kɛ̀ kínanɛ. \v 11 Kɛ̀ kína Musa doka takada pì yã mà, ben à a utadaa gà à kɛ̃̀. \v 12 Ben à bè sa'ori Ilikianɛ kↄ̃n Safana nɛ́ Aikamuo kↄ̃n Mikaya nɛ́ Akaboo kↄ̃n takadakɛ̃ri Safanao kↄ̃n a ìba Asayao à bè: \v 13 À gá gbekamɛ Diia Yudanↄnɛ ń píngi takada kɛ̀ wà bↄ̀a kɛ̀ yã musu. Dii pↄ fɛ̃̀wazi à kɛ̀ bíta, zaakɛ wa dezinↄ e wa yã kɛ̀ kú takada kɛ̀ guu ma wà zĩi kɛ̀aro. \v 14 Ben sa'ori Ilikia kↄ̃n Aikamuo kↄ̃n Akaboo kↄ̃n Safanao kↄ̃n Asayao gàa wà yã pì ò nↄgbɛ̃ annabi Uludanɛ. Nↄgbɛ̃ pì kú Yerusalɛmu fáandi plaadee guumɛ, à zã tↄ́n Salumu, Tikiva nɛ́, Arasa diomɛ. Arasan Dii ua utakaɛki dãkpari ũ. \v 15 Dii Isarailinↄ Luda yã sù nↄgbɛ̃ pìa à bè: À gá à o gbɛ̃ kɛ̀ à a zĩmaanɛ, \v 16 mamↄma Dii ma bè mɛ́ mↄ́nzi kpá gu kɛ̀kiizi kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúnnↄ lán à kú takada kɛ̀ Yudanↄ kína à kyó kɛ̀ pì guu nà. \v 17 Mɛ́ pↄfɛ̃ pita gu kɛ̀kiia, ma pↄfɛ̃ pì é kpáɛro, zaakɛ aↄ̃ ma ton aↄ̃ tuaetiti kpàta tãanↄa aↄ̃ ma pↄↄ fɛ̃̀mɛ tãa kɛ̀ aↄ̃ↄ kɛ̀ pìnↄ yãnzi. \v 18 À o Yudanↄ kína kɛ̀ à a zĩ à gbekamaanɛ, yã kɛ̀ à mà pì musu, mamↄma Dii Isarailinↄ Luda ma bè \v 19 yã kɛ̀ má ò guu kɛ̀kiia kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ↄ kúnnↄ, ma bè eé gↄ̃ bɛzĩ ũ kana pↄ́ ũmɛ, zaakɛ à swɛ̃̀ kpà yã pìa à a zĩnda bùsa à a utadaa gà à kɛ̃̀ à ↄ́ↄ dↄ̀, beee yãnzin ma à yã màzi. Mamↄma Dii mámbe má ò. \v 20 Beee yãnzin mɛ́ tó à ga, weé à vĩi yĩiyĩi. Eé wɛ́ɛ si mↄ́nzi kɛ̀ mɛ́ kpá guu kɛ̀zilɛro. Ben zĩ̀ri pìnↄ ɛ̀ara wà tà kína kiia kↄ̃n yã pìo. \c 23 \s1 Yosia zɛna kↄ̃n Dii bà kuuna kↄ̃n Isarailinↄ yãnↄ \p \v 1 Kína Yerusalɛmu gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n Yuda gbɛ̃nsinↄ sìsi, ben aↄ̃ kàkↄ̃azi ń píngi. \v 2 À gàańyo Dii ua kↄ̃n sa'orinↄ kↄ̃n annabinↄ kↄ̃n Yerusalɛmudeenↄ kↄ̃n Yudanↄ ń píngi, nɛ́ féte gbɛ̃nsi, ben à tò wà Dii bà kuunańyo takada kɛ̀ wà è à ua pì kyó kɛ̀ ń wáa píngi. \v 3 Kína zɛna kpɛ́ wesagba saɛ, ben à ɛ̀ara à zɛ̀ kↄ̃n Dii bà kuunańyo yãnↄ. À bè á tɛ́ Diizi, égↄ̃ à yãdiɛnanↄ kↄ̃n à yãdannɛnanↄ kũna, égↄ̃ à ↄdↄkii gwaa kↄ̃n nↄ̀sɛo do kↄ̃n a pↄyezinao píngi, lán à kú takada pì guu nà. Ben baade píngi zɛ̀ kↄ̃n Dii bà kuunańyo yão dↄ. \p \v 4 Kína bè sa'oriki Ilikianɛ kↄ̃n à kpàasio kↄ̃n Dii ua zɛ́dãkparinↄ aↄ̃ pↄ́ kɛ̀ wà kɛ̀ Baalinɛ kↄ̃n Asɛrao kↄ̃n sↄsↄnɛnↄ sɛ́ɛ wà bↄo Dii ua guu. Ben à gàa à tɛ́ sↄ̃̀a Yerusalɛmu bĩi kpɛɛ Kidironu guzurɛ búgbɛn, ben wà à túbu sɛ̀ɛ wà tào Bɛtɛli. \v 5 Ben kína pɛ̀ tãa sa'orinↄa kɛ̀ Yudanↄ kínanↄ ń díɛ aↄ̃ saa o Yuda wɛ́tɛ tãagbãgbãkiinↄa kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ lìga Yerusalɛmuzinↄ ń píngi kↄ̃n sa'ori kɛ̀ aↄ̃ saa ò Baalianↄ kↄ̃n ↄfãntɛ̃o kↄ̃n mↄvurao kↄ̃n sↄsↄnɛ tↄ́deenↄ kↄ̃n sↄsↄnɛ kpaaanↄ píngi. \v 6 À Asɛra lípɛɛ sɛ̀ à bↄ̀o Dii ua à gàa à tɛ́ sↄ̃̀a Yerusalɛmu bĩi kpɛɛ zaa Kidironu guzurɛn, ben à à tí bò à fã̀kɛ talakanↄ miranↄa. \v 7 À gↄ̃gbɛ̃ kaaruanↄ kpɛ́ kɛ̀ kú Dii ua guunↄ gbòro dↄ. Kpɛ́ pìnↄ guun nↄgbɛ̃nↄ è Asɛra kuta bisanↄ tãn. \v 8 À tò sa'ori kɛ̀ aↄ̃ↄ kú Yuda wɛ́tɛnnↄ sù Yerusalɛmu, ben à tãagbãgbãkii kɛ̀ wà bò kɛ̀ sa'orinↄ saa òanↄ gbãsĩ lɛ̀ sɛna zaa Gɛba ai Bɛsɛba. À tãagbãgbãkii kɛ̀ kú wɛ́tɛ dↄn'aɛde Yↄsua gãnulɛa wɛ́tɛ pì bĩilɛ ↄzɛzinↄ gbòro. \v 9 Baa kɛ̀ tãagbãgbãki sa'ori pìnↄ è saa ò Diia Yerusalɛmuro, aↄ̃è burɛdi sɛ́sɛ'ɛ̃zɛ̃sai só kↄ̃n ń sa'ori daanↄ. \v 10 À tò sa'okii kɛ̀ kú Tofɛti, Bɛninↄmu guzurɛn gbãsĩ lɛ̀, lɛ gbɛ̃ke tón sa'opↄ kɛ̀ wè ká tɛ́n à tɛ́ kũ o Mↄlɛkia kↄ̃n a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke a nɛ́nↄgbɛ̃o dↄro. \v 11 À sↄ̃ kɛ̀ Yudanↄ kínanↄↄ kyakɛ̀ ↄfãntɛ̃ pↄ́ ũunↄ Dii kpɛ́ kpɛɛlɛa gò, ben à sↄ̃ pìnↄ góronↄ kpàta. Sↄ̃ pìnↄↄ kú gbãade Natãmɛlɛki kpɛ́ saɛ. \v 12 À sa'okii kɛ̀ Yudanↄ kínanↄↄ bò Aaza kpɛ́ musuanↄ gbòro kↄ̃n kɛ̀ Manase bò Dii ua mɛ̀n plaaa guunↄo. À wìwi dúgudugu, ben à à bùru sɛ̀ɛ à kwɛ̀ɛ Kidironu guzurɛn. \v 13 Isarailinↄ kí Sulemanu tãagbãgbãkiinↄ bò yã Sidↄ̃deenↄ tãa Asatorɛnɛ kↄ̃n Mↄabunↄ tãa Kɛmↄsio kↄ̃n Amↄninↄ tãa Mↄlɛkio Yerusalɛmu ↄfãntɛ̃bↄɛ kpa zaa Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛɛzi sↄↄmɛtɛ kpa, ben Yosia tò tãagbãgbãkii pìnↄ gbãsĩ lɛ̀. \v 14 À à gbɛ̀pɛɛnↄ wìwi à à lípɛɛnↄ zↄ̃̀zↄ̃, ben à gbɛ̃ntee gɛ̀wanↄ fã̀akↄ̃a guu pìnↄla. \p \v 15 Baa tãagbãgbãkii kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu bò Bɛtɛli kↄ̃n à sa'okiio à Isarailinↄ dào durunkɛnan pì, Yosia gbãgbãkii pì kↄ̃n a sa'okiio gbòro. À gbãgbãkii pì gbɛ̀nↄ wìwi à à tí bò à tɛ́ sↄ̃̀ Asɛra lípɛɛa dↄ. \v 16 Kɛ̀ à wɛ́ɛ zù, à miranↄ è sĩ̀sĩa gwe, ben à gɛ̀wanↄ bↄ̀ɛn à kpàta sa'okii pìa à tò à gbãsĩ lɛ̀, lán Dii gĩakɛ à ò nà Luda gbɛ̃ gãzĩ. \v 17 Ben kína bè: Dé miran wà sèeda kɛ̀a kãaa? Ben wɛ́tɛpideenↄ bè: Luda gbɛ̃ kɛ̀ bↄ̀ Yudanↄ bùsummɛ. Àmbe à gĩakɛ à yã kɛ̀ ń kɛ̀ Bɛtɛli sa'okii kɛ̀kiinɛ pì ò. \v 18 Ben kína bè: À à tó gwe. Gbɛ̃ke tón à wá sɛ́ à sↄ̃ki kpáoro. Ben wà à wánↄ tò gwe kↄ̃n annabi kɛ̀ bↄ̀ Samaria pↄ́o. \v 19 Tãagbãgbãki kpɛ́ kɛ̀ Isarailinↄ kínanↄↄ bò Samaria bùsu wɛ́tɛnↄ guu aↄ̃ Dii pↄↄ fɛ̃̀onɛnↄn Yosia wìwi píngi lán à kɛ̀ Bɛtɛli pↄ́nɛ nà. \v 20 Ben à gbãgbãkii pìnↄ sa'orinↄ kòto kpàkpa sa'okii kɛ̀ aↄ̃è saa oanↄa ń píngi à gbɛ̃ntee gɛ̀wanↄ kpàtaa, ben à ɛ̀ara à tà Yerusalɛmu. \p \v 21 Kína bè baade pínginɛ: À Banla zĩbaa kɛ Dii a Ludanɛ lán à kú Dii bà kuunawao takada kɛ̀ guu nà. \v 22 Zaa gurↄↄ kɛ̀ yãgↄ̃gↄ̃rinↄ dↄ̀ Isarailinↄnɛ aɛ kↄ̃n gurↄↄ kɛ̀ Isarailinↄ kínanↄ kↄ̃n Yudanↄ kínanↄↄ e kí bleeo píngi, wèe Banla zĩbaa pì kɛ à kà lɛro. \v 23 Kí Yosia kíblena wɛ̃̀ baro plaasaidee guun wà Banla zĩbaa pì kɛ̀ Yerusalɛmu. \v 24 Beee gbɛra à yã̀a kↄ̃n gɛ̀sisirinↄ kↄ̃n weegũnnadeenↄ kↄ̃n kpɛ́ guu tãanↄ kↄ̃n ua tãanↄ kↄ̃n tɛ̃̀ pↄ́ kɛ̀ wà è Yerusalɛmu kↄ̃n Yudanↄ bùsuonↄ píngi, lɛ à zĩi kɛ dokayã kɛ̀ kú takada kɛ̀ sa'oriki Ilikia bↄ̀a Dii ua pìnↄa. \v 25 Kína kɛ̀ aↄ̃ↄ kú à ãanↄ kↄ̃n kína kɛ̀ aↄ̃ↄ kú à gbɛraanↄ tɛ́, aↄ̃ gbɛ̃kee e aɛ dↄ Diia kↄ̃n nↄ̀sɛo do kↄ̃n pↄnnaao píngi lán à bàro. À Musa doka kũna píngi a gbãa lɛ́n. \v 26 Baa kↄ̃n beeeo Dii pↄfɛ̃na Yudanↄzi kↄ̃n pɛ̃tɛ̃ pãsĩo yã zaaa kɛ̀ Manase kɛ̀ yãnzi e kpáɛro. \v 27 Dii bè: Mɛ́ pɛ́ Yudanↄa mà ń gomala lán ma pɛ Isarailinↄa ma ń gómala nà. Mɛ́ gí Yerusalɛmu kɛ̀ má sɛ̀zi kↄ̃n kpɛ́ kɛ̀ ma bè ma tↄ́ égↄ̃ kúao. \v 28 Yosia yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \p \v 29 Kí Yosia gurↄↄa kɛ̀ Igipiti kí Fɛro Nɛko e gaa Asirianↄ kína le Yuflati, ben Yosia gàa zĩ̀ káo Mɛgido. Kɛ̀ aↄ̃ kↄ̃ lè, ben Nɛko à dɛ̀. \v 30 À ìbanↄ à gɛ̀ sɛ̀ wà dà sↄ̃goro guu, aↄ̃ sùo Yerusalɛmu wà vĩ̀i. Ben Yudanↄ à nɛ́ Yoaza kà kí ũ à gbɛ̀n. \s1 Yudanↄ kí Yoaza \p \v 31 Yoaza wɛ̃̀ baro awɛɛ'aagↄ̃dee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu mↄ aagↄ̃. À da tↄ́n Amutali, Yɛrɛmaya nɛ́, Libina gbɛ̃mɛ. \v 32 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán à dezinↄ kɛ̀ nà. \v 33 Ben Fɛro Nɛko mↄ̀ kàa Ribla, Amata bùsun, lɛ àtongↄ̃ dɛ kí ũ Yerusalɛmuro yãnzi, ben à bè Yudanↄ fĩa boare kondogi tↄn aagↄ̃ kↄ̃n a kusuo kↄ̃n vurao kiloo baaakuri asↄↄro. \v 34 Ben à Yosia nɛ́ Ɛliakimu dìɛ kí ũ a de gɛ̃ɛ ũ, ben à à tↄ́ lìɛnɛ Yoyakimu. Ben à Yoaza sɛ̀ à tào Igipiti, gwen à gàn. \v 35 Yoyakimu kondogi kↄ̃n vura kɛ̀ Fɛro Nɛko gbèkaa sì a bùsudeenↄa baade gbãa lɛ́n, ben à kpàa. \s1 Yudanↄ kí Yoyakimu \p \v 36 Yoyakimu wɛ̃̀ baaasↄↄrodee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ kuri awɛɛdo. À da tↄ́n Zebida, Pedaya nɛ́, Ruma gbɛ̃mɛ. \v 37 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán a dezinↄ kɛ̀ nà. \c 24 \p \v 1 Yoyakimu kíblegurↄↄan Babilↄnu kí Nɛbukanɛza mↄ̀ à lɛ̀ɛ Yudanↄ bùsua, ben Yoyakimu gↄ̃̀ à zↄ̀bleri ũ ai wɛ̃̀ aagↄ̃. Beee gbɛra Yoyakimu nↄ̀sɛ lìɛ, ben à bↄ̀ à kpɛɛ. \v 2 Dii Babilↄnia gbãamↄnnɛrinↄ gbàrɛa kↄ̃n Sirianↄ kↄ̃n Mↄabunↄ kↄ̃n Amↄninↄo. À ń gbáɛ wà Yudanↄ bùsu kaatɛ lán à ò a zↄ̀bleri annabinↄ gãzĩ nà. \v 3 Yã pì Yudanↄ lè kɛ̀ Dii bé à ò yãnzi, lɛ à pɛ́ḿma à ń goala durun kɛ̀ Manase kɛ̀nↄ yãnzi kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi \v 4 kↄ̃n taarisaidee kɛ̀ à ń dɛdɛnↄ yão. Manase tò Yerusalɛmu pà kↄ̃n taarisaidee kɛ̀ à ń dɛdɛnↄ aruo. Beee yãnzi Dii e we à sùu kɛ̀oro. \v 5 Yoyakimu yã kpaaanↄↄ kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan kↄ̃n yã kɛ̀ à kɛ̀nↄ píngi. \v 6 Kɛ̀ à kà a dezinↄla, ben à nɛ́ Yoyakini vɛ̃̀ɛ à gbɛ̀n. \v 7 Igipiti kína e ɛara à bↄ̀ a bùsun dↄro, zaakɛ Babilↄnu kína bùsu kɛ̀ dɛ Igipiti pↄ́ ũ yãa sìa píngi zaa Igipiti gulɛzɛki swaazi ai gana Yuflatizi. \s1 Yudanↄ kí Yoyakini \p \v 8 Yoyakini wɛ̃̀ baro plaasaidee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu mↄ aagↄ̃. À da tↄ́n Nɛusuta, Ɛlɛnatã nɛ́, Yerusalɛmu gbɛ̃mɛ. \v 9 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán a dee kɛ̀ nà. \v 10 Gurↄ beeean Babilↄnu kí Nɛbukanɛza zĩ̀kpɛɛnↄ mↄ̀ Yerusalɛmu aↄ̃ à kagura kɛ̀. \v 11 Ben Nɛbukanɛza mↄ̀ gwe gurↄↄ kɛ̀ à zĩ̀kpɛɛ pìnↄↄ ligazi. \v 12 Ben Yudanↄ kí Yoyakini bↄ̀ à gàa à a zĩnda kpàa, àpi kↄ̃n a dao kↄ̃n a ìbanↄ kↄ̃n a asakpaanↄ kↄ̃n a kpàasinↄ. Babilↄnu kína Yoyakini kũ̀ a kíblena wɛ̃̀ sↄraagↄ̃dee guu. \v 13 Ben à Dii ua auzikinↄ nàkↄ̃a à bↄ̀o gwe kↄ̃n kíbɛ auzikinↄ píngi. À vura pↄ́ kɛ̀ Isarailinↄ kí Sulemanu kɛ̀ Dii kpɛ́ pↄ́ ũunↄ zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ píngi lán Dii gĩakɛ à ò nà. \v 14 À Yerusalɛmu gbɛ̃nsinↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛɛnↄ kũ̀kũ à tàńyo zĩ̀zↄnↄ ũ ń píngi. Aↄ̃ kà gↄ̃ↄn bↄrↄ kuri. À tà kↄ̃n lí'arinↄ kↄ̃n sianↄ dↄ. Gbɛ̃kee e gↄ̃ro, séde talakanↄ. \v 15 Lɛn à Yoyakini kũ̀ Yerusalɛmu lɛ kↄ̃n à dao kↄ̃n à nↄↄnↄ kↄ̃n à kpàasinↄ kↄ̃n bùsu gbɛ̃nsinↄ à tàńyo Babilↄnu zĩ̀zↄnↄ ũ. \v 16 À tà Babilↄnu kↄ̃n gↄ̃ gbãaanↄ gↄ̃ↄn bↄrↄ swɛɛplaa kↄ̃n ↄzĩkɛrinↄ kↄ̃n sianↄ gↄ̃ↄn wàa sↄↄro. Aↄ̃ píngi zĩ̀kari gbãaanↄmɛ. \v 17 À Yoyakini desɛ̃ Matania dìɛ kí ũ à gbɛ̀n, ben à à tↄ́ lìɛnɛ Zedekia. \s1 Yudanↄ kí Zedekia \p \v 18 Zedekia wɛ̃̀ baro awɛɛdodee guun à kí blè, ben à vɛ̃̀ɛ kpatan Yerusalɛmu wɛ̃̀ kuri awɛɛdo. À da tↄ́n Amutali, Yɛrɛmaya nɛ́, Libina gbɛ̃mɛ. \v 19 À yã kɛ̀ Dii yeziroo kɛ̀ lán Yoyakimu kɛ̀ nà. \v 20 Dii pↄfɛ̃ bé à tò yã pì Yerusalɛmu kↄ̃n Yudanↄ bùsuo lè píngi ai à gàa pɛ́ḿma à ń góala. Ben Zedekia bↄ̀ Babilↄnu kína kpɛɛ. \c 25 \s1 Yerusalɛmu kaatɛna \p \v 1 Zedekia kíblena wɛ̃̀ kɛ̃ndodee guu, à mↄ kuri gurↄ kurideen Babilↄnu kí Nɛbukanɛza mↄ̀ lɛ́ɛ Yerusalɛmua, àpi kↄ̃n a zĩ̀kpɛɛnↄ ń píngi. Aↄ̃ bùra kàɛ à bĩi saɛ, ben aↄ̃ gbà lezĩnↄ dↄ̀ wà lìgazi. \v 2 Aↄ̃ wɛ́tɛ pì kagura kɛ̀ lɛ ai kí Zedekia kíblena wɛ̃̀ kuri awɛɛdodee guu. \v 3 À mↄ siigↄ̃ gurↄ kɛ̃ndodeen nↄaa gbãaa kpà wɛ́tɛ pìn, gbɛ̃ke pↄ́blee vĩ dↄro. \v 4 Kɛ̀ wà bĩi fↄ̃̀, baa kɛ̀ Babilↄnianↄↄ ligana wɛ́tɛ pìzi, ben Yuda zĩ̀kpɛɛnↄ bàa sì ń píngi, aↄ̃ bↄ̀ɛ kↄ̃n kíbɛ karao aↄ̃ bↄ̀ɛ wɛ́tɛ gɛ̃kiia gwãavĩ, ben aↄ̃ pɛ̀ɛ Yoda sɛ̃̀n. \v 5 Ben Babilↄnia zĩ̀kpɛɛnↄ pɛ̀ɛ kína pìzi aↄ̃ à lè sɛ̃̀n Yɛriko kpa. Kɛ̀ Zedekia zĩ̀kpɛɛnↄ lɛ̀kↄ̃a wà à tòn, \v 6 ben wà à kũ̀ wà tào Babilↄnu kínanɛ zaa Ribla, ben wà yã dààla. \v 7 Wà à nɛ́nↄ dɛ̀dɛ à wáa, ben wà à wɛ́ɛ bↄ̀bↄ wà mↄ̀gotɛ̃ gata kpànɛ wà tào Babilↄnu. \p \v 8 Babilↄnu kína kíblena wɛ̃̀ baro dosaidee guu, à mↄ sↄↄroo gurↄ swɛɛplaadee zĩ à ìba Nɛbuzaradã mↄ̀ Yerusalɛmu. Àmbe Nɛbukanɛza dogarinↄ gbɛ̃nsi ũ. \v 9 À tɛ́ sↄ̃̀ Dii uaa kↄ̃n kíbɛɛo kↄ̃n Yerusalɛmu kpɛ́nↄ píngi. Kpɛ́ kɛ̀ dɛ kpɛ́ bíta ũ píngi dé, à tɛ́ sↄ̃̀amɛ. \v 10 Ben à tò Babilↄnia zĩ̀kpɛɛnↄ ń píngi Yerusalɛmu bĩi gbòro. \v 11 À gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀ wɛ́tɛ pì guunↄ sɛ̀ɛ à tàńyo Babilↄnu kↄ̃n gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gàa wà nà Babilↄnu kínaanↄ kↄ̃n gbɛ̃ kpaaanↄ. \v 12 Talakanↄn à tòn lɛ aↄ̃gↄ̃ geepi búnↄ kↄ̃n búgbɛnↄ sɛ̃̀ waa. \p \v 13 Babilↄnianↄ Dii ua mↄ̀gotɛ̃ wesagbanↄ kↄ̃n tadibↄnↄ kↄ̃n íkaki bítao wìwi aↄ̃ tào Babilↄnu. \v 14 Aↄ̃ túbukabↄnↄ kↄ̃n a sɛ́ɛbↄnↄ kↄ̃n fitiadɛbↄnↄ kↄ̃n gↄ̃mbↄnↄ kↄ̃n mↄ̀gotɛ̃ pↄ́ pãnde kɛ̀ wè Dii zĩi kɛonↄ nàkↄ̃a wà tào dↄ. \v 15 Ben dogarinↄ gbɛ̃nsi pì takasonↄ kↄ̃n arusibↄnↄ kↄ̃n pↄ́ kɛ̀ wà pì kↄ̃n vurao ke kↄ̃n kondogionↄ sɛ̀ɛ píngi. \v 16 Wesagba mɛ̀n plaa kↄ̃n íkakii pìo kↄ̃n tadibↄ kɛ̀ Sulemanu pì Dii ua pↄ́ ũunↄ, wèe fↄ̃ wà à mↄ̀gotɛ̃ yↄ̃̀ kilooaro, à tìisi kɛ̀ bíta. \v 17 Wesagba pìnↄ lezĩ kà gã̀sãsuu baro plaplaasai, bensↄ̃ à mìfura kɛ̀ kú musunↄ lezĩ kà gã̀sãsuu sↄsↄↄro. Mↄ̀kyakotãna kↄ̃n ↄzĩi kɛ̀ wà kɛ̀ lán biisio bɛɛ bànↄↄ ligana mìfura pìnↄzi píngi. Wesagba mɛ̀n plaaa pìnↄↄ sɛ̃nkpɛmɛ. \p \v 18 Dogari gbɛ̃nsi pì sa'oriki Seraya kũ̀ kↄ̃n à plaade Zɛfanayao kↄ̃n zɛ́dãkpari gↄ̃ↄn aagↄ̃ↄnↄ. \v 19 À gbɛ̃nsi kɛ̀ dɛ zĩ̀kpɛ dↄn'aɛdee ũu kũ̀ wɛ́tɛ guu kↄ̃n kína ìba gↄ̃ↄn sↄↄroo kɛ̀ à bↄ̀ḿma wɛ́tɛ guunↄ dↄ kↄ̃n zĩ̀kpɛ gbɛ̃nsi takadakɛ̃ri kɛ̀ è gbɛ̃nↄ tↄ́ da sozan-o kↄ̃n à gbɛ̃nↄ gↄ̃ↄn baaagↄ̃ↄ kɛ̀ wà bↄ̀ḿma wɛ́tɛ guunↄ. \v 20 Nɛbuzaradã ń sɛ́ɛ à tàńyo Babilↄnu kínanɛ zaa Ribla, \v 21 ben Babilↄnu kína ń dɛdɛ Ribla gwe Amata bùsun. Lɛn wà Yudanↄ sɛ̀ɛ ń bùsun wà tàńyo lɛ. \s1 Gedalia diɛna Yudanↄ bùsu gbɛ̃nsi ũ \p \v 22 Babilↄnu kí Nɛbukanɛza Aikamu nɛ́ Gedalia, Safana dio dìɛ gbɛ̃ kɛ̀ aↄ̃ gↄ̃̀ Yudanↄ bùsunnↄ gbɛ̃nsi ũ. \v 23 Kɛ̀ zĩ̀kpɛ dↄn'aɛdeenↄ kↄ̃n ń gbɛ̃nↄↄ mà Babilↄnu kína Gedalia dìɛ gbɛ̃nsi ũ, ben aↄ̃ mↄ̀ à kiia Mizipa. Nɛtania nɛ́ Sumaila kú ń tɛ́ kↄ̃n Karea nɛ́ Yoananao kↄ̃n Tanumɛ nɛ́ Seraya, Nɛtofa gbɛ̃o kↄ̃n Maaka gbɛ̃ nɛ́ Yazaniao kↄ̃n ń gbɛ̃nↄ. \v 24 Ben Gedalia la dàńnɛ kↄ̃n ń gbɛ̃ pìnↄ à bè: Àton vĩa kɛ Babilↄnia gbãadeenↄnɛro. À vɛ̃ɛ wa bùsun kɛ̀ à zↄ̀ ble Babilↄnu kínanɛ, égↄ̃ aafia. \v 25 Mↄde à mↄ swɛɛplaadee guun Nɛtania nɛ́ Sumaila, Ɛlisama dio kɛ̀ dɛ kínɛ ũu mↄ̀ kↄ̃n gↄ̃ↄn kurinↄ à Gedalia dɛ̀ kↄ̃n Yuda kɛ̀ aↄ̃ↄ kúo Mizipanↄ kↄ̃n Babilↄnia kɛ̀ aↄ̃ↄ kúo gweenↄ. \v 26 Ben Yudanↄ fɛ̀ɛ, nɛ́ féte gbɛ̃nsi ń píngi kↄ̃n zĩ̀kpɛ dↄn'aɛdee pìnↄ, aↄ̃ bàa sì wà tà Igipiti, kɛ̀ aↄ̃ↄe vĩa kɛɛ Babilↄnianↄnɛ yãnzi. \s1 Yoyakini gbarɛna \p \v 27 Yudanↄ kí Yoyakini tana Babilↄnu wɛ̃̀ baaakuri awɛɛswɛɛplaade, à mↄ kuri awɛɛplaa gurↄ baaasↄↄro awɛɛplaadeen Babilↄnu kí Ɛvili Mɛrodaki à bↄ̀ kpɛ́siaan a kíblena wɛ̃̀ káaku guu. \v 28 À yã maaa ònɛ, ben à vɛ̃ɛkii kpàa kɛ̀ dɛ à kína daa kɛ̀ aↄ̃ↄ kúo Babilↄnunↄ pↄ́la. \v 29 Ben Yoyakini a kpɛ́sia uta bↄ̀ à kàɛ, ègↄ̃ pↄ́ blee kↄ̃n kínao lɛdo ai a wɛ̃̀ndi lɛ́n. \v 30 Lán guu e dↄↄ nà kína ègↄ̃ pↄ́blee kɛ̀ à yezi kpaaa ai à gàa à gào.