\id JHN John in Busa, Ross Jones \ide UTF-8 \h YUHANA \toc1 YUHANA \toc2 YUHANA \mt1 YUHANA \is1 Baaru nna kũ Yuhana kɛ̃̀ɛ \io1 Yahaya Da'itɛkɛri kũ Yesu ìba káakunↄ 1:1-1:51 \io1 Yesu yãdannɛnaa 2:1-12:50 \io1 Yesu kunna Yurusalɛmu 13:1-17:26 \io1 Yesu gana kũ a vunaao 18:1-20:31 \io1 Yesu boasuna a ìbanↄa 21:1-21:35 \c 1 \s1 Yesu Kirisi suna andunia gũn \p \v 1 Zaa káaku Yã kun, Yã pì kú kũ Ludao, Yã pìimɛ Luda ũ. \v 2 À kú kũ Ludao zaa káaku. \v 3 Luda pↄ́ sĩnda pínki kɛ̀ a gãimɛ, pↄ́ke kun kũ à kɛ̀ a sariro. \v 4 A gũnn wɛ̃̀ndi kún, akũ wɛ̃̀ndii pì de gupura ũ gbɛ̃nↄnɛ. \v 5 Gupura pìi dì pu gusiran, akũ gusira pì ni le à daalaro. \p \v 6 Luda gbɛ̃ke zĩ̀ a tↄ́n Yahaya. \v 7 À sù gupura pìi sèedade ũmɛ, à gupura pì yã ò gbɛ̃nↄnɛ, de baadi a náani kɛ a gãi. \v 8 Àkũmɛ gupura pì ũro, à sù gupura pìi sèedade ũmɛ. \v 9 Gupura yãpurade kũ àdi gu pu gbɛ̃ sĩnda pínkinɛ mɛ́ àtɛn su andunia gũn. \p \v 10 Yã pì kú andunia gũn. Bee kũ Luda andunia kɛ̀ a gãi, andunia dí a dↄ̃ro. \v 11 À sù a bɛa, akũ a gbɛ̃nↄ dí a síro. \v 12 Gbɛ̃ kũ ò zɛ̀ kãao ò a náani kɛ̀nↄ sↄ̃, à ń gbá zɛ́ ò gↄ̃̀ Luda nɛ́nↄ ũ. \v 13 Ń inaa pì dí bo gbɛ̃ke aru gũnlo, adi bo mɛ̀futɛna ke gↄ̃gbɛ̃ pↄyeina kĩnaaro, Luda mɛ́ à ń í. \p \v 14 Yã pìi gↄ̃̀ bisãsiri ũ, à gↄrↄ pla kɛ̀ kũoo, akũ o a gakuri è, De Luda Nɛ́ mɛ̀n do légelege gakurimɛ, a gbɛ̃kɛ kũ yãpurao pɛkɛrɛana. \v 15 Yahaya a sèedaa kɛ̀ à pũ̀tã à pì: Gbɛ̃ kũ ma a yã òon dí, ma pì gbɛ̃ kũ àtɛn su ma gbɛra demala kũ à kun ma ã yãi. \v 16 Gbɛ̃kɛ pɛkɛrɛanaa gũn à gbɛ̃kɛ kɛ̀ ó baadinɛ, akũ o arubarikaa lè didikↄ̃ana. \v 17 Luda a doka kpàwá Musa gãi, à gbɛ̃kɛ kũ yãpurao kɛ̀wɛrɛ Yesu Kirisi gãimɛ. \v 18 Gbɛ̃ke dí wɛ́ si Ludalɛ zikiro. Luda Nɛ́ mɛ̀n do légelege kũ à kú a De kuru pì mɛ́ à tò ò a dↄ̃. \s1 Yahaya Da'itɛkɛri Yesu sèedakɛnaa \r (Mat 3:1-12, Maa 1:1-8, Luk 3:1-18) \p \v 19 Yuda gbãnade kũ ò kú Yurusalɛmunↄ sa'ori kenↄ kũ Levi buri kenↄ zĩ̀ Yahayaa, akũ ò a là ò pì: Dímɛ n ũu? Yã kũ à òńnɛn dí. \v 20 À òńnɛ súsu, adi yãke utɛńnɛro à pì: Arumasihun ma ũro. \v 21 Akũ ò a là ò pì: Dímɛ n ũ sɛ́ɛ? Iliasumɛn ũ yá? À wèḿma à pì: Oi! Akũ ò ɛ̀ra ò a là dↄ: Annabi zↄ̃kↄ̃ↄmɛ n ũ yá? À wèḿma à pì: Oi! \v 22 Akũ ò pìnɛ dↄ: Dimɛ n ũ sↄ̃ↄ? Ǹ owɛrɛ de ò gɛ́ ò o gbɛ̃ kũ ò ó zĩnↄnɛ. Deran ntɛn o nà n zĩda yã musuu? \v 23 Akũ à pì lákũ annabi Isaya ò nà: \q1 Gbɛ̃ kũ a kòto dↄ gbárannammɛ ma ũ, \q1 kũ àtɛn pi ò zɛ́ poro Dikirinɛ. \m \v 24 Gbɛ̃ kũ ò ń zĩ pìnↄ sↄ̃, ò bò Farisinↄ kĩnaamɛ. \v 25 Akũ ò a là ò pì: Zaakũ Arumasihumɛ n ũro ke Iliasu ke annabi zↄ̃kↄ̃ↄ, bↄ́yãi ntɛni gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛɛ? \v 26 Yahaya wèḿma à pì: Madì gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ, ama gbɛ̃ke kú á tɛ́, á a dↄ̃ro. \v 27 Àkũ mɛ́ ani su ma gbɛra, mádi ká mà a kyate bobonɛro. \v 28 Yã pìnↄ kɛ̀ Bɛtani kũ à kú Yoda bara diremɛ, gu kũ Yahaya tɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛn. \s1 Sãnɛ Bↄ̀rↄ kũ Luda kpàa \p \v 29 Kũ gu dↄ̀, Yahaya Yesu è àtɛn su a kĩnaa, akũ à pì: Sãnɛ Bↄ̀rↄ kũ Luda kpà à andunia durunna gon dí. \v 30 Gbɛ̃ pì yãn ma ò yã ma pì, gbɛ̃ kũ àtɛn su ma gbɛra demala, kũ à kun ma ã yãi. \v 31 Má a dↄ̃ yãro, ama ma su, matɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ de Isarailanↄ a dↄ̃ yãimɛ. \v 32 Yahaya a sèedaa kɛ̀ à pì: Ma è Luda Nini bò ludambɛ lán potɛ̃nɛ bà, à sù à zↄ̃̀a. \v 33 Mádi a dↄ̃ yãro. Kũ Luda ma zĩ gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ, à pìmɛnɛ gbɛ̃ kũ ma è a Nini sù à kìpaa, àkũ mɛ́ ani gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ kũ Nini pìio. \v 34 Ma abirekũ è, akũ ma a sèedaa kɛ̀ kũ àkũmɛ Luda Nɛ́ ũ. \s1 Yesu ìba káakunↄ \p \v 35 Kũ gu dↄ̀, Yahaya ɛ̀ra à kú gwe dↄ kũ a ìba gbɛ̃nↄn planↄ. \v 36 Kũ à Yesu è àtɛn gɛ̃tɛ, à pì: Sãnɛ Bↄ̀rↄ kũ Luda kpàan gwe! \v 37 Kũ ìba gbɛ̃nↄn pla pìnↄ yã pìi mà, ò bò ò tɛ̀ Yesui. \v 38 Yesu lìtɛ à è ò tɛ́ai, akũ à ń lá à pì: Bↄ́n á yeii? Ò pìnɛ: N bɛ kú mámɛɛ, Rabi? Tↄ́ pìi pì Dannɛri. \v 39 À wèḿma à pì: À mↄ́ à gwa. Akũ ò gɛ̀ɛ ò gu kũ à kun è, akũ ò gↄ̃̀ kãao zĩ birea. Ɔkↄsi mↄ̀ siikↄ̃ taka bà. \p \v 40 Gbɛ̃nↄn pla kũ ò Yahaya yã mà ò bò ò tɛ́ Yesui pìnↄ, ń gbɛ̃ do bi Simↄ Pita dakũna Andurumɛ. \v 41 À gɛ̀ɛ à a vĩ̀ni Simↄ lè gĩa, akũ à pìnɛ: O Arumasihu è. Tↄ́ pìin òdi pi dↄ Kirisi. \v 42 Akũ à gɛ̀ɛ kãao Yesu pì kĩnaa. Yesu a gwà tíii à pì: Yuhana nɛ́ Simↄmɛ n ũ. Oni pinnɛ sà Pitamɛ. Tↄ́ pìi pì gbɛ̀ɛ. \p \v 43 Kũ gu dↄ̀, Yesu ye à tá Galili bùsun, akũ à dà Filipilɛ à pìnɛ: Ǹ tɛ́mai. \v 44 Filipi pì bi Anduru kũ Pitao bɛ wɛ̃tɛ Bɛtɛsaida gbɛ̃mɛ. \v 45 Akũ Filipi gɛ̀ɛ à Natanaɛli lè à pì: Gbɛ̃ kũ Musa a yã ò a doka gũn, akũsↄ̃ annabinↄ a yã ò dↄ, o a lè. Yusufu nɛ́ Yesumɛ. Nazɛra gbɛ̃mɛ. \v 46 Natanaɛli pìnɛ: Gbɛ̃ mana ni bo Nazɛra yá? Filipi pìnɛ: Ǹ mↄ́ ǹ gwa. \v 47 Kũ Yesu Natanaɛli è àtɛn su a kĩnaa, à a yã ò à pì: Isaraila yãpuraden dí, a nɛ̀sɛɛ manafiki vĩro. \v 48 Akũ Natanaɛli pìnɛ: Ń ma dↄ̃ mámɛɛ? Akũ Yesu wèa à pì: Ari Filipi gↄ̃ gɛ́ n sísi, ma n e kaka lí gbáru. \v 49 Akũ Natanaɛli pìnɛ: Rabi, Luda Nɛ́mɛ n ũ, Isarailanↄ kínamɛ n ũ. \v 50 Yesu pìnɛ: Kũ ma ònnɛ ma n e kaka lí gbáru, akũ mɛ́ à tò n ma náani kɛ̀ yá? Ĩni yã zↄ̃kↄ̃ e de adikĩnala. \v 51 À ɛ̀ra à pìnɛ dↄ: Yãpuran matɛn oárɛ, áni ludambɛ e wɛ̃kↄ̃ana, Luda malaikanↄ nigↄ̃ didi Bisãsiri Nɛ́a ògↄ̃ kipaa. \c 2 \s1 Nↄsɛna zaa Kana \p \v 1 A gↄrↄ aakↄ̃de zĩ òtɛn nↄ sɛ́ zaa Kana, Galili bùsun. Yesu da kú gwe, \v 2 akũ ò Yesu kũ a ìbanↄ sìsi nↄsɛ kĩnaa dↄ. \v 3 Kũ sèwɛ̃ kĩ̀a, Yesu da pìnɛ: ò sèwɛ̃ vĩ doro bi. \v 4 Akũ Yesu wèa à pì: Bↄ́yãi n ma le abireoo? A gↄrↄ dí kámɛnɛ kↄ̀ro. \v 5 Akũ a da pì zĩkɛrinↄnɛ: Lákũ ani oárɛ nà, à kɛ lɛ. \v 6 Gbɛ̀ orozãnↄn kú gwe mɛ̀n suddo Yudanↄ gbã̀bo'i kábↄnↄ ũ. A kenↄ dì í sí lita basiikↄ̃mɛ, a kenↄ sↄ̃ basuddo. \v 7 Akũ Yesu pì zĩkɛrinↄnɛ: À í káka orozã dínↄ pa. Akũ ò í kàka à pà yɛ́rɛrɛ. \v 8 Akũ à pìńnɛ: À tↄ́ à gɛ́o kↄ̃kↄ̃'orinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄnɛ sa. Akũ ò tↄ̀ ò gɛ̀ɛonɛ. \v 9 Kũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pì í litɛna sèwɛ̃ ũ pì lɛ́ kɛ̀, adi dↄ̃ gu kũ à bònlo, ama zĩkɛri kũ ò í pìi tↄ̀nↄn dↄ̃. Akũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pì ebayao sìsi \v 10 à pìnɛ: Wɛ̃ nnan òdi kpáḿma gĩa. Gↄrↄ kũ wɛ̃ tɛn diḿman òdi su kũ a gɛbuo sà. Mↄkↄ̃n sↄ̃, n wɛ̃ nna tò kpɛkpɛ. \v 11 Yesu daboyã káakuden gwe, kũ à kɛ̀ zaa Kana, Galili bùsun. À tↄ́ bò, akũ a ìbanↄ a náani kɛ̀. \v 12 Abire gbɛra Yesu gɛ̀ɛ Kapɛnamu kũ a dao kũ a dakũnanↄ kũ a ìbanↄo, ama odi gↄrↄ pla kɛ gwero. \s1 Yesu kunna Luda ↄnn \r (Mat 21:12-13, Maa 11:15-17, Luk 19:45-46) \p \v 13 Kũ Yudanↄ Vĩnla dikpɛ kà kãni, akũ Yesu gɛ̀ɛ Yurusalɛmu. \v 14 À è òtɛn zùnↄ kũ sãnↄ kũ lukulukunↄ yía Luda ↄnn, ↄgↄlilinkɛrinↄn vutɛna gwe. \v 15 Akũ à bàflãa tã̀ à pɛ̀ḿma ò bↄtɛ kũ sãnↄ kũ zùnↄ pínki. À ↄgↄlilinkɛrii pìnↄ ↄgↄ fã̀kↄ̃a, à ń teburunↄ yĩ̀pa à kↄ̀tɛńnɛ. \v 16 Akũ à pì lukulukuyarii pìnↄnɛ: À pↄ́ pìnↄ sɛ́tɛ à boo pínki. Àsun ma De ↄn kɛ ɛtɛ ũro. \v 17 Akũ yã kũ à kɛ̃na Luda yãn díkĩna dↄ̀ a ìbanↄgu kũ à pì: N ↄn yã ma kũ gbãna manamana. \v 18 Akũ Yuda gbãnadenↄ a là ò pì: Daboyã kpaten ĩni kɛwɛrɛ de ò dↄ̃ kũ ń yã bire kɛna iko vĩi? \v 19 Yesu wèḿma à pì: À Luda kpɛ́ dí wí, mani ɛra mà futɛ gↄrↄ aakↄ̃ dagura. \v 20 Akũ gbãnade pìnↄ pìnɛ: Wɛ̃̀ bupla awɛɛsuddon ò kpɛ́ pìi bò, akũ mↄkↄ̃n ĩni futɛ gↄrↄ aakↄ̃ gũn yá? \v 21 Ama Luda kpɛ́ kũ à a yã òo pìi, a mɛ̀ yãn àtɛn o. \v 22 Kũ Yesu vù bona gan, yã kũ à òo pìi dↄ̀ a ìbanↄgu, akũ ò yã kũ à kɛ̃na Luda yãn sì kũ yã kũ Yesu òo pìio. \s1 Yesu baadi nɛ̀sɛ dↄ̃ \p \v 23 Kũ Yesu kú Yurusalɛmu Vĩnla dikpɛ zĩ ò a náani kɛ̀ dasi, kũ ò daboyã kũ à kɛ̀nↄ è yãi. \v 24 Yesu dí ń náani kɛro, zaakũ à baadi nɛ̀sɛ dↄ̃mɛ. \v 25 Adi kɛ séto gbɛ̃ke gbɛ̃ yã ònɛro, zaakũ à yã kũ à kú baadi nɛ̀sɛɛ gũn dↄ̃. \c 3 \s1 Yesu kũ Nikodɛmuo \p \v 1 Farisi ke kun kũ òdi pinɛ Nikodɛmu. Yuda gbãnadenↄ domɛ. \v 2 À sù Yesu kĩnaa gwãani à pìnɛ: Rabi, ó dↄ̃ kũ mↄkↄ̃n dannɛri kũ à bò Luda kĩnaa ũ, zaakũ gbɛ̃ke ni fↄ̃ à daboyã kũ ndì kɛnↄ kɛro, sé Luda kú kãao. \v 3 Akũ Yesu pìnɛ: Yãpuran matɛn onnɛ, tó adi kɛ ò ɛ̀ra ò gbɛ̃ ì dↄ baasiro, ani fↄ̃ àgↄ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa dↄ̃ro. \p \v 4 Akũ Nikodɛmu Yesu là à pì: Oni gbɛ̃ kũ à zĩ kũ̀ i deramɛɛ? Ani ɛra à gɛ̃ a da nɛ̀sɛɛ gũn de à a i dↄn yá? \v 5 Akũ Yesu wèa à pì: Yãpuran matɛn onnɛ, tó adi kɛ ò gbɛ̃ ì kũ ío kũ Luda Ninio baasiro, ani fↄ̃ à gɛ̃ kpata kũ à bò Luda kĩnaa gũnlo. \v 6 Bisãsiri nɛ́'ina bi mɛ̀ yãmɛ, Luda Nini nɛ́'ina bi nini yãmɛ. \v 7 Ǹsun tó yã kũ ma ònnɛ bo n sarɛro, séde ò ɛra ò á i dↄ. \v 8 Ĩa dì káka gu kũ à yein. Ndì a kĩni ma, ń dↄ̃ gu kũ à bòn ke gu kũ àtɛn gɛ́nlo. Lɛn àdigↄ̃ de lɛ kũ gbɛ̃ kũ Luda Nini a ìio. \p \v 9 Akũ Nikodɛmu a là à pì: Yã bire ni sí kɛ yá? \v 10 Yesu wèa à pì: Mↄkↄ̃n Isarailanↄ yãdannɛri ina akũ ń abirekũ dↄ̃roo? \v 11 Yãpuran matɛn onnɛ, yã kũ ó dↄ̃n ótɛn o. Yã kũ o èe sèedaan ótɛn kpá, akũ átɛn gí ó yã síi. \v 12 Lákũ ma andunia yã òárɛ nà, akũ a gi síi, tó ma ludambɛ yã òárɛ, áni sí yá? \v 13 Gbɛ̃ke dí gɛ́ ludambɛ yãro, tó adi kɛ Bisãsiri Nɛ́ kũ à bò gwe baasiro. \v 14 Lákũ Musa mlɛ̃̀ɛ sɛ̀ à dↄ̀ musu gbárannan nà, lɛn oni Bisãsiri Nɛ́ sɛ́ ò dↄ musu lɛ, \v 15 de gbɛ̃ kũ àtɛni a náani kɛ gↄ̃ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. \v 16 Zaakũ Luda ye anduniai à kɛ̀ zↄ̃kↄ̃, akũ à a Nɛ́ mɛ̀n do légelege kpà, de gbɛ̃ kũ àtɛni a náani kɛ sún garo, séde àgↄ̃ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. \v 17 Luda dí a Nɛ́ zĩ andunia gũn de à yã vutɛ anduniaa yãinlo, de à andunia sura ba a gãi yãimɛ. \v 18 Yã ni vutɛ a náanikɛriiaro. Yã gĩnakɛ à vùtɛ a náanikɛrisaria kↄ̀, kũ adi Luda Nɛ́ mɛ̀n do légelege pì náani kɛro yãi. \v 19 Pↄ́ kũ à tò yã vùtɛ gbɛ̃nↄaan dí: Gupura sù andunia gũn, akũ gbɛ̃nↄ ye gusirai de gupura pìla, kũ ń yãkɛnanↄn vãni yãi. \v 20 Zaakũ yãvãnikɛri sĩnda pínki dì zã gupurammɛ, àdi su gupura kĩnaaro, de a yãkɛnanↄ sún bo gupuranlo yãi. \v 21 Gbɛ̃ kũ àdi zĩ kɛ yãpuraa, àkũ mɛ́ àdi su gupura kĩnaa, de ògↄ̃ dↄ̃ kũ kunna Luda gũnn à yã pìnↄ kɛ̀n. \s1 Yahaya Da'itɛkɛri Yesu sèedakɛnaa \p \v 22 Abire gbɛra Yesu gɛ̀ɛ Yudea bùsun kũ a ìbanↄ. À gↄrↄ pla kɛ̀ kũńwo gwe, àtɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ. \v 23 Yahaya tɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ se zaa Ainↄ, Salimu sarɛ, zaakũ í di gwe. Òdigↄ̃ su a kĩnaa, akũ àdi ń da'itɛ kɛ. \v 24 Zaakũ odi Yahaya da kpɛ́siran kↄ̀ro. \v 25 Gↄrↄ birea Yahaya ìba kenↄ nà ledikpakɛnaaa kũ Yuda gbãnade keo gbã̀bona yã musu. \v 26 Akũ ò nà Yahayai ò pì: Rabi, gbɛ̃ kũ à kú kũnwo yã Yoda bara dire, kũ n a yã òwɛrɛ mɛ́ àtɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ tera, baadi tɛn gɛ́ a kĩnaa. \v 27 Yahaya pìńnɛ: Gbɛ̃ke dì fↄ̃ à pↄ́ke le à síro, tó adi kɛ Luda a gbà baasiro. \v 28 Ákↄ̃nↄ mɛ́ á ma sèedadenↄ ũ kũ ma pì makũmɛ Arumasihu ũro. Ma pì Luda ma zĩ mà donɛ arɛmɛ. \v 29 Nↄsɛri mɛ́ à nↄ vĩ. Nↄsɛri gbɛ̃nna sↄ̃ àdigↄ̃ zɛ a sarɛ àdi sã kpá a yãi, nↄsɛri kòtoo dì a pↄ kɛ nna. Lɛn sↄ̃ ma pↄnna kɛ̀ zↄ̃kↄ̃ lɛ. \v 30 Séde àpii gↄ̃ kara makũ sↄ̃ màgↄ̃ lago. \s1 Gbɛ̃ kũ à bò musu \p \v 31 Gbɛ̃ kũ à bò musu de gbɛ̃ sĩnda pínkila. Gbɛ̃ kũ à bò zĩtɛ bi andunia gbɛ̃mɛ, andunia yãn àdi o. Gbɛ̃ kũ à bò ludambɛ sↄ̃ de gbɛ̃ sĩnda pínkila, \v 32 àdigↄ̃ pↄ́ kũ à è kũ yã kũ à màaoo sèeda kɛ, akũ gbɛ̃ke tɛni a yã síro. \v 33 Gbɛ̃ kũ à a yã sì zɛ̀o kũ Luda bi yãpurademɛ. \v 34 Gbɛ̃ kũ Luda a zĩ̀i pìi dì Luda yã o, zaakũ Luda a Nini kpàa papanamɛ. \v 35 De Luda ye a Nɛ́i, akũ à pↄ́ sĩnda pínki nànɛ a ↄĩ. \v 36 Gbɛ̃ kũ àtɛn Nɛ́ pì náani kɛ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. Gbɛ̃ kũ àtɛn gí a yã mai ni wɛ̃̀ndii pì lero, Luda pↄfɛ̃ kpɛ́ kúamɛ. \c 4 \s1 Yesu kũ Samaria nↄgbɛ̃o \p \v 1 Farisinↄ mà kũ Yesu tɛn gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ àtɛn ìbanↄ le de Yahayala. \v 2 Adi kɛ Yesu mɛ́ àdi ń da'itɛ kɛ a zĩdaro, a ìbanↄ mɛ́ òdi kɛ. \v 3 Kũ Yesu yã pìi mà, à fùtɛ Yudea à ɛ̀ra àtɛn tá Galili. \v 4 Kũ àtɛn gɛ́ sↄ̃, à kũ̀ à bↄtɛ Samaria bùsun. \v 5 Akũ à kà Samaria wɛ̃tɛ kũ òdi pi Sika. À zã̀ kũ zĩtɛ kũ Yakubu kpà a nɛ́ Yusufuaaoro. \v 6 Yakubu lↄ̀gↄ kú gwe. Yesu táa ò à kpàsa, akũ a vùtɛ lↄ̀gↄↄ pìi sarɛ. Ifãntɛ̃ kà mìdangura. \p \v 7 Samaria nↄgbɛ̃ ke sù í tↄ́, akũ Yesu pìnɛ: Ǹ ma gba í mà mi. \v 8 A ìbanↄ sↄ̃, ò gɛ̀ɛ pↄ́ble lú wɛ̃tɛ gũn. \v 9 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Yudamɛ n ũ, Samaria nↄgbɛ̃n ma ũ, akũ ntɛn í wɛ́ kɛmaa? Zaakũ Yudanↄ kũ Samariadenↄ yã dì kↄ̃ sɛ́ro. \v 10 Akũ Yesu pìnɛ: Tó ń gba kũ Luda dì dańnɛ dↄ̃ kũ gbɛ̃ kũ àtɛn í wɛ́ kɛmmao, de mↄkↄ̃mmɛ ĩni wɛ́ kɛa à n gba í wɛ̃̀ndide. \v 11 Nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Baa, ń guga vĩro. Lↄ̀gↄ dí sↄ̃ a wɛ̀ɛ lòkoto. Ĩni í wɛ̃̀ndide pì le mámɛɛ? \v 12 Ń de ó dizi káaku Yakubula gwɛɛ? Àkũ mɛ́ à lↄ̀gↄↄ pìi tòwɛrɛ. Àpi a í mì kũ a nɛ́nↄ kũ a pↄ́kãdenↄ. \v 13 Akũ Yesu pìnɛ: Gbɛ̃ kũ à í díkĩna mì, ími ni ɛra à a dɛmɛ dↄ. \v 14 Gbɛ̃ kũ ani í kũ mani kpáa mi sↄ̃, ími ni a dɛ ziki doro. Zaakũ í kũ mani kpáa ni gↄ̃ a nɛ̀sɛɛ gũn ísɛ̃boki í kũ ani bↄtɛnɛ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro ũmɛ. \v 15 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Baa, ǹ ma gba í pìi, de ími sún ma dɛ mà su í tↄ́ la doro. \v 16 Yesu pìnɛ: Ǹ gɛ́ n zã sísi à su lɛɛlɛ. \v 17 Nↄgbɛ̃ pìi wèa à pì: Má gↄ̃ vĩro. Akũ Yesu pìnɛ: Kũ n pì, ń gↄ̃ vĩro, n yã ò a zɛ́amɛ. \v 18 N zã kɛ̀ lɛu sↄↄro, akũ gↄ̃gbɛ̃ kũ ń kú kãao tera bi n zãnlo. N yãpura ò. \v 19 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Baa, má dↄ̃̀ sà kũ annabiimɛ n ũ. \v 20 Ó dizinↄ donyĩ kɛ̀ Ludanɛ kpi dí musu, ákↄ̃nↄ sↄ̃ adì pi Yurusalɛmu mɛ́ à gu kũ ò donyĩ kɛnnɛ ũ. \v 21 Yesu pìnɛ: Nↄgbɛ̃, ǹ ma yã sí. Gↄrↄke tɛn su kũ áni donyĩ kɛ De Ludanɛ kpi dí musu ke Yurusalɛmu doro. \v 22 Ákↄ̃nↄ, adì donyĩ kɛ Ludanɛ, ama á a dↄ̃ro, ókↄ̃nↄ sↄ̃, odì donyĩ kɛnɛ, akũsↄ̃ ó a dↄ̃, zaakũ surabanaa dì bo ókↄ̃nↄ Yudanↄ kĩnaamɛ. \v 23 Gↄrↄ tɛn su à kà kↄ̀, kũ donyĩri yãpuradenↄ ni donyĩ kɛ De Ludanɛ kũ yãpurao kũ a Nini gbãnao. Gbɛ̃ bire takanↄn De Luda tɛn wɛtɛ ò donyĩ kɛarɛ. \v 24 Luda bi ninimɛ, séde gbɛ̃ kũ òdi donyĩ kɛnɛnↄ donyĩ kɛnɛ kũ yãpurao kũ a Nini gbãnao. \v 25 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Má dↄ̃ kũ Arumasihu kũ òdi pinɛ Kirisi ni su. Tó à sù, ani yã sĩnda pínki bↄkↄtɛwɛrɛ. \v 26 Akũ Yesu pìnɛ: Makũ kũ matɛn yã onnɛ, makũmɛ a ũ. \p \v 27 Gↄrↄ birea Yesu ìbanↄ sù, ò a lè àtɛn yã o kũ nↄgbɛ̃o. À bò ń sarɛ, ama ń gbɛ̃ke dí a la bↄ́n à yeiro ke bↄ́yãi àtɛn yã o kũ nↄgbɛ̃ pìioro. \v 28 Akũ nↄgbɛ̃ pì a lo tò gwe, à gɛ̃̀ wɛ̃tɛ gũn à pì gbɛ̃nↄnɛ: \v 29 À mↄ́ à gↄ̃gbɛ̃ ke gwa. À yã kũ ma kɛ̀nↄ òmɛnɛ pínki. Ke Arumasihu pìimɛ gwɛɛ? \v 30 Akũ ò bↄ̀tɛ wɛ̃tɛ gũn òtɛn gɛ́ Yesu kĩnaa. \p \v 31 Gↄrↄ birea sↄ̃ Yesu ìbanↄ pìnɛ: Rabi, ĩni pↄ́ bleroo? \v 32 Akũ à pìńnɛ: Má pↄ́ble ke vĩ kũ á dↄ̃ro. \v 33 Akũ a ìbanↄ kↄ̃ làla ò pì: Gbɛ̃ke sùnɛ kũ pↄ́bleon yá? \v 34 Akũ Yesu pìńnɛ: Ma pↄ́blen gbɛ̃ kũ à ma zĩ pↄyenyĩnakɛna ũ ari mà zĩ kũ à dàmɛnɛ mì dɛ. \v 35 Ákↄ̃nↄ adì pi mↄ siikↄ̃ mɛ́ à gↄ̃̀ kũ pↄ́kɛ̃gↄrↄ ni ká. Matɛn oárɛ, à wɛ́ sɛ́ à buranↄ gwa, zaakũ pↄ́nↄ mà ò kà kɛ̃na. \v 36 Pↄ́kɛ̃ri tɛni a láada le kↄ̀, àtɛn gbɛ̃nↄ kakara wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro pↄ́ ũ, de pↄ́tↄ̃ri kũ pↄ́kɛ̃riio pↄnna kɛ lɛɛlɛ. \v 37 Zaakũ yã díkĩna bi yãpuramɛ: Gbɛ̃ke mɛ́ àdi pↄ́ tↄ̃, gbɛ̃ke kɛ̃. \v 38 Ma á zĩ pↄ́ kɛ̃ gu kũ ádi zĩ kɛnlo. Gbɛ̃ pãndenↄ mɛ́ ò zĩ kɛ̀ gwe, akũ átɛni ń zĩ àre ble. \p \v 39 Samaria gbɛ̃ kũ ò kú wɛ̃tɛ pìi gũnnↄ Yesu náani kɛ̀ dasi yã kũ nↄgbɛ̃ pìi òńnɛ yãi, kũ à pì à yã kũ a kɛ̀nↄ òarɛ pínki. \v 40 Abire yãi kũ ò kà Yesu kĩnaa, ò wɛ́ kɛ̀a à gↄ̃ kũńwo, akũ à kɛ̀ kũńwo gↄrↄ pla. \v 41 Kũ Yesu yã òńnɛ, gbɛ̃ pãndenↄ a náani kɛ̀ dasidasi. \v 42 Akũ ò pì nↄgbɛ̃ pìinɛ: Adi kɛ yã kũ n òwɛrɛ yãin o a náani kɛ̀ adoro. O a yã mà ó zĩdamɛ, akũ o dↄ̃̀ sà kũ andunia Surabariin a ũ yãpura. \s1 Gbãnade nɛ́ werekↄ̃anaa \p \v 43 Kũ à gↄrↄ pla kɛ̀ kũńwo, a gbɛran à tà Galili, \v 44 zaakũ à pì annabi dìgↄ̃ bɛ̀ɛrɛ vĩ a zĩda bùsunlo. \v 45 Kũ à kà Galili, Galilidenↄ gbãnakɛ kpài, zaakũ ò gɛ̀ɛ ò Vĩnla dikpɛ Yurusalɛmumɛ, akũ ò yã kũ à kɛ̀ dikpɛ pì zĩnↄ è pínki. \v 46 Akũ Yesu ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Kana, gu kũ à í lìtɛ sèwɛ̃ ũ. Bùsu gbãnade ke kú gwe, a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ tɛn gyã kɛ zaa Kapɛnamu. \v 47 Kũ à mà Yesu bò Yudea à sù Galili, akũ à gɛ̀ɛ a kĩnaa à wɛ́ kɛ̀a à gɛ́ a nɛ́ werekↄ̃a, zaakũ a kú ga lɛ́i. \v 48 Akũ Yesu pìnɛ: Tó adi kɛ a daboyãnↄ kũ yãbonsarɛnↄ è baasiro, áni ma náani kɛro. \v 49 Akũ gbãnade pìi pìnɛ: Baa, ǹ mↄ́ ari ma nɛ́ kpɛ́ à ga. \v 50 Yesu pìnɛ: Ǹ tá bɛ. N nɛ́ ni garo. Gↄ̃gbɛ̃ pì yã kũ Yesu ònɛɛ sì, akũ à dà zɛ́n. \v 51 Gↄrↄ kũ à tɛ́ zɛ́n, à dàkarɛ kũ a zĩ̀rinↄ, akũ ò pìnɛ a nɛ́ kun. \v 52 Akũ à ń lá à pì: Gↄrↄ kpate takan à kɛ̀ sã̀naa? Akũ ò pìnɛ: Gĩa fãnantɛ̃ mↄ̀ do zakan mɛ̀wãna pìi kɛ̃̀a. \v 53 Akũ de pìi dↄ̃̀ kũ gↄrↄ kũ Yesu òarɛ kũ a nɛ́ ni garon gwe. Akũ ò a náani kɛ̀, àpii kũ a bedenↄ ń pínki. \v 54 Sèeda plade kũ Yesu kɛ̀ bona Yudea suna Galilin gwe. \c 5 \s1 Gyãre werekↄ̃ana íkpakia \p \v 1 Abire gbɛra Yudanↄ dikpɛ ke kà, akũ Yesu ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Yurusalɛmu. \v 2 Íkpaki kú gwe Sã Gɛ̃ki sarɛ, kũ òdi pi Bɛtɛsɛda kũ Eberu yão. Íkpaki pì kámmaboki vĩ lɛu sↄↄro, \v 3 gyãrenↄ dìgↄ̃ wútɛnan dasidasi, vĩ̀nanↄ kũ ɛrɛnↄ kũ gbɛ̃ kũ ń mɛ̀gu fɛ̃fɛ̃nanↄ. \v 4-5 Gↄ̃gbɛ̃ ke kú gwe àtɛn gyã kɛ à kà wɛ̃̀ bupla plansari. \v 6 Kũ Yesu a è wútɛna gwe, à dↄ̃̀ kũ àtɛn gyã kɛ a gìi kɛ̀ manamana, akũ à pìnɛ: Ń ye ǹgↄ̃ aafia yá? \v 7 Akũ gyãre pìi wèa à pì: Mare, má gbɛ̃ke vĩ à ma da í gũn gↄrↄ kũ à yĩ̀gãro. Tó matɛn gɛ́ gɛ̃n, gbɛ̃ pãnde dì gĩnakɛ à gɛ̃ ma ãmɛ. \v 8 Yesu pìnɛ: Ǹ futɛ ǹ zɛ, ǹ n pɛ̀ sɛ́ ǹ táa o. \v 9 Gwe gↄ̃̀nↄ gↄ̃gbɛ̃ pìi aafiaa lè. À a pɛ̀ɛ sɛ̀ à táa ò. Gↄrↄ pì bi kámmabogↄrↄ zĩmɛ, \v 10 akũ Yuda gbãnadenↄ pì gↄ̃gbɛ̃ kũ à wèrekↄ̃a pìinɛ: Kámmabogↄrↄ zĩn gbãra. À zɛ́ vĩ ǹgↄ̃ n pɛ̀ sɛnaro. \v 11 À wèḿma à pì: Gbɛ̃ kũ à ma gba aafia mɛ́ à òmɛnɛ mà a pɛ̀ sɛ́ mà táa o. \v 12 Akũ ò a là ò pì: Dí mɛ́ à pìnnɛ ǹ n pɛ̀ sɛ́ ǹ táa oo? \v 13 Gbɛ̃ kũ à wèrekↄ̃aa pì dↄ̃ tó dínlo, zaakũ Yesu gɛ̃̀tɛ pari kũ ò kú gwenↄ tɛ́mɛ. \v 14 Abire gbɛra Yesu a lè Luda ↄnn, akũ à pìnɛ: Ǹ ma, n aafiaa lè. Ǹsun durunna kɛ doro, de yã kũ à vãni de abirekũla sún n le doro yãi. \v 15 Akũ gↄ̃gbɛ̃ pìi gɛ̀ɛ à ò Yuda gbãnadenↄnɛ kũ Yesu mɛ́ à tò a aafiaa lè. \p \v 16 Akũ gbãnade pìnↄ wɛ́ tã̀ Yesua, kũ àdi yã bire takanↄ kɛ kámmabogↄrↄ zĩ yãi. \v 17 Akũ Yesu wèḿma à pì: Ma De dìgↄ̃ zĩ kɛ kámmabonaa sarimɛ, lɛn matɛn kɛ lɛ se. \v 18 Yã bire yãi gbãnade pìnↄ tɛn Yesu wɛtɛ ò a dɛ de káakula. Adi kɛ kũ àdi kámmabogↄrↄ zĩ yã daro ado yãnlo, kũ àdi pi Ludamɛ a De ũ, àtɛn sára kpá kũ Ludao yãimɛ. \s1 Luda Nɛ́ ikoo \p \v 19 Yesu ɛ̀ra à wèḿma à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, Luda Nɛ́ dì fↄ̃ à yãke kɛ kũ a zĩda gbãnaoro, sé yã kũ à è a De tɛn kɛ baasiro, zaakũ yã kũ a De dì kɛ pínki, àkũmɛ a Nɛ́ pìi dì kɛ se. \v 20 Zaakũ De Luda ye a Nɛ́i, àdi yã kũ àdi kɛ pínki mↄnɛ. Ani yã kũ a zↄ̃kↄ̃ de abirekũla mↄnɛ, ani bo á sarɛ. \v 21 Lákũ De Luda dì gɛ̀nↄ vu à wɛ̃̀ndi kpáḿma nà, lɛn a Nɛ́ dì wɛ̃̀ndi kpá gbɛ̃ kũ à yeinↄa lɛ. \v 22 De Luda dì yãkpatɛ kɛ kũ gbɛ̃keoro, à yãkpatɛkɛna gbãna pínki kpà a Nɛ́a, \v 23 de baadi bɛ̀ɛrɛ li a Nɛ́nɛ, lákũ òdi li De Ludanɛ nà. Gbɛ̃ kũ àtɛn bɛ̀ɛrɛ li Luda Nɛ́nɛro, ade tɛn bɛ̀ɛrɛ li a De kũ à a zĩ̀inɛro. \v 24 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ àtɛni ma yã ma, akũsↄ̃ àtɛn gbɛ̃ kũ à ma zĩ náani kɛ, ade wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. Yã ni vutɛaro, ade bò gan à gɛ̃̀ wɛ̃̀ndii gũmmɛ. \v 25 Yãpuran matɛn oárɛ, gↄrↄke tɛn su à kà kↄ̀, kũ gɛ̀nↄ ni Luda Nɛ́ kòto ma, ń gbɛ̃ kũ ò mànↄ ni vu. \v 26 Lákũ De Luda wɛ̃̀ndikpammana gbãna vĩ nà, lɛn à wɛ̃̀ndikpammana gbãna kpà a Nɛ́a lɛ dↄ. \v 27 À yãkpatɛkɛna gbãna kpàa dↄ, kũ à de Bisãsiri Nɛ́ ũ yãi. \v 28 Àsun tó abirekũ bo á sarɛro, zaakũ gↄrↄke tɛn su kũ gɛ̀ kũ ò kú mira gũnnↄ ni a kòto ma \v 29 ò bↄtɛ ń pínki. Yãmanakɛrinↄ ni vu ò gɛ̃ wɛ̃̀ndii gũn, yãvãnikɛrinↄ sↄ̃ yãvutɛmmanaa gũn. \v 30 Madì fↄ̃ mà yãke kɛ kũ ma zĩda gbãnaoro. Madì yãkpatɛ kɛ lákũ à òmɛnɛ nàmɛ, madì yãkpatɛ kɛ a zɛ́a, zaakũ madì ma zĩda pↄyeina wɛtɛro, sé gbɛ̃ kũ à ma zĩ pì pↄ́. \s1 Yesu iko sèedadenↄ \p \v 31 Tó má de ma zĩda sèedade ũ, de ma yã náani vĩro. \v 32 Sèedade pãnde kun kũ àdi ma yã o, má dↄ̃ kũ ma yã kũ àdi o náani vĩ. \v 33 Bee ákↄ̃nↄ, a gbɛ̃nↄ zĩ̀ Yahayaa, akũ à yãpura òárɛ. \v 34 Mádi mɛ̀ kpá bisãsiri sèedakɛnaaaro, matɛni abirekũ oárɛ de à le à bo zia yãimɛ. \v 35 Yahaya de lán fitila kũ à nana àtɛn gupura kũ bà, akũ a we à pↄnna kɛ̀ a gupurai gↄrↄ pla. \v 36 Yã kũ De Luda dàmɛnɛ mà kɛnↄ, kũ matɛn kɛ pìnↄ deárɛ sèeda ũ, kũ De Luda mɛ́ à ma zĩ. Ma sèedaa pì de Yahaya pↄ́la. \v 37 Ma De kũ à ma zĩ ma yã ò dↄ. Ádi a kòto ma zikiro, ádi wɛ́ kɛ siikↄ̃ kãaoro, \v 38 a yã dí vutɛki le á swɛ̃̀ɛ gũnlo, kũ átɛn gbɛ̃ kũ à a zĩ̀ náani kɛro yãi. \v 39 Adì mɛ̀ kpá Luda yã kyókɛnaaa, zaakũ adìgↄ̃ da gwen áni wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro len. Ma yãn takada pì tɛn o sↄ̃, \v 40 ama átɛn gí su ma kĩnaai de à wɛ̃̀ndii pìi le. \v 41 Matɛn sáabu wɛtɛ bisãsiri kĩnaaro, \v 42 ama má á dↄ̃, má dↄ̃ kũ á ye Ludairo. \v 43 Ma su kũ ma De tↄ́o, akũ ádi ma síro. Tó gbɛ̃ pãnde sù kũ a zĩda tↄ́o, áni a sí. \v 44 Lákũ adì sáabu wɛtɛkↄ̃a nà, ama adì sáabu wɛtɛ Luda mɛ̀n do légelegea lɛro, áni kɛ dera à ma yã síi? \v 45 Àsungↄ̃ da makũ mɛ́ mani gɛ́ kũ á yão ma De kĩnaaro, Musa kũ á wɛ́ dↄi mɛ́ ani gɛ́ kũ á yão. \v 46 Tó a Musa yã sì, de a ma yã sì se, zaakũ ma yãn à kɛ̃̀ Luda yãn. \v 47 Kũ ádi yã kũ à kɛ̃̀ Luda yãnnↄ síro, áni kɛ dera à ma yã síi? \c 6 \s1 Pↄ́blekpana gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn dúbu sↄↄronↄa \r (Mat 14:13-21, Maa 6:30-44, Luk 9:10-17) \p \v 1 Abire gbɛra Yesu bikũ̀ Galili sɛ̀bɛ kũ òdi pi dↄ Tiberia bara. \v 2 Gbɛ̃nↄ gↄ̃ tɛ́i dasidasi, kũ ò a daboyãnↄ è deran àtɛn gyãrenↄ werekↄ̃ana yãi. \v 3 Akũ Yesu dìdi à vùtɛ sĩ̀sĩi musu kũ a ìbanↄ. \v 4 Yudanↄ Vĩnla dikpɛ kà kãni. \v 5 Kũ Yesu wɛ́ sɛ̀ musu, à è gbɛ̃nↄ tɛn su a kĩnaa dasidasi, akũ à Filipi là à pì: Mákpan óni pↄ́ble lún de gbɛ̃nↄ blee? \v 6 À abirekũ ò de à Filipi yↄ̃ à gwa yãimɛ, zaakũ à dↄ̃ lákũ áni kɛ nà. \v 7 Akũ Filipi wèa à pì: Andurufu ↄgↄ mɛ̀n wàa do burodii, bee tó ò ɛ̀'ɛ baadinɛ fítifiti, ani mↄ́ḿmaro. \v 8 A ìbanↄ do Anduru, Simↄ Pita dakũna pìnɛ: \v 9 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke kú la, à burodi araga vĩ mɛ̀n sↄↄro kũ kpↄ̀ fítinnanↄ mɛ̀n pla. Bↄ́n abirekũ ni kɛ pari díkĩnanↄnɛɛ? \v 10 Yesu pì: À gbɛ̃nↄ vutɛvutɛ. Sɛ̃̀la di gu pìn, akũ ò vùtɛvutɛ. Gↄ̃gbɛ̃nↄ kà gbɛ̃nↄn dúbu sↄↄro taka. \v 11 Yesu burodii pìnↄ sɛ̀ à arubarikaa dàn, akũ à kpàatɛtɛ gbɛ̃ kũ ò vutɛnaa pìnↄnɛ lákũ ò yei nà. Lɛn à kpↄ̀ↄ kpàḿma lɛ dↄ. \v 12 Kũ ò kã̀ ó pínki, à pì a ìbanↄnɛ: À a kpara kũ à gↄ̃̀ sɛ́tɛ pínki, de a ke sún kɛ pãro. \v 13 Akũ ò burodi mɛ̀n sↄↄro kũ ò sòo pì kpara kũ ò gↄ̃̀nↄ sɛ̀tɛ tãnko kuri awɛɛpla pà. \v 14 Kũ ò daboyã kũ Yesu kɛ̀ɛ pìi è ò pì: Gbɛ̃ pì bi annabi kũ àtɛn su andunia gũmmɛ yãpura. \v 15 Yesu dↄ̃̀ kũ ò ye ò su ò a kũ ò a ká kína ũ kũ gbãnaomɛ, akũ à gòńnɛ gwe à ɛ̀ra à dìdi sĩ̀sĩi musu ado. \s1 Yesu táa'ona sɛ̀bɛla \r (Mat 14:22-27, Maa 6:45-52) \p \v 16 Kũ ↄkↄsi kɛ̀, a ìbanↄ gɛ̀ɛ sɛ̀bɛɛ bara. \v 17 Akũ ò gɛ̃̀ gó'itɛ gũn, òtɛn bikũ sɛ̀bɛɛ pìi bara dire Kapɛnamu kpa. Gu gĩnakɛ à sì Yesu dí ká ń kĩnaa kↄ̀ro. \v 18 Zàga'ĩa gbãna kàka, akũ í tɛn futɛ. \v 19 Kũ a ìbanↄ gó lì ò kà kiloo sↄↄro ke suddo taka bà, akũ ò Yesu è àtɛn táa o íla, àtɛn na ń gói, akũ vĩna ń kũ. \v 20 Akũ à pìńnɛ: Makũmɛ, àsun tó vĩna á kũro. \v 21 Ò wènɛ à gɛ̃ gó gũn, akũ gó pìi kà gu kũ òtɛn gɛ́n gↄ̃̀nↄ. \s1 Gbɛ̃nↄ Yesu wɛtɛnaa \p \v 22 Kũ gu dↄ̀ pari kpɛ́ zɛna sɛ̀bɛɛ bara dire. Ò dↄ̃ kũ gó'itɛ kú gwe yã mɛ̀n domɛ, Yesu sↄ̃ adi gɛ̃ gó pìi gũn kũ a ìbanↄro, ò tà ńtɛ̃nɛmɛ. \v 23 Kũ à kɛ̀ saa gó'itɛ pãndenↄ bò Tiberia, ò sù gu kũ kãni kũ gu kũ ò burodii sònwo, kũ Dikiri sáabu kpà à làka. \v 24 Kũ pari pìi è àpii ke a ìbanↄn kú gwe doro, ò gɛ̃̀ gó pìnↄ gũn ò gɛ̀ɛ a wɛtɛ Kapɛnamu. \s1 Yesumɛ pↄ́ble kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia ũ \p \v 25 Kũ ò a è sɛ̀bɛɛ bara gwe, ò pìnɛ: Rabi, n ka la bↄrɛɛ? \v 26 Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, átɛni ma wɛtɛ burodi kũ a sò a kã yãimɛ, adi kɛ daboyã kũ a ènↄ yãinlo. \v 27 Àsun zĩ kɛ pↄ́ble kũ àdi láka yãiro, sé pↄ́ble kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaroa. Bisãsiri Nɛ́ mɛ́ ani á gba pↄ́ble pìi, zaakũ àpiin De Luda a sèedaa kɛ̀a. \p \v 28 Akũ ò a là ò pì: Deran óni kɛ nà ò yã kũ Luda ye ò kɛ kɛɛ? \v 29 Yesu wèḿma à pì: Yã kũ Luda ye à kɛn dí: À gbɛ̃ kũ à a zĩ̀ náani kɛ. \v 30 Ò pìnɛ: Daboyã kpaten ĩni kɛwɛrɛ, de ò le ò n náani kɛɛ? Yã kpaten ĩni kɛɛ? \v 31 Ó dizinↄ mana blè gbárannan lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà ò pì: A pↄ́ble kũ à bò musu kpàḿma ò blè. \v 32 Akũ Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, adi kɛ Musa mɛ́ à pↄ́ble kũ à bò musu kpàáwaro. Ma De mɛ́ àdi pↄ́ble yãpurade kũ à bò musu kpááwa. \v 33 Pↄ́ble kũ Luda kpà pìin gbɛ̃ kũ à bò musu àdi wɛ̃̀ndi kpá anduniaa ũ. \p \v 34 Ò pìnɛ: Mare, ǹgↄ̃ pↄ́ble bire taka kpáwá gↄrↄ sĩnda pínki. \v 35 Akũ Yesu pìńnɛ: Makũmɛ pↄ́ble kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia ũ. Nà ni gbɛ̃ kũ à sù ma kĩnaa dɛro, ími ni ma náanikɛri dɛ zikiro. \v 36 Bee kũ abireo lákũ ma òárɛ nà, bee kũ a ma e, ádi ma náani kɛro. \v 37 Gbɛ̃ kũ ma De kpàma ni su ma kĩnaa, mani pɛ́ gbɛ̃ kũ à sù ma kĩnaaa zikiro. \v 38 Adi kɛ ma zĩda pↄyenyĩna yãin ma bo musu ma suro, gbɛ̃ kũ à ma zĩ pↄ́mɛ. \v 39 Pↄ́ kũ gbɛ̃ kũ à ma zĩ pì yein dí: Màsun tó gbɛ̃ kũ à kpàmanↄ ke sãtɛro. À ye mà ń futɛ gↄrↄ kpɛde zĩ. \v 40 Zaakũ pↄ́ kũ ma De yein dí: Gbɛ̃ kũ à wɛ́ pɛ̀ a Nɛ́a, akũsↄ̃ àtɛni a náani kɛ gↄ̃ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ, má a vu gↄrↄ kpɛde zĩ. \p \v 41 Akũ Yuda gbãnadenↄ zuka kài, kũ à pì ákãamɛ pↄ́ble kũ à bò musu ũ yãi. \v 42 Ò pì: Gbɛ̃ pì bi Yesu Yusufu nɛ́nloo? Ó a de kũ a dao dↄ̃ bi! Akũ àtɛn pi a bo musumɛ. \v 43 Yesu pìńnɛ: Àsun zuka káro. \v 44 Gbɛ̃ke ni fↄ̃ à su ma kĩnaaro, tó adi kɛ ma De kũ à ma zĩ a sìsi baasiro, mani a futɛ gↄrↄ kpɛde zĩ. \v 45 À kɛ̃na annabinↄ takada gũn ò pì: Luda mɛ́ ani yã da baadinɛ. Gbɛ̃ kũ à De Luda yã mà, akũsↄ̃ à a yã dà, àkũ mɛ́ àdi su ma kĩnaa. \v 46 Adi kɛ gbɛ̃ke De Luda è kũ wɛ́onlo. Gbɛ̃ kũ à bò a kĩnaa mɛ́ à a è ado. \v 47 Yãpuran matɛn oárɛ, ma náanikɛrii wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. \v 48 Makũmɛ pↄ́ble kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia ũ. \v 49 Á dizinↄ mana blè gbárannan, bee kũ abireo ò gàga. \v 50 Pↄ́ble kũ àdi bo musu sↄ̃, tó gbɛ̃ blè, ani garo. \v 51 Makũmɛ pↄ́ble wɛ̃̀ndide kũ à bò musu pì ũ. Tó gbɛ̃ adi blè, anigↄ̃ kun gↄrↄ sĩnda pínki. Pↄ́ble kũ mani kpáḿmamɛ ma mɛ̀baasi ũ, de andunia gↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ yãi. \p \v 52 Akũ gbãnade pìnↄ tɛn lɛ́kpakↄ̃a kɛ kũ kↄ̃o ò pì: Gbɛ̃ pì ni fↄ̃ à a mɛ̀baasi kpáwá ò són yá? \v 53 Akũ Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, tó ádi Bisãsiri Nɛ́ mɛ̀baasi só a a aru mìro, ánigↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩro. \v 54 Gbɛ̃ kũ àdi ma mɛ̀baasi só à ma aru mi wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro vĩ. Makũ mɛ́ mani a futɛ gↄrↄ kpɛde zĩ. \v 55 Zaakũ ma mɛ̀baasi bi pↄ́ble yãpuramɛ, ma aru bi pↄ́mina yãpuramɛ. \v 56 Gbɛ̃ kũ àdi ma mɛ̀baasi só à ma aru mi kú ma gũn, makũ sↄ̃ má kú a gũn. \v 57 Lákũ De Luda Wɛ̃̀ndide ma zĩ, akũsↄ̃ má kun a yãi nà, lɛn gbɛ̃ kũ àdi ma mɛ̀baasi só nigↄ̃ kun ma yãi lɛ. \v 58 Pↄ́ble kũ à bò musun gwe. À de lán pↄ́ble kũ á dizinↄ blè ò gà bàro. Pↄ́ble bire blèri nigↄ̃ kun gↄrↄ sĩnda pínkimɛ. \v 59 Yesu yã birenↄ ò gↄrↄ kũ àtɛn yã dańnɛ Kapɛnamu aduakɛkpɛmmɛ. \s1 Yesu ìba kenↄ borukpɛnaa \p \v 60 Kũ a ìbanↄ yã pìi mà, ń gbɛ̃ dasidenↄ pì: Yã gbãnamɛ, dí mɛ́ ani abirekũ fↄ̃ↄ? \v 61 Yesu dↄ̃̀ a swɛ̃̀ɛ gũn kũ a ìbanↄ tɛn zuka ká yã pìi musu, akũ à pìńnɛ: Yã pì tɛni á fu yá? \v 62 Tó a è Bisãsiri Nɛ́ fùtɛ àtɛn tá gu kũ a kun yã sↄ̃ bi? \v 63 Luda Nini mɛ́ àdi wɛ̃̀ndi kpáḿma, mɛ̀baasi bi pↄ́kenlo. Yã kũ ma òárɛnↄmɛ Luda Nini kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia yã ũ. \v 64 Ama á gbɛ̃kenↄ tɛni ma náani kɛro. Zaakũ Yesu gbɛ̃ kũ òtɛni a náani kɛronↄ dↄ̃ zaa káaku kũ gbɛ̃ kũ ani a kpáḿmao. \v 65 Akũ à pì dↄ: Abire yãin ma òárɛ, gbɛ̃ke ni fↄ̃ à su ma kĩnaaro, séto De Luda a gbà zɛ́. \p \v 66 Zaa gↄrↄ birea a ìba kenↄ bòru kpɛo dasidasi, òdi tɛ́i doro. \v 67 Akũ Yesu a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ là à pì: Á ye à tá sen yá? \v 68 Simↄ Pita wèa à pì: Dikiri, dí kĩnaan óni gɛ́nn? Ń wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro yã vĩ. \v 69 O n náani kɛ̀, o dↄ̃̀ kũ Luda gbɛ̃ kũ à kú adonamɛ n ũ. \v 70 Yesu pìńnɛ: Á gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla dínↄn ma sɛ̀roo? Bee kũ abireo á gbɛ̃ mɛ̀n do bi ibilisiimɛ. \v 71 Yudasi, Simↄ Isikariↄti nɛ́n à tɛ́a. Àkũmɛ gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla pìnↄ doke kũ ani a kpáḿma ũ. \c 7 \s1 Yesu kũ a dakũnanↄ \p \v 1 Abire gbɛra Yesu gɛ̀ɛ Galili wɛ̃tɛ kũ wɛ̃tɛo, zaakũ à ye à kure Yudearo, kũ Yuda gbãnadenↄ tɛni a wɛtɛ ò a dɛ yãi. \v 2 Yudanↄ Kutadↄna dikpɛ kà kãni, \v 3 akũ a dakũnanↄ pìnɛ: Ǹ futɛ la ǹ gɛ́ Yudea, de n ìba kũ ò kú gwenↄ yã kũ ntɛn kɛnↄ e se. \v 4 Tó gbɛ̃ ye à tↄ́ bo, àdi a yãnↄ kɛ utɛnaro. Lákũ ntɛn yã dínↄ taka kɛ nà, ǹ n zĩda mↄ andunianɛ. \v 5 Bee a dakũna pìnↄ dí a náani kɛro. \v 6 Akũ Yesu pìńnɛ: A gↄrↄ dí kámɛnɛ kↄ̀ro. Ákↄ̃nↄ sↄ̃ á zɛ́ vĩ gↄrↄ sĩnda pínki. \v 7 Andunia ni we à zãáguro, ama à zãmagu kũ madì pi a yãkɛna vãni yãi. \v 8 À gɛ́ dikpɛkɛkia, matɛn gɛ́ro, zaakũ a gↄrↄ dí kámɛnɛ kↄ̀ro. \v 9 Kũ à yã pì ò, akũ à gↄ̃̀ Galili. \s1 Yesu gɛna Kutadↄna dikpɛn \p \v 10 Kũ a dakũna pìnↄ gɛ̀ɛ dikpɛkɛkia, gbasa à gɛ̀ɛ. Adi gɛ́ gbɛ̃nↄ wáraro, à gɛ̀ɛ asiri gũmmɛ. \v 11 Yuda gbãnadenↄ tɛni a wɛtɛ dikpɛkɛkia ò pì: Àpi kú máa? \v 12 Pari gũn òtɛn yã o kpãnikpãni a musu manamana. Gbɛ̃kenↄ pì: Gbɛ̃ manamɛ. Gbɛ̃kenↄ pì: Oi, àtɛn gbɛ̃nↄ sãtɛmɛ. \v 13 Gbɛ̃ke dí a yã o gupuraaro, kũ òtɛn vĩna kɛ gbãnade pìnↄnɛ yãi. \p \v 14 Kũ dikpɛ kà a dagura, Yesu gɛ̀ɛ Luda ↄnn, àtɛn yã dańnɛ. \v 15 A yã bò gbãnade pìnↄ sarɛ ò pì: Gbɛ̃ kũ adi kyó kɛro mɛ́ à takada dↄ̃ lɛ yá? \v 16 Akũ Yesu pìńnɛ: Yã kũ madì dańnɛ bi ma zĩda yãnlo, gbɛ̃ kũ à ma zĩ yãmɛ. \v 17 Gbɛ̃ kũ à ye à zɛ kũ Luda pↄyenyĩnakɛnaao nigↄ̃ dↄ̃ tó ma yãdannɛna de Luda pↄ́ ũ, kesↄ̃ ma zĩda yãn matɛn o. \v 18 Gbɛ̃ kũ àdi a zĩda yã o tɛn wɛtɛ à tↄ́ bomɛ. Gbɛ̃ kũ àdi wɛtɛ à gbɛ̃ kũ à a zĩ̀ tↄ́ bo náani vĩ, manafiki kú a gũnlo. \v 19 Musa dí doka daárɛroo? Á gbɛ̃ke yã pì kũna sↄ̃ro. Bↄ́yãi átɛn wɛtɛ à ma dɛɛ? \p \v 20 Akũ gbɛ̃nↄ pìnɛ: Ń tãna vĩmɛ. Dí mɛ́ àtɛn wɛtɛ à n dɛɛ? \v 21 Yesu pìńnɛ: Daboyã mɛ̀n don ma kɛ̀, akũ à bò á pínki sarɛ. \v 22 Musa tↄ̃̀zↄ̃yã dàárɛ, akũ adì tↄ̃̀ zↄ̃ kámmabogↄrↄ zĩ. Ase adi kɛ Musa kĩnaan à nàanlo, à bò á dizi káakunↄ kĩnaamɛ. \v 23 Lákũ òdi tↄ̃̀ zↄ̃ nɛ́nɛ kámmabogↄrↄ zĩ nà de òsun bo Musa doka kpɛro yãi, à kɛ̀ dera á pↄ fɛ̃namai, kũ ma gbɛ̃ gbà aafia swáswa kámmabogↄrↄ zĩi? \v 24 Àsun yã gwa lákũ á wɛ́ tɛn e nàro. À yã gwa a zɛ́a. \s1 Kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana Yesu yãi \p \v 25 Akũ Yurusalɛmudenↄ pì: Gbɛ̃ pì bi gbɛ̃ kũ òtɛni a wɛtɛ ò a dɛnloo? \v 26 À gwa, àtɛn yã o gupuraa, akũ gbɛ̃ke dí yã liaro. Gbãnadenↄ a dↄ̃̀ Arumasihu ũ yãpuran yá? \v 27 Ó dↄ̃ gu kũ gbɛ̃ dí bòn. Tó Arumasihu sù, onigↄ̃ dↄ̃ gu kũ à bònlo. \v 28 Abire yãi gↄrↄ kũ Yesu tɛn yã dańnɛ Luda ↄnn, à pũ̀tã à pì: Á ma dↄ̃, akũsↄ̃ á dↄ̃ gu kũ ma bon. Ase mádi su kũ ma zĩdaoro. Gbɛ̃ kũ à ma zĩ bi yãpurademɛ, akũ á a dↄ̃ro. \v 29 Má a dↄ̃, zaakũ ma bo a kĩnaamɛ, àkũ mɛ́ à ma zĩ. \p \v 30 Akũ òtɛni a wɛtɛ ò a kũ, ama gbɛ̃ke dí ↄ naaro, zaakũ a gↄrↄ dí papa kↄ̀ro. \v 31 Zàa gũn ò Yesu náani kɛ̀ dasi ò pì: Tó Arumasihu sù, ani daboyã kɛ dasi de a kũ gbɛ̃ dí kɛ̀lan yá? \s1 Dogarinↄ zĩna ò Yesu kũ \p \v 32 Kũ Farisinↄ mà òtɛn yã o kpãnikpãni zàa gũn a yã musu, akũ sa'orikinↄ kũ Farisi pìnↄ dogarinↄ zĩ̀ ò a kũ. \v 33 Akũ Yesu pì: Ma kunna kãáo gↄ̃̀ fíti, mani gbasa mà tá gbɛ̃ kũ à ma zĩ kĩnaa. \v 34 Áni ma wɛtɛ à kuramai, zaakũ áni fↄ̃ à gɛ́ gu kũ má kunlo. \p \v 35 Akũ gbãnade pìnↄ tɛn kↄ̃ lala: Mán à ye à gɛ́n kũ óni kuraii? À ye à gɛ́ ó gbɛ̃ kũ ò fã̀kↄ̃a Giriki bùsunↄ gũn kĩnaa de à yã da Giriki pìnↄnɛn yá? \v 36 Yã kũ à òo pìi mì de deramɛɛ? Kũ à pì óni a wɛtɛ ò kuraai akũsↄ̃ gu kũ á kun óni fↄ̃ ò gɛ́ gwero. \s1 Í kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia \p \v 37 Dikpɛ gↄrↄ kpɛde zↄ̃kↄ̃ zĩ Yesu fùtɛ à pũ̀tã à pì: Gbɛ̃ kũ ími tɛni a dɛ à mↄ́ ma kĩnaa à í mi, \v 38 gbɛ̃ kũ àtɛni ma náani kɛ sↄ̃, í kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiia nigↄ̃ bàa lɛ́ zaa a nɛ̀sɛɛ gũn lákũ ò kɛ̃̀ Luda yãn nà. \v 39 À yã dí ò Luda Nini kũ gbɛ̃ kũ òtɛni a náani kɛnↄ ni sí yã musumɛ. Ò Luda Nini pì vĩ gĩaro, kũ Yesu dí gĩnakɛ à tↄ́ bo kↄ̀ro yãi. \s1 Gbɛ̃nↄ kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana Yesu yãi \p \v 40 Kũ gbɛ̃nↄ yã pìi mà, gbɛ̃kenↄ pì: Gbɛ̃ díkĩna bi annabii pìimɛ yãpura. \v 41 Gbɛ̃kenↄ pì: Gbɛ̃ díkĩna bi Arumasihumɛ. Ama gbɛ̃kenↄ pì: Arumasihu ni bo Galili sↄ̃ yá? \v 42 Ò kɛ̃̀ Luda yãn ò pì, Arumasihu bi Dauda burimɛ, ani bo Dauda bɛ wɛ̃tɛ Bɛtilihamumɛ. \v 43 Akũ gbɛ̃nↄ kɛ̃̀kɛ̃kↄ̃a Yesu yãi. \v 44 Ń gbɛ̃kenↄ ye ò a kũ, ama gbɛ̃ke dí ↄ naaro. \s1 Yuda gbãnadenↄ dì Yesu náani kɛro \p \v 45 Akũ dogarinↄ ɛ̀ra ò tà sa'orikinↄa kũ Farisinↄ. Akũ ò ń lá ò pì: Bↄ́yãi ádi a kũ a su kãaoroo? \v 46 Dogari pìnↄ wèḿma ò pì: Gbɛ̃ke dí yã o lán gbɛ̃ díkĩna bà zikiro. \v 47 Akũ Farisinↄ pìńnɛ: À á likara sen yá? \v 48 Gbãnade ke Farisi ke a náani kɛ̀n yá? \v 49 Pari bire Luda yã dↄ̃ro, Luda lɛ́ kɛ̀ńnɛmɛ. \v 50 Nikodɛmu kũ à gɛ̀ɛ Yesu kĩnaa yã bi gbãnade pìnↄ dokemɛ. À pìńnɛ: \v 51 Ó doka gũn ò pì, òsun yã da gbɛ̃la a yã manaa sariro ke yã kũ à kɛ̀ dↄ̃naa sariro. \v 52 Ò pìnɛ: Galili gbɛ̃mɛ n ũ se yá? Ǹ tàasi ká ǹ gwa. Ĩni e kũ annabi ke dì bo Galiliro. \v 53 Akũ baadi tà a bɛa. \c 8 \s1 Nↄgbɛ̃ kũ ò kũ̀ zinakɛnaa gũn \p \v 1 Yesu gɛ̀ɛ Kùkpɛ sĩ̀sĩgɛrɛɛi. \v 2 Kũ gu dↄ̀ gↄ̃̀nↄ, à ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Luda ↄnn. Gbɛ̃ sĩnda pínki sù a kĩnaa, akũ à vùtɛ àtɛn yã dańnɛ. \v 3 Akũ ludayãdannɛrinↄ kũ Farisinↄ sù a kĩnaa kũ nↄgbɛ̃ kũ ò kũ̀ zinakɛnaa gũn, ò a zɛ̀ zàa gũn \v 4 ò pì Yesunɛ: Dannɛri, ò nↄgbɛ̃ díkĩna kũ̀ kũ gↄ̃poseo wɛdewɛ. \v 5 Ó doka gũn Musa dìtɛ ò nↄgbɛ̃ dí taka pápa kũ gbɛ̀ɛo ò a dɛmɛ. N è dera sↄ̃ↄ? \v 6 Ò abirekũ ò de ò a yↄ̃ ò gwa ò le ò yã daala yãimɛ. Akũ Yesu nàtɛ àtɛn ↄgbɛ kɛ̃ zĩtɛa. \v 7 Kũ ò kpɛ́ òtɛni a lala, akũ à a mìi sɛ̀ lei à pìńnɛ: Á gbɛ̃ kũ adi durunna kɛ zikiro a pá kũ gbɛ̀ɛo káaku. \v 8 Akũ à ɛ̀ra à nàtɛ àtɛn ↄgbɛ kɛ̃ zĩtɛa dↄ. \v 9 Kũ ò mà lɛ, akũ ò fã̀kↄ̃a dodo sɛna zaa gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄa. Akũ ò Yesu tò ado kũ nↄgbɛ̃ pìio. \v 10 Akũ à ɛ̀ra à a mìi sɛ̀ lei à pìnɛ: Nↄgbɛ̃, ò tà máa? Odi yã danla doroo? \v 11 Nↄgbɛ̃ pìi wèa à pì: Baa, ń gbɛ̃ke kú la doro. Akũ Yesu pìnɛ: Makũ se, mani yã danlaro. Ǹ gɛ́. Zaa gbãra ǹsun durunna kɛ doro. \s1 Yesumɛ gupura ũ andunianɛ \p \v 12 Akũ Yesu yã ò gbɛ̃nↄnɛ dↄ à pì: Makũmɛ gupura ũ andunianɛ, gbɛ̃ kũ à tɛ́mai nigↄ̃ kú gusiran doro, gupura kũ àdi ń ká wɛ̃̀ndiian ade nigↄ̃ vĩ. \p \v 13 Akũ Farisinↄ pìnɛ: Ń de n zĩda sèedade ũ, n yã náani vĩro. \v 14 Akũ Yesu wèḿma à pì: Bee tó matɛni ma zĩda yã o, ma yã náani vĩ, zaakũ má dↄ̃ gu kũ ma bon kũ gu kũ matɛn tánwo. Ákↄ̃nↄ sↄ̃, á gu kũ ma bon kũ gu kũ matɛn tánwo dↄ̃ro. \v 15 Átɛni ma taari e bisãsirikɛmmɛ. Mádi gbɛ̃ke taari e sↄ̃ro. \v 16 Tó ma gbɛ̃ taari è sↄ̃, taari'enaa pìi nigↄ̃ náani vĩ, zaakũ má kú madoro, ma De kũ à ma zĩ kú kũmao. \v 17 À kú á doka takadan ò pì, sèedade gbɛ̃nↄn planↄ yã mɛ́ à náani vĩ. \v 18 Makũmɛ ma zĩda sèedade ũ. Ma De kũ à ma zĩ bi ma sèedademɛ dↄ. \p \v 19 Akũ ò a là ò pì: N de kú máa? Yesu wèḿma à pì: Á ma dↄ̃ro, akũsↄ̃ á ma De dↄ̃ro. Tó a ma dↄ̃, de a ma De dↄ̃. \v 20 Yesu yã bire ò ↄgↄdakia, gↄrↄ kũ àtɛn yã dańnɛ Luda ↄn gũmmɛ. Odi a kũro, zaakũ a gↄrↄ dí papa kↄ̀ro. \s1 Áni fↄ̃ à gɛ́ gu kũ matɛn tánlo \p \v 21 Akũ Yesu pìńnɛ dↄ: Matɛn tá, áni ma wɛtɛ, ama áni ga á durunna gũmmɛ. Áni fↄ̃ à gɛ́ gu kũ matɛn tánlo. \v 22 Akũ gbãnade pìnↄ pì: À pì óni fↄ̃ ò gɛ́ gu kũ átɛn tánlo. Ani a zĩda dɛn yá? \v 23 Akũ Yesu pìńnɛ: Zĩtɛ la gbɛ̃nↄn á ũ, musu gbɛ̃n ma ũ. Andunia díkĩna gbɛ̃nↄn á ũ, andunia díkĩna gbɛ̃n ma ũro. \v 24 Abire yãin ma pìárɛ áni ga á durunna gũmmɛ. Tó ádi sí kũ makũmɛ gbɛ̃ kũ má de a ũ ũro, áni ga á durunna gũmmɛ. \p \v 25 Akũ ò a là ò pì: Dímɛ n ũu? Yesu wèḿma à pì: Gbɛ̃ kũ ma òárɛ zaa káakun ma ũ. \v 26 Má yã vĩ dasi mà o á musu mà yã daoála. Gbɛ̃ kũ à ma zĩ bi yãpurademɛ, yã kũ ma mà a kĩnaan madì o andunianɛ. \p \v 27 Odi dↄ̃ kũ De Ludan à tɛ́aro, \v 28 akũ Yesu pìńnɛ: Tó a Bisãsiri Nɛ́ sɛ̀ a dↄ̀ musu, gbasa à dↄ̃ kũ makũmɛ gbɛ̃ kũ má de a ũ ũ. Madì yãke kɛ kũ ma zĩdaoro, yã kũ ma De dàmɛnɛn madì o. \v 29 Gbɛ̃ kũ à ma zĩ kú kũmao, adi ma tó madoro, zaakũ madìgↄ̃ yã kũ àdi káagu kɛ gↄrↄ sĩnda pínki. \v 30 Gↄrↄ kũ Yesu tɛn yã pìnↄ o, ò a náani kɛ̀ dasi. \s1 Zĩdadenↄ kũ zↄ̀nↄ \p \v 31 Akũ Yesu pì Yuda gbãnade kũ ò a yã sìnↄnɛ: Tó á ma yã kũna, ánigↄ̃ de ma ìbanↄ ũ yãpura. \v 32 Ánigↄ̃ yãpura dↄ̃, yãpura pì ni tó à gↄ̃ á zĩda vĩ. \p \v 33 Akũ ò pìnɛ: Ibrahĩ burin ó ũ, ódi zↄ̀ ble gbɛ̃kenɛ zikiro. Akũ ntɛn pi óni gↄ̃ ó zĩda vĩ yá? \v 34 Yesu wèḿma à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ àdi durunna kɛ bi durunna zↄ̀ↄmɛ. \v 35 Zↄ̀ kun ↄn gbɛ̃ ũ gↄrↄ sĩnda pínkiro, ↄn nɛ́ mɛ́ à ↄn gbɛ̃ ũ gↄrↄ sĩnda pínki. \v 36 Tó Luda Nɛ́ á bo zↄ̀blenan, áni gↄ̃ á zĩda vĩ yãpura. \v 37 Má dↄ̃ kũ Ibrahĩ burin á ũ, ama átɛni ma wɛtɛ à ma dɛ kũ ma yã kú á nɛ̀sɛɛ gũnlo yãi. \v 38 Yã kũ ma è ma De kĩnaan matɛn o, yã kũ a mà á de kĩnaan átɛn kɛ. \p \v 39 Akũ ò pìnɛ: Ibrahĩmɛ ó de ũ. Akũ Yesu pìńnɛ: Tó Ibrahĩ nɛ́nↄn á ũ, de a Ibrahĩ dà sɛ̀tɛ. \v 40 Tera sà átɛn wɛtɛ à ma dɛ, makũ kũ ma yãpura kũ ma mà Luda kĩnaa òárɛ. Ibrahĩ dí yã bire taka kɛro. \v 41 Átɛni á de yãkɛna kɛmɛ. Akũ ò pìnɛ: Nↄ yìgisaride nɛ́nↄn ó ũro. De mɛ̀n don ó vĩ, àkũmɛ Luda ũ. \v 42 Yesu pìńnɛ: Tó á den Luda ũ, de á yemai, zaakũ Luda kĩnaan ma bon ma su. Mádi su kũ ma zĩdaoro, àkũ mɛ́ à ma zĩ. \v 43 À kɛ̀ dera ádi ma yã dↄ̀rↄ dↄ̃roo? Kũ adì fↄ̃ à ma yã dↄ̀rↄ dↄ̃ro yãimɛ. \v 44 Á de Ibilisi pↄ́n á ũ, a pↄyeinaan á ye à kɛ. Gbɛ̃dɛriin a ũ zaa káaku, àdi zɛ kũ yãpuraoro, kũ yãpura kú a nɛ̀sɛɛ gũnlo yãi. Tó à ɛ́kɛ tò, a zĩda dàan gwe, zaakũ ɛ́kɛden a ũ, ɛ́kɛ mìimɛ. \v 45 Makũ sↄ̃, madì yãpura o. Abire yãi adì ma yã síro. \v 46 Á tɛ́, dí mɛ́ ani pi ma durunna kɛ̀ɛ? Kũ yãpuran matɛn o, à kɛ̀ dera átɛni ma yã síroo? \v 47 Gbɛ̃ kũ à de Luda pↄ́ ũ dì yã kũ Luda tɛn o mamɛ. Á de Luda pↄ́ ũro, abire yãin adì we ma yãiro. \s1 Yesu dena Ibrahĩla \p \v 48 Akũ gbãnade pìnↄ pìnɛ: Samaria gbɛ̃mɛ n ũ! Ń tãna vĩmɛ! Ke yãpuranlo? \v 49 Akũ Yesu pì: Má tãna vĩro. Madì bɛ̀ɛrɛ li ma Denɛ, ama adì ma kpe bo. \v 50 Madì wɛtɛ mà a zĩda tↄ́ boro, gbɛ̃ke mɛ́ àdi wɛtɛmɛnɛ, àkũmɛ yãgↄ̃gↄ̃ri ũ. \v 51 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ àdi dↄ ma yãi ni ga zikiro. \p \v 52 Akũ gbãnade pìnↄ pìnɛ: Ó dↄ̃ sà kũ ń tãna vĩ. Ibrahĩ gà kũ annabinↄ pínki, akũ ntɛn pi gbɛ̃ kũ àdi dↄ n yãi ni ga zikiro yá? \v 53 Ń de ó dizi Ibrahĩ kũ à gàlan yá? Annabinↄ gàga dↄ. Dín ntɛni n zĩda sɛ́ a ũu? \v 54 Akũ Yesu pì: Tó matɛni ma zĩda tↄ́ bomɛ, abirekũ bɛ̀ɛrɛ vĩro. Ma De kũ átɛn pi à de á Luda ũ, àkũ mɛ́ àdi ma tↄ́ bo. \v 55 Á a dↄ̃ro, ama má a dↄ̃. Tó ma pì má a dↄ̃ro, manigↄ̃ de ɛ́kɛde ũ lán á bàmɛ. Má a dↄ̃, akũ má a yã kũna. \v 56 Á dizi káaku Ibrahĩ pↄnna kɛ̀ ma gↄrↄ ena yã musu. À è, akũ a pↄ kɛ̀ nna. \p \v 57 Akũ gbãnade pìnↄ pìnɛ: Ńdi ká wɛ̃̀ bupla akuri kↄ̀ro, akũ n Ibrahĩ è yá? \v 58 Yesu pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, de odi Ibrahĩ i kↄ̀ro, má kun. \v 59 Akũ ò gbɛ̀ɛ sɛ̀tɛ de ò a pápao. Akũ a a zĩda ùtɛ à bò Luda ↄnn. \c 9 \s1 Gↄ̃gbɛ̃ kũ ò ì vĩ̀na ũ werekↄ̃anaa \p \v 1 Kũ Yesu tɛn kure, à gↄ̃gbɛ̃ kũ ò ì vĩ̀na ũ è. \v 2 Akũ a ìbanↄ a là ò pì: Rabi, dí durunna yãin ò gbɛ̃ pìi ì vĩ̀na ũu? A zĩda pↄ́ yãin yá, ke a de kũ a dao pↄ́mɛ? \v 3 Yesu wèḿma à pì: Adi kɛ àpii ke a de kũ a dao durunna yãinlo. De ò Luda yãkɛna ea yãimɛ. \v 4 Séde ò gbɛ̃ kũ à ma zĩ zĩ kɛ zaa gupuraa. Gusira tɛn su kũ gbɛ̃ke ni zĩ ke le à kɛ doro. \v 5 Gↄrↄ kũ má kú andunia gũn, má de gupura ũ andunianɛ. \p \v 6 Kũ à ò lɛ, à lɛ́'i tò zĩtɛ, akũ à yã̀katɛ à màma a wɛ́nↄa. \v 7 À pìnɛ: Ǹ gɛ́ ǹ ãn pípi Siloamu í gũn. Tↄ́ pìi pì, í gbarɛna. Akũ à gɛ̀ɛ à ãnn pìpi, akũ à sù kũ wɛ́o wɛ̃na. \v 8 A fárandidenↄ kũ gbɛ̃ kũ ò a dↄ̃ barakɛri ũnↄ pì: Gbɛ̃ kũ àdigↄ̃ bara kɛ vutɛnaa pìin gweroo? \v 9 Gbɛ̃kenↄ pì: Àkũmɛ. Gbɛ̃kenↄ pì: Oi, ade bòkↄ̃aomɛ. Gↄ̃gbɛ̃ pìi pì: Makũmɛ! \v 10 Akũ ò a là ò pì: À kɛ̀ dera n wɛ́ wɛ̃̀ɛ? \v 11 À wèḿma à pì: Gbɛ̃ kũ òdi pinɛ Yesu mɛ́ à bùsuu yã̀katɛ à màma ma wɛ́a, à pì mà gɛ́ ãn pípi Siloamu í gũn. Kũ ma gɛ ma ãnn pìpi, akũ ma gu è. \v 12 Akũ ò a là ò pì: Àpi kú máa? À pì: Má dↄ̃ro. \s1 Farisinↄ yãlalana gbɛ̃ kũ à de vĩ̀na ũ yãa \p \v 13 Akũ ò gɛ̀ɛ Farisinↄ kĩnaa kũ gbɛ̃ kũ à de vĩ̀na ũ yã pìio. \v 14 Akũsↄ̃ kámmabogↄrↄ zĩn Yesu bùsuu yã̀katɛ à a wɛ́ wɛ̃̀onɛ. \v 15 Akũ Farisinↄ a là dↄ: Deran n kɛ̀ nà n gu èe? À wèḿma à pì: À bↄkↄtↄ mà ma wɛ́amɛ. Kũ ma pìpi, akũ ma gu è. \v 16 Akũ Farisi kenↄ pì: Gbɛ̃ pì dí bo Luda kĩnaanlo, zaakũ àdi kámmabogↄrↄ zĩ yã daro. Ń gbɛ̃kenↄ pì: Durunnakɛri ni fↄ̃ à daboyã birenↄ taka kɛ yá? Akũ ò kɛ̃̀kɛ̃kↄ̃a. \v 17 Akũ ò a là dↄ: Mↄkↄ̃n sↄ̃, gbɛ̃ kũ à n wɛ́ wɛ̃̀nnɛ, ntɛni a yã da deramɛɛ? À pì: Annabiimɛ. \v 18 Bee kũ abireo gbãnadenↄ dí sí kũ vĩ̀naan a ũ gbasa a wɛ́ wɛ̃̀ro, akũ ò gɛ̀ɛ ò a de kũ a daoo sìsi. \v 19 Ò ń lá ò pì: Á nɛ́n dí yá? A a ì vĩ̀na ũn yá? À kɛ̀ dera àtɛn gu e sàa? \v 20 Akũ a de kũ a dao wèḿma ò pì: Ó dↄ̃ kũ ó nɛ́mɛ. O a ì vĩ̀na ũmɛ. \v 21 Ama lákũ à kɛ̀ nà àtɛn gu e sà, ke gbɛ̃ kũ à a wɛ́ wɛ̃̀nɛ, ó dↄ̃ro. À a la gwe. Gbɛ̃ ↄ̃ndↄ̃naamɛ, ani fↄ̃ à a zĩda yã o. \v 22 A de kũ a dao ò lɛ, kũ òtɛn vĩna kɛ gbãnadenↄnɛ yãimɛ. Zaakũ ò zɛ̀o kũ gbɛ̃ kũ à pì Yesu bi Arumasihumɛ, ò aduakɛkpɛ zɛ́ zↄ̃nɛ. \v 23 Abire yãin a de kũ a daoo pì, gbɛ̃ ↄ̃ndↄ̃naamɛ, ò a la. \p \v 24 Gbɛ̃ kũ à de vĩ̀na ũ yã pì sísina gɛ̃̀n plade gũnn ò pìnɛ: Ǹ yãpura o Luda yãi. Ó dↄ̃ kũ gↄ̃gbɛ̃ pì bi durunnakɛriimɛ. \v 25 Akũ à pì: Tó durunnakɛriimɛ, má dↄ̃ro. Yã mɛ̀n don má dↄ̃. Vĩ̀naan ma ũ yã, akũ matɛn gu e sà. \v 26 Akũ ò a là ò pì: Bↄ́n à kɛ̀nnɛɛ? Deran à kɛ̀ nà à n wɛ́ wɛ̃̀nnɛɛ? \v 27 À wèḿma à pì: Ma òárɛ kↄ̀, ádi sã kpáro. Bↄ́ á ye à ma dↄↄ? Á ye à gↄ̃ a ìbanↄ ũ sen yá? \v 28 Akũ ò zuka kài ò pì: Mↄkↄ̃mmɛ ń de a ìba ũ gwe! Ókↄ̃nↄ sↄ̃ Musa ìbanↄn ó ũ. \v 29 Ó dↄ̃ kũ Luda yã ò kũ Musao. Àkũ sↄ̃, ó dↄ̃ gu kũ à bònlo. \v 30 Akũ gↄ̃gbɛ̃ pìi pìńnɛ: À yãbonsarɛ ma gwe! À ma wɛ́ wɛ̃̀mɛnɛ, akũ á dↄ̃ gu kũ à bònlo yá? \v 31 Ó dↄ̃ kũ Luda dì sã kpá durunnakɛrinↄ yãiro, àdi sã kpá a yãmari kũ òdi a pↄyenyĩna kɛnↄ yãimɛ. \v 32 Zaa lákũ Luda andunia kàtɛ nà, odi ma gbɛ̃ke gbɛ̃ kũ wà a ì vĩ̀na ũ wɛ́ wɛ̃̀nɛ zikiro. \v 33 Tó adi kɛ gbɛ̃ pìi bò Luda kĩnaaro, ani fↄ̃ à pↄ́ke kɛro. \v 34 Akũ ò pìnɛ: Ò n i durunna gũn mámmammɛ, akũ ntɛn yã dawɛrɛ yá? Akũ ò pɛ̀a. \s1 Ludadↄ̃nasari bi vĩ̀nakũnaamɛ \p \v 35 Yesu mà kũ ò pɛ̀a. Kũ à a lè, à a là à pì: Ntɛn Bisãsiri Nɛ́ náani kɛ yá? \v 36 Gↄ̃gbɛ̃ pìi wèa à pì: Mare, dín a ũ de mà le mà a náani kɛɛ? \v 37 Yesu pìnɛ: N a è, àkũ mɛ́ àtɛn yã o kũnwo. \v 38 Akũ gↄ̃gbɛ̃ pìi pìnɛ: Dikiri, matɛni n náani kɛ. Akũ à donyĩ kɛ̀nɛ. \v 39 Akũ Yesu pì: Gbɛ̃nↄ kɛ̃kɛ̃kↄ̃ana yãin ma su andunia gũn la, de wɛ́siradenↄ wɛ́ kɛ̃, wɛ́kɛ̃rinↄ gↄ̃ wɛ́siradenↄ ũ. \p \v 40 Farisi kenↄ kú gwe. Kũ ò yã pìi mà, ò pìnɛ: Ókↄ̃nↄ, vĩ̀nanↄn ó ũ se yá? \v 41 Akũ Yesu pìńnɛ: Tó vĩ̀nanↄn á ũ, de á durunna vĩro. Ama kũ átɛn pi á wɛ́ kɛ̃na yãi, á durunna kpɛ́ kú kãáomɛ. \c 10 \s1 Yãlɛkↄ̃ana kũ sãdãriio \p \v 1 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ àdi gɛ̃ sã karalɛnlo ama àdi vlɛ̃ karala gu pãnden, ade bi kpãnimɛ, kpãni wɛ́dewɛmɛ. \v 2 Gbɛ̃ kũ àdi gɛ̃ karalɛn sↄ̃, aden sãdãri ũ. \v 3 Kara dãkpãrii dì zɛ́ wɛ̃ adenɛ, sãnↄ sↄ̃ ò a kòto dↄ̃. Àdi a sãnↄ sísi ń baadi tↄ́a à bↄtɛ kũńwo. \v 4 Tó à bↄ̀tɛ kũńwo, àdi dońnɛ arɛ òdigↄ̃ tɛ́i kũ ò a kòto dↄ̃ yãi. \v 5 Òdi we ò tɛ́ gbɛ̃ pãndeiro. Òdi bàa lɛ́nɛ kũ ò gbɛ̃ pãnde kòto dↄ̃ro yãi. \v 6 Yesu yã pìi lɛ̀kↄ̃ańnɛ, akũ odi dↄ̃ tó bↄ́ yãn àtɛn ońnɛro. \s1 Yesu bi sãdãri manamɛ \p \v 7 Abire yãi Yesu ɛ̀ra à pìńnɛ: Yãpuran matɛn oárɛ, makũmɛ karalɛ ũ sãnↄnɛ. \v 8 Gbɛ̃ kũ ò dòmɛnɛ arɛnↄ bi kpãninↄmɛ, kpãni wɛ́dewɛnↄmɛ ń pínki, akũ sãnↄ dí ń yã maro. \v 9 Makũmɛ karalɛ ũ. Gbɛ̃ kũ à gɛ̃̀ ma gũn ni aafia le. Anigↄ̃ gɛ̃ àgↄ̃ bo ani pↄ́bleki le. \v 10 Kpãni'ona yãin kpãni dì su àdi pↄ́ dɛ àdi pↄ́ kakatɛ. Ma sumɛ, de gbɛ̃nↄ gↄ̃ wɛ̃̀ndi vĩ ògↄ̃ vĩ papana. \v 11 Makũmɛ sãdãri mana ũ. Sãdãri mana dì gí a wɛ̃̀ndiii a sãnↄ yãi. \v 12 Zamalinga bi sãdãri mananlo. Kũ sãnↄ de a pↄ́ ũro yãi, tó à è lɛwanna tɛn su, àdi sãnↄ tón à bàa lɛ́mɛ, akũ lɛwanna dì sí sãnↄ tɛ́ à ń fãkↄ̃a. \v 13 Gbɛ̃ pìi bàkaa dìgↄ̃ kú kũ sãnↄoro, kũ à de zamalinga ũ yãi. \v 14 Makũmɛ sãdãri mana ũ. Má a sãnↄ dↄ̃, ma sãnↄ sↄ̃ ò ma dↄ̃, \v 15 lákũ De Luda ma dↄ̃ akũsↄ̃ má a dↄ̃ nà. Matɛn gi ma wɛ̃̀ndiii ń yãi. \v 16 Má sã pãndenↄ vĩ kũ ò kú kara dí gũnlo. Séde mà su kũńwo se. Oni ma kòto ma, kpàsa ni gↄ̃ mɛ̀n do kũ dã̀riio mɛ̀n do. De Luda yemai \v 17 kũ matɛn gi ma wɛ̃̀ndiii yãi, de mà ɛra mà sí dↄ. \v 18 Gbɛ̃ke ni ma wɛ̃̀ndi símaro, mani gíi kũ ma zĩdaomɛ. Má a giina zɛ́ vĩ, má a sina zɛ́ vĩ dↄ. Yã kũ ma De dìtɛmɛnɛn gwe. \p \v 19 Yã pì yãi Yuda gbãnadenↄ kɛ̃̀kɛ̃kↄ̃a dↄ. \v 20 Ń tɛ́ gbɛ̃nↄ pì dasi: À tãna vĩmɛ, a mìi lìtɛ. Bↄ́yãin átɛn sã kpá a yãii? \v 21 Ń gbɛ̃kenↄ pì: Tãnade yã'onaan gwero. Tãna ni fↄ̃ à vĩ̀na wɛ́ wɛ̃ yá? \s1 Yesu a ludakɛna onnɛnaa \p \v 22 Luda kpɛ́ sakɛna dikpɛ kà zaa Yurusalɛmu. Bunsirɛ gũmmɛ, \v 23 akũ Yesu tɛn kure Luda ↄnn, zaa gu kũ òdi pi Sulemanu èdan. \v 24 Akũ Yuda gbãnadenↄ lìkai, ò a là ò pì: Ĩni ó tó lokona ari bↄrɛɛ? Tó Arumasihumɛ n ũ, ǹ owɛrɛ swáswa. \v 25 Akũ Yesu wèḿma à pì: Ma òárɛ, ádi síro. Yã kũ matɛn kɛ kũ ma De tↄ́oo pìnↄn a sèeda ũ. \v 26 Ákↄ̃nↄ sↄ̃ ádi síro, kũ á de ma sãnↄ ũro yãimɛ. \v 27 Ma sãnↄ dì ma kòto ma. Má ń dↄ̃, akũ òdigↄ̃ tɛ́mai. \v 28 Madì wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro kpáḿma, oni ga zikiro. Gbɛ̃ke ni fↄ̃ à ń bo ma ↄĩro. \v 29 Ma De kũ à ń kpáma de gbɛ̃ sĩnda pínkila. Gbɛ̃ke ni fↄ̃ à ń bo a ↄĩro. \v 30 Makũ kũ ma Deo ó dokↄ̃nↄmɛ. \p \v 31 Gbãnade pìnↄ gbɛ̀ɛ sɛ̀sɛ dↄ de ò a pápao ò a dɛ. \v 32 Akũ Yesu pìńnɛ: Ma yã mana kũ ma De dàmɛnɛnↄ kɛ̀árɛ dasi. Yã mana kpate yãimɛ á ye à ma pápa kũ gbɛ̀ɛoo? \v 33 Akũ gbãnade pìnↄ wèa ò pì: Ó ye ò n pápa kũ gbɛ̀ɛo yã mana kũ n kɛ̀ yãinlo. Kũ n dↄkɛ̀ kũ Ludao yãimɛ. Bisãsirimɛ n ũ, akũ n n zĩda sɛ̀ Luda ũ. \v 34 Akũ Yesu wèḿma à pì: Luda ò á doka takadan à pì Ludanↄmɛ ń ũ. \v 35 Luda dí gbɛ̃ kũ àtɛn yã ońnɛ pìnↄ sísi ludanↄroo? A yã gogona vĩ sↄ̃ro. \v 36 Makũ kũ ma De ma ditɛ adona à ma zĩ andunia gũn sↄ̃, kũ ma pì Luda Nɛ́n ma ũ, bↄ́yãi a pì ma dↄkɛ̀ kũ Ludaoo? \v 37 Tó matɛni ma De yãkɛna kɛro, àsun ma yã síro. \v 38 Tó matɛn kɛ sↄ̃, bee tó ádi ma yã síro, à ma náani kɛ ma yãkɛnanↄ yãi, de àgↄ̃ dↄ̃ sãnsãn kũ De Luda kú ma gũn, akũ má kú a gũn sↄ̃. \v 39 Akũ ò ɛ̀ra òtɛn zɛ́ wɛtɛ ò a kũ, akũ à pìtiḿma. \p \v 40 Akũ à ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Yoda bara dire, gu kũ Yahaya gbɛ̃nↄ da'itɛ kɛ̀n káaku. À gↄrↄ pla kɛ̀ gwe, \v 41 akũ ò sù a kĩnaa dasidasi ò pì: Bee kũ Yahaya dí daboyã ke kɛro, yã kũ à ò gbɛ̃ díkĩna musu pínki bi yãpuramɛ. \v 42 Akũ wà a náani kɛ̀ gwe dasi. \c 11 \s1 Lazaru ganaa \p \v 1 Gbɛ̃ kũ òdi pinɛ Lazaru tɛn gyã kɛ zaa Bɛtani wɛ̃tɛ kũ Mariama kũ a vĩ̀ni Maatao kún. \v 2 Mariamamɛ nↄgbɛ̃ kũ à nísi gbĩnnade kù Dikiri gbáa à gògo kũ a mìkão ũ. \v 3 Akũ Lazaru dãre pìnↄ lɛ́gbãzã kɛ̀ Yesunɛ ò pì: Dikiri, n gbɛ̃nna tɛn gyã kɛ. \v 4 Kũ Yesu yã pìi mà à pì: Gyã pìi ni láka kũ gaoro. De Luda gakuri bo gupuraa yãimɛ, de Luda Nɛ́ sↄ̃ tↄ́ bo a musu. \v 5 Yesu ye Maatai kũ a dakũnao kũ Lazaruo. \v 6 Kũ à mà Lazaru tɛn gyã kɛ, akũ à gↄ̃̀ gu kũ à kun gĩa gↄrↄ pla. \v 7 Abire gbɛran à pì a ìbanↄnɛ: Ò ɛra ò gɛ́ Yudea. \v 8 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: Rabi, gbãnadenↄn ye ò n pápa kũ gbɛ̀ɛo adi gì kɛro, akũ ń ye ò ɛra ò gɛ́ gwe dↄ yá? \v 9 Yesu pì: Fãnantɛ̃ do bi awa kuri awɛɛplanloo? Gbɛ̃ kũ àtɛn kure fãnantɛ̃ dì gɛ̃̀ síro, kũ àtɛn gu e andunia díkĩna gupurai yãi. \v 10 Tó àtɛn kure gwãani, àdi gɛ̃̀ sí kũ à gupura pì vĩro yãi. \p \v 11 Yã pì onaa gbɛra Yesu pìńnɛ: Ó gbɛ̃nna Lazaru i òmɛ. Mani gɛ́ mà a vu. \v 12 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: Dikiri, tó àtɛn i omɛ, ani aafia le. \v 13 Lazaru ga yãn Yesu tɛn ońnɛ, akũ òtɛn da i'onaamɛ yãpura. \v 14 Akũ Yesu òńnɛ swáswa sà à pì: Lazaru gàmɛ. \v 15 Ma pↄ kɛ̀ nna kũ má kú gwero, de à le à ma náani kɛ yãi. Ò gɛ́ a kĩnaa. \v 16 Akũ Tomasi kũ òdi pinɛ Sìka pì a gbɛ̃nↄnɛ: Ò gɛ́ kũ Dikirio ò ga ó pínki. \s1 Yesumɛ gbɛ̃ kũ àdi gɛ̀nↄ vu à wɛ̃̀ndi kpáḿma ũ \p \v 17 Kũ Yesu kà gwe, à sù à lè ò Lazaru vĩ̀ à gĩnakɛ à kɛ̀ gↄrↄ siikↄ̃ kↄ̀. \v 18 Bɛtani kú kãni kũ Yurusalɛmuo lán kiloo aakↄ̃ bà. \v 19 Yuda gbãnadenↄ bò zaa gwe dasi ò sù Maata kũ Mariamao kĩnaa, de ò sùru kpáńnɛ ń dãgↄ̃ ga yã musu. \v 20 Kũ Maata mà Yesu tɛn su, à bò à gɛ̀ɛ daalɛ, ama Mariama zɛ̀ bɛ. \v 21 Akũ Maata pì Yesunɛ: Dikiri, tó ń kú lamɛ yã, de ma dãgↄ̃ dí garo. \v 22 Bee tera má dↄ̃ kũ yã kũ n gbɛ̀ka Ludaa, ani kɛnnɛ. \v 23 Yesu pìnɛ: N dãgↄ̃ ni vu. \v 24 Maata pìnɛ: Má dↄ̃ kũ ani vu zĩ kũ gɛ̀nↄ ni vu gↄrↄ kpɛde zĩ. \v 25 Yesu pìnɛ: Makũmɛ gbɛ̃ kũ àdi gɛ̀nↄ vu à wɛ̃̀ndi kpáḿma ũ. Bee tó ma náanikɛrii gà, anigↄ̃ kpɛ́ kummɛ. \v 26 Gbɛ̃ kũ à kun, akũ àtɛni ma náani kɛ ni ga zikiro. N abirekũ sì yá? \v 27 Maata pìnɛ: Ee, Dikiri, ma sì kũ Arumasihumɛ n ũ, Luda Nɛ́ kũ ò pì ani su andunia gũn. \s1 Yesu wɛ́'i kàn \p \v 28 Kũ Maata ò lɛ, akũ à gɛ̀ɛ à a dakũna Mariama sìsi, akũ à pìnɛ asiri gũn à pì: Dannɛri sù àtɛni n gbɛka. \v 29 Kũ Mariama yã pìi mà, à fùtɛ likalika àtɛn gɛ́ a le. \v 30 Yesu dí gĩnakɛ à gɛ̃ wɛ̃tɛ gũn kↄ̀ro, à kpɛ́ kú gu kũ Maata dàalɛn. \v 31 Gbãnade pìnↄn kú kpɛ́n kũ Mariamao, òtɛn sùru kpánɛ. Kũ ò è à fùtɛ likalika à bò, ò bò ò tɛ̀i, zaakũ òtɛn da àtɛn gɛ́ ↄ́ↄ dↄ miraamɛ. \p \v 32 Kũ Mariama kà gu kũ Yesu kún, kũ à a è, à kùtɛ a gbá sarɛ à pìnɛ: Dikiri, tó ń kú lamɛ yã, de ma dãgↄ̃ dí garo. \v 33 Yesu è àtɛn ↄ́ↄ dↄ, akũ gbãnade kũ ò kú kãao pìnↄ tɛn ↄ́ↄ dↄ dↄ. Akũ à nɛ̀sɛyↄkↄ sì a pↄ yàka. \v 34 Akũ à pì: A a vĩ̀ máa? Ò wèa ò pì: Mare, ǹ mↄ́ ǹ gwa. \v 35 Yesu wɛ́'i kàn. \v 36 Akũ gbãnade pìnↄ pì: À gwa lákũ à yei nà. \v 37 Akũ ń gbɛ̃kenↄ pì: Àkãa kũ à vĩ̀na wɛ́ wɛ̃̀, ani fↄ̃ à gi Lazarunɛ àsun garoo? \s1 Lazaru vunaa \p \v 38 Kũ Yesu tɛn gɛ́ mira pì kĩnaa, akũ à nɛ̀sɛyↄkↄ sì dↄ. Mira pì bi gbɛ̀wɛɛɛmɛ, gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ tàtaalɛ́. \v 39 Yesu pì: À gbɛ̀ɛ pì go a lɛ́a. Akũ gbɛ̃ kũ à gàa pì dãre Maata pìnɛ: Dikiri, àtɛn gbĩ sↄ̃, zaakũ à kɛ̀ gↄrↄ siikↄ̃n dí. \v 40 Yesu pìnɛ: Mádi onnɛ kũ tó n ma náani kɛ̀, ĩni Luda gakuri eroo? \v 41 Kũ ò gbɛ̀ɛ pìi gò, akũ Yesu wɛ́ sɛ̀ musu à pì: Baa, ma n sáabu kɛ̀ kũ n ma yã mà. \v 42 Má dↄ̃ kũ ndìgↄ̃ ma yã ma gↄrↄ sĩnda pínki, ama ma ò lɛ pari kũ ò kú lanↄ yãimɛ, de ò le ò sí kũ mↄkↄ̃mmɛ n ma zĩ. \v 43 Kũ à ò lɛ, akũ à pũ̀tã kũ kòto gbãnao à pì: Lazaru, ǹ bo. \v 44 Akũ gbɛ̃ kũ à gàa pìi bò, pↄ́lɛ fĩfĩna a mɛ̀ɛa, biza yĩna a mìia. Yesu pìńnɛ: À pↄ́ poroa à a gbarɛ. \s1 Lɛ́kpakũsũna Yesui \p \v 45 Yuda gbãnade kũ ò sù Mariama kĩnaa pìnↄ, kũ ò yã kũ Yesu kɛ̀ɛ pìi è, ò a náani kɛ̀ dasi. \v 46 Ama ń gbɛ̃kenↄ gɛ̀ɛ Farisinↄ kĩnaa, ò yã kũ Yesu kɛ̀ɛ gbã̀ńnɛ. \v 47 Akũ sa'orikinↄ kũ Farisi pìnↄ gbãnadenↄ sìsi kↄ̃kakaranaaa ò pì: Gbɛ̃ pì tɛn daboyã kɛ dasi, bↄ́ ótɛn kɛɛ? \v 48 Tó o tò àtɛn kɛ lɛ, baadi ni a náani kɛ, Romudenↄ ni su ò ó Luda kpɛ́ kũ ó burio kakatɛ pínki. \v 49 Akũ Kayafa ń gbɛ̃ mɛ̀n do kũ à de sa'oriki zↄ̃kↄ̃ ũ wɛ̃̀ birea pìńnɛ: Á yãke dↄ̃ro. \v 50 Á dↄ̃ kũ gbɛ̃ mɛ̀n do gana ó pínki gɛ̃nɛ ũ mana de ó buri kakatɛnalaroo? \v 51 Adi yã pì o kũ a zĩda pↄyeinaaoro. Kũ à de sa'oriki zↄ̃kↄ̃ ũ wɛ̃̀ birea yãin à annabikɛyã ò kũ Yesu ni ga Yudanↄ gɛ̃nɛ ũ. \v 52 Adi kɛ Yudanↄ ńtɛ̃nɛnlo, ari kũ Luda nɛ́ kũ ò fãkↄ̃ananↄ dↄ, de à ń kɛ mɛ̀ dokↄ̃nↄ ũ. \v 53 Zaa zĩ birean gbãnade pìnↄ zɛ̀ kũ Yesu dɛnaao. \v 54 Abire yãi Yesu dí bo gupuraa ń tɛ́ doro. Akũ à gɛ̀ɛ lakutu kũ à kú gbáranna sarɛ kũ òdi pi Ɛflaimu. À gↄrↄ pla kɛ̀ gwe kũ a ìbanↄ. \p \v 55 Yudanↄ Vĩnla dikpɛ kà kãni. Ò bò lakutunↄ gũn dasidasi, ò gɛ̀ɛ Yurusalɛmu gbã̀bona yãi ari dikpɛ pì gɛ́ ká. \v 56 Òtɛn Yesu wɛtɛ, ò zɛna Luda ↄnn, òtɛn kↄ̃ lala òtɛn pi: Átɛn da deramɛɛ? Ani we à su dikpɛ dí kɛ yá? \v 57 Sa'orikinↄ kũ Farisinↄ dìtɛ kũ tó gbɛ̃ke Yesu kúki dↄ̃, à ońnɛ de ò le ò a kũ. \c 12 \s1 Nísi gbĩ nna kuna Yesu gbáa \r (Mat 26:6-13, Maa 14:3-9) \p \v 1 Vĩnla dikpɛ gↄ̃̀ gↄrↄ suddo, akũ Yesu sù Bɛtani, Lazaru kũ à a vù bona gan wɛ̃tɛa. \v 2 Ò pↄ́ble kɛ̀ Yesunɛ gwe. Maata mɛ́ àtɛn pↄ́ble kpaatɛtɛ, Lazaru sↄ̃ à kú pↄ́blerinↄ tɛ́ kũ Yesuo. \v 3 Akũ Mariama nísi buri mana ↄgↄde sɛ̀ à sùo, à kù Yesu gbáa, akũ à a gbá gògo kũ a mìkão. Nísi gbĩ dàgula kpɛ́ pìi gũn. \v 4 Yesu ìbanↄ doke Yudasi Isikariↄti kũ ani Yesu kpáḿma pì: \v 5 Nísi dí ↄgↄ kà andurufu wàa do kpɛ́ basↄↄro. Bↄ́yãi odi yía ò a ↄgↄ kpà takasidenↄaroo? \v 6 Adi kɛ à abirekũ o takasidenↄ wɛ̃ndagwana yãinlo, kũ à de kpãni ũ yãimɛ. Àkũ mɛ́ àdigↄ̃ ↄgↄsↄ̃nↄ kũna àgↄ̃ ↄgↄ fĩnti bo. \v 7 Akũ Yesu pì: Ǹ nↄgbɛ̃ dake tó. Abirekũ dìtɛ ari ma gɛ̀ kɛgↄrↄamɛ. \v 8 Takasidenↄ nigↄ̃ kú kãáo gↄrↄ sĩnda pínki, makũ sↄ̃ manigↄ̃ kú kãáo gↄrↄ pínkiro. \s1 Lɛ́kpakũsũna Lazarui \p \v 9 Yuda gbãnadenↄ mà kũ Yesu kú Bɛtani, akũ ò gɛ̀ɛ gwe dasidasi. Adi kɛ Yesu yãin ò gɛ̀ɛ adoro, de dↄ ò Lazaru kũ Yesu a vù bona gan e yãimɛ. \v 10 Akũ sa'orikinↄ zɛ̀o ò Lazaru dɛ se dↄ, \v 11 zaakũ a yãin gbãnadenↄ tɛn kɛ̃ḿma dasi, òtɛn Yesu náani kɛ. \s1 Gbãnakɛkpana Yesui zaa Yurusalɛmu \r (Mat 21:1-11, Maa 11:1-11, Luk 19:28-40) \p \v 12 Kũ gu dↄ̀, pari kũ ò sù dikpɛ kɛ Yurusalɛmunↄ mà kũ Yesu tɛn su, \v 13 akũ ò zaa lánↄ zↄ̃̀zↄ̃ ò gɛ̀ɛ daalɛo. Òtɛn wiki lɛ́ òtɛn pi: \q1 Ǹ gbãna kɛ! \q1 Arubarikaden gbɛ̃ kũ àtɛn su kũ Dikiri tↄ́o ũ! \q1 Arubarikaden Isarailanↄ kína ũ! \m \v 14 Yesu zaaki è à dìa lákũ à kɛ̃na Luda yãn nà ò pì: \q1 \v 15 Zaiↄ̃denↄ, àsun vĩna kɛro. \q1 Á kína tɛn su à di zaakinɛ bↄ̀rↄ kpɛ. \m \v 16 A ìbanↄ dí yã pìi mì dↄ̃ gĩaro. Yesu futɛ à tana gakuri gũn gbɛran ò dↄ̃̀ sà kũ ò yã pìi kɛ̃̀ a musumɛ, akũ mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ ò a pínki kɛ̀nɛ. \p \v 17 Kũ Yesu Lazaru sìsi à a vù bona miran, gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄ a baaruu kpàkpańnɛ. \v 18 Abire yãin pari gɛ̀ɛ ò dàalɛ, zaakũ ò mà kũ à daboyã pìi kɛ̀. \v 19 Akũ Farisinↄ pìkↄ̃nɛ: A è yá? Óni fↄ̃ ò pↄ́ke woaro. À gwa lákũ andunia bò à tɛ́i nà. \p \v 20 Girikinↄn kú gbɛ̃ kũ ò sù donyĩ kɛ dikpɛkɛkinↄ tɛ́, \v 21 akũ ò gɛ̀ɛ Filipi kũ à bò Bɛtɛsaida, Galili bùsun kĩnaa, ò wɛ́ kɛ̀a ò pì: Mare, ó ye kↄ̃'enaai kũ Yesuo. \v 22 Filipi gɛ̀ɛ à ò Andurunɛ, akũ ò gɛ̀ɛ ò ò Yesunɛ lɛɛlɛ. \s1 Yesu a ga yã'onaa \p \v 23 Yesu pìńnɛ: Bisãsiri Nɛ́ tↄ́bogↄrↄ kà. \v 24 Yãpuran matɛn oárɛ, tó pↄ́wɛ dí gɛ̃ bùsuu gũn à fↄ̃̀mbaa bòro, àdigↄ̃ kun adomɛ. Tó à fↄ̃̀mbaa bò sↄ̃, àdi nɛ́ i manamana. \v 25 Gbɛ̃ kũ à ye a wɛ̃̀ndiii ni kurai. Gbɛ̃ kũ à gì a wɛ̃̀ndiii andunia díkĩnan sↄ̃, ade nigↄ̃ kũna ari gↄrↄ sĩnda pínki. \v 26 Tó gbɛ̃ ye à zĩ kɛmɛnɛ, àgↄ̃ tɛ́mai. Ma zĩkɛri pì nigↄ̃ kú gu kũ má kún. Tó gbɛ̃ tɛn zĩ kɛmɛnɛ, ma De ni a kpe ta. \v 27 Tera sà ma pↄ yàka. Bↄ́n mani oo? Mani pi, Baa, ǹ ma bo yã kũ àtɛn suman yá? Oi! Ma su yã kũ àtɛn suma pì yãimɛ. \v 28 Baa, ǹ tↄ́ bo. Akũ kòtoo bò ludambɛ à pì: Ma tↄ́ bò kↄ̀, akũsↄ̃ mani ɛra mà bo dↄ. \p \v 29 Kũ gbɛ̃ kũ ò kú gwenↄ mà, ò pì: Legũ mɛ́ à pũ̀tã. Gbɛ̃kenↄ pì: Malaika mɛ́ à yã ònɛ. \v 30 Akũ Yesu pìńnɛ: Adi kɛ ma yãin kòtoo pìi bòro, á yãimɛ. \v 31 Yã ni vutɛ andunia díkĩnaa sà. Oni andunia díkĩna kína bo kpatan sà. \v 32 Makũ sↄ̃, tó ò ma sɛ ò ma dↄ musu mani buri sĩnda pínki gátɛ ò su ma kĩnaa. \p \v 33 Kũ Yesu ò lɛ, à ga kũ ani ga takan à tɛ́a. \v 34 Akũ gbɛ̃nↄ pìnɛ: O mà à kú doka takadan ò pì Arumasihu nigↄ̃ kun gↄrↄ pínkimɛ, akũ n pì oni Bisãsiri Nɛ́ sɛ́ ò dↄ musu sↄ̃ bi? Dímɛ Bisãsiri Nɛ́ pì ũu? \v 35 Yesu wèḿma à pì: Gupura kunna kãáo gↄ̃̀ fítimɛ. Gↄrↄ kũ gupura pì kú kãáo, àgↄ̃ kuren, de gu sún sira kũáwaro yãi. Gbɛ̃ kũ àtɛn kure gusiran dↄ̃ gu kũ àtɛn gɛ́nlo. \v 36 Gↄrↄ kũ á gupura pì vĩ, à gupura pì náani kɛ, de à gↄ̃ gupuradenↄ ũ. \p Kũ Yesu ò lɛ, akũ à gɛ̀ɛ à ùtɛńnɛ. \s1 Gbɛ̃nↄ dí Yesu náani kɛro \p \v 37 Bee kũ daboyã dasi kũ à kɛ̀ ń wáranↄ, odi a náani kɛro, \v 38 de yã kũ annabi Isaya ò le à papa yãi kũ à pì: \q1 Dikiri, gbɛ̃ke dí baaru kũ o kpà síro. \q1 Ò n gbãna è odi dↄ̃ro. \m \v 39 Odi we ò a náani kɛ̀ro, zaakũ Isaya pì dↄ: \q1 \v 40 Luda ń wɛ́ vĩ̀na kũ̀ńnɛ \q1 de òsun gu ero. \q1 À ń kùgbãna kũ̀ńnɛ \q1 de òsun yã ma \q1 ò arɛ dↄa à ń werekↄ̃aro. \m \v 41 Isaya abirekũ ò kũ à Yesu gakuri è yãimɛ, akũ à a yã ò. \v 42 Bee kũ abireo gbãnade pìnↄ Yesu náani kɛ̀ dasi. Farisinↄ yãin òdigↄ̃ ye ò dↄ̃ḿmaro, de òsun aduakɛkpɛ zɛ́ zↄ̃ńnɛro yãi. \v 43 Zaakũ ò ye bisãsirinↄ ń sáabu kpá de Luda ń sáabu kpála. \p \v 44 Akũ Yesu pũ̀tã à pì: Gbɛ̃ kũ àtɛni ma náani kɛ, adi kɛ makũn àtɛni náani kɛ adoro, àtɛn gbɛ̃ kũ à ma zĩ náani kɛmɛ se dↄ. \v 45 Gbɛ̃ kũ àtɛni ma e tɛn gbɛ̃ kũ à ma zĩ emɛ se. \v 46 Ma su andunia gũn gupura ũmɛ, de gbɛ̃ kũ àtɛni ma náani kɛ sún gↄ̃ gusiran doro. \v 47 Gbɛ̃ kũ à ma yã mà akũ à kũnaro, adi kɛ makũ mɛ́ mani yã vutɛaro, zaakũ mádi su yã vutɛ andunianlo, ma su andunia sura bamɛ. \v 48 Yãkpatɛkɛna tɛn gbɛ̃ kũ à gìmai adi ma yã síro dã. Yã kũ ma ònɛɛ pì mɛ́ ani vutɛa ziazĩ. \v 49 Zaakũ mádi yãke o kũ ma zĩdaoro. Yã kũ ma ò kũ yã kũ ma dàńnɛo, ma De kũ à ma zĩ mɛ́ à dìtɛmɛnɛ. \v 50 Má dↄ̃ kũ yã kũ à dìtɛmɛnɛ bi wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro yãmɛ. Abire yãi yã kũ matɛn o, matɛn o lákũ ma De dàmɛnɛ nàmɛ. \c 13 \s1 Yesu a ìbanↄ gbá pipinaa \p \v 1 Ari Vĩnla dikpɛ gↄ̃ gɛ́ ká, Yesu dↄ̃̀ kũ a bona andunia dí gũn tana a De kĩnaa gↄrↄ kà. Lákũ à ye a gbɛ̃nↄi andunia gũn nà, à yeńyĩ ari a wɛ̃̀ndi lɛ́mmɛ. \v 2 Kũ òtɛn ↄkↄsi pↄ́ ble, Ibilisi gĩnakɛ à yã dà Simↄ Isikariↄti nɛ́ Yudasi swɛ̃̀n kↄ̀, de à Yesu kpáḿma. \v 3 Yesu dↄ̃̀ kũ a De pↄ́ sĩnda pínki nàarɛ a ↄĩ. À dↄ̃̀ kũ a bo Luda kĩnaamɛ, akũsↄ̃ áni ɛra à tá a kĩnaamɛ. \v 4 Gↄrↄ kũ òtɛn pↄ́ ble, Yesu fùtɛ à a uta bò à kàtɛ, akũ à tawali sɛ̀ à dↄ̀ a pi. \v 5 Abire gbɛra à í kà ta gũn, akũ à nà a ìbanↄ gbá pípinaaa, àtɛn gogo kũ tawali kũ à dↄ̀ a piaao. \v 6 Kũ à kà Simↄ Pita kĩnaa, Pita pìnɛ: Dikiri, mↄkↄ̃n mɛ́ ĩni ma gbá pípimɛnɛ yá? \v 7 Yesu wèa à pì: Ń yã kũ matɛn kɛ dↄ̃ gĩaro, ama ĩnisũn dↄ̃. \v 8 Pita pìnɛ: Ĩni ma gbá pípimɛnɛro fá! Yesu pìnɛ: Tó mádi n gbá pípiro, n bàka kú kũmao doro. \v 9 Simↄ Pita pìnɛ: Dikiri, adi kɛ ma gbámɛ adoro, ma ↄ kũ ma mìioomɛ dↄ. \v 10 Yesu pìnɛ: Gbɛ̃ kũ à zú òo bàka kú kũ a mɛ̀gu ke pípinaaoro, séde a gbá, zaakũ à punamɛ. Á gbãsĩro, ama adi kɛ á pínkinlo. \v 11 À gbɛ̃ kũ ani a kpáḿma dↄ̃. Abire yãin à pì ò gbãsĩ sari ń pínkiro. \p \v 12 Kũ à ń gbá pìpińnɛ à làka, à a uta sɛ̀ à dà, akũ à ɛ̀ra a gbɛ̀nh. À pìńnɛ: Á yã kũ ma kɛ̀árɛ dↄ̃ yá? \v 13 Adì ma sísi Dannɛri kesↄ̃ Dikiri. Átɛn o a zɛ́amɛ, zaakũ má de a ũmɛ. \v 14 Lákũ makũ kũ má de á dikiri kũ á dannɛriio ũ á gbá pìpiárɛ nà, àgↄ̃ kↄ̃ gbá pípi lɛ se. \v 15 Ma a taka kɛ̀árɛ. Àgↄ̃ kɛ lákũ ma kɛ̀árɛ nà. \v 16 Yãpuran matɛn oárɛ, zↄ̀blerii dìgↄ̃ de a dikirilaro, zĩ̀rii dìgↄ̃ de gbɛ̃ kũ à a zĩ̀laro. \p \v 17 Lákũ a yã bire dↄ̃̀ nà, arubarikadenↄn á ũ tó átɛn kɛ lɛ. \v 18 Adi kɛ á pínki yãn matɛn oro. Má gbɛ̃ kũ ma ń sɛ́nↄ dↄ̃. Séde yã kũ à kɛ̃na Luda yãn dí papa kũ ò pì: Gbɛ̃ kũ odì ↄ kakara ta dokↄ̃nↄ gũn mɛ́ à bò ma kpɛ. \v 19 Matɛn oárɛ tera ari à kpɛ́ à su, de tó à sù, áni sí kũ makũmɛ a ũ. \v 20 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ à ma zĩ̀rii sì ma simɛ. Gbɛ̃ kũ à ma si sↄ̃, ade gbɛ̃ kũ à ma zĩ sìmɛ. \s1 Yesu gĩnakɛ à dↄ̃ yã kũ Yudasi ni kɛ \r (Mat 26:20-25, Maa 14:17-21, Luk 22:21-23) \p \v 21 Kũ Yesu ò lɛ, à nɛ̀sɛyↄkↄ sì, akũ à òńnɛ swáswa à pì: Yãpuran matɛn oárɛ, á gbɛ̃ mɛ̀n do mɛ́ ani ma kpáḿma. \v 22 Akũ a ìbanↄ kↄ̃ wɛ́ gwàgwa ò bídi kɛ̀ gbɛ̃ kũ à tɛ́a. \v 23 Ìba do kũ Yesu yei manamana gɛngɛsɛkɛna a sarɛ. \v 24 Akũ Simↄ Pita lɛ́zuki kɛ̀nɛ à Yesu la tó dín à tɛ́a. \v 25 Akũ ìbaa pìi nà Yesui à a là à pì: Dikiri, dímɛɛ? \v 26 Yesu wèa à pì: Mani loma zↄ̃ dòoa mà kpá adea. Akũ à lomaa zↄ̃̀ dòoa à kpà Simↄ Isikariↄti nɛ́ Yudasia. \v 27 Kũ Yudasi lomaa pìi sì, Setan gɛ̃̀agu gↄ̃̀nↄ. Akũ Yesu pìnɛ: Yã kũ ĩni kɛ ǹ kɛ likalika. \v 28 Gbɛ̃ kũ òtɛn pↄ́ blenↄ ke dí dↄ̃ ke bↄ́yãi Yesu ònɛ lɛro. \v 29 Kũ Yudasi mɛ́ àdigↄ̃ ↄgↄsↄ̃nↄ kũna, akũ gbɛ̃kenↄ tɛn da Yesu pìnɛ à gɛ́ dikpɛ pↄ́ kũ ò yeinↄ lúmɛ ke à gɛ́ pↄ́ke kpá takasidenↄa. \v 30 Kũ Yudasi lomaa pìi sì, à bò gↄ̃̀nↄ. Gwãanimɛ sↄ̃. \s1 Yesu gĩnakɛ à dↄ̃ yã kũ Pita ni kɛ \r (Mat 26:31-35, Maa 14:27-21, Luk 22:31-34) \p \v 31 Kũ Yudasi bò, akũ Yesu pì: Tera sà Bisãsiri Nɛ́ ni tↄ́ bo, Luda sↄ̃ ani tↄ́ bo a yã musu. \v 32 Tó Luda tↄ́ bò a musu sↄ̃, Luda ni a tↄ́ bo a kĩnaa, akũsↄ̃ ani bo gↄ̃̀nↄmɛ. \v 33 Ma nɛ́nↄ, ma kunna kãáo gↄ̃̀ fítimɛ. Áni ma wɛtɛ, ama matɛn oárɛ tera lákũ ma ò gbãnadenↄnɛ nà, áni fↄ̃ à gɛ́ gu kũ matɛn tánlo. \v 34 Matɛn yã dufu ditɛárɛ, àgↄ̃ yekↄ̃i. Lákũ má yeái nà, ákↄ̃nↄ sↄ̃ àgↄ̃ yekↄ̃i lɛ dↄ. \v 35 Tó á yekↄ̃i, baadi ni á dↄ̃ ma ìbanↄ ũ. \p \v 36 Simↄ Pita a là à pì: Dikiri, ntɛn tá máa? Yesu wèa à pì: Gu kũ matɛn tán, ĩni fↄ̃ ǹ tɛ́mai gĩaro, ama ĩni láka ǹ su. \v 37 Pita pìnɛ: Dikiri, bↄ́yãi mani fↄ̃ mà tɛ́nyĩ teraroo? Mani gí ma wɛ̃̀ndiii n yãi. \v 38 Yesu pì: Ĩni gí n wɛ̃̀ndiii ma yãi sↄ̃ yá? Yãpuran matɛn onnɛ, ari ko gↄ̃ gɛ́ lɛ́ zu, ĩni ledi kpámai gɛ̃̀n aakↄ̃. \c 14 \s1 Yesumɛ ludambɛ zɛ́ ũ \p \v 1 Àsun tó á nɛ̀sɛ yakaro. À Luda náani kɛ, à ma náani kɛ dↄ. \v 2 Ma De bɛ ↄnn kpɛ́nɛnↄn kun dasi, tó à de lɛro, de ma òárɛ. Matɛn gɛ́ gu kɛkɛárɛ. \v 3 Lákũ matɛn gɛ́ gu kɛkɛárɛ nà, mani ɛra mà su mà á sɛ́tɛ mà tá kãáo ma kĩnaa, de ákↄ̃nↄ se àgↄ̃ kú gu kũ má kunwa. \v 4 Á gu kũ matɛn tán zɛ́ dↄ̃. \v 5 Akũ Tomasi pìnɛ: Dikiri, ó dↄ̃ gu kũ ntɛn tánlo. Óni fↄ̃ ò a zɛ́ dↄ̃ deramɛɛ? \v 6 Yesu wèa à pì: Makũmɛ zɛ́ ũ, makũmɛ yãpura kũ wɛ̃̀ndiio ũ. Gbɛ̃ke dì le à gɛ́ ma De kĩnaa ma gbákũnaa sariro. \v 7 Tó á ma dↄ̃, de á ma De dↄ̃. Zaa tera a a dↄ̃̀, akũsↄ̃ a a è. \p \v 8 Akũ Filipi pìnɛ: Dikiri, ǹ n De mↄwɛrɛ. Abirekũ ni mↄ́wá. \v 9 Yesu pìnɛ: Filipi, má kú kãáo zaa gìkɛna, akũ ń ma dↄ̃roo? Gbɛ̃ kũ à ma e à ma De e. Bↄ́yãi ntɛn pi mà a De mↄárɛɛ? \v 10 Kũ má kú ma De gũn, akũsↄ̃ ma De kú ma gũn, ńdi síroo? Yã kũ matɛn oárɛ matɛn o kũ ma zĩdaoro. Ma De kũ à kú ma gũn mɛ́ àdi a yãkɛnanↄ kɛ. \v 11 Kũ ma pì má kú ma De gũn, ma De sↄ̃ à kú ma gũn, à ma yã sí. Tó lɛn sↄ̃ro, à sí daboyãkɛna pìnↄ yãi. \v 12 Yãpuran matɛn oárɛ, gbɛ̃ kũ àtɛni ma náani kɛ ni yã kũ madì kɛ pìnↄ kɛ. Bee kũ̀ à de abirenↄla se, kũ matɛn tá ma De kĩnaa yãi. \v 13 Pↄ́ sĩnda pínki kũ áni wɛ́ kɛ kũ ma tↄ́o mani kɛ de ma De tↄ́ bo ma musu yãi. \v 14 Pↄ́ kũ áni a wɛ́ kɛma kũ ma tↄ́o pínki, mani kɛ. \s1 Yesu lɛ́sɛna a Nini yã musu \p \v 15 Tó á yemai, ánigↄ̃ yã kũ ma dìtɛnↄ kũna. \v 16 Mani wɛ́ kɛ ma Dea, ani á gba Zɛkũnwode pãnde kũ anigↄ̃ kú kãáo gↄrↄ sĩnda pínki \v 17 Nini yãpurademɛ. Andunia gbɛ̃nↄ ni fↄ̃ ò a síro, zaakũ òtɛni a ero, akũsↄ̃ ò a dↄ̃ro. Ama á a dↄ̃, zaakũ à kú kãáo, akũsↄ̃ anigↄ̃ kú á gũn. \v 18 Mani á tó ádoro, mani ɛra mà su á kĩnaa. \v 19 À gↄ̃̀ fíti kũ andunia ni ma e doro, ama áni ma e. Kũ má kun yãi, ánigↄ̃ kun se. \v 20 Gↄrↄ kũ̀a ánigↄ̃ dↄ̃ kũ má kú ma De gũn, á kú ma gũn, akũsↄ̃ má kú á gũn. \v 21 Gbɛ̃ kũ à ma yãditɛnanↄ dà akũsↄ̃ à kũna, ade mɛ́ à yemai. Ma De nigↄ̃ ye gbɛ̃ kũ à yemaii, makũ sↄ̃ manigↄ̃ yei mani ma zĩda mↄnɛ. \p \v 22 Akũ Yudasi a là, adi kɛ Yudasi Isikariↄtinlo, à pì: Dikiri, à kɛ̀ dera ĩni n zĩda mↄwɛrɛ, akũ andunia sↄ̃ ani n eroo? \v 23 Akũ Yesu wèa à pì: Tó gbɛ̃ yemai, anigↄ̃ ma yã kũna. Ma De nigↄ̃ yei, óni su a kĩnaa ò vutɛ lɛɛlɛ. \v 24 Gbɛ̃ kũ à yemairo ma yã kũnaro. Yã kũ átɛn ma pì dí bo ma kĩnaaro, à bò ma De kũ à ma zĩ kĩnaamɛ. \v 25 Ma yã pìi òárɛ gↄrↄ kũ má kpɛ́ kú kãáo. \v 26 Ma De ni a Nini zĩ kũ ma tↄ́o Zɛkũnwode ũ. Àkũ mɛ́ ani yã sĩnda pínki dadaárɛ, ani tó yã kũ ma òárɛ dↄágu pínki. \v 27 Matɛni á tó kũ aafiaao, ma zĩda aafiaan matɛni á gba. Matɛni á gba lákũ andunia dì ń gba nàro. Àsun tó á nɛ̀sɛ yakaro, àsun tó vĩna á kũro. \v 28 A mà ma òárɛ matɛn tá mani ɛra mà su á kĩnaa. Tó á yemaimɛ, de á pↄ nna kũ matɛn tá ma De kĩnaa yãi, zaakũ ma De demala. \v 29 Ma òárɛ tera ari à kpɛ́ à kɛ, de tó à kɛ̀, áni ma náani kɛ. \v 30 Mani le mà yã o kãáo à gìi kɛ̀ doro, zaakũ andunia díkĩna kína tɛn su. À gbãna vĩ ma musuro, \v 31 ama lákũ ma De dàmɛnɛ nàn matɛn kɛ, de andunia le à dↄ̃ kũ má yei. À futɛ ò go gu díkũn. \c 15 \s1 Yesumɛ geepi lí yãpura ũ \p \v 1 Makũmɛ geepi lí yãpura ũ, ma Demɛ geepi lí búde ũ. \v 2 Àdi lígã kũ à pɛ́ma nɛ́'inaa sari zↄ̃ pínki, akũsↄ̃ àdi a nɛ́'iri ↄnɛ lago pínki de a nɛ́'ina kara yãi. \v 3 Ákↄ̃nↄ sↄ̃ á punamɛ yã kũ ma òárɛ yãi. \v 4 Àgↄ̃ kú ma gũn lákũ má kú á gũn nà. Lígãa dì fↄ̃ à nɛ́ kpá a zĩdaoro, séde àgↄ̃ kú lídaa. Lɛmɛ ákↄ̃nↄ áni fↄ̃ à nɛ́ kpáro, tó adi kɛ àgↄ̃ kú ma gũn baasiro. \v 5 Makũmɛ geepi lída ũ, ákↄ̃nↄmɛ a gã̀nↄ ũ. Gbɛ̃ kũ à kú ma gũn, akũsↄ̃ má kú a gũn, àkũ mɛ́ ani nɛ́ kpá manamana, zaakũ áni fↄ̃ à pↄ́ke kɛ ma sariro. \v 6 Tó gbɛ̃ kú ma gũnlo, oni a zukũna, lákũ òdi lígã zↄ̃ ò zukũna à kori kũ ò sɛ́tɛ ò ká tɛ́n à tɛ́ kũ nà. \v 7 Tó á kú ma gũn, akũsↄ̃ ma yã kú á gũn, à pↄ́ sĩnda pínki kũ á yei wɛ́ kɛ, áni le. \v 8 Tó a nɛ́ kpà manamana, gbɛ̃nↄ nigↄ̃ dↄ̃ kũ ma ìbanↄn á ũ yãpura, ma De tↄ́ ni bo. \v 9 Má yeái lákũ ma De yemai nà. Àgↄ̃ kú ma yenyĩ gũn. \v 10 Tó á yã kũ ma dìtɛnↄ kũna, ánigↄ̃ kú ma yenyĩ gũn, lákũ má yã kũ ma De dìtɛnↄ kũna nà, akũsↄ̃ má kú a yenyĩ gũn. \v 11 Ma yã pìnↄ òárɛ, de pↄnna kũ má vĩ gↄ̃ kú á gũn yãimɛ, á pↄnna nigↄ̃ papana. \v 12 Yã kũ ma dìtɛárɛn dí: Àgↄ̃ yekↄ̃i lákũ má yeái nà. \v 13 Tó gbɛ̃ gì a wɛ̃̀ndiii a gbɛ̃nnanↄ yãi, gbɛ̃ke yenyĩ vĩ de abirekũlaro. \v 14 Tó átɛn yã kũ ma dìtɛárɛ kɛ, ma gbɛ̃nnanↄn á ũ. \v 15 Madì á sísi zↄ̀blerinↄ doro, zaakũ zↄ̀blerii dìgↄ̃ a dikiri bↄkↄtɛ dↄ̃ro. Ma á sísi ma gbɛ̃nnanↄmɛ, zaakũ yã kũ ma mà ma De kĩnaan ma òárɛ pínki. \v 16 Ákↄ̃nↄ mɛ́ a ma sɛro, makũ mɛ́ ma á sɛ́, akũ ma á zĩ à gɛ́ nɛ́ ká, nɛ́kana kũ ani lákaro, gbasa De Luda á gba pↄ́ sĩnda pínki kũ a wɛ́ kɛ̀a kũ ma tↄ́o. \v 17 Yã kũ ma dìtɛárɛn dí: Àgↄ̃ yekↄ̃i. \s1 Andunia zãna Yesugu kũ a ìbanↄ \p \v 18 Tó andunia zã̀águ, àgↄ̃ dↄ̃ kũ à zã̀magu á ã. \v 19 Tó andunia gbɛ̃nↄn á ũ, de andunia yeái. Lákũ ma á sɛ́ ma á bó andunia gũn nà, á de a gbɛ̃nↄ ũro. Abire yãin andunia zã̀águ. \v 20 À tó yã kũ ma òárɛ gↄ̃ dↄágu. Zↄ̀blerii dìgↄ̃ de a dikirilaro. Lákũ ò wɛ́ tã̀ma nà, lɛn oni tãáwa lɛ. Tó ò ma yã kũnamɛ, onigↄ̃ á yã kũna se dↄ. \v 21 Oni yã birenↄ kɛárɛ pínki ma tↄ́ yãi, zaakũ ò gbɛ̃ kũ à ma zĩ dↄ̃ro. \v 22 Tó mádi su ma yã òńnɛ yãro, de ò taari vĩro. Ama tera sà ń taari kutɛna vĩro. \v 23 Gbɛ̃ kũ à zã̀magu zã̀ ma Degumɛ se. \v 24 Tó mádi yã kũ odi kɛ yãro kɛ ń tɛ́ro, de ò taari vĩro. Ama tera sà ò yã kũ ma kɛ̀nↄ è, akũ ò zã̀magu kũ ma Deo ó pínki, \v 25 de yã kũ à kú ń doka gũn papa, kũ ò pì ò zã̀magu pãmɛ. \v 26 Tó Zɛkũnwode kũ mani a gbarɛáwa bò ma De kĩnaa à sù, Nini yãpurade kũ àdi bo a kĩnaa pìi, ani ma sèeda kɛ. \v 27 Ákↄ̃nↄ sↄ̃, áni ma sèeda kɛ, kũ á kú kũmao zaa káaku yãi. \c 16 \p \v 1 Ma yã dínↄ òárɛ de àsun furo yãimɛ. \v 2 Oni aduakɛkpɛ zɛ́ zↄ̃árɛ. A gↄrↄ tɛn su se kũ gbɛ̃ kũ ani á dɛ nigↄ̃ da Luda zĩn àtɛn kɛ. \v 3 Oni yã pìnↄ kɛárɛ kũ ò ma De kũ makũo dↄ̃ro yãi. \v 4 Ma yã dínↄ òárɛ de tó a gↄrↄ kà, ánigↄ̃ dↄ̃ kũ ma òárɛ kↄ̀. \s1 Luda Nini zĩkɛnaa \p Mádi yã dínↄ oárɛ zaa káakuro, kũ má kú kãáo yãi. \v 5 Matɛn tá gbɛ̃ kũ à ma zĩ kĩnaa sà, ama á gbɛ̃ke dí ma la gu kũ matɛn tánlo. \v 6 Á nɛ̀sɛɛ yàka sà kũ ma yã dínↄ òárɛ yãi. \v 7 Yãpuran matɛn oárɛ, ma tana ni àre kɛárɛ, zaakũ tó mádi táro, Zɛkũnwode pì ni su á kĩnaaro. Tó ma ta, mani a zĩáwa. \v 8 Tó à sù, ani tó andunia a yãzɛ dↄ̃ durunna kũ manakɛnaao kũ yãvutɛmmanaao musu. \v 9 Oni a yãzɛ dↄ̃ durunna yã musu, kũ odi ma náani kɛro yãi. \v 10 Oni a yãzɛ dↄ̃ manakɛna yã musu, kũ matɛn tá ma De kĩnaa, áni ma e doro. \v 11 Oni a yãzɛ dↄ̃ yãvutɛmmanaa musu, kũ yã vùtɛ andunia díkĩna kínaa yãi. \v 12 Má yã vĩ dↄ dasi mà oárɛ, ama áni yã pìnↄ fↄ̃ gĩaro. \v 13 Tó Nini yãpurade sù, ani doárɛ arɛ yãpura pínki gũn. Ani yã o kũ a zĩda dↄ̃naaoro, yã kũ à màan anigↄ̃ o, ani yã kũ àtɛn sunↄ baaru kpáárɛ. \v 14 Ani ma tↄ́ bo, zaakũ ani ma yãnↄ sɛ́tɛ à babaárɛ. \v 15 Pↄ́ kũ ma De vĩ pínki bi ma pↄ́mɛ. Abire yãin ma pì, ani ma yãnↄ sɛ́tɛ à babaárɛ. \v 16 À gↄ̃̀ fíti kũ áni ma e doro, à gↄ̃̀ fíti dↄ kũ áni ma e. \s1 Pↄsira litɛna pↄnna ũ \p \v 17 Akũ a ìba kenↄ pìkↄ̃nɛ: Bↄ́ yãn àtɛn owɛrɛ gwee? À pì à gↄ̃̀ fíti kũ óni a e doro, à gↄ̃̀ fíti dↄ kũ óni a e. À pì dↄ, átɛn tá a De kĩnaamɛ. \v 18 Akũ ò pì: À gↄ̃̀ fíti kũ à òo pì de deraa? Ódi yã kũ àtɛn o pìi dↄ̀rↄ dↄ̃ro. \v 19 Yesu dↄ̃̀ kũ ò ye ò a la, akũ à pìńnɛ: Kũ ma pì à gↄ̃̀ fíti kũ áni ma e doro, akũsↄ̃ à gↄ̃̀ fíti kũ dↄ áni ma e, abirekũn átɛn kↄ̃ lalai yá? \v 20 Yãpuran matɛn oárɛ, áni ↄ́ↄ dↄ à wɛ̃nda kɛ, ama andunia ni pↄnna kɛ. Ánigↄ̃ kú pↄsira gũn, ama á pↄsira pì ni litɛ pↄnna ũ. \v 21 Tó nↄgbɛ̃ ye à nɛ́ i, a nɛ̀sɛɛ dì yaka kũ a wãwãkɛna gↄrↄ kà yãi. Tó à nɛ́ ì sↄ̃, wãwã kũ à màa pìi dì dↄn doro. A pↄ dì kɛ nna kũ à nɛ́ dufu ì andunia gũn yãi. \v 22 Lɛn ákↄ̃nↄ sↄ̃ á nɛ̀sɛɛ yakana lɛ gĩa. Mani ɛra mà á e dↄ, á pↄ ni kɛ nna, gbɛ̃ke sↄ̃ ani fↄ̃ à á pↄnna pì síáwaro. \v 23 Gↄrↄ kũ̀a áni yãke lama doro. Yãpuran matɛn oárɛ, ma De ni pↄ́ sĩnda pínki kũ áni wɛ́ kɛa kũ ma tↄ́o kpááwa. \v 24 Ari tera ádi pↄ́ke wɛ́ kɛ kũ ma tↄ́oro. À wɛ́ kɛ, áni le de á pↄnna gↄ̃ papana yãi. \s1 Yesu zĩ̀i blè anduniaa \p \v 25 Ma yã pìnↄ lɛ̀kↄ̃aárɛmɛ. A gↄrↄ tɛn su kũ mani yã oárɛ kũ yãlɛkↄ̃anaao doro, mani ma De yã oárɛ swáswa. \v 26 Gↄrↄ kũ̀a áni wɛ́ kɛ kũ ma tↄ́o. Mádi oárɛ kũ makũmɛ mani wɛ́ kɛárɛ ma Dearo, \v 27 zaakũ ma De a zĩdanɛ yeái kũ á yemai yãi, akũsↄ̃ a ma bona a kĩnaa sì. \v 28 Ma bo ma De kĩnaa ma su andunia gũn. Tera sà matɛn andunia tó matɛn tá a kĩnaa. \p \v 29 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: Tↄ̀, ntɛn yã o kũ yãlɛkↄ̃anaao doro, ntɛn o swáswamɛ sà. \v 30 Ó dↄ̃ sà kũ ń yã sĩnda pínki dↄ̃, àdi kɛ séto ò yãke gbɛkammaro. Abire yãin o n bona Luda kĩnaa sì. \v 31 Akũ Yesu pìńnɛ: Átɛni ma náani kɛ sà yá? \v 32 A gↄrↄ tɛn su à kà kↄ̀, kũ áni fãkↄ̃a, á baadi ni tá a bɛa à ma tó mado. Bee kũ abireo má kun madoro, zaakũ ma De kú kũmao. \v 33 Ma yã dínↄ òárɛ, de á laakari gↄ̃ kpatɛna kunna ma gũn. Áni wɛ́tãmma le andunia gũn, ama à swɛ̃̀ ditɛ, ma gĩnakɛ ma zĩ̀i blè anduniaa. \c 17 \s1 Yesu aduakɛna a ìbanↄnɛ \p \v 1 Yesu yã pì onaa gbɛra à wɛ́ sɛ̀ musu à pì: Baa, a gↄrↄ kà. Ǹ n Nɛ́ tↄ́ bo, de n Nɛ́ n tↄ́ bo. \v 2 N tò má iko vĩ gbɛ̃ sĩnda pínki musu, de mà wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro kpá gbɛ̃ kũ n kpàmanↄa. \v 3 Mↄkↄ̃n Luda mɛ̀n do légelege yãpurade kũ makũ Yesu Kirisi kũ n zĩ̀io dↄ̃namɛ wɛ̃̀ndi kũ àdi lákaro pì ũ. \v 4 Ma n tↄ́ bò zĩtɛ. Zĩ kũ n dàmɛnɛ mà kɛ ma kɛ̀ ma laka. \v 5 Baa, ǹ gakuri kpáma n kĩnaa tera sà, lákũ n kpàma nà n kĩnaa zaade andunia katɛnaro. \v 6 Gbɛ̃ kũ n ń sɛ́ andunian n ń kpámanↄ ma tò ò n dↄ̃. N pↄ́nↄmɛ, akũ n ń kpáma. Ò n yã kũna, \v 7 ò dↄ̃̀ sà kũ yã kũ n dàmɛnɛ pínki bò n kĩnaamɛ. \v 8 Ma yã kũ n dàmɛnɛ dàńnɛ. Ò sì, akũ ò dↄ̃̀ kũ ma bo n kĩnaamɛ yãpura. Ò sì kũ mↄkↄ̃n mɛ́ n ma zĩ. \v 9 Matɛn wɛ́ kɛńnɛ, adi kɛ andunian matɛn kɛnɛro, séde gbɛ̃ kũ n ń kpáma pìnↄ, zaakũ n pↄ́nↄmɛ. \v 10 Ma gbɛ̃nↄ bi n gbɛ̃nↄmɛ ń pínki, n pↄ́nↄ bi ma pↄ́nↄmɛ pínki. Matɛn tↄ́ bo ń gãi. \v 11 Matɛn su n kĩnaa, manigↄ̃ kú andunia gũn doro, ama mↄ́kↄ̃nↄ nigↄ̃ kú andunia gũn. Baa Kúadonade, ǹgↄ̃ ń kũna kũ n tↄ́ kũ n kpàma gbãnao, de ògↄ̃ kun mɛ̀ dokↄ̃nↄ lán ó bà. \v 12 Gↄrↄ kũ má kú kũńwo, má ń kũna kũ tↄ́ kũ ń kpàma pì gbãnao. Ma ń dãkpã, akũ ń gbɛ̃ke dí sãtɛro, tó adi kɛ gbɛ̃ kũ à mìi pɛ̀ kakatɛnaaa de n yã le à papa yãi. \v 13 Tera sà matɛn su n kĩnaa. Ma yã dínↄ ò andunia gũn, de ògↄ̃ pↄnna kũ má vĩ vĩ àgↄ̃ papanaḿma. \v 14 Ma n yã dàńnɛ, akũ andunia zã̀ńgu, kũ andunia gbɛ̃nↄmɛ ń ũro yãi, lákũ makũ má de andunia gbɛ̃ ũro nà. \v 15 Matɛn wɛ́ kɛmma, adi kɛ de ǹ ń bo andunia gũnnlo, ama de ǹ ń dãkpã a vãni yãimɛ. \v 16 Andunia gbɛ̃nↄmɛ ń ũro, lákũ makũ má de andunia gbɛ̃ ũro nà. \v 17 Ǹ tó ń kunna gↄ̃ adona kũ yãpura gbãnao. N yãmɛ yãpura pì ũ. \v 18 Lákũ n ma zĩ andunia gũn nà, lɛn makũ sↄ̃ ma ń zĩ andunia gũn lɛ. \v 19 Matɛni ma zĩda kpámma ń yãi, de ògↄ̃ kun n gbɛ̃nↄ ũ yãpura. \v 20 Adi kɛ matɛn wɛ́ kɛńnɛ ńdonlo, kũ gbɛ̃ kũ oni ma náani kɛ ń yã yãinↄmɛ dↄ, \v 21 de ń pínki gↄ̃ kun mɛ̀ dokↄ̃nↄ ũ. Baa, lákũ ń kú ma gũn nà akũsↄ̃ má kú n gũn, mↄ́kↄ̃nↄ sↄ̃ gↄ̃ kú ó gũn lɛ, de andunia le à sí mↄkↄ̃n mɛ́ n ma zĩ. \v 22 Gakuri kũ n kpàman ma kpàḿma, de ògↄ̃ kun mɛ̀ dokↄ̃nↄ lán ó bà. \v 23 Má kú ń gũn, akũsↄ̃ ń kú ma gũn, de ògↄ̃ kun mɛ̀ dokↄ̃nↄ ũ mámmam, de andunia gↄ̃ dↄ̃ kũ mↄkↄ̃n mɛ́ n ma zĩ, akũsↄ̃ ń yeńyĩ lákũ ń yemai nà. \v 24 Baa, gbɛ̃ kũ n kpàmanↄ, má ye ògↄ̃ kú gu kũ má kún, de ò wɛ́ kɛ pla kũ ma gakurio, gakuri kũ n kpàma kũ ń yemai yãi zaade andunia katɛnaro. \v 25 Baa Mana, andunia n dↄ̃ro, ama má n dↄ̃, akũ gbɛ̃ dínↄn dↄ̃ kũ mↄkↄ̃n mɛ́ n ma zĩ. \v 26 Ma tò ò n dↄ̃, manigↄ̃ tó ògↄ̃ n dↄ̃, de yenyĩ kũ ń vĩ kũmao gↄ̃ kú ń gũn, de makũ sↄ̃ màgↄ̃ kú ń gũn. \c 18 \s1 Yesu kũnaa \r (Mat 26:47-56, Maa 14:43-50, Luk 22:47-53) \p \v 1 Yesu yã pì onaa gbɛra à bò kũ a ìbanↄ, akũ ò bikũ̀ Kidironu bara dire. Swadako kú gwe, akũ à gɛ̃̀n kũ a ìbanↄ. \v 2 Yudasi bonkpɛde sↄ̃ à gu pì dↄ̃, zaakũ Yesu kũ a ìbanↄ dìgↄ̃ kakara gwe baala'i. \v 3 Akũ Yudasi gɛ̀ɛ gwe kũ soza gã̀ doo kũ dogari kũ sa'orikinↄ kũ Farisinↄ ń zĩnↄ. Ò fitilanↄ kũna kũ sɛ̃̀tɛnↄ kũ gↄ̃kɛbↄnↄ. \v 4 Yesu yã kũ ani a le dↄ̃ pínki, akũ à bò à dàńlɛ à ń lá à pì: Dín átɛn wɛtɛɛ? \v 5 Ò wèa ò pì: Yesu Nazɛramɛ. À pìńnɛ: Makũmɛ a ũ. Yudasi bonkpɛde pì kú kũńwo. \v 6 Kũ Yesu pìńnɛ, makũmɛ a ũ, akũ ò ɛ̀ra kpɛkpɛ, ò bò ò lɛ̀tɛ. \v 7 Yesu ń lá dↄ: Dín átɛn wɛtɛɛ? Akũ ò pì: Yesu Nazɛramɛ. \v 8 Yesu wèḿma dↄ à pì: Ma òárɛ kũ makũmɛ a ũ. Tó makũ átɛn wɛtɛ, à tó gbɛ̃ díkĩnanↄ tá. \v 9 À ò lɛ de yã kũ à ò yã le à papa yãimɛ, kũ à pì: Gbɛ̃ kũ n ń kpámanↄ, ń gbɛ̃ke dí sãtɛro. \v 10 Simↄ Pita fɛ̃nɛda lokona, akũ à wòto à sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ zĩ̀rii lɛ̀o à a ↄpla sã zↄ̃̀ flɛ̃m. Zĩ̀rii pì tↄ́n Malaku. \v 11 Akũ Yesu pì Pitanɛ: Ǹ n fɛ̃nɛda sↄtↄ a sↄ̀n. Mani wɛ́tãmma toko kũ ma De dìtɛmɛnɛ í miroo? \p \v 12 Akũ sozanↄ kũ ń gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄo kũ Yuda dogarinↄ Yesu kũ̀ ò a yĩ̀. \v 13 Akũ ò gɛ̀ɛ kãao Anasa kĩnaa gĩa. Anasa bi Kayafa kũ à de sa'oriki zↄ̃kↄ̃ ũ wɛ̃̀ birea anzureemɛ. \v 14 Kayafa mɛ́ à lɛ́ dà Yuda gbãnadenↄnɛ yã à pì: À mana gbɛ̃ mɛ̀n do ga baadi gɛ̃nɛ ũmɛ. \s1 Pita ledikpana Yesui \r (Mat 26:69-70, Maa 14:66-68, Luk 22:55-57) \p \v 15 Simↄ Pita kũ ìba pãndeo tɛ́ Yesu kpɛ. Sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ ìba pãnde pì dↄ̃, akũ ìbaa pì tɛ́ Yesui à gɛ̃̀ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ pì bɛ ↄnn, \v 16 ama Pita gↄ̃̀ zɛna gãnulɛa. Akũ ìba kũ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ dↄ̃ pìi gɛ̀ɛ à yã ò nↄgbɛ̃ kũ àtɛn zɛ́ pì dãkpãnɛ, akũ à tò Pita gɛ̃̀. \v 17 Akũ nↄgbɛ̃ zɛ́dãkpãrii pì Pita là à pì: Gↄ̃gbɛ̃ pìi ìbanↄ dokemɛ n ũroo? Pita wèa à pì: Makũro. \v 18 Zĩ̀rinↄ kũ dogarinↄ tɛn tɛ́ kũ ò lè kpákpa kũ ĩa kun yãi. Pita kú kũńwo gwe, àtɛn tɛ́ kpákpa se. \s1 Sa'oriki yãlalana Yesua \r (Mat 26:59-66, Maa 14:55-64, Luk 22:66-71) \p \v 19 Akũ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ tɛn Yesu lala a ìbanↄ yãi kũ a yãdannɛnaao. \v 20 Yesu wèa à pì: Ma yã ò baadinɛ gupuraa. Ma yã dàdańnɛ aduakɛkpɛnↄ gũn kũ Luda ↄnnwo, gu kũ Yudanↄ dì kↄ̃ kakaran ń pínki. Mádi yãke o asiri gũnlo. \v 21 Bↄ́yãi ntɛni ma lalaa? Ǹ ma yãmarinↄ la, ò yã kũ ma òńnɛ dↄ̃. \v 22 Kũ Yesu yã ò lɛ, dogari kũ ò kú gwenↄ do a sãn kɛ̀ à pì: Òdi yã we sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄa lɛro. \v 23 Yesu wèa à pì: Tó yã vãnin ma ò, ǹ o ò ma. Tó yã manan ma ò sↄ̃, bↄ́yãin n ma lɛɛ? \v 24 Akũ Anasa Yesu gbàrɛ sa'oriki zↄ̃kↄ̃ Kayafa kĩnaa yĩna. \s1 Pita ɛra à ledikpana Yesui dↄ \r (Mat 26:71-75, Maa 14:69-72, Luk 22:58-62) \p \v 25 Pita kpɛ́ zɛ gwe àtɛn tɛ́ kpákpa. Akũ ò a là ò pì: A ìbanↄ dokemɛ n ũroo? Pita ledi kpà à pì: Makũmɛro. \v 26 Sa'oriki zↄ̃kↄ̃ↄ zĩ̀rinↄ do bi gbɛ̃ kũ Pita à a sã gò danɛmɛ, akũ à pì: Mádi á e lɛɛlɛ swadakoo gũnloo? \v 27 Akũ Pita ledi kpà dↄ. Zaa gwe gↄ̃̀nↄ ko lɛ́ zù. \s1 Pilati yãkpatɛkɛna kũ Yesuo \r (Mat 27:1-2, 11-14, Maa 15:1-5, Luk 23:1-5) \p \v 28 Gudↄo akũ Yuda gbãnadenↄ bò kũ Yesuo Kayafa bɛa, ò gɛ̀ɛ kãao bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ bɛa. Odi gɛ̃ a ↄnnlo, de òsungↄ̃ gbãsĩro yãi, zaakũ ò ye ò Vĩnla dikpɛ kɛmɛ. \v 29 Abire yãi Pilati bò à sù ń kĩnaa à pì: Yã kpaten á vĩ kũ gbɛ̃ pìioo? \v 30 Ò wèa ò pì: Tó yãvãnikɛriinlo, de ódi su ò a kpámmaro. \v 31 Akũ Pilati pìńnɛ: À a sɛ́ à gɛ́ yãkpatɛ kɛ kãao á zĩda dokaa. Akũ gbãnade pìnↄ pìnɛ: Ó gbɛ̃dɛna zɛ́ vĩro. \v 32 Abirekũ kɛ̀ de yã kũ Yesu ò le à papa yãimɛ, kũ à a ga yã taka ò. \v 33 Akũ Pilati ɛ̀ra à gɛ̃̀ ↄnn. À Yesu sìsi, akũ à a là à pì: Mↄkↄ̃n Yudanↄ kína ũ yá? \v 34 Yesu wèa à pì: Ntɛn o lɛ kũ n zĩdaoon yá, ke ò ma yã ònnɛmɛɛ? \v 35 Pilati pì: Yudan ma ũ yá? N burinↄ kũ n sa'orikinↄ mɛ́ ò n kpama. Bↄ́n n kɛ̀ɛ? \v 36 Yesu pì: Ma kpata bi andunia díkĩna pↄ́nlo. Tó ma kpata bi andunia díkĩna pↄ́mɛ, de ma ìbanↄ zĩ̀i kà de òsun ma kpá Yuda gbãnadenↄaro. Ma kpata bi andunia la pↄ́nlo. \v 37 Akũ Pilati pìnɛ: Ase kínamɛ n ũ yá? Yesu wèa à pì: N ò a zɛ́a kũ kínan ma ũ. Ò ma i, akũ ma su andunia gũn yãpura sèedade ũ. Gbɛ̃ kũ à de yãpura pↄ́ ũ dì ma yã ma. \v 38 Pilati pì: Bↄ́n yãpura ũu? \s1 Yãdana Yesula \r (Mat 27:15-31, Maa 15:6-20, Luk 23:13-25) \p Kũ à ò lɛ, à ɛ̀ra à bò à gɛ̀ɛ Yuda gbãnadenↄ kĩnaa à pìńnɛ: Mádi taari ke le gbɛ̃ diaro. \v 39 Á futɛokarayã vĩ kũ madì purusunanↄ doke gbarɛárɛ Vĩnla dikpɛ zĩ. Á ye mà Yudanↄ kína gbarɛárɛn yá? \v 40 Akũ ò wiki lɛ̀ dↄ ò pì: Àkũmɛro, Barabamɛ! Baraba pì sↄ̃ bi kpãni wɛ́dewɛmɛ. \c 19 \p \v 1 Akũ Pilati pì, ò Yesu kũ ò a gbɛ̃ kũ flã̀ao. \v 2 Akũ sozanↄ lɛ̀ fùraa tã̀ ò kùnɛ ò arukĩmba tɛ̃ra dànɛ. \v 3 Òtɛn nai dodo òtɛn pi: Fↄↄ, Yudanↄ kína! Akũ òtɛni a sãn kɛkɛ. \v 4 Pilati ɛ̀ra à bò dↄ, akũ à pì gbɛ̃nↄnɛ: À gwa, matɛn booárɛ bàai la de à le à dↄ̃ kũ mádi yãke learo. \v 5 Yesu bò bàai, à lɛ̀ fùraa pì kuna à arukĩmba wɛ́de pì dana. Akũ Pilati pìńnɛ: Gↄ̃gbɛ̃ pìin dí! \v 6 Kũ sa'orikinↄ kũ dogarinↄ a è, ò wiki lɛ̀ ò pì: Ǹ a pá lía! Ǹ a pá lía! Akũ Pilati pìńnɛ: À a kũ à pá lía á zĩda, zaakũ mádi taari ke learo. \v 7 Yuda gbãnade pìnↄ wèa ò pì: Ó doka vĩ, akũsↄ̃ doka pìi pì séde à ga, kũ à a zĩda dìtɛ Luda Nɛ́ ũ yãi. \p \v 8 Kũ Pilati yã pìi mà, akũ vĩna kɛ̀kɛ à a kũ̀. \v 9 À ɛ̀ra à gɛ̃̀ kũ Yesuo ↄnn dↄ, akũ à a là à pì: N bo máa? Yesu dí wearo, \v 10 akũ Pilati pìnɛ: Ĩni yã o kũmaoroo? Ń dↄ̃ kũ má n gbarɛna iko vĩ, akũsↄ̃ má n pana lía iko vĩroo? \v 11 Yesu wèa à pì: Ń iko ke vĩ ma musuro, sé kũ Luda kpàmma. Abire yãi gbɛ̃ kũ à ma kpamma durunna mɛ́ à zↄ̃kↄ̃. \v 12 Zaa gↄrↄ birea Pilati tɛn zɛ́ wɛtɛ à a gbarɛ, ama Yuda gbãnadenↄ wiki lɛ̀ ò pì: Tó n gbɛ̃ pìi gbàrɛ, Siza gbɛ̃nnamɛ n ũro. Gbɛ̃ kũ à a zĩda dìtɛ kína ũ ibɛrɛɛ sɛ̀ kũ Sizaomɛ. \v 13 Kũ Pilati yã bire mà, à pì ò bo kũ Yesuo bàai. Akũ à vùtɛ a tìntiia gu kũ òdi pi gbɛ̀ gusaran, kũ Eberu yão sↄ̃, Gabata. \v 14 Vĩnla dikpɛ sorukɛzĩmɛ, ifãntɛ̃ kà mìdangura. Akũ Pilati pì Yuda gbãnade pìnↄnɛ: Á kínan dí. \v 15 Akũ òtɛn wiki lɛ́ òtɛn pi: Ǹ a dɛ. Ǹ a dɛ. Ǹ a pá lía. Pilati pìńnɛ: Mani á kína pá lía yá? Sa'orikinↄ pì: Ó kína ke vĩro, Siza baasiro. \v 16 Akũ Pilati Yesu kpàḿma ò a pá lía. Akũ ò a sɛ̀ ò tà kãao. \s1 Yesu pana lía \r (Mat 27:32-44, Maa 15:21-32, Luk 23:26-43) \p \v 17 Yesu bò wɛ̃tɛ gũn à a zĩda lígbãndurukpana sɛna, à gɛ̀ɛ gu kũ òdi pi Mìtokokia, kũ Eberu yão sↄ̃ Gↄgↄta. \v 18 Gwen ò a pà lía kũ gbɛ̃nↄn pla pãndenↄ, gbɛ̃ do a ↄplai gbɛ̃ do a ↄzɛi, akũ Yesu kú ń dagura. \v 19 Pilati takada kɛ̃̀ à nà Yesu lí pìia. Yã kũ à kɛ̃̀ɛ pìin dí: \qc Yesu Nazɛra, Yudanↄ kína. \m \v 20 Yudanↄ takada kũ à kɛ̃̀ɛ pì kyó kɛ̀ dasi, zaakũ gu kũ ò Yesu pà lían pìi zã̀ kũ wɛ̃tɛoro. Ò takada pìi kɛ̃̀ kũ Eberu yão kũ Romudenↄ yão kũ Giriki yãomɛ. \v 21 Akũ Yuda sa'orikinↄ pì Pilatinɛ: Ǹsun kɛ̃ ǹ pi Yudanↄ kínaro, ama ǹ kɛ̃ kũ àkũ mɛ́ à pì Yudanↄ kínamɛ a ũ. \v 22 Pilati pì: Yã kũ ma kɛ̃̀n ma kɛ̃̀. \v 23 Kũ sozanↄ Yesu pà lía ò làka, akũ ò a pↄ́kasanↄ sɛ̀tɛ ò kpàatɛ lɛu siikↄ̃ baadi mìia. Ò a utagyaba kũ ò tã̀ nabinaa sari zaa musu ari zĩtɛ sɛ̀ dↄ, \v 24 akũ ò pìkↄ̃nɛ: Òsun uta pì kɛ̃kɛ̃kↄ̃rɛro. Ò kàpa kpá de ògↄ̃ dↄ̃ gbɛ̃ kũ ani gↄ̃nɛ. Ò kɛ̀ lɛ, de yã kũ ò kɛ̃̀ Luda yãn le à papamɛ, kũ ò pì: \q1 Ò ma pↄ́kasanↄ kpàatɛkↄ̃nɛ, \q1 ò kàpaa kpà ma uta yãi. \m Abire yãin sozanↄ kɛ̀ lɛ. \v 25 Yesu da kũ a da dakũnao kũ Kolopa nanↄ Mariamao kũ Mariama Magadalɛnio kú lí kũ ò Yesu pàaa sarɛ. \v 26 Kũ Yesu a da è kũ a ìba kũ à yeiio zɛna kↄ̃ sarɛ, à pì a danɛ: Nↄgbɛ̃, n nɛ́n di! \v 27 Akũ à pì ìbaa pìinɛ: N dan di! Zaa zĩ birean ìbaa pìi a sɛ̀ à tà kãao a bɛa. \s1 Yesu ganaa \r (Mat 27:45-56, Maa 15:33-41, Luk 23:44-49) \p \v 28 Abire gbɛra Yesu dↄ̃ kũ a pínki pàpa. De yã kũ à kɛ̃na Luda yãn le à papa akũ à pì: Ími tɛni ma dɛ. \v 29 Lo kú gwe, sèwɛ̃ kpã̀kpã kán pana. Akũ ò sako yàku wɛ̃ pìi gũn ò pɛ̀ sɛ̃̀lia ò dↄ̀ Yesunɛ a lɛ́a. \v 30 Kũ à wɛ̃ pìi mì à pì: Yã làka. Akũ à a mìi pɛ̀tɛ à a wɛ̃̀ndii gbàrɛ. \s1 Yesu zↄ̃na kũ sário \p \v 31 Kámmabogↄrↄ sorukɛzĩmɛ. Yuda gbãnadenↄn ye gɛ̀nↄ gↄ̃ lía ari kámmabogↄrↄ zĩro, zaakũ kámmabogↄrↄ zĩ pì bi gↄrↄ zↄ̃kↄ̃ↄmɛ. Akũ ò gɛ̀ɛ ò wɛ́ kɛ̀ Pilatia ò ń gbá ɛ́'ɛ ò ń kipa. \v 32 Akũ sozanↄ gɛ̀ɛ ò gbɛ̃ káaku kũ ò pà lía lɛɛlɛ kũ Yesuo gbá ɛ̀'ɛ kũ a plade pↄ́o dↄ. \v 33 Kũ ò kà Yesu kĩnaa, ò è à gĩnakɛ à gà kↄ̀, akũ odi a gbá ɛ́'ɛro. \v 34 Akũ sozanↄ doke Yesu zↄ̃̀ kũ sário a gbã̀ntɛrɛɛa. Gwe gↄ̃̀nↄ aru kũ ío bↄ̀tɛ. \v 35 Gbɛ̃ kũ à yã pìi è kũ wɛ́o mɛ́ a ò. A sèedakɛna yãpura vĩ, à dↄ̃ kũ yãpuran átɛn o, de ákↄ̃nↄ sↄ̃ à le à Yesu náani kɛ. \v 36 Yã birenↄ kɛ̀ de yã kũ à kɛ̃na Luda yãn díkĩna papamɛ, ò pì: Oni a wá ke ɛ́ro. \v 37 À kɛ̃na Luda yãn dↄ ò pì: Oni gbɛ̃ kũ ò a zↄ̃̀ gwa. \s1 Yesu vĩnaa \r (Mat 27:57-61, Maa 15:42-47, Luk 23:50-56) \p \v 38 Abire gbɛra Yusufu Arimatea gɛ̀ɛ à wɛ́ kɛ̀ Pilatia, de à a gba zɛ́ à Yesu gɛ̀ɛ kipa. Yesu ìbaamɛ asiri gũn, kũ àtɛn vĩna kɛ Yuda gbãnadenↄnɛ yãi. Pilati wènɛ, akũ à gɛ̀ɛ à a gɛ̀ɛ sɛ̀ à tào. \v 39 Nikodɛmu kũ à gɛ̀ɛ Yesu kĩnaa gwãani gɛ̀ɛ se kũ lí'ↄo yãkatɛna kũ ɛzɛ kũ àdi tó gɛ̀ vãroo à kà kiloo baraakuri taka bà. \v 40 Akũ ò Yesu gɛ̀ɛ sɛ̀ ò táaru bizanↄ fĩ̀fĩa kũ ɛzɛ pìio, lákũ Yudanↄ dì gɛ̀ kpe ta nà ń futɛokarayã gũn. \v 41 Kara kú gu kũ ò Yesu pà líaa pìn. Gbɛ̀wɛɛ kũ ò sↄ̀ mira ũ dufu kú karaa pìi gũn, odi gbɛ̃ke dan zikiro. \v 42 Gwen ò Yesu wùtɛn, kũ à zã̀ kũńworo, kũ dↄ Yudanↄ kámmabogↄrↄ tɛn ká yãi. \c 20 \s1 Yesu vunaa \r (Mat 28:1-8, Maa 16:1-8, Luk 24:1-12) \p \v 1 Azumanɛnna zĩ gudↄo Mariama Magadalɛni bò à gɛ̀ɛ mira kĩnaa, akũ à lè gbɛ̀ gona mira lɛ́a. \v 2 Akũ à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ Simↄ Pita kĩnaa kũ ìba pãnde kũ Yesu yeii pìio à pìńnɛ: Ò Dikiri bò miran, ó dↄ̃ gu kũ ò a dànlo. \v 3 Akũ Pita kũ ìba pãnde pìio fùtɛ ò gɛ̀ɛ mira kĩnaa. \v 4 Ń gbɛ̃nↄn pla ń pínki tɛn bàa lɛ́ lɛɛlɛ, akũ ìba pãnde pìi bà nna de Pitala, à kà mira kĩnaa káaku. \v 5 Kũ à wɛ́ kpàtɛn, akũ à táaru bizanↄ è katɛna, ama adi gɛ̃ a gũnlo. \v 6 Kũ Simↄ Pita kà a gbɛra, akũ à gɛ̃̀ miran. À táaru biza pìi è katɛna \v 7 kũ biza kũ ò fĩ̀fĩ a mìiao. Biza pì pɛkɛrɛna kũ pↄ́lɛ pìnↄoro, à kokona ditɛna adomɛ. \v 8 Akũ ìba kũ à kà mira kĩnaa káaku pìi gɛ̃̀ se. À è, akũ à sì. \v 9 Ari tera odi yã kũ à kɛ̃na Luda yãn dↄ̀rↄ dↄ̃ro kũ ò pì, ani futɛ bona gan. \v 10 Akũ ìba gbɛ̃nↄn pla pìnↄ ɛ̀ra ò tà bɛ. \s1 Yesu bo à suna Mariama Magadalɛninɛ \r (Mat 28:9-10, Maa 16:9-11) \p \v 11 Mariama zɛna mira lɛ́a, àtɛn ↄ́ↄ dↄ. Lákũ àtɛn ↄ́ↄ dↄ nà lɛ, akũ à wɛ́ kpàtɛ miran. \v 12 Akũ à malaika gbɛ̃nↄn planↄ è vutɛna gu kũ ò Yesu gɛ̀ɛ wùtɛn yãaa. A do kú a mì kpa, a do sↄ̃ gbá kpa. Ò uta pura dana. \v 13 Akũ ò a là ò pì: Nↄgbɛ̃, bↄ́ mɛ́ à n le ntɛn ↄ́ↄ dↄↄ? À wèḿma à pì: Ò ma Dikiri sɛ̀ ò tà kãaomɛ, má dↄ̃ gu kũ ò a wùtɛnlo. \v 14 Kũ à ò lɛ, akũ à lìtɛ à Yesu è zɛna, ama adi dↄ̃ kũ Yesunlo. \v 15 Yesu a là à pì: Nↄgbɛ̃, bↄ́ yã mɛ́ à tò ntɛn ↄ́ↄ dↄↄ? Dín ntɛn wɛtɛɛ? Mariama tɛn da karademɛ, akũ à pìnɛ: Mare, tó mↄkↄ̃n mɛ́ n a sɛ̀ n bo kãao, ǹ omɛnɛ gu kũ n a wùtɛn de mà gɛ́ mà a sɛ́. \v 16 Yesu pìnɛ: Mariama! Akũ à arɛ dↄ̀a à pìnɛ kũ Eberu yão: Rabi! Tↄ́ pìi pì Dannɛri. \v 17 Yesu pìnɛ: Ǹsun ↄ namaro, mádi tá ma De kĩnaa kↄ̀ro. Ǹ gɛ́ ǹ o ma gbɛ̃nↄnɛ matɛn tá ma De kũ ń Deo kĩnaa, ma Luda kũ ń Ludao kĩnaa. \v 18 Akũ Mariama Magadalɛni gɛ̀ɛ à a baaruu kpà a ìbanↄnɛ à pì: Ma Dikiri è. Akũ à yã kũ à ònɛɛ bàbańnɛ. \s1 Yesu bo à suna a ìbanↄnɛ \r (Mat 28:16-20, Maa 16:9-18, Luk 24:36-49) \p \v 19 Azumanɛnna birea ↄkↄsi a ìbanↄ kakarana kpɛ́n, ò gbà tàtańlɛ ò mↄ̀nɛ kã̀, kũ òtɛn vĩna kɛ Yuda gbãnadenↄnɛ yãi. Akũ Yesu sù à zɛ̀ ń tɛ́ à pìńnɛ: Àgↄ̃ kun aafia! \v 20 Kũ à ò lɛ, akũ à a ↄnↄ mↄ̀ńnɛ kũ a gbã̀ntɛrɛɛo. Kũ ìbaa pìnↄ Dikiri è, ń pↄ kɛ̀ nna manamana. \v 21 Yesu ɛ̀ra à pìńnɛ: Àgↄ̃ kun aafia! Lákũ ma De ma zĩ nà, lɛn matɛni á zĩ lɛ. \v 22 Kũ à ò lɛ, akũ à ĩa vùḿma kũ lɛ́o à pì: À Luda Nini sí. \v 23 Gbɛ̃ kũ a ń kɛ̃ kũ ń durunnanↄ, à kɛ̃̀ḿman gwe. Gbɛ̃ kũ ádi ń kɛ̃nɛro sↄ̃, ani kɛ̃ḿmaro. \s1 Yesu kũ Tomasio \p \v 24 Gↄrↄ kũ Yesu sù, Tomasi, a ìba gbɛ̃nↄn kuri awɛɛplanↄ doke kũ òdi pinɛ Sìka kú kũńworo. \v 25 Akũ a ìba kparanↄ pìnɛ: O Dikiri è. Akũ à pìńnɛ: Tó mádi koosa gbɛ̀ e a ↄnↄ gũn ma ↄnɛ pɛ̀nlo, akũsↄ̃ mádi ↄ zↄ̃ a gbã̀ntɛrɛnlo, mani síro. \v 26 A gↄrↄ làa a ìbanↄn kú kpɛ́n dↄ, Tomasi kú kũńwo sà. Ò gbà tàtańlɛ ò mↄ̀nɛ kã̀, akũ Yesu sù à zɛ̀ ń tɛ́ à pì: Àgↄ̃ kun aafia! \v 27 Akũ à pì Tomasinɛ: Ǹ n ↄnɛ pɛ́ ma ↄ gũn la ǹ gwa, ǹ n ↄ zↄ̃ ma gbã̀ntɛrɛɛa. Ǹsun sika kɛ doro. Ǹ ma náani kɛ. \v 28 Tomasi wèa à pì: Ma Dikiri, ma Luda. \v 29 Yesu pìnɛ: Kũ n ma e yãin n ma náani kɛ̀. Arubarikadenↄn gbɛ̃ kũ ò ma náani kɛ̀ ma enaa sarinↄ ũ. \p \v 30 Yesu daboyã pãndenↄ kɛ̀ dasi a ìbanↄ wɛ́ wára kũ odi kɛ̃ takada dí gũnlo. \v 31 Ama ò adikĩnanↄ kɛ̃̀ de à le à Yesu sí Luda Nɛ́ Arumasihu ũ à wɛ̃̀ndi le a náanikɛnaa gũn yãimɛ. \c 21 \s1 Yesu bo à suna a ìbanↄnɛ sɛ̀bɛ lɛ́a \p \v 1 Abire gbɛra Yesu ɛ̀ra à a zĩda mↄ̀ a ìbanↄnɛ dↄ Tiberia sɛ̀bɛ lɛ́a. Lán dí bàn à a zĩda mↄ̀ńnɛ. \v 2 Simↄ Pita kú lɛɛlɛ kũ Tomasi kũ òdi pinɛ Sìkao kũ Natanaɛli kũ à bò Kana, Galili bùsuuo kũ Zebedi nɛ́nↄ kũ Yesu ìba gbɛ̃nↄn pla pãndenↄ. \v 3 Simↄ Pita pìńnɛ: Matɛn gɛ́ kpↄ̀ wɛtɛmɛ. Akũ ò pìnɛ: Ókↄ̃nↄ se óni gɛ́ kũnwo. Akũ ò gɛ̀ɛ ò gɛ̃̀ gó'itɛ gũn, ama odi pↄ́ke kũ gwãani birearo. \v 4 Kũ gu tɛn su dↄ, Yesu zɛna bara, ama a ìbanↄ dí dↄ̃ kũ àkũmɛro. \v 5 Akũ à lɛ́ zùńyĩ à pì: Gbɛ̃nↄ, ádi pↄ́ke le a kũ̀roo? Ò pì: Oi! \v 6 Akũ à pìńnɛ: À birigi zu gó ↄplai áni pↄ́ kũ. Kũ ò zù, ò kpↄ̀ↄ kũ̀ dasidasi ò fù sɛna. \v 7 Akũ ìba kũ Yesu yeii pìi pì Simↄ Pitanɛ: Dikirimɛ. Pita uta danaro. Kũ à mà ò pì Dikirimɛ, akũ à a uta sɛ̀ à dà à kùsi ía. \v 8 Ìba kparanↄ tɛn birigi gátɛ pana kũ kpↄ̀ↄo òtɛn suo kũ góo, zaakũ ò zã̀ kũ baraoro, à de mita basↄↄro takalaro. \v 9 Kũ ò bikũ̀ bara, ò burodii è katɛna gwe kũ kpↄ̀ↄo kpakpana tɛ́a. \v 10 Yesu pìńnɛ: À mↄ́ kũ kpↄ̀ kũ a kũ̀ terao kenↄ. \v 11 Akũ Simↄ Pita gɛ̃̀ gó gũn à birigi gàtɛ à bikũ̀o bara. À pana kũ kpↄ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃nↄ mɛ̀n basuppla akuri awɛɛ'aakↄ̃. Bee kũ à dasi lɛ, táaru pì dí kɛ̃ro. \v 12 Yesu pìńnɛ: À mↄ́ à pↄ́ ble. A ìba ke dí fↄ̃ à lɛ́ bò à a là dín a ũro, zaakũ ò dↄ̃ kũ Dikirimɛ. \v 13 Yesu gɛ̀ɛ à burodii sɛ̀ à kpàḿma. Lɛn à kɛ̀ lɛ kũ kpↄ̀ↄo dↄ. \v 14 Yesu a zĩda mↄna a ìbanↄnɛ gɛ̃̀n aakↄ̃den gwe a vuna gan gbɛra. \s1 Yesu kũ Pitao \p \v 15 Kũ ò pↄ́ blè ò làka, Yesu Simↄ Pita là à pì: Yuhana nɛ́ Simↄ, ń yemai de gbɛ̃ dínↄla yá? À wèa à pì: Ee Dikiri, ń dↄ̃ kũ má yenyĩ. Yesu pìnɛ: Ǹ pↄ́ble kpá ma sãnɛ bↄ̀rↄnↄa. \v 16 A gɛ̃̀n plade Yesu ɛ̀ra à a là dↄ à pì: Yuhana nɛ́ Simↄ, ń yemai yá? À wèa à pì: Ee Dikiri, ń dↄ̃ kũ má yenyĩ. Yesu pìnɛ: Ǹ ma sãnↄ dãmɛnɛ. \v 17 À a là a gɛ̃̀n aakↄ̃de à pì: Yuhana nɛ́ Simↄ, ń yemai yá? Kũ Yesu Pita là a gɛ̃̀n aakↄ̃de tó à yeai, a pↄ yàka, akũ à pìnɛ: Dikiri, ń yã sĩnda pínki dↄ̃. Ń dↄ̃ kũ má yenyĩ. Yesu pìnɛ: Ǹ pↄ́ble kpá ma sãnↄa. \v 18 Yãpuran matɛn onnɛ, kũ ń de kɛfɛnna ũ, ndì pↄ́ da n zĩda ǹ gɛ́ gu kũ ń yein, ama tó n zĩ kũ̀, ĩni n ↄnↄ poro, gbɛ̃ pãnde ni dannɛ à gɛ́ kũnwo gu kũ ń yeiron. \v 19 Kũ Yesu ò lɛ, Pita ga kũ ani Luda tↄ́ bon à tɛ́a. Abire gbɛra Yesu pìnɛ: Ǹ tɛ́mai. \s1 Yesu kũ ìba kũ Yesu yeiio \p \v 20 Pita lìtɛ à ìba kũ Yesu yeii pìi è tɛ́ńyĩ. Gbɛ̃ pì mɛ́ à nà Dikirii gↄrↄ kũ òtɛn pↄ́ ble, à a là gbɛ̃ kũ ani a kpáḿmai. \v 21 Kũ Pita a è, à pì Yesunɛ: Dikiri, gbɛ̃ dí sↄ̃ bi? \v 22 Yesu pìnɛ: Tó má ye àgↄ̃ kú wɛ̃̀ndiio ari màgↄ̃ gɛ́ su, a yã n le máa? Ǹgↄ̃ tɛ́mai dé. \v 23 Akũ yã pìi fã̀kↄ̃a Yesudenↄ tɛ́ kũ ìbaa pì ni garo. Ama Yesu dí onɛ kũ ani ganlo. À pì, tó á ye àgↄ̃ kun ari àgↄ̃ gɛ́ su, a yã a le mámɛɛ? \p \v 24 Ìbaa pì mɛ́ à yã dínↄ sèeda kɛ̀. Àkũ mɛ́ à takada dí kɛ̃̀, akũ ó dↄ̃ kũ a sèedakɛna náani vĩ. \s1 Mìdɛnaa \p \v 25 Yesu yã pãndenↄ kɛ̀ dasidasi dↄ. Tó ò kɛ̃̀ takada gũn dodo pínki, matɛn da andunia a zĩdanɛ ni fↄ̃ à takada kũ ò kɛ̃̀ɛ pìnↄ síro.