\id ROM Romans in Busa, Ross Jones \ide UTF-8 \h ROMUDENƆ \toc1 ROMUDENƆ \toc2 ROMUDENƆ \mt1 ROMUDENƆ \io1 Gbɛ̃ sĩnda pínki bi durunnakɛriimɛ 1:1-3:20 \io1 Lákũ Luda dì tó yã bo kũńwo nna nà 3:21-4:25 \io1 Kunna gbɛ̃ dufunↄ ũ Kirisi gũn 5:1-8:39 \io1 Yã kũ Luda tɛn wɛtɛ Isarailanↄ musu 9:1-11:36 \io1 Yesudenↄ yãkɛnaa 12:1-15:13 \io1 Pↄlu fↄkpammanaa 15:14-16:27 \c 1 \s1 Pↄlu fↄkpana Romudenↄa \p \v 1 Makũ Pↄlu, Kirisi Yesu zↄ̀bleri, Luda ma sisi à ma dítɛ a zĩ̀ri ũ, baaru nna \v 2 kũ à gĩnakɛ à a lɛ́ sɛ̀ a annabinↄnɛ ò kɛ̃̀ a yãn kpàri ũ. \v 3-4 A Nɛ́ Yesu Kirisi ó Dikiri yãmɛ baaru nna pì ũ. A bisãsirikɛ gũn à bò Dauda buri gũmmɛ. A ludaninikɛ gũn a bona gan mɛ́ à mↄ̀wɛrɛ kũ gbãnao kũ Luda Nɛ́mɛ a ũ. \v 5 Kirisi ma gba zɛ́ màgↄ̃ de a zĩ̀ri ũ buri sĩnda pínkinɛ, de ò le ò a náani kɛ ò gↄ̃ a yãmarinↄ ũ, de à tↄ́ bo. \v 6 Á kú gbɛ̃ kũ Yesu Kirisi ń sísi à ń sɛ́nↄ tɛ́ se. \v 7 Ma takada díkĩna kɛ̃̀árɛ, ákↄ̃nↄ Romude kũ Luda yeái à á sísi a gↄ̃ a gbɛ̃nↄ ũ pínki. Luda ó De kũ Dikiri Yesu Kirisio gbɛ̃kɛ kɛárɛ, à á gba aafia. \p \v 8 Káaku gĩa ma Luda sáabu kɛ̀ Yesu Kirisi gãi á pínki yã musu, kũ á ludanaanikɛnaa dà anduniala pínki yãi. \v 9 Tó matɛn adua kɛ gↄrↄ sĩnda pínki, á yã dì sãmaguro. Ludamɛ ma sèedade ũ. Àpiin matɛn doi kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo matɛni a Nɛ́ yã baaru kpá. \v 10 Madìgↄ̃ wɛ́ kɛa à zɛ́ kɛkɛmɛnɛ lákũ à yei nà de mà le mà su á gwa sà. \v 11 Wɛ́sinaálɛ ni tɛni ma dɛ manamana, de mà le mà Luda Nini gba ke daágu á zĩnipɛtɛna yãi, \v 12 de á ludanaanikɛna kũ ma pↄ́o le à ó baadi gba swɛ̃̀ɛ. \v 13 Ma gbɛ̃nↄ, má ye àgↄ̃ dↄ̃ kũ madìgↄ̃ gↄrↄ ditɛ gɛ̃̀n baaakↄ̃ mà su á gwa,\f + \fr 1:13 \fr*\ft Zĩr 19:21\ft*\f* de mà a zĩ gbɛ̀ e á tɛ́ lákũ ma è buri pãndenↄ tɛ́ nà, akũ ari tera mádi zɛ́ ero. \v 14 Girikiyãmarinↄ kũ Girikiyãmarisarinↄ ń pínki, dↄ̃̀rinↄ kũ dↄ̃̀risaridenↄ ń pínki, ń yã gↄ̃̀ ma yã ũ. \v 15 Abire yãi ma mɛ̀ɛ wã̀ mà baaru nna pì kpá ákↄ̃nↄ Romudenↄnɛ se. \v 16 Madì wé'i kũ kũ baaru nna pì yãoro,\f + \fr 1:16 \fr*\ft Maa 8:38\ft*\f* àkũmɛ gbãna kũ Luda dì gbɛ̃ kũ òtɛni a náani kɛnↄ sura bao ũ, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra buri pãndenↄ. \v 17 Baaru nna pìi dì owɛrɛ lákũ Luda dì tó yã bo kũńwo nna nà. À de ludanaanikɛna yã ũ adomɛ, lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà ò pì: Gbɛ̃ kũ Luda tò yã bò kãao nna a náani kũ àtɛn kɛ yãi nigↄ̃ kun. \s1 Bisãsirinↄ bi taaridenↄmɛ Luda kĩnaa \p \v 18 Zaa musu Luda dì a pↄfɛ̃na kipa bisãsiri kũ ń vãnikɛna dì zɛ́ zↄ̃ yãpuranɛnↄa ń pãkpaina kũ ń vãnikɛnaao yãi. \v 19 Yã kũ oni fↄ̃ ò dↄ̃ Luda yã musu utɛnańnɛro, Luda mɛ́ à yã pìi bòńnɛ gupuraa. \v 20 Zaa gↄrↄ kũ à andunia kàtɛ, a gbãna kũ àdi lákaro kũ a ludakɛna kũ òdi e kũ wɛ́oro bò gupuraa a zĩnↄ gũn swáswa. A yã mɛ́ à tò bisãsirinↄ kutɛkɛna vĩro. \v 21 Ò Luda dↄ̃, ama òdi bɛ̀ɛrɛ línɛ a zɛ́a ò a sáabu kpáro. Ń laasunnↄ kɛ̀ pã, akũ ò gↄ̃̀ gusiran ń mìsari yãi.\f + \fr 1:21 \fr*\ft Ɛfe 4:17-18\ft*\f* \v 22 Ò ń zĩda dìtɛ ↄ̃ndↄ̃rinↄ ũ, akũ ò gↄ̃̀ yↄ̃nkↄnↄ ũ. \v 23 Òdi kútɛ bisãsiri kũ òdi ganↄ kũ bãnↄ kũ nↄ̀bↄnↄ kũ pↄ́ kũ òdi táa o kũ kùaonↄ takanɛ Luda kũ àdi garo gɛ̃nɛ ũ. \p \v 24 A yã má à tò Luda ń kpá gbãsĩkɛnaai, de ò wé'isariyã kɛ kũ kↄ̃o, lákũ òdi a ni dɛ ń nɛ̀sɛɛ gũn nà.\f + \fr 1:24 \fr*\ft Zab 81:12\ft*\f* \v 25 Ò Luda yãpurade lilin kɛ̀ kũ ɛ́kɛo. Òdi donyĩ kɛ Luda pↄ́kɛnanↄnɛ ò dońyĩ Luda kũ à pↄ́ sĩnda pínki kɛ̀ gɛ̃nɛ ũ. Arubarikaden a ũ gↄrↄ sĩnda pínki! Aami. \p \v 26 Abire yãi Luda ń kpá wé'isariyã nidɛnaaa. Bee ń nↄgbɛ̃nↄ yã kũ òdi kɛ lilin kɛ̀ kũ yã kũ òdi kɛroo. \v 27 Lɛmɛ se gↄ̃gbɛ̃nↄ, ò yã kũ òdi kɛ kũ nↄgbɛ̃nↄo tò, òdi lukakↄ̃i. Gↄ̃gbɛ̃ kũ gↄ̃gbɛ̃o dì wé'isariyã kɛ kũ kↄ̃o, òdi a gbɛ̀ le ń zĩdaa ń sãtɛna lɛ́n. \v 28 Lákũ odi we ò zɛ̀ kũ Luda dↄ̃naaoro nà, akũ à ń laasun kɛ̀ lɛ́kpɛrɛ, de ò yã kũ à de ò kɛronↄ kɛ. \v 29 Yã vãni sĩnda pínki pɛ̀kɛrɛḿma: Nɛ̀sɛ pãsĩ, wãkũ, ĩnikɛna kↄ̃o, nɛ̀sɛgↄ̃ba vĩna kↄ̃o, gbɛ̃dɛnaa, fìtii, gbɛ̃blena kũ manafikikɛnaao. Kↄrↄmↄtↄdenↄmɛ ń ũ, \v 30 gbɛ̃yakarinↄ, Luda ibɛrɛnↄ, gbɛ̃ takikɛrinↄ, yↄ̃̀gↄ̃denↄ, ĩadãrinↄ, vãni laasunlɛrinↄ, de kũ dao yãdarisarinↄ, \v 31 mìsaridenↄ, náanisaridenↄ, gbɛ̃yãkɛrisaridenↄ, wɛ̃ndasaridenↄ. \v 32 Ò dↄ̃ kũ Luda dìtɛ kũ yã bire taka kɛ̀rinↄ kà ò ń dɛdɛ, ama òdi zɛ kũ a kɛnanↄ adoro, òdi tɛ́ ká a kɛ̀rinↄgumɛ dↄ. \c 2 \s1 Luda ni yãkpatɛ kɛ a zɛ́a \p \v 1 Abire yãi mↄkↄ̃n kũ ndì gbɛ̃ pãnde taari e, ń kutɛkɛna vĩro. Tó n gbɛ̃ pãnde taari è, n n zĩda dà yãmmɛ,\f + \fr 2:1 \fr*\ft Mat 7:1-2\ft*\f* zaakũ mↄkↄ̃n gbɛ̃taari'eri ndì kɛ lɛ se dↄ. \v 2 Ó dↄ̃ kũ Luda yãkpatɛkɛna kũ yã bire taka kɛ̀rinↄ kun a zɛ́amɛ. \v 3 Mↄkↄ̃n kũ ndì yã bire taka kɛ̀rinↄ taari e, akũ ndì kɛ se, ntɛn da ĩni bo Luda yãkpatɛkɛnan yá? \v 4 Ke ntɛn dↄkɛ kũ Luda nnakɛnnɛna zↄ̃kↄ̃ↄo kũ a mɛnao kũ a sùruuomɛ? Ń dↄ̃ kũ Luda tɛni a nna kɛnnɛ de ǹ n nɛ̀sɛ litɛ yãinloo? \v 5 N sãgbãna kɛ̀, ńdi nɛ̀sɛ litɛro, ntɛn pↄfɛ̃ kakaranyĩ ari Luda pↄfɛ̃kipammana gↄrↄ zĩ, tó Luda yãkpatɛkɛnaa kũ gbɛ̃nↄ a zɛ́a bò gupuraa. \v 6 Ani fĩna bo baadinɛ a yãkɛnaaa.\f + \fr 2:6 \fr*\ft Zab 62:12\ft*\f* \v 7 Gbɛ̃ kũ òtɛn gakuri kũ bɛ̀ɛrɛɛo kũ mɛ̀vãnasario wɛtɛ, akũsↄ̃ òtɛn yã mana kɛ kũ mɛnaonↄ ni wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro le. \v 8 Gbɛ̃ kũ ń zĩda pↄyeina tɛn dońnɛ arɛ ò gì yãpurai ò tɛ́ yã vãninↄ sↄ̃, Luda ni pↄfɛ̃ kũ pɛ̃tɛ̃o kipaḿma. \v 9 Wɛ́tãmma kũ wãwão ni yãvãnikɛri sĩnda pínki le, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra buri pãndenↄ. \v 10 Luda ni yãmanakɛri sĩnda pínki gba gakuri kũ bɛ̀ɛrɛɛo kũ aafiaao, atɛ̃nsa Yudanↄ, ń gbɛra buri pãndenↄ. \v 11 Zaakũ Luda dì gbɛ̃ke wɛ́ gwaro. \p \v 12 Gbɛ̃ kũ à durunna kɛ̀ Musa doka dↄ̃naa sari ni kakatɛ lɛ doka pìi sari. Gbɛ̃ kũ à durunna kɛ̀ nana doka pì ↄĩ sↄ̃, Luda ni yãkpatɛ kɛ kãao doka pìi musumɛ. \v 13 Adi kɛ gbɛ̃ kũ àtɛn doka ma kũ são mɛ́ à mana Ludanɛro. Gbɛ̃ kũ àtɛn zĩ kɛa mɛ́ ani bo mana. \v 14 Tó buri kũ ò Musa doka dↄ̃ronↄ yã kũ à kↄ̃ sìoo kɛ̀ kũ ń zĩdao, ò doka vĩ ń zĩdaaamɛ. \v 15 Òtɛn mↄwɛrɛ kũ yã kũ à kú doka pìi gũn kú ń nɛ̀sɛmmɛ. Ń laasun tɛni a yãpura o dↄ, zaakũ ń laasun mɛ̀n doro, a kenↄ dì ń da yãn, a kenↄ dì ń bon. \v 16 Lɛmɛ yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ Luda ni yãkpatɛ kɛ kũ bisãsirinↄ yã kũ à utɛna ń nɛ̀sɛn musu Kirisi Yesu gãi, lákũ baaru nna kũ matɛn kpá ò nà. \s1 Yudanↄ bi dokadarisarinↄmɛ \p \v 17 Mↄkↄ̃n Yuda inaa, n zɛ kũ n Yudakɛo, ń Musa doka náani vĩ, ntɛni ĩa dã kũ Ludao. \v 18 Ń Luda pↄyenyĩna dↄ̃ kũ yã kɛ̃ à zɛ́ vĩo, kũ ò doka pìi dàdannɛ yãi. \v 19 Ntɛni da ń de vĩ̀nanↄ wɛ́de ũ, gbɛ̃ kũ ò kú gusira gũnnↄ fitila ũ, \v 20 wɛ́siradenↄ yãdannɛri ũ, gbɛ̃ dufunↄ kyódari ũ. Ntɛni da Luda dokamɛ dↄ̃na kũ yãpurao mì ũ. \v 21 Mↄkↄ̃n kũ ndì yã da gbɛ̃ pãndenↄnɛ, bↄ́yãi ndì da n zĩdanɛroo? N pì òsun kpãni oro, mↄkↄ̃n ndì o se yá? \v 22 Ndì pi òsun zina kɛro, akũ ndì kɛ se yá? Ndì tãnanↄ gya bo, akũ ndì ń kpɛ́ pↄ́nↄ kpãni o se yá? \v 23 Ndì ĩa dã Luda doka musu, akũ n doka pì danasari dì Luda tↄ́ yaka. \v 24 Zaakũ á yãin buri pãndenↄ dìgↄ̃ Luda tↄ́ vãni sí lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà. \p \v 25 Tó ń Luda doka kũna, akũ tↄ̃̀zↄ̃ àre vĩnnɛ. Tó ńdi a yã da sↄ̃ro, ń lɛɛlɛ kũ gyↄfↄrↄdenↄmɛ. \v 26 Tó gyↄfↄrↄde Luda dokanↄ kũna, Luda ni gyↄfↄrↄde pì gwa lɛɛlɛ kũ gbɛ̃ kũ à tↄ̃̀ↄ zↄ̃̀ↄoroo? \v 27 Bee tó ń doka takada pì kũna, akũsↄ̃ ń tↄ̃̀zↄ̃na, tó ńdi doka pì daro, gyↄfↄrↄde kũ à yã pì kũna ni tó yã danla. \v 28 Kunna Yuda ũ yãpura bi mɛ̀barayãnlo, lɛmɛ tↄ̃̀zↄ̃na yãpura bi mɛ̀barayãn sero. \v 29 Kunna Yuda ũ yãpura bi nɛ̀sɛgũnyãmɛ, lɛmɛ dↄ tↄ̃̀zↄ̃na yãpura bi nɛ̀sɛgũnyãmɛ se. Luda Nini zĩmɛ, adi kɛ doka takada yãnlo. Luda mɛ́ àdi gbɛ̃ bire taka sáabu kpá, adi kɛ bisãsirinlo. \c 3 \p \v 1 Karana kpaten dena Yuda ũ vĩi? Àre kpaten tↄ̃̀zↄ̃na vĩi? \v 2 À karana vĩ zↄ̃kↄ̃ yã sĩnda pínki gũn. Káaku gĩa Luda a yã nàńnɛ ń ↄĩmɛ. \v 3 Kũ ń gbɛ̃kenↄ náani vĩro, bↄ́n abirekũ vĩi? Ń kunna náani sari ni Luda náani gboro yá? \v 4 Oi! Lɛnlo! À tó Luda gↄ̃ yãpura vĩ, bee kũ gbɛ̃ sĩnda pínki bi ɛ́kɛdemɛ, lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà ò pì: \q1 Tó n yã ò, n yã nigↄ̃ zɛ́ vĩ, \q1 tó n yãkpatɛ kɛ̀ kũńwo, n yã ni ble.\f + \fr 3:4 \fr*\ft Zab 51:4\ft*\f* \m \v 5 Tó ó vãnikɛ dì Luda manakɛ bo gupuraa, bↄ́ yãn óni oo? Óni pi Luda vãni kũ àdi pↄfɛ̃ kipawá yãin yá? Matɛn o lán bisãsiri onaa bàmɛ. \v 6 Oi! Lɛnlo! Tó Luda yãzɛ vĩro, à kɛ̀ dera ani fↄ̃ à yãkpatɛ kɛ kũ anduniaoo? \v 7 Gbɛ̃ke ni pi, tó a ɛ́kɛkɛ tɛn Luda náani kara, akũsↄ̃ àtɛni a tↄ́ bo, bↄ́yãi ani yã daala lán durunnakɛrii bàa? \v 8 Tó n ò lɛ ntɛni pi ò yã vãni kɛ, yã mana ni bon. Gbɛ̃kenↄ ma tↄ́ vãni sì ò pì lɛn madì o lɛ. Luda yãdanlana kↄ̃ sì kũńwo. \s1 Gbɛ̃ke manaro \p \v 9 Tↄ̀! Ókↄ̃nↄ Yudanↄ ó sã̀nan yá? Lɛnlo fá! Zaakũ ma Yudanↄ kũ buri pãndenↄ bòbo ń dàn ń pínki kↄ̀, ń pínki bi durunna zↄ̀nↄmɛ. \v 10 Ò kɛ̃̀ Luda yãn ò pì: \q1 Gbɛ̃ke manaro, bee mɛ̀n do. \q1 \v 11 Laakaride ke kunlo, Luda ki wɛtɛri ke kunlo. \q1 \v 12 Ò sã̀sã ń pínki ò gↄ̃̀ dↄ̀rↄↄ sari, \q1 yãmanakɛri ke kunlo, bee mɛ̀n do.\f + \fr 3:12 \fr*\ft Zab 53:1-3\ft*\f* \q1 \v 13 Ń kòto de lán mira wɛ̃naa bàmɛ. \q1 Òdi lɛ́nna kɛńnɛ, \q1 ń lɛ́gbɛ bi pitiko sɛwɛmɛ,\f + \fr 3:13 \fr*\ft Zab 5:9, 140:3\ft*\f* \q1 \v 14 yã ĩni kũ gbɛ̃kanaao ń lɛ́ pà.\f + \fr 3:14 \fr*\ft Zab 10:7\ft*\f* \q1 \v 15 Ò wãna kũ gbɛ̃dɛnaao, \q1 \v 16 òdi suńyĩ kũ kisirao kũ wɛ́tãmmao, \q1 \v 17 ò aafia zɛ́ dↄ̃ro, \q1 \v 18 ń wɛ́ dìgↄ̃ Luda wé'i vĩro.\f + \fr 3:18 \fr*\ft Zab 36:1\ft*\f* \p \v 19 Ó dↄ̃ kũ Luda doka pínki de gbɛ̃ kũ ò na doka pì ↄĩnↄ pↄ́ ũmɛ, de gbɛ̃ sĩnda pínki lɛ́ gↄ̃ nakↄ̃ana, andunia gbɛ̃ sĩnda pínki gↄ̃ taaride ũ Luda kĩnaa. \v 20 Zaakũ gbɛ̃ke ni bo mana Luda kĩnaa doka pì kũna yãiro.\f + \fr 3:20 \fr*\ft Zab 143:2, Gal 2:16\ft*\f* Luda doka mɛ́ àdi tó ò durunna dↄ̃. \s1 Deran Luda dì tó yã bo kũńwo nna nà \p \v 21 Deran Luda dì tó yã bo kũńwo nna nà bò gupuraa sà, lákũ a yã kɛ̃na Musa doka kũ annabinↄ takadanↄ gũn nà. Adi kɛ a doka kũna yãnlo. \v 22 Luda dì tó yã bo kũńwo nna Yesu Kirisi náanikɛna yãimɛ. Gbɛ̃ kũ àtɛni a náani kɛ sĩnda pínki pↄ́mɛ. Gbɛ̃ke bona adoro, \v 23 zaakũ baadi durunna kɛ̀, ò kĩ̀a Luda gakurii. \v 24 Luda dì tó yã bo kũńwo nna gba ũ a gbɛ̃kɛ yãi kũ Kirisi Yesu kũ à ń bó gbãnao. \v 25 Àkũmɛ Luda kpà durunna kútɛkɛbↄ ũ gbɛ̃ kũ òtɛni a aru náani kɛnↄnɛ, de à mↄ́ baadi pínkinɛ kũ adì yã kɛ a zɛ́aamɛ. À mɛna yã, adi durunna zĩnↄ yã daro, \v 26 akũ à mↄ̀ńnɛ tera kũ adì yã kɛ a zɛ́a. Deran Luda dì yã kɛ a zɛ́a nàn gwe, akũsↄ̃ àdi tó yã bo kũ Yesu náanikɛrinↄo nna. \p \v 27 Bisãsirinↄ ni fↄ̃ ò ĩa dã dↄ yá? Abirekũ ni sí kɛro. Bↄ́yãii? Zaakũ à de zĩkɛna dokaa yã ũro, Yesu naanikɛna yãmɛ. \v 28 Zaakũ ma è yã dì bo kũ gbɛ̃o nna Yesu náanikɛna yãimɛ, zĩkɛna dokaa baasi. \v 29 Luda bi Yudanↄ Ludamɛ ńtɛ̃nɛ yá? Buri pãndenↄ Ludan seroo? Ee, buri pãndenↄ Ludamɛ dↄ. \v 30 Zaakũ Luda mɛ̀n domɛ. Ani tó yã bo kũ gbɛ̃ kũ à tↄ̃̀ↄ zↄ̃̀ↄo nna a náani kũ àtɛn kɛ yãimɛ, akũsↄ̃ ani tó yã bo kũ gyↄfↄrↄdeo nna a náani dokↄ̃nↄ pìi musu. \v 31 Ótɛn doka da pↄ́ke ũro ludanaanikɛna yãin yá? Lɛnlo, ótɛn gbãna kpáaamɛ. \c 4 \s1 Yã bò kũ Ibrahĩo nna ludanaanikɛna yãi \p \v 1 Ókↄ̃nↄ Yudanↄ, óni o deramɛ ó dizi káaku Ibrahĩ yã musuu? \v 2 Tó Luda tò yã bò kãao nna yã kũ à kɛ̀ yãi, de à à ĩadãyã lè, ama adi fↄ̃ à dã̀ Luda arɛro. \v 3 Deran ò ò nà Luda yãnn? Ò pì Ibrahĩ Luda náani kɛ̀, akũ Luda tò yã bò kãao nna a náani kũ à kɛ̀ yãi.\f + \fr 4:3 \fr*\ft Naa 15:6, Gal 3:6\ft*\f* \v 4 Fĩnabona zĩkɛriinɛ bi gbɛ̃kɛkɛnnɛnaanlo, a ísimmamɛ. \v 5 Bee tó gbɛ̃ tɛn yãke kɛro, tó àtɛn Luda kũ àdi tó yã bo kũ taaridenↄ nna náani kɛ, Luda ni tó yã bo kãao nna a náani kũ àtɛn kɛ yãi. \v 6 Dauda gbɛ̃ kũ Luda tò yã bò kãao nna yãkekɛnaa sari arubarikalena yã ò à pì: \q1 \v 7 Arubarikadenↄn gbɛ̃ kũ Luda pↄ́ kù ń taarinↄla à ń durunnanↄ kɛ̃̀ḿmanↄ ũ. \q1 \v 8 Arubarikaden gbɛ̃ kũ Dikiri ni a durunna yã daro ũ.\f + \fr 4:8 \fr*\ft Zab 32:1-2\ft*\f* \m \v 9 Arubarika bire bi gbɛ̃ kũ à tↄ̃̀ↄ zↄ̃̀ pↄ́mɛ ado yá, ke gyↄfↄrↄde pↄ́mɛ dↄ? Ò pì Luda tò yã bò kũ Ibrahĩo nna, kũ à a náani kɛ̀ yãi. \v 10 Deran Ibrahĩ de gↄrↄ kũ Luda tò yã bò kãao nnaa? À tↄ̃̀zↄ̃na yá ke gyↄfↄrↄdemɛ? Adi tↄ̃̀ zↄ̃ro, gyↄfↄrↄdemɛ. \v 11 Akũ à tↄ̃̀ↄ zↄ̃̀ sèeda ũ, kũ Luda tò yã bò kãao nna a gyↄfↄrↄdekɛgↄrↄ yãi.\f + \fr 4:11 \fr*\ft Naa 17:10\ft*\f* Lɛn à de gyↄfↄrↄde kũ Luda tò yã bò kũńwo nnanↄ dizi ũ lɛ ń pínki ń ludanaanikɛna yãi. \v 12 À de gbɛ̃ kũ ò tↄ̃̀ↄ zↄ̃̀nↄ dizi ũmɛ dↄ. Adi kɛ ń tↄ̃̀zↄ̃na yãinlo, kũ ò tɛ́ ó dizi Ibrahĩ gɛ̀sɛgbɛɛi yãimɛ kũ à Luda náani kɛ̀ a gyↄfↄrↄdekɛgↄrↄa. \s1 Deran Ibrahĩ Luda náani kɛ̀ nà \p \v 13 Luda lɛ́ sɛ̀ Ibrahĩnɛ kũ a burinↄ à pì, andunia ni gↄ̃ ń pↄ́ ũ.\f + \fr 4:13 \fr*\ft Naa 17:4-6, 22:17-18, Gal 3:29\ft*\f* Adi kɛ a doka kũna yãinlo, kũ Luda tò yã bò kãao nna a náani kũ à kɛ̀ yãimɛ. \v 14 Tó gbɛ̃ kũ ò doka kũnanↄ mɛ́ oni kí ble, akũ ludanaanikɛnaa àre vĩro, akũsↄ̃ Luda lɛ́sɛnaa kɛ̀ pãpã,\f + \fr 4:14 \fr*\ft Gal 3:18\ft*\f* \v 15 zaakũ doka dì su kũ Luda pↄfɛ̃omɛ. Gu kũ doka kunlo, taari dìgↄ̃ kú gwero. \v 16 A yãi pↄ́ kũ Luda a lɛ́ sɛ̀ lena bi a náanikɛna yãmɛ, de àgↄ̃ de a gbɛ̃kɛ yã ũ. Lɛ́sɛnaa pì sↄ̃ bi Ibrahĩ buri pìnↄ pↄ́mɛ ń pínki, adi kɛ gbɛ̃ kũ ò Musa doka kũna ńtɛ̃nɛnↄnlo, kũ gbɛ̃ kũ òtɛn Luda náani kɛ lán Ibrahĩ bànↄmɛ dↄ. Ibrahĩ bi ó pínki dizimɛ.\f + \fr 4:16 \fr*\ft Gal 3:7\ft*\f* \v 17 À de ó dizi ũ Luda kĩnaa, lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà. Luda pì a a dìtɛ buri dasinↄ dizi ũ. Ibrahĩ Luda kũ àdi wɛ̃̀ndi kpá gɛ̀nↄa à tó pↄ́ kũ ò kun yãronↄ gↄ̃ kun\f + \fr 4:17 \fr*\ft Naa 17:5\ft*\f* náani kɛ̀. \v 18 À Luda náani kɛ̀ à wɛ́ dↄ̀ pↄ́ kũ gbɛ̃ke wɛ́ dↄiroi, akũ à gↄ̃̀ buri dasinↄ dizi ũ lákũ Luda ònɛ nà à pì, lɛmɛ a burinↄ nigↄ̃ de lɛ.\f + \fr 4:18 \fr*\ft Naa 15:5\ft*\f* \v 19 Ibrahĩ kà lán wɛ̃̀ basↄↄro taka bà. Bee tó à laasun lɛ̀ a gↄ̃gbɛ̃kɛbↄsaria kũ Sara nɛ́'isↄ tatanaao, a ludanaanikɛna dí busaro.\f + \fr 4:19 \fr*\ft Naa 17:17\ft*\f* \v 20 Adi sika kɛ lɛ́ kũ Luda sɛ̀nɛɛaro, adi gí Luda náani kɛiro, akũ à gbãna lè a ludanaanikɛnaaa à Luda tↄ́ bò, \v 21 zaakũ à dↄ̃ kũ à yã futɛna vĩro, Luda ni fↄ̃ à lɛ́ kũ à sɛ̀ɛ pì kɛ. \v 22 Abire yãin Luda tò yã bò kãao nna. \v 23 Òdi yã bona kãao nna pì kɛ̃ a yãi adoro, \v 24 ò kɛ̃̀ ókↄ̃nↄ kũ Luda ni tó yã bo kũoo nnanↄ yãimɛ dↄ, ókↄ̃nↄ kũ ótɛn Luda kũ à ó Dikiri Yesu fùtɛ bona gan náani kɛnↄ. \v 25 Luda a kpàḿma de à le à ó taarinↄ kɛ̃wɛrɛ yãimɛ, akũ à a fùtɛ kũ wɛ̃̀ndiio, de yã le à bo kũoo nna yãi. \c 5 \s1 Kɛna nna kũ Ludao \p \v 1 Lákũ Luda tò yã bò kũoo nna nà a náani kũ ótɛn kɛ yãi, ó nna kãao sà ó Dikiri Yesu Kirisi gãi. \v 2 A náanikɛnaa gũn o zɛ́ lè a gãi o gɛ̃ Luda gbɛ̃kɛ kũ ó kúoo pìi gũn, akũ ótɛn pↄnna kɛ kũ Luda gakuri kũ ó wɛ́ dↄiio. \v 3 Adi kɛ abiren adoro, ótɛn pↄnna kɛ kũ ó warikɛnaao dↄ, zaakũ ó dↄ̃ kũ wari dì su kũ mɛnao, \v 4 mɛna dì su kũ dà manao, dà mana dì su kũ tãmaaao, \v 5 tãmaa sↄ̃ àdi ó nɛ́ro, zaakũ Luda a yenyĩ dà ó nɛ̀sɛn a Nini kũ à ó gbá gãi. \v 6 Ó gbãnasarikɛ gũn Kirisi gà ókↄ̃nↄ yãvãnikɛrinↄ gɛ̃nɛ ũ gↄrↄ kũ Luda dìtɛa. \v 7 Gana gbɛ̃ mana gɛ̃nɛ ũ aragaro. Ke gbɛ̃ke ni we à ga gbɛ̃ mana gɛ̃nɛ ũ gwɛɛ, \v 8 akũ Luda mↄ̀wɛrɛ deran á yewái nà, zaakũ ó durunnadekɛ gũnn Kirisi gà ó gɛ̃nɛ ũ. \v 9 Lákũ yã bò kũoo nna nà sà a aru yãi, a ó sina Luda pↄfɛ̃a a gãi sika vĩ dↄ yá? \v 10 Yã ó ĩni kũ Ludaomɛ, akũ o kɛ kãao nna a Nɛ́ gana yãi. Lákũ o kɛ kãao nna nà sà, ó surabana a kunna wɛ̃̀ndiio yãi sika vĩ dↄ yá? \v 11 Adi kɛ adikĩnamɛ adoro, ótɛn pↄnna kɛ kũ Ludao dↄ ó Dikiri Yesu Kirisi kũ à tò o kɛ kãao nna gãi. \s1 Kirisi yã lɛkↄ̃ana kũ Adamuo \p \v 12 Gbɛ̃ mɛ̀n do yãin durunna gɛ̃̀ andunia gũn,\f + \fr 5:12 \fr*\ft Naa 3:6\ft*\f* akũ durunna ga ì.\f + \fr 5:12 \fr*\ft Naa 2:17\ft*\f* Lɛmɛ dↄ ga kú gbɛ̃ sĩnda pínkia, kũ gbɛ̃ sĩnda pínki durunna kɛ̀ yãi. \v 13 Durunna kú andunia gũn de Musa doka gↄ̃ gɛ́ su. Gↄrↄ kũ doka kunlo, Luda dí durunna yã daro, \v 14 ama sɛna zaa Adamua ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Musaa ga kí blè gbɛ̃ sĩnda pínkia, bee gbɛ̃ kũ odi durunna kɛ lán Adamu sãtɛna bàronↄ. Adamu bi gbɛ̃ kũ ani su takamɛ. \p \v 15 Ama Luda gba ni sí lɛkↄ̃a kũ Adamu taarioro, zaakũ lákũ gbɛ̃nↄ gà dasi nà Adamu ado sãtɛna yãi, Luda gbɛ̃kɛ kũ a gbao kũ à kà gbɛ̃nↄa dasi Yesu Kirisi ado gbɛ̃kɛ yãi de abirekũla. \v 16 Luda gba ni sí lɛkↄ̃a kũ gbɛ̃ mɛ̀n do durunna pìioro. Taari mɛ̀n do pì mɛ́ à sù kũ yãkpatɛkɛnaao, akũ yã vùtɛ bisãsirinↄa. Taarinↄ sù kũ Luda gbao, akũ yã bò kũ gbɛ̃nↄ nna. \v 17 Lákũ Adamu ado taari mɛ́ à tò ga sù à kí blè nà, Yesu Kirisi ado yã kũ à sùo zↄ̃kↄ̃ de abirekũla. Abire yãi gbɛ̃ kũ Luda gbɛ̃kɛ kɛ̀ńnɛ, kũ à tò yã bò kũńwo nna gba ũnↄ ni kí ble wɛ̃̀ndii gũn. \v 18 Abire yãi lákũ taari mɛ̀n do pìi tò yã vùtɛ buri sĩnda pínkia nà, lɛmɛ dↄ yãmanakɛna mɛ̀n do pìi dì tó buri sĩnda pínki bo mana lɛ ò wɛ̃̀ndi le. \v 19 Lákũ gbɛ̃ mɛ̀n do sãgbãna mɛ́ à tò gbɛ̃nↄ gↄ̃̀ durunnadenↄ ũ dasi nà, lɛmɛ dↄ gbɛ̃ mɛ̀n do yãmana ni tó gbɛ̃nↄ bo mana dasi. \v 20 Doka sù de taari le àgↄ̃ kara yãimɛ. Ama kũ durunna kàra, Luda gbɛ̃kɛ kàra de abirekũla. \v 21 Lákũ durunna kíblenaa sù kũ gao nà, lɛn dↄ Luda gbɛ̃kɛ kíblenaa dì tó ò bo mana lɛ, ò wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro le ó Dikiri Yesu Kirisi gãi. \c 6 \s1 Kunna Kirisi gũn \p \v 1 Óni o deramɛɛ? Óni gí ògↄ̃ durunna kɛ de Luda gbɛ̃kɛ le àgↄ̃ karan yá? \v 2 Oi! Lɛnlo! Ókↄ̃nↄ kũ ó de gɛ̀nↄ ũ durunna yã musu, à kɛ̀ dera ónigↄ̃ kpɛ́ ògↄ̃ durunna kɛ dↄↄ? \v 3 Ókↄ̃nↄ kũ o da'itɛ kɛ̀ Kirisi Yesu pↄ́ ũnↄ, á dↄ̃ kũ ó lɛɛlɛ kãao a ga gũnloo? \v 4 O ga kãao da'itɛkɛnaa gũn, ò ó vĩ kãao de ògↄ̃ kú kũ wɛ̃̀ndi dufuo, lákũ Kirisi bò gan kũ a De gbãna gakurio à kun nà.\f + \fr 6:4 \fr*\ft Kↄl 2:12\ft*\f* \v 5 Lákũ o gↄ̃ kãao mɛ̀ dokↄ̃nↄ ũ a ga gũn nà, lɛn óni gↄ̃ kãao lɛ a vunaa gũn se. \v 6 Ó dↄ̃ kũ ó dà zĩ gà kãao lía, de ó mɛ̀ durunnade kakatɛ òsun zↄ̀ ble durunnanɛ doro, \v 7 zaakũ gbɛ̃ kũ à gàa bò durunna yãmmɛ. \v 8 Lákũ o ga kũ Kirisio nà, ó a náani vĩ kũ ónigↄ̃ kú kãao dↄ. \v 9 Ó dↄ̃ lákũ Kirisi bò gan nà, ani ga doro, ga gbãna vĩa doro. \v 10 Zaakũ gana kũ à gà, à gà durunna yã musu gɛ̃̀n domɛ, kunna kũ à kun tera sↄ̃, à kun Luda pↄ́ ũmɛ. \v 11 Lɛn ákↄ̃nↄ se, à á zĩda ditɛ gɛ̀nↄ ũ durunna yã musu lɛ, ánigↄ̃ kun Luda pↄ́ ũ Kirisi Yesu gũn. \v 12 Abire yãi àsun tó durunna kí ble á mɛ̀ kũ ani gaa á dà vãni doárɛ arɛ doro. \v 13 Àsun á mɛ̀guke kpá durunnaa vãnikɛbↄ ũro. À á zĩda kpá Ludaa gbɛ̃ kũ ò bò gan ò kunnↄ ũ, à á mɛ̀gunↄ kpáa yãmanakɛbↄnↄ ũ. \v 14 Àsun tó durunna gↄ̃ gbãna vĩáwa doro, zaakũ á na doka ↄĩro, séde Luda gbɛ̃kɛ. \s1 Yãmanakɛna zↄ̀nↄ \p \v 15 Deran gwee? Lákũ ó kú doka ↄĩ doro nà, séde Luda gbɛ̃kɛ ↄĩ, ónigↄ̃ gí durunna kɛn yá? Oi! Lɛnlo! \v 16 Á dↄ̃ kũ tó a á zĩda kpà gbɛ̃a átɛn mì natɛnɛ, á de ade zↄ̀ ũroo? Tó durunnan a á zĩda kpàa, áni gamɛ. Tó a mì nàtɛ Ludanɛ sↄ̃, áni bo mana. \v 17 O sáabu kɛ̀ kũ Ludao, zaakũ durunna zↄ̀nↄn á ũ yã, akũ a mì nàtɛ yã kũ ò dàárɛ zɛ́azɛanɛ kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo. \v 18 A bo durunna yãn, a gↄ̃ yãmanakɛna zↄ̀nↄ ũ. \v 19 Matɛn yã pì o lákũ bisãsiri yã'onaa bà á gbãnasarikɛ yãimɛ. Lákũ a á mɛ̀gunↄ kpà yã pãpãkɛna kũ yã vãnio zↄ̀nↄ ũ a yã vãni kɛ̀ nà, lɛn tera dↄ à á mɛ̀gunↄ kpá manakɛna zↄ̀nↄ ũ de á kunna gↄ̃ adona. \v 20 Kũ á de durunna zↄ̀nↄ ũ yã, á bàka kú kũ yãmanakɛnaaoro. \v 21 Àre kpaten a lè yã kũ a kɛ̀ yã kũ à kɛ̀árɛ wé'iyã ũ teranↄ musuu? Yã pìnↄ lakana bi gamɛ. \v 22 Tera sà lákũ a bo durunna yãn nà átɛn do Ludai, á àreen kunna adona ũ, a lakana sↄ̃ bi wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaromɛ. \v 23 Durunna làada bi gamɛ, ama gba kũ Luda dàwɛrɛ kunna ó Dikiri Kirisi Yesu gũnn wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro ũ. \c 7 \s1 Ó kú Musa doka ↄĩ doro \p \v 1 Ma gbɛ̃nↄ, matɛn yã oárɛ lán gbɛ̃ kũ ò Musa doka dↄ̃nↄ bà. Á dↄ̃ kũ doka iko vĩ gbɛ̃a gↄrↄ kũ à kun kũ wɛ̃̀ndiionloo? \v 2 Lɛn doka pì nↄzãre yĩ̀ a zãnɛ lɛ gↄrↄ kũ à kun kũ wɛ̃̀ndiio. Tó a zã gà, akũ doka pìi dì poroa. \v 3 Gↄrↄ kũ a zã kun, tó à gↄ̃̀ gↄ̃ pãnde pↄ́ ũ, oni pinɛ zinakɛriimɛ. Tó a zã gàmɛ sↄ̃, doka pìi pòroaan gwe. Tó à gↄ̃̀ gↄ̃ pãnde pↄ́ ũ sà, abirekũ bi zina yãmɛ doro. \v 4 Lɛn ákↄ̃nↄ se ma gbɛ̃nↄ, a ga doka musu Kirisi mɛ̀ɛ gãi, akũ a gↄ̃ gbɛ̃ kũ à vù gan pì pↄ́ ũ, de ò le ò karana le Luda pↄ́ ũ. \v 5 Kũ ó dàa dòwɛrɛ arɛ yã, doka mɛ́ à tò durunna ni ó kũ ó mɛ̀ɛ gũn, akũ o karana lè ga pↄ́ ũ. \v 6 Tera sà o ga pↄ́ kũ à ó kũ zↄ̀ ũ pì yã musu, o bo dokan, akũ ótɛn do Ludai a Nini zɛ́ dufu gũn, adi kɛ doka takada zɛ́ zĩ gũnlo. \s1 Doka kũ durunnao \p \v 7 Óni pi deramɛɛ? Luda doka bi durunnan yá? Lɛnlo fá! Doka pì mɛ́ à tò ma durunna dↄ̃̀. Tó doka dí pì òsun pↄ́ ni dɛroro,\f + \fr 7:7 \fr*\ft Bon 20:17\ft*\f* de má dↄ̃ deran pↄ́nidɛna dìgↄ̃ de nàro. \v 8 Durunna zɛki lè Luda yãditɛnaa pìia, akũ à tò pↄ́ sĩnda pínki ni ma kũ. Zaakũ má doka dↄ̃ro, durunna demɛnɛ yãke ũro. \v 9 Má kun yã doka sari, ama kũ ma yãditɛnaa pìi mà, durunna vù in, \v 10 akũ ma ga. Yãditɛna kũ à de à wɛ̃̀ndi kpáma pìi sùmɛnɛ kũ gao. \v 11 Durunna zɛki lè yãditɛnaa pìia, akũ à kɛ̀kɛ à ma dɛ yã pìi gãi. \v 12 Lɛmɛ doka pì kunna adona, akũsↄ̃ Luda yãditɛnaa pì kunna adona, à zɛ́ vĩ akũsↄ̃ à mana. \v 13 Yã mana mɛ́ à tò ma ga yá? Lɛnlo fá! De durunna le à bo gupuraa, à ga ìmɛnɛ yã mana gãi, de ò durunna dↄ̃ durunna ũ yãditɛnaa pìi gãi. \s1 Zĩ̀kana kũ durunnao \p \v 14 Ó dↄ̃ kũ doka pì bò Luda kĩnaamɛ. Makũ sↄ̃, dàden ma ũ, má na durunna ↄĩ. \v 15 Madìgↄ̃ yã kũ matɛn kɛ gbá dↄ̃ro, zaakũ madì yã kũ má ye mà kɛ kɛro, yã kũ má ye mà kɛron madì kɛ.\f + \fr 7:15 \fr*\ft Gal 5:17\ft*\f* \v 16 Tó yã kũ ma kɛ̀ dí kↄ̃ sí kũ ma pↄyeinaaoro, ma we kũ doka pì mana. \v 17 Adi kɛ makũ mɛ́ matɛn kɛro, durunna kũ à kú ma gũmmɛ. \v 18 Má dↄ̃ kũ yã mana kú ma gũnlo, ma dà manaro. Madìgↄ̃ ye mà yã mana kɛ, ama madì fↄ̃ mà kɛro. \v 19 Yã mana kũ má ye mà kɛ, madì kɛro. Yã vãni kũ má yeiron madì kɛ. \v 20 Tó yã kũ má yeiron matɛn kɛ, adi kɛ makũ mɛ́ matɛn kɛro, durunna kũ à kú ma gũmmɛ. \v 21 Ma è tó má ye mà a mana kɛ, a vãni mɛ́ àdi domɛnɛ arɛ. \v 22 Luda doka mɛ́ àdi kɛmɛnɛ nna ma swɛ̃̀ɛ gũn, \v 23 ama ma è iko pãnden kú ma mɛ̀ɛ gũn, àdigↄ̃ zĩ̀ ká kũ iko kũ à kú ma laasun gũnwo, akũ má na durunna iko kũ à kú ma mɛ̀ɛ gũn pì ↄĩ. \v 24 Makũ wɛ̃ndade ina, dí mɛ́ ani ma sí ma mɛ̀ kũ à ma kpa gai dí ↄĩi? \v 25 Ma sáabu kɛ̀ kũ Ludao! Kũ ó Dikiri Yesu Kirisi gbãnao. Lɛn má de zↄ̀ ũ Luda dokanɛ ma laasun gũn lɛ, akũsↄ̃ má de zↄ̀ ũ durunna ikoonɛ ma dàa gũn. \c 8 \s1 Zĩ̀blena kũ Luda Nini gbãnao \p \v 1 Yãkpatɛ ni gbɛ̃ kũ ò kú Kirisi Yesu gũnnↄ ble doro, \v 2 zaakũ kunna Kirisi Yesu gũn Luda Nini kũ àdi wɛ̃̀ndi kpáḿma gbãna ma bo durunna kũ gao ikon. \v 3 Yã kũ Musa doka dí fↄ̃ à kɛ̀ro bisãsiri gbãnasarikɛ yãi, Luda kɛ̀. À a zĩda Nɛ́ zĩ̀ bisãsiri ũ lán ókↄ̃nↄ durunnadenↄ bà durunna kɛ̃ḿmana yãi, akũ à wé'i dà durunnaa a Nɛ́ mɛ̀ɛ pìi gãi, \v 4 de yã kũ doka tɛn wɛtɛ yãpura kɛwá, ókↄ̃nↄ kũ ó dàa dì dowɛrɛ arɛ doro, sé Luda Nini. \v 5 Gbɛ̃ kũ ń dàa dì dońnɛ arɛnↄ dì laakari dↄ ń dà yãa, gbɛ̃ kũ Luda Nini dì dońnɛ arɛnↄ dì laakari dↄ Luda Nini yãa. \v 6 Dà donnɛna arɛ bi gamɛ. Luda Nini donnɛna arɛ bi wɛ̃̀ndi kũ aafiaaomɛ. \v 7 Dà donnɛna arɛ bi ibɛrɛsɛna kũ Ludaoomɛ. Ade dì mì natɛ Luda dokanɛro, ani fↄ̃ sero. \v 8 Gbɛ̃ kũ ń dàa dì dońnɛ arɛnↄ yã dì ká Ludaguro. \p \v 9 Ákↄ̃nↄ sↄ̃, á dàa dì doárɛ arɛro, sé Luda Nini, tó à kú á gũn yãpura. Tó gbɛ̃ Kirisi Nini vĩ sↄ̃ro, à kun Kirisi pↄ́ ũro. \v 10 Tó Kirisi kú á gũn, bee tó á mɛ̀ de gɛ̀ ũ durunna yãi, á nini kummɛ,\f + \fr 8:10 \fr*\ft Yuh 6:63\ft*\f* kũ Luda tò yã bò kãáo nna yãi. \v 11 Tó Luda kũ à Yesu bò gan Nini kú á gũn,\f + \fr 8:11 \fr*\ft 1Kↄ 3:16\ft*\f* Luda kũ à Kirisi pìi vù gan ni wɛ̃̀ndi kpá á mɛ̀ kũ à gàa pìia a Nini kũ à kú á gũn gãi. \p \v 12 A yã mɛ́ à tò ma gbɛ̃nↄ, tɛna ó dàai bi tilasinlo, pↄyeinaamɛ. \v 13 Tó á tɛ́ á dàai, áni gamɛ. Tó a á yã vãni kɛnanↄ mìi dɛ̀ kũ Luda Nini gbãnao sↄ̃, ánigↄ̃ kun. \v 14 Gbɛ̃ kũ Luda Nini dì dońnɛ arɛnↄ mɛ́ ò Luda nɛ́nↄ ũ. \v 15 Zaakũ nini kũ àdi tó ò zↄ̀ ble kũ vĩ̀naaoon a lèro, Luda Nini kũ à tò a gↄ̃ Luda nɛ́nↄ ũn á vĩ, akũ odì ↄ́ↄ dↄ Ludanɛ kũ a gbãnao ò pi: Baa, ó De.\f + \fr 8:15 \fr*\ft Maa 14:36\ft*\f* \v 16 Nini pìi dì o ó nininɛ kũ Luda nɛ́nↄn ó ũ. \v 17 Lákũ a nɛ́nↄn ó ũ nà, a túbiblerinↄn ó ũ. Luda túbiblerinↄn ó ũ, óni ble lɛɛlɛ kũ Kirisiomɛ. Tó o wari kɛ̀ kãao, ónigↄ̃ kú kãao a gakuri gũn.\f + \fr 8:17 \fr*\ft Gal 4:5-7\ft*\f* \s1 Wɛ́dↄna Luda gakurii \p \v 18 Ma è óni fↄ̃ ò gↄrↄ díkĩna wari lɛkↄ̃a kũ gakuri kũ Luda ni boowɛrɛ gupuraaro. \v 19 Luda pↄ́kɛnanↄ sĩnda pínki wɛ́ dↄ a nɛ́nↄ bona gupuraai lakanaa sari. \v 20 Zaakũ Luda tò a pↄ́kɛnanↄ gɛ̃̀ pãpãkɛnaa gũn pínki\f + \fr 8:20 \fr*\ft Naa 3:17-19\ft*\f* Adi kɛ ń pↄyeinaanlo, Luda mɛ́ à kɛ̀ lɛ, de ń wɛ́dↄinaa gũn \v 21 andunia bo yakana kũ àtɛn zↄ̀ blenɛɛ gũn, gbasa àgↄ̃ a zĩda vĩ Luda nɛ́nↄ gakuri gũn. \v 22 Ó dↄ̃ kũ Luda pↄ́kɛnanↄ sĩnda pínki tɛn nda kũ wãwão lán nɛ́'ipↄ bà ari tera. \v 23 Adi kɛ abiremɛ adoro, ókↄ̃nↄ kũ ó Luda Nini vĩ zɛnkpɛkɛ ũnↄ, ótɛn nda kpãni se ari Luda gↄ̃ gɛ́ ó mɛ̀ litɛ à ó sí a nɛ́nↄ ũ.\f + \fr 8:23 \fr*\ft 2Kↄ 5:2-5\ft*\f* \v 24 Luda ó sura bà de ò wɛ́ dↄ abirekũi. Pↄ́ kũ ò è kũ wɛ́o bi wɛ́dↄina yãn doro. Dí mɛ́ àdi wɛ́ dↄ pↄ́ kũ à gĩnakɛ à lèe? \v 25 Tó ó wɛ́ dↄ pↄ́ kũ ódi leroi sↄ̃, odìgↄ̃ a dã kũ mɛnaomɛ. \p \v 26 Lɛmɛ sↄ̃ Luda Nini dì kpáwái ó gbãnasarikɛ gũn, zaakũ ó aduakɛna dↄ̃ a zɛ́aro, akũ Luda Nini dì kútɛ kɛwɛrɛ Ludanɛ kũ ndana kũ a yã gɛ̃̀ onalao. \v 27 Luda dì nɛ̀sɛ gũn e, akũsↄ̃ à a Nini laasun dↄ̃, zaakũ Luda Nini dì kútɛ kɛ Luda gbɛ̃nↄnɛ lákũ Luda yei nàmɛ. \v 28 Ó dↄ̃ kũ yã sĩnda pínki dì bo mana gbɛ̃ kũ ò ye Ludainↄnɛ, gbɛ̃ kũ à ń sísi à ń sɛ́ lákũ àtɛn wɛtɛ nànↄ. \v 29 Zaakũ Luda dìtɛ zaa káaku kũ gbɛ̃ kũ à gĩnakɛ à ń dↄ̃nↄ bokↄ̃a kũ a Nɛ́o, de àgↄ̃ de daudu ũ dakũna dasinↄ tɛ́. \v 30 Gbɛ̃ kũ à ń dítɛ zaa káaku pìnↄn à ń sísi, akũ à tò yã bò kũ gbɛ̃ kũ à ń sísi pìnↄo nna, akũ à tò gbɛ̃ kũ yã bò kũńwo nna pìnↄ gↄ̃ gakuri vĩ. \s1 Yenyĩ kũ Luda vĩ kũoo Kirisi Yesu gũn \p \v 31 Óni o deramɛ yã birenↄ musuu? Lákũ Luda zɛ̀ kũoo nà, dí mɛ́ ani fↄ̃ à kpáwɛrɛɛ? \v 32 Lákũ adi gí kũ a zĩda Nɛ́oro nà à a kpà ó pínki yãi, ani gí pↄ́ sĩnda pínki naawɛrɛ gba ũ sↄ̃i yá? \v 33 Dí mɛ́ ani gbɛ̃ kũ Luda ń sɛ́nↄ káara kɛɛ? Luda mɛ́ àdi tò yã bò kũńwo nna. \v 34 Dí mɛ́ ani yã daólaa? Kirisi Yesu gà, kũ à de abirekũla à ɛ̀ra à fùtɛ, à kú Luda ↄplai, àtɛn kútɛ kɛnɛwɛrɛ. \v 35 Bↄ́ mɛ́ ani ó kɛ̃kↄ̃a kũ Kirisi yenyĩoo? Wari ke mɛ̀'ũmmana ke wɛ́tãmmana ke nà ke takasi ke kari ke fɛ̃nɛda, ń ke ni fↄ̃ yá? \v 36 À kɛ̃na Luda yãn ò pì: \q1 N yãi ó kú ga lɛ́i zaa kↄnkↄ ari ↄkↄsi, \q1 òdi ó ditɛ lán sã kũ oni ń kùtu kpánↄ bà.\f + \fr 8:36 \fr*\ft Zab 44:22\ft*\f* \m \v 37 Yã birenↄ gũn pínki ó de zĩ̀blerila kũ gbɛ̃ kũ à yewái gbãnao. \v 38 Zaakũ má dↄ̃ sãnsãn kũ ga ke wɛ̃̀ndi ke malaikanↄ ke tãnanↄ ke tera yã ke zia yã ke gbãnadenↄ \v 39 ke musu pↄ́nↄ ke zĩtɛ pↄ́nↄ ke Luda pↄ́kɛna pãndenↄ, ń ke ni fↄ̃ à ó kɛ̃kↄ̃a kũ yenyĩ kũ Luda vĩ kũoooro kunna ó Dikiri Kirisi Yesu gũn. \c 9 \s1 Luda Isarailanↄ sɛna a gbɛ̃nↄ ũ \p \v 1 Matɛn yãpura o Kirisi gũmmɛ, mádi ɛ́kɛ toro. Ma laasun dì we kũ Luda Ninio se. \v 2 Ma pↄsira kɛ̀ zↄ̃kↄ̃, ma nɛ̀sɛɛ dìgↄ̃ yakana gↄrↄ sĩnda pínki. \v 3 Mani fↄ̃ mà wɛ́ kɛ Ludaa à ma bo Kirisi gũn, à láari kɛma ma Isaraila dakenↄ gɛ̃nɛ ũ. \v 4 Mↄ́kↄ̃nↄn Luda ń sɛ́ a nɛ́nↄ ũ,\f + \fr 9:4 \fr*\ft Bon 4:22\ft*\f* à a gakuri mↄ̀ńnɛ, a bàka kú kũńwo, à a doka kpàḿma, à donyĩkɛnaa dàńnɛ, à lɛ́ sɛ̀ńnɛ. \v 5 Ò de Luda gbɛ̃ káakunↄ burinↄ ũ, akũsↄ̃ ń buri gũnn Kirisi kũ à de gbɛ̃ sĩnda pínkila bòn bisãsiri ũ. Àkũmɛ Luda kũ à kũ̀ ògↄ̃ a sáabu kpá gↄrↄ sĩnda pínki ũ. Aami. \p \v 6 Adi kɛ yã kũ Luda ò lɛ̀tɛ pãnlo, zaakũ Isaraila gbɛ̃ sĩnda pínkimɛ Isaraila yãpura ũro. \v 7 Adi kɛ Ibrahĩ buri sĩnda pínkimɛ Ibrahĩ pì nɛ́nↄ ũ Luda kĩnaaro, zaakũ Luda ò Ibrahĩnɛ à pì, Isaaku burinↄn onigↄ̃ pińnɛ a burinↄ ũ.\f + \fr 9:7 \fr*\ft Naa 21:12\ft*\f* \v 8 Lɛmɛ adi kɛ nɛ́ kũ à ń í kũ pↄyeinaaonↄmɛ Luda nɛ́nↄ ũro, nɛ́ kũ à ń í Luda lɛ́sɛnaa musunↄmɛ buri pìnↄ ũ. \v 9 Zaakũ Luda lɛ́ sɛ̀ à pì: Mani ɛra mà su ziki mandara'i, Sara ni nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ.\f + \fr 9:9 \fr*\ft Naa 18:10\ft*\f* \v 10-12 Adi kɛ abire adoro. Luda dì gbɛ̃nↄ sɛ́ lákũ a pↄyenyĩnaa bàmɛ, adi kɛ ń yãkɛna yãinlo, kũ à ń sísi yãimɛ. Lɛmɛ kũ Rɛbɛka sìkanↄ nↄ̀ↄ sì kũ ó dizi káaku Isaakuo, ari àgↄ̃ gɛ́ ń i, ari ògↄ̃ gɛ́ yã mana ke a vãni kɛ, Luda pì Rɛbɛkanɛ, a kũ à bò káaku nigↄ̃ nɛ́ ũ gbɛ̃ kpɛdenɛ.\f + \fr 9:10-12 \fr*\ft Naa 25:23\ft*\f* \v 13 Lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà ò pì: \q1 Má ye Yakubui, \q1 Isau sↄ̃, ma gii.\f + \fr 9:13 \fr*\ft Mal 1:2-3\ft*\f* \m \v 14 Óni pi deramɛɛ? Yã vãni kú Luda kĩnaan yá? Lɛnlo fá! \v 15 Zaakũ à pì Musanɛ, \q1 gbɛ̃ kũ á ye à sùru kɛ kãaon áni kɛo, \q1 akũsↄ̃ gbɛ̃ kũ á ye à wɛ̃nda dↄ̃nɛn áni dↄ̃nɛ.\f + \fr 9:15 \fr*\ft Bon 33:19\ft*\f* \m \v 16 A yã mɛ́ à tò Luda gbɛ̃nↄ sɛna dí bo bisãsirinↄ pↄyeinaa gãiro ke ń kokarikɛnan, à bò Luda sùru gũmmɛ. \v 17 Zaakũ Luda ò Firi'aunanɛ a yãn à pì: Ma n ka kpatan de mà a gbãna mↄ gbɛ̃nↄnɛ n musumɛ, ò ma tↄ́ kpá andunia gũn pínki.\f + \fr 9:17 \fr*\ft Bon 9:16\ft*\f* \v 18 Lɛmɛ gbɛ̃ kũ à ye à sùru kɛ kãaon àdi kɛ kãao lɛ, akũsↄ̃ gbɛ̃ kũ à ye à a sã gbãgbãn àdi gbãgbã. \s1 Luda pↄfɛ̃ kũ a sùruuo \p \v 19 Á gbɛ̃ke ni ma la, bↄ́yãi Luda tɛn gbɛ̃nↄ taari le dↄↄ? Dí mɛ́ ani fↄ̃ à gí Luda pↄyenyĩnaaii? \v 20 Mↄkↄ̃n bisãsiri ina, dímɛ n ũ gbasa ǹ yã sí Ludalaa? Oro ni a bòri la à pi: Bↄ́yãi n ma bo lán dí bà yá? \v 21 Orobori zɛ́ vĩ à oro sãde kũ a sãsario bo kũ ɛ̃ dokↄ̃nↄ kũ à tòtooroo? \v 22 Tó Luda ye à a pↄfɛ̃ mↄńnɛ de ò a gbãna dↄ̃, akũ à mɛna zↄ̃kↄ̃ↄ kɛ̀ kũ gbɛ̃ kũ ò de à pↄfɛ̃ kipaḿma à ń kakatɛnↄ sↄ̃ bi! \v 23 Tó à abire pìi kɛ̀, de ókↄ̃nↄ kũ à sùru kɛ̀ kũoonↄ a gakuri zↄ̃kↄ̃ dↄ̃ sↄ̃ bi, ókↄ̃nↄ kũ à gĩnakɛ à ó kɛ́kɛ de ò gɛ̃ a gakuri pìi gũnnↄ! \v 24 Gbɛ̃ kũ Luda ń sísi à ń sɛ́ pìnↄn ó ũ. Adi kɛ Yudanↄmɛ ńtɛ̃nɛro, kũ buri pãndenↄomɛ se. \v 25 Lákũ Luda ò annabi Osea takadan nà à pì: \q1 Buri kũ ò de ma gbɛ̃nↄ ũronↄn mani pińnɛ ma gbɛ̃nↄ. \q1 Buri kũ má yeńyĩronↄn manigↄ̃ yeńyĩ. \q1 \v 26 Gu kũ Luda pìńnɛ ò de a gbɛ̃nↄ ũro, \q1 gwen oni ń sísi Luda Wɛ̃̀ndide pì nɛ́nↄ. \m \v 27 Isaya wiki lɛ̀ Isarailanↄ yã musu à pì: \q1 Bee tó Isarailanↄn dasi \q1 lán ísiralɛ bùsu'atɛ̃ bà, \q1 ń kpara kũ à gↄ̃̀ mɛ́ ani bo. \q1 \v 28 Zaakũ Dikiri ni yã kũ à ò kɛ andunia gũn, \q1 akũsↄ̃ ani a mì dɛ zɛnaa sarimɛ. \m \v 29 Lákũ Isaya gĩnakɛ à ò nà à pì: \q1 Tó Dikiri Zĩ̀karide dí ó buri kenↄ tó yãro, \q1 de o gↄ̃ lán Sↄdↄmudenↄ bà, \q1 de o kɛ lán Gↄmↄradenↄ bà. \s1 Isarailanↄ gina Kirisi baaruui \p \v 30 Óni pi deramɛ sàa? Buri pãndenↄ tɛn wɛtɛ Luda tó yã bo kũńwo nnaro, akũ à tò à bò kũńwo nna. À tò yã bò kũńwo nna a náani kũ ò kɛ̀ yãi. \v 31 Isarailanↄ sↄ̃ òtɛn wɛtɛ Luda tó yã bo kũńwo nna doka musu, akũ adi bo kũńwo nnaro. \v 32 Bↄ́yãii? kũ ò ye Luda tó yã bo kũńwo nna ń yãkɛnaaa yãimɛ, adi kɛ a náanikɛna yãinlo. Ò gɛ̃̀ɛ sì gbɛ̀ kũ àdi ń pãtɛa \v 33 lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà: \q1 Ǹ gwa, matɛn gbɛ̀ kũ àdi tó ò gɛ̃̀ sí ditɛ Zaiↄ̃, \q1 gbɛ̀si kũ àdi tó ò fu. \q1 Wé'i ni gbɛ̃ kũ à a náani kɛ̀ kũro. \c 10 \p \v 1 Ma gbɛ̃nↄ, yã kũ má yei ma swɛ̃̀ɛ gũn matɛni a wɛ́ kɛ Ludaamɛ Isarailanↄ surabana ũ. \v 2 Mani fↄ̃ mà ń sèeda kɛ kũ ò kokari vĩ kũ Luda yão, ama ń wɛ́ kɛ̃naro. \v 3 Zaakũ ò dↄ̃ deran Luda dì tó yã bo kũńwo nna nàro, akũ òdigↄ̃ wɛtɛ yã bo kũńwo nna kũ ń zĩda gbãnao. Deran Luda dì tó yã bo kũńwo nna nà, odi wero. \v 4 Zaakũ Kirisi Musa doka lɛ́ pàpa, de yã bo kũ gbɛ̃ sĩnda pínki kũ à a náani kɛ̀o nnamɛ. \s1 Surabana bi gbɛ̃ sĩnda pínki pↄ́mɛ \p \v 5 Deran doka dì tó yã bo kũńwo nna nàn Musa ò a takadan à pì, gbɛ̃ kũ à yã pìi kɛ̀ mɛ́ ani wɛ̃̀ndi le a gũn. \v 6 Lákũ ludanaanikɛnaa dì tó yã bo kũńwo nna nà kɛ̃na a yãn à pì: \q1 Ǹsun o n nɛ̀sɛn ǹ pi, \q1 dí mɛ́ ani gɛ́ ludambɛ à Kirisi kiparo, \q1 \v 7 ke dí mɛ́ ani gɛ́ gyãwãn à Kirisi bo ganlo. \m \v 8 Yã kũ à òon dí: \q1 Yã pì kú kũnwo kãni, \q1 à kú n lɛ́n kũ n nɛ̀sɛɛo.\f + \fr 10:8 \fr*\ft Dok 30:12-14\ft*\f* \m Ludanaanikɛna yã kũ odì a waazi kɛn yã pì ũ. \v 9 Tó n ò kũ lɛ́o gupuraa kũ Yesumɛ Dikiri ũ, akũsↄ̃ ń sì n swɛ̃̀n kũ Luda a bò gan, ani n sura ba. \v 10 Zaakũ yã pì sina n swɛ̃̀n mɛ́ àdi tó yã bo kũnwo nna, akũsↄ̃ yã pì ona kũ n lɛ́o mɛ́ àdi n sura ba. \v 11 À kɛ̃na Luda yãn ò pì, wé'i ni gbɛ̃ kũ àtɛni a náani kɛ kũ zikiro. \p \v 12 Yudanↄ kũ buri pãndenↄ donadona kↄ̃nɛro, zaakũ ń pínki Dikiri dokↄ̃nↄmɛ, àdi karana kɛ gbɛ̃ kũ òdi a sísinↄnɛ ń pínki. \v 13 Zaakũ Dikiri sìsirinↄ ni bo ń pínki. \v 14 Deran gbɛ̃nↄ ni a sísi a náanikɛnaa sarii? Deran oni a náani kɛ a yãmanaa sarii? Deran oni a yã ma waazikɛrii sarii? \v 15 Tó òdi waazikɛrinↄ zĩḿmaro, deran oni waazi kɛńnɛ nàa? À kɛ̃na Luda yãn ò pì: Baarunnakparinↄ suna dì kɛńnɛ nna fá! \v 16 Ama adi kɛ gbɛ̃ sĩnda pínki mɛ́ à baaru nna pì sìro. Akũ Isaya pì: Dikiri, dí mɛ́ à ó yã sìi? \v 17 Lɛmɛ ludanaanikɛnaa dì bo a yãmana kĩnaamɛ, yã pì sↄ̃ bi Kirisi yãmɛ. \v 18 Ma pì yↄ́ↄ! Odi manloo? Ò mà. \q1 Ń kòtoo dà anduniala pínki, \q1 ń yã'onaa gɛ̀ɛ ari zĩtɛ lɛ́a.\f + \fr 10:18 \fr*\ft Zab 19:4\ft*\f* \m \v 19 Ma pì yↄ́ↄ! Isarailanↄ dí dↄ̃ro yá? Káaku gĩa Musa pì: \q1 Mani tó ò gↄ̃ba kpá kũ buri kũ ò de ma gbɛ̃ ũronↄo, \q1 mani tó ń pↄ fɛ̃ bisãsiri wɛ́siradenↄ yã musu. \m \v 20 Akũ Isaya Luda yã ò kũ kùgbãnao à pì: \q1 Gbɛ̃ kũ odi ma ki wɛtɛronↄ mɛ́ ò ma le, \q1 ma a zĩda mↄ̀ gbɛ̃ kũ odi ma gbɛkaronↄnɛ. \m \v 21 Isarailanↄ yã musu à pì: \q1 Zaa kↄnkↄ ari ↄkↄsi ma ↄ dↄ̀ buri sãgbãnade kũ ò fɛ̃na kũmaonↄnɛ. \c 11 \s1 Luda dí Isarailanↄ zukũnaro \p \v 1 Ma pì yↄ́ↄ? Luda a zĩda gbɛ̃nↄ zùkũnan yá? Lɛnlo fá! Makũ bi Isaraila burin ma ũ. Ibrahĩ burin ma ũ Biliaminu buri gũn.\f + \fr 11:1 \fr*\ft Flp 3:5\ft*\f* \v 2 Luda dí a gbɛ̃ kũ à gĩnakɛ à ń dↄ̃nↄ zukũnaro. Á Iliasu yã kũ à kɛ̃na Luda yãn díkĩna dↄ̃roo? Kũ à gɛ̀ɛ kũ Isarailanↄ yão Luda kĩnaa à pì: \v 3 Dikiri, ò n annabinↄ dɛ̀dɛ, ò n gbagbakinↄ gbòro. Makũ mɛ́ ma gↄ̃ mado, akũ òtɛni ma wɛɛ.\f + \fr 11:3 \fr*\ft 1Ki 19:10\ft*\f* \v 4 Luda pì Iliasunɛ deramɛɛ? À pì, á gbɛ̃ kũ odi kútɛ Baalinɛronↄ kũna a pↄ́ ũ gbɛ̃nↄn dúbu suppla.\f + \fr 11:4 \fr*\ft 1Ki 19:18\ft*\f* \v 5 Lɛmɛ dↄ ń gbɛ̃ kpara kũ Luda ń sɛ́ a gbɛ̃kɛ gũnnↄ kpɛ́ kun ari gbãra. \v 6 Lákũ à ń sɛ́ a gbɛ̃kɛ gũn nà, adi kɛ ń yãkɛna yãinlo. Tó lɛnlo, de Luda gbɛ̃kɛ nigↄ̃ gbɛ̃kɛ ũro. \v 7 Deran gwee? Isarailanↄ dí yã kũ òtɛn wɛtɛ lero, ama ń gbɛ̃ kũ Luda ń sɛ́nↄ lè. Ń gbɛ̃ kũ ò gↄ̃̀nↄ sã tàta, \v 8 lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà ò pì: \q1 Luda iwɛza dàńnɛ, \q1 akũ ń wɛ́ dí gu ero, \q1 ń sã dí yã maro ari kũ a gbãrao. \m \v 9 Dauda pì dↄ: \q1 Ń dikpɛkɛna gↄ̃ńnɛ tankutɛ ũ à ń kũ, \q1 à gↄ̃ńnɛ gɛ̃̀siki ũ de à yã lúńnɛ. \q1 \v 10 Ń wɛ́ sisi de òsun gu ero, \q1 ń wó gↄ̃ kokona gↄrↄ sĩnda pínki.\f + \fr 11:10 \fr*\ft Zab 69:22-23\ft*\f* \p \v 11 Ma pì yↄ́ↄ? Kũ Isarailanↄ gɛ̃̀ɛ sì, ò lɛ̀tɛ sãnsãnn yá? Lɛnlo fá! Ń taarinↄ yãin Luda buri pãndenↄ sura bà, de Isarailanↄ gↄ̃ba kpá kũńwo yãi. \v 12 Lákũ ń taarinↄ mɛ́ à tò andunia karanaa lè nà, akũsↄ̃ ń funa mɛ́ à tò buri pãndenↄ karanaa lè, oni ń lɛ́ papana yã o dↄ yá? \s1 Buri pãndenↄ surabanaa \p \v 13 Matɛn yã o ákↄ̃nↄ buri pãndenↄnɛ sà. Lákũ má de zĩ̀ri ũ buri pãndenↄ kĩnaa nà, madì ĩa dã ma zĩ̀rikɛna yã musu, \v 14 de mà a zĩda burinↄ nɛ̀sɛ vutɛ ò gↄ̃ba kpá, mà ń gbɛ̃kenↄ sura ba. \v 15 Zaakũ Luda gina Isarailanↄi mɛ́ à tò andunia kɛ̀ kãao nna, tó à ɛ̀ra à ń sí dↄ, abire nigↄ̃ de deramɛɛ? Abire nigↄ̃ bi wɛ̃̀ndi ũ gɛ̀nↄnɛ. \p \v 16 Tó ò burapↄ káaku kpà Ludaa, a kpara gↄ̃̀ arubarika pↄ́ ũmɛ. Tó lí zĩni de Luda pↄ́ ũ, a gã̀nↄn de a pↄ́ ũmɛ se. \v 17 Luda kù lí yãpura gã̀ kenↄ zↄ̃̀zↄ̃, akũ à mↄkↄ̃n kũ ń de kùnnɛ lí ũ pɛ̀ a gbɛ̀n, de ǹgↄ̃ kun kũ kù lí mana zĩni gbãnao. \v 18 Ǹsun kù lí yãpura gã̀ kũ à zↄ̃̀zↄ̃nↄ gya boro. N kɛ dera ntɛn ĩa dãa? Ń kun lí zĩni yãimɛ, adi kɛ lí zĩni mɛ́ à kun n yãiro. \v 19 Ĩni pi, à lígãa pìnↄ zↄ̃̀zↄ̃ de à n pɛ́ ń gbɛ̀n yãimɛ. \v 20 Lɛmɛ, ama à ń zↄ̃zↄ̃ kũ odi a náani kɛro yãi. Mↄkↄ̃n sↄ̃, n zɛki lè kũ ntɛn Luda náani kɛ yãi. Ǹsun n zĩda biro. Ǹ laakari kɛ! \v 21 Lákũ Luda dí gí kù lí yãpura gã̀nↄ zↄ̃zↄ̃iro nà, ani gí n zↄ̃i sero. \v 22 Ǹ gwa lákũ Luda mana nà, akũsↄ̃ à pãsĩ. À pãsĩ kũ gbɛ̃ kũ ò fùanↄ, akũ à manannɛ, tó n zɛ kũ a manakɛnaao. Tó lɛnlo, ani n zↄ̃mɛ se. \v 23 Tó Isarailanↄ ń ludanaanikɛnasari tò, ani ɛra à ń pɛ́ ń gbɛ̀mmɛ, zaakũ à ń pɛna ń gbɛ̀n gbãna vĩ. \v 24 Tó Luda n zↄ̃ kùnnɛ lía à n pɛ kù lí yãpuraa lákũ òdi kɛro nà, kù lí gã̀ yãpuranↄ ɛra à pɛna ń zĩda lía zɛ́ vĩ de abirelaroo? \s1 Isarailanↄ surabana kpɛde \p \v 25 Ma gbɛ̃nↄ, má ye àgↄ̃ asiriyã díkĩna dↄ̃, de á wɛ́ súngↄ̃ sira à á zĩda ditɛ ĩadãrinↄ ũro yãi. Isaraila kparanↄ sãgbãna kũ̀ gĩa ari buri pãndenↄ gɛ̃na kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũn lɛ́ gↄ̃ ká. \v 26 Abire gbɛra Luda ni Isarailanↄ sura ba ń pínki lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà kũ ò pì: \q1 Surabari ni bo Zaiↄ̃, \q1 ani Yakubu burinↄ kɛ̃kↄ̃a kũ ludadↄ̃nasario. \q1 \v 27 Ma bàka kunna kũńwo yãn gwe \q1 gↄrↄ kũ mani ń durunna kɛ̃ḿma. \m \v 28 Baaru nna pì yã musu ò de Luda ibɛrɛnↄ ũ á yãi. Luda gbɛ̃nↄ sɛna yã musu ò de Luda yenyĩdenↄ ũ ń dizi káakunↄ yãi. \v 29 Zaakũ Luda gbanↄ kũ gbɛ̃ kũ à ń sísi à ń sɛ́nↄ dì sí litɛro. \v 30 Ákↄ̃nↄ buri pãndenↄ ádi Luda yã ma yãro. Tera sà Luda sùru kɛ̀ kãáo kũ Isarailanↄ dí a yã maro yãi. \v 31 Lɛn Isarailanↄ gì Luda yã mai lɛ tera, de Luda le à sùru kɛ kãáo gbasa à sùru kɛ kũńwo. \v 32 Luda yãdasarikɛ kpà gbɛ̃ sĩnda pínkia de à le à sùru kɛ kũńwo ń pínki yãimɛ. \s1 Luda sáabukpanaa \q1 \v 33 Luda ↄ̃ndↄ̃ kũ a dↄ̃naao zↄ̃kↄ̃kɛ kà zã̀ fá! \q1 Gbɛ̃ke ni fↄ̃ à bo yã kũ à zɛ̀o asiriaro. \q1 Oni fↄ̃ ò a dↄ̀rↄ dↄ̃ro. \q1 \v 34 Dí mɛ́ à Dikiri laasun dↄ̃ↄ? \q1 Dí mɛ́ à yã dànɛ a lɛ́dammari ũu? \q1 \v 35 Dí fĩna mɛ́ à dↄ Ludaa kũ ani bonɛɛ?\f + \fr 11:35 \fr*\ft Ayu 41:11\ft*\f* \q1 \v 36 Pↄ́ sĩnda pínki bò a kĩnaamɛ, \q1 ò kun kũ a gbãnao, \q1 akũsↄ̃ ò kun a pↄ́ ũ.\f + \fr 11:36 \fr*\ft 1Kↄ 8:6\ft*\f* \q1 Ògↄ̃ a tↄ́ bo gↄrↄ sĩnda pínki. Aami. \c 12 \s1 Zĩkɛna Ludanɛ \p \v 1 Abire yãi ma gbɛ̃nↄ, lákũ Luda ó wɛ̃nda dↄ̃̀ lɛ nà, ma wɛ́ kɛ̀áwa à á zĩda kpáa sa'opↄ bɛ̃nɛ mamberusari kũ àdi káagu ũ. Àkũmɛ á donyĩkɛna a zɛ́a ũ. \v 2 Àsun tɛ́ andunia tera dí ágbairo. À tó Luda á dà litɛ, á laakari le à gↄ̃ dufu de à le à a pↄyenyĩna dↄ̃, yã kũ à mana, akũ à nna, akũ à papana. \p \v 3 Gba kũ Luda dàmɛnɛ yãin matɛn o á pínkinɛ, àsun á zĩda mana bo de a mana lɛ́laro. Á baadi a zĩda ditɛ a yãpura lɛ́n, lákũ Luda a gbà zɛ́ à a náani kɛ nà. \v 4 Bisãsiri mɛ̀ mɛ̀n do gunↄ vĩ dasi, ń baadi kũ a zĩomɛ. \v 5 Lɛmɛ, bee kũ ó dasikɛo, ó mɛ̀ dokↄ̃nↄ Kirisi gũmmɛ, mɛ̀gu dakenↄn ó ũ.\f + \fr 12:5 \fr*\ft 1Kↄ 12:12\ft*\f* \v 6 Ó gba bò donadona kↄ̃nɛ lákũ Luda dàwɛrɛ nà a gbɛ̃kɛ gũn.\f + \fr 12:6 \fr*\ft 1Kↄ 12:4-11\ft*\f* Tó annabikɛyã'ona gban ń vĩ, ǹ kɛ n ludanaanikɛna lɛ́n. \v 7 Tó zĩ̀rikɛnaamɛ, ǹ kɛ. Tó yãdannɛnaamɛ, ǹ dańnɛ. \v 8 Tó lɛ́dammanaamɛ, ǹ daḿma. Tó gbadanaamɛ, ǹ da araga. Tó don'arɛdekɛmɛ, ǹ kɛ kũ kokario. Tó wɛ̃ndadↄ̃nnɛnaamɛ, ǹ dↄ̃ńnɛ kũ pↄnnao. \p \v 9 À kũ̀ yenyĩ gↄ̃ manafiki sari. À kpɛ li yã vãninɛ, à zɛ kũ yã manao. \v 10 Àgↄ̃ nna kũ kↄ̃o kↄ̃ gbɛ̃nↄ ũ. Àgↄ̃ wãna kũ bɛ̀ɛrɛlikↄ̃nɛnaao. \v 11 Àgↄ̃ kokari vĩ ma'ã sari, á mɛ̀ gↄ̃ wãna Dikiri zĩ gũn. \v 12 À pↄnna kɛ yã kũ á wɛ́ dↄi yã musu. À mɛna fↄ̃ warikɛnaa gũn. À mɛ̀ kpá wɛ́kɛnaaa. \v 13 À kpányĩ kɛ Luda gbɛ̃ kũ pↄ́ tɛn kĩaḿmanↄnɛ. Àgↄ̃ nibↄ kɛ. \v 14 À sa mana o á wɛ́tãmmarinↄnɛ. À sa mana ońnɛ, àsun ń káro.\f + \fr 12:14 \fr*\ft Luk 6:28\ft*\f* \v 15 À pↄnna kɛ kũ pↄnnakɛrinↄo. À ↄ́ↄ dↄ kũ ↄ́ↄdↄrinↄo. \v 16 Àgↄ̃ kú kũ kↄ̃o nna. Àsun á zĩda biro. À gbɛ̃nna kpá kũ takasidenↄo. Ásun á zĩda ditɛ yãdↄ̃rinↄ ũro.\f + \fr 12:16 \fr*\ft Yaa 3:7\ft*\f* \v 17 Ásun yã vãni fĩna bo kũ a vãnioro. Àgↄ̃ yã kũ à mana gbɛ̃ sĩnda pínkinɛ kɛ. \v 18 Tó ani sí kɛ, tó á a zɛ́ vĩ, àgↄ̃ nna kũ gbɛ̃ sĩnda pínkio. \v 19 Ma gbɛ̃ yenyĩdenↄ, àsun mↄra ká gbɛ̃aro, à a tó kũ Ludao. À kɛ̃na Luda yãn ò pì: \q1 Dikiri pì, akãa mɛ́ áni fĩna boḿma, \q1 akãa mɛ́ áni fĩna boḿma. \m \v 20 Tó nà tɛni n ibɛrɛ dɛ, ǹ pↄ́ble kpáa. Tó ímimɛ sↄ̃, ǹ a gba í. Tó n kɛ̀ lɛ, ntɛni a ↄ kánɛ a lɛ́mmɛ.\f + \fr 12:20 \fr*\ft Yaa 25:21-22\ft*\f* \v 21 Ǹsun tó yã vãni zĩ̀ blemmaro. Ǹ zĩ̀ blea kũ yã manao. \c 13 \s1 Mìnatɛna bùsu gbãnadenↄnɛ \p \v 1 Gbɛ̃ sĩnda pínki mì natɛ bùsu gbãnadenↄnɛ, zaakũ iko ke kun Luda lɛ́ sariro. Luda mɛ́ à gbãnade kũ ò kunnↄ dìtɛ ń pínki. \v 2 Abire yãi gbɛ̃ kũ à bò gbãnade yã kpɛ, ade bò Luda yãditɛna kpɛmɛ. Gbɛ̃ kũ à bò ń kpɛnↄ ń zĩda dà yãmmɛ. \v 3 Adi kɛ yãmanakɛrinↄ mɛ́ òdi vĩna kɛ kpatablerinↄnɛro, sé yãvãnikɛrinↄ. Tó ń ye gbãnadenↄ vĩna danyĩro, ǹ yã mana kɛ, ani n sáabu kpá. \v 4 Gbãnade bi Luda zĩkɛriimɛ n aafia yãi. Tó n yã vãni kɛ̀ sↄ̃, ǹ vĩna kɛnɛ, zaakũ à fɛ̃nɛda lokona pãnlo. Luda zĩkɛriimɛ, àdi fĩna bonɛ yãvãnikɛriia. \v 5 Abire yãi à mana à mì natɛńnɛ. Adi kɛ wɛ́tãmmana yãi adonlo, á laasun yãimɛ dↄ. \v 6 Abire yãin adì bɛ'ↄgↄ kpá dↄ, zaakũ gbãnadenↄ bi Luda zĩkɛrinↄmɛ, òtɛn zĩ pì kɛnɛmɛ. \v 7 À baadi fĩna bońnɛ pínki. À bɛ'ↄgↄ kpá a sìriia, à á laganↄ takada sí dↄ. À mì natɛ gbɛ̃ kũ à de à mì natɛnɛɛnɛ. À gbɛ̃ kũ à de à a yã da yã da.\f + \fr 13:7 \fr*\ft Mat 22:21\ft*\f* \s1 Gↄrↄ kà kãni, ògↄ̃ yekↄ̃i \p \v 8 Àsun gbɛ̃ke fĩna sɛ́ro, sé yekↄ̃ina fĩna baasiro. Gbɛ̃ kũ à ye a gbɛ̃dakei, Luda doka pɛ̀kɛrɛamɛ. \v 9 Ò pì, ǹsun zina kɛro, ǹsun gbɛ̃ dɛro, ǹsun kpãni oro, ǹsun gbɛ̃ pↄ́ ni dɛro.\f + \fr 13:9 \fr*\ft Bon 20:13-17\ft*\f* Yã pìnↄ kũ yãditɛna pãnde kũ ò kunnↄ pínki kú yã dí gũmmɛ, ò pì: Ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃dakei lán n zĩda wɛ̃̀ndii bà. \v 10 Yenyĩ dì tó gbɛ̃ yã vãni kɛ̀ a gbɛ̃dakenɛro. Yenyĩmɛ Luda doka papana ũ. \p \v 11 À kɛ lɛ, zaakũ á gↄrↄ kũ ó kúa díkĩna dↄ̃. Á vuna in gↄrↄ kà, zaakũ ó surabanaa kà kãni tera de gↄrↄ kũ o Yesu náani kɛ̀la. \v 12 Gu sì à kà zã̀, gudↄnaa kà kãni. Ò mì kɛ̃ gusira yãnↄa ò gupura gↄ̃kɛbↄnↄ sɛ́tɛ. \v 13 Ògↄ̃ kú ó dↄ̀rↄↄa fãnantɛ̃ gbɛ̃nↄ ũ fayasari kↄ̃kↄ̃ kũ wɛ̃dɛnaaoo sari pãpãkɛna kũ wé'isariyãoo sari, lɛ́kpakↄ̃a kũ zãnguoo sari. \v 14 À Dikiri Yesu Kirisi yãzɛ sɛ́. Àsun tó á dà zĩ doárɛ arɛ à a nidɛna kɛro. \c 14 \s1 Kↄ̃ taari'enaa \p \v 1 À gbɛ̃ kũ à busɛ ludanaanikɛnaa gũn sí yãkete sari. \v 2 Gbɛ̃kenↄ ludanaanikɛnaa dì pↄ́ke tɛ̃̀ boro, akũ gbɛ̃ kũ ń ludanaanikɛna busananↄ dì nↄ̀bↄ sóro.\f + \fr 14:2 \fr*\ft Kↄl 2:16\ft*\f* \v 3 Gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ sĩnda pínki ble sún gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ sĩnda pínki blero gya boro, akũsↄ̃ gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ sĩnda pínki blero sún gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ sĩnda pínki ble taari ero, zaakũ Luda a sìmɛ. \v 4 Dímɛ n ũ kũ ntɛni dakenↄ zĩkɛri taari ee? Tó à fↄ̃̀ ke à fùan yá, a Dikiri yãn gwe. Ani fↄ̃, zaakũ Dikiri gbãna ni tó à fↄ̃. \v 5 Gbɛ̃kenↄ sì kũ gↄrↄ kenↄ nna de a kenↄla, gbɛ̃ pãndenↄ sì kũ gↄrↄ sĩnda pínki lɛɛlɛmɛ. Baadi laasun gↄ̃ dokↄ̃nↄ kũ yã kũ à zɛ̀ooo. \v 6 Gbɛ̃ kũ àdi gↄrↄ bo dì bo Dikiri yãimɛ. Gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ sĩnda pínki ble dì ble kũ Dikiri gbãnaomɛ, à Luda sáabu kpá. Gbɛ̃ kũ àdi pↄ́ tɛ̃ dì tɛ̃ Dikiri yãimɛ, à Luda sáabu kpá. \v 7 Gbɛ̃ke dìgↄ̃ kun a zĩda yãiro, gbɛ̃ke dì ga a zĩda yãiro. \v 8 Tó ó kun, ó kun Dikiri pↄ́ ũmɛ, tó o ga, o ga Dikiri pↄ́ ũmɛ. Ó kunn yá, o gan yá, ó de Dikiri pↄ́ ũmɛ. \v 9 Zaakũ Kirisi gà à vù de àgↄ̃ de gyãwãndenↄ kũ gbɛ̃ bɛ̃nɛnↄ Dikiri ũmɛ. \v 10 Kũ ntɛni n gbɛ̃ndo taari e sↄ̃ bi? Mↄkↄ̃n sↄ̃, à kɛ̀ dera ntɛni n gbɛ̃ndo gya bo sↄ̃ↄ? Luda nigↄ̃ vutɛna a tìntinnwa, ó pínki óni bo ò zɛ a arɛ,\f + \fr 14:10 \fr*\ft 2Kↄ 5:10\ft*\f* \v 11 lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà Dikiri pì: \q1 Kũ ma kunnaao, gbɛ̃ sĩnda pínki ni kútɛmɛnɛ, \q1 gbɛ̃ sĩnda pínki ni ma ludakɛna dↄ̃. \m \v 12 Lɛn baadi ni a zĩda yã baba Ludanɛ lɛ. \s1 Àsun yã kũ ani tó a gbɛ̃ndo fu kɛro \p \v 13 Abire yãi òsun kↄ̃ taari e doro. Kũ ani kↄ̃ taari e, à zɛo kũ áni yã kũ ani tó à á gbɛ̃ndo fu kɛro. \v 14 Kunna Dikiri Yesu gũn má dↄ̃ sãnsãn kũ pↄ́ble ke dìgↄ̃ gbãsĩ a zĩdaro. Ama tó gbɛ̃ dìtɛ kũ pↄ́ gbãsĩ, akũ àdigↄ̃ gbãsĩnɛ. \v 15 Tó n n gbɛ̃ndo nɛ̀sɛɛ yàkanɛ pↄ́ kũ n blè yãi, ń yenyĩ vĩnɛro. Pↄ́ble kũ n blè yãi ǹsun gbɛ̃ kũ Kirisi gà a yãi kakatɛro. \v 16 Àsun tó ò pↄ́ kũ a è à mana gya boárɛro, \v 17 zaakũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa bi pↄ́blena kũ pↄ́minaao yãnlo. Yãkɛna a zɛ́a kũ aafiaao kũ pↄnna kũ Luda Nini dì ińnɛo yãmɛ. \v 18 Gbɛ̃ kũ àtɛn do Kirisii lán abirekũ bà yã dì ká Ludagu, akũsↄ̃ bisãsiri dì a sáabu kpá. \v 19 Abire yãi ògↄ̃ kↄ̃ aafia wɛtɛ ògↄ̃ gbãna karakↄ̃nɛ. \v 20 Ǹsun Luda zĩ yaka pↄ́ble yãiro. Pↄ́ble sĩnda pínki manamɛ, ama pↄ́ kũ ani tó n gbɛ̃ndo fu blena manaro. \v 21 Nↄ̀bↄsonaan yá, wɛ̃minaan yá, yã kũ ani tó n gbɛ̃ndo fu pínki, à mana ǹ tɛ̃mɛ. \v 22 Pↄ́ kũ ń náani kɛ̀ɛ, ǹ tó à gↄ̃nnɛ kũ Ludao. Arubarikaden gbɛ̃ kũ adi a zĩda taari e kũ pↄ́ kũ à zɛ̀oro ũ. \v 23 Tó gbɛ̃ tɛn sika kɛ pↄ́ble kũ àtɛn blea sↄ̃, à a zĩda dà yãmmɛ, kũ adi kↄ̃ sɛ́ kũ a ludanaanikɛnaaoro yãi. Yã kũ adi kↄ̃ sɛ́ kũ gbɛ̃ ludanaanikɛnaaoro bi durunnamɛ. \c 15 \s1 Ògↄ̃ yekↄ̃i wɛ́dↄna Ludai gũn \p \v 1 Ókↄ̃nↄ kũ ó gbãna ludanaanikɛnaa gũnnↄ, séde ò gbɛ̃ kũ ò gbãnaronↄ sɛ́ lei ń gbãnasarikɛ gũn. Òsungↄ̃ ó pↄyeina kɛro. \v 2 Ó baadi gↄ̃ yã kũ ani kɛ a gbɛ̃dakenɛ nna kɛ a bona mana yãI kũ a zĩnipɛtɛnaao. \v 3 Zaakũ Kirisi dì a zĩda pↄyeina kɛro. À kɛ̃na Luda yãn ò pì, gbɛ̃nↄ dↄkɛna kũ Ludao gↄ̃̀nɛ.\f + \fr 15:3 \fr*\ft Zab 69:9\ft*\f* \v 4 Yã kũ ò kɛ̃̀ yã pínki, ò kɛ̃̀ lɛ́danawá yãimɛ. Luda yã pìi dì ó gba mɛna, àdi ó gba swɛ̃̀ɛ de ògↄ̃ tãmaa vĩ. \v 5 Luda kũ àdi ń gba mɛna à ń gba swɛ̃̀ɛ tó àgↄ̃ nɛ̀sɛdokↄ̃nↄ vĩ kũ kↄ̃o lákũ Kirisi Yesu pↄ́ bà, \v 6 de à Luda ó Dikiri Yesu Kirisi De tↄ́ bo kũ nɛ̀sɛdokↄ̃nↄo kũ lɛ́dokↄ̃nↄo. \p \v 7 À kↄ̃ sí lákũ Kirisi á sí nà Luda tↄ́bona yãi. \v 8 Matɛn oárɛ, Kirisi gↄ̃̀ zĩ̀ri ũ Yudanↄnɛ de à lɛ́ kũ Luda sɛ̀ ń dizi káakunↄnɛ papa, ògↄ̃ dↄ̃ kũ Luda náani vĩ, \v 9 buri pãndenↄ sↄ̃ Luda tↄ́ bo a sùru yãi lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà ò pì: \q1 A yã mɛ́ à tò mani n sáabu kpá burinↄ tɛ́, \q1 mani n tↄ́ kpá.\f + \fr 15:9 \fr*\ft Zab 18:49\ft*\f* \m \v 10 Ò pì dↄ: \q1 Burinↄ, à pↄnna kɛ kũ Luda gbɛ̃nↄ. \m \v 11 Ò pì dↄ: \q1 Ákↄ̃nↄ buri sĩnda pínki, à Dikiri tↄ́ kpá, \q1 ákↄ̃nↄ bùsu gbɛ̃nↄ sĩnda pínki à a táaki lɛ́.\f + \fr 15:11 \fr*\ft Zab 117:1\ft*\f* \m \v 12 Isaya pì dↄ: \q1 Yɛsɛ zĩni ni bↄ̀tↄ pá, \q1 ani futɛ à kí ble buri pãndenↄa, \q1 onigↄ̃ wɛ́ dↄi. \p \v 13 Luda kũ gbɛ̃ sĩnda pínki wɛ́ dↄi tó pↄnna pɛkɛrɛáwa kũ aafiaao a náani kũ átɛn kɛ yãi, de á wɛ́dↄina kara kũ a Nini gbãnao. \s1 Pↄlu zĩkɛna Ludanɛ \p \v 14 Ma gbɛ̃nↄ, má dↄ̃ sãnsãn kũ manakɛ pɛ̀kɛrɛáwa, á yã sĩnda pínki dↄ̃ swáswa, áni fↄ̃ à lɛ́ dakↄ̃a. \v 15 Ma takada dí kɛ̃naa gũn ma yãkenↄ kɛ̃̀ kũ swɛ̃̀gbãnao ditɛna de àgↄ̃ dↄágu yãi, zaakũ Luda ma gba zɛ́ \v 16 ma gↄ̃ Kirisi Yesu zĩkɛri ũ buri pãndenↄnɛ. Matɛn baaru kũ à bò Luda kĩnaa kpáńnɛ, de ń kunna gↄ̃ adona Luda Nini gãi, ò gↄ̃ Ludanɛ sa'obↄ kũ àdi káagu ũ. \v 17 Kunna Kirisi Yesu gũn matɛn ĩa dã zĩ kũ matɛn kɛ Ludanɛ yã musu. \v 18 Zaakũ má yãke ona vĩro, tó adi kɛ yã kũ Kirisi kɛ̀ ma kĩnaa baasiro. À tò buri pãndenↄ Luda yã mà ma yã'ona kũ ma yãkɛnaao gãi \v 19 kũ sèedanↄ kũ daboyãnↄ gbãnao kũ Luda Nini gbãnao. Bona Yurusalɛmu ma lika wɛ̃tɛ kũ wɛ̃tɛo ari Ilirikumu bùsun, ma Kirisi baaruu kpàkpaa kɛ̀ papana. \v 20 Madìgↄ̃ ye mà baaru nna pì kpá gu kũ òdi Kirisi yã ma zikiro, de másun bú ba gbɛ̃ pãnde gã̀nlo yãi. \v 21 Lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà ò pì: \q1 Gbɛ̃ kũ odi a yã ońnɛ yãronↄ wɛ́ ni kɛ̃, \q1 gbɛ̃ kũ odi a baaru ma yãronↄ ni dↄ̀rↄ dↄ̃. \p \v 22 Yã kũ àdigↄ̃ kpá ma suna á kĩnaanɛ gɛ̃̀n baaakↄ̃n gwe.\f + \fr 15:22 \fr*\ft Rom 1:13\ft*\f* \v 23 À kà wɛ̃̀ ũgbangba kũ madìgↄ̃ ye mà su á gwa. Tera sà lákũ yãke dí gↄ̃mɛnɛ bùsu díkĩnanↄ gũn doro nà, \v 24 má tãmaa vĩ ò wɛ́ sikↄ̃lɛ sà ma gɛna Sapaini bùsun gũn. Tó ma gↄrↄ pla kɛ̀ kãáo kũ pↄnnao, áni zɛ́ kɛmɛnɛ gɛna gwe. \v 25 Tera la matɛn gɛ́ kũ kpányĩo Luda gbɛ̃nↄnɛ Yurusalɛmu,\f + \fr 15:25 \fr*\ft 1Kↄ 16:1\ft*\f* \v 26 zaakũ gbɛ̃ kũ ò kú Masedonia kũ Girisinↄ zɛ̀o ò Luda gbɛ̃ takaside kũ ò kú Yurusalɛmunↄ kámaza kɛ. \v 27 Ò zɛ̀o, ama tilasimɛ. Lákũ Yudanↄ Luda aruzɛkɛ kpàatɛtɛ buri pãndenↄnɛ nà, à mana buri pãndenↄ ń andunia aruzɛkɛ kpaatɛtɛ Yudanↄnɛ se.\f + \fr 15:27 \fr*\ft 1Kↄ 9:11\ft*\f* \v 28 Tó ma gba pìi nàńnɛ ń ↄĩ ma làka, ma gɛna Sapaini gũn mani bo á kĩnaa. \v 29 Má dↄ̃ kũ tó mani su á kĩnaa, mani suárɛ kũ Kirisi arubarikaao papanamɛ. \p \v 30 Ma gbɛ̃nↄ, ma naárɛ ó Dikiri Yesu Kirisii kũ yenyĩ kũ Luda Nini dì kpáḿmao, à futɛ à zɛ à Luda wɛ́ kɛ kũmao, \v 31 de à ma bo Yudea Yesusaridenↄ ↄĩ, de zĩ kũ mani kɛ Yurusalɛmu Luda gbɛ̃nↄ tɛ́ kɛńnɛ nna, \v 32 gbasa mà á le kũ pↄnnao, tó Luda wè, mani su kámma bo á kĩnaa. \v 33 Luda Aafiade gↄ̃ kú kãáo á pínki. Aami! \c 16 \s1 Fↄkpammanaa \p \v 1 Matɛni ó dãre Febe, Kɛnkɛrɛa sↄsi gbɛ̃nↄ zĩ̀ri naárɛ á ↄĩ. \v 2 À a sí Dikiri gũn, lákũ à mana Luda gbɛ̃nↄ kɛ kũ kↄ̃o nà. À kpái kũ pↄ́ kũ à yei á kĩnaao pínki, zaakũ à kpà gbɛ̃nↄi dasi kũ makũo se. \p \v 3 À fↄ kpá Pirisila kũ Akilaooa. Ma zĩkɛri dakenↄmɛ Kirisi Yesu zĩ gũn.\f + \fr 16:3 \fr*\ft Zĩr 18:2\ft*\f* \v 4 Ò sì ò ń zĩda da kari gũn ma yãi. Adi kɛ makũmɛ madoro, buri pãnde sↄsinↄ gbɛ̃nↄ tɛni ń sáabu kpá pínki dↄ. \p \v 5 À fↄ kpá sↄsi gbɛ̃ kũ òdigↄ̃ kↄ̃ kakara ń ↄnnnↄa. \p À fↄ kpá ma gbɛ̃ yenyĩde Ɛpɛnɛtua, àkũ kũ à Kirisi náani kɛ̀ Asia bùsun káaku. \p \v 6 À fↄ kpá Mariamaa, àkũ kũ à zĩ kɛ̀árɛ manamana. \p \v 7 À fↄ kpá Andarↄniku kũ Yuniaooa. Ma buri dake kũ ò ó dá kpɛ́siran lɛɛlɛnↄmɛ. Ò tↄ́ bò Luda zĩ̀rinↄ tɛ́, akũsↄ̃ ò kú Kirisi gũn ma ã. \p \v 8 À fↄ kpá Ampliatu kũ à de ma gbɛ̃ yenyĩde ũ Dikiri gũnwa. \p \v 9 À fↄ kpá Ubanu kũ à de ó zĩkɛri dake ũ Kirisi zĩ gũnwa kũ ma gbɛ̃ yenyĩde Satakio. \p \v 10 À fↄ kpá Apɛlɛ kũ à zɛna gbãna Kirisi gũnwa. \p À fↄ kpá Arisitↄbulu bedenↄa. \p \v 11 À fↄ kpá ma Yuda dake Hɛrↄdiↄ̃a. \p À fↄ kpá Nasisu bede kũ ò kú Dikiri gũnnↄa. \p \v 12 À fↄ kpá Tirifɛna kũ Tirifosaooa. Nↄgbɛ̃ pìnↄ dì zĩ kɛ Dikirinɛ manamana. \p À fↄ kpá Pɛsia. Nↄgbɛ̃ yenyĩde pì zĩ kɛ̀ Dikirinɛ manamana. \p \v 13 À fↄ kpá Rufu kũ à bò ado Dikiri zĩ gũnwa kũ a da kũ matɛn gwa ma da ũo. \p \v 14 À fↄ kpá Asinkiritua kũ Flɛgↄ̃o kũ Ɛmɛsio kũ Patarobao kũ Ɛmao kũ ń Yesude dake kũ ò kú lɛɛlɛnↄ ń pínki. \p \v 15 À fↄ kpá Filↄlↄgua kũ Yuliao kũ Nɛrɛuo kũ a dãreo kũ Ɔlimpao kũ Luda gbɛ̃ kũ ò kú lɛɛlɛnↄ ń pínki. \p \v 16 À fↄ kpákↄ̃a kũ Luda gbɛ̃nↄ lɛ́pɛmmanaao. Kirisi sↄsinↄ gbɛ̃nↄ fↄ kpàáwa ń pínki. \s1 Lɛ́zammanaa \p \v 17 Ma gbɛ̃nↄ, matɛn oárɛ à laakari kɛ gbɛ̃ kũ ò bò yã kũ a dàda kpɛnↄi. Òdi gbɛ̃nↄ kɛ̃kↄ̃a ò gbɛ̃nↄ sãtɛ. À kɛ̃ḿma, \v 18 zaakũ gbɛ̃ bire takanↄ dì do ó Dikiri Kirisiiro, sé ń gbɛrɛ yã. Òdi taarisaridenↄ sãtɛ kũ lɛ́nnao kũ yãdↄ̃o. \v 19 Gbɛ̃ sĩnda pínki á mìnatɛna Dikirinɛ baaruu mà. Matɛn pↄnna kɛ á yã musu. Má ye àgↄ̃ yã mana ↄ̃ndↄ̃ vĩ àgↄ̃ wɛ́siradenↄ ũ yã vãni musu. \v 20 Luda Aafiade ni Setan dúgu zↄ̃ á gbá zĩtɛ tera. Ó Dikiri Yesu gbɛ̃kɛ kɛárɛ. \p \v 21 Ma zĩkɛri dake Timↄti\f + \fr 16:21 \fr*\ft Zĩr 16:1\ft*\f* kũ ma buri dakenↄ Lusiu kũ Yasↄ̃o kũ Sosipatao fↄ kpàáwa. \p \v 22 Makũ Tɛtiu kũ ma takada dí kɛ̃̀ fↄ kpàáwa Dikiri gũn. \p \v 23-24 Ma bede Gayusi\f + \fr 16:23-24 \fr*\ft Zĩr 19:29\ft*\f* kũ sↄsi gbɛ̃nↄ dì kↄ̃ kakara a ↄnn fↄ kpàáwa. Wɛ̃tɛ ↄgↄ'utɛri Erasatu fↄ kpàáwa kũ ó gbɛ̃ndo Kaatuo. \s1 Luda tↄ́bↄnaa \p \v 25 Tera sà Luda ni fↄ̃ à á gba gbãna kũ Yesu Kirisi baaru kũ matɛn kpáo, lákũ asiriyã kũ à utɛna zaa káaku kũ ò bìriamɛnɛo de nà. \v 26 Luda kũ àdigↄ̃ kun gↄrↄ sĩnda pínki dìtɛ ò yã kũ à kɛ̃na annabinↄ takadanↄ gũn pì bo gupuraa sà, de buri sĩnda pínki le à dↄ̃ ò Luda náani kɛ ò gↄ̃ a yãmarinↄ ũ. \v 27 Ò Luda mɛ̀n do ↄ̃ndↄ̃de tↄ́ bo Yesu Kirisi gãi ari gↄrↄ sĩnda pínki! Aami.