\id MAT Matthew in Busa, Ross Jones \ide UTF-8 \h MATIU \toc1 MATIU \toc2 MATIU \mt1 MATIU \is1 Baaru nna kũ Matiu kɛ̃̀ɛ \io1 Yesu Kirisi inaa 1:1-2:23 \io1 Yahaya Da'itɛkɛri waazikɛnaa 3:1-3:12 \io1 Yesu da'itɛkɛnaa 3:13-4:11 \io1 Yesu yãdannɛna Galili 4:12-18:35 \io1 Zaa Galili ari Yurusalɛmu 19:1-20:34 \io1 Yesu kunna Yurusalɛmu 21:1-26:13 \io1 Yesu gana kũ a vunaao 26:14-28:20 \c 1 \s1 Yesu Kirisi buri bozirɛ \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Ibrahĩ kũ Daudao buri Yesu Kirisi bozirɛn dí: \q1 \v 2 Ibrahĩ Isaaku ì, \q1 Isaaku Yakubu ì, \q1 Yakubu Yuda ì kũ a vĩ̀ninↄ kũ a dakũnanↄ, \q1 \v 3 Yuda Pɛrɛzi kũ Zɛrao ì kũ a nↄ Tamao, \q1 Pɛrɛzi Ɛzɛrↄnu ì, \q1 Ɛzɛrↄnu Ramu ì, \q1 \v 4 Ramu Aminadabu ì, \q1 Aminadabu Nasↄ̃ ì, \q1 Nasↄ̃ Salamↄ ì, \q1 \v 5 Salamↄ Bↄaza ì kũ a nↄ Rahabuo. \q1 Bↄaza Ɔbɛdi ì kũ a nↄ Rutuo, \q1 Ɔbɛdi Yɛsɛ ì, \q1 \v 6 akũ Yɛsɛ kína Dauda ì. \b \q1 Akũ Dauda Sulemanu ì kũ Uria nanↄo, \v 7 Sulemanu Reoboamu ì, \q1 Reoboamu Abia ì, \q1 Abia Asa ì, \q1 \v 8 Asa Yosafata ì, \q1 Yosafata Yehoramu ì, \q1 Yehoramu Uzia ì, \q1 \v 9 Uzia Yotamu ì, \q1 Yotamu Aza ì, \q1 Aza Ɛzɛkaya ì, \q1 \v 10 Ɛzɛkaya Manase ì, \q1 Manase Amↄ ì, \q1 Amↄ Yosia ì, \q1 \v 11 Yosia Yoyakini ì kũ a dakũnanↄ gↄrↄ kũ ò gbɛ̃nↄ kũ̀kũ ò tà kũńwo Babilↄnu. \b \p \v 12 Tana kũ gbɛ̃nↄ Babilↄnu gbɛran Yoyakini Sealatiɛli ì, \q1 Sealatiɛli Zɛrubabɛli ì, \q1 \v 13 Zɛrubabɛli Abiudu ì, \q1 Abiudu Ɛliakimu ì, \q1 Ɛliakimu Azↄ ì, \q1 \v 14 Azↄ Zadↄki ì, \q1 Zadↄki Akimu ì, \q1 Akimu Ɛliudu ì, \q1 \v 15 Ɛliudu Ɛlɛaza ì, \q1 Ɛlɛaza Matã ì, \q1 Matã Yakubu ì, \q1 \v 16 Yakubu Mariama zã Yusufu ì, \q1 akũ Mariama Yesu kũ òdi pinɛ Arumasihu ì. \b \p \v 17 Zaa Ibrahĩ gↄrↄa ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Daudaa, de kũ a nɛ́o kun gɛ̃ro donsarimɛ. Zaa Dauda gↄrↄa ari gↄrↄ kũ ò tà kũ gbɛ̃nↄo Babilↄnu, de kũ a nɛ́o kun gɛ̃ro donsarimɛ. Zaa tana kũ gbɛ̃nↄo Babilↄnu ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Arumasihua, de kũ a nɛ́o kun gɛ̃ro donsarimɛ. \s1 Yesu Kirisi inaa \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Deran ò Yesu Kirisi ì nàn dí: A da Mariama kun Yusufu nↄkpamma ũmɛ. Ari àgↄ̃ gɛ́ zã kɛ, à nↄ̀ sì kũ Luda Nini gbãnao. \v 19 A gↄ̃kpamma Yusufu bi gbɛ̃ manamɛ, à ye à wé'i daaro, akũ à zɛ̀o kũ áni bo a yãn asiri gũn. \v 20 Gↄrↄ kũ àtɛn laasun lɛ́ yã pìia, Dikiri malaika bò à sùa nana gũn à pìnɛ: Dauda buri Yusufu, ǹsun bídi kɛ n nↄkpamma Mariama sɛna yã musuro, zaakũ nↄ̀ kũ à sinaa bò Luda Nini kĩnaamɛ. \v 21 Ani nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, ĩni tↄ́ kpánɛ Yesu, zaakũ ani a gbɛ̃nↄ bo ń durunnanↄ gũn. \v 22 Abirekũ kɛ̀ pínki, de yã kũ Dikiri dà annabii gãi kɛ, à pì: \q1 \v 23 Nↄkpare lési mɛ́ ani nↄ̀ sí \q1 à nɛ́ i gↄ̃gbɛ̃ ũ, \q1 oni tↄ́ kpánɛ Imanuɛli. \m Tↄ́ pìi pì, Luda kú kũoo. \p \v 24 Kũ Yusufu vù, à kɛ̀ lákũ Dikiri malaika dìtɛnɛ nà, à a nↄ pìi sɛ̀. \v 25 Ama adi a dↄ̃ nↄgbɛ̃ ũro ari à gɛ̀ɛ à nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìi ì. Akũ à tↄ́ kpànɛ Yesu. \c 2 \s1 Susunɛyãdↄ̃rinↄ suna Yesu gwa \p \v 1 Ò Yesu ì Bɛtilihamu Yudea bùsun kína Hɛrↄdu gↄrↄa. Akũ susunɛyãdↄ̃rinↄ bò ifãboki kpa, ò sù Yurusalɛmu, \v 2 ò gbɛ̃nↄ là ò pì: Nɛ́ kũ ò ì Yudanↄ kína ũ kú máa? O a susunɛ è ifãboki kpa, akũ o su kútɛnɛ. \v 3 Kũ kína Hɛrↄdu yã pìi mà, à bídi kɛ̀ kũ Yurusalɛmudenↄ ń pínki. \v 4 À Yuda sa'orikinↄ kũ ludayãdannɛrinↄ kàkara ń pínki, akũ à ń lá gu kũ oni Arumasihu in. \v 5 Ò wèa ò pì: Bɛtilihamumɛ zaa Yudea bùsun. Zaakũ lákũ annabii kɛ̃̀ nàn dí: \q1 \v 6 Bɛtilihamu kũ à kú Yudanↄ bùsun, \q1 ń kĩana Yuda wɛ̃tɛnↄiro fá. \q1 Zaakũ n gũnn kína ni bon, \q1 kũ ani do ma gbɛ̃ Isarailanↄnɛ arɛ. \m \v 7 Akũ Hɛrↄdu susunɛyãdↄ̃rinↄ sìsi asiri gũn, à susunɛ pì bogↄrↄ sãnsãn gbɛ̀kaḿma. \v 8 Akũ à ń gbarɛ Bɛtilihamu à pì: À gɛ́ à nɛ́ pì baaru gbɛkagbɛka kũ laakariio. Tó a a è, à su à omɛnɛ, makũ se, mani gɛ́ kútɛnɛ. \p \v 9 Kũ ò kína yã mà, akũ ò dà zɛ́n. Akũ susunɛ kũ ò è ifãboki kpa yã pìi dòńnɛ arɛ dↄ ari à gɛ̀ɛ à zɛ̀ nɛ́ pì kúkila. \v 10 Kũ ò susunɛ pìi è, ń pↄ kɛ̀ nna manamana. \v 11 Ò gɛ̃̀ kpɛ́n, ò nɛ́ pìi è kũ a da Mariamao, akũ ò kùtɛ ò donyĩ kɛ̀nɛ. Akũ ò ń aruzɛkɛ àkpatinↄ wɛ̃̀wɛ̃, ò a gbà wura kũ turaretitio kũ lí'ↄ gbĩ nnannao. \v 12 Luda òńnɛ nana gũn kũ òsun bↄtɛ Hɛrↄdu kĩnaaro, akũ ò tà ń bùsun kũ zɛ́ pãndeo. \s1 Gɛna kũ Yesuo Misila \p \v 13 Ń tanaa gbɛra Dikiri malaikaa bò à sù Yusufua nana gũn à pì: Ǹ futɛ ǹ nɛ́ pì sɛ́ kũ a dao, ǹ bàa lɛ́ ǹ gɛ́ kũńwo Misila, ĩnigↄ̃ kú gwe ari mà su mà yã onnɛ dↄ, zaakũ Hɛrↄdu ni nɛ́ pì wɛtɛ à dɛmɛ. \p \v 14 Akũ Yusufu fùtɛ gwãani, à nɛ́ pìi sɛ̀ kũ a dao, à gɛ̀ɛ kũńwo Misila. \v 15 À kú gwe ari Hɛrↄdu gɛ̀ɛ à gào. Abirekũ kɛ̀, de yã kũ Dikirii ò annabii gãi kɛ yãimɛ, à pì: \q1 Ma a nɛ́ gbɛ̀sɛ Misila. \s1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ dɛdɛnaa \p \v 16 Kũ Hɛrↄdu è susunɛyãdↄ̃rinↄ ↄ̃ndↄ̃ kɛ̀arɛ, akũ a pↄ fɛ̃̀ manamana. À susunɛ bogↄrↄ taka dↄ̃ yã kũ à gbɛ̀ka susunɛyãdↄ̃rii pìnↄa yãi, akũ à gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kũ ò kà wɛ̃̀ pla ke kũ ò kĩ̀ainↄ dɛ̀dɛ Bɛtilihamu kũ a buranↄ pínki. \v 17 Yã kũ annabi Ilimia òo kɛ̀ sà, à pì: \q1 \v 18 Ò wiki gbãna mà Rama, \q1 òtɛn ↄ́ↄ dↄ, òtɛn wiki pɛ́. \q1 Rahila tɛni a nɛ́nↄ ↄ́ↄ dↄ, \q1 à gì ò a nɛ̀sɛ kpátɛi, \q1 zaakũ ò kun doro. \s1 Suna kũ Misilao \p \v 19 Kũ Hɛrↄdu gà, akũ Dikiri malaika bò à sù Yusufua Misila nana gũn \v 20 à pì: Ǹ futɛ ǹ nɛ́ pì sɛ́ kũ a dao, ǹ tá kũńwo Isarailanↄ bùsun, zaakũ gbɛ̃ kũ òtɛn wɛtɛ ò nɛ́ pì dɛnↄ gàga. \p \v 21 Akũ à fùtɛ à nɛ́ pìi sɛ̀ kũ a dao, à tà kũńwo Isarailanↄ bùsun. \v 22 Kũ à mà Akɛlau mɛ́ àtɛn kí ble Yudea a de Hɛrↄdu gɛ̃nɛ ũ, vutɛna gwe vĩna a kũ̀. Luda yã ònɛ nana gũn, akũ à tà Galili bùsun, \v 23 à gɛ̀ɛ à vùtɛ wɛ̃tɛ kũ òdi pi Nazɛra gũn. Lɛn yã kũ annabinↄ òo pàpa, kũ ò pì: Oni a sísi Nazɛra gbɛ̃. \c 3 \s1 Yahaya Da'itɛkɛri waazikɛnaa \r (Maa 1:1-8, Luk 3:1-18, Yuh 1:19-28) \p \v 1 Abire gbɛra Yahaya Da'itɛkɛrii sù Yudea gbárannan, àtɛn waazi kɛ \v 2 à pì: À nɛ̀sɛ litɛ, kpata kũ à bò Luda kĩnaa kà kãni. \v 3 A yãn annabi Isaya ò yã à pì: \q1 À baarukparii kòto ma dↄ gbárannan, \q1 àtɛn pi à zɛ́ kɛkɛ Dikirinɛ, \q1 à zɛ́ térerenↄ poronɛ súsu. \p \v 4 Yahaya dìgↄ̃ pↄ́kasa kũ ò tã̀ kũ lakumi kãonↄ dana, àdi bára asa dↄ a pi. Kwa kũ zↄ́'iomɛ a pↄ́ble ũ. \v 5 Òdigↄ̃ bↄtɛ Yurusalɛmu kũ Yudea bùsu gu sĩnda pínkio kũ Yoda dↄ̀rↄↄiio ògↄ̃ su a kĩnaa. \v 6 Òdi ń durunnanↄ o gupuraa, akũ àdi ń da'itɛ kɛ Yodan. \p \v 7 Kũ Yahaya è Farisinↄ kũ Sadusinↄ tɛn su a kĩnaa dasi ò da'itɛ kɛ, akũ à pìńnɛ: Bisãsiri pitikonↄ! Dí mɛ́ à lɛ́ dàáwa à bàa sí pↄfɛ̃ kũ Luda ni kipaḿmanɛɛ? \v 8 À nɛ̀sɛlitɛna yã kɛ, onigↄ̃ dↄ̃ kũ a litɛ. \v 9 Kũ Ibrahĩ de á dizi ũ, àsungↄ̃ da kũ abirekũ mɛ́ ani á boro. Matɛn oárɛ, Luda ni fↄ̃ à gbɛ̀ dínↄ kɛ Ibrahĩ burinↄ ũ. \v 10 Kpása ditɛna línↄi kↄ̀. Luda ni lí kũ àdi nɛ́ mana iro zↄ̃ à zu tɛ́ gũn. \v 11 Matɛni á da'itɛ kɛ á nɛ̀sɛlitɛna sèeda ũmɛ, ama gbɛ̃ke ni su ma gbɛra a gbãna demala, mádi ká mà a kyate sɛ́tɛnɛro. Àkũ mɛ́ ani á da'itɛ kɛ kũ Luda Ninio kũ tɛ́o. \v 12 À gbaka kũna a ↄĩ ésegbɛ̃kia. Tó à fã̀, ani a pↄ́blewɛ ká a dↄ̃̀n, ani a sàko ká tɛ́ kũ àdi garo gũn. \s1 Yesu da'itɛkɛnaa \r (Maa 1:9-11, Luk 3:21-22) \p \v 13 Akũ Yesu bò Galili bùsun, à sù Yahaya kĩnaa Yodai de à a da'itɛ kɛ. \v 14 Yahaya ye à gí à pì: Makũ kũ má de ǹ ma da'itɛ kɛn n su ma kĩnaa yá? \v 15 Akũ Yesu wèa à pì: Àgↄ̃ de lɛ gĩa, zaakũ à kↄ̃ sì kũoo lɛ yã sĩnda pínki kɛna a zɛ́a yãi. Akũ à wè. \v 16 Kũ Yesu da'itɛ kɛ̀, à bikũ̀ gↄ̃̀nↄ. Zĩ birea ludambɛ wɛ̃̀kↄ̃a, akũ à è Luda Nini tɛn su lán potɛ̃nɛ bà à dìawa. \v 17 Akũ ò kòtoo mà bona ludambɛ à pì: Ma nɛ́ mɛ̀n do légelege yenyĩden dí, kũ ma pↄ nnaa manamana. \c 4 \s1 Yesu yↄ̃ogwanaa \r (Maa 1:12-13, Luk 4:1-13) \p \v 1 Akũ Luda Nini gɛ̀ɛ kũ Yesuo gbárannan de Ibilisi a yↄ̃ à gwa. \v 2 Yesu lɛ́ yĩ̀ fãnantɛ̃ kũ gwãanio ari gↄrↄ bupla. Kũ nà tɛni a dɛ, \v 3 akũ gbɛ̃kɛkɛrii pìi nài à pì: Tó Luda Nɛ́mɛ n ũ, ǹ pi gbɛ̀ dínↄ li burodi ũ. \v 4 Yesu wèa à pì: À kú Luda yãn ò pì: \q1 Pↄ́blen bisãsiri nigↄ̃ kúo adoro, \q1 sé yã kũ Luda tɛn o pínki. \p \v 5 Akũ Ibilisi a sɛ̀ à gɛ̀ɛo Luda wɛ̃tɛn, à a zɛ̀ Luda kpɛ́ mìsↄ̃ntɛa \v 6 à pì: Tó Luda Nɛ́mɛ n ũ, ǹ ↄ gbarɛ n zĩdai la, zaakũ à kɛ̃na Luda yãn ò pì: \q1 Ani n yã o a malaikanↄnɛ. \q1 Oni n sɛ́ ń ↄĩ de ǹsun gɛ̃̀ sí gbɛ̀ɛaro yãi. \m \v 7 Yesu wèa à pì: Ò kɛ̃̀ dↄ ò pì, \q1 ǹsun Dikiri n Luda lɛ́ ǹ gwaro. \p \v 8 Akũ Ibilisi a sɛ̀ à gɛ̀ɛo dↄ kpi lei manamana musu, à andunia kpatanↄ mↄ̀nɛ pínki kũ ń aruzɛkɛnↄ \v 9 à pì: Mani n gba adinↄ pínki, tó n kutɛ n donyĩ kɛmɛnɛ. \v 10 Akũ Yesu pìnɛ: Ǹ gomala Setan! Zaakũ ò kɛ̃̀ Luda yãn ò pì: \q1 Ǹ donyĩ kɛ Dikiri n Ludanɛ \q1 ǹgↄ̃ doi ado. \p \v 11 Akũ Ibilisi a tò gwe sà, akũ malaikanↄ sù ò kpài. \s1 Yesu nana a zĩa zaa Galili \r (Maa 1:14-15, Luk 4:14-15) \p \v 12 Kũ Yesu mà ò Yahaya kũ̀ ò dà kpɛ́siran, akũ à tà Galili. \v 13 Adi vutɛ Nazɛra doro, à gɛ̀ɛ à vùtɛ sɛ̀bɛɛ sarɛ Kapɛnamu, Zɛbuluni burinↄ kũ Nafatali burinↄ bùsun, \v 14 de yã kũ annabi Isaya ò kɛ yãi à pì: \q1 \v 15 Zɛbuluni burinↄ kũ Nafatali burinↄ bùsu, \q1 zaa ísira kpa ari Yoda bara, \q1 Galili bùsu kũ buri pãndenↄ kun pìi, \q1 \v 16 ń gbɛ̃ kũ ò kú gusira gũnnↄ gupura zↄ̃kↄ̃ↄ è, \q1 gu dↄ̀ bùsu kũ à kú ga lɛ́i pì denↄnɛ sà. \p \v 17 Zaa gↄrↄ kũ̀a Yesu nà waazikɛnaaa à pì: À nɛ̀sɛ litɛ, kpata kũ à bò Luda kĩnaa kà kãni. \s1 Yesu ìba káakunↄ sisinaa \r (Maa 1:16-20, Luk 5:1-11) \p \v 18 Kũ Yesu tɛn do Galili sɛ̀bɛɛi, à gbɛ̃nↄn planↄ è, vĩ̀ni kũ dakũnao, Simↄ kũ òdi pi Pita kũ a dakũna Anduruo. Òtɛn táaru kpá sɛ̀bɛɛ pìn, zaakũ sↄrↄkↄnↄmɛ. \v 19 Akũ Yesu pìńnɛ: À mↄ́ à tɛ́mai, mani á kɛ gbɛ̃wɛtɛrinↄ ũ. \v 20 Zaa gwe gↄ̃̀nↄ ò ń táarunↄ tòn, ò bò ò tɛ̀i. \v 21 Kũ à gɛ̀ɛ arɛ, à gbɛ̃nↄn pla pãndenↄ è, vĩ̀ni kũ dakũnao dↄ, Zebedi nɛ́ Yamisi kũ a dakũna Yuhanao. Ò kú gó'itɛ gũn kũ ń de Zebedio, òtɛni ń táarunↄ kɛkɛ. Yesu ń sísi, \v 22 akũ ò ń de tò gó gũn gwe gↄ̃̀nↄ, ò bò ò tɛ̀i. \s1 Yesu yãdannɛnaa \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Yesu dìgↄ̃ kure Galili bùsun, àdi yã dańnɛ ń aduakɛkpɛnↄ gũn, àdi kpata kũ à bò Luda kĩnaa baaru kpá, àdi gbɛ̃nↄ kɛ̃kↄ̃a kũ gyã buri sĩnda pínkio. \v 24 A tↄ́ dà Siria bùsula pínki, akũ òdigↄ̃ sunɛ kũ gbɛ̃ kũ òtɛn gyã buri sĩnda pínki kũ wãwão kɛnↄ kũ tãnadenↄ kũ lɛ́tɛlɛtɛgyãdenↄ kũ ɛrɛnↄ, akũ àdi ń werekↄ̃a. \v 25 Ò bò Galili kũ Wɛ̃tɛmɛnkuri bùsuuo kũ Yurusalɛmuo kũ Yudeao kũ Yoda barao dasidasi ò tɛ̀i. \c 5 \s1 Arubarikadenↄmɛ Yesu ìbanↄ ũ \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Kũ Yesu pari pìnↄ è, à dìdi sĩ̀sĩia. Kũ à vùtɛ, a ìbanↄ sù a kĩnaa, \v 2 akũ à nà yãdannɛnaaa à pì: \q1 \v 3 Arubarikadenↄmɛ gbɛ̃ kũ ò ń kĩana dↄ̃nↄ ũ, \q1 zaakũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de ń pↄ́ ũ. \q1 \v 4 Arubarikadenↄmɛ pↄsiradenↄ ũ, \q1 zaakũ Luda ni ń laakari kpátɛńnɛ. \q1 \v 5 Arubarikadenↄmɛ zĩdabusarinↄ ũ, \q1 zaakũ mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ onigↄ̃ andunia vĩ. \q1 \v 6 Arubarikadenↄmɛ yãzɛde nidɛrinↄ ũ, \q1 zaakũ mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ oni kã. \q1 \v 7 Arubarikadenↄmɛ wɛ̃ndadↄ̃nnɛrinↄ ũ, \q1 zaakũ Luda ni ń wɛ̃nda dↄ̃. \q1 \v 8 Arubarikadenↄmɛ nɛ̀sɛpuradenↄ ũ, \q1 zaakũ mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ oni wɛ́ si Ludalɛ. \q1 \v 9 Arubarikadenↄmɛ ibɛrɛmidɛrinↄ ũ, \q1 zaakũ oni ń sísi Luda nɛ́nↄ. \q1 \v 10 Arubarikadenↄmɛ gbɛ̃ kũ òdi wari dↄḿma ń yãmanakɛna yãinↄ ũ, \q1 zaakũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de ń pↄ́ ũ. \q1 \v 11 Arubarikadenↄmɛ á ũ, \q1 tó ò á sↄ̃sↄ̃, tó ò wari dↄ̀áwa, \q1 tó ò yã vãni sĩnda pínki dìáwa ma yãi. \m \v 12 À pↄnna kɛ à yáa dↄ, zaakũ á láada zↄ̃kↄ̃ ludambɛ. Lɛn ò wari dↄ̀ annabi kũ ò kú á ãnↄa lɛ. \s1 Yesu ìbanↄmɛ wisi ũ kũ gupurao \r (Maa 9:50, Luk 14:34-35) \p \v 13 Ákↄ̃nↄ mɛ́ á wisi ũ andunianɛ. Tó wisi i nna tà, deran oni kɛ nà à gↄ̃ wisi ũ dↄↄ? À àre ke vĩ doro, séde ò kↄ́tɛ gbɛ̃nↄ táa oa. \p \v 14 Ákↄ̃nↄ mɛ́ á gupura ũ andunianɛ. Wɛ̃tɛ kũ ò kàtɛ sĩ̀sĩi musu dì fↄ̃ àgↄ̃ utɛnaro. \v 15 Òdi fitila na ò gbaka kútɛaro. Òdi a di a dibↄↄ musumɛ, de à gu pu gbɛ̃ kũ ò kú ↄnnnↄnɛ. \v 16 À gu pu gbɛ̃nↄnɛ lɛ, de ò á yãmanakɛnanↄ e ò á De kũ à kú musu tↄ́ kpá. \s1 Musa doka bↄkↄtɛnaa \p \v 17 Àsungↄ̃ da ma su Musa doka kũ annabinↄ yãnↄ gboronlo. Mádi su gbororo, ma su de mà papamɛ. \v 18 Yãpuran matɛn oárɛ, ludambɛ kũ zĩtɛo ni gɛ̃tɛ, ama doka pì wãnzãn fítinle ke a pↄ́ kete ke ni gɛ̃tɛro, yã sĩnda pínki ni kɛ. \v 19 Abire yãi tó gbɛ̃ gì yã kũ ò dìtɛ pìnↄ dokei, bee a kũ à kĩ̀ańyĩ, tó àdi da gbɛ̃nↄnɛ ò kɛ lɛ, ade nigↄ̃ kĩańyĩ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gbɛ̃nↄ tɛ́mɛ. Tó gbɛ̃ kũna, tó àdi dańnɛ lɛ sↄ̃, ade nigↄ̃ zↄ̃kↄ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gbɛ̃nↄ tɛ́. \v 20 Matɛn oárɛ, tó á yãmanakɛna de ludayãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ pↄ́laro, áni gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũnlo. \s1 Pↄfɛ̃naa \p \v 21 A mà ò pì yãdenↄnɛ òsun gbɛ̃ dɛro. Gbɛ̃ kũ à gbɛ̃ dɛ̀ɛ, oni yãkpatɛ kɛ kãao. \v 22 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ à pↄ fɛ̃̀ a gbɛ̃dakeii kà ò yãkpatɛ kɛ kãao. Gbɛ̃ kũ à a gbɛ̃dake sↄ̃̀sↄ̃ↄ kà ò gɛ́ kãao gbãnadenↄ kĩnaa. Gbɛ̃ kũ à pì a gbɛ̃dakenɛ mìsaride sↄ̃ kà à gɛ̃ tɛ́n gyãwãnn. \v 23 Tó n su ǹ Luda gba pↄ́ a gbagbakia, tó n dↄn gwe kũ n gbɛ̃dake n yã kũna, \v 24 ǹ n gba tó sa'oki arɛ gwe, ǹ gɛ́ ǹ kútɛ kɛ n adenɛ gĩa, gbasa ǹ su ǹ sa o sà. \v 25 Tó n ibɛrɛ tɛn gɛ́ kũnwo yãkpatɛkɛkia, ǹ kɛ likalika ǹ kɛ kãao nna zaa zɛ́n, de àsun n kpá yãkpatɛkɛriaro yãi. Tó ńdi kɛ lɛro, yãkpatɛkɛri pì ni n kpá dogariia, dogari ni n da kpɛ́siran. \v 26 Yãpuran matɛn onnɛ, ĩni bo gwero ari ǹ gɛ́ fĩna boo pínki. Bee kↄbↄ ni gↄ̃ tɛ́nyĩro. \s1 Zinakɛnaa \p \v 27 A mà ò pì, àsun zina kɛro. \v 28 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, tó gbɛ̃ nↄgbɛ̃ gwà kũ laasun pãndeo, ade zina kɛ̀ kãaon gwe kↄ̀. \v 29 Tó n ↄpla wɛ́ dì tó ǹ fu, ǹ a bo ǹ zukũna. N kurana n mɛ̀gu kei mana de ò n mɛ̀gu sĩnda pínki zu tɛ́nla. \v 30 Tó n ↄpla dì tó ǹ fu, ǹ zↄ̃ ǹ zukũna. N kurana n mɛ̀gu kei mana de n mɛ̀gu sĩnda pínki tana tɛ́nla. \s1 Yìgidɛnaa \r (Mat 19:9, Maa 10:11-12, Luk 16:18) \p \v 31 Ò pì dↄ, tó gbɛ̃ tɛn gí a nanↄi, à yìgidɛtakada kpáa. \v 32 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ à gì a nanↄi, tó adi kɛ à gↄ̃pose kɛ̀nlo, a zã pì mɛ́ àdi tó à gↄ̃ zinakɛri ũ. Gbɛ̃ kũ à nↄ kũ ò gìii sɛ̀ sↄ̃, à zina kɛ̀n gwe. \s1 Ladanaa \p \v 33 A mà ò pì yãdenↄnɛ dↄ, ò yã kũ ò sì kũ Dikirio papa, òsun fuaro. \v 34 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, àsun la da sero. Àsun la da kũ ludambɛoro, zaakũ Luda kíblegbaamɛ, \v 35 ke andunia, zaakũ Luda tìntimmmɛ, ke Yurusalɛmu, zaakũ Kína zↄ̃kↄ̃ wɛ̃tɛmɛ. \v 36 Ǹsun la da kũ n mìioro, zaakũ ĩni fↄ̃ ǹ n mìkã mɛ̀n do pura kũ ke ǹ a sira kũro. \v 37 Àgↄ̃ pi ee ke oi. Yã kũ à de abirekũla bò yã vãni gũmmɛ. \s1 Fĩnabonaa \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 A mà ò pì, ò wɛ́ fĩna bo kũ wɛ́o, saka kũ sakaao. \v 39 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, àsun fĩna bo gbɛ̃ kũ à vãni kɛ̀árɛaro. Tó gbɛ̃ n sãn kɛ̀ n ↄpla gasuua, ǹ a do dↄnɛ dↄ. \v 40 Tó gbɛ̃ ye à n uta lokomma yãkpatɛ kɛ kũnwo, ǹ n uta zↄ̃kↄ̃ↄ tónɛ dↄ. \v 41 Tó gbɛ̃ gã nàmma ǹ aso sɛ́arɛ kiloo do, ǹ gɛ́onɛ kiloo pla. \v 42 Tó gbɛ̃ pↄ́ wɛ́ kɛ̀mma, ǹ kpáa. Ǹsun gbɛ̃ kũ à ye à pↄ sãkãmma tɛ̃ro. \s1 Yena ibɛrɛɛi \r (Luk 6:27-28, 32-36) \p \v 43 A mà ò pì, àgↄ̃ ye á gbɛ̃dakei, à zã á ibɛrɛgu. \v 44 Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, àgↄ̃ ye á ibɛrɛnↄi, à adua kɛ gbɛ̃ kũ òdi wɛ́ tãáwanↄnɛ, \v 45 de à gↄ̃ á De kũ à kú musu nɛ́nↄ ũ yãpura. Zaakũ àdi ifãntɛ̃ bo gbɛ̃ vãninↄnɛ kũ gbɛ̃ mananↄ ń pínki, àdi legũ ma taarisaridenↄnɛ kũ taaridenↄ ń pínki. \v 46 Tó gbɛ̃ kũ ò yeáinↄn á yeńyĩ, áni láada ke le Luda kĩnaa yá? Bee bɛ'ↄgↄsirinↄ dì kɛ lɛroo? \v 47 Tó á gbɛ̃nↄn adì fↄ kpákpaḿma ńtɛ̃nɛ, bↄ́ á deo gbɛ̃ pãndenↄlaa? Bee kifirinↄ dì kɛ lɛroo? \v 48 Abire yãi àgↄ̃ kun papana, lán á De kũ à kú musu kun papana nà. \c 6 \s1 Gbadanaa \p \v 1 À laakari kɛ á donyĩyãkɛna gupuraai. Àsun kɛ bisãsiri wɛ́ yãiro. Tó átɛn kɛ lɛ, áni láada le á De kũ à kú musu kĩnaaro. \v 2 Tó ntɛn gba da takasidenↄnɛ, ǹsun a kpàkpa kɛ lán manafikidenↄ bàro. Òdi kɛ aduakɛkpɛnↄ gũn kũ gãnulɛanↄ de gbɛ̃nↄ ń tↄ́ nna sí yãimɛ. Yãpuran matɛn oárɛ, ò ń láada lèn gwe kↄ̀! \v 3 Mↄkↄ̃n, tó ntɛn gba da takasidenↄnɛ, ǹsun tó n ↄzɛ dↄ̃ lán n ↄpla tɛn kɛ nàro. \v 4 Ǹ tó n gbadana kɛ asiriyã ũ, n De kũ à asiriyã dↄ̃ ni a fĩna bonnɛ. \s1 Aduakɛnaa \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 Tó átɛn adua kɛ, àsungↄ̃ de lán manafikidenↄ bàro. Òdigↄ̃ ye ò adua kɛ zɛna aduakɛkpɛn kũ zɛ́rankpakↄ̃anↄ de gbɛ̃nↄ ń e yãi. Yãpuran matɛn oárɛ, ò ń láada lèn gwe kↄ̀! \v 6 Mↄkↄ̃n, tó ntɛn adua kɛ, ǹ gɛ̃ n kpɛ́ gũn, ǹ gbà tata, ǹ wɛ́ kɛ n De kũ à kú gwe asiri gũnwa, n De kũ à asiriyã dↄ̃ ni sí kũnwo. \v 7 Tó átɛn adua kɛ, àsun yã bↄtɛ dasi lán kifirinↄ bàro. Òdigↄ̃ da ń yãbↄtɛna dasi gũn Luda ni sí kũńwo. \v 8 Àsungↄ̃ de lán ń bàro, zaakũ á De pↄ́ kũ á a ni vĩ dↄ̃ ari àgↄ̃ gɛ́ gbɛkaa. \v 9 Àgↄ̃ adua kɛ lán dí bà: \q1 Ó De kũ à kú musu, \q1 ǹ tó ògↄ̃ dↄ̃ kũ n tↄ́ adona, \q1 \v 10 Ǹ tó kpata kũ à bò n kĩnaa bo gupuraa, \q1 ò n pↄyenyĩna kɛ andunia gũn, \q1 lákũ òdi kɛ zaa musu nà. \q1 \v 11 Ǹ ó gba ú kũ óni ble gbãra. \q1 \v 12 Ǹ ó taarinↄ kɛ̃wá, \q1 lákũ odì kɛ̃ gbɛ̃ kũ ò taari kɛ̀wɛrɛnↄnɛ nà. \q1 \v 13 Ǹsun tó ò fu yↄ̃ogwanaaaro, \q1 ǹ ó sí a vãnia. \m \v 14 Tó a gbɛ̃nↄ taari kɛ̃̀ńnɛ, á De kũ à kú musu ni á pↄ́ kɛ̃árɛ se. \v 15 Tó adi gbɛ̃nↄ taarinↄ kɛ̃ńnɛ sↄ̃ro, á De ni á taarinↄ kɛ̃árɛro. \s1 Lɛ́yĩnaa \p \v 16 Tó á lɛ́yĩna sↄ̃, àsun ãn sisi lán manafikidenↄ bàro. Òdi ń ãn yãkatɛ de gbɛ̃nↄ gↄ̃ dↄ̃ kũ ò lɛ́yĩna yãi. Yãpuran matɛn oárɛ, ò ń láada lèn gwe kↄ̀! \v 17 Mↄkↄ̃n, tó ń lɛ́yĩna, ǹ ãn pípi, ǹ nísi mámamma, \v 18 de gbɛ̃nↄ sún dↄ̃ ń lɛ́yĩnaro, sé n De kũ à kú asiri gũn baasiro. N De kũ à asiriyã dↄ̃ ni a fĩna bonnɛ. \s1 Aruzɛkɛ yã \r (Luk 11:33-36, 12:33-34, 16:13) \p \v 19 Àsun aruzɛkɛ kakaraái andunia gũn laro, gu kũ kↄ̀kↄnↄ dì pↄ́ yakan, pↄ́nↄ dì dã̀a kpán akũsↄ̃ kpãninↄ dì gu fↄ̃ ò pↄ́nↄ sɛ́tɛn. \v 20 À á aruzɛkɛ kakara ludambɛ, gu kũ kↄ̀kↄnↄ dì pↄ́ yakanlo, pↄ́nↄ dì dã̀a kpánlo akũsↄ̃ kpãninↄ dì gu fↄ̃ ò pↄ́nↄ sɛ́tɛnlo. \v 21 Zaakũ gu kũ n aruzɛkɛ kún, gwen n laakarii dìgↄ̃ kún se. \p \v 22 Wɛ́mɛ mɛ̀ fitila ũ. Tó n wɛ́ aafia, n mɛ̀ pínki nigↄ̃ gupura ũ. \v 23 Tó n wɛ́ manaro sↄ̃, n mɛ̀ pínki nigↄ̃ gusira ũ. Tó gupura kũ ń kũna de gusira ũ, gusira pì zↄ̃kↄ̃. \v 24 Gbɛ̃ke dì fↄ̃ à zↄ̀ ble dikiri mɛ̀n planɛro, zaakũ ani zã gbɛ̃ don àgↄ̃ ye gbɛ̃ doi, kesↄ̃ ani na gbɛ̃ doa à gbɛ̃ do gya bo. Áni fↄ̃ àgↄ̃ zↄ̀ ble Ludanɛ kũ ↄgↄo lɛɛlɛro. \s1 Ludanaanikɛnaa \r (Luk 12:22-31) \p \v 25 Abire yãi matɛn oárɛ, àsun á wɛ̃̀ndi damu kɛ à pi bↄ́n óni ble ke bↄ́n óni miro. Àsun mɛ̀ damu kɛ à pi bↄ́n óni daro. Wɛ̃̀ndi de pↄ́blelaroo? Mɛ̀ de pↄ́kasalaroo? \v 26 À gwa bãnↄa. Òdi pↄ́ tↄ̃ro, òdi pↄ́ kɛ̃ro, òdi pↄ́ ká dↄ̃̀ↄ gũnlo, ama á De kũ à kú musu dì pↄ́ble kpáḿma. Á bɛ̀ɛrɛ vĩ manamana de bãnↄlaroo? \v 27 Á tɛ́, dí mɛ́ ani fↄ̃ à a wɛ̃̀ndi gbã̀na kara, bee gↄrↄ do, a damukɛnaa gũnn? \p \v 28 Bↄ́yãin adì pↄ́kasa damu kɛɛ? À lávunↄ gwa sɛ̃̀n lákũ ò de nà. Òdi zĩ kɛro, òdi buu tãro, \v 29 ama matɛn oárɛ, bee Sulemanu kũ a aruzɛkɛo, adi uta da a mana kà ń ke ũro. \v 30 Sɛ̃̀la kũ à kun gbãra ani tɛ́ kũ zia, lákũ Luda dì pↄ́ nai lɛ nà, ákↄ̃nↄ ludanaanikĩanadenↄ, oni á pↄ́ o dↄ yá? \v 31 Abire yãi àsun pↄ́ke damu kɛ à pi bↄ́n óni ble ke bↄ́n óni mi ke bↄ́n óni daro. \v 32 Kifirinↄn pↄ́ pìnↄ pínki yã dì dońnɛ arɛ. Zaakũ á De kũ à kú musu dↄ̃ kũ pↄ́ pìnↄ kↄ̃ sì kãáo, \v 33 à tó kpata kũ à bò a kĩnaa kũ a yãzɛdeo doárɛ arɛ gĩa, ani á pↄ́ pìnↄ karaárɛ pínki. \v 34 Abire yãi àsun zia damu kɛro, zaakũ zia a zĩda yã dↄ̃. Gↄrↄ sĩnda pínki yã'ũmmanaa mↄ̀a. \c 7 \s1 Kↄ̃ taari'enaa \r (Luk 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Àsun gbɛ̃ taari ero, Luda ni á taari e sero. \v 2 Zaakũ lákũ ndì gbɛ̃ taari e nà, lɛn Luda ni n taari e lɛ. Zaka kũ n yↄ̃ońnɛ ani yↄ̃onnɛ. \v 3 Bↄ́yãi ntɛn sɛ̃̀buru kũ à da n gbɛ̃dake wɛ́n ei, akũsↄ̃ ntɛn límukutu kũ à da n wɛ́n yã daroo? \v 4 Kũ límukutu da n wɛ́n, à kɛ̀ dera ĩni pi n gbɛ̃dakenɛ à tó ǹ sɛ̃̀buru kũ à da a wɛ́n bonɛɛ? \v 5 Manafikide! Ǹ límukutu kũ à da n wɛ́n bo gĩa, gbasa ǹ gu e swáswa de ǹ le ǹ sɛ̃̀buru kũ à da n gbɛ̃dake wɛ́n bonɛ. \q1 \v 6 Àsun Luda pↄ́ kpá kifirinↄaro, \q1 de òsun ɛra ò á kari kɛro yãi. \q1 Àsun á gbɛ̀ bɛ̀ɛrɛdenↄ zu alɛdɛnↄnɛro, \q1 de òsun táa o'oaro yãi. \s1 Wɛ́kɛnaa \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 À wɛ́ kɛ, Luda ni kpááwa. À wɛtɛ, áni le. À gbà lɛ́, Luda ni wɛ̃árɛ. \v 8 Zaakũ gbɛ̃ kũ à wɛ́ kɛ̀ɛn òdi kpáa, gbɛ̃ kũ à wɛ̀tɛ sↄ̃ àdi le, gbɛ̃ kũ à gbàa lɛ̀ɛn oni wɛ̃nɛ. \v 9 Á tɛ́, dí mɛ́ ani gbɛ̀ kpá a nɛ́a, tó à burodi wɛ́ kɛ̀aa? \v 10 Tó à kpↄ̀ wɛ́ kɛ̀a sↄ̃, ani mlɛ̃̀ sɛ́ à kpáa yá? \v 11 Bee kũ á vãnikɛo, á pↄ́ mana kpana á nɛ́nↄa dↄ̃. Oni á De kũ à kú musu pↄ́ mana kpana gbɛ̃ kũ ò wɛ́ kɛ̀anↄa pↄ́ o dↄ yá? \p \v 12 À kɛ gbɛ̃nↄnɛ lákũ á ye ò kɛárɛ nà. Musa doka kũ annabinↄ yãnↄ mìin gwe. \s1 Zɛ́lɛ kpakoto \r (Luk 13:24) \p \v 13 À zɛ́lɛ kpakoto sɛ́. Zɛ́ kũ a lɛ́ yàasa akũ à mɛ̀poroki vĩ dì gɛ́ kũńwo kakatɛnaa gũmmɛ. Abirekũn pari tɛn sɛ́. \v 14 Zɛ́ kũ àdi gɛ́ kũńwo wɛ̃̀ndii gũn lɛ́ kpakoto à nakↄ̃ana, akũsↄ̃ gbɛ̃ kũ ò lè ò sɛ́nↄn dasiro. \s1 Gbɛ̃ dↄ̃na a yãkɛnaaa \r (Luk 6:43-44, 13:25-27) \p \v 15 À laakari kɛ annabi ɛ́kɛnↄi. Òdi su á kĩnaa kũ sã bárao dana, ama lɛwanna nàdɛrinↄmɛ ń ũ. \v 16 Áni ń dↄ̃ ń yãkɛnaaa. Òdi geepi bo lɛ̀ líaro. Òdi kaka e babare láaro. \v 17 Lí mana dì nɛ́ nna i, lí vãni dì nɛ́ gina i. \v 18 Lí mana dì fↄ̃ à nɛ́ ginaa ìro, lí vãni dì fↄ̃ à nɛ́ nna ìro. \v 19 Òdi lí kũ àdi nɛ́ mana iro zↄ̃ ò zu tɛ́ gũmmɛ. \v 20 Lɛmɛ áni ń dↄ̃ ń yãkɛnaaa lɛ. \p \v 21 Adi kɛ gbɛ̃ kũ àdigↄ̃ ma sísi Dikiri, Dikiri, mɛ́ ani gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũnlo, sé gbɛ̃ kũ àdi ma De kũ à kú musu pↄyenyĩna kɛɛ. \v 22 Yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ pari ni pimɛnɛ: Dikiri, Dikiri, o Luda yã òńnɛ kũ n tↄ́o bi! O tãnanↄ gòḿma kũ n tↄ́o bi! O daboyãnↄ kɛ̀ dasi kũ n tↄ́o bi! \v 23 Mani pińnɛ súsu: Má á dↄ̃ zikiro. À gomala yãvãnikɛrinↄ! \s1 Kpɛ́bori gbɛ̃nↄn planↄ \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 Abire yãi gbɛ̃ kũ à ma yã dínↄ mà, akũ à zĩ kɛ̀a de lán gbɛ̃ laakaride kũ à a kpɛ́ bò gbɛ̀ɛa bàmɛ. \v 25 Kũ legũ mà, í dàgula, ĩa kàka à sù kpɛ́ pìia, akũ adi lɛ́tɛro, kũ ò a ɛ̃ pɛ̀tɛ gbɛ̀ɛa yãi. \v 26 Gbɛ̃ kũ à ma yã dínↄ mà, akũ adi zĩ kɛaro de lán mìsaride kũ à a kpɛ́ bò bùsu'atɛ̃a bàmɛ. \v 27 Kũ legũ mà, í dàgula, ĩa kàka à sù kpɛ́ pìia, akũ à gbòro à lɛ̀tɛ gbìrim. \s1 Yesu ikoo \p \v 28 Kũ Yesu yã birenↄ ò à làka, a yãdannɛnaa bò pari sarɛ, \v 29 zaakũ adi yã dańnɛ lán ludayãdannɛrinↄ bàro, à dàńnɛ kũ ikoomɛ. \c 8 \s1 Kusu werekↄ̃anaa \r (Maa 1:40-45, Luk 5:12-16) \p \v 1 Kũ Yesu kìpa sĩ̀sĩia, pari tɛ́i. \v 2 Akũ kusu ke sù à kùtɛ a arɛ à pì: Dikiri, tó ń yei, ĩni fↄ̃ ǹ ma werekↄ̃a swáswa. \v 3 Yesu ↄ bò à nàa à pì: Má yei. Ǹ gↄ̃ swáswa. Zaa gwe gↄ̃̀nↄ a kusu làka. \v 4 Akũ Yesu pìnɛ: Ǹsun o gbɛ̃ke maro. Ǹ gɛ́ ǹ n zĩda mↄ sa'oriinɛ, ǹ sa'opↄ kũ Musa dìtɛ kpá n werekↄ̃ana sèeda ũ gbɛ̃nↄnɛ. \s1 Sozanↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ zĩkɛri werekↄ̃anaa \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Kũ Yesu tɛn gɛ̃ Kapɛnamu, akũ Romu sozanↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ sù a kĩnaa, a wɛ́ kɛ̀a \v 6 à pì: Dikiri, ma zĩkɛri wútɛna bɛ, à kↄ̃̀nↄ kũ̀, mɛ̀ tɛn ũa manamana. \v 7 Akũ Yesu pìnɛ: Mani gɛ́ mà a werekↄ̃a. \v 8 Akũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìi pìnɛ: Dikiri, mádi ká ǹ gɛ́ ma bɛaro. Ǹ yã o dé, ma zĩkɛri ni werekↄ̃a. \v 9 Zaakũ makũ se, ò iko vĩ ma musumɛ, akũ má iko vĩ sozanↄa. Madì o ń gbɛ̃ donɛ à gɛ́, àdi gɛ́. Madì o a pãndenɛ à mↄ́, àdi su. Madì o ma zĩkɛriinɛ à adikũ kɛ, akũ àdi kɛ. \p \v 10 Kũ Yesu yã pìi mà, à bò a sarɛ, akũ à pì gbɛ̃ kũ ò tɛ́inↄnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, mádi le gbɛ̃ke ma náani kɛ̀ lɛ Isarailanↄ tɛ́ro. \v 11 Matɛn oárɛ, gbɛ̃nↄ ni bo ifãboki kpa kũ ifãlɛtɛ kpao dasidasi oni su pↄ́ ble kũ Ibrahĩo kũ Isaakuo kũ Yakubuo kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũn. \v 12 Gbɛ̃ kũ ò de yã ògↄ̃ kú kpataa pìi gũnnↄ sↄ̃, oni ń zu bàai gusira gũmmɛ. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \v 13 Akũ Yesu pì sozanↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìinɛ: Ǹ tá bɛ. À kɛnnɛ lákũ n ma náani kɛ̀ nà. Akũ a zĩkɛrii pì gbãna kũ̀ gↄrↄ kũ̀a gↄ̃̀nↄ. \s1 Yesu gyãrenↄ werekↄ̃ana dasidasi \r (Maa 1:29-34, Luk 4:38-41) \p \v 14 Yesu gɛ̀ɛ Pita bɛa, akũ à è a nanↄ da wútɛna, àtɛn mɛ̀wãna kɛ. \v 15 Kũ à ↄ nà a ↄa, akũ a mɛ̀ yĩda kũ̀, akũ à fùtɛ à pↄ́ble kɛ̀nɛ. \p \v 16 Kũ ↄkↄsi kɛ̀, akũ ò sùnɛ kũ tãnadenↄ dasidasi, akũ à tãna pìnↄ gòḿma kũ yã'onaao, à gyãrenↄ wèrekↄ̃a ń pínki. \v 17 Lɛn yã kũ annabi Isaya òo kɛ̀ lɛ à pì: \q1 À ó gbãnasarikɛ sɛ̀, \q1 à ó gyãnↄ kɛ̃̀wá. \s1 Gbɛ̃ kũ ò ye ò tɛ́ Yesuinↄ \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Kũ Yesu è pari kàkaraai, akũ à pì a ìbanↄnɛ: Ò bikũ sɛ̀bɛɛ bara. \v 19 Akũ ludayãdannɛri ke sù à pì Yesunɛ: Dannɛri, gu kũ ntɛn gɛ́n sĩnda pínki manigↄ̃ tɛ́nyĩ. \v 20 Yesu pìnɛ: Gbɛ̃gbonnↄ ń tò vĩ, bãnↄn ń sà vĩ, Bisãsiri Nɛ́ sↄ̃ à ĩampaki vĩro. \p \v 21 Akũ ìba pãnde pìnɛ: Dikiri, ǹ tó ari ma de kpágui gĩa. \v 22 Akũ Yesu pìnɛ: Ǹ tɛ́mai. Ǹ tó gɛ̀nↄ ń gɛ̀nↄ vĩ. \s1 Yesu zàga'ĩa zɛnaa \r (Maa 4:35-41, Luk 8:22-25) \p \v 23 Yesu gɛ̃̀ gó'itɛ gũn, akũ a ìbanↄ tɛ̀i ò dà zɛ́n. \v 24 Kãnto zàga'ĩa gbãna kàka sɛ̀bɛla, í tɛn vĩvĩ àtɛn káka ń gón. Yesu tɛn i o, \v 25 akũ a ìbanↄ nài, ò a vù ò pì: Dikiri, ǹ ó sura ba, ótɛn kakatɛmɛ. \v 26 Akũ à pìńnɛ: Ludanaanikĩanadenↄ! À kɛ̀ dera á vĩna vĩ lɛɛ? Akũ à fùtɛ à gì ĩanɛ kũ ío, akũ gu kɛ̀ kítikiti. \v 27 Yã pìi bò gbɛ̃ pìnↄ sarɛ ò pì: Gbɛ̃ kpate taka burin dí? Bee ĩa kũ ío dì a yã mamɛ. \s1 Tãnanↄ gbarɛna alɛdɛnↄa \r (Maa 5:1-20, Luk 8:26-39) \p \v 28 Kũ Yesu bikũ̀ bara dire Gadara bùsun, tãnade gbɛ̃nↄn pla kenↄ bò miranↄ tɛ́, ò sù ò dàalɛ. Ò pãsĩ manamana, gbɛ̃ke dì fↄ̃ à bↄtɛ gwero. \v 29 Ò wiki lɛ̀ ò pì: Bↄ́n ó vĩ kↄ̃ ↄĩ, Luda Nɛ́? N su wɛ́ tãwá la ari a gↄrↄ gↄ̃ kán yá? \v 30 Alɛdɛ kpàsa zↄ̃kↄ̃ kú kũńwo zã̀ dire, òtɛn pↄ́ ble. \v 31 Akũ tãna pìnↄ kútɛ kɛ̀ Yesunɛ ò pì: Tó n pɛ̀wá, ǹ ó gbarɛ alɛdɛ kpàsa dire gũn. \v 32 Akũ Yesu pìńnɛ: À gɛ́. Akũ ò gòḿma ò gɛ̃̀ alɛdɛnↄ gũn. Akũ alɛdɛ kpàsaa pìi wì kũ bàao pínki, ò sòro sĩ̀sĩgororooa, ò sì sɛ̀bɛn, akũ ò gàga í gũn gwe. \v 33 Akũ alɛdɛdãrinↄ bàa lɛ̀ ò gɛ̃̀ wɛ̃tɛ gũn, ò yã pìnↄ bàbańnɛ kũ yã kũ à tãnadenↄ lèeo pínki. \v 34 Akũ wɛ̃tɛdenↄ bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ da Yesulɛ ń pínki. Kũ ò a è, ò kútɛ kɛ̀nɛ kũ à bońnɛ ń bùsun. \c 9 \s1 Kↄ̃̀nↄde werekↄ̃anaa \r (Maa 2:1-12, Luk 5:17-26) \p \v 1 Yesu gɛ̃̀ gó gũn, à ɛ̀ra à sɛ̀bɛ bikũ̀ à kà a bɛ wɛ̃tɛa. \v 2 Akũ gbɛ̃kenↄ mↄ̀nɛ kũ kↄ̃̀nↄdeo wútɛna gyãresɛbↄn. Kũ Yesu è ò a náani vĩ, akũ à pì kↄ̃̀nↄde pìinɛ: Ma gbɛ̃, ǹ laakari kpátɛ! N durunnanↄ kɛ̃̀mma. \v 3 Ludayãdannɛri kenↄ kú gwe, akũ ò ò ń nɛ̀sɛɛ gũn ò pì: Gbɛ̃ bire tɛn dↄkɛ kũ Ludaoomɛ. \v 4 Yesu ń laasun dↄ̃, akũ à ń lá à pì: Bↄ́yãi átɛn laasun vãni lɛ́ á nɛ̀sɛɛ gũnn? \v 5 Tó ma pì, a durunnanↄ kɛ̃̀a, ke tó ma pì à futɛ à táa o, a kpate mɛ́ à aragaa? \v 6 Ma ò lɛ de àgↄ̃ dↄ̃ kũ Bisãsiri Nɛ́ durunnanↄ kɛ̃mmana iko vĩ zĩtɛ lamɛ. Akũ à pì kↄ̃̀nↄde pìinɛ: Ǹ futɛ ǹ n wútɛbↄ sɛ́ ǹ tá bɛ. \v 7 Akũ à fùtɛ à tà bɛ. \v 8 Kũ pari è lɛ, vĩna ń kũ, ò Luda kũ à iko bire taka kpà bisãsirinↄa tↄ́ bò. \s1 Matiu sisinaa \r (Maa 2:13-17, Luk 5:27-32) \p \v 9 Yesu bò gwe, àtɛn gɛ̃tɛ, akũ à gbɛ̃ kũ òdi pi Matiu è vutɛna a bɛ'ↄgↄsikpɛn. À pìnɛ: Ǹ mↄ́ ǹ tɛ́mai. Akũ à fùtɛ à tɛ̀i. \v 10 Kũ Yesu tɛn pↄ́ ble a bɛa, bɛ'ↄgↄsirinↄ kũ kifirinↄn kú gwe dasi, òtɛn pↄ́ ble kãao kũ a ìbanↄ lɛɛlɛ. \v 11 Kũ Farisinↄ è lɛ, akũ ò a ìbanↄ là ò pì: Bↄ́yãi á dikiri tɛn pↄ́ ble kũ bɛ'ↄgↄsirinↄ kũ kifirinↄoo? \v 12 Kũ Yesu yã pìi mà à pì: Gbɛ̃ kũ à aafia vĩ bàka kú kũ likita yãoro, sé gyãre. \v 13 À gɛ́ à laasun lɛ́ yã kũ à kɛ̃na Luda yãn bire mìia ò pì: Kↄ̃ wɛ̃ndagwanaan má yei, adi kɛ sa'onaanlo. Mádi su gbɛ̃ mananↄ sísiro, sé kifirinↄ. \s1 Lɛ́yĩnaa \r (Maa 2:18-22, Luk 5:33-39) \p \v 14 Akũ Yahaya Da'itɛkɛri ìbanↄ sù ò Yesu là ò pì: À kɛ̀ dera ókↄ̃nↄ kũ Farisinↄ odì lɛ́ yĩ, akũ n ìbanↄ dì yĩ sↄ̃roo? \v 15 Akũ Yesu yã lɛ̀kↄ̃ańnɛ à pì: Nↄsɛri gbɛ̃nↄ ni pↄsira kɛ gↄrↄ kũ à kú kũńwo nↄsɛ gũn yá? Oi, ama a gↄrↄ ni su kũ oni nↄsɛrii pì bo ń tɛ́, gbasa ò lɛ́ yĩ sà. \v 16 Gbɛ̃ke dì uta zĩ nambata na kũ pↄ́lɛ dufuoro, zaakũ a dufu ni sↄ̃kũn à kɛ̃kↄ̃rɛ, uta zĩ fↄ̃na ni kara. \v 17 Òdi sèwɛ̃ dufu ká tùru zĩ gũnlo. Tó ò kɛ̀ lɛ, tùru ni pũtãmɛ, wɛ̃ pì ni kↄ́tɛ, tùru ni wíwi. Oi, òdi sèwɛ̃ dufu ká tùru dufu gũmmɛ, onigↄ̃ mana ń pínki. \s1 Nɛ́nↄkpare vuna kũ nↄgbɛ̃ kũ à ↄ nà Yesu utaaao \r (Maa 5:21-43, Luk 8:40-56) \p \v 18 Gↄrↄ kũ Yesu tɛn yã birenↄ ońnɛ, gbãnade ke sù à kùtɛ a arɛ à pì: Ma nɛ́nↄgbɛ̃ gà tera dí. Ǹ mↄ́ ǹ ↄ naa, anigↄ̃ kú wɛ̃̀ndiio. \v 19 Akũ Yesu fùtɛ à tɛ̀i kũ a ìbanↄ. \p \v 20 Nↄgbɛ̃ ke kú gwe, aru dì bↄtɛa à kà wɛ̃̀ kuri awɛɛpla. À sù à ↄ nà Yesu uta lɛ́a a kpɛ kpa. \v 21 Zaakũ à pì: Bee tó ma ↄ nà a utaa dé, mani werekↄ̃a. \v 22 Yesu lìtɛ à a è, akũ à pì: Ǹ n laakari kpátɛ, nↄgbɛ̃! Ma náani kũ n kɛ̀ mɛ́ à n werekↄ̃a. Gwe gↄ̃̀nↄ nↄgbɛ̃ pì wèrekↄ̃a. \p \v 23 Kũ Yesu kà gbãnade pì bɛa, à è òtɛn kutɛ pɛ́, pari kĩni dↄ. \v 24 Akũ Yesu pì: À á zĩda gá. Nɛ́ pì dí garo, àtɛn i omɛ. Akũ òtɛn a lalandi kɛ. \v 25 Kũ ò pɛ̀ gbɛ̃nↄa ò bↄ̀tɛ bàai, akũ Yesu gɛ̃̀ kpɛ́n, à nɛ́ pìi kũ̀ a ↄa, akũ à fùtɛ. \v 26 Akũ yã pì baaruu dà bùsuu pìla pínki. \s1 Vĩ̀nanↄ werekↄ̃anaa \p \v 27 Kũ Yesu bò gwe, vĩ̀na gbɛ̃nↄn planↄn tɛ́i kũ wikio òtɛn pi: Ǹ ó wɛ̃nda gwa, Dauda buri! \v 28 Kũ Yesu kà bɛ, vĩna pìnↄ nài, akũ à ń lá à pì: Á ma náani vĩ kũ mani fↄ̃ mà yã pì kɛárɛ yá? Ò wèa ò pì: Lɛmɛ, Dikiri. \v 29 Akũ à ↄ nà ń wɛ́a à pì: Àgↄ̃ deárɛ lákũ a ma náani kɛ̀ nà. \v 30 Akũ ń wɛ́ gu è. Yesu kpã̀kɛ̃ńyĩ à pì: Àsun o gbɛ̃ke maro. \v 31 Bee kũ abireo ò gɛ̀ɛ ò a baaruu dàgula bùsuu pìn pínki. \s1 Nɛ́nɛnatɛnade werekↄ̃anaa \p \v 32 Gↄrↄ kũ vĩ̀nanↄ tɛn bↄtɛ, ò sù Yesunɛ kũ tãnade kũ a nɛ́nɛ natɛnaao. \v 33 Kũ Yesu tãna pìi gòa, akũ à yã ò. Yã pìi bò pari sarɛ ò pì: Ódi yã bire taka e Isarailanↄ bùsun yãro. \v 34 Akũ Farisinↄ pì: Àdi tãna goḿma kũ tãnanↄ kína gbãnaomɛ. \s1 Yesu wɛ̃ndadↄ̃na gbɛ̃nↄnɛ \p \v 35 Yesu gɛ̀ɛ wɛ̃tɛnↄa kũ lakutunↄ pínki, à yã dàńnɛ ń aduakɛkpɛnↄ gũn, à kpata kũ à bò Luda kĩnaa baaru nna kpàńnɛ, à gyãrenↄ wèrekↄ̃a ń pínki kũ gbãnasaridenↄ ń pínki. \v 36 Kũ à pari è, akũ ò kɛ̀nɛ wɛ̃nda, zaakũ ò kú bídin, ò lìkara lán sã kũ ò dã̀ri vĩronↄ bà. \v 37 Akũ Yesu pì a ìbanↄnɛ: Pↄ́kɛ̃na zↄ̃kↄ̃, ama zĩkɛrinↄn dasiro. \v 38 À wɛ́ kɛ Buradea de à zĩkɛrinↄ gbarɛ ò a pↄ́nↄ kɛ̃. \c 10 \s1 Yesu zĩ̀ri gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ ditɛnaa \r (Maa 3:13-19, Luk 6:12-16) \p \v 1 Yesu a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ sìsi, akũ à ń gba iko ò tãnanↄ goḿma, ò gyãrenↄ werekↄ̃a kũ gbãnasaridenↄ ń pínki. \v 2 Zĩ̀ri gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla pìnↄ tↄ́nↄn dí: Gbɛ̃ káaku Simↄ kũ òdi pinɛ Pita kũ a dakũna Anduruo, Zebedi nɛ́ Yamisi kũ a dakũna Yuhanao, \v 3 Filipi, Batↄlↄmiu, Tomasi, bɛ'ↄgↄsiri Matiu, Alafeu nɛ́ Yamisi, Tadeu, \v 4 Simↄ Kokaride kũ Yudasi Isikariↄti kũ à bò a kpɛo. \s1 Yesu zĩ̀rinↄ zĩnaa \r (Maa 6:7-13, Luk 9:1-6) \p \v 5 Kũ Yesu tɛn gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla pìnↄ zĩ, à pìńnɛ: Àsun gɛ́ buri pãndenↄ kĩnaaro. Àsun gɛ̃ Samaria wɛ̃tɛnↄ gũnlo. \v 6 À gɛ́ Isaraila kũ ò sã̀tɛ lán sã bànↄ kĩnaa. \v 7 À gɛ́ àgↄ̃ waazi kɛ àgↄ̃ gɛ́o à pi: Kpata kũ à bò Luda kĩnaa kà kãni! \v 8 À gyãrenↄ werekↄ̃a, à gɛ̀nↄ vu bona gan, à kusunↄ werekↄ̃a swáswa, à tãnanↄ goḿma. Lákũ a lè pↄ́kekpanaa sari nà, à kɛńnɛ pↄ́kesinaa sari. \v 9 Àsun ↄgↄ da á bↄ̀kↄnlo. \v 10 Àsun bↄ̀kↄlokona sɛ́ro ke uta plade ke kyate ke gòo, zaakũ zĩkɛrii kà à a pↄ́ble le. \v 11 Wɛ̃tɛ kũ áni kán sĩnda pínki ke lakutu, à gbɛ̃ mana wɛtɛ à kipaa, àgↄ̃ kú gwe ari à gɛ́ gɛ̃o zɛ́la. \v 12 Tó a gɛ̃ ↄnn, à fↄↄ nna kpáḿma. \v 13 Tó ↄndenↄ kà, á fↄↄ nna ni gↄ̃ńnɛ. Tó odi ká sↄ̃ro, á fↄↄ nna ni ɛra à sukpaáwa. \v 14 Gu kũ odi gbãnakɛ kpáái ke odi sã kpá á yãiro, à bo ↄn ke lakutu pìi gũn à lukutɛ̃ warawara á gbánↄa. \v 15 Yãpuran matɛn oárɛ, yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ wɛ́tãmmana kũ Sↄdↄmu kũ Gↄmↄradenↄ ni le nigↄ̃ sã̀na de wɛ̃tɛ pì denↄ pↄ́la. \s1 Yã kũ ani Yesu ìbanↄ le onnɛnaa \r (Maa 13:9-13, Luk 21:12-17) \p \v 16 Matɛni á zĩ lán sãnↄ bà lɛwannanↄ tɛ́mɛ. Àgↄ̃ laakari vĩ lán mlɛ̃̀nↄ bà, àgↄ̃ de yãkekɛrisaridenↄ ũ lán potɛ̃nɛnↄ bà. \v 17 À laakari kɛ bisãsirinↄi, zaakũ oni á kũkũ ò á na yãkpatɛkɛrinↄnɛ ń ↄ̃i, oni á gbɛ̃gbɛ̃ ń aduakɛkpɛnↄ gũn. \v 18 Oni gɛ́ kãáo bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kũ kínanↄ kĩnaa ma yãi. Ánigↄ̃ deńnɛ ma sèedadenↄ ũ kũ buri pãndenↄ. \v 19 Tó ò á kpáḿma, àsun yã kũ áni o damu kɛro ke yã kũ áni liḿma. Zĩ kũ̀a Luda mɛ́ ani yã kũ áni o da á lɛ́n. \v 20 Adi kɛ ákↄ̃nↄ mɛ́ áni yã oro, á De Nini mɛ́ ani yã da á lɛ́n. \p \v 21 Vĩ̀ni kũ dakũnanↄ ni kↄ̃ kpáḿma ò dɛ. Denↄ ni bo ń nɛ́nↄ kpɛ. Nɛ́nↄ ni bo ń denↄ kũ ń danↄ kpɛ ò ń dɛ. \v 22 Gbɛ̃ sĩnda pínki ni zãágu ma yãi, ama gbɛ̃ kũ à zɛna gbãna ari a gↄrↄ lɛ́a ni surabana le. \v 23 Tó òtɛn wɛ́ tãáwa wɛ̃tɛ ken, à bàa lɛ́ à tá a pãnden. Yãpuran matɛn oárɛ, áni gɛ́ Isarailanↄ bùsu wɛ̃tɛnↄ gũn à láka pínkiro, Bisãsiri Nɛ́ ni gĩnakɛ à su. \v 24 Ìbaa dìgↄ̃ de a dannɛrilaro. Zĩ̀rii dìgↄ̃ de a dikirilaro. \v 25 Tó ìba a yãdannɛri lenaa lè ke tó zĩ̀ri a dikiri lenaa lè, abirekũ mↄ̀ lɛ. Tó ò tↄ́ kpà ↄn bedenɛ Bɛlɛzɛbubu, tↄ́ kũ a vãni de abirekũlan oni kpá a ↄndenↄnɛ. \s1 Zɛna kũ Yesuo gbɛ̃nↄ arɛ \r (Luk 12:2-9) \p \v 26 Àsun vĩna kɛńnɛro. Pↄ́ke kun utɛna kũ ani bo gupuraaro. Asiriyã ke kun kũ oni gí dↄ̃iro. \v 27 À yã kũ matɛn oárɛ gusiran o gupuraa. À yã kũ átɛn ma á sã gũn kpàkpa kɛ gãnulɛa. \v 28 Gbɛ̃ kũ òdi mɛ̀ kakatɛ, ama òdi fↄ̃ ò nini dɛ̀ronↄ, àsun vĩna kɛńnɛro. À vĩna kɛ Ludanɛ, kũ ani fↄ̃ à nini kũ mɛ̀ɛo kakatɛ tɛ́ gũn pínki. \v 29 Òdi bãntoro mɛ̀n pla yía kↄbↄ donloo? Ama ń ke dì lɛ́tɛ zĩtɛ á De yãdↄ̃naa sariro. \v 30 Bee á mìkãnↄ, à a lɛ́ dↄ̃. \v 31 Abire yãi àsun vĩna kɛro. Á bɛ̀ɛrɛ de bãntoro dasinↄla. \p \v 32 Gbɛ̃ kũ à zɛ̀ kũmao gbɛ̃nↄ arɛ, mani zɛ kãao ma De kũ à kú musu arɛ. \v 33 Gbɛ̃ kũ à ledi kpàmai gbɛ̃nↄ arɛ sↄ̃, mani ledi kpái ma De kũ à kú musu arɛ. \s1 Kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana Yesu yãi \r (Luk 12:51-53, 14:26-27) \p \v 34 Ásungↄ̃ da ma su de gbɛ̃nↄ gↄ̃ nna kũ kↄ̃o andunia gũnnlo. Mádi su de gbɛ̃nↄ gↄ̃ nna kũ kↄ̃o yãinlo, sé futɛna kũ kↄ̃o. \v 35 Ma sumɛ, de gↄ̃gbɛ̃ bo a de kpɛ, nↄgbɛ̃ bo a da kpɛ, nↄzãre bo a zã da kpɛ. \v 36 Gbɛ̃ bedenↄ ni gↄ̃ a ibɛrɛnↄ ũ. \v 37 Gbɛ̃ kũ à ye a de ke a dai demala dí ká àgↄ̃ de ma ìba ũro. Gbɛ̃ kũ à ye a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke a nↄgbɛ̃i demala dí ká àgↄ̃ de ma ìba ũro. \v 38 Gbɛ̃ kũ adi a lígbãndurukpana sɛ́ àgↄ̃ tɛ́omairo, ade dí ká àgↄ̃ de ma ìba ũro. \v 39 Gbɛ̃ kũ à a wɛ̃̀ndi kũna, ade ni kurai. Gbɛ̃ kũ à gì a wɛ̃̀ndiii ma yãi sↄ̃, ade nigↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ. \s1 Láada yã \p \v 40 Gbɛ̃ kũ à á sí ma simɛ. Gbɛ̃ kũ à ma si sↄ̃, ade gbɛ̃ kũ à ma zĩ sìmɛ. \v 41 Gbɛ̃ kũ à annabii sì a annabikɛ yãi ni annabi láada le. Gbɛ̃ kũ à gbɛ̃ mana sì a manakɛ yãi ni gbɛ̃ mana láada le. \v 42 Bee í yĩdan, gbɛ̃ kũ à nɛ́ dínↄ doke gbà ma ìbakɛ yãi, yãpuran matɛn oárɛ, ade ni kura a láadairo. \c 11 \s1 Yahaya Da'itɛkɛri zĩ̀rinↄ \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Kũ Yesu yã birenↄ dà a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄnɛ à làka, à bò gwe, à gɛ̀ɛ waazi kɛ ń wɛ̃tɛnↄ gũn, àtɛn yã dańnɛ. \p \v 2 Zaa kpɛ́siran Yahaya Kirisi yãkɛnanↄ mà, akũ à a ìba kenↄ zĩ̀ \v 3 ò a la, àkũ mɛ́ à gbɛ̃ kũ ani su ũ yá, ke ògↄ̃ wɛ́ dↄ gbɛ̃ pãndeimɛ? \v 4 Akũ Yesu wèḿma à pì: À gɛ́ yã kũ átɛn ma átɛn e gbã Yahayanɛ à pi, \v 5 vĩ̀nanↄ tɛn gu e, ɛrɛnↄ tɛn táa o, kusunↄ tɛn werekↄ̃a, sãtonↄ tɛn yã ma, gɛ̀nↄ tɛn vu, takasidenↄ tɛn baaru nna waazi ma. \v 6 Arubarikademɛ gbɛ̃ kũ àdi fu ma yãaro ũ. \p \v 7 Kũ Yaaya zĩ̀rinↄ tà, Yesu Yahaya yã ò parinɛ à pì: Bↄ́n a gɛ gwa gbárannan? Kàpa kũ ĩa tɛn yĩgãn yá? \v 8 Bↄ́n a gɛ gwa sàa? Gbɛ̃ kũ à pↄ́kasa zãnɛ danan yá? Pↄ́kasamanadarinↄ dìgↄ̃ kú kínabɛamɛ. \v 9 Bↄ́n a gɛ gwa sàa? Annabiin yá? Lɛmɛ! Matɛn oárɛ, à de annabila se. \v 10 Zaakũ Yahayan ò a yã kɛ̃̀ Luda yãn ò pì: Mani ma zĩ̀ri gbarɛ n ã de à zɛ́ kɛkɛnnɛ. \m \v 11 Yãpuran matɛn oárɛ, nↄgbɛ̃ nɛ́'inaa gũn gbɛ̃ke dí bo à kà Yahaya Da'itɛkɛri ũro. Bee kũ abireo gbɛ̃ kũ à de gbɛ̃ kpɛde ũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũn deala. \v 12 Zaa gↄrↄ kũ Yahaya Da'itɛkɛrii nà waazikɛnaaa ari suna gbã̀a, òtɛn kↄ̃dɛ kɛ ò gɛ̃ kpataa pìn, akũ kùgbãnadenↄ tɛn gɛ̃n. \v 13 Musa kũ annabinↄ pínki gĩnakɛ ò a yã ò ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Yahayaa. \v 14 Tó áni fↄ̃ à sí, Yahaya pì mɛ́ à Iliasu kũ ò pì ani su ũ. \v 15 Gbɛ̃ kũ à sã vĩ à yã pì ma. \p \v 16 Bↄ́n mani gbãragbɛ̃nↄ lɛkↄ̃aoo? Ò de lán nɛ́ kũ ò kú ɛtɛ gũnnↄ bà òtɛn lɛ́ zukↄ̃i \v 17 òtɛn pi: \q1 O kutɛɛ pɛ̀árɛ, ádi ũ wãro, \q1 o wɛ̃nda lɛ̀ɛ sìárɛ, ádi ↄ́ↄ dↄro. \m \v 18 Zaakũ Yahaya sù, adi burodi sóro, adi wɛ̃ miro, akũ ò pì tãnademɛ. \v 19 Kũ Bisãsiri Nɛ́ sù, àdi pↄ́ ble, àdi í mi, akũ ò pì: Guturu wɛ̃miriimɛ, bɛ'ↄgↄsirinↄ kũ kifirinↄ gbɛ̃nnamɛ! Ama òdi ↄ̃ndↄ̃ dↄ̃ a yãkɛnaaamɛ. \s1 Yesu zukakana wɛ̃tɛ kenↄ denↄi \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Akũ Yesu fùtɛ à zuka kà wɛ̃tɛ kũ à a daboyã paride kɛ̀nnↄ gbɛ̃nↄi, kũ odi ń nɛ̀sɛ litɛro yãi à pì: \v 21 Waiyoo Kↄrazĩdenↄ! Waiyoo Bɛtɛsaidadenↄ! Tó ma daboyã kũ ma kɛ̀ á tɛ́nↄ kɛ̀ Taya kũ Sidↄ̃o yã, de wɛ̃tɛpidenↄ pↄ́kasanↄ dàdańla, ò vùtɛ tuburaa à gìi kɛ̀ nɛ̀sɛlitɛna sèeda ũ. \v 22 Matɛn oárɛ, yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ á wɛ́tãmmana nigↄ̃ de Tayadenↄ kũ Sidↄ̃denↄ pↄ́la. \v 23 Ákↄ̃nↄ Kapɛnamudenↄ sↄ̃ áni gbã à zↄ̃ Ludaan yá? Oni ↄ zↄ̃ái ari gyãwãnn. Zaakũ tó ò daboyã kũ ma kɛ̀árɛnↄ kɛ̀ Sↄdↄmu yã, de à kun ari kũ a gbãrao. \v 24 Matɛn oárɛ, yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ á wɛ́tãmmana nigↄ̃ de Sↄdↄmudenↄ pↄ́la. \s1 Kámmabona Yesu kĩnaa \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Zĩ kũ̀a Yesu pì: Baa, musu kũ zĩtɛo Dikiri, ma n sáabu kɛ̀, kũ n yã birenↄ ùtɛ yãdↄ̃rinↄnɛ kũ ↄ̃ndↄ̃rinↄ, akũ n boo kyódↄ̃risarinↄnɛ. \v 26 Lɛmɛ, Baa, zaakũ n pↄyenyĩnaamɛ. \v 27 Ma De pↄ́ sĩnda pínki nàmɛnɛ ma ↄĩ. Gbɛ̃ke Luda Nɛ́ dↄ̃ro, tó adi kɛ De Luda baasiro. Gbɛ̃ke De Luda dↄ̃ro, tó adi kɛ a Nɛ́ kũ gbɛ̃ kũ Nɛ́ pì ye à a mↄńnɛnↄ baasiro. \p \v 28 À mↄ́ ma kĩnaa ákↄ̃nↄ kũ á aso sɛna a kpasanↄ pínki, mani á gba zɛ́ à kámma bo. \v 29 À ma gbãngo sɛ́ à yã dada ma kĩnaa, á laakari ni kpátɛ, zaakũ má busɛ akũsↄ̃ ma nɛ̀sɛ yĩda. \v 30 Ma gbãngo sɛna zĩ'ũro, ma aso tìkisiro. \c 12 \s1 Kámmabogↄrↄ yã \r (Maa 2:23-3:6, Luk 6:1-11) \p \v 1 Gↄrↄ birea Yesu tɛn pã buranↄla kámmabogↄrↄ zĩ. Nà tɛni a ìbanↄ dɛ, akũ ò pↄ́blewɛ wòro, òtɛn só. \v 2 Kũ Farisinↄ è lɛ, akũ ò pìnɛ: Ǹ n ìbanↄ gwa, òtɛn yã kũ òdi kɛ kámmabogↄrↄ zĩro kɛ. \v 3 Akũ Yesu pìńnɛ: Adi kyó kɛ a è lákũ Dauda kɛ̀ nà kũ a gbɛ̃nↄ gↄrↄ kũ nà tɛni ń dɛroo? \v 4 À gɛ̃̀ Luda ↄnn, àpii kũ a gbɛ̃nↄ burodi kũ ò kàtɛ Ludanɛɛ sò, burodi kũ ò a sona zɛ́ vĩro, sé sa'orinↄ. \v 5 Kũ sa'ori kũ ò kú Luda ↄnn kámmabogↄrↄ zĩnↄ dì gↄrↄ pì yã daro, akũsↄ̃ adi kɛńnɛ taari ũro, ádi a kyó kɛ a è Luda yãnloo? \v 6 Matɛn oárɛ: Pↄ́ kũ à zↄ̃kↄ̃ de Luda ↄnla kú la. \v 7 Tó á yã díkĩna mì dↄ̃, kũ kↄ̃wɛ̃ndagwanaan má yei, adi kɛ sa'onaanlo, de ádi taarisaridenↄ taari lero. \v 8 Zaakũ Bisãsiri Nɛ́ mɛ́ à iko vĩ kámmabogↄrↄa. \p \v 9 Kũ Yesu bò gwe, akũ à gɛ̃̀ ń aduakɛkpɛn. \v 10 Gↄ̃gbɛ̃ ke kú gwe, a ↄ do íbana. Gbɛ̃kenↄ tɛn zɛ́ wɛtɛ ò yã dí Yesua, akũ ò a là ò pì: Gbɛ̃ werekↄ̃ana kámmabogↄrↄ zĩ zɛ́ vĩ yá? \v 11 Akũ à wèḿma à pì: Tó á gbɛ̃ke sã vĩ à zu wɛ̀ɛn kámmabogↄrↄ zĩ, à gí gɛ́ à boii? \v 12 Bisãsiri de sãla zã̀. Abire yãi yãmanakɛna kámmabogↄrↄ zĩ zɛ́ vĩ. \v 13 Akũ Yesu pì gↄ̃gbɛ̃ pìinɛ: Ǹ n ↄ pìi poro. Kũ à pòro, akũ à kɛ̀ a gbɛ̀n swáswa lán a do bà. \v 14 Akũ Farisinↄ bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ ò yã gↄ̃gↄ̃ deran ò kɛ nà ò Yesu dɛ. \s1 Zĩkɛri kũ Luda sɛ̀ɛ \p \v 15 Yesu dↄ̃̀, akũ à gò gwe. Pari bò ò tɛ̀i, akũ à ń gyãrenↄ wèrekↄ̃a ń pínki, \v 16 à gìńnɛ ò o gbɛ̃ kũ á de a ũ. \v 17 Lɛn Luda yã kũ annabi Isaya òo kɛ̀ lɛ, à pì: \q1 \v 18 Ma zĩkɛri kũ ma sɛ̀ɛn dí, \q1 ma yenyĩde kũ a yã dì kámagu. \q1 Mani ma Nini di a musu, \q1 ani yãzɛde da burinↄnɛ. \q1 \v 19 Ani lɛ́kpakↄ̃a kɛro, ani pataḿmaro, \q1 gbɛ̃ke ni a zuka ma dↄ batunlo. \q1 \v 20 Ani kàpa kũ à kpana zɛ́n ɛ́ro, \q1 ani fitila wɛ́'ipakɛna dɛro, \q1 ari à tó yãzɛde zĩ̀ ble. \q1 \v 21 Buri sĩnda pínki tãmaa nigↄ̃ dↄa. \s1 Tãnagona gbɛ̃nↄa \r (Maa 3:20-30, Luk 11:14-23) \p \v 22 Akũ ò sù Yesunɛ kũ tãnade vĩ̀na kũ a nɛ́nɛ natɛnaao. Yesu a wèrekↄ̃a, àtɛn yã o sà, àtɛn gu e. \v 23 Akũ yã pìi bò gbɛ̃nↄ sarɛ ń pínki ò pì: Dauda buri pìin díroo? \v 24 Kũ Farisinↄ mà, akũ ò pì: Gbɛ̃ díkĩna ni fↄ̃ à tãna goḿmaro sé kũ tãnanↄ kína Bɛlɛzɛbubu gbãnao. \v 25 Yesu ń laasun dↄ̃, akũ à pì: Kpata kũ a gbɛ̃nↄ ibɛrɛɛ sɛ̀ kũ kↄ̃o ni kakatɛ. Wɛ̃tɛ ke ↄn kũ a gbɛ̃nↄ ibɛrɛɛ sɛ̀ kũ kↄ̃o ni gↄ̃ bɛzĩ ũmɛ. \v 26 Tó Setan tɛni a zĩda go gbɛ̃nↄa, à ibɛrɛɛ sɛ̀ kũ a zĩdaon gwe. A kpata ni gì kɛ deramɛɛ? \v 27 Tó Bɛlɛzɛbubu gbãnan madìgↄ̃ tãnanↄ gooḿma sↄ̃, á gbɛ̃nↄ dì ń go kũ dí gbãnaomɛɛ? Lɛn á zĩda gbɛ̃nↄ á ɛ́kɛ bò lɛ. \v 28 Tó Luda Nini gbãnan matɛn tãna gooḿma, àgↄ̃ dↄ̃ kũ kína kũ Luda kàa sù à á lén gwe. \p \v 29 Deran gbɛ̃ ni kɛ nà à gɛ̃ gↄ̃sa gbãna kpɛ́n à a pↄ́nↄ sɛ́tɛɛ? Séto à a yĩ̀ gĩa, gbasa à a kpɛ́ wara. \v 30 Gbɛ̃ kũ à de ma gbɛ̃ ũro bi ma ibɛrɛɛmɛ. Gbɛ̃ kũ àtɛn pↄ́ kakara kũmaoro tɛn fãkↄ̃amɛ. \v 31 Abire yãi matɛn oárɛ, Luda ni gbɛ̃nↄ durunnanↄ kɛ̃ḿma kũ a tↄ́ vãni kũ òdi sísinↄ pínki, ama ani gbɛ̃ kũ à a Nini tↄ́ vãni sì kɛ̃ro. \v 32 Tó gbɛ̃ Bisãsiri Nɛ́ tↄ́ vãni bò, Luda ni kɛ̃a, ama tó gbɛ̃ Luda Nini tↄ́ vãni bò, ani ade kɛ̃ andunia tera díkĩna gũnlo ke a kũ àtɛn su. \s1 Gbɛ̃ dↄ̃na a yãkɛnaaa \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 Tó lí mana, a nɛ́ nigↄ̃ manamɛ. Tó lí vãni sↄ̃, a nɛ́ nigↄ̃ vãnimɛ. Zaakũ línɛn òdi lí dↄ̃a. \v 34 Bisãsiri pitikonↄ! Kũ á vãni, à kɛ̀ dera áni fↄ̃ à yã mana oo? Zaakũ yã kũ à swɛ̃̀ɛ pàn lɛ́ dì o. \v 35 Gbɛ̃ mana dì a mana bo a mana kũ à katɛna a gũmmmɛ. Gbɛ̃ vãni sↄ̃ àdi a vãni bo a vãni kũ à katɛna a gũmmmɛ. \v 36 Matɛn oárɛ, yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ gbɛ̃nↄ ni ń fayasariyã kũ ò ò baba Ludanɛ pínki. \v 37 Zaakũ yã kũ n ò mɛ́ ani yã nna kpámma kesↄ̃ à yã danla. \s1 Sèedagbɛkana Yesua \r (Maa 8:11-12, Luk 11:29-32) \p \v 38 Akũ ludayãdannɛrinↄ kũ Farisi kenↄo pì Yesunɛ: Dannɛri, ó ye ǹ sèeda ke kɛ ò e. \v 39 Akũ Yesu wèḿma à pì: Gbãragbɛ̃ vãni ludanaanikɛrisarinↄ mɛ́ òdi sèeda gbɛkama, ama mani sèeda ke kɛńnɛro, sé annabi Inusa pↄ́. \v 40 Lákũ Inusa kɛ̀ kpↄ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ gbɛrɛ gũn nà fãnantɛ̃ kũ gwãanio ari gↄrↄ aakↄ̃, lɛn Bisãsiri Nɛ́ ni kɛ lɛ zĩtɛn fãnantɛ̃ aakↄ̃ gwãani aakↄ̃. \v 41 Yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ Ninɛvadenↄ ni futɛ ò yã da gbãragbɛ̃nↄla, zaakũ kũ ò Inusa waazi mà, ò ń nɛ̀sɛɛ lìtɛ, akũ gbɛ̃ kũ à zↄ̃kↄ̃ de Inusala kú la. \v 42 Yãkpatɛkɛgↄrↄ zĩ gɛ̀nↄmidↄki kpa saraunia ni futɛ à yã da gbãragbɛ̃nↄla, zaakũ à bò zaa andunia lɛ́a à sù Sulemanu ↄ̃ndↄ̃yã ma, akũ gbɛ̃ kũ à de Sulemanula kú la sà. \s1 Tãna ɛrana a bɛ zĩa \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 Tó ò tãna gò gbɛ̃a, àdigↄ̃ likara zↄ̃ gukorin àgↄ̃ vutɛki wɛtɛ. Tó adi lero, \v 44 akũ àdi pi: Mani ɛra mà tá ma bɛ zĩamɛ. Tó à kà gwe, àdi le à da pã, à warana swáswa zɛ́azɛa. \v 45 Akũ àdi gɛ́ à à tãna kũ ń pãsĩ dealanↄ sɛ́tɛ mɛ̀n suppla à su kũńwo òdi gɛ̃ ò vutɛn. Lɛmɛ ade gwena kpɛde vãni dìgↄ̃ de a káakupↄla. Gó dokↄ̃nↄ pì mɛ́ ani gbãragbɛ̃ vãninↄ bikũ sↄ̃. \s1 Yesu danɛnↄ \r (Maa 3:31-35, Luk 8:19-21) \p \v 46 Kũ Yesu tɛn yã o gbɛ̃nↄnɛ, akũ a da kũ a dakũnanↄ kà, ò zɛ̀ bàai, ò ye ò yã o kãao. \v 47 Akũ ò pìnɛ: N da kũ n dakũnanↄ zɛna bàai, ò ye ò yã o kũnwo. \v 48 Akũ à wèa à pì: Dín ma da ũu? Dín ma dakũnanↄ ũu? \v 49 Akũ à ↄ dↄ̀ a ìbanↄa à pì: Ma da kũ ma dakũnanↄn dí. \v 50 Zaakũ gbɛ̃ kũ àdi ma De kũ à kú musu pↄyenyĩna kɛn ma dakũna kũ ma dãreo kũ ma dao ũ. \c 13 \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ pↄ́wɛfãriio \r (Maa 4:1-20, Luk 8:4-15) \p \v 1 Gↄrↄ dokↄ̃nↄ pì zĩ Yesu bò bɛ à gɛ̀ɛ à vùtɛ sɛ̀bɛ lɛ́a. \v 2 Ò kàkarai dasidasi, akũ à gɛ̃̀ à vùtɛ gó'itɛn, gbɛ̃nↄ gↄ̃̀ sĩ̀sĩia ń pínki. \v 3 Akũ à yã lɛ̀kↄ̃ańnɛ dasi à pì: Búbari ke mɛ́ à bò à gɛ̀ɛ pↄ́wɛ fã. \v 4 Lákũ àtɛn fã nà, akũ a kenↄ lɛ̀tɛ zɛ́ gũn, bãnↄ sù ò blè. \v 5 A kenↄ lɛ̀tɛ gbɛ̀ sàraa musu, gu kũ à bùsu vĩ zↄ̃kↄ̃ro, akũ ò bↄ̀tɛ gↄ̃̀nↄ, kũ bùsuu gègete gwero yãi. \v 6 Kũ ifãntɛ̃ fùtɛ, akũ ò tɛ́ kũ̀ ò gàga, kũ ò zĩni vĩro yãi. \v 7 A kenↄ lɛ̀tɛ lɛ̀ɛ gũn, akũ lɛ̀ɛ fùtɛ à nàkaraḿma. \v 8 A kenↄ sↄ̃ ò lɛ̀tɛ zĩtɛ mana gũn, ò fùtɛ ò nɛ́ ì, a kenↄ wɛ́ basↄsↄↄro, a kenↄ baaakↄ̃kↄ̃, a kenↄ baraakurikuri. \v 9 Gbɛ̃ kũ à sã vĩ, à yã pì ma. \p \v 10 Akũ Yesu ìbanↄ nài, ò a là ò pì: Bↄ́yãi ntɛn yã ońnɛ kũ yãlɛkↄ̃anaao? \v 11 Akũ à wèḿma à pì: Luda á gbá zɛ́ à kpata kũ à bò a kĩnaa asirinↄ dↄ̃, ama adi ń gba zɛ́ro. \v 12 Zaakũ gbɛ̃ kũ à pↄ́ vĩn Luda ni karanɛ ari àgↄ̃ dasi. Gbɛ̃ kũ à pↄ́ke vĩro sↄ̃, bee a fíti kũ à vĩn Luda ni síamɛ. \v 13 Abire yãin matɛn yã ońnɛ kũ yãlɛkↄ̃anaao, de ò gu gwa pↄ́ke'enaa sari, òdi sã kpá yãmanaa sari, a dↄ̀rↄ dↄ̃naa sari. \q1 \v 14 Luda yã kũ annabi Isaya òo kɛ̀ḿma à pì: \q1 onigↄ̃ sã kpá yãkemanaa sari, \q1 onigↄ̃ gu gwa pↄ́ke'enaa sari. \q1 \v 15 Ò nɛ̀sɛ vĩro de òsun ↄ̃ndↄ̃ kũro yãi, \q1 ń sã gbãna de òsun yã maro yãi, \q1 ń wɛ́ kukurɛna de òsun gu ero yãi, \q1 zaakũ ò ye ò arɛ dↄma mà ń gba aafiaro. \m \v 16 Arubarikadenↄmɛ á ũ kũ á wɛ́ tɛn gu e akũsↄ̃ á sã tɛn yã ma. \v 17 Yãpuran matɛn oárɛ, annabinↄ kũ gbɛ̃ mananↄn kun yã dasi, ò ye ò pↄ́ kũ átɛn enↄ e, odi ero, ò ye ò yã kũ átɛn manↄ ma, odi maro. \p \v 18 À pↄ́wɛfãri yã mì dↄ̃ sà. \v 19 Tó gbɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa yã mà akũ adi dↄ̃ro, Setan dì su à pↄ́ kũ ò tↄ̃̀ a swɛ̃̀ɛ gũn pì síamɛ. Pↄ́wɛ kũ à lɛ̀tɛ zɛ́ gũn mìin gwe. \v 20 Pↄ́wɛ kũ à lɛ̀tɛ gbɛ̀ sàraaa sↄ̃, abirekũmɛ gbɛ̃ kũ à yã mà à sì gↄ̃̀nↄ kũ pↄnnao ũ. \v 21 Zaakũ à zĩni vĩro, àdi kɛ gↄrↄ plaro. Tó yã'ũmmana a lè ke tó ò wɛ́ tã̀a yã pì yãi, àdi fumɛ gↄ̃̀nↄ. \v 22 Pↄ́wɛ kũ à lɛ̀tɛ lɛ̀ɛ gũn de lán gbɛ̃ kũ à yã mà à sì bà, ama andunia yã damukɛna kũ yena aruzɛkɛiio dì nakaraa, akũ àdi gↄ̃ àree sari. \v 23 Pↄ́wɛ kũ à lɛ̀tɛ zĩtɛ mana gũn de lán gbɛ̃ kũ à yã pìi mà à a dↄ̀rↄ dↄ̃ bà. Àdi kɛ karana pↄ́ ũ, ń kenↄ basↄsↄↄro, kenↄ baaakↄ̃kↄ̃, kenↄ baraakurikuri. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ fↄ̃nↄo \p \v 24 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃ańnɛ à pì: Lákũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de nàn dí: Gbɛ̃ke ése mana tↄ̃̀ a bura. \v 25 Gↄrↄ kũ òtɛn i o, akũ a ibɛrɛɛ sù à fↄ̃nↄ wɛ́ fã̀ ése pìn, akũ à gɛ̃̀ zɛ́la. \v 26 Kũ ése nↄ̀ↄ sì, àtɛn pia, akũ fↄ̃nↄ pìi bò gupuraa. \v 27 Akũ burade zĩkɛrinↄ sù ò pìnɛ: Dikiri, pↄ́wɛ manan n tↄ̃̀ n buranloo? Fↄ̃nↄ gɛ̀ɛ à bò máa? \v 28 Akũ à pìńnɛ: Ibɛrɛ mɛ́ à abirekũ kɛ̀. Akũ zĩkɛrinↄ pìnɛ: Ń ye ò gɛ́ wotowoton yá? \v 29 Akũ à pì: Oi! Tó átɛn wotowoto, áni woto kũ éseomɛ. \v 30 À tó ò futɛ lɛɛlɛ ari pↄ́kɛ̃gↄrↄ. Mani o pↄ́kɛ̃rinↄnɛ ò fↄ̃nↄ pì kɛ̃ gĩa, ò a bàka yĩ tɛ́ pↄ́ ũ, gbasa ò ése kɛ̃ ò ká ma dↄ̃̀n. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ musadi wɛ́o \r (Maa 4:30-32, Luk 13:18-19) \p \v 31 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃ańnɛ à pì: Kpata kũ à bò Luda kĩnaa de lán musadi wɛ́ kũ gbɛ̃ sɛ̀ à tↄ̃̀ a buraa bàmɛ. \v 32 A wɛ́ kete de pↄ́wɛnↄla pínki, ama tó à fùtɛ, àdi kɛ zↄ̃kↄ̃ de dò pↄ́nↄla pínki. Àdi lí kɛ ari bãnↄ dì su ò didi a gã̀nↄa. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ lùbɛnɛɛo \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Yesu yã pãnde lɛ̀kↄ̃ańnɛ à pì: Kpata kũ à bò Luda kĩnaa de lán lùbɛnɛ kũ nↄgbɛ̃ sɛ̀ à kà flawa zaka lɛ́ aakↄ̃ gũn à yã̀katɛ pínki bà. \s1 Pↄ́ kũ à tò Yesu yã lɛ̀kↄ̃ańnɛ \r (Maa 4:33-34) \p \v 34 Yesu yã birenↄ ò gbɛ̃nↄnɛ kũ yãlɛkↄ̃anaao. Adi yãke ońnɛ yãlɛkↄ̃anaa sariro, \v 35 de yã kũ annabii ò kɛ yãi, zaakũ à pì: \q1 Mani lɛ́ wɛ̃ mà yãlɛkↄ̃ana ońnɛ, \q1 mani yã kũ à utɛna zaa anduniakatɛna gↄrↄ ońnɛ. \s1 Fↄ̃nↄ yã bↄkↄtɛnaa \p \v 36 Akũ Yesu gbɛ̃nↄ tò gwe à tà bɛ. A ìbanↄ nài ò pì: Ǹ bura fↄ̃nↄ yã bↄkↄtɛ kɛwɛrɛ. \v 37 Akũ à pìńnɛ: Pↄ́wɛmanatↄ̃ri bi Bisãsiri Nɛ́mɛ. \v 38 Bura bi anduniamɛ. Pↄ́wɛ mana bi kpata kũ à bò Luda kĩnaa gbɛ̃nↄmɛ. Fↄ̃nↄ bi Setan gbɛ̃nↄmɛ. \v 39 Ibɛrɛ kũ à ń tↄ̃ bi Ibilisimɛ. Pↄ́kɛ̃na bi andunialakagↄrↄmɛ. Pↄ́kɛ̃rinↄ bi malaikanↄmɛ. \v 40 Lákũ òdi fↄ̃nↄ kɛ̃ ò ká tɛ́n nà, lɛn ani kɛ lɛ andunialakagↄrↄa. \v 41 Bisãsiri Nɛ́ ni a malaikanↄ gbarɛ ò gbɛ̃kɛkɛrinↄ kũ yãvãnikɛrinↄ bↄtɛ a kpata gbɛ̃nↄ tɛ́ ń pínki, \v 42 ò ń ká tɛ́ pãsĩ gũn. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \v 43 Akũ gbɛ̃ mananↄ nigↄ̃ tɛ́ kɛ lán ifãntɛ̃ bà kpata kũ à bò ń De kĩnaa gũn. Gbɛ̃ kũ à sã vĩ à yã pì ma. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ aruzɛkɛo \p \v 44 Kpata kũ à bò Luda kĩnaa de lán aruzɛkɛ kũ à utɛna zĩtɛ gũn bàmɛ. Kũ gbɛ̃ke bòa, à kɛ̀kɛ à ùtɛ, akũ pↄnna gũnn à tà à pↄ́ kũ à vĩnↄ yìa pínki, akũ à zĩtɛ pìi lù. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ gbɛ̀ bɛ̀ɛrɛdeo \p \v 45 Lákũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de nàn dí dↄ. Lagatari mɛ́ àtɛn òso mananↄ wɛtɛ. \v 46 Kũ à òso ↄgↄde lè, akũ à tà à pↄ́ kũ à vĩnↄ yìa pínki, akũ à òsoo pìi lùo. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ táaruo \p \v 47 Lákũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de nàn dí dↄ. Ò táaru kpà sɛ̀bɛn, à kpↄ̀ buri sĩnda pínki kũ̀. \v 48 Kũ à pà, ò gàtɛ ò bikũ̀o bara, akũ ò vùtɛ ò a mananↄ plɛ̀plɛ ò kà tãnkon, ò a vãninↄ kↄ̀tɛ. \v 49 Lɛn anigↄ̃ de lɛ andunialakagↄrↄ. Malaikanↄ ni su gbɛ̃ vãninↄ sɛ́tɛ ò ń bo gbɛ̃ mananↄ tɛ́, \v 50 oni ń ká tɛ́ pãsĩ gũn. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \v 51 Akũ Yesu ń lá à pì: A yã birenↄ mìi dↄ̃̀ sà pínki yá? Ò wèa ò pì: Ee! \v 52 Akũ à pìńnɛ: Tó yãdannɛri kpata kũ à bò Luda kĩnaa yã dàda, anigↄ̃ de lán bede kũ àdi pↄ́ dufu kũ a zĩo bo a laasii gũn bàmɛ. \s1 Nazɛradenↄ gina Yesui \r (Maa 6:1-6, Luk 4:16-30) \p \v 53 Kũ Yesu yã birenↄ lɛ̀kↄ̃ańnɛ à làka, à bò gwe, \v 54 à gɛ̀ɛ a bɛ wɛ̃tɛn, akũ èe yã daańnɛ ń aduakɛkpɛn. A yã bò ń sarɛ ò pì: Mákpan gↄ̃gbɛ̃ pì ↄ̃ndↄ̃ kũ daboyã birenↄ lènn? \v 55 Lí'ari nɛ́n díroo? A da tↄ́n Mariamaroo? A dakũnanↄn Yamisi kũ Yusufuo kũ Simↄo kũ Yudao ũroo? \v 56 A dãrenↄ kú kũoo laroo? À yã birenↄ lè mámɛ pínkii? \v 57 Akũ ò gìi. Yesu pìńnɛ: Annabii dìgↄ̃ bɛ̀ɛrɛɛ sariro, sé a bɛ wɛ̃tɛn kũ a ↄnnwo. \v 58 Adi daboyã kɛ gwe dasiro, kũ òtɛni a náani kɛro yãi. \c 14 \s1 Yahaya Da'itɛkɛri ganaa \r (Maa 6:14-29, Luk 9:7-9) \p \v 1 Gↄrↄ kũ̀a bùsuu pì kína Hɛrↄdu Yesu baaruu mà. \v 2 Akũ à pì a ìbanↄnɛ: Gbɛ̃ pì bi Yahaya Da'itɛkɛriimɛ. À vù bona gan. Abire yãin à gbãna lè àtɛn daboyãnↄ kɛ. \v 3 Zaakũ Hɛrↄdu Yahaya kũ̀ yã, à mↄ̀ↄ kàa, à a dà kpɛ́siran a vĩ̀ni Filipi nanↄ Hɛrↄdia yãi. \v 4 Zaakũ Yahaya dìgↄ̃ pinɛ: N Hɛrↄdia kũna nↄ ũ zɛ́ vĩro. \v 5 Hɛrↄdu ye à a dɛ, ama àtɛn vĩna kɛ gbɛ̃nↄnɛ, zaakũ ò a annabikɛ sì. \p \v 6 Hɛrↄdu igↄrↄ làa kↄ̃kↄ̃ zĩ Hɛrↄdia nɛ́nↄkpare ũ wã̀ gbɛ̃ kũ ò sù gwenↄnɛ, akũ à kɛ̀ Hɛrↄdunɛ nna manamana. \v 7 Akũ à lɛ́ sɛ̀ à pì: Ma la dà kũ mani n gba pↄ́ kũ n a wɛ́ kɛ̀ma pínki. \v 8 Akũ a da yã kàkanɛ à pi: Ǹ ma gba Yahaya Da'itɛkɛrii mì dana tiree gũn la tera. \v 9 Akũ kína pↄ yàka, ama kũ à la dà nibↄnↄ wára yãin à pì ò kpáa. \v 10 Akũ à gbɛ̃ zĩ̀ ò Yahaya mìi zↄ̃̀ kpɛ́siran. \v 11 Kũ ò sù kũ a mìio dana tiree gũn, ò kpà nɛ́ pìia, akũ à gɛ̀ɛo a danɛ. \v 12 Akũ Yahaya ìbanↄ sù ò a gɛ̀ɛ sɛ̀ ò vĩ̀, akũ ò gɛ̀ɛ ò ò Yesunɛ. \s1 Yesu pↄ́blekpana gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn dúbu sↄↄronↄa \r (Maa 6:30-44, Luk 9:10-17, Yuh 6:1-15) \p \v 13 Kũ Yesu yã pìi mà, akũ a gɛ̃̀ gó'itɛ gũn, àtɛn gɛ́ gusarɛ de àgↄ̃ kú ado. Kũ gbɛ̃nↄ mà, ò bò wɛ̃tɛ kũ wɛ̃tɛo dasi ò pɛ̀tɛi gɛ̀sɛ. \v 14 Kũ Yesu bò gó gũn, à gbɛ̃nↄ è dasidasi, akũ ò kɛ̀nɛ wɛ̃nda, akũ à ń gyãrenↄ gbà aafia. \v 15 Kũ ↄkↄsi kɛ̀, a ìbanↄ nài ò pì: Gu díkĩna bi sɛ̃̀ntɛpↄrↄtumɛ, akũsↄ̃ gu tɛn si. Ǹ gbɛ̃nↄ gbarɛ ò tá lakutunↄ gũn, ò pↄ́ble wɛtɛ ò lú. \v 16 Akũ Yesu wèḿma à pì: Adi kɛ tilasi ò táro. À pↄ́ kpáḿma ò ble. \v 17 Akũ ò pìnɛ: Burodi mɛ̀n sↄↄro kũ kpↄ̀ mɛ̀n plaon ó vĩ la. \v 18 Yesu pìńnɛ: À mↄ́omɛnɛ la. \v 19 À ò gbɛ̃ pìnↄnɛ ò vutɛ sɛ̃̀ɛa, akũ à burodi mɛ̀n sↄↄro kũ kpↄ̀ mɛ̀n pla pìio sɛ̀, à a wɛ́ sɛ̀ musu, à arubarikaa dàn. Akũ à burodii pìi lìlikↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa, ò kpàatɛtɛ gbɛ̃nↄnɛ. \v 20 Ò pↄ́ blè ò kã̀ ń pínki. Akũ ò a kpara kũ ò gↄ̃̀nↄ sɛ̀tɛ tãnko mɛ̀n kuri awɛɛpla pà. \v 21 Gↄ̃gbɛ̃ kũ ò pↄ́ blènↄ kà gbɛ̃nↄn dúbu sↄↄro taka, nↄgbɛ̃nↄ kũ nɛ́nↄ baasi. \s1 Yesu táa'ona sɛ̀bɛla \r (Maa 6:45-56, Yuh 6:16-25) \p \v 22 Yesu gã nà a ìbanↄa gↄ̃̀nↄ ò gɛ̃ gó'itɛn, ò donɛ arɛ gɛna sɛ̀bɛɛ bara dire ari àgↄ̃ pari gbarɛ. \v 23 Ń gbarɛnaa gbɛra, à dìdi sĩ̀sĩi musu à adua kɛ ado. Gu tɛn si, à kú gwe ado. \v 24 Gó'itɛ pìi kà zã̀ kũ í lɛ́ao, akũ í tɛni góro pì yĩpayĩpa kũ zàga'ĩa kàkańyĩ yãi. \v 25 Gudↄo Yesu gɛ̀ɛ ń kĩnaa, àtɛn táa o íla. \v 26 Kũ ò a è àtɛn táa o íla, akũ swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ńgu ò pì: Gyãwãndemɛ! Ò wiki lɛ̀ kũ vĩnao, \v 27 akũ Yesu pìńnɛ gↄ̃̀nↄ: À á laakari kpátɛ, makũmɛ! Àsun tó vĩna á kũro. \v 28 Akũ Pita pìnɛ: Dikiri, tó mↄkↄ̃mmɛ, ǹ tó mà táa o íla mà su n kĩnaa. \v 29 Akũ Yesu pì: Ǹ mↄ́! Akũ Pita bò gó gũn, àtɛn táa o íla, àtɛn gɛ́ a kĩnaa. \v 30 Kũ à è ĩa tɛn káka, akũ vĩna a kũ̀. Àtɛn vlɛ̃, akũ à wiki lɛ̀ à pì: Dikiri, ǹ ma sura ba. \v 31 Gwe gↄ̃̀nↄ Yesu ↄ bò à a kũ̀, akũ à pìnɛ: Ludanaanikĩanade! Bↄ́yãi n sikaa kɛ̀ɛ? \v 32 Kũ ò gɛ̃̀ gó gũn, ĩa zɛ̀. \v 33 Akũ gbɛ̃ kũ ò kú gó gũnnↄ donyĩ kɛ̀nɛ ò pì: Luda Nɛ́mɛ n ũ yãpura. \s1 Yesu gyãrenↄ werekↄ̃ana zaa Gɛnɛsarɛti \p \v 34 Kũ ò bikũ̀ bara, ò kà Gɛnɛsarɛti bùsun. \v 35 Gwedenↄ Yesu dↄ̃̀, akũ ò a baaruu dàgula bùsuu pìn gu sĩnda pínki, akũ ò mↄ̀nɛ kũ gyãrenↄ ń pínki. \v 36 Ò wɛ́ kɛ̀a de ò ↄ na bee a uta lɛ́a. Akũ gbɛ̃ kũ ò ↄ nàanↄ wèrekↄ̃a ń pínki. \c 15 \s1 Futɛokarayã \r (Maa 7:1-13) \p \v 1 Farisinↄ kũ ludayãdannɛri kenↄ bò Yurusalɛmu ò sù Yesu kĩnaa, akũ ò a là ò pì: \v 2 Bↄ́yãi n ìbanↄ dìgↄ̃ ó dizinↄ futɛokarayã kũnaroo? Òdi ↄ pípi gbasa ò pↄ́ blero. \v 3 Akũ Yesu wèḿma à pì: Bↄ́yãin adì pã kpá Luda yãditɛnanↄa de àgↄ̃ a futɛokarayã kũnaa? \v 4 Zaakũ Luda pì, à á de kũ á dao bɛ̀ɛrɛ dↄ̃. À pì dↄ, gbɛ̃ kũ à a de ke a da kpe bò, ò ade dɛ. \v 5 Ákↄ̃nↄ sↄ̃ adì pi, tó gbɛ̃ pì a de ke a danɛ, pↄ́ kũ á vĩ à ń kpe tao gↄ̃̀ Luda pↄ́ ũ, \v 6 àton a de kpe taoro. Lɛmɛ adì Luda yã kɛ pã lɛ, de àgↄ̃ á futɛokarayã kũna yãi. \v 7 Á manafikidenↄ! Isaya annabikɛyã ò á yã musu swáswa à pì: \q1 \v 8 Buri bire dì bɛ̀ɛrɛ limɛnɛ kũ lɛ́omɛ, \q1 ń swɛ̃̀ dↄmaro. \q1 \v 9 Òdigↄ̃ donyĩ kɛmɛnɛ pãmɛ, \q1 bisãsiri yãzɛkpatɛn òdi dańnɛ. \s1 Yã kũ àdi tó ò gↄ̃ gbãsĩ \r (Maa 7:14-23) \p \v 10 Akũ Yesu pari sìsiai à pì: À sã kpá à yã ma. \v 11 Adi kɛ pↄ́ kũ àdi gɛ̃ lɛ́n mɛ́ àdi tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩro. Yã kũ àdi bo lɛ́n mɛ́ àdi tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ. \v 12 Akũ a ìbanↄ nài ò pì: Ń dↄ̃ kũ Farisinↄ yã pìi mà à ń zↄ̃ ń swɛ̃̀ɛaroo? \v 13 Yesu wèḿma à pì: Pↄ́ kũ ma De kũ à kú musu dí tↄ̃ro oni wutɛmɛ. \v 14 À ń tó gwe. Vĩ̀na don'arɛdenↄmɛ! Tó vĩ̀naa gò kũna vĩ̀naanɛ, ń pla ń pínki ni zu wɛ̀ɛmmɛ. \v 15 Pita pìnɛ: Ǹ yã pì bↄkↄtɛwɛrɛ. \v 16 Akũ Yesu pì: Á laasun kpɛ́ yĩda se yá? \v 17 Á dↄ̃ kũ pↄ́ kũ à gɛ̃̀ lɛ́n dì tá gbɛrɛn gbasa a bo mɛ̀ gũnloo? \v 18 Yã kũ àdi bo lɛ́n sↄ̃ àdi bo swɛ̃̀ɛ gũmmɛ. Àkũ mɛ́ àdi tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ. \v 19 Zaakũ zaa swɛ̃̀ɛ gũnn laasun vãni dì bon: Gbɛ̃dɛnaa, zinakɛnaa, pãpãkɛnaa, kpãni'onaa, ɛ́kɛtona kũ gbɛ̃sↄ̃sↄ̃naao. \v 20 Yã birenↄ mɛ́ àdi tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩ. Pↄ́blena ↄpipisari dì tó gbɛ̃ gↄ̃ gbãsĩro. \s1 Nↄgbɛ̃ zĩ̀tↄ wɛ́kɛnaa \r (Maa 7:24-30) \p \v 21 Akũ Yesu bò gwe, à gɛ̀ɛ Taya kũ Sidↄ̃o bùsun. \v 22 Kanaa nↄgbɛ̃ ke kú bùsuu pìn, à sù à wiki lɛ̀a à pì: Dikiri, Dauda Buri, ǹ ma wɛ̃nda gwa. Tãna tɛn wɛ́ tã ma nɛ́nↄkparea manamana. \v 23 Akũ Yesu dí wearo. A ìbanↄ nài, ò wɛ́ kɛ̀a ò pì: Ǹ pɛ́ nↄgbɛ̃ pìia, zaakũ àdigↄ̃ tɛ́wái kũ wikiomɛ. \v 24 Yesu wèḿma à pì: Isarailanↄ sãtɛna lán sãnↄ bàmɛ. Ń kĩnaan Luda ma zĩn ado. \v 25 Akũ nↄgbɛ̃ pìi sù à donyĩ kɛ̀nɛ à pì: Dikiri, ǹ kpámai. \v 26 Yesu pìnɛ: À mana ò nɛ́nↄ pↄ́ble sɛ́ ò zu gbɛ̃danↄnɛro. \v 27 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pì: Yãpuramɛ Dikiri! Ama bee gbɛ̃danↄ dì pↄ́ble bùru kũ ò lɛ̀tɛ ń dikiri teburuu zĩtɛnↄ sɛ́sɛ. \v 28 Akũ Yesu wèa à pì: Nↄgbɛ̃, ń ma náani vĩ zↄ̃kↄ̃. À kɛnnɛ lákũ ń yei nà. Akũ a nɛ́nↄkpare pìi aafiaa lè gↄrↄ birea gↄ̃̀nↄ. \s1 Yesu gyãrenↄ werekↄ̃anaa \p \v 29 Yesu bò gwe à gɛ̀ɛ àtɛn do Galili sɛ̀bɛɛi, akũ à bikũ̀ à vùtɛ sĩ̀sĩia. \v 30 Ò sùnɛ kũ ɛrɛnↄ kũ vĩ̀nanↄ kũ kↄ̃̀nↄdenↄ kũ sãto kpáturukunↄ kũ gyãre pãndenↄ dasidasi. Ò ń kátɛ a arɛ, akũ à ń wérekↄ̃a. \v 31 Kũ gbɛ̃nↄ è sãto kpáturukunↄ tɛn yã o, kↄ̃̀nↄdenↄ tɛn gↄ̃ swáswa, ɛrɛnↄ tɛn táa o, vĩ̀nanↄ tɛn gu e, yã pìi bò ń sarɛ, akũ ò Isarailanↄ Luda sáabu kpà. \s1 Yesu pↄ́blekpana gbɛ̃nↄn dúbu siikↄ̃nↄa \r (Maa 8:1-10) \p \v 32 Yesu a ìbanↄ sìsiai à pìńnɛ: Gbɛ̃ dínↄ kɛ̀mɛnɛ wɛ̃nda, zaakũ ò gĩnakɛ ò kú kũmao gↄrↄ aakↄ̃, akũ ò pↄ́ke vĩ ò blero. Má ye mà ń gbarɛ kũ nàaoro, de gu sún liḿma zɛ́nlo yãi. \v 33 Akũ a ìbanↄ a là ò pì: Mákpan óni pↄ́ble len sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu la, à pari dí taka kãa? \v 34 Akũ Yesu ń lá à pì: Burodi mɛ̀n ũgban á vĩi? Ò pì: Mɛ̀n supplamɛ kũ kpↄ̀ kete kenↄ. \v 35 Akũ à pì pari vutɛ zĩtɛ. \v 36 Akũ à burodi mɛ̀n suppla pìnↄ sɛ̀ kũ kpↄ̀nↄ, à sáabu kɛ̀, akũ à lìlikↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa, ò kpà gbɛ̃nↄa. \v 37 Gbɛ̃ sĩnda pínki pↄ́ blè ò kã̀. Ò a kpara kũ à gↄ̃̀nↄ sɛ̀tɛ ari tãnko mɛ̀n suppla pà. \v 38 Gↄ̃gbɛ̃ kũ ò pↄ́ blènↄ kà gbɛ̃nↄn dúbu siikↄ̃, nↄgbɛ̃nↄ kũ nɛ́nↄ baasi. \v 39 Kũ Yesu gbɛ̃nↄ gbàrɛ, akũ à gɛ̃̀ gó'itɛ gũn, à gɛ̀ɛ Magadã bùsun. \c 16 \s1 Farisinↄ manafiki \r (Maa 8:11-21, Luk 12:54-56) \p \v 1 Farisinↄ kũ Sadusinↄ sù Yesu kĩnaa de ò a yↄ̃ ò gwa, akũ ò a gbɛ̀ka à sèeda ke kɛńnɛ kũ Luda gbãnao ò e. \v 2 Akũ Yesu wèḿma à pì: Tó ifãntɛ̃ gɛ̃̀ kpɛ́n adì pi, ludambɛ ni kɛ̃kↄ̃a, zaakũ à tɛ̃ra kũ̀. \v 3 Tó kↄnkↄmɛ adì pi, legũ ni ma gbãra, zaakũ ludambɛ de tɛ̃ɛ gɛ̃̀nɛgɛ̃nɛ. Á ludambɛ wɛ́ dↄ̃kↄ̃nɛ, ama ádi fↄ̃ à gↄrↄ díkĩna sèeda dↄ̃ro. \v 4 Gbãragbɛ̃ vãni ludanaanikɛrisarinↄ mɛ́ òdi sèedaa gbɛkama, ama mani sèeda ke kɛńnɛro, sé Inusa pↄ́. Akũ à ń tó gwe à tà. \p \v 5 Kũ a ìbanↄ bikũ̀ bara gwe, burodi zàna yã sã̀ńgu. \v 6 Akũ Yesu pìńnɛ: Àgↄ̃ á zĩda kũna dↄ̃! À laakari kɛ Farisinↄ kũ Sadusinↄ lùbɛnɛɛi. \v 7 Akũ òtɛn pikↄ̃nɛ: Kũ ódi burodi sɛ́ro yãin à ò lɛ. \v 8 Yesu dↄ̃̀ḿma, akũ à ń lá à pì: Ludanaanikĩanadenↄ, bↄ́yãin átɛn pikↄ̃nɛ kũ á burodi vĩro yãimɛɛ? \v 9 Ari tera adi dↄ̃roo? Burodi mɛ̀n sↄↄro kũ ma kpà gbɛ̃nↄn dúbu sↄↄronↄa yã dí dↄáguroo? Á sɛ̀tɛ tãnko mɛ̀n ũgbamɛɛ? \v 10 Burodi mɛ̀n suppla kũ ma kpà gbɛ̃nↄn dúbu siikↄ̃nↄa sↄ̃, a sɛ̀tɛ tãnko mɛ̀n ũgbamɛɛ? \v 11 Bↄ́yãin adi dↄ̃ kũ burodi yãn mádi oárɛroroo? À laakari kɛ Farisinↄ kũ Sadusinↄ lùbɛnɛɛi! \v 12 Akũ ò dↄ̃̀ sà adi kɛ lùbɛnɛɛn àtɛn ońnɛ ò laakari kɛiro, Farisinↄ kũ Sadusinↄ yãdannɛnaamɛ. \s1 Pita Yesu Arumasihukɛna onaa \r (Maa 8:27-33, Luk 9:18-22) \p \v 13 Kũ Yesu kà Sizaria Filipi bùsun, akũ à a ìbanↄ là à pì: Dín gbɛ̃nↄ tɛn pi Bisãsiri Nɛ́ de a ũu? \v 14 Ò wèa ò pì: Gbɛ̃kenↄ dì pi Yahaya Da'itɛkɛriimɛ, gbɛ̃kenↄ dì pi Iliasu, gbɛ̃kenↄ dì pi dↄ Ilimia ke annabi yãnↄ dokemɛ n ũ. \v 15 Yesu pì: Ákↄ̃nↄ sↄ̃, dín adì pi má de a ũu? \v 16 Simↄ Pita wèa à pì: Arumasihumɛ n ũ, Luda Wɛ̃̀ndide Nɛ́. \v 17 Akũ Yesu pìnɛ: Arubarikademɛ n ũ, Inusa nɛ́ Simↄ! Zaakũ adi kɛ bisãsiri mɛ́ à yã bire dànnɛro, ma De kũ à kú musumɛ. \v 18 Matɛn onnɛ: Pitamɛ n ũ, gbɛ̀si pìn mani ma sↄsi kátɛa, gyãwãn gbãna ni zĩ̀ blearo. \v 19 Mani kpata kũ à bò Luda kĩnaa mↄ̀nɛnↄ kpámma. Pↄ́ kũ n yĩ̀ zĩtɛ yĩna musu. Pↄ́ kũ n pòro zĩtɛ porona musu. \v 20 Akũ Yesu a ìbanↄ sã fĩ̀ńnɛ de òsun o gbɛ̃kenɛ kũ Arumasihun a ũro. \s1 Yesu a ga kũ a vunaao yã'onaa \r (Maa 8:31-38, Luk 9:22-26) \p \v 21 Zaa gↄrↄ kũ̀a Yesu tɛni a Yurusalɛmu gɛna bↄkↄtɛ a ìbanↄnɛ à pì, séde à wɛ́tãmma le manamana gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kũ sa'orikinↄ kũ ludayãdannɛrinↄ ↄĩ, oni a dɛ, a gↄrↄ aakↄ̃de zĩ áni vu. \v 22 Akũ Pita gɛ̀ɛ kãao kpado, àtɛn gínɛ à pì: Kai Dikiri! Abirekũ ni n lero! \v 23 Akũ Yesu lìtɛ à pì Pitanɛ: Ǹ gomɛnɛ gwe Setan! Ń ye ǹ zɛ́ zↄ̃mɛnɛmɛ. N laasun bi Luda pↄ́nlo, bisãsiri pↄ́mɛ. \p \v 24 Akũ Yesu pì a ìbanↄnɛ: Tó gbɛ̃ ye à kɛ ma ìba ũ, séde à gí a zĩda wɛ̃̀ndiii, à a lígbãndurukpana sɛ́ à tɛ́omai. \v 25 Gbɛ̃ kũ à ye àgↄ̃ a wɛ̃̀ndi kũna ni kurai. Gbɛ̃ kũ à gì a wɛ̃̀ndiii ma yãi sↄ̃, ade mɛ́ anigↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ. \v 26 Tó gbɛ̃ gↄ̃̀ à andunia vĩ pínki, tó à kùra a wɛ̃̀ndiii, bↄ́ àreen ani lee? Bↄ́n gbɛ̃ ni le à a wɛ̃̀ndi lilin kɛoo? \v 27 Zaakũ Bisãsiri Nɛ́ ni ɛra à su a De gakuri gũn kũ a malaikanↄ, ani fĩna bo baadinɛ a yãkɛnaaa. \p \v 28 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃kenↄ kú gu dín oni garo ari ò Bisãsiri Nɛ́ e, àtɛn su kína ũ. \c 17 \s1 Yesu linaa \r (Maa 8:34-9:13, Luk 9:23-36) \p \v 1 Gↄrↄ suddo gbɛra Yesu Pita kũ Yamisio kũ a dakũna Yuhanao sɛ̀tɛ à gɛ̀ɛ kũńwo kpi leia ńtɛ̃nɛ. \v 2 Akũ à lì ń wára. A ãn tɛn tɛ́ kɛ lán ifãntɛ̃ bà, a pↄ́kasanↄ gↄ̃̀ pú táitai lán legũpinaa bà. \v 3 Akũ Musa kũ Iliasuo bò ò sùḿma, òtɛn yã o kũ Yesuo. \v 4 Akũ Pita pì Yesunɛ: Dikiri, à mana kũ ó kú la. Tó ń yei, mani kuta dↄ mɛ̀n aakↄ̃, n pↄ́ mɛ̀n do, Musa pↄ́ mɛ̀n do, Iliasu pↄ́ mɛ̀n do. \v 5 Gↄrↄ kũ àtɛn yã o, ludambɛ luku tɛ́kɛnaa dàńla, akũ ò kòtoo mà a gũn à pì: Àkũmɛ ma Nɛ́ mɛ̀n do légelege yenyĩde ũ, a yã dì kámagu. À a yã ma. \v 6 Kũ a ìbaa pìnↄ kòtoo pìi mà, vĩna ń kũ manamana, ò wùtɛ ń gbɛrɛa. \v 7 Akũ Yesu nàńyĩ, à ↄ nàḿma à pì: À futɛ, àsun vĩna kɛro. \v 8 Kũ ò wɛ́ sɛ̀ musu, odi gbɛ̃ke ero, sé Yesu ado. \p \v 9 Kũ òtɛn kipa kpi pìia, Yesu dìtɛńnɛ à pì: Àsun wɛ́gupu kũ a è yã o gbɛ̃ke maro ari Bisãsiri Nɛ́ vu bona gan. \v 10 Akũ a ìbanↄ a là ò pì: Bↄ́yãin ludayãdannɛrinↄ dì pi Iliasu mɛ́ ani su káakuu? \v 11 Akũ à wèḿma à pì: Iliasu ni su yãpuramɛ, ani yã sĩnda pínki kɛkɛ a gbɛ̀n. \v 12 Ama matɛn oárɛ, Iliasu sù kↄ̀, akũ odi a dↄ̃ro, akũ ò ń pↄyeinaa kɛ̀nɛ. Lɛn ò wɛ́ tã Bisãsiri Nɛ́a lɛ dↄ. \v 13 Akũ a ìbanↄ dↄ̃̀ kũ Yahaya Da'itɛkɛri à tɛ́a. \s1 Yesu nɛ́gↄ̃gbɛ̃ tãnade werekↄ̃anaa \r (Maa 9:14-29, Luk 9:37-42) \p \v 14 Kũ ò kà pari gũn, gↄ̃gbɛ̃ ke sù à kùtɛ Yesunɛ \v 15 à pì: Dikiri, ǹ ma nɛ́ wɛ̃nda gwa, zaakũ gasindademɛ. Àdi wari kɛ manamana, àdigↄ̃ lɛ́tɛ tɛ́n ke ín baala'i. \v 16 Ma su kãao n ìbanↄnɛ, odi fↄ̃ ò a wèrekↄ̃aro. \v 17 Akũ Yesu pì: Gbãragbɛ̃ yakana ludanaanikɛrisarinↄ! Manigↄ̃ kú kãáo ari bↄrɛmɛɛ? Manigↄ̃ mɛna kãáo ari bↄrɛmɛɛ? À mↄmɛnɛ kũ nɛ́ pìio la. \v 18 Yesu gì tãnanɛ, akũ à gò nɛ́ pìia, à wèrekↄ̃a gwe gↄ̃̀nↄ. \p \v 19 Abire gbɛra Yesu ìbanↄ nài ńtɛ̃nɛ, ò a là ò pì: À kɛ̀ dera ódi fↄ̃ o pɛ́ tãna pìia à bòroo? \v 20 À wèḿma à pì: Kũ á Luda náani vĩ zↄ̃kↄ̃ro yãimɛ. Yãpuran matɛn oárɛ: Tó á Luda náani vĩ fíti lán ɛfↄ wɛ́ bà, áni o kpi díkĩnanɛ à go la à gɛ́ zãa, ani kɛ lɛ. Yãke ni á furo. \v 21 Tãna dí taka dì sí boro, sé kũ aduakɛnaao kũ lɛ́yĩnaao. \s1 Yesu ɛra à a ga kũ a vunaao yã'onaa \r (Maa 9:30-32, Luk 9:43-45) \p \v 22 Gↄrↄ kũ à kú kũ a ìbanↄ lɛɛlɛ Galili, à pìńnɛ: Oni Bisãsiri Nɛ́ nańnɛ ń ↄĩ, \v 23 oni a dɛ, a gↄrↄ aakↄ̃de zĩ ani vu. Akũ ń pↄ yàka manamana. \s1 Luda ↄn ↄgↄ fĩnabonaa \p \v 24 Kũ ò kà Kapɛnamu, Luda ↄn ↄgↄsirinↄ sù ò Pita là ò pì: Á dannɛrii dì Luda ↄn ↄgↄ kpároo? \v 25 Pita wèḿma à pì: Àdi kpá. Kũ Pita tɛn gɛ̃ bɛ, Yesu gĩnakɛ à pìnɛ gↄ̃̀nↄ: Simↄ, dínↄn andunia dí kínanↄ dì bɛ'ↄgↄ ke ɛtɛ'ↄgↄ síḿmaa? Ń nɛ́nↄn yá ke gbɛ̃ pãndenↄmɛ? N yã pìi è deraa? \v 26 Pita pì: Gbɛ̃ pãndenↄmɛ. Yesu pìnɛ: Tó lɛmɛ, ń nɛ́nↄ bàka kunlo. \v 27 Ama de ó yã sún ũḿmaro yãi, ǹ gɛ́ ǹ daburu da sɛ̀bɛɛ gũn. Kpↄ̀ kũ ĩni kũ káaku, ǹ a lɛ́ wɛ̃, ĩni ↄgↄ le a gũn. Ǹ abirekũ sɛ́ ǹ kpáḿma, makũ kũ mↄkↄ̃nwo pↄ́ ũ. \c 18 \s1 Tɛna Yesui lán nɛ́ bà \r (Maa 9:33-48, Luk 9:46-48, 15:3-7) \p \v 1 Zĩ kũ̀a Yesu ìbanↄ sù ò a là ò pì: Dí mɛ́ à deńla kpata kũ à bò Luda kĩnaa gbɛ̃nↄ tɛ́ɛ? \v 2 Akũ Yesu nɛ́ fíti ke sìsi à a zɛ̀ ń arɛ \v 3 à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, tó ádi nɛ̀sɛ litɛ a gↄ̃ lán nɛ́ fíti bàro, áni gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũnlo. \v 4 Gbɛ̃ kũ à a zĩda bùsa à gↄ̃̀ lán nɛ́ fíti díkĩna bà, ade mɛ́ à deńla kpata kũ à bò Luda kĩnaa gbɛ̃nↄ gũn. \v 5 Gbɛ̃ kũ à nɛ́ bire taka sì ma ìbakɛ yãi, makũmɛ à ma si. \s1 Yã kũ àdi tó ò sãtɛ \p \v 6 Tó gbɛ̃ tò nɛ́ kũ à ma náani vĩ díkĩnanↄ do sã̀tɛ, anigↄ̃ sã̀na adenɛ ò wísilↄgbɛ gbɛ̃̀ntɛ̃ dↄ a wakalɛ ò a zu sɛ̀bɛ lòkoton. \v 7 Waiyoo andunia, kũ yã kũ àdi tó ò sãtɛ kú a gũn yãi. Séde yã kũ àdi tó ò sãtɛ gↄ̃ kun, ama waiyoo gbɛ̃ kũ sãtɛna yã pìi bò a kĩnaa. \v 8 Tó n ↄ ke n gbá mɛ́ àdi tó ǹ sãtɛ, ǹ zↄ̃ ǹ zukũna. À sã̀nannɛ ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndii gũn kũ ↄ kusuo ke ɛrɛ ũ de n gↄ̃ ↄ mɛ̀n pla ke gbá mɛ̀n pla vĩla ò n zu tɛ́ kũ àdi garo gũn. \v 9 Tó n wɛ́ mɛ́ àdi tó ǹ sãtɛ, ǹ bo ǹ zukũna. À sã̀nannɛ ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndii gũn kũ wɛ́ doo de n gↄ̃ wɛ́ mɛ̀n pla vĩla ò n zu tɛ́ gũn gyãwãnn. \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ sã sãtɛnaao \p \v 10-11 À laakari kɛ dↄkɛna kũ nɛ́ díkĩnanↄ dooi, zaakũ matɛn oárɛ, ń malaikanↄn kú musu, ò kú kↄ̃ wɛ́n kũ ma De kũ à kú gweo baala'i. \v 12 Átɛn da deramɛɛ? Tó gbɛ̃ sã vĩ mɛ̀n basↄↄro, tó a do sã̀tɛ, ani a mɛ̀n basↄↄro donsari tó sĩ̀sĩgɛrɛɛi gwe, à gɛ́ à a sã kũ à sã̀tɛ pì wɛtɛroo? \v 13 Yãpuran matɛn oárɛ, tó à bòa, a pↄ nigↄ̃ nnaa de a mɛ̀n basↄↄro donsari kũ odi sãtɛronↄla. \v 14 Lɛn á De kũ à kú musu ye nɛ́ dínↄ doke sãtɛ sↄ̃ro lɛ. \s1 Sùrukɛna kũ kↄ̃o \p \v 15 Tó n gbɛ̃dake taari kɛ̀, ǹ gɛ́ ǹ a le ndo, ǹ yã pì bonɛ gupuraa. Tó à n yã mà, n n gbɛ̃ pìi milɛ blè. \v 16 Tó adi n yã ma sↄ̃ro, ǹ gbɛ̃ mɛ̀n doke gbɛ̃nↄn pla sɛ́ ǹ namma, de à yã pì sí sèedade gbɛ̃nↄn pla ke aakↄ̃ musu. \v 17 Tó à gì ń yã mai, ǹ yã pì o sↄsi gbɛ̃nↄnɛ. Tó à gì à sↄsi gbɛ̃ pìnↄ yã mai dↄ, ǹ a ditɛ kifiri ke gbɛ̃ zĩ̀tↄ ũ. \p \v 18 Yãpuran matɛn oárɛ, pↄ́ kũ a yĩ̀ zĩtɛ yĩna musu, pↄ́ kũ a pòro zĩtɛ porona musu. \v 19 Matɛn oárɛ dↄ, tó á gbɛ̃nↄn planↄ lɛ́ kɛ̀ dokↄ̃nↄ zĩtɛ la, yã kũ a a wɛ́ kɛ̀ ma De kũ à kú musua pínki, ani kɛárɛ. \v 20 Zaakũ gu kũ gbɛ̃nↄn pla ke gbɛ̃nↄn aakↄ̃nↄ kↄ̃ kàkaran kũ ma tↄ́o, má kú ń tɛ́. \p \v 21 Abire gbɛra Pita sù à Yesu là à pì: Dikiri, gɛ̃̀n ũgban mà sùru kɛ kũ ma gbɛ̃ kũ àdigↄ̃ taari kɛmɛnɛoo? Gɛ̃̀n supplan yá? \v 22 Yesu wèa à pì: Matɛn onnɛ, adi kɛ gɛ̃̀n supplanlo, gɛ̃̀n suppla lɛu baaakↄ̃ akurimɛ. \p \v 23 Abire yãi kpata kũ à bò Luda kĩnaa de lán dí bà. Kína ke mɛ́ à ye à a ↄgↄ yã gↄ̃gↄ̃ kũ a ìbanↄ. \v 24 Kũ à nà ↄgↄ pì yãa, akũ ò sùnɛ kũ gbɛ̃ kũ à a fĩna sɛna miliↄ̃ wàa kuriio. \v 25 Kũ à ↄgↄ vĩ à fĩnaa pì boro, akũ a dikiri pì ò a yía kũ a nanↄo kũ a nɛ́nↄ kũ pↄ́ kũ à vĩnↄ pínki gbasa ò a kɛ̃. \v 26 Akũ ìbaa pìi wùtɛ a dikiri arɛ, à kútɛ kɛ̀nɛ à pì: Ǹ mɛna kɛ kũmao, mani n fĩna bonnɛ pínki. \v 27 Akũ a dikiri a wɛ̃nda gwà a a gbàrɛ, à fĩnaa pìi tònɛ. \v 28 Kũ ìbaa pìi bò dé, à dàkarɛ kũ a ìba dake kũ a fĩna dↄa andurufu ↄgↄ mɛ̀n basↄↄroo. Akũ à a kũ̀, àtɛn ↄ tↄ̃ a kòtooa à pì: Ǹ ma fĩna bomɛnɛ. \v 29 A gbɛ̃dake pìi wùtɛ a arɛ, à kútɛ kɛ̀nɛ à pì: Ǹ mɛnamɛnɛ, mani n fĩna bonnɛ. \v 30 Ama adi wero. À tò ò a dà kpɛ́siran ari à a fĩna bonɛ. \v 31 Kũ a ìba kparanↄ è lɛ, ń pↄ yàka manamana, akũ ò gɛ̀ɛ ò yã kũ à kɛ̀ɛ pìi gbã̀ ń dikiriinɛ pínki. \v 32 Akũ dikiri pì a sìsi à pì: Ìba pãsĩ! Ma n fĩnaa tònnɛ pínki, kũ n kútɛ kɛ̀mɛnɛ yãi. \v 33 Lákũ ma sùruu kɛ̀ kũnwo nà, de n sùru kɛ̀ kũ n gbɛ̃dakeo lɛ se. \v 34 A dikirii pì pↄ fɛ̃̀, à tò ò a dà kpɛ́siran, ògↄ̃ wɛ́ tãa ari à gɛ́ à fĩnaa pì boo pínki. \v 35 Akũ Yesu ɛ̀ra à pì: Tó á baadi dì sùru kɛ kũ a gbɛ̃dakeo kũ nɛ̀sɛɛo mɛ̀n doro, lɛn ma De kũ à kú musu ni kɛárɛ lɛ se. \c 19 \s1 Yìgidɛna yã \r (Maa 10:1-12) \p \v 1 Kũ Yesu yã birenↄ ò à làka, à bò Galili, à gɛ̀ɛ Yudea bùsu kpado Yoda bara. \v 2 Pari tɛ́i, akũ à ń gyãnↄ wèrekↄ̃aḿma gwe. \v 3 Farisi kenↄ sù ò a yↄ̃ ò gwa, akũ ò a là ò pì: Gↄ̃gbɛ̃ zɛ́ vĩ à yìgi dɛ yã sĩnda pínki yãin yá? \v 4 À wèḿma à pì: Kũ Luda ń kɛ́ gↄ̃gbɛ̃ kũ nↄgbɛ̃o ũ zaa káaku, ádi a kyó kɛ a màroo? \v 5 Luda pì, abire yãin gↄ̃gbɛ̃ ni a de kũ a dao tó, ò nakↄ̃a kũ a nanↄo, ń gbɛ̃nↄn pla ni gↄ̃ mɛ̀ do ũ. \v 6 Ò kun pla doro, sé do. Abire yãi gbɛ̃ kũ Luda ń nákↄ̃anↄ, bisãsiri sún ń kɛ̃kↄ̃aro. \v 7 Akũ Farisinↄ a là ò pì: Bↄ́yãi Musa dìtɛ gↄ̃gbɛ̃ yìgidɛtakada kpá a nanↄa à a gbarɛoo? \v 8 Yesu wèḿma à pì: Á sãgbãna yãin Musa á gbá zɛ́ à á nↄnↄ gbarɛ, ama à de lɛ zaa káakuro. \v 9 Matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ à yìgii dɛ̀ kũ a nanↄo, tó adi kɛ à gↄ̃pose kɛ̀nlo, tó à nↄ pãnde sɛ̀, ade zina kɛ̀n gwe. \p \v 10 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: Tó lɛn gↄ̃gbɛ̃ yã de lɛ kũ a nanↄo, à mana ò nↄ sɛ́ro. \v 11 Akũ Yesu pìńnɛ: Adi kɛ gↄ̃gbɛ̃ sĩnda pínki mɛ́ ani yã pì fↄ̃ro, sé gbɛ̃ kũ Luda ń gbá a zɛ́nↄ. \v 12 Zaakũ gbɛ̃kenↄ dì nↄ sɛ́ro, kũ ò ń í lɛ yãi, gbɛ̃kenↄ dìgↄ̃ kun lɛ kũ ò ń fɛ̀rɛɛ kɛ̀ yãi, gbɛ̃kenↄ ń zĩda kũ̀ lɛ kpata kũ à bò Luda kĩnaa yãi. Gbɛ̃ kũ ani yã pì fↄ̃ à fↄ̃. \s1 Arubarikadana nɛ́nↄgu \r (Maa 10:13-16, Luk 18:15-17) \p \v 13 Òdi su Yesunɛ kũ nɛ́nↄ de à ↄ naḿma à adua kɛńnɛ, akũ a ìbanↄ gìńnɛ. \v 14 Akũ Yesu pì: À tó nɛ́nↄ mↄ́ ma kĩnaa. Àsun gíńnɛro, zaakũ ń takanↄ pↄ́mɛ kpata kũ à bò Luda kĩnaa ũ. \v 15 Kũ à ↄ nànaḿma, akũ à bò gwe. \s1 Aruzɛkɛde \r (Maa 10:17-31, Luk 18:18-30) \p \v 16 Akũ gↄ̃gbɛ̃ ke sù Yesu kĩnaa, à a là à pì: Dannɛri, bↄ́ manan mani kɛ mà wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro lee? \v 17 À wèa à pì: À kɛ̀ dera ntɛni ma la manakɛna yãii? Luda ado mɛ́ à mana. Tó ń ye ǹ gɛ̃ wɛ̃̀ndii pìi gũn, ǹgↄ̃ a yãditɛnanↄ kũna. \v 18 Akũ à a là à pì: A kpatemɛɛ? Akũ Yesu pì: Ǹsun gbɛ̃ dɛro, ǹsun zina kɛro, ǹsun kpãni oro, ǹsun yã di n gbɛ̃dakearo, \v 19 ǹgↄ̃ bɛ̀ɛrɛ lí n de kũ n daoonɛ, ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃dakei lán n zĩda wɛ̃̀ndii bà. \v 20 Kɛfɛnna pìi pìnɛ: Má yã birenↄ kũna pínki. A kpate mɛ́ à gↄ̃̀mɛnɛ dↄↄ? \v 21 Yesu pìnɛ: Tó ń ye ǹgↄ̃ papana, ǹ gɛ́ ǹ n pↄ́nↄ yía pínki, ǹ a ↄgↄ kpá takasidenↄa, ǹ mↄ́ ǹ tɛ́mai, ĩnigↄ̃ aruzɛkɛ vĩ ludambɛ. \v 22 Kũ kɛfɛnna pì yã pìi mà, à tà kũ pↄsirao, kũ à aruzɛkɛnↄ vĩ dasi yãi. \p \v 23 Akũ Yesu pì a ìbanↄnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, à zĩ'ũ aruzɛkɛdenɛ à gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũn. \v 24 Matɛn oárɛ dↄ, lakumi gɛ̃na pↄrↄwɛɛn araga de aruzɛkɛde gɛ̃na kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũnla. \v 25 Kũ a ìbanↄ yã pìi mà, akũ à bò ń sarɛ manamana ò pì: Tó lɛmɛ, dí mɛ́ ani fↄ̃ à surabana lee? \v 26 Akũ Yesu ń gwá tíii, à pìńnɛ: Bisãsiri ni fↄ̃ro. Luda kĩnaa bee pↄ́ sĩnda pínki dì sí kɛ. \p \v 27 Akũ Pita wèa à pì: O pↄ́ sĩnda pínki tò o tɛnyĩ. Bↄ́ mɛ́ ani gↄ̃wɛrɛ sàa? \v 28 Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ: Tó Bisãsiri Nɛ́ vùtɛ a kíblegba gakuridea andunia dufu gũn, ákↄ̃nↄ kũ á tɛ́mainↄ áni vutɛ kíblegba mɛ̀n kuri awɛɛplanↄa, àgↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ Isaraila buri mɛ̀n kuri awɛɛplanↄnɛ. \v 29 Gbɛ̃ kũ à a bɛ ke a vĩ̀ninↄ tò ke a dakũnanↄ ke a de ke a da ke a nɛ́nↄ ke a buranↄ ma yãi, ade ni ɛra à abire taka le lɛu basↄↄro, akũsↄ̃ ani wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro le. \v 30 Ama gbɛ̃ káakunↄ nigↄ̃ gbɛ̃ kpɛdenↄ ũ dasi, gbɛ̃ kpɛdenↄ nigↄ̃ gbɛ̃ káakunↄ ũ dasi. \c 20 \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ zamalingakɛrinↄ \p \v 1 Lákũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de nàn dí: Ɔmbede ke mɛ́ à bò kↄnkↄkↄnkↄ, à gɛ̀ɛ zamalingakɛrinↄ wɛtɛ ò zĩ kɛarɛ a bura. \v 2 Ń yã kↄ̃ sɛ̀ à fĩna bońnɛ andurufu ↄgↄ mɛ̀n dodo. Akũ à ń gbárɛ a bura. \v 3 À bò dↄ mↄ̀ kɛ̃ndo, akũ à gbɛ̃ pãndenↄ lè ɛtɛ gũn katɛna pã. \v 4 À pìńnɛ: Ákↄ̃nↄ sↄ̃, à gɛ́ à zĩ kɛ ma bura, mani fĩna boárɛ a zɛ́a. \v 5 Akũ ò gɛ̀ɛ. À ɛ̀ra à bò dↄ ifãntɛ̃ mìdangura, akũ à ɛ̀ra à bò ifãntɛ̃ ura kipana, à ò gbɛ̃ pãndenↄnɛ lɛ dↄ. \v 6 Kũ à bò ↄkↄsi, à gbɛ̃ pãndenↄ lè katɛna, akũ à ń lá à pì: Bↄ́yãi á katɛna la pã zaa kↄnkↄↄ? \v 7 Ò wèa ò pì: Kũ òdi zĩ dawɛrɛro yãimɛ. À pìńnɛ: À gɛ́ à zĩ kɛ ma bura se. \v 8 Ifãntɛ̃ gɛ̃na kpɛ́nn burade pìi pì a zamalingakɛrinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄnɛ: Ǹ zamalingakɛrinↄ sísi ǹ fĩna bońnɛ. Ǹ naa gbɛ̃ kpɛdenↄa ari à gɛ́ mì dɛ gbɛ̃ káakunↄa. \v 9 Akũ ↄkↄsidenↄ sù, ò andurufu ↄgↄ lè mɛ̀n dodo. \v 10 Kũ gbɛ̃ káakunↄ sù, òtɛn da ń ↄgↄ nigↄ̃ de gbɛ̃ kpɛdenↄ pↄ́lamɛ, akũ andurufu ↄgↄ mɛ̀n don ò lè ń pínki. \v 11 Kũ ò ń ↄgↄ sì, akũ ò lɛ́fↄtↄ kà bede pìii \v 12 ò pì: Awa don gbɛ̃ kpɛdenↄ zĩ kɛ̀, akũ n ń kɛ́ sára kũ ókↄ̃nↄ kũ o zĩ zↄ̃kↄ̃ↄ kɛ̀ ifãntɛ̃ gbãna gũnwoo yá? \v 13 Akũ à wè ń gbɛ̃ do pìia à pì: Ma gbɛ̃, mádi n blero. O kↄ̃ yã mà andurufu ↄgↄ mɛ̀n do musunloo? \v 14 Ǹ n pↄ́ sí ǹ tá. Má ye mà kpá gbɛ̃ kpɛde díkĩnaa lán n pↄ́ bàmɛ. \v 15 Má zɛ́ vĩ mà kɛ kũ ma ↄgↄo lákũ má yei nàroo? Ntɛn wɛ́ boboi kũ má gbɛ̃kɛ vĩ yãin yá? \v 16 Lɛn gbɛ̃ kpɛdenↄ nigↄ̃ gbɛ̃ káakunↄ ũ lɛ, gbɛ̃ káakunↄ nigↄ̃ gbɛ̃ kpɛdenↄ ũ. \s1 Yesu ɛra à a ga kũ a vunaao yã'onaa \r (Maa 10:32-34, Luk 18:31-34) \p \v 17 Gↄrↄ kũ Yesu tɛn gɛ́ Yurusalɛmu, à a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ sɛ̀tɛ ńdona, à yã òńnɛ zɛ́n à pì: \v 18 Ótɛn gɛ́ Yurusalɛmumɛ. Gwen oni Bisãsiri Nɛ́ kpá sa'orikinↄa kũ ludayãdannɛrinↄ, oni yã daala à ga, \v 19 oni a kpá buri pãnde gbɛ̃nↄa. Oni a fobo, oni a gbɛ̃ kũ flã̀ao, oni a pá lía ò a dɛ, a gↄrↄ aakↄ̃de zĩ ani vu. \s1 Yamisi kũ Yuhanao wɛ́kɛnaa \r (Maa 10:35-45) \p \v 20 Akũ Zebedi nɛ́nↄ da sù Yesu kĩnaa kũ a nɛ́nↄ. À ye à wɛ́ kɛa, akũ à kùtɛnɛ. \v 21 Akũ à a là à pì: Bↄ́n ń yeii? À wèa à pì: Ǹ tó ma nɛ́ gbɛ̃nↄn pla dínↄ vutɛ kũnwo n kpatan, gbɛ̃ do n ↄplai, gbɛ̃ do ↄzɛi. \v 22 Akũ Yesu pì nɛ́ pìnↄnɛ: Á yã kũ átɛni a wɛ́ kɛma dↄ̃ro. Toko'i kũ mani mi, áni fↄ̃ à mi yá? Ò wèa ò pì: Óni fↄ̃. \v 23 Yesu pìńnɛ: Toko'i kũ mani mi, áni mi fá, ama vutɛna ma ↄplai ke ma ↄzɛi bi ma yãnlo. Gbɛ̃ kũ ma De kɛ̀kɛńnɛnↄ pↄ́mɛ. \v 24 Kũ a ìba gbɛ̃nↄn kuri kparanↄ yã pìi mà, ń pↄ fɛ̃̀ vĩ̀ni kũ dakũnaoo pìii. \v 25 Akũ Yesu ń kákara à pìńnɛ: Á dↄ̃ kũ buri pãnde kínanↄ dì gbãna ble ń gbɛ̃nↄa, gbãnadenↄ sↄ̃ òdi iko mↄńnɛ, \v 26 ama à de lɛ á kĩnaaro. Á tɛ́ gbɛ̃ kũ à ye à gↄ̃ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ, sé ade kɛ á zĩ̀ri ũ. \v 27 Lɛmɛ dↄ gbɛ̃ kũ à ye à gↄ̃ gbɛ̃ káaku ũ, sé ade kɛ á zↄ̀ ũ. \v 28 Zaakũ Bisãsiri Nɛ́ dí su de ò zĩ kɛnɛro, à sù de à zĩ kɛńnɛmɛ, à a zĩda wɛ̃̀ndi kpá de à gbɛ̃nↄ bo dasi yãi. \s1 Vĩ̀na barakɛrinↄ werekↄ̃anaa \r (Maa 10:46-52, Luk 18:35-43) \p \v 29 Gↄrↄ kũ òtɛn bo Yɛriko, pari tɛ́ Yesui. \v 30 Vĩ̀na gbɛ̃nↄn planↄ vutɛna zɛ́ lɛ́a, ò mà Yesu mɛ́ àtɛn gɛ̃tɛ, akũ òtɛn lɛ́ gbãna zu ò pì: Dikiri, Dauda Buri, ǹ ó wɛ̃nda gwa! \v 31 Ò gìńnɛ ò pì ò yĩtɛ, akũ ò lɛ́ gbãna zunaa kàra òtɛn pì: Dikiri, Dauda Buri, ǹ ó wɛ̃nda gwa! \v 32 Akũ Yesu zɛ̀ à ń sísi, à ń lá à pì: Bↄ́n á ye mà kɛárɛɛ? \v 33 Ò wèa ò pì: Dikiri, ó ye ó wɛ́ gu emɛ. \v 34 Yesu ń wɛ̃nda gwà, à ↄ nà ń wɛ́a. Gwe gↄ̃̀nↄ ń wɛ́ gu è, akũ ò tɛ̀i. \c 21 \s1 Gbãnakɛkpana Yesui Yurusalɛmu \r (Maa 11:1-26, Luk 19:28-48, Yuh 12:12-22) \p \v 1 Kũ ò kà kãni kũ Yurusalɛmuo, ò kà Bɛtɛfage lakutu kũ à kú Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛrɛɛi, akũ Yesu a ìba zĩ̀ gbɛ̃nↄn pla \v 2 à pìńnɛ: À gɛ́ lakutu kũ à kátɛ á arɛ dire gũn. Tó a gɛ̃ gↄ̃̀nↄ, áni zaaki e kũ a nɛ́o bàdↄna gwe. À poro à suomɛnɛ. \v 3 Tó ò á lá ò pì, à kɛ̀ deraa, à pi Dikiri mɛ́ à yei, ani ɛra à suo tera. \v 4 À kɛ̀ lɛ de yã kũ annabii ò kɛ yãimɛ à pì: \q1 \v 5 À o Zaiↄ̃denↄnɛ \q1 ń kína mɛ́ àtɛn su ń kĩnaa. \q1 À busɛ à di zaakinɛ bↄ̀rↄ kpɛ. \p \v 6 Ìbaa pìnↄ gɛ̀ɛ ò kɛ̀ lán Yesu òńnɛ nà. \v 7 Ò sù kũ zaaki pìio kũ a nɛ́o, ò ń utanↄ kpàtɛḿma, akũ Yesu dìa. \v 8 Gbɛ̃nↄ tɛni ń utanↄ kpátɛ zɛ́n dasidasi, gbɛ̃kenↄ tɛn lá zↄ̃, òtɛn kpátɛ zɛ́n dↄ. \v 9 Gbɛ̃ kũ ò tɛ́ arɛnↄ kũ gbɛ̃ kũ ò tɛ́ kpɛnↄ tɛn wiki lɛ́ òtɛn pi: \q1 Ǹ gbãna kɛ, Dauda buri! \q1 Arubarikaden gbɛ̃ kũ àtɛn su kũ Dikiri tↄ́o ũ! \q1 Ò gbãnakɛ kpái ari ludambɛ. \p \v 10 Kũ Yesu gɛ̃̀ Yurusalɛmu, wɛ̃tɛ lòko, gbɛ̃ sĩnda pínki tɛn pi: Dín gbɛ̃ bire ũu? \v 11 Pari pì: Annabi Yesumɛ. À bò Nazɛra, Galili bùsun. \s1 Yesu kunna Luda ↄnn \r (Maa 11:15-19, Luk 19:45-48, Yuh 2:13-22) \p \v 12 Yesu gɛ̃̀ Luda ↄnn, à pɛ̀ lagayarinↄ kũ lagalurinↄa à ń bↄ́tɛ ń pínki. A ↄgↄlilinkɛrinↄ teburunↄ kũ potɛ̃nɛyarinↄ gbànↄ yĩ̀pa à kↄ̀tɛńnɛ. \v 13 À pìńnɛ: Ò kɛ̃̀ Luda yãn, ma kpɛ́ nigↄ̃ de aduakɛkpɛ ũ, akũ a kɛ̀ gbɛ̃blerinↄ tò ũ. \p \v 14 Vĩ̀nanↄ kũ ɛrɛnↄ sù a kĩnaa Luda ↄnn gwe, akũ à ń wérekↄ̃a. \v 15 Kũ sa'orikinↄ kũ ludayãdannɛrinↄ yãbonsarɛ kũ àtɛn kɛnↄ è, akũsↄ̃ ò mà nɛ́nↄ tɛn wiki dↄa Luda ↄnn òtɛn pi, ǹ gbãna kɛ, Dauda Buri, akũ ń pↄ fɛ̃̀. \v 16 Ò pìnɛ: N mà lákũ òtɛn o nà yá? Yesu wèḿma à pì: Lɛmɛ! Kũ Luda dà nɛ́ fítinↄnɛ kũ nɛ́kpãntɛ̃nↄ ò a sáabu kpá, ádi a kyó kɛ a màroo? \v 17 Akũ à bò wɛ̃tɛ pìn à ń tón, à gɛ̀ɛ à ì Bɛtani. \s1 Yesu kaka lí kanaa \r (Maa 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Kũ gu dↄ̀ kↄnkↄkↄnkↄ, à ɛ̀ra àtɛn su wɛ̃tɛn, akũ nà tɛni a dɛ. \v 19 À kaka lí è zɛ́ lɛ́a, akũ à nài adi pↄ́ke learo, sé a lánↄ. Akũ à pì lí pìinɛ: Ĩni nɛ́ i ziki doro. Gwe gↄ̃̀nↄ lí pìi kori kɛ̀ à gà. \v 20 Kũ a ìbanↄ è, akũ à bò ń sarɛ ò pì: À kɛ̀ dera kaka lí pìi kori kɛ̀ lɛ gↄ̃̀nↄgↄ̃nↄↄ? \v 21 Yesu wèḿma à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, tó á Luda náani vĩ sikaa sari, adi kɛ kaka lí pì yãn áni kɛ adoro. Tó a ò kpi dínɛ à futɛ à a zĩda sɛ́ à zu sɛ̀bɛn, ani kɛ lɛ. \v 22 Tó á Luda náani vĩ, yã kũ a a wɛ́ kɛ̀a aduakɛnaa gũn pínki, áni le. \s1 Yesu gbɛkana a ikooi \r (Maa 11:27-33, Luk 20:1-8) \p \v 23 Yesu gɛ̃̀ Luda ↄnn, àtɛn yã dańnɛ. Akũ sa'orikinↄ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ sù ò a là ò pì: Iko kpaten ntɛn yã dínↄ kɛoo? Dí mɛ́ à n gba ikoo pìi? \v 24 Akũ Yesu wèḿma à pì: Makũ sↄ̃, yã mɛ̀n don mani gbɛkaáwa. Tó a òmɛnɛ, mani iko kũ matɛn yã dínↄ kɛo oárɛ. \v 25 Dí ikoon Yahaya gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ̀oo? À bò Luda kĩnaan yáa, ke bisãsiri kĩnaamɛ? Akũ ò yã gↄ̃̀gↄ̃ ò pì: Tó o pì Luda kĩnaamɛ, ani ó la, bↄ́yãin ódi Yahaya yã síroo. \v 26 Tó o pì bisãsiri kĩnaamɛ sↄ̃, ó gbɛ̃nↄ vĩna vĩ, zaakũ gbɛ̃ sĩnda pínki Yahaya annabikɛ sì. \v 27 Akũ ò wè Yesua ò pì: Ó dↄ̃ro. Akũ Yesu pìńnɛ: Ɛ̃hɛ̃ makũ se, mani iko kũ matɛn yã dínↄ kɛo oárɛro. \s1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn planↄ \p \v 28 Akũ Yesu pì: Gbɛ̃ke nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ vĩ gbɛ̃nↄn pla. Akũ à pì Worunɛ: Ǹ gɛ́ ǹ zĩ kɛ bura gbãra. \v 29 Woru pì: Mani gɛ́ro. Akũ à a nɛ̀sɛɛ lìtɛ zã à gɛ̀ɛ. \v 30 Mare pìi gɛ̀ɛ à pì Sabinɛ lɛ dↄ. Sabi pì: Tↄ̀. Akũ adi gɛ́ro. \v 31 A è deraa? Gbɛ̃nↄn pla pìnↄ gũn, ń dí mɛ́ à a de pↄyeinaa kɛ̀ɛ? Ò pì: Worumɛ. Akũ Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, bɛ'ↄgↄsirinↄ kũ karuanↄ ni gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũn á ã. \v 32 Zaakũ Yahaya sù, à zɛ́ súsu mↄ̀árɛ, ádi a yã síro. Bɛ'ↄgↄsirinↄ kũ karuanↄ mɛ́ ò a yã sì. Bee kũ abirekũ enaao ádi á nɛ̀sɛ litɛ zã a a yã sìro. \s1 Geepi líkpɛ arukɛrinↄ \r (Maa 12:1-12, Luk 20:9-18) \p \v 33 À yã pãnde ma dↄ. Burade ke mɛ́ à kun, à geepi líkpɛ bà à karaa lìkai, à wɛ̀ɛ yↄ̃̀ a gũn geepi'ifɛ̃ki ũ à búdãkpãgbaa dↄ̀. Akũ à bú pìi nà arukɛrinↄnɛ ń ↄĩ, akũ à fùtɛ kũ táo. \v 34 Kũ geepizↄ̃gↄrↄ kà, akũ à a zĩ̀rinↄ zĩ̀ arukɛrii pìnↄa, de ò a geepi nɛ́ sí. \v 35 Akũ arukɛrii pìnↄ a zĩ̀rinↄ kũ̀kũ, ò ń gbɛ̃ do gbɛ̃̀, ò ń gbɛ̃ do dɛ̀, ò ń gbɛ̃ do pàpa kũ gbɛ̀ɛo ò a dɛ̀. \v 36 Akũ à ɛ̀ra à zĩ̀ri pãndenↄ zĩ̀ḿma, ń dasi de gbɛ̃ káakunↄla, akũ ò kɛ̀ńnɛ lɛ dↄ. \v 37 Kpɛkpɛ à a nɛ́ zĩ̀ḿma à pì: Oni ma nɛ́ yã da. \v 38 Kũ arukɛrii pìnↄ nɛ́ pìi è, ò pìkↄ̃nɛ: Túbibleriin dí. À tó ò a dɛ, a túbi ni gↄ̃ ó pↄ́ ũ. \v 39 Akũ ò a kũ̀ ò bò kãao bura gũn, ò a dɛ̀. \v 40 Tↄ̀! Tó burade pìi sù, bↄ́n ani kɛ arukɛrii pìnↄnɛɛ? \v 41 Ò wèa ò pì: Ani gbɛ̃ pãsĩ pìnↄ dɛdɛ pãsĩpãsĩ, ani bura pì na arukɛri pãnde kũ oni a baka kpáa a gↄrↄanↄnɛ ń ↄĩ. \v 42 Akũ Yesu pìńnɛ: Ádi Luda yã dí kyó kɛroo? \q1 Gbɛ̀ kũ kpɛ́borinↄ pã kpài \q1 mɛ́ à gↄ̃̀ kpɛ́ kusuru gbɛ̀ mìde ũ. \q1 Dikiri mɛ́ à abirekũ kɛ̀ \q1 akũ à kɛ̀wɛrɛ yãbonsarɛ ũ. \m \v 43-44 Abire yãi matɛn oárɛ: Luda ni á bo kpata kũ à bò a kĩnaa gũn, ani gbɛ̃ kũ oni a baka kpáanↄ kán. \p \v 45 Kũ sa'orikinↄ kũ Farisinↄ Yesu yãlɛkↄ̃anaa pìnↄ mà, ò dↄ̃ kũ ń yãn àtɛn o. \v 46 Akũ ò zɛ́ wɛ̀tɛ ò a kũ, ama ò vĩna kɛ̀ parinɛ, kũ ò a dìtɛ annabi ũ yãi. \c 22 \s1 Nↄsɛ pↄnnakɛnaa \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Yesu ɛ̀ra à yã lɛ̀kↄ̃ańnɛ à pì: \v 2 Lákũ kpata kũ à bò Luda kĩnaa de nàn dí dↄ. Kína ke mɛ́ àtɛn nↄsɛ pↄnna kɛ a nɛ́nɛ, \v 3 akũ à a zĩ̀rinↄ zĩ̀ ò o gbɛ̃ kũ à ń sísi ò mↄ́ pↄ́ blenↄnɛ ò mↄ́, ama ò ye ò suro. \v 4 Akũ à ɛ̀ra à zĩ̀ri pãndenↄ zĩ̀ à pìńnɛ: À gɛ́ à o gbɛ̃ kũ ma ń sísinↄnɛ ma sorumii mà, ma zùsanↄ kũ pↄ́kãde mɛ̀kpananↄ dɛ̀ ma kɛ̀kɛ kↄ̀. Ò mↄ́ nↄsɛpↄblekia. \v 5 Akũ odi laakari dↄ yã pìiaro, ń baadi gɛ̀ɛ a bↄkↄtɛ kɛ̀. Gbɛ̃kenↄ gɛ̀ɛ ń bura, gbɛ̃kenↄ gɛ̀ɛ laga tá. \v 6 Gbɛ̃ kparanↄ zĩ̀rii pìnↄ kũ̀kũ, ò wé'i dàḿma, ò ń dɛdɛ. \v 7 Akũ kína pì pↄ fɛ̃̀, à a sozanↄ gbàrɛ, ò gɛ̀ɛ ò gbɛ̃dɛrii pìnↄ dɛ̀dɛ, akũ ò tɛ́ sↄ̃̀ ń wɛ̃tɛa. \v 8 Akũ kína pìi pì a zĩ̀rinↄnɛ: Nↄsɛpↄble mà, ama gbɛ̃ kũ ma ń sísinↄ dí kↄ̃ síoro. \v 9 À gɛ́ zɛ́rankpakↄ̃anↄ gũn, à gbɛ̃ kũ a lè sĩnda pínki sísi nↄsɛpↄblea. \v 10 Akũ zĩ̀rii pìnↄ fùtɛ ò gɛ̀ɛ zɛ́nↄ gũn, ò gbɛ̃ kũ ò ń lénↄ kàkara, gbɛ̃ vãninↄ kũ gbɛ̃ mananↄ ń pínki. Lɛn nↄsɛ pↄnnakɛrinↄ gu pà lɛ. \p \v 11 Kũ kína pìi gɛ̃̀ à pↄnnakɛrii pìnↄ gwa, à gↄ̃gbɛ̃ ke è gwe, à nↄsɛ pↄnna uta danaro, \v 12 akũ à pìnɛ: Ma gbɛ̃, à kɛ̀ dera n gɛ̃ la nↄsɛ pↄnna uta danaa sarii? Akũ à yĩtɛna kítikiti. \v 13 Akũ kína pì a dogarinↄnɛ: À a ↄnↄ yĩ kũ a gbánↄ, à a zu bàai gusiran. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \v 14 Zaakũ gbɛ̃ kũ Luda ń sísinↄn dasi, ama gbɛ̃ kũ à ń sɛ́nↄn dasiro. \s1 Bɛ'ↄgↄkpana Sizaa yã \r (Maa 12:13-17, Luk 20:20-26) \p \v 15 Abire gbɛran Farisinↄ bò ò gɛ̀ɛ ò yã gↄ̃̀gↄ̃ lákũ oni kɛ nà ò Yesu kũ a yã'onaa gũn. \v 16 Akũ ò ń ìbanↄ zĩ̀a kũ Hɛrↄdu gbɛ̃nↄ ò pì: Dannɛri, ó dↄ̃ kũ gbɛ̃ yãpurademɛ n ũ. Ndì Luda zɛ́ dańnɛ súsu, ndì gbɛ̃ wɛ́ gwaro, ndì gbɛ̃ gwena gwaro. \v 17 Lákũ n è nà ǹ owɛrɛ. À zɛ́ vĩ ò bɛ'ↄgↄ kpá Sizaa yá, ke à zɛ́ vĩro? \v 18 Yesu ń nɛ̀sɛ vãni dↄ̃̀ḿma, akũ à pì: Manafikidenↄ! Bↄ́yãi átɛni ma yↄ̃ à gwaa? \v 19 À ↄgↄ kũ òdi bɛ'ↄgↄ kpáo mↄmɛnɛ. Akũ ò ↄgↄ pì do kpàa. \v 20 Akũ à ń lá à pì: Dí mì wãnzãn dí kũ a tↄ́oo? \v 21 Ò wèa ò pì: Siza pↄ́mɛ. Akũ à pìńnɛ: Ɛ̃hɛ̃ à pↄ́ kũ à de Siza pↄ́ ũ kpá Sizaa, á pↄ́ kũ à de Luda pↄ́ ũ kpá Ludaa. \v 22 Kũ ò yã pìi mà, à bò ń sarɛ, akũ ò tà ò a tò gwe. \s1 Gɛ̀nↄ vuna yã \r (Maa 12:18-27, Luk 20:27-40) \p \v 23 Gↄrↄ dokↄ̃nↄ pì zĩ Sadusi kũ òdi pi gɛ̀nↄ dì ga à vuronↄ sù Yesu kĩnaa., akũ ò a gbɛ̀ka ò pì: \v 24 Dannɛri, Musa òwɛrɛ tó gↄ̃gbɛ̃ gà nɛ́'isari, a dakũna a vĩ̀ni gyaanↄ sɛ́ de à nɛ́ buri dato a vĩ̀ninɛ. \v 25 Tↄ̀. Dedokↄ̃nↄdenↄn kú ó tɛ́ yã gbɛ̃nↄn suppla. Woru nↄ sɛ̀, akũ à gà à nↄ pìi tò nɛ́'isari, akũ gyaanↄ gↄ̃̀ Sabinɛ. \v 26 À kɛ̀ Sabinɛ lɛ dↄ kũ Biↄo ari à gɛ̀ɛ pɛ́ ń suppladea. \v 27 Ń pínki gbɛran nↄ pìi gà se. \v 28 Tↄ̀! Gɛ̀nↄ vuna gↄrↄ zĩ ń gbɛ̃nↄn suppla pìnↄ tɛ́ dí mɛ́ anigↄ̃ nↄ pì vĩi? Zaakũ ń pínki ò a dↄ̃̀ nↄ ũ. \v 29 Akũ Yesu wèḿma à pì: A sãtɛ á Luda takada kũ a gbãnao dↄ̃naa sari yãi. \v 30 Tó gɛ̀nↄ vù, ò nↄ sɛ́ro, ò zã kɛro, onigↄ̃ kun lán malaikanↄn kun nà ludambɛmɛ. \v 31 Gɛ̀nↄ vuna yã musu ádi yã kũ Luda òárɛ kyó kɛroo? À pì \v 32 akãamɛ Ibrahĩ kũ Isaakuo kũ Yakubuo Luda ũ. Luda dì kɛ gɛ̀nↄ Luda ũro, gbɛ̃ bɛ̃nɛnↄ Ludamɛ. \v 33 Kũ gbɛ̃nↄ yã pìi mà, a yãdannɛnaa bò ń sarɛ. \s1 Dokayã kũ à deńla \r (Maa 12:28-34, Luk 10:25-28) \p \v 34 Kũ Farisinↄ mà Yesu Sadusinↄ fù, ò kↄ̃ kàkara. \v 35 Akũ ń dokadↄ̃rinↄ do a yↄ̃̀ à gwa, à a là à pì: \v 36 Dannɛri, dokayã kpate mɛ́ à de a kparanↄlaa? \v 37 Yesu wèa à pì: Ǹgↄ̃ ye Dikiri n Ludai kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo kũ n ninio pínki kũ n laasunnwo pínki. \v 38 Dokayã kũ à bɛ̀ɛrɛ vĩ de a kparanↄlan gwe. \v 39 A plade kũ à bòkↄ̃aon dí: Ǹgↄ̃ ye n gbɛ̃dakei lán n zĩda wɛ̃̀ndii bà. \v 40 Musa doka pínki kũ annabinↄ yãoo lokona dokayã mɛ̀n pla dínↄamɛ. \s1 Arumasihu buri yã \r (Maa 12:35-37, Luk 20:41-44) \p \v 41 Lákũ Farisinↄ kakarana nà, Yesu ń lá à pì: \v 42 A è dera Arumasihu yã musuu? Dí burin a ũu? Ò wèa ò pì: Dauda burimɛ. \v 43 Akũ Yesu pìńnɛ: À kɛ̀ dera Luda Nini dìdi Daudaa, akũ Dauda Arumasihu sìsi Dikirii? À pì, \q1 \v 44 Dikiri pì ma dikirinɛ à vutɛ a ↄplai \q1 ari àgↄ̃ a ibɛrɛnↄ kátɛnɛ a gbá gbáru. \m \v 45 Kũ Dauda pìnɛ Dikiri, à kɛ̀ dera anigↄ̃ de a buri ũ dↄↄ? \v 46 Gbɛ̃ke dí fↄ̃ à wèaro. Zaa gↄrↄ birea gbɛ̃ke dí sù à yãke laa doro. \c 23 \s1 Ludayãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ manafiki \r (Maa 12:38-39, Luk 11:43, 46, 20:45-46) \p \v 1 Abire gbɛra Yesu yã ò gbɛ̃nↄnɛ kũ a ìbanↄ \v 2 à pì: Ludayãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ mɛ́ ò gↄ̃̀ Musa gɛ̃nɛ ũ. \v 3 Abire yãi à yã kũ òdi oárɛnↄ kɛ pínki àgↄ̃ kũna. Ama àsun ń yãkɛna kɛro, zaakũ òdi yã kũ òdi o kɛro. \v 4 Òdi aso tìkisi yĩyĩ ò di gbɛ̃nↄnɛ ń gã̀n akũsↄ̃ bee ↄnɛ do òdigↄ̃ ye ò káiro. \v 5 Òdi ń yã sĩnda pínki kɛ de gbɛ̃nↄ ń e yãimɛ. Lɛn òdi Luda yã ɛzɛba gbɛ̃̀ntɛ̃ da lɛ, òdi bùsubusu gbãna da ń pↄ́kasanↄi. \v 6 Òdigↄ̃ ye ò vutɛ pↄnna pↄ́ble vutɛki mananↄn kũ aduakɛkpɛ vutɛki mananↄo. \v 7 Òdigↄ̃ ye ògↄ̃ fↄ kpákpaḿma ɛtɛnↄa, ògↄ̃ ń sísi Rabi. \v 8 Àsun tó ò á sísi Rabio, zaakũ á pínki vĩ̀ninↄ kũ dakũnanↄmɛ á ũ, á Dannɛri mɛ̀n domɛ. \v 9 Àsun gbɛ̃ke sísi á de zĩtɛ laro, zaakũ á De mɛ̀n domɛ, àkũ mɛ́ à kú musu. \v 10 Àsun tó ò á sísi Arɛdero, zaakũ á Arɛde mɛ̀n domɛ, àkũ mɛ́ à Arumasihu ũ. \v 11 Á zĩ̀rin gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ á tɛ́. \v 12 Gbɛ̃ kũ àdi a zĩda kara, Luda ni a busa. Gbɛ̃ kũ àdi a zĩda busa, Luda ni a kara. \s1 Yesu kpãkɛ̃na ludayãdannɛrinↄ kũ Farisinↄi \r (Luk 11:37-42, 44, 52) \p \v 13 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì kpata kũ à bò Luda kĩnaa zɛ́ tata gbɛ̃nↄnɛ. Adì gɛ̃ a gũnlo, akũsↄ̃ adì we gbɛ̃ kũ ò ye ò gɛ̃ a gũnnↄ gɛ̃n sero. \p \v 14 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì adua gbã̀na kɛ de gbɛ̃nↄ á e yãi, akũ adì gyaanↄnↄ kpɛ́ síḿma. Abire yãi á wɛ́tãmma nigↄ̃ pãsĩ de gbɛ̃ sĩnda pínki pↄ́la. \p \v 15 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì kure zĩtɛ kũ ísirao ìba mɛ̀n do lena yãi. Tó a a lè sↄ̃, adì a kɛ tɛ́ pↄ́ ũ deála lɛu pla. \p \v 16 Waiyoo ákↄ̃nↄ vĩ̀na don'arɛdenↄ! Adì pi, tó ò pì ò sì kũ Luda kpɛ́o, à yãke vĩro, ama tó ò pì ò sì kũ Luda kpɛ́ wuraao, abirekũ mɛ́ à yã vĩ. \v 17 Vĩ̀na yↄ̃nkↄnↄ! A kpate mɛ́ à zↄ̃kↄ̃ↄ? Wuraan yá, ke Luda kpɛ́ kũ àdi tó wura gↄ̃ a pↄ́ ũ? \v 18 Adì pi dↄ, tó ò la dà kũ sa'okio, a yãke vĩro, ama tó ò la dà kũ sa'obↄ kũ à kú gweo, abirekũ mɛ́ à yã vĩ. \v 19 Vĩ̀nanↄ! A kpate mɛ́ à zↄ̃kↄ̃ↄ? Sa'obↄↄn yá, ke sa'oki kũ àdi tó sa'obↄ gↄ̃ Luda pↄ́ ũ? \v 20 Gbɛ̃ kũ à la dà kũ sa'okio la dà kũ pↄ́ kũ à kú gwenↄo pínkimɛ dↄ. \v 21 Gbɛ̃ kũ à la dà kũ Luda kpɛ́o la dà kũ Luda kũ à kú a gũnwomɛ dↄ. \v 22 Gbɛ̃ kũ à la dà kũ ludambɛo la dà kũ Luda kíblegbaao kũ Luda kũ à vutɛnaaaomɛ. \p \v 23 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì tofenↄ tↄkↄtɛdo kũ kpè'akão kũ dã̀ láo kuride kpá Ludaa, akũ adì dokayã tìkisinↄ tón, yãzɛde kũ sùruuo kũ náanio. Yã birenↄ mɛ́ à de ògↄ̃ kũna a kpara tonaa sari. \v 24 Vĩ̀na don'arɛdenↄ! Adì mↄ́sↄ nɛ́ bo á pↄ́minan, akũ adì lakumi mↄ́. \p \v 25 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì tokonↄ kpɛ gbãsĩ bo kũ tanↄ, ama wãkũ kũ zĩdakũnadↄ̃nasario mɛ́ à á nɛ̀sɛɛ pà. \v 26 Mↄkↄ̃n Farisi vĩ̀na! Ǹ gbãsĩ bo toko gũnnɛ gĩa, a kpɛ ni gↄ̃ gbãsĩ sari. \p \v 27 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Á de lán mira kũ ò gbɛ̀ pura lɛ̀anↄ bàmɛ. Ń kpɛ mana wɛ́nɛ, ama gɛ̀wanↄ kũ gbãsĩ pínkio mɛ́ à ń gũn pà. \v 28 Lɛmɛ ákↄ̃nↄ se dↄ, á kunna mana gbɛ̃nↄ wɛ́nɛ, ama manafiki kũ yã vãnio mɛ́ à á gũn pà. \p \v 29 Waiyoo ákↄ̃nↄ yãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ! Manafikidenↄ! Adì pↄ́ bo annabinↄ miranↄa, adì zã ble Luda gbɛ̃nↄ pↄ́a \v 30 adì pi: Tó ó kun yã ó dizinↄ gↄrↄa, ó bàka nigↄ̃ kú kũńwo annabinↄ dɛdɛnaa gũnlo. \v 31 Lɛmɛ a sì kũ gbɛ̃ kũ ò annabinↄ dɛ̀dɛnↄ burinↄn á ũ. \v 32 À ania kɛ, à á dizinↄ tàragaa ba à a mì dɛ sà! \v 33 Mlɛ̃̀nↄ! Bisãsiri pitikonↄ! Áni kɛ dera à bo tɛ́ yã kũ à danaála gũnn? \v 34 Abire yãi mani annabinↄ kũ ↄ̃ndↄ̃rinↄ kũ yãdannɛrinↄ zĩáwa. Áni ń gbɛ̃kenↄ dɛdɛ, áni ń gbɛ̃kenↄ pá lía, áni ń gbɛ̃kenↄ gbɛ̃ kũ flã̀ao á aduakɛkpɛnↄ gũn, áni pɛ́ḿma wɛ̃tɛ kũ wɛ̃tɛo. \v 35 Lɛmɛ Luda gbɛ̃ kũ ò ń dɛdɛnↄ yã ni wí á musu lɛ, sɛna zaa gbɛ̃ mana Habila dɛnaaa ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Bɛrɛkia nɛ́ Zakari kũ a a dɛ̀ Luda kpɛ́ kũ sa'okio daguraa. \v 36 Yãpuran matɛn oárɛ, yã birenↄ pínki ni wí gbãragbɛ̃nↄ musumɛ. \s1 Yurusalɛmu yã \r (Luk 13:34-35) \p \v 37 Yurusalɛmudenↄ, Yurusalɛmudenↄ! Adì annabinↄ dɛdɛ, adì gbɛ̃ kũ Luda ń zĩáwanↄ papa kũ gbɛ̀ɛo à ń dɛdɛ. Madìgↄ̃ ye mà á kakaramai gɛ̃̀n baaakↄ̃, lán ko dì a dɛ̀mbɛrɛ kú a nɛ́nↄla nà, ama ádi weiro. \v 38 Luda ni á kpɛ́ tóárɛ bɛzĩ ũmɛ sà. \v 39 Matɛn oárɛ, áni ma e doro ari à pi, arubarikaden gbɛ̃ kũ àtɛn su kũ Dikiri tↄ́o ũ. \c 24 \s1 Yurusalɛmu yakana kũ andunia lákagↄrↄ sèedanↄ \r (Maa 13:1-20, Luk 21:5-24) \p \v 1 Yesu bò Luda ↄnn àtɛn tá, akũ a ìbanↄ nàai ò lɛ́zuki kɛ̀nɛ a kpɛ́nↄa. \v 2 Akũ Yesu pìńnɛ: A abirekũ è pínki yá? Yãpuran matɛn oárɛ, oni gbɛ̀ ke tó dikↄ̃aro, oni gboro pínkimɛ. \p \v 3 Gↄrↄ kũ Yesu vutɛna Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛrɛɛi, a ìbanↄ sù a kĩnaa gusarɛ, ò a là ò pì: Ǹ owɛrɛ, bↄrɛn yã dínↄ ni kɛɛ? Bↄ́ mɛ́ anigↄ̃ de n suna kũ andunialakagↄrↄo sèeda ũu? \v 4 Yesu wèḿma à pì: À laakari kɛ, àsun tó ò á sãtɛro. \v 5 Zaakũ oni su dasi kũ ma tↄ́o, onigↄ̃ pi Arumasihumɛ ń ũ, oni gbɛ̃nↄ sãtɛ dasi. \v 6 Áni zĩ̀nↄ baaru ma kũ a òpiio. Àsun bídi kɛro. Sé abirekũnↄ kɛ, ama gↄrↄ lakana kpɛ́. \v 7 Buri kũ burio ni futɛ kũ kↄ̃o, lɛmɛ dↄ bùsu kũ bùsuuo. Nà kũ zĩtɛ yĩgãyĩgãnaao nigↄ̃ kú gukenↄn. \v 8 Yã birenↄ pínki nↄ̀wãwã naana ũ. \v 9 Abire gbɛra oni á kũkũ ò á kpáḿma, ò wɛ́ tãáwa ò á dɛ, buri sĩnda pínki ni zãágu ma yãi. \v 10 Gbɛ̃nↄ ni fuma dasi, ò bo kↄ̃ kpɛ, oni zãkↄ̃n. \v 11 Annabi ɛ́kɛnↄ ni su dasi ò gbɛ̃nↄ sãtɛ dasi. \v 12 Yã vãni ni kↄ̃, gbɛ̃nↄ yenyĩ ni busa dasi. \v 13 Gbɛ̃ kũ à zɛna gbãna ari a gↄrↄ lɛ́a mɛ́ ani surabana le. \v 14 Oni kpata kũ à bò Luda kĩnaa pì baaru kpá andunia gu sĩnda pínkia sèeda ũ buri sĩnda pínkinɛ, gbasa pↄ́ pínki ni láka. \p \v 15 Tó a tɛ̃̀ guyakari kũ annabi Daniɛli a yã òo è Luda ↄnn, kyókɛri gↄ̃ dↄ̃, \v 16 gbɛ̃ kũ ò kú Yudeanↄ bàa sí ò mì pɛ́ kpinↄa. \v 17 Gbɛ̃ kũ à kú a kpɛ́ musu sún kipa à gɛ̃ kpɛ́ gũn à pↄ́ke sɛ́ à booro. \v 18 Gbɛ̃ kũ à kú bura sún ɛra bɛ à a uta sɛ́ro. \v 19 Waiyoo nↄ̀sindarenↄ kũ nɛ́randenↄ gↄrↄ birea. \v 20 À adua kɛ de bàasinaa pì sún kɛ bunsirɛ ke kámmabogↄrↄ zĩro. \v 21 Zaakũ gↄrↄ pì wɛ́tãmma nigↄ̃ zↄ̃kↄ̃. Zaa gↄrↄ kũ Luda andunia kɛ̀ ari gbãra, a taka dí kɛro, akũsↄ̃ ani kɛ zikiro. \v 22 Tó Luda dí gↄrↄ pìnↄ lagoro, de gbɛ̃ke ni boro. Ama ani gↄrↄ pìnↄ lago a gbɛ̃ kũ à ń sɛ́nↄ yãimɛ. \s1 Bisãsiri Nɛ́ sunaa \r (Maa 13:21-37, Luk 17:20-37, 21:25-33) \p \v 23 Gↄrↄ birea tó gbɛ̃ke pìárɛ, à Arumasihu gwa la kesↄ̃ à Arumasihu gwa zãa, àsun síro. \v 24 Zaakũ Arumasihu ɛ́kɛnↄ kũ annabi ɛ́kɛnↄ ni su ò sèeda zↄ̃kↄ̃nↄ kũ daboyãnↄ kɛ, de ò gbɛ̃ kũ Luda ń sɛ́nↄ sãtɛo se, tó ani sí kɛ. \v 25 À ma, ma gĩnakɛ ma òárɛ zaa káaku kↄ̀. \v 26 Tó ò pìárɛ à gwa, à kú sɛ̃̀n, àsun gɛ́ro. Ke tó ò pìárɛ à gwa, à kú kpɛ́nɛ gũn, àsun síro. \v 27 Zaakũ lákũ legũ dì pí à ludambɛ pura kũ zaa ifãboki kpa ari a lɛ́tɛ kpa nà, lɛn Bisãsiri Nɛ́ suna nigↄ̃ de lɛ. \v 28 Gu kũ gɛ̀ kún, gwen yumburukunↄ ni kↄ̃ kakaran. \p \v 29 Gↄrↄ pìnↄ wɛ́tãmma gbɛra gↄ̃̀nↄ ifãntɛ̃ ni sira kũ, mↄvura ni í kɛro, susunɛnↄ ni wowo ludambɛ, gbãna kũ ò kú musunↄ ni dege. \v 30 Bisãsiri Nɛ́ sèeda gbasa à bo ludambɛ, buri kũ ò kú andunia gũnnↄ ni ń zĩda kɛ̃kɛ̃ ń pínki, oni Bisãsiri Nɛ́ suna e ludambɛ lukun kũ gbãnao kũ gakuri zↄ̃kↄ̃ↄo. \v 31 Ani a malaikanↄ zĩ kũ kãkãki'ũ gbãnao, oni a gbɛ̃ kũ à ń sɛ́nↄ kakara andunia kusuru siikↄ̃a zaa ludambɛ lɛ́ díkũ kũ a lɛ́ direkũo. \p \v 32 À yã dada kaka lía. Tó a gã̀nↄ í kpàkpa, àtɛn lá bↄ̀tↄ kú, á dↄ̃ guwãnagↄrↄ kà kãni. \v 33 Lɛmɛ sↄ̃, tó a yã pìnↄ è pínki lɛ, àgↄ̃ dↄ̃ kũ a sunaa kà kãni, à kú kpɛ́lɛlɛa. \v 34 Yãpuran matɛn oárɛ, gↄrↄ dí gbɛ̃nↄ ni gɛ̃tɛro ari yã pìnↄ gɛ́ kɛo pínki. \v 35 Musu kũ zĩtɛo ni gɛ̃tɛ, ama ma yãnↄn gɛ̃tɛna vĩro. \p \v 36 Gbɛ̃ke a gↄrↄ ke a gↄrↄ zaka dↄ̃ro, bee malaika kũ ò kú musunↄ ke Luda Nɛ́, sé De Luda. \v 37 Lákũ à de nà Nuhu gↄrↄ, lɛn anigↄ̃ de lɛ se Bisãsiri Nɛ́ sugↄrↄa. \v 38 Gↄrↄ kũ í dí da andunialaro, òtɛn pↄ́ ble òtɛn í mi, òtɛn nↄ sɛ́ òtɛn zã kɛ ari Nuhu gɛ̀ɛ à gɛ̃̀ gó'itɛ gũn. \v 39 Odi dↄ̃ro, akũ í sù à ń sɛ́tɛ ń pínki. Lɛn anigↄ̃ de lɛ se Bisãsiri Nɛ́ sugↄrↄa. \v 40 Gↄrↄ birea gbɛ̃nↄn planↄ nigↄ̃ kú bura, oni gbɛ̃ do sɛ́ ò gbɛ̃ do tón. \v 41 Nↄgbɛ̃ gbɛ̃nↄn planↄ nigↄ̃ pↄ́ lↄ́lↄ gbɛ̀n, oni gbɛ̃ do sɛ́ ò gbɛ̃ do tón. \v 42 Abire yãi á wɛ́ gↄ̃ dↄ, zaakũ á dↄ̃ gↄrↄ kũ á Dikiri ni suro. \v 43 Àgↄ̃ adikĩna dↄ̃. Tó bede gↄrↄ zaka kũ kpãni ni suawa dↄ̃̀ yã, de á wɛ́ gↄ̃ dↄ, ani tó à a kpɛ́ fↄ̃ro. \v 44 Abire yãi ákↄ̃nↄ sↄ̃, àgↄ̃ kú kũ soruo, zaakũ Bisãsiri Nɛ́ ni su gↄrↄ zaka kũ á wɛ́ dↄiroamɛ. \s1 Zĩkɛri náanide laakaride \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 Dímɛ zĩkɛri náanide laakaride kũ a dikiri a zĩkɛrinↄ nànɛ a ↄĩ de à pↄ́ble kpáḿma a gↄrↄa ũu? \v 46 Arubarikaden zĩkɛri kũ a dikiri a lè àtɛn kɛ lɛ a sugↄrↄa ũ. \v 47 Yãpuran matɛn oárɛ, ani a aruzɛkɛ sĩnda pínki nanɛ a ↄĩmɛ. \v 48 Ama tó zĩkɛrii pì pãsĩ, akũ à pì a nɛ̀sɛɛ gũn a dikiri tɛn gì kɛ, \v 49 akũ à nà a zĩkɛri dakenↄ gbɛ̃gbɛ̃naaa, àtɛn pↄ́ ble àtɛn í mi kũ wɛ̃dɛrinↄ, \v 50 a dikiri ni su gↄrↄ kũ a wɛ́ dↄiroamɛ, gↄrↄ zaka kũ à dↄ̃roa, \v 51 ani a zↄ̃zↄ̃kↄ̃rɛ, à a baka da kũ manafikidenↄ. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \c 25 \s1 Nↄkpare gbɛ̃nↄn kurinↄ \p \v 1 Gↄrↄ birea kpata kũ à bò Luda kĩnaa nigↄ̃ de lán nↄkpare gbɛ̃nↄn kuri kũ ò ń fitilanↄ sɛ̀ ò bòo, òtɛn gɛ́ da nↄsɛrilɛ bàmɛ. \v 2 Ń gbɛ̃nↄn sↄↄronↄ bi yↄ̃nkↄnↄmɛ. Ń gbɛ̃nↄn sↄↄronↄ sↄ̃ laakaridenↄmɛ. \v 3 A yↄ̃nkↄnↄ ń fitilanↄ sɛ̀ nísi zànaa sari, \v 4 a laakaridenↄ sↄ̃ ò ń fitilanↄ sɛ̀ kũ nísi zànaao. \v 5 Nↄsɛri dí su likalikaro, akũ i ń sɛ́ ń pínki, òtɛn i o. \v 6 Lizãndo ò wiki lɛ̀: Nↄsɛri tɛn su! À futɛ à gɛ́ daalɛ. \v 7 Akũ nↄkpare pìnↄ vù ń pínki, ò ń fitilanↄ kɛ̀kɛ. \v 8 Akũ yↄ̃nkↄnↄ pì laakaridenↄnɛ: À ó gba nísi fíti sàee! Ó fitila tɛn ga bi! \v 9 Akũ laakaride pìnↄ wèḿma ò pì: Ani mↄ́wá kãáo pínkiro. À gɛ́ à á pↄ́ lú a yìarinↄ kĩnaa. \v 10 Kũ ò gɛ̀ɛ lú, akũ nↄsɛrii kà. Gbɛ̃ kũ ń soru kɛ̀nↄ gɛ̃̀ kãao nↄsɛ gũn, akũ ò gbàa tàta. \v 11 Kũ à kɛ̀ saa nↄkpare kpara pìnↄ sù, òtɛn lɛ́ zu: Dikiri, Dikiri! Ǹ zɛ wɛ̃wɛrɛ! \v 12 Akũ à wèḿma à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, má á dↄ̃ro. \v 13 Abire yãi á wɛ́ gↄ̃ dↄ, zaakũ á a gↄrↄ ke a gↄrↄ zaka dↄ̃ro. \s1 Ɔgↄdakɛna zĩkɛrinↄnɛ \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 Kpata kũ à bò Luda kĩnaa de lán gbɛ̃ kũ àtɛn gɛ́ wɛ̃tɛaa bà, akũ à a zĩkɛrinↄ sìsi, à a aruzɛkɛ nàńnɛ ń ↄĩ. \v 15 À ↄgↄda kɛ̀ ń gbɛ̃ donɛ sↄ̃̀nↄ sↄↄro, gbɛ̃ plade sↄ̃̀nↄ pla, gbɛ̃ aakↄ̃de sↄ̃̀nↄ do, ń baadi gbãna lɛ́n, akũ à gɛ̀ɛ wɛ̃tɛa. \v 16 Sↄ̃̀nↄsↄↄrode gɛ̀ɛ à laga tà kũ ↄgↄ pìio gↄ̃̀nↄ, akũ à àree lè sↄ̃̀nↄ sↄↄro. \v 17 Sↄ̃̀nↄplade kɛ̀ lɛ dↄ, akũ à àree lè sↄ̃̀nↄ pla. \v 18 Sↄ̃̀nↄdode sↄ̃ à gɛ̀ɛ à wɛ̀ɛ yↄ̃̀, akũ à a dikiri ↄgↄ pìi ùtɛn. \v 19 Gↄrↄ pla gbɛra zĩkɛrii pìnↄ dikirii sù, akũ àtɛni a ↄgↄ yã gↄ̃gↄ̃ kũńwo. \v 20 Sↄ̃̀nↄsↄↄrode sù kũ sↄ̃̀nↄ sↄↄro pãnde kũ à lèeo à pì: Dikiri, ǹ sↄ̃̀nↄ sↄↄro kũ n kpàma gwa, à àree kàramɛnɛ sↄ̃̀nↄ sↄↄro dↄ. \v 21 Akũ a dikirii pìnɛ: N kɛ̀ zĩkɛri mana náanide! Lákũ ń náani vĩ kũ a fítio nà, mani a zↄ̃kↄ̃ nannɛ n ↄĩ sà. Ǹ gɛ̃ ma pↄnnakɛnaa gũn. \v 22 Sↄ̃̀nↄplade sù dↄ à pì: Dikiri, ǹ sↄ̃̀nↄ pla kũ n kpàma gwa, à àree kàramɛnɛ sↄ̃̀nↄ pla dↄ. \v 23 Akũ a dikirii pìnɛ: N kɛ̀ zĩkɛri mana náanide! Lákũ ń náani vĩ kũ a fítio nà, mani a zↄ̃kↄ̃ nannɛ n ↄĩ sà. Ǹ gɛ̃ ma pↄnnakɛnaa gũn. \v 24 Akũ sↄ̃̀nↄdode sù sà à pì: Dikiri, má dↄ̃ kũ n yãnↄn zĩ'ũ. Ndì pↄ́ kɛ̃ gu kũ ńdi tↄ̃nlo. Ndì pↄ́ kakara gu kũ ńdi gbɛ̃nlo. \v 25 Akũ vĩna ma kũ, ma gɛ ma n ↄgↄ ùtɛ wɛ̀ɛn. N pↄ́n dí. \v 26 Akũ a dikirii pìnɛ: Zĩkɛri vãni ma'ãde! Ń dↄ̃ kũ madì pↄ́ kɛ̃ gu kũ mádi tↄ̃nlo, madì pↄ́ kakara gu kũ mádi gbɛ̃nloo? \v 27 À mana yã n ↄgↄda kɛ̀o gbɛ̃kenɛ, de tó ma su, mà a pↄ́ sí kũ a ío. \v 28 À sↄ̃̀nↄ do pì sía à kpá sↄ̃̀nↄsↄↄrodea. \v 29 Zaakũ gbɛ̃ kũ à pↄ́ vĩn Luda ni karanɛ ari àgↄ̃ din. Gbɛ̃ kũ à vĩro sↄ̃, bee pↄ́ kũ à vĩ Luda ni síamɛ. \v 30 Zĩkɛri pã dí sↄ̃, à a zu bàai gusiran. Gwen oni ↄ́ↄ dↄn ò ↄ di ń mìia. \s1 Ziakpɛ zĩ yãkpatɛkɛnaa \p \v 31 Tó Bisãsiri Nɛ́ sù a gakuri gũn kũ a malaikanↄ ń pínki, ani vutɛ a kíblegba gakuridea. \v 32 Andunia burinↄ ni kakara a arɛ ń pínki, ani ń kɛ̃kↄ̃a, lákũ pↄ́dãrii dì sãnↄ kɛ̃kↄ̃a kũ blènↄ nà. \v 33 Ani sãnↄ kpá a ↄplai, blènↄ sↄ̃ ↄzɛi. \v 34 Abire gbɛra Kína pì ni pi gbɛ̃ kũ ò kú a ↄplainↄnɛ: Ákↄ̃nↄ kũ ma De arubarikaa dàágunↄ, à mↄ́ à kpata kũ à a soru kɛ̀árɛ zaa anduniakatɛna gↄrↄ ble. \v 35 Zaakũ kũ nà tɛni ma dɛ, a pↄ́ble kpàma. Kũ ími tɛni ma dɛ, a í kpàma. Kũ má kun nibↄ ũ, a ma si. \v 36 Kũ má kun punsi, a asiri tàmɛnɛ. Kũ matɛn gyã kɛ, a ma gwa. Kũ ò ma da kpɛ́siran, a su wɛ́ kpàtɛmai. \p \v 37 Gbɛ̃ mananↄ ni pinɛ: Dikiri, bↄrɛn o è nà tɛni n dɛ o pↄ́ble kpàmma ke ími tɛni n dɛ, o í kpàmmaa? \v 38 Bↄrɛn o n e nibↄ ũ o n si, ke ń kun punsi o asiri tànnɛɛ? \v 39 Bↄrɛn o n e ntɛn gyã kɛ, ke ò n da kpɛ́siran o gɛ wɛ́ kpàtɛnyĩi? \v 40 Kína pì ni weḿma à pi: Yãpuran matɛn oárɛ, yã kũ a kɛ̀ gbɛ̃ kĩanaanɛ ma gbɛ̃ dínↄ tɛ́, makũmɛ a kɛ̀mɛnɛ. \p \v 41 Abire gbɛra ani pi gbɛ̃ kũ ò kú a ↄzɛinↄnɛ: À gomɛnɛ gwe ákↄ̃nↄ kũ Luda lɛ́ kɛ̀árɛnↄ! À tá tɛ́ kũ àdi garo kũ Luda kɛ̀kɛ Ibilisinɛ kũ a ìbanↄ gũn. \v 42 Zaakũ nà tɛni ma dɛ, ádi pↄ́ble kpámaro. Ími tɛni ma dɛ, ádi í kpámaro. \v 43 Má de nibↄↄ ũ, ádi ma síro. Má kun punsi, ádi asiri támɛnɛro. Matɛn gyã kɛ ke ò ma da kpɛ́siran, ádi su à wɛ́ kpátɛmairo. \v 44 Oni gbasa ò a la ò pi: Dikiri, bↄrɛn o n e kũ nàao ke ímio ke nibↄ ũ ke punsi ke gyãre ke purusuna ũ, akũ ódi kpányĩroo? \v 45 Kína ni weḿma à pi: Yãpuran matɛn oárɛ, lákũ ádi kɛ gbɛ̃ kũ à kĩanaanɛ gbɛ̃ dínↄ tɛ́ro nà, makũmɛ ádi kɛmɛnɛro. \v 46 Gbɛ̃ birenↄ ni tá wɛ́tãmma kũ àdi lákaro gũmmɛ, gbɛ̃ mananↄ sↄ̃ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro gũn. \c 26 \s1 Lɛ́kpakũsũna Yesuii \r (Maa 14:1-2, Luk 22:1-2, Yuh 11:45-53) \p \v 1 Kũ Yesu yã birenↄ ò pínki à làka, akũ à pì a ìbanↄnɛ: \v 2 Á dↄ̃ kũ Vĩnla dikpɛ gↄ̃̀ gↄrↄ pla, oni Bisãsiri Nɛ́ kpáḿma ò a pá lía. \p \v 3 Abire gbɛra sa'orikinↄ kũ Yuda gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kↄ̃ kàkara sa'oriki zↄ̃kↄ̃ kũ òdi pi Kayafa bɛa. \v 4 Ò yã gↄ̃̀gↄ̃ ↄ̃ndↄ̃o lákũ oni Yesu kũ ò a dɛ nà \v 5 ò pì: Òsun kɛ dikpɛ zĩro, de gbɛ̃nↄ sún zuka káro yãi. \s1 Nísi gbĩ nna kuna Yesu mìia \r (Maa 14:3-9, Yuh 12:1-8) \p \v 6-7 Kũ Yesu kú Bɛtani, Simↄ Kusu bɛa, àtɛn pↄ́ ble gɛngɛsɛkɛna, akũ nↄgbɛ̃ ke nài, à lo fítinna kũ nísi gbĩ nna ↄgↄde kú a gũn kũna, akũ à kù Yesu mìia. \v 8 Kũ a ìbanↄ è lɛ, akũ ń pↄ fùtɛ ò pì: Bↄ́n pↄ́ lalasekɛna dí ũu? \v 9 De ò nísi pì yìa yã kũ ↄgↄ zↄ̃kↄ̃ↄo ò kpà takasidenↄa. \v 10 Yesu dↄ̃̀ḿma, akũ à pìńnɛ: Bↄ́yãi átɛn wari dↄ nↄgbɛ̃ pìiaa? À zĩ mana kɛ̀mɛnɛmɛ. \v 11 Takasidenↄn kú kãáo gↄrↄ sĩnda pínki, makũ sↄ̃ manigↄ̃ kú kãáo gↄrↄ sĩnda pínkiro. \v 12 Kũ à nísi pìi kù ma mɛ̀ɛa, à kɛ̀ lɛ de à ma gɛ̀ kɛomɛ. \v 13 Yãpuran matɛn oárɛ, gu kũ òtɛni ma baaru nna waazi kɛn andunia gũn pínki, onigↄ̃ yã kũ nↄgbɛ̃ pìi kɛ̀ o a dↄngu yãi. \s1 Yudasi bona Yesu kpɛ \r (Maa 14:10-11, Luk 22:3-6) \p \v 14 Abire gbɛra gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ do kũ òdi pinɛ Yudasi Isikariↄti gɛ̀ɛ sa'orikinↄ kĩnaa \v 15 à pì: Tó ma Yesu kpàáwa, bↄ́n á ye à kpámaa? Akũ ò andurufu ↄgↄ mɛ̀n baraakurii nàro ò kpàa. \v 16 Zaa gↄrↄ birean àtɛn zɛ́ wɛtɛ à Yesu kpáḿma. \s1 Vĩnla pↄ́blenaa \r (Maa 14:12-21, Luk 22:7-14, Yuh 13:21-38) \p \v 17 Burodi Futɛnasari dikpɛ gↄrↄ káaku zĩ Yesu ìbanↄ sù ò a là ò pì: Mán ń ye ò gɛ́ kɛkɛnnɛ ǹ Vĩnla pↄ́ blenn? \v 18 À wèḿma à pì: À gɛ́ wɛ̃tɛn gↄ̃gbɛ̃ ke kĩnaa à pinɛ, Dannɛri pì a gↄrↄ kà kãni. A bɛan áni Vĩnla pↄ́ blen kũ a ìbanↄ. \v 19 Yesu ìbanↄ kɛ̀ lákũ à dàńnɛ nà, ò Vĩnla pↄ́bleyã kɛ̀kɛ. \v 20 Kũ ↄkↄsi kɛ̀, Yesu gɛngɛsɛkɛna teburuui kũ a gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla pìnↄ. \v 21 Gↄrↄ kũ òtɛn pↄ́ ble à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, á gbɛ̃ mɛ̀n do ni ma kpáḿma. \v 22 Ń nɛ̀sɛɛ yàka manamana, akũ òtɛni a la dodo: Asa makũmɛroo, Dikiri? \v 23 Yesu wèḿma à pì: Gbɛ̃ kũ ótɛn ↄ kakara ta gũn lɛɛlɛ mɛ́ ani ma kpáḿma. \v 24 Bisãsiri Nɛ́ ni kpágui lákũ à kɛ̃na a yã musu nà, ama waiyoo gbɛ̃ kũ ani Bisãsiri Nɛ́ kpáḿma pìi. Ani kɛ sã̀na adenɛ tó odi a i yãro. \v 25 Akũ Yudasi kũ ani a kpáḿma pì pì: Asa makũmɛroo, Rabi? Yesu pìnɛ: Mↄkↄ̃mmɛ n ò gwe. \s1 Dikiri pↄ́ble \r (Maa 14:22-26, Luk 22:14-20, 1Kↄ 11:23-25) \p \v 26 Kũ òtɛn pↄ́ ble, Yesu burodii sɛ̀, à arubarikaa dàn, akũ à lìkↄ̃rɛ à kpà a ìbanↄa à pì: À sí à só, ma mɛ̀ɛn dí. \v 27 Akũ à toko sɛ̀ dↄ à arubarikaa dàn, à kpàḿma à pì: À mi á pínki. \v 28 Ma arun dí, Luda bàka kunna kũ gbɛ̃ dasinↄ aru ũ, kũ ani bↄtɛma ń durunnanↄ kɛ̃mmana yãi. \v 29 Matɛn oárɛ, zaa gbãra mani geepi'i dí mi doro ari kpata kũ à bò ma De kĩnaa gɛ́ boo gupuraa, gbasa mà a dufu mi kãáo sà. \v 30 Kũ ò lɛ̀ɛ sì, akũ ò bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛrɛɛi. \s1 Yesu gĩnakɛ à dↄ̃ yã kũ Pita ni kɛ \r (Maa 14:27-31, Luk 22:31-34, Yuh 13:36-38) \p \v 31 Akũ Yesu pìńnɛ: Á pínki áni fuma gwãaniala, zaakũ ò kɛ̃̀ Luda yãn ò pì: Mani sãdãri lɛ́, sãnↄ ni fãkↄ̃a. \v 32 Ama ma vunaa gbɛra mani doárɛ arɛ gɛna Galili. \v 33 Akũ Pita pìnɛ: Bee tó ò fùmma ń pínki, mani fumma zikiro. \v 34 Akũ Yesu pìnɛ: Yãpuran matɛn onnɛ, gwãaniala ari ko gↄ̃ gɛ́ lɛ́ zu, ĩni ledi kpámai gɛ̃̀n aakↄ̃. \v 35 Pita pìnɛ: Bee tó mani sù mà ga kũnwo, mani ledi kpányĩ zikiro. Akũ a ìbanↄ ò lɛ se ń pínki. \s1 Yesu aduakɛna zaa Gɛtɛsɛmani \r (Maa 14:32-42, Luk 22:39-46) \p \v 36 Akũ Yesu kũ a ìbanↄ kà gu kũ òdi pi Gɛtɛsɛmani, akũ à pìńnɛ: À vutɛ la ari mà gɛ́ adua kɛ zã̀ dire. \v 37 À Pita kũ Zebedi nɛ́ gbɛ̃nↄn planↄ sɛ̀ à gɛ̀ɛ kũńwo. A pↄ sira kũ̀ à nɛ̀sɛyↄkↄ sì. \v 38 Akũ à pìńnɛ: Ma pↄ sira kũ̀ manamana ari ga lɛ́i. À zɛ la à itɛ̃ kɛ kũmao. \v 39 Kũ à gɛ̀ɛ arɛ fíti, akũ à kùtɛ zĩtɛ à adua kɛ̀ à pì: Baa, tó ani sí kɛ, ǹ tó toko'i díkĩna gɛ̃tɛmala. Ama adi kɛ lákũ má yei nàro, séde lákũ ń yei nà. \v 40 Akũ a ɛ̀ra à sù à a ìbanↄ lè, òtɛn i o. Akũ à pì Pitanɛ: Lɛn yá? Ádi fↄ̃ a itɛ̃ kɛ̀ kũmao bee awa doroo? \v 41 À itɛ̃ kɛ àgↄ̃ adua kɛ de àsun fu yↄ̃ogwanaaaro yãi. Nini yei, ama mɛ̀ɛ busɛ. \v 42 À kɛ̃̀ḿma a gɛ̃̀n plade, à adua kɛ̀ à pì: Baa, tó toko díkĩna ni gɛ̃tɛmala a í minaa sariro, ǹ tó n pↄyenyĩna kɛ. \v 43 Kũ à ɛ̀ra à sù à ń lé, òtɛn i o dↄ, zaakũ òtɛn idekũ dɛdɛ. \v 44 Akũ à ń tón dↄ, à gɛ̀ɛ à wɛ́ kɛ̀ a gɛ̃̀n aakↄ̃de, à yã dokↄ̃nↄ pìi ò dↄ. \v 45 Akũ à ɛ̀ra à sù a ìbanↄ kĩnaa à pìńnɛ: Átɛn i o, átɛn kámma bo ari teran yá? À gwa! Gↄrↄ kà kãni. Ò Bisãsiri Nɛ́ kpà durunnakɛrinↄa. \v 46 À futɛ ò tá. Gbɛ̃ kũ à ma nańnɛ ń ↄĩ tɛn su. \s1 Yesu kũnaa \r (Maa 14:43-50, Luk 22:47-53, Yuh 18:3-12) \p \v 47 Kũ à kpɛ́ àtɛn yã pì o, akũ Yudasi, a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ doke sù kũ pario, ò fɛ̃nɛdanↄ kũna kũ gònↄ, ò bò sa'orikinↄ kũ Yuda gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kĩnaa. \v 48 Bonkpɛde pì sↄ̃, à sèedaa òńnɛ à pì: Gbɛ̃ kũ mani lɛ́ pɛ́a, àkũmɛ gwe. À a kũ. \v 49 Akũ à mìi dↄ̀ Yesua gↄ̃̀nↄ à pì: Fↄↄ, Rabi! Akũ à lɛ́ pɛ̀a. \v 50 Yesu pìnɛ: Ma gbɛ̃, ǹ n kɛna kɛ! Akũ ò sù ò ↄ pɛ̀tɛ Yesua ò a kũ̀. \v 51 Akũ Yesu gbɛ̃nↄ do a fɛ̃nɛda wòto, à sa'oriki zↄ̃kↄ̃ zĩ̀rii lɛ̀o à a sã gò. \v 52 Akũ Yesu pìnɛ: Ǹ n fɛ̃nɛda sↄtↄ a plɛn. Zaakũ gbɛ̃ kũ à zɛ̀ kũ fɛ̃nɛdao, fɛ̃nɛda mɛ́ ani a dɛ. \v 53 Tó má ye ma De malaika zĩ̀karinↄ gbarɛmɛnɛ gↄ̃̀nↄ de gã̀ kuri awɛɛplanↄla, ń dↄ̃ mani fua mà a wɛ́ kɛan yá? \v 54 Tó ma kɛ̀ lɛ sↄ̃, deran yã kũ ò kɛ̃̀ Luda yãn ò pì ani kɛ lɛ ni kɛɛ? \v 55 Akũ Yesu pì parinɛ: Kpãni wɛ́dewɛn ma ũ kũ a su à ma kũ kũ fɛ̃nɛdanↄ kũ gònↄo yá? Madìgↄ̃ vutɛ Luda ↄnn lákũ gu dìgↄ̃ dↄ nà madìgↄ̃ yã daárɛ, ádi ma kũro. \v 56 Ama yã pìi kɛ̀ pínki, de yã kũ annabinↄ kɛ̃̀ Luda yãn kɛ yãi. Akũ a ìbanↄ bàa lɛ̀ ń pínki ò a tòn. \s1 Yuda gbãnadenↄ yãkpatɛkɛna kũ Yesuo \r (Maa 14:53-65, Luk 22:54-55, 63-71, Yuh 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Gbɛ̃ kũ ò Yesu kũ̀nↄ gɛ̀ɛ kãao sa'oriki zↄ̃kↄ̃ Kayafa bɛa. Ludayãdannɛrinↄ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kakarana gwe. \v 58 Pita tɛ́ a kpɛ zã̀ dire ari sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ pìi bɛa. À gɛ̃̀ ↄnn, à vùtɛ kũ dogarinↄ de à yã pìi mìdɛna e. \v 59 Sa'orikinↄ kũ Yuda yãkpatɛkɛrinↄ ń pínki tɛn sèeda wɛtɛ Yesua ò a dɛ. \v 60 Bee kũ gbɛ̃nↄ sù ò ɛ́kɛyãnↄ dìdia dasi, adi kɛro. Kpɛkpɛ gbɛ̃nↄn pla kenↄ sù \v 61 ò pì: Gbɛ̃ pìi pì, áni fↄ̃ à Luda kpɛ́ wí, áni ɛra à bo gↄrↄ aakↄ̃ dagura sɛ́! \v 62 Akũ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ fùtɛ à zɛ̀ à pì Yesunɛ: Ń yãke vĩ ǹ weḿmaroo? Yã kũ òtɛn didimma dí de deraa? \v 63 Yesu yĩtɛ kpɛ̃n, akũ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ pìi pìnɛ: Ma nannɛ Luda Wɛ̃̀ndidei, ǹ owɛrɛ tó Luda Nɛ́ Arumasihumɛ n ũ. \v 64 Yesu wèa à pì: Lɛn n ò lɛ. Makũ sↄ̃, matɛn oárɛ, zaa gbãra áni Bisãsiri Nɛ́ e vutɛna Gbãnasĩndapinkide ↄplai, akũsↄ̃ áni a suna e ludambɛ lukun. \v 65 Akũ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ pì a utanↄ gà à kɛ̃̀ à pì: A dↄkɛ̀ kũ Ludao! À kɛ̀ dera ótɛn sèedade pãnde kenↄ wɛtɛ dↄↄ? A mà lákũ à dↄkɛ̀ kũ Ludao nà. \v 66 Yã kpaten a zɛo teraa? Akũ ò wèa ò pì: A taari kà ò a dɛ. \v 67 Akũ ò lɛ́'i sù a ãnnwa, ò a lɛ̀lɛ kũ okũo. Gbɛ̃kenↄ a sãn kɛ̀kɛ \v 68 ò pì: Arumasihu, ǹ annabikɛyã o ǹ gbɛ̃ kũ à n lɛ owɛrɛ. \s1 Pita ledikpana Yesui \r (Maa 14:66-72, Luk 22:56-62, Yuh 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pita vutɛna ↄnn, akũ zↄ̀nↄkpare ke sù à pìnɛ: Mↄkↄ̃n sↄ̃ ndìgↄ̃ kú lɛɛlɛ kũ Galili gbɛ̃ Yesu pìiomɛ. \v 70 Akũ à ledi kpà ń pínki wára à pì: Mádi yã kũ ntɛn o dↄ̀rↄ dↄ̃ro. \v 71 Akũ à fùtɛ à gɛ̃̀ gãnun. Nↄgbɛ̃ pãnde a è, akũ à pì gbɛ̃ kũ ò kú gwenↄnɛ: Gbɛ̃ díkĩna lɛɛlɛ kũ Yesu Nazɛraomɛ. \v 72 Pita ɛ̀ra à ledi kpà à la dà à pì: Má gbɛ̃ pì dↄ̃ro. \v 73 Kũ à kɛ̀ saa fíti, gbɛ̃ kũ ò zɛna gwenↄ nà Pitai ò pì: Yãpuramɛ, ń gbɛ̃ domɛ n ũ, zaakũ ó n dↄ̃ n yã'onaaamɛ. \v 74 Akũ à fùtɛ à a zĩda kà à la dà à pì: Má gbɛ̃ pì dↄ̃ro. Zaa gwe gↄ̃̀nↄn ko lɛ́ zù. \v 75 Akũ yã kũ Yesu òo dↄ̀ Pitagu kũ à pì, ari ko gↄ̃ gɛ́ lɛ́ zu, ani ledi kpáai gɛ̃̀n aakↄ̃. Akũ Pita bò bàai à pↄsira ↄ́ↄ dↄ̀. \c 27 \s1 Yudasi ganaa \r (Zĩr 1:18-19) \p \v 1 Kũ gu dↄ̀ kↄnkↄkↄnkↄ sa'orikinↄ kũ Yuda gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ ń pínki yã gↄ̃̀gↄ̃ Yesui de ò a dɛ. \v 2 Ò a yĩ̀, akũ ò gɛ̀ɛ ò a nà bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ Pilatinɛ a ↄ̃i. \p \v 3 Kũ Yudasi kũ à bò a kpɛ è yã dàala, à gↄ̃̀ díndↄ̃mɛnɛ gũn, akũ à gɛ̀ɛ andurufu ↄgↄ mɛ̀n baraakurii pì ɛra sa'orikinↄnɛ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ \v 4 à pìńnɛ: Ma durunna kɛ̀, ma taarisaride kpà gai. Akũ ò pìnɛ: Ó bàka ũgbaa? N yãn gwe. \v 5 Akũ Yudasi ↄgↄ pìi zù Luda kpɛ́n, akũ à tà à gɛ̀ɛ à a zĩda lòko. \v 6 Akũ sa'orikinↄ ↄgↄ pìi sɛ̀tɛ ò pì: Ɔgↄ pì kana Luda kpɛ́ ↄgↄdaki gũn zɛ́ vĩro, zaakũ gbɛ̃dɛ'ↄgↄmɛ. \v 7 Kũ ò yã gↄ̃̀gↄ̃, akũ ò orobori gbĩ̀dãki lù kũ ↄgↄ pìio nibↄnↄ vĩki ũ. \v 8 Abire yãi ari kũ a gbãrao òdi pi zĩtɛ pìinɛ Zĩtɛ Arude. \v 9 Akũ yã kũ annabi Ilimia òo kɛ̀ à pì: Ò andurufu ↄgↄ mɛ̀n baraakurii pìi sɛ̀tɛ, ↄgↄ kũ Isarailanↄ zɛ̀o ò kpà a yã musu pìi, \v 10 akũ ò orobori gbĩ̀dãki lùo, lákũ Dikiri dìtɛmɛnɛ nà. \s1 Pilati yãkpatɛkɛna kũ Yesuo \r (Maa 15:2-5, Luk 23:3-5, Yuh 18:33-38) \p \v 11 Yesu zɛna bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ arɛ. Akũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pì a là à pì: Mↄkↄ̃n Yudanↄ kína ũ yá? Yesu wèa à pì: Lɛn n ò lɛ. \v 12 Gↄrↄ kũ sa'orikinↄ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ tɛn yã didia, adi yãke weḿmaro. \v 13 Akũ Pilati pìnɛ: Ńdi yã dasi kũ òtɛn didimma maroo? \v 14 Ama Yesu dí yãke o yã pìnↄ doke musuro, akũ yã pìi bò bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìi sarɛ manamana. \s1 Yãdana Yesula \r (Maa 15:6-15, Luk 23:13-25, Yuh 18:39-19:16) \p \v 15 Vĩnla dikpɛ zĩ pínki bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìi dì purusunanↄ do kũ gbɛ̃nↄn yei gbarɛńnɛ. \v 16 Gↄrↄ kũ̀a sↄ̃ purusuna tↄ́de kú gwe òdi pi Baraba. \v 17 Kũ pari kàkara, akũ Pilati ń lá à pì: Dín á ye mà gbarɛárɛɛ? Baraban yá, ke Yesu kũ òdi pi Arumasihu? \v 18 Zaakũ à dↄ̃ kũ nɛ̀sɛgↄ̃ba vĩna kũ Yesuo yãin ò a kpàawa. \p \v 19 Gↄrↄ kũ Pilati vutɛna a gbĩ̀gbaaa, a nanↄ gbɛ̃ zĩ̀a à pì: Ǹsun yãke kɛ gbɛ̃ mana pìinɛro, zaakũ nana kũ ma ò a yã musu gĩa gwãani wari dↄ̀ma manamana. \p \v 20 Sa'orikinↄ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ nàkara gbɛ̃nↄa ò Baraba gbɛka, ò pi ò Yesu dɛ. \v 21 Akũ bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìi ń lá à pì: Gbɛ̃nↄn pla pìnↄ gũn, dín á ye mà gbarɛárɛɛ? Akũ ò pì, Barabamɛ. \v 22 Akũ Pilati ń lá à pì: Bↄ́n mani kɛ kũ Yesu kũ òdi pi Arumasihuoo? Gbɛ̃ sĩnda pínki pì: Ǹ a pá lía. \v 23 Akũ à ń lá à pì: Bↄ́ dàan à kɛ̀ɛ? Akũ ò wiki lɛ̀ ò kàra ò pì: Ǹ a pá lía. \v 24 Kũ Pilati è áni fↄ̃ à yãke kɛro, zuka tɛn kara, akũ à í dã̀, à a ↄ pìpi gbɛ̃nↄ wára à pì: Ma ↄ bↄ̀tɛ gbɛ̃ pì gana yãn. Á yãmɛ. \v 25 Akũ gbɛ̃ pìnↄ pì: A dɛna yã wí ó musu kũ ó nɛ́nↄ. \v 26 Akũ à Baraba gbàrɛńnɛ, à pì ò Yesu gbɛ̃ kũ flã̀ao ò a pá lía. \s1 Sozanↄ Yesu fobonaa \r (Maa 15:16-20, Yuh 19:2-3) \p \v 27 Akũ Pilati sozanↄ gɛ̃̀ kũ Yesuo bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pì bɛa, akũ ò ń gã̀ kàkara pínki ò lìkai. \v 28 Ò a pↄ́nↄ bↄ̀tɛa ò arukĩmba tɛ̃ra dànɛ, \v 29 akũ ò lɛ̀ fùraa tã̀ ò kùnɛ, ò leba nànɛ a ↄplan gò ũ. Akũ òtɛn kútɛkutɛnɛ, òtɛni a fobo òtɛn pi: Fↄↄ, Yudanↄ kína! \v 30 Ò lɛ́'i sùa, ò leba pìi sɛ̀ ò a lɛ̀o a mìia. \v 31 Kũ ò a fobò ò làka, akũ ò arukĩmba pìi gòala ò a zĩda pↄ́kasanↄ dànɛ, akũ òtɛn gɛ́ a pá lía. \s1 Yesu pana lía \r (Maa 15:21-32, Luk 23:26-43, Yuh 19:17-27) \p \v 32 Kũ ò bↄ̀tɛ òtɛn gɛ́, ò dàkarɛ kũ Sirɛni gbɛ̃ kũ òdi pi Simↄo, akũ ò gã nàa à Yesu lígbãndurukpana sɛ́. \v 33 Akũ ò kà gu kũ òdi pi Gↄgↄta kũ à pì mìtokoki. \v 34 Akũ ò sèwɛ̃ kũ ò yã̀katɛ kũ ɛzɛo dↄ̀nɛ à mi. Kũ à í kɛ̀, akũ à gì mii. \v 35 Kũ ò a pà lía, akũ ò kàpaa kpà ò a pↄ́kasanↄ kpàatɛkↄ̃nɛ. \v 36 Akũ ò vùtɛ òtɛni a dãkpã gwe. \v 37 Ò yã kũ ò dìaa kɛ̃̀ ò nà a mìla ò pì: \qc Yudanↄ kína Yesun dí. \b \m \v 38 Akũ ò kpãni wɛ́dewɛnↄ pà lía a sarɛ gbɛ̃nↄn pla, gbɛ̃ do a ↄplai, gbɛ̃ do a ↄzɛi. \v 39 Gbɛ̃ kũ òtɛn gɛ̃ zɛ́la gwenↄ tɛni ń mì kɛ dékũdekũ, òtɛni a sↄ̃sↄ̃ \v 40 ò pì: Mↄkↄ̃n kũ n pì ĩni Luda kpɛ́ wí ǹ ɛra ǹ bo gↄrↄ aakↄ̃ daguran gweroo? Tó mↄkↄ̃mmɛ Luda Nɛ́ ũ, ǹ n zĩda sura ba ǹ kipa lía. \v 41 Lɛmɛ dↄ sa'orikinↄ kũ ludayãdannɛrinↄ kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ tɛni a fobo lɛ ò pì: \v 42 À gbɛ̃ pãndenↄ sura bà, ama ani fↄ̃ à a zĩda sura baro. Isarailanↄ kínanloo? À kipa lía tera, óni a náani kɛ. \v 43 À Luda náani vĩ. Tó Luda yei, à a bo sà, zaakũ à pì akãamɛ Luda Nɛ́ ũ. \v 44 Bee kpãni kũ ò ń pá lía lɛɛlɛnↄ tɛni a sↄ̃sↄ̃ lɛ dↄ. \s1 Yesu ganaa \r (Maa 15:33-41, Luk 23:44-49, Yuh 19:28-30) \p \v 45 Kũ ifãntɛ̃ kà mìdangura, akũ gusira dà bùsuu pìla pínki ari fãnantɛ̃ mↄ̀ aakↄ̃. \v 46 Fãnantɛ̃ mↄ̀ aakↄ̃n Yesu wiki lɛ̀ gbãnagbãna à pì: Ɛloi, Ɛloi, lɛma sabatani! Abirekũ pì, ma Luda, ma Luda, à kɛ̀ dera n ma tonn? \v 47 Kũ gbɛ̃ kũ ò zɛna gwe kenↄ yã pìi mà, akũ ò pì: Dake tɛn Iliasu sísi. \v 48 Zaa gwe gↄ̃̀nↄ ń gbɛ̃ do bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ à sako sɛ̀ à dà sèwɛ̃ kpã̀kpãa gũn, à fĩ̀fĩ lebaa, akũ à dↄ̀ Yesunɛ à mi. \v 49 Akũ gbɛ̃ kparanↄ pì: À zɛ gĩa ò gwa tó Iliasu ni su à a sura ba. \v 50 Yesu ɛ̀ra à wiki gbãna lɛ̀ dↄ, akũ à a wɛ̃̀ndii gbàrɛ. \p \v 51 Akũ Luda kpɛ́ lábure kɛ̃̀kↄ̃a pla bona musu suna zĩtɛ. Zĩtɛ yĩ̀gãyĩgã, gbɛ̀nↄ pàrapara, \v 52 miranↄ wɛ̃̀wɛ̃, akũ Luda gbɛ̃nↄ fùtɛ bona gan dasi. \v 53 Yesu vuna gan gbɛra ò bↄ̀tɛ miran, ò gɛ̃̀ Luda wɛ̃tɛn, gbɛ̃nↄ ń é dasi. \v 54 Kũ sozanↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ kũ a gbɛ̃ kũ òtɛn Yesu dãkpãnↄ zĩtɛ yĩgãyĩgãnaa pìi è kũ yã kũ ò kɛ̀nↄ pínki, vĩna ń kũ manamana ò pì: Yãpuramɛ Luda Nɛ́n gbɛ̃ dí ũ. \v 55 Nↄgbɛ̃nↄn kú gwe dasi, òtɛn gu gwa zã̀ dire. Ò tɛ́ Yesui bona Galilimɛ, òdigↄ̃ pↄ́ble kɛnɛ. \v 56 Ń tɛ́n Mariama Magadalɛni kun kũ Mariamao Yamisi kũ Yusufuo da kũ Zebedi nɛ́nↄ dao. \s1 Yesu vĩnaa \r (Maa 15:42-47, Luk 23:50-56, Yuh 19:38-42) \p \v 57 Kũ ↄkↄsi kɛ̀, Arimatea gbɛ̃ ↄgↄde kũ òdi pinɛ Yusufu sù. Yesu ìbaamɛ dↄ. \v 58 À gɛ̀ɛ à Yesu gɛ̀ɛ gbɛ̀ka Pilatia, akũ Pilati pì ò kpáa. \v 59 Kũ Yusufu gɛ̀ɛ pìi sɛ̀, a táaru biza dufu fĩ̀fĩa, \v 60 à a dà a zĩda gbɛ̀wɛɛ kũ ò sↄ̀ mira ũ gũn. Akũ à gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ɛ gbigiri kɛ̀ à tà wɛ̀ɛ pìlɛ à tà. \v 61 Mariama Magadalɛni kũ Mariama pãnde pìio vutɛna gwe, ò arɛdↄna miraa. \p \v 62 Kũ gↄrↄ lìtɛ, kámmabogↄrↄ zĩ kà, akũ sa'orikinↄ kũ Farisinↄ gɛ̀ɛ Pilati kĩnaa lɛɛlɛ \v 63 ò pì: Yã kũ gbɛ̃kɛkɛrii pìi ò a bɛ̃nɛ zĩ dↄógu à pì, gↄrↄ aakↄ̃ gbɛra áni vu. \v 64 Ǹ tó ògↄ̃ mira pì dãkpã ari a gↄrↄ aakↄ̃de zĩ. Tó lɛnlo, a ìbanↄ ni su ò a gɛ̀ sɛ́ kpãni, oni o gbɛ̃nↄnɛ à fùtɛ bona gan. Ɛ́kɛ kpɛ bire nigↄ̃ de a káakupↄla. \v 65 Akũ Pilati pìńnɛ: À sozanↄ sí à gɛ́ à mira pì dãkpã lákũ áni fↄ̃ nà. \v 66 Akũ ò gɛ̀ɛ ò sèedaa kɛ̀ miragbɛɛa, ò sozanↄ tò gwe ògↄ̃ dãkpã. \c 28 \s1 Yesu vunaa \r (Maa 16:1-8, Luk 24:1-12, Yuh 20:1-10) \p \v 1 Kámmabogↄrↄ gbɛra azumanɛnna zĩ kↄnkↄkↄnkↄ Mariama Magadalɛni kũ Mariama pãnde pìio bò ò gɛ̀ɛ mira gwa. \v 2 Akũ zĩtɛ yĩ̀gãyĩgã gbãnagbãna, zaakũ Dikiri malaika ke bò musu, à sù à gbɛ̀ɛ pì gbigiri kɛ̀ à gò mira lɛ́a, akũ à vùtɛa. \v 3 A ãn de lán legũpinaa bà, a uta de pú táitai lán buu bà. \v 4 Vĩna gudãkpãrinↄ kũ̀, òtɛn lukaluka, akũ ò gↄ̃̀ sã̀ii. \v 5 Akũ malaika pìi pì nↄgbɛ̃ pìnↄnɛ: Àsun tó vĩna á kũro. Má dↄ̃ kũ Yesu kũ ò pà líaan átɛn wɛtɛ. \v 6 À kú laro, à fùtɛ lákũ à ò nà. À mↄ́ à gu kũ ò a wùtɛn gwa, \v 7 á gɛ́ à o a ìbanↄnɛ likalika à fùtɛ bona gan. Ani dońnɛ arɛ gɛna Galili. Gwen áni a en. Ma òárɛn gwe. \p \v 8 Akũ ò bò miran likalika kũ vĩnao, ama ń pↄ nna zↄ̃kↄ̃. Ò bàa lɛ̀ òtɛn gɛ́ a baaru kpá a ìbanↄnɛ. \v 9 Akũ Yesu dàńlɛ gↄ̃̀nↄ, à fↄ kpàḿma. Kũ ò nài, ò donyĩ kɛ̀nɛ, akũ ò ↄ nà a gɛ̀sɛkpɛa. \v 10 Akũ Yesu pìńnɛ: Àsun tó vĩna á kũro. À gɛ́ à o ma gbɛ̃nↄnɛ ò gɛ́ Galili. Gwen oni ma en. \s1 Soza gudãkpãrinↄ yãgbãnnɛnaa \p \v 11 Kũ nↄgbɛ̃nↄ tà, akũ soza gudãkpãri kenↄ gɛ̃̀ wɛ̃tɛ gũn, ò yã kũ ò kɛ̀nↄ ò sa'orikinↄnɛ pínki. \v 12 Akũ sa'oriki pìnↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ sìsi, ò yã gↄ̃̀gↄ̃, akũ ò ↄgↄ zↄ̃kↄ̃ↄ kpà sozaa pìnↄa gusarɛ \v 13 ò pì: À pi a ìbanↄ mɛ́ ò sù gwãani, ò a gɛ̀ɛ sɛ̀ kpãni gↄrↄ kũ átɛn i o. \v 14 Tó bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ yã pìi mà, óni kútɛ kɛ́nɛ, áni bo yãketen. \v 15 Sozanↄ ↄgↄ pìi sì, akũ ò kɛ̀ lákũ ò dàńnɛ nà. Akũ yã pìi gↄ̃̀ Yudanↄnɛ baaru ũ ari kũ a gbãrao. \s1 Yesu zĩ nana a ìbanↄnɛ ń ↄĩ \r (Maa 16:9-20, Luk 24:36-53, Yuh 20:11-23, Zĩr 1:6-8) \p \v 16 Yesu ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛdonↄ gɛ̀ɛ Galili kpi kũ à a ki gↄ̃̀gↄ̃ńnɛ yã musu. \v 17 Kũ ò a è, ò donyĩ kɛ̀nɛ, ama ń gbɛ̃kenↄ tɛn sika kɛ. \v 18 Akũ Yesu nàńyĩ à pìńnɛ: Luda musu kũ zĩtɛo iko pínki kpàma. \v 19 Abire yãi à gɛ́ à buri sĩnda pínki kɛ ma ìbanↄ ũ, à ń da'itɛ kɛ kũ De Luda tↄ́o kũ a Nɛ́ tↄ́o kũ a Nini tↄ́o, \v 20 à yã kũ má dìtɛárɛnↄ dańnɛ ògↄ̃ kũna pínki. À ma, manigↄ̃ kú kãáo gↄrↄ sĩnda pínki ari andunia gɛ́ lákao.