\id 1SA 1 Samuel in Busa, Ross Jones \ide UTF-8 \h 1 SAMUƐLI \toc1 SAMUƐLI TAKADA KAAKU \toc2 1 SAMUƐLI \mt1 SAMUƐLI TAKADA KAAKU \io1 Samuɛli 1:1-7:17 \io1 Solu 8:1-15:35 \io1 Solu kũ Daudao 16:1-31:13 \c 1 \s1 Ɛlɛkana kũ a gbɛ̃nↄ \p \v 1 Gↄ̃gbɛ̃ ke kú Rama, Ɛflaimu bùsu gusĩsĩden. Zufu burimɛ, a tↄ́n Ɛlɛkana, Yeroamu nɛ́mɛ. Ɛflaimu buri kũ òdi pi Zufu pì mɛ́ à Tohu ì, akũ Tohu Ɛliu ì, akũ Ɛliu Yeroamu pìi ì. \v 2 Ɛlɛkana nↄnↄ vĩ mɛ̀n pla, a káaku tↄ́n Ana, a plade tↄ́n Penina. Penina mɛ́ à nɛ́nↄ vĩ, Ana sↄ̃ à nɛ́ vĩro. \v 3 Wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo gↄ̃gbɛ̃ pìi dì bo a wɛ̃tɛ gũn à gɛ́ donyĩ kɛ Dikiri Zĩ̀karidenɛ zaa Silo à sa oa. Ɛli nɛ́gↄ̃gbɛ̃ mɛ̀n planↄ Ɔfini kũ Finɛasio kú gwe Dikiri gbàgbarinↄ ũ. \v 4 Gↄrↄ kũ Ɛlɛkana sa ò, àdi a nↄ̀bↄ kpá a nanↄ Peninaa kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ a nɛ́nↄgbɛ̃nↄ ń pínki, \v 5 akũ àdi a lɛu pla kpá Anaa kũ à yei yãi, bee kũ Dikiri à kɛ̀ para ũ. \v 6 A gↄ̃ba pì sↄ̃, àdigↄ̃ a fobo a parakɛna yãi, de à a nɛ̀sɛ futɛnɛ. \v 7 Lɛn àdigↄ̃ kɛnɛ lɛ wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo. Tó Ana gɛ̀ɛ Dikiri kpɛ́ gũn, a gↄ̃ba pìi dì a fobo, akũ àdi ↄ́ↄ dↄ ari à fua à pↄ́ ble. \v 8 Akũ a zã dì a lá: Ana, bↄ́ mɛ́ à n le, ntɛn ↄ́ↄ dↄ, ńdi pↄ́ bleroo? À kɛ̀ dera n nɛ̀sɛɛ yàkaa? Má dennɛ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ mɛ̀n kurilaroo? \p \v 9 Zĩkea kũ ò kú Silo, ò pↄ́ blè ò làka, sa'ori Ɛli vutɛna gbàaa Dikiri kpɛ́ kpɛ́lɛlɛa, akũ Ana fùtɛ \v 10 kũ nɛ̀sɛyakana zↄ̃kↄ̃ↄo, à wɛ́ kɛ̀ Dikiria kũ ↄ́ↄdↄo manamana. \v 11 Akũ à lɛ́ kɛ̀ Dikiria à pì: Dikiri Zĩ̀karide, ǹ tó makũ n zↄ̀bleri yã dↄngu! Ǹ ma wɛ̃nda gwa! Tó ma yã dí sãnguro, akũsↄ̃ n ma gba nɛ́gↄ̃gbɛ̃, mani a kpámma n pↄ́ ũ ari a wɛ̃̀ndi lɛ́n, gɛ̃ ni na a mìia zikiro. \v 12 Kũ a wɛ́kɛna Dikiriaa pì tɛn lákaro, akũ Ɛli tɛni a lɛ́ gwa tíii. \v 13 Ana tɛn adua pì kɛ a swɛ̃̀ɛ gũn, a lɛ́ mɛ́ àtɛn kɛ zúkizuki, adi yã o à bò a lɛ́n gbɛ̃ke màro. Ɛli tɛn da wɛ̃ tɛni a dɛmɛ, \v 14 akũ à pìnɛ: Wɛ̃ nigↄ̃ n dɛ ari bↄrɛmɛɛ? Ǹ mì kɛ̃ wɛ̃a. \v 15 Akũ Ana wèa à pì: Adi kɛ lɛnlo Baa! Nↄgbɛ̃ pↄsiraden ma ũ, mádi wɛ̃ ke í gbãna ke miro. Matɛni ma yã'ũmmananↄ o Dikirinɛmɛ. \v 16 Ǹsun makũ n zↄ̀bleri ditɛ nↄgbɛ̃ pã ũro. Ma nɛ̀sɛ yakana kũ ma kunna bídi gũnwo mɛ́ à tò matɛn wɛ́ kɛ la ari tera. \v 17 Akũ Ɛli pìnɛ: Ǹ tá aafia. Isarailanↄ Luda n gba pↄ́ kũ n wɛ́ kɛ̀aa. \v 18 Akũ Ana pì: Ǹ tó makũ n zↄ̀bleri yã kángu. Akũ à tà à pↄ́ blè a ãnn wère. \s1 Samuɛli inaa \p \v 19 Kũ gu dↄ̀, ò fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ ò gɛ̀ɛ ò donyĩ kɛ̀ Dikirinɛ. Akũ ò ɛ̀ra ò tà ń wɛ̃tɛa Rama. Kũ Ɛlɛkana wùtɛ kũ a nanↄ Anao, a yã dↄ̀ Dikirigu. \v 20 Gↄrↄ birean à nↄ̀ↄ sì à nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, akũ à tↄ́ kpànɛ Samuɛli, zaakũ à pì: Ma a wɛ́ kɛ̀ Dikiriamɛ. \p \v 21 Akũ Ɛlɛkana fùtɛ kũ a bedenↄ ń pínki, ò ɛ̀ra ò gɛ̀ɛ sa kũ òdi o wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo o Dikiria, ò lɛ́ kũ ò gbɛ̃̀nɛ fĩna bo. \v 22 Ama Ana dí gɛ́ro. À pì a zãnɛ: Tó nɛ́ pìi kɛ̃̀, akũ mani gɛ́ a mↄ Dikirinɛ, anigↄ̃ kú gwe gↄrↄ sĩnda pínki. \v 23 Akũ a zã pìnɛ: Lákũ à kɛ̀nnɛ mana nà ǹ kɛ. Ǹ mɛna ari à kɛ̃. Dikiri tó yã pì kɛ. Akũ nↄgbɛ̃ pì a nɛ́ gwà ari à gɛ̀ɛ à kɛ̃̀o. \p \v 24 Kũ à kɛ̃̀, akũ à a sɛ̀ à gɛ̀ɛ kãao Dikiri kpɛ́n Silo kũ zùsa wɛ̃̀ aakↄ̃o kũ wísitio konko do kũ sèwɛ̃o tùru do. Nɛ́ pìi kɛ̀ kɛfɛnna ũ. \v 25 Kũ ò zùsaa pìi kùtu kpà, akũ ò gɛ̀ɛ kũ nɛ́ pìio Ɛli kĩnaa. \v 26 Akũ Ana pìnɛ: Baa, ǹ gaafara kɛmɛnɛ! Kũ n kunnaao makũmɛ nↄgbɛ̃ kũ à zɛ la matɛn wɛ́ kɛ Dikiria n wára ũ. \v 27 Nɛ́ díkĩnan ma wɛ́ kɛ̀ Dikiria, akũ à ma gba pↄ́ kũ ma gbɛ̀kaaa pìi. \v 28 Abire yãin ma su a kpá Dikiria, de àgↄ̃ kun a pↄ́ ũ ari a wɛ̃̀ndi lɛ́n. Akũ ò donyĩ kɛ̀ Dikirinɛ gwe. \c 2 \s1 Ana aduakɛnaa \r (Luk 1:46-55) \p \v 1 Akũ Ana aduaa kɛ̀ à pì: \q1 Ma nɛ̀sɛ tɛn yáa dↄ Dikiria, \q1 ma mì dana ía Dikiri yãi. \q1 Matɛn woo kɛ ma ibɛrɛnↄa, \q1 ma pↄ kɛ̀ nna, kũ à ma sura bà. \q1 \v 2 Gbɛ̃ke kú adona lán Dikiri bàro, \q1 gbɛ̃ke kun lán a bàro, \q1 gbɛ̀si ke kun lán ó Luda bàro. \q1 \v 3 Àsun yã bↄtɛ kũ yↄ̃nkↄoro, \q1 àsun tó zĩda bina yã bo á lɛ́nlo, \q1 zaakũ Dikiri Ludamɛ yãdↄ̃ri ũ, \q1 àkũ mɛ́ àdi ó yãkɛnanↄ yↄ̃ à gwa. \q1 \v 4 Gↄ̃sa gbãnanↄ sá ɛ̀'ɛ, \q1 ama gbɛ̃ funanↄ gbãna asa dↄ̀ ń pi. \q1 \v 5 Gbɛ̃ kãna tɛn a zĩda aya kɛ pↄ́ble yãi, \q1 ama nà tɛn gbɛ̃ kũ àtɛni a dɛ yã dɛ doro. \q1 Para nɛ́ ì mɛ̀n suppla, \q1 ama nɛ́dasi'irii gↄ̃̀ wɛ̃nda. \q1 \v 6 Dikiri mɛ́ àdi tó gbɛ̃ ga, \q1 akũsↄ̃ àdi tó gbɛ̃ gↄ̃ kun. \q1 Àkũ mɛ́ àdi tó gbɛ̃ gɛ̃ bùsuu gũn, \q1 akũsↄ̃ àdi gɛ̀ vu. \q1 \v 7 Dikiri mɛ́ àdi su kũ takasio kũ kunna nnao, \q1 àdi ↄ tↄ̃ gbɛ̃kenↄa, àdi gbɛ̃kenↄ sɛ́ lei. \q1 \v 8 Àdi wɛ̃ndadenↄ bo bùsutitin, \q1 àdi takasidenↄ bo tuburan. \q1 Àdi ń vutɛ gu dokↄ̃nↄ kũ kínɛnↄ, \q1 àdi tó ò kpata ble kũ gakurio. \q1 Zaakũ zĩtɛ pɛ́tɛkinↄ bi Dikiri pↄ́mɛ, \q1 akũ à andunia kàtɛa. \q1 \v 9 Àdi a gbɛ̃nↄ gbápɛtɛki dãkpãńnɛ, \q1 àdi yãvãnikɛrinↄ dúgu zↄ̃ gusiran. \q1 Gbɛ̃ke ni fↄ̃ à ↄsi nɛ kũ a zĩda gbãnaoro. \q1 \v 10 Dikiri ni a ibɛrɛnↄ ú lↄ́, \q1 ani pata a ibɛrɛnↄa zaa musu, \q1 ani yãkpatɛ kɛ kũńwo ari andunia lɛ́zɛkia. \q1 Ani kína kũ à kàa gba gbãna, \q1 ani gbɛ̃ kũ à sɛ̀ɛ pìi mì da ía. \m \v 11 Akũ Ɛlɛkana tà a bɛ wɛ̃tɛa Rama, akũ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìi gↄ̃̀, àtɛn zĩ kɛ Dikirinɛ kũ sa'ori Ɛlio. \s1 Ɛli nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ \p \v 12 Ɛli nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ bi nɛ́ pãsĩnↄmɛ, òdi Dikiri daro. \v 13 Yã kũ sa'orii pìnↄ dì kɛńnɛn dí. Tó gbɛ̃ sa ò, gↄrↄ kũ àtɛn nↄ̀bↄↄ pì fùfu kɛ, sa'ori ìba ke dì su kũ saka gã̀nɛ aakↄ̃deo kũna. \v 14 Akũ àdi sí ta gũn ke oro ke mↄ̀'oro, akũ sa'ori dì pↄ́ kũ saka pìi bòo sɛ́ a pↄ́ ũ pínki. Lɛn òdi kɛ Isaraila kũ ò sù Silonↄnɛ lɛ ń pínki. \v 15 Bee ari ògↄ̃ gɛ́ nↄ̀bↄ kpá tɛ́a a nísi láka, sa'ori ìba ke dì su à pi gbɛ̃ kũ à sa òo pìinɛ: Ǹ nↄ̀bↄ kpá sa'oria à kpá tɛ́a, zaakũ ani we à nↄ̀bↄ fùfukɛna símmaro, sé a búsu. \v 16 Tó gbɛ̃ pìi pìnɛ áni nↄ̀bↄ kpá tɛ́a gĩa a nísi láka, gbasa pↄ́ kũ à yei à sɛ́ sà, akũ ìbaa pìi dì pi: Oi! Ǹ kpáma gↄ̃̀nↄ! Tó n gi, mani bo kũ gbãnao. \v 17 Kɛfɛnna pìnↄ durunna zↄ̃kↄ̃ Dikirinɛ manamana, zaakũ òtɛni a sa'onↄbↄ gya bomɛ. \p \v 18 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Samuɛli sↄ̃ àdigↄ̃ zĩ kɛ Dikirinɛ kũ uta lokommao dana. \v 19 A da dì uta gyaba fítinna zↄ̃nɛ. Tó àtɛn su sa o kũ a zão wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo, akũ àdi suonɛ. \v 20 Ɛli dì sa mana o Ɛlɛkananɛ kũ a nↄ pìio à pi: Dikiri n gba nɛ́ dↄ kũ n nↄ pìio, nɛ́ kũ à a wɛ́ kɛ̀ akũ à kpà Dikiriaa pìi gɛ̃nɛ ũ. Akũ òdi tá ń bɛa. \v 21 Akũ Dikiri arubarikaa dà Ananɛ, à ɛ̀ra à nɛ́ ì mɛ̀n sↄↄro, gↄ̃gbɛ̃ aakↄ̃, nↄgbɛ̃ pla. Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Samuɛli sↄ̃ àtɛn zↄ̃kↄ̃ kũ Dikiri ↄĩ. \p \v 22 Ɛli zĩ kũ̀ yúkuyuku, à yã kũ a nɛ́nↄ tɛn kɛ Isarailanↄnɛ mà pínki kũ lákũ òdi wútɛ kũ nↄgbɛ̃ kũ òdigↄ̃ zĩ kɛ dakarɛki kuta kpɛ́lɛlɛanↄo nà. \v 23 Akũ à ń lá à pì: Bↄ́ mɛ́ à tò átɛn yã kɛ lɛɛ? Ma mà gbɛ̃ sĩnda pínki tɛni á yãvãnikɛna o. \v 24 Àsun kɛ lɛro ma nɛ́nↄ! Baaru kũ ma mà kũ àtɛn dagula Dikiri gbɛ̃nↄ tɛ́ pì manaro. \v 25 Tó gbɛ̃ durunna kɛ̀ a gbɛ̃dakenɛ, Luda ni a yã gↄ̃gↄ̃, ama tó gbɛ̃ durunna kɛ̀ Dikirinɛ, dí mɛ́ ani kútɛ kɛnɛɛ? Akũ ò gì ń de yã mai, zaakũ Dikiri zɛ̀ kũ ń dɛdɛna yãomɛ. \v 26 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Samuɛli sↄ̃, àtɛn zↄ̃kↄ̃ kũ àtɛn kara. Àdigↄ̃ nna kũ Dikirio kũ gbɛ̃ sĩnda pínkio. \s1 Àlesi bɛ̃̀nɛ dↄna Ɛli bedenↄa \p \v 27 Akũ Luda gbɛ̃ke sù à pì Ɛlinɛ: Dikiri pì, gↄrↄ kũ n dizi Haruna bedenↄ tɛn zↄ̀ ble Firi'aunanɛ zaa Misila, a bo a suḿma tɛ̃tɛ̃ntɛ̃, \v 28 Isaraila burinↄ tɛ́ pínki n dizi Harunan a sɛ̀ a gbàgbari ũ. Akũ à a gbagba, à turaretiti kàarɛ tɛ́n kũ sa'o'utao dana. Dikiri pì, a sa'opↄ kũ Isarailanↄ dì kpáta kpà a burinↄa pínki. \v 29 Dikiri pì, bↄ́ mɛ́ à tò adì a sa'ona nↄ̀bↄ zↄ̃ kũ gbáo kũ gba kũ a dìtɛ ò suoarɛ a kpɛ́ gũnwoo? À pì, bↄ́yãi ndì n nɛ́nↄ ditɛ deala, akũ átɛn mɛ̀ kpá kũ a gbɛ̃ Isarailanↄ sa'ona nↄ̀bↄ manaoo? \v 30 Abire yãi Dikiri Isarailanↄ Luda pì, a dìtɛ yã n burinↄ kũ n dizi burinↄ mɛ́ ògↄ̃ a gbagba ari gↄrↄ sĩnda pínki, ama tera adì we abirekũi doro. À pì, gbɛ̃ kũ à a kpe tàn áni bɛ̀ɛrɛ línɛ, gbɛ̃ kũ à a gya bò áni kɛ pↄ́ ũro. \v 31 Ǹ ma! À pì, gↄrↄke ni su, áni n bɛ gbãna símma kũ n de bɛ pↄ́o. Mare zĩ ke nigↄ̃ kú n ↄnn doro. \v 32 Ĩni wari e a bɛa. Bee tó a arubarikaa pìsi Isarailanↄa ń pínki, mare zĩ ke nigↄ̃ kú n ↄnnlo ari gↄrↄ sĩnda pínki. \v 33 N ↄndenↄ ni gaga zɛ́gbãn ń pínki. N gbɛ̃ kũ adi a bo a gbagbazĩ gũnlo ni tó n wɛ́ bobo kũ ↄ́ↄdↄo, n pↄ ni sira kũ. \v 34 N nɛ́ gbɛ̃nↄn pla Ɔfini kũ Finɛasio ni gaga gↄrↄ dokↄ̃nↄ zĩ ń pínki. Abirekũ nigↄ̃ dennɛ sèeda ũ kũ yã kũ a ò ni kɛ pínki. \v 35 Dikiri pì, áni gbɛ̃ sɛ́ sa'ori náanide ũ, ani a pↄyenyĩna kɛ lákũ á yei nà. Áni a burinↄ gba gbãna gíngin, anigↄ̃ zĩ kɛ kína kũ áni kánɛ ari gↄrↄ sĩnda pínki. \v 36 N buri kũ ò gↄ̃̀nↄ ni su ò kútɛ kɛnɛ ↄgↄ ke burodi yãi ò pi: Ǹ sa'ori zĩ ke dawɛrɛ ò kɛ, de ò pↄ́ fítinna le ògↄ̃ ble. \c 3 \s1 Dikiri lɛ́zuna Samuɛlii \p \v 1 Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Samuɛli tɛn zĩ kɛ Dikirinɛ Ɛli ↄĩ. Gↄrↄ birea Dikiri yã dì su gbɛ̃a likalikaro, akũ wɛ́gupu'ena kun dasiro. \v 2 Zĩkea Ɛli wutɛna a wútɛkia. A wɛ́ bùsa, àtɛn gu e manamana doro. \v 3 Samuɛli wutɛna Dikiri kpɛ́n, gu kũ Luda àkpati kunwa. Luda fitila dí ga kↄ̀ro. \v 4 Akũ Dikiri lɛ́ zù Samuɛlii. À wèa à pì: Makũ dí! \v 5 Akũ à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ Ɛli kĩnaa à pì: N lɛ́ zùmain yá? Ma su. Akũ à pìnɛ: Mádi lɛ́ zunyĩro. Ǹ gɛ́ wútɛ. Akũ à ɛ̀ra à gɛ̀ɛ à wùtɛ. \v 6 Dikiri ɛ̀ra à lɛ́ zùi dↄ, akũ à ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Ɛli kĩnaa à pì: N lɛ́ zùmain yá? Ma su. Akũ à pì: Ma nɛ́, mádi lɛ́ zunyĩro. Ǹ gɛ́ wútɛ. \v 7 Samuɛli sↄ̃ à Dikiri dↄ̃ gĩaro, Dikiri yã dí sua yã kↄ̀ro. \v 8 Dikiri ɛ̀ra à lɛ́ zùi a gɛ̃̀n aakↄ̃de, akũ à fùtɛ à gɛ̀ɛ Ɛli kĩnaa dↄ à pì: N lɛ́ zùmain yá? Ma su. Akũ Ɛli dↄ̃̀ sà kũ Dikiri mɛ́ àtɛn lɛ́ zu kɛfɛnna pìii. \v 9 Akũ à pìnɛ: Ǹ gɛ́ wútɛ. Tó à lɛ́ zùnyĩ sà, ǹ pi: Ǹ yã o Dikiri, n zↄ̀bleri sã dↄ. Akũ Samuɛli gɛ̀ɛ à wùtɛ a wútɛkia. \p \v 10 Dikiri sù à zɛ̀ gwe, à lɛ́ zùi lákũ à kɛ̀ yã nà à pì: Samuɛli! Samuɛli! Akũ Samuɛli pì: Ǹ yã o Dikiri, makũ n zↄ̀bleri ma sã dↄ. \v 11 Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ ma! Mani yã kɛ Isarailanↄ tɛ́, gbɛ̃ kũ à a baaruu mà ni kɛkɛ à sã wɛ̃mɛ. \v 12 Gↄrↄ birea mani àlesi kũ ma dↄ̀ Ɛli bedenↄa kɛ pínki zaa a naanaa ari a mìdɛnaaa. \v 13 Ma pìnɛ mani tó yã gↄ̃ wí a bedenↄ musu ari gↄrↄ sĩnda pínki yã vãni kũ à a yã dↄ̃ yãi. A nɛ́nↄ ń zĩda kpe bò, akũ adi gíńnɛro. \v 14 Abire yãi ma la dà Ɛli bedenↄ yã musu ma pì: Sa'ona ke gbadana ni Ɛli bedenↄ taari kɛ̃ḿma zikiro. \p \v 15 Samuɛli wùtɛ ari gu dↄ̀, akũ à Dikiri kpɛ́ gbànↄ wɛ̃̀wɛ̃. À wɛ́gupu kũ à è ona Ɛlinɛ vĩna vĩ. \v 16 Akũ Ɛli a sìsi à pì: Samuɛli ma nɛ́! À wèa à pì: Makũ dí! \v 17 Akũ à a là à pì: À pìnnɛ deraa? Ǹsun yã pì utɛmɛnɛro. Tó n yã kũ à ònnɛ ke ùtɛmɛnɛ, Luda yã kɛnnɛ pãsĩpãsĩ. \v 18 Akũ Samuɛli yã pìi bàbanɛ pínki, adi a ke utɛnɛro. Akũ Ɛli pì: Dikirimɛ a ũ. Lákũ à kɛ̀nɛ mana nà à kɛ. \p \v 19 Samuɛli tɛn zↄ̃kↄ̃ kũ, akũsↄ̃ Dikiri kú kãao. Adi tó yã kũ à òo lɛ̀tɛ pãro. \v 20 Akũ Isaraila kũ ò kú zaa Dã ari Bɛsɛbanↄ dↄ̃̀ ń pínki sà kũ Samuɛli bi Dikiri annabiimɛ yãpura. \v 21 Dikiri dìgↄ̃ bo àgↄ̃ su Samuɛlia Silo, gu kũ à a zĩda mↄ̀nɛn káaku. Àdi yã onɛ, akũ Isarailanↄ tɛni a yã ma ń pínki. \c 4 \s1 Filisitininↄ Dikiri àkpati sinaa \p \v 1 Isarailanↄ bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ Filisitininↄa kũ zĩ̀io. Ò bùraa kàtɛ Ɛbɛnɛza, Filisitininↄ sↄ̃, Afɛki. \v 2 Filisitininↄ zĩ̀'ↄ pòro ò gɛ̀ɛo Isarailanↄa. Kũ zĩ̀ gbãna kũ̀, akũ Filisitininↄ Isarailanↄ blè ò ń dɛdɛ zĩ̀lan gwe lán gbɛ̃nↄn wàa baro taka bà. \v 3 Kũ Isarailanↄ sù ń bùran, ń gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ pì: Bↄ́yãi Dikiri tò Filisitininↄ ó blé kũ zĩ̀io gbãraa? Ò gɛ́ ò Dikiri bàka kunna kũoo àkpati sɛ́ Silo ò suo àgↄ̃ kú kũoo, de àgↄ̃ ó bo ó ibɛrɛnↄ ↄĩ. \v 4 Akũ ò gbɛ̃nↄ zĩ̀ Silo ò gɛ̀ɛ ò Dikiri bàka kunna kũńwo àkpatii sɛ̀ ò sùo. Àkũmɛ Dikiri Zĩ̀karide kíblegba ũ kɛrubunↄ dagura. Ɛli nɛ́ gbɛ̃nↄn planↄ Ɔfini kũ Finɛasio kú kũ àkpatii pìio gwe. \v 5 Kũ ò kao Isarailanↄ bùran, ò fùtɛ kũ pↄnna wikio ń pínki ari zĩtɛ yĩ̀gã. \v 6 Kũ Filisitininↄ wiki pìi mà, ò pì: Bↄ́ wiki gbãna mɛ́ à dↄ Eberunↄ bùran lɛɛ? Kũ ò dↄ̃̀ Dikiri àkpati mɛ́ à kìpa ń bùran, \v 7 vĩna ń kũ ò pì: Tãna ke kìpa ń bùrammɛ. Yã gì kũoo sà! Yã dí taka dí kɛ zikiro. \v 8 Yã gì kũoo! Dí mɛ́ ani ó bo tãna gbãnade pìnↄ ↄĩi? Tãna pìnↄ mɛ́ ò yã gàtɛ Misilanↄnɛ gbárannan. \v 9 Ókↄ̃nↄ Filisitininↄ ò swɛ̃̀ ditɛ ò gↄ̃gbɛ̃kɛ kɛ. Tó ódi kɛ lɛro, óni zↄ̀ ble Eberunↄnɛ lákũ òtɛn blewɛrɛ nà. Ò gↄ̃gbɛ̃kɛ kɛ ò zĩ̀ ká kũńwo. \p \v 10 Akũ Filisitininↄ fùtɛ Isarailanↄa kũ zĩ̀io ò ń fu, akũ ń baadi bàa lɛ̀ ò tà bɛ, zaakũ ń dɛdɛnaa kɛ̀ dasi. Filisitininↄ ń gbɛ̃ kũ ò tɛ́ gɛ̀sɛnↄ dɛ̀dɛ gbɛ̃nↄn dúbu baraakuri. \v 11 Ò Luda àkpatii sì, akũ ò Ɛli nɛ́ gbɛ̃nↄn planↄ Ɔfini kũ Finɛasioo dɛ̀dɛ. \p \v 12 Biliaminu buri gbɛ̃ke bò zĩ̀lan à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ Silo zĩ pìia. À a pↄ́kasanↄ gà à kɛ̃̀kɛ̃ à bùsuu kù a mìia. \v 13 Kũ à kà, à Ɛli lè vutɛna gbàaa zɛ́ sarɛ, àtɛn gu dãkpã, zaakũ a laakari kpatɛnaro Luda àkpati yãi. Kũ gbɛ̃ pìi gɛ̃̀ wɛ̃tɛn, à baaruu kpà wɛ̃tɛdenↄnɛ, akũ òtɛn ↄ́ↄ dↄ ń pínki. \v 14 Kũ Ɛli wiki pìi mà à pì: Zuka dí bò máa? Akũ gbɛ̃ pìi kɛ̀ likalika à gɛ́ onɛ. \v 15 Ɛli zĩ kũ̀ à kà wɛ̃̀ basↄↄro plansari, a wɛ́ gↄ̃̀ dãadãa, adi gu e doro. \v 16 Akũ gbɛ̃ pìi pìnɛ: Teran ma bo zĩ̀lan, ma bo zaa gwe kũ bàao gbãramɛ. Akũ Ɛli a là à pì: Bↄ́ mɛ́ à kɛ̀ gwee, ma gbɛ̃? \v 17 Baarukparii pìi wèa à pì: Isarailanↄ bàa lɛ̀ Filisitininↄnɛ, akũ Filisitininↄ ń dɛdɛ dasidasi. N nɛ́ gbɛ̃nↄn planↄ Ɔfini kũ Finɛasio gà dↄ. Ò Luda àkpatii sìḿma dↄ. \v 18 Kũ à Luda àkpati yã ò, Ɛli bò a gbàaa à lɛ̀tɛ kpɛdangara wɛ̃tɛ bĩnilɛ sarɛ, akũ a wakaa ɛ̀ à gà, zaakũ à zĩ kũ̀, akũsↄ̃ gbɛ̃ kãnamɛ. À dò Isarailanↄnɛ arɛ ari wɛ̃̀ bupla. \p \v 19 Ɛli nɛ́ Finɛasi nanↄ nↄ̀sina, à kà nɛ́'ina. Kũ à Luda àkpati sina baaruu mà kũ a zã de ganaao kũ a zã ganaao, akũ à kùtɛ à nɛ́ ì, zaakũ nↄ̀wãwã fùtɛa. \v 20 Kũ àtɛn gbãsĩ lɛ́, gbɛ̃ kũ ò a kũkũnanↄ pìnɛ: Ǹsun tó vĩna n kũro, zaakũ n nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ. Ama adi weḿmaro, adi ń yã daro. \v 21 Akũ à tↄ́ kpà nɛ́ pìinɛ Ikabodu à pì: Isarailanↄ gakuri kↄ̀ↄ ɛ̀. Zaakũ ò Luda àkpatii sìḿma, akũsↄ̃ a zã de kũ a zão gàga dↄ. \v 22 À pì: Isarailanↄ gakuri kↄ̀ↄ ɛ̀, zaakũ ò Luda àkpatii sìḿma. \c 5 \s1 Luda àkpati kunna Filisitininↄ kĩnaa \p \v 1 Kũ Filisitininↄ Luda àkpatii sì, ò bòo Ɛbɛnɛza ò tào Asadↄdi. \v 2 Akũ ò gɛ̃̀o ń tãna Dagↄ̃ kpɛ́n ò dìtɛ a sarɛ. \v 3 Kũ gu dↄ̀, Asadↄdidenↄ fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ, akũ ò è Dagↄ̃ lɛ̀tɛ zĩtɛ a gbɛrɛa Dikiri àkpati arɛ. Akũ ò Dagↄ̃ sɛ̀ ò vùtɛ a gbɛ̀n. \v 4 Kũ gu dↄ̀ dↄ, ò fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ, akũ ò è Dagↄ̃ lɛ̀tɛ zĩtɛ a gbɛrɛa dↄ Dikiri àkpati arɛ. A mì kũ a ↄnↄ wòwokↄ̃a katɛna kpɛ́lɛlɛ gbĩ̀ia. A gbãn mɛ́ à gↄ̃̀ ditɛna ado. \v 5 Abire yãi Dagↄ̃ gbàgbarinↄ kũ gbɛ̃ kũ òtɛn gɛ̃ a kpɛ́n Asadↄdinↄ dì gɛ̀sɛ pɛ́tɛ a kpɛ́ kpɛ́lɛlɛ gbĩ̀iaro ari kũ a gbãrao. \p \v 6 Dikiri ↄ tↄ̃̀ Asadↄdidenↄa à ń ásaru kɛ̀ à gbɛ̀nna kàńgu, Asadↄdi kũ a lakutunↄ pínki. \v 7 Kũ Asadↄdidenↄ è lɛ, ò pì: Isarailanↄ tãna àkpati ni le àgↄ̃ kú kũoo la doro, zaakũ àtɛn ↄ tↄ̃wá kũ ó tãna Dagↄ̃o pãsĩpãsĩ. \v 8 Akũ ò gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò ń kínanↄ kàkara ń pínki, akũ ò ń lá ò pì: Deran óni kɛ nà kũ Isarailanↄ tãna àkpatiioo? Akũ ò pì: Ò gɛ́o Gata. Akũ ò gɛ̀ɛo. \p \v 9 Kũ ò kào gwe, Dikiri ↄ tↄ̃̀ wɛ̃tɛ gwe denↄa dↄ, akũ wɛ̃tɛ pìi wã̀. Dikiri gagagyã kàńgu, gbɛ̀nna dàńla ń pínki nɛ́ fíti gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃. \v 10 Akũ ò gɛ̀ɛ kũ Luda àkpatii pìio Ɛkɛrↄnu. Kũ òtɛn gɛ̃o, wɛ̃tɛpidenↄ wiki lɛ̀ ò pì: Ò gɛ̃̀wái kũ Isarailanↄ tãna àkpatiio, de ò ó dɛdɛ ó buriamɛ. \v 11 Akũ ò gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò ń kínanↄ kàkara ń pínki ò pìńnɛ: À Isarailanↄ tãna àkpati sɛ́ à táo a gbɛ̀n, de àsun ó dɛdɛ ó buriaro. Zaakũ gaga tò wɛ̃tɛ pìi wã̀, Luda ↄ tↄ̃̀ḿma gwe manamana. \v 12 Gbɛ̀nna kà gbɛ̃ kũ odi garonↄgu, akũ wɛ̃tɛpidenↄ wiki kà ludambɛ. \c 6 \s1 Ɛrana kũ àkpatiio Isarailanↄ bùsun \p \v 1 Dikiri àkpati kú Filisitininↄ bùsun ari mↄ suppla, \v 2 akũ ò sa'orinↄ kũ màsokɛrinↄ kàkara ò ń lá ò pì: Deran óni kɛ nà kũ Dikiri àkpatiioo? À owɛrɛ lákũ óni kɛ nà ò táo a gbɛ̀n. \v 3 Akũ ò wèḿma ò pì: Tó átɛn tá kũ Isarailanↄ tãna àkpatiio, àsun táo koriro. À a gba pↄ́ á taari yãi, áni aafia le, áni yã kũ à tò adi ↄ goáwaro dↄ̃. \v 4 Akũ ò ń lá ò pì: Bↄ́n óni a gba ò táo ó taari yãii? Ò wèḿma ò pì: À wura pi lán gbɛ̀nna bà mɛ̀n sↄↄro kũ ɛ̃nɛnↄ dↄ mɛ̀n sↄↄro á kínanↄ dasi lɛ́n, zaakũ gyã dokↄ̃nↄ pì á lé kũ á kínanↄ á pínki. \v 5 À á gbɛ̀nnanↄ taka pi kũ ɛ̃nɛ kũ òtɛni ó bùsu yaka takanↄ, à Isarailanↄ tãna kpe tao. Ke ani ↄ gowá kũ ó tãnanↄ kũ ó bùsuuo gwɛɛ? \v 6 Bↄ́yãi á ye à sãgbãna kɛ lákũ Misilanↄ kũ Firi'aunao kɛ̀ nàa? Kũ à ń wɛ́ tã̀ ari ò Isarailanↄ gbàrɛ ò tà, a yã dí dↄáguroo? \v 7 Tera sà à gɛ́ à zùgo dufu kɛ, à su kũ zù nɛ́rande mɛ̀n pla kũ òdi gbãngo dańnɛ yãronↄ. À gó pì dↄḿma, à ń nɛ́ kũ ò tɛ́ńyĩnↄ kɛ̃ḿma à tá kũńwo ń karaa gũn. \v 8 À Dikiri àkpati sɛ́ à da gó pìi gũn, à wura pↄ́ kũ átɛn kpãzã á taari yãinↄ ká batan à ditɛ àkpatii pìi sarɛ, à zùnↄ ká zɛ́n ò gɛ́o \v 9 àgↄ̃ gwa. Tó àkpatii pì a bùsu zɛ́ sɛ̀ àtɛn gɛ́ Bɛsɛmɛsi kpa, àkũ mɛ́ à kisira zↄ̃kↄ̃ↄ pìi zĩ̀wá. Tó adi sɛ́tɛ gwe sↄ̃ro, ónigↄ̃ dↄ̃ kũ àkũ mɛ́ à ↄ tↄ̃̀wáro, yã mɛ́ à sù lɛ. \p \v 10 Akũ ò kɛ̀ lɛ, ò gó dↄ̀ zù nɛ́rande mɛ̀n planↄa ò ń nɛ́nↄ kà kara gũn, \v 11 akũ ò Dikiri àkpatii dà gó pìi gũn kũ bata kũ wura ɛ̃nɛnↄ kũ gbɛ̀nna takanↄn kú a gũnwo. \v 12 Akũ zùu pìnↄ zɛ́ sɛ̀ súsu ò arɛ dↄ Bɛsɛmɛsi zɛ́a, òtɛn gɛ́ òtɛn ↄ́ↄ dↄ, odi litɛ ↄplai ke ↄzɛiro. Filisitini kínanↄ tɛ́ ń kpɛ ari Bɛsɛmɛsi bùsu lɛ́n. \p \v 13 Bɛsɛmɛsidenↄ tɛn pↄ́wɛ kɛkɛ guvutɛn. Kũ ò wɛ́ sɛ̀ musu, ò àkpatii pìi è, akũ ń pↄ kɛ̀ nna kũ a enaao. \v 14-15 Kũ gó pìi kà Bɛsɛmɛsi gbɛ̃ Yↄsua búgbɛɛa, akũ à zɛ̀ gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ɛ sarɛ gwe. Akũ Levinↄ Dikiri àkpatii pìi bò kũ bata kũ wura pↄ́nↄn kú a gũnwo, ò kàtɛ gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ɛ pìia. Akũ Bɛsɛmɛsidenↄ gó pì lí zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ yàka ũ, ò sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò Dikiria kũ zùu pìnↄ. Zĩ pìia ò sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũnↄ ò Dikiria kũ sa'opↄ pãndenↄ. \v 16 Filisitini kína gbɛ̃nↄn sↄↄronↄ yã pìi è, akũ ò ɛ̀ra ò tà Ɛkɛrↄnu zĩ pìia. \v 17 Wura gbɛ̀nna kũ Filisitininↄ kpã̀zã Dikirinɛ ń taari yãinↄn dí: Asadↄdi pↄ́ do, Gaza pↄ́ do, Asakɛlↄni pↄ́ do, Gata pↄ́ do, Ɛkɛrↄnu pↄ́ do. \v 18 Wura ɛ̃nɛnↄ kun dↄ Filisitini wɛ́ra pìnↄ dasi lɛ́n, ń kína gbɛ̃nↄn sↄↄronↄ pↄ́ ũ. Ń wɛ́ra bĩnide pìnↄ baadi kũ a lakutunↄ. Gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ kũ ò Dikiri àkpatii dìtɛa Bɛsɛmɛsi gbɛ̃ Yↄsua búgbɛɛaa pìimɛ sèeda ũ ari kũ a gbãrao. \v 19 Akũ Dikiri Bɛsɛmɛside kenↄ dɛ̀dɛ, kũ ò a àkpatii gũn gwà yãi. À ń dɛdɛ gbɛ̃nↄn baaakↄ̃ akurimɛ, akũ ò wɛ̃nda ↄ́ↄ dↄ̀, kũ Dikiri kakatɛ zↄ̃kↄ̃ↄ kpàńyĩ yãi. \v 20 Akũ Bɛsɛmɛsidenↄ pì: Dí mɛ́ ani fↄ̃ à zɛ Dikiri Luda kũ à kú adona pì arɛɛ? Óni àkpatii pì kpãzã dínↄ kĩnaa sàa? \v 21 Akũ ò gbɛ̃nↄ zĩ̀ Kiriayarimudenↄa ò pì: Filisitininↄ sù kũ Dikiri àkpatiio. À mↄ́ à sɛ́ à táo á kĩnaa. \c 7 \s1 Samuɛli dona Isarailanↄnɛ arɛ \p \v 1 Akũ Kiriayarimudenↄ sù ò Dikiri àkpatii pìi sɛ̀ ò tào Abinadabu bɛa sĩ̀sĩi musu. Akũ ò a nɛ́ Ɛlɛaza dìtɛ a dãkpãri ũ. \v 2 Àkpatii pì kú Kiriayarimu à gìi kɛ̀, à kɛ̀ gwe wɛ̃̀ baro. \p Isarailanↄ tɛn wiki lɛ́ Dikiria ń pínki, òtɛni a ki wɛtɛ. \v 3 Akũ Samuɛli pì Isarailanↄnɛ ń pínki: Tó a arɛ dↄ̀ Dikiria kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo, à buri zĩ̀tↄnↄ tãnanↄ kũ Asatorɛnↄ bↄtɛ á tɛ́, à á zĩda kpá Dikiria àgↄ̃ doi ado, ani á bo Filisitininↄ ↄĩ. \v 4 Akũ Isarailanↄ Baalinↄ kũ Asatorɛnↄ bↄ̀tɛ ń tɛ́, òtɛn do Dikirii ado. \p \v 5 Akũ Samuɛli pì: Ákↄ̃nↄ Isarailanↄ à kↄ̃ kakara Mizipa á pínki, mani kútɛ kɛárɛ Dikirinɛ. \v 6 Kũ ò kↄ̃ kàkara gwe, akũ ò í tↄ̀ ò kↄ̀tɛ Dikiri arɛ. Zĩ birea ò lɛ́ yĩ̀ ò pì: O durunna kɛ̀ Dikirinɛ. Akũ Samuɛli yã gↄ̃̀gↄ̃ Isarailanↄnɛ Mizipa gwe. \p \v 7 Kũ Filisitininↄ mà Isarailanↄ kↄ̃ kàkara Mizipa, akũ ń kínanↄ gɛ̀ɛ lɛ́tɛḿma. Kũ Isarailanↄ mà, vĩna ń kũ, \v 8 akũ ò ò Samuɛlinɛ: Ǹsungↄ̃ yĩtɛnaro! Ǹ wiki lɛ́ Dikiri ó Ludaa de à ó sí Filisitininↄa. \v 9 Akũ Samuɛli sãnɛ yↄ̃miri sɛ̀ à sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò Dikiria, akũ à wiki lɛ̀a Isarailanↄnɛ. Akũ Dikiri sì kãao. \v 10 Kũ Samuɛli tɛn sa pì o, Filisitininↄ tɛn su Isarailanↄa kũ zĩ̀io. Zĩ birea Dikiri tò legũ gbãna pàta Filisitininↄa. Swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ńgu ò lɛ̀kↄ̃a, akũ Isarailanↄ ń ásaru kɛ̀. \v 11 Kũ Isarailanↄ bↄ̀tɛ Mizipa ò pɛ̀ Filisitininↄa, ò ń dɛdɛ ò ń kpá ari Bɛtɛka. \v 12 Akũ Samuɛli gbɛ̀ɛ pɛ̀tɛ Mizipa kũ Sɛnio dagura à tↄ́ kpànɛ Ɛbɛnɛza, zaakũ à pì: Dikiri mɛ́ à kpàwái ari o ka la. \p \v 13 Lɛn ò Filisitininↄ fù lɛ, akũ odi fↄ̃ ò ɛ̀ra ò sùḿma kũ zĩ̀io ń bùsun doro. Dikiri ↄ tↄ̃̀ Filisitininↄa ari Samuɛli kunna gↄrↄ zakan. \v 14 Wɛ̃tɛ kũ Filisitininↄ sì Isarailanↄa yãnↄ ɛ̀ra à gↄ̃̀ ń pↄ́ ũ zaa Ɛkɛrↄnu ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Gataa. Isarailanↄ wɛ̃tɛ pìnↄ kũ ń bùsunↄ sì Filisitininↄa pínki. Isarailanↄ kũ Amↄrinↄ sↄ̃ ò kú kũ kↄ̃o yãkete sari. \p \v 15 Samuɛli bi Isarailanↄ don'arɛdemɛ ari a kunna gↄrↄ zakan. \v 16 Wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo àdigↄ̃ gɛ́ Bɛtɛli kũ Giligalao kũ Mizipao, àdi yã gↄ̃gↄ̃ Isarailanↄnɛ wɛ̃tɛ pìnↄ gũn. \v 17 Akũ àdi ɛra à tá Rama, zaakũ a bɛn gwe. Àdi yã gↄ̃gↄ̃ Isarailanↄnɛ gwe dↄ. Gwen à Dikiri gbagbaki bòn. \c 8 \s1 Isarailanↄ kína gbɛkanaa \p \v 1 Kũ Samuɛli zĩ kũ̀, à a nɛ́nↄ dìtɛ Isarailanↄnɛ don'arɛdenↄ ũ. \v 2 A daudu tↄ́n Yoɛli, a plade Abia. Mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ òdi yã gↄ̃gↄ̃ńnɛ Bɛsɛba. \v 3 Ama a nɛ́ pìnↄ dí tɛ́ a ágbairo. Ɔgↄyã ń swɛ̃̀ɛ blè, òdi gusarɛgba sí, òdi yã gↄ̃gↄ̃ a zɛ́aro. \v 4 Akũ Isaraila gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kↄ̃ kàkara, ò gɛ̀ɛ ò Samuɛli lè Rama \v 5 ò pì: Ǹ gwa, n zĩ kũ̀, akũ n nɛ́nↄn tɛ́ n ágbairo. Ǹ kína ditɛwɛrɛ sà de àgↄ̃ de ó don'arɛde ũ, lán buri sĩnda pínki a pↄ́ vĩ nà. \v 6 Kũ ò pì à kína káńnɛ àgↄ̃ de ń don'arɛde ũ, yã pì dí kɛ Samuɛlinɛ nnaro, akũ à wɛ́ kɛ̀ Dikiria. \v 7 Akũ Dikiri pì Samuɛlinɛ: Ǹ gbɛ̃ pìnↄ yã ma, zaakũ mↄkↄ̃mmɛ ò gìnyĩro. Makũmɛ ò gìmai de màsun kí bleḿmaro yãi. \v 8 Lákũ òtɛn kɛ nà zaa gↄrↄ kũ ma ń bↄtɛ Misila ari gbãra, ò pã kpàmai ò dò tãnanↄi, lɛn òtɛn kɛnnɛ lɛ dↄ. \v 9 Ǹ ń yã ma sà, ǹ lɛ́ daḿma ǹ tó ògↄ̃ dↄ̃ lákũ gbɛ̃ kũ ani kí bleḿma yãnↄ nigↄ̃ de nà. \p \v 10 Akũ Samuɛli Dikiri yã pìi bàba gbɛ̃ kũ òtɛn kína gbɛkaanↄnɛ pínki \v 11 à pì: Lákũ gbɛ̃ kũ ani kí bleáwa yãnↄ nigↄ̃ de nàn dí. Ani á nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ sí à ń ditɛ a sↄ̃godenↄ kũ a sↄ̃denↄ ũmɛ. Onigↄ̃ táa o a sↄ̃go arɛ kũ bàao. \v 12 Ani ń ditɛ gbɛ̃nↄn wàa sↄsↄↄro ke gbɛ̃nↄn bupla akurikurinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ ũ. Onigↄ̃ a bú wínɛ, onigↄ̃ a pↄ́nↄ kɛkɛnɛ, onigↄ̃ a zĩ̀kabↄnↄ pinɛ kũ a sↄ̃go pↄ́nↄ. \v 13 Ani á nɛ́nↄgbɛ̃nↄ sí à ń ditɛ nísigbĩnnakɛrinↄ kũ pↄ́blekɛrinↄ kũ burodikɛrinↄ ũ. \v 14 Ani á buranↄ kũ á geepi búnↄ kũ á kùkpɛ mananↄ síáwa à kpá a ìbanↄa. \v 15 Ani á pↄ́wɛnↄ kũ á geepi nɛ́nↄ lɛu kuride síáwa à kpá a bɛgwarinↄ kũ a ìbanↄa. \v 16 Ani á zↄ̀gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃nↄ sí kũ á zù mananↄ kũ á zaakinↄ àgↄ̃ a zĩda zĩ kɛo. \v 17 Ani á pↄ́kãdenↄ lɛu kuride síáwa, ákↄ̃nↄ áni gↄ̃ a zↄ̀nↄ ũ. \v 18 Gↄrↄ birea sà áni wiki lɛ́ Dikiria gbɛ̃ kũ a sɛ̀ á kína ũ pì yãi, ama ani weáwa gↄrↄ birea doro. \p \v 19 Akũ ò gì Samuɛli yã mai ò pì: Oi! Ó ye ògↄ̃ kína vĩmɛ, \v 20 ónigↄ̃ de lán buri kparanↄ bà se. Ó kína mɛ́ anigↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃wɛrɛ, anigↄ̃ dowɛrɛ arɛ zĩ̀i gũn. \v 21 Kũ Samuɛli ń yã mà pínki, à gɛ̀ɛ à dà Dikirinɛ a sãn. \v 22 Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ ń yã ma, ǹ kína káńnɛ. Akũ Samuɛli pì Isaraila pìnↄnɛ: Á baadi tá a wɛ̃tɛa. \c 9 \s1 Samuɛli kↄ̃'ena kũ Soluo \p \v 1 Biliaminu buri ke kun, a tↄ́n Kisi. Aruzɛkɛdemɛ. Biliaminu buri mɛ́ à Afia ì, Afia Bekora ì, Bekora Zero ì, Zero Abiɛli ì, akũ Abiɛli Kisi pìi ì. \v 2 À nɛ́gↄ̃gbɛ̃ vĩ, a tↄ́n Solu. Kɛfɛnna manamɛ. A mana sára kú Isarailanↄ tɛ́ro, ń gbɛ̃ke gbã̀na dí vĩ a gã̀nlaro. \p \v 3 Kũ Kisi pì zaakinↄ sã̀tɛ, akũ à pì a nɛ́ pìinɛ: Ǹ futɛ ǹ zĩkɛrinↄ doke sɛ́ à gɛ́ zaaki pìnↄ wɛtɛ. \v 4 Akũ ò Ɛflaimu bùsu gusĩsĩde pàra kũ Salisa bùsuuo, odi ń lero. Akũ ò Salimu bùsuu pàra, ama ò kú gwero. Akũ ò Biliaminu bùsuu pàra, odi zaaki pìnↄ lero. \v 5 Kũ ò kà Zufu bùsun, Solu pì zĩkɛri kũ ò lɛɛlɛ pìinɛ: Ǹ mↄ́ ò ɛra. Tó ódi táro, ma mare ni damu kɛ ó yã musu, ani zaakinↄ yã da doro. \v 6 Akũ à wèa: Ǹ ma! Luda gbɛ̃ke kú wɛ̃tɛ dí gũn. À bɛ̀ɛrɛ vĩ, yã kũ à pì ani kɛ, àdi kɛmɛ. Ò gɛ́ gwe. Ke ani zɛ́ kũ óni sɛ́ ò ó zaaki pìnↄ leo owɛrɛ gwɛɛ. \v 7 Akũ Solu wèa à pì: Tó ótɛn gɛ́, bↄ́n óni gɛ́onɛɛ? Pↄ́ble ke dí gↄ̃ ó bↄ̀kↄn doro. Ó pↄ́ke vĩ ò Luda gbɛ̃ pì gbaro. Ke bↄ́n ó vĩi? \v 8 Akũ zĩkɛrii pìi ɛ̀ra à pì Solunɛ: Ǹ gwa! Má ↄgↄ vĩ fítinle la. Mani a gba, ani ó da zɛ́ kũ à de ò sɛ́a. \v 9 Isarailanↄ bùsun yã, tó gbɛ̃ tɛn gɛ́ yã gbɛka Ludaa àdi pi: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ wɛ́gupu'eri kĩnaa. Zaakũ gbɛ̃ kũ òdi pi gbãra annabi ũ gbãra, àkũmɛ òdi sísi yã wɛ́gupu'eri ũ. \v 10 Akũ Solu pì a zĩkɛriinɛ: N yã mana ò. Ò gɛ́. Akũ òtɛn gɛ́ wɛ̃tɛ kũ Luda gbɛ̃ pì kunwa. \p \v 11 Kũ òtɛn wɛ̃tɛ pìi sĩ̀sĩ kũ, ò dàkarɛ kũ nↄkparenↄ, òtɛn gɛ́ í tↄ́. Akũ ò ń lá ò pì: Wɛ́gupu'eri kú bɛ yá? \v 12 Ò wèḿma ò pì: Ee, à kú arɛ gwe. À kɛ likalika. Gbãran à sù, zaakũ ò ye ò sa o gbagbakiamɛ. \v 13 Tó a gɛ̃ wɛ̃tɛn, áni a e ari àgↄ̃ gɛ́ pↄ́ ble gbagbaki pìia. Zaakũ oni pↄ́ ble gĩaro ari à su, àkũ mɛ́ ani arubarika da sa'opↄblen gĩa, gbasa gbɛ̃ kũ ò ń sísinↄ pↄ́ ble. Àgↄ̃ wãna, zaakũ a lenagↄrↄn dí. \p \v 14 Kũ ò gɛ̃̀ wɛ̃tɛ pìi gũn, akũ ò dàkarɛ kũ Samuɛlio gↄ̃̀nↄ, à bò àtɛn gɛ́ gbagbaki pìia. \v 15 Ari Solu gↄ̃ gɛ́ su, Dikiri gĩnakɛ à yã dí dà Samuɛlinɛ a sãn à pì: \v 16 Zia mandara'i mani Biliaminu bùsu gbɛ̃ zĩmma. Ǹ nísi kúa ǹ a ditɛ ma gbɛ̃ Isarailanↄ don'arɛde ũ. Ani ma gbɛ̃ pìnↄ bo Filisitininↄ ↄĩ. Ma a gbɛ̃ pìnↄ wiki mà, akũ ma ń wɛ̃nda gwà. \p \v 17 Kũ Samuɛli Solu è, Dikiri pìnɛ: Gbɛ̃ kũ ma a yã ònnɛ pìin gwe. Àkũ mɛ́ ani kí ble ma gbɛ̃nↄa. \v 18 Akũ Solu nà Samuɛlii wɛ̃tɛ bĩnilɛa à a là à pì: Wɛ́gupu'eri bɛ kú mámɛɛ? Ǹ mↄmɛnɛ. \v 19 Akũ Samuɛli wèa à pì: Makũmɛ ade pì ũ. Ǹ domɛnɛ arɛ ò gɛ́ gbagbakia, ĩni pↄ́ ble kũmao gbãra. Zia kↄnkↄ mani n nɛ̀sɛgũnyã onnɛ pínki, gbasa mà n gbarɛ. \v 20 Ǹsun n zaaki kũ ò sã̀tɛ zaa gↄrↄ aakↄ̃ damu kɛro, zaakũ ò ń lé. Dín Isarailanↄn yei ń pínkii, tó adi kɛ mↄkↄ̃n kũ n de bedenↄ baasiro? \v 21 Akũ Solu pì: Biliaminu burin ma ũroo? Ma buri mɛ́ à fíti de Isaraila burinↄla ń pínki, akũ ma danɛnↄ mɛ́ ò kĩ̀ańyĩ Biliaminu burinↄ tɛ́. Bↄ́yãi ntɛn yã dí taka omɛnɛɛ? \p \v 22 Akũ Samuɛli Solu kũ a zĩkɛriioo sɛ̀ à gɛ̃̀ kũńwo pↄ́blekpɛn, à vutɛki mana kpàḿma gbɛ̃ kũ ò ń sísinↄ tɛ́. Gbɛ̃ pìnↄ kà gbɛ̃nↄn baraakuri taka bà. \v 23 Akũ Samuɛli pì pↄ́blekɛriinɛ: Ǹ nↄ̀bↄ kũ ma kpàmma ma pì ǹ a ditɛki kɛ pì sɛ́ ǹ mↄ́o. \v 24 Akũ pↄ́blekɛrii pìi sù kũ nↄ̀bↄ gbá pìio à dìtɛ Solu arɛ. Akũ Samuɛli pì: Pↄ́ kũ ò dìtɛnnɛn dí. Ǹ só, zaakũ ò dìtɛnnɛ ari mandara'i kũ gbɛ̃ kũ ma ń sísinↄ. Akũ Solu pↄ́ blè kũ Samuɛlio zĩ birea. \p \v 25 Kũ ò kìpa gbagbaki pìia, ò gɛ̃̀ wɛ̃tɛ gũn, akũ Samuɛli gɛ̀ɛ à yã ò kũ Soluo a kpɛ́ musu. \v 26 Akũ ò ì gwe. Kũ gu ye à dↄ, akũ Samuɛli lɛ́ zù Solui kpɛ́ musu gwe à pì: Ǹ futɛ, mà gɛ́ zɛnnɛ. Kũ Solu fùtɛ, àkũ kũ Samuɛlio ò bò bàai ń pla. \v 27 Kũ ò kà wɛ̃tɛ kpɛ, akũ Samuɛli pì Solunɛ: Ǹ o n zĩkɛriinɛ àgↄ̃ gɛ́, mↄkↄ̃n ǹ zɛ gĩa de mà yã kũ Dikiri ò onnɛ. \c 10 \s1 Samuɛli nísikuna Solu mìia \p \v 1 Akũ Samuɛli nísi tùruu sɛ̀ à nísi kù Solunɛ a mìia, akũ à lɛ́ pɛ̀a à pì: Dikiri mɛ́ à n ditɛ don'arɛde ũ a gbɛ̃ Isarailanↄnɛ. Ĩni kí ble Dikiri gbɛ̃nↄa ǹ ń bo ń ibɛrɛ kũ ò likańyĩnↄ ↄĩ. Sèeda kũ ani tó ǹ dↄ̃ kũ Dikiri mɛ́ à n ditɛ a gbɛ̃nↄ don'arɛde ũn dí. \v 2 Tó o kɛ̃kↄ̃a la tera, ĩni da gbɛ̃nↄn planↄlɛ Zɛlɛza, Rahila mira sarɛ, Biliaminu bùsu lɛ́i. Oni pinnɛ: Ò zaaki kũ n gɛ wɛtɛnↄ lè. Ń yã n de kũna gbãna doro, n yãn àtɛni a damu kɛi sà, àtɛn pi deran áni kɛ a nɛ́ yã musu nàa? \v 3 Bona gwe, tó n tɛ arɛ, tó n ka gbiri lí kũ̀ kĩnaa zaa Tabo, gbɛ̃nↄn aakↄ̃ ni danlɛ gwe dↄ, òtɛn gɛ́ Luda gbagba zaa Bɛtɛli. Ń gbɛ̃ do blènɛnↄ kũna mɛ̀n aakↄ̃, ń gbɛ̃ do burodi kũna mɛ̀n aakↄ̃, akũ ń gbɛ̃ do sèwɛ̃ kũna tùru do. \v 4 Oni n aafia gbɛka, oni burodi mɛ̀n pla kpámma, ń sí. \v 5 Abire gbɛra tó n ka Luda sĩ̀sĩ kũ à kú Gibɛa, gu kũ Filisitininↄ gudãkpãki kún, tó n ka kãni kũ wɛ̃tɛ pìio, ĩni dakarɛ kũ annabinↄ ò tɛ́tɛkↄ̃i, òtɛn kipa gbagbakia. Òtɛn dońnɛ arɛ kũ mↄrↄnↄ kũ gã̀gãnↄ kũ gidigbonↄ kũ kutɛnↄ, òtɛn annabikɛyã o. \v 6 Dikiri Nini ni summa, ĩni annabikɛyã o kũńwo, ĩni li gbɛ̃ dufu ũ. \v 7 Tó sèeda birenↄ kɛ̀ lɛ, ǹ yã kũ n a kɛna zɛ́ è kɛ, zaakũ Luda kú kũnwo. \v 8 Ǹ domɛnɛ arɛ gɛna Giligala, mani n le gwe, mani sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ o kũ kɛnnakũkↄ̃o sa'opↄo. Ǹ ma dã gwe ari gↄrↄ suppla, mani su mà n le gwe, mani yã kũ ĩni kɛ onnɛ. \p \v 9 Kũ Solu kpɛ lì Samuɛlinɛ, àtɛn tá, Luda a nɛ̀sɛɛ lìtɛnɛ, akũ sèedaa pìnↄ kɛ̀ zĩ birea pínki. \v 10 Kũ ò kà Gibɛa, annabinↄ dàalɛ ò tɛ́tɛkↄ̃i, akũ Luda Nini sùa, àtɛn annabikɛyã o kũńwo. \v 11 Kũ gbɛ̃ kũ ò a dↄ̃nↄ a è, àtɛn annabikɛyã o kũ annabinↄ, ò kↄ̃ là ò pì: Bↄ́ mɛ́ à Kisi nɛ́ lèe? Solu kú annabinↄ tɛ́ see? \v 12 Akũ Gibɛa gbɛ̃ke yã wèḿma à pì: Gbɛ̃ kparanↄ denↄmɛ dínↄ ũ sↄ̃ↄ? Akũ à gↄ̃̀ baaru pↄ́ ũ òdi pi: Solu kú annabinↄ tɛ́ see? \v 13 Kũ Solu annabikɛyã ò à làka, akũ à gɛ̀ɛ gbagbaki pìia. \p \v 14 Kũ Solu tà bɛ kũ a zĩkɛriio, a disɛ̃ ń lá à pì: A gɛ mámɛɛ? Solu wèa à pì: O gɛ zaakinↄ wɛtɛmɛ. Kũ ódi ń ero, akũ o gɛ Samuɛli kĩnaa. \v 15 Akũ Solu disɛ̃ pìnɛ: Yã kũ Samuɛli òárɛ babamɛnɛ. \v 16 Akũ Solu pì: À pìwɛrɛ ò zaaki pìnↄ lè. Ama adi kpata yã kũ Samuɛli òarɛ babanɛro. \s1 Samuɛli Solu kana kín gupuraa \p \v 17 Akũ Samuɛli Isarailanↄ kàkara Dikiri arɛ Mizipa. \v 18 À pìńnɛ: Dikiri á Luda pì, a á bↄ́tɛ Misila, a á sí Misilanↄ kũ buri kũ ò ↄ tↄ̃̀áwanↄ ↄĩ ń pínki. \v 19 Luda á bↄ́ á yã'ũmmananↄ kũ á warikɛnanↄ gũn pínki, akũ a gii gbãra, a pìnɛ à kína káárɛ. Tↄ̀, à mↄ́ à zɛ Dikiri arɛ sà buri kũ burio, ↄn kũ ↄnnwo. \v 20 Kũ Samuɛli sù kũ Isaraila burinↄ ń pínki, akũ gbɛ̀ Biliaminu burinↄ sɛ̀. \v 21 Akũ à sù kũ Biliaminu burinↄ ↄn kũ ↄnnwo. Akũ Matari ↄnnn ò zɛ̀o. Ɔnde pìnↄ tɛ́ Kisi nɛ́ Solu mɛ́ à blè. Kũ ò a wɛ̀tɛ, òdi a lero. \v 22 Akũ ò ɛ̀ra ò Dikiri là dↄ ò pì: Gↄ̃gbɛ̃ pìi sù la kↄ̀ yá? Akũ Dikiri pì: À utɛna asonↄ dagura. \v 23 Akũ ò bàa lɛ̀ ò gɛ̀ɛ ò a bò ò sù kãao ń tɛ́. Kũ à zɛ̀ ń tɛ́, ń pínki ń gbã̀na zɛ̀ a gã̀ lɛ́n. \v 24 Akũ Samuɛli pìńnɛ ń pínki: A gbɛ̃ kũ Dikiri sɛ̀ɛ è yá? Gbɛ̃ke kun lán a bà á tɛ́ro. Akũ gbɛ̃ sĩnda pínki wiki lɛ̀ ò pì: Luda ó kína dↄ̃ kũ aafiaao! \v 25 Akũ Samuɛli kíblena zɛ́ bↄ̀kↄtɛńnɛ, akũ à kɛ̃̀ takadan à dìtɛ Dikiri kpɛ́n. Akũ à ń gbárɛ, baadi tà a bɛa. \v 26 Solu sↄ̃ à tà a bɛa Gibɛa. Gↄ̃ wↄ́rↄgↄde kũ Luda zĩ kɛ̀ ń swɛ̃̀ɛ gũnnↄ tɛ̀i. \v 27 Akũ gbɛ̃ pã kenↄ pì: Gbɛ̃ bire mɛ́ ani ó sura ba yá? Akũ ò a gya bò, odi sunɛ kũ pↄ́keoro, ama Solu a yĩtɛna o. \c 11 \s1 Solu zĩ̀blena Amↄninↄa \p \v 1 Amↄni buri Naasa sù kũ a zĩ̀karinↄ, ò bùraa kàtɛ Yabɛsi Giliada sarɛ, akũ Yabɛsidenↄ pì Naasanɛ: Ǹ lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ kũoo, óni mì natɛnnɛ. \v 2 Akũ Naasa pìńnɛ: Tó ma á baadi ↄpla wɛ́ bↄ̀bↄ, akũ wé'i Isarailanↄ kũ̀ ń pínki, gbasa mà lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ kãáo. \v 3 Akũ Yabɛsi gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ pìnɛ: Ǹ ó gba gↄrↄ suppla de ò gbɛ̃nↄ zĩ Isarailanↄ bùsuu gũn pínki. Tó gbɛ̃ke kun à ó sura baro, óni ó zĩda kpámma. \p \v 4 Kũ zĩ̀rii pìnↄ kà Solu bɛa Gibɛa, ò yã pìi òńnɛ, akũ ò wɛ̃nda ↄ́ↄ dↄ̀. \v 5 Gↄrↄ birea Solu tɛn su kũ burao, à tɛ́ a zùnↄi, akũ à pì: Bↄ́ yã mɛ́ à sù, akũ òtɛn ↄ́ↄ dↄↄ? Akũ ò Yabɛside pìnↄ yã bàbanɛ. \v 6 Kũ Solu yã pìi mà, Luda Nini sùa, akũ a pↄ fɛ̃̀ manamana. \v 7 À zùu sɛ̀ mɛ̀n pla à dɛ̀ à zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ, akũ à gbɛ̃nↄ zĩ̀o Isarailanↄ bùsuu gũn pínki ò pì: Lɛn oni kɛ gbɛ̃ kũ adi tɛ́ Solui kũ Samuɛlioro zùnↄnɛ lɛ. Akũ vĩna ń kũ Dikiri yã musu, ò bò ò tɛ̀ńyĩ lɛɛlɛ ń pínki. \v 8 Solu ń náro zaa Bɛzɛki. Isarailanↄ kà gbɛ̃nↄn dúbu wàa do kpɛ́ basↄↄro. Yudanↄn kú ń tɛ́ gbɛ̃nↄn dúbu baraakuri. \p \v 9 Akũ ò pì zĩ̀ri kũ ò sùu pìnↄnɛ: À gɛ́ à o á gbɛ̃nↄnɛ, zia ari ifãntɛ̃ gↄ̃ gɛ́ gbã, óni ń sura ba. Kũ zĩ̀rinↄ tà, ò yã pì baaruu kpà Yabɛsidenↄnɛ, akũ ń pↄ kɛ̀ nna. \v 10 Ò pì Amↄninↄnɛ: Óni ó zĩda kpááwa zia, áni á pↄyeina kɛwá. \p \v 11 Solu a gbɛ̃nↄ kpàatɛ gã̀ aakↄ̃. Gudↄon ò sì Amↄninↄgu ń bùran ò ń dɛdɛ ari ifãntɛ̃ gɛ̀ɛ à gbã̀o. Akũ gbɛ̃ kũ ò gↄ̃̀nↄ fã̀kↄ̃a dodo. \p \v 12 Akũ ò pì Samuɛlinɛ: Dínↄ mɛ́ ò pì Solu ni kí blewároo? À bↄtɛ kũńwo ò ń dɛdɛ. \v 13 Akũ Solu pì: Oni gbɛ̃ke dɛ gbãraro, zaakũ Dikiri Isarailanↄ sura bà gbãramɛ. \v 14 Akũ Samuɛli pì parinɛ: À mↄ́ ò gɛ́ Giligala ò ɛra ò Solu ká kpatan gwe dↄ. \v 15 Akũ ò gɛ̀ɛ Giligala ń pínki, ò ɛ̀ra ò Solu kà kpatan Dikiri arɛ gwe dↄ, ò kɛnnakũkↄ̃o sa ò Dikiria, akũ Solu kũ Isarailanↄ pↄnna kɛ̀ gwe ń pínki manamana. \c 12 \s1 Samuɛli mìbona kín \p \v 1 Samuɛli pì Isarailanↄnɛ ń pínki: Ma yã kũ a òmɛnɛ mà pínki, ma kína kàárɛ kpatan. \v 2 Àkũ mɛ́ ani doárɛ arɛ sà. Makũ sↄ̃ ma zĩ kũ̀, ma mìkã pura kũ̀ akũ ma nɛ́nↄn kú kãáo. Ma doárɛ arɛ zaa ma kɛfɛnnakɛgↄrↄa ari kũ a gbãrao. \v 3 Makũn dí! À kɛ ma sèedadenↄ ũ Dikiri kũ kína kũ à kào arɛ. Ma zù ke zaaki sì á gbɛ̃kea yá? Ma á gbɛ̃ke blè yá? Ma wɛ́ tã̀ á gbɛ̃kea yá? Gusarɛgba ma wɛ́ blè ari ma bo á gbɛ̃ke kpɛ yá? Tó ma kɛ̀ lɛ, mani a fĩna bonɛ. \v 4 Akũ ò wèa ò pì: Ńdi ó blero, ńdi wɛ́ tãwáro, ńdi pↄ́ke sí ó gbɛ̃kearo. \v 5 Samuɛli pìńnɛ dↄ: Dikiri kũ kína kũ à kàaoomɛ á sèedadenↄ ũ gbãra, kũ ádi taari emaro. Ò pì: Dikiri mɛ́ à ó sèedade ũ. \v 6 Akũ Samuɛli pìńnɛ: Dikiri mɛ́ à Musa kũ Harunaoo dìtɛ, akũ ò bò kũ á dizinↄ Misila. \v 7 À zɛ kyáu Dikiri arɛ, mani yã mana kũ à kɛ̀árɛ kũ á dizinↄ babaárɛ. \v 8 Yakubunↄ gɛna Misila gbɛra á dizinↄ wiki lɛ̀ Dikiria, akũ à Musa kũ Harunaoo dìtɛ, ò ń bↄ́tɛ Misila, akũ ò ń kátɛ bùsu dín. \v 9 Kũ Dikiri ń Luda yã sã̀ńgu yãi, akũ à ń kpá Azo zĩ̀karinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ Siseraa kũ Filisitininↄ kũ Mↄabunↄ kínao, òtɛn zĩ̀ ká kũńwo. \v 10 Akũ ò wiki lɛ̀ Dikiria ò pì: O durunna kɛ̀ o pã kpànyĩ o dò Baalinↄi kũ Asatorɛnↄ. Ǹ ó bo ó ibɛrɛnↄ ↄĩ sà, ónigↄ̃ donyĩ. \v 11 Akũ Dikiri Gidiↄn dìtɛ kũ Barakio kũ Yɛfɛtao kũ Samusio ò á bó á ibɛrɛ pìnↄ ↄĩ gu sĩnda pínkia, akũ a gↄ̃ katɛna aafia. \p \v 12 Kũ a è Amↄni kína Naasa tɛn su lɛ́tɛáwa, bee kũ Dikiri á Ludamɛ á kína ũ, a pìmɛnɛ: Oi! Kínan á yei! \v 13 Tera sà kína kũ a gbɛ̀ka a sɛ̀n dí, àkũmɛ Dikiri dìtɛárɛ. \v 14 Tó á Dikiri vĩna vĩ akũ átɛn doi, tó átɛni a yã ma akũ ádi bo a yã kpɛro, tó ákↄ̃nↄ kũ gbɛ̃ kũ àtɛn kí bleáwao tɛ́ Dikiri á Ludai, ánigↄ̃ aafia. \v 15 Tó ádi Dikiri yã ma sↄ̃ro, akũ a bo a yã kpɛ, ani ↄ tↄ̃áwa lákũ à kɛ̀ á dizinↄnɛ nà. \v 16 À zɛ à yã zↄ̃kↄ̃ kũ Dikiri ni kɛárɛ e. \v 17 Ésekɛ̃gↄrↄn ó kun loo? Mani Dikiri sísi, ani tó legũ pata à ma, ánigↄ̃ dↄ̃ kũ á kína gbɛkanaa kɛ̀ Dikirinɛ ĩni manamana. \p \v 18 Akũ Samuɛli Dikiri sìsi, akũ Dikiri tò legũ pàta à mà zĩ birea. Akũ gbɛ̃ sĩnda pínki vĩna kɛ̀ Dikirinɛ kũ Samuɛlio manamana. \v 19 Akũ ò pìnɛ: Ǹ wɛ́ kɛwɛrɛ Dikiri n Ludaa de ókↄ̃nↄ n zↄ̀blerinↄ sún gagaro. O yã vãni kàra ó durunnanↄla, kũ o kína gbɛ̀ka. \p \v 20 Samuɛli pìńnɛ: Àsun tó vĩna á kũro. A yã vãni pìi kɛ̀ pínki, ama àsun kɛ̃ Dikiriaro. Àgↄ̃ doi kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo. \v 21 Àsun kɛ̃a à tɛ́ pↄ́ ginanↄiro. Ò àre vĩro, oni fↄ̃ ò gbɛ̃ boro, zaakũ pↄ́ pãnↄmɛ. \v 22 Dikiri ni a gbɛ̃nↄ zukũnaro a tↄ́ zↄ̃kↄ̃ yãi, zaakũ à kàagu à á kɛ́ a gbɛ̃nↄ ũ. \v 23 Makũ sↄ̃, Dikiri sún tó mà durunna kɛarɛ mà aduakɛnaárɛ tóro. Mani zɛ́ mana kũ à de à sɛ́ mↄárɛ. \v 24 À vĩna kɛ Dikirinɛ, àgↄ̃ doi kũ náanio kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo. À laasun lɛ́ yã zↄ̃kↄ̃ kũ à kɛ̀árɛnↄa. \v 25 Tó a gi a tɛ yã vãnii, ákↄ̃nↄ kũ á kínao, oni á kakatɛ á pínki. \c 13 \s1 Samuɛli kpãkɛ̃na Solui \p \v 1 Kũ Solu kí blè Isarailanↄa wɛ̃̀ pla, \v 2 à ń zĩ̀karinↄ sɛ̀ gbɛ̃nↄn wàa gɛ̃ro. Gbɛ̃nↄn wàa kuri kú kãao Mikimasa kũ Bɛtɛli gusĩsĩdeo. Gbɛ̃nↄn wàa sↄↄro kú kũ a nɛ́ Yonatão Gibɛa, Biliaminu bùsun. Akũ à gbɛ̃ kparanↄ gbàrɛ, baadi tà a bɛa. \p \v 3 Yonatã lɛ̀tɛ Filisitini gudãkpãki kũ à kú Gɛbaa, akũ Filisitininↄ a baaruu mà. Akũ Solu zĩ̀ kuru pɛ̀ Isarailanↄ bùsu gu sĩnda pínkia à pì Eberunↄ ma! \v 4 Akũ Isarailanↄ mà ń pínki ò pì, Solu lɛ̀tɛ Filisitini gudãkpãkia, akũ Filisitininↄ zã Isarailanↄ gbĩn. Akũ ò Isarailanↄ sìsi, ò sù ò nà Solua Giligala. \v 5 Akũ Filisitininↄ kↄ̃ kàkara ò zĩ̀ ká kũ Isarailanↄ. Ń sↄ̃gonↄ kà dúbu baraakuri, ń sↄ̃godenↄ kà dúbu suddo, akũ ń gɛ̀sɛdenↄn dasi lán ísiralɛ bùsu'atɛ̃ bà. Akũ ò fùtɛ ò gɛ̀ɛ ò bùraa kàtɛ Mikimasa, Bɛtavɛ̃ ifãboki kpa. \v 6 Kũ Isarailanↄ è ò kú wari gũn òtɛn nakara kũńwo, akũ ò ùtɛ gbɛ̀wɛɛnↄ gũn kũ dàkonↄ kũ gbɛ̀ sↄ̀kↄnↄ kũ tↄ̃̀nↄwɛɛnↄ kũ lↄ̀gↄnↄo. \v 7 Ń gbɛ̃kenↄ gu lɛ̀ ò bikũ̀ Yodaa ari Gada bùsun kũ Giliada bùsuuo. Solu kpɛ́ kú Giligala, vĩna tɛn gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄ kũ manamana. \p \v 8 À Samuɛli dã̀ gↄrↄ suppla lákũ à dìtɛarɛ nà. Kũ adi suro, akũ a gbɛ̃nↄ tɛn fãkↄ̃a. \v 9 Akũ Solu pì: À mↄ́mɛnɛ kũ sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũo kũ sáabukpa sa'opↄnↄ. Akũ à sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ pìi ò. \v 10 Kũ à làka, Samuɛli tɛn ká, akũ Solu pìi gɛ̀ɛ à dàalɛ à gbãnakɛ kpài. \v 11 Akũ Samuɛli pìnɛ: Bↄ́ yãn n kɛ̀ gwee? Solu wèa à pì: Kũ ma è ma gbɛ̃nↄ tɛn fãkↄ̃a, akũsↄ̃ ńdi su gↄrↄ kũ n dìtɛaro yãimɛ. Filisitininↄ tɛn kↄ̃ kakara Mikimasa, \v 12 akũ ma pì, òsun lɛ́tɛma Giligala la ari mà Dikiri gbɛka. Akũ ma sa pìi ò tilasi. \v 13 Akũ Samuɛli pìnɛ: N fayasariyã kɛ̀! Ń yã kũ Dikiri n Luda dìtɛnnɛ kũnaro. Tó ń kũna yãmɛ, de Dikiri ni tó n burinↄ gↄ̃ kpata ble Isarailanↄa gↄrↄ sĩnda pínki. \v 14 Tera sà ĩni gì kɛ kpataa gũnlo. Lákũ ń yã kũ Dikiri dìtɛnnɛ kũnaro nà, à gĩnakɛ à gbɛ̃ kũ a pↄ kɛ̀arɛ wɛ̀tɛ, à a dìtɛ a gbɛ̃nↄ don'arɛde ũ. \v 15 Akũ Samuɛli fùtɛ Giligala à gɛ̀ɛ Gibɛa, Biliaminu bùsun. Akũ Solu a zĩ̀kari kũ ò kú kãaonↄ nàro, ò kà gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃ taka bà. \p \v 16 Solu kũ a nɛ́ Yonatão kũ a zĩ̀kari kũ ò kú kũńwonↄn kú Gibɛa, Filisitininↄ sↄ̃ ò bùraa kàtɛ Mikimasa. \v 17 Zĩ̀kari gã̀ aakↄ̃nↄ bↄ̀tɛ Filisitininↄ bùran ò gɛ̀ɛ lɛ́tɛ Isarailanↄa. Gã̀ do gɛ̀ɛ Ɔfla kpa Suala bùsun, \v 18 gã̀ do gɛ̀ɛ Bɛtoroni kpa, akũ a aakↄ̃de gɛ̀ɛ Isarailanↄ bùsu lɛ́n, sĩ̀sĩ kũ à arɛdↄna maninↄ guvutɛa kũ gbárannao. \p \v 19 Sia kú Isarailanↄ bùsunlo, zaakũ Filisitininↄ pì, Eberunↄ sún fɛ̃nɛda ke sári piro. \v 20 Filisitininↄ kĩnaan Isarailanↄ dì gɛ́ swakurenↄ kũ zùswanↄ kũ kpásanↄ kũ kòmanↄ lɛ́ kɛkɛn pínki. \v 21 Swakure kũ zùswa lɛ́kɛkɛnaa kà andurufu plapla, sakanↄ kũ kpásanↄ sↄ̃ andurufu dodo. \v 22 A yã mɛ́ à tò zĩ̀i pìi kágↄrↄ Solu kũ Yonatão zĩ̀karinↄ fɛ̃nɛda ke sári kũnaro, sé Solu kũ Yonatão baasiro. \p \v 23 Filisitini gudãkpãrinↄ gɛ̀ɛ Mikimasa gbɛ̀sↄkↄn. \c 14 \s1 Yonatã zĩ̀blena Filisitininↄa \p \v 1 Zĩkea Solu nɛ́ Yonatã pì kɛfɛnna kũ à a zĩ̀kapↄnↄ kũnaanɛ: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ Filisitini gudãki kpa zã̀ dire. Adi o a denɛ sↄ̃ro. \v 2 Solu kú bísi lí gbáru Migirↄnu, Gibɛa sarɛ kũ zĩ̀karinↄ gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃. \v 3 Sa'ori Ahia kú ń tɛ́, à a uta lokomma dana. Ikabodu vĩ̀ni Aitubu nɛ́mɛ. Aitubu pì bi Finɛasi nɛ́mɛ, Ɛli kũ à de Luda gbàgbari ũ Silo daikoremɛ. Ń gbɛ̃ke dↄ̃ Yonatã gɛ̀ɛ gukearo. \p \v 4 Gbɛ̀sↄkↄ kũ Yonatã ye à gɛ̃n à Filisitini gudãkpãrinↄ le, gbɛ̀ sↄ̃ntɛnↄ pɛtɛpɛtɛnan ↄplai kũ ↄzɛo. A do tↄ́n Bozezi, a do sↄ̃ Sɛnɛ. \v 5 A do kú gugbãndurun Mikimasa kpa, a do sↄ̃ gɛ̀nↄmidↄki Gɛba kpa. \v 6 Akũ Yonatã pì kɛfɛnna pìinɛ: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ gyↄfↄrↄde gudãkpãrii pìnↄ kĩnaa. Ke Dikiri ni kpáwái gwɛɛ? Zaakũ yãke ni fↄ̃ à kpá Dikirinɛ à tó ò gí zĩ̀ bleiro, bee tó ó dasi kesↄ̃ ó dasiro. \v 7 Akũ a zĩ̀kapↄnↄsɛri pìi pìnɛ: Lákũ à n pↄ gbà nà pínki dé, ǹ kɛ. Lákũ n sɛ̀ nà, má kú kũnwo kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doomɛ. \v 8 Akũ Yonatã pì: Tↄ̀, ò gɛ́ńyĩ ò ó zĩda mↄ́ńnɛ. \v 9 Tó ò pìwɛrɛ ò zɛ ò ń dãmɛ, óni zɛ ó gbɛ̀n, óni gɛ́ńyĩ doro. \v 10 Tó ò pì ò sumɛ sↄ̃, óni gɛ́ńyĩ, zaakũ abirekũ mɛ́ anigↄ̃ de sèeda ũ kũ Dikiri ń náwɛrɛ ó ↄĩ. \p \v 11 Akũ ò ń zĩda mↄ̀ Filisitini gudãkpãrii pìnↄnɛ. Akũ Filisitini pìnↄ pì: À gwa! Eberunↄ tɛn bo wɛ̀ɛ kũ ò ùtɛnnↄ gũn. \v 12 Akũ gudãkpãrii pìnↄ lɛ́ zù Yonatãi kũ a zĩ̀kapↄnↄsɛriio ò pì: À mↄ́ ò yãke oárɛ la. Akũ Yonatã pì a zĩ̀kapↄnↄsɛriinɛ: Ǹgↄ̃ tɛ́ ma kpɛ, zaakũ Dikiri ń ná Isarailanↄnɛ ń ↄĩ. \v 13 Akũ Yonatã tɛn lↄↄtɛ kutɛna, akũ a zĩ̀kapↄnↄsɛri tɛ́ a kpɛ. Kũ Yonatã ń nɛ́, akũ a zĩ̀kapↄnↄsɛrii pì ń dɛdɛ a kpɛ. \v 14 Lɛtɛmmana káaku pìi gũn Yonatã kũ a zĩ̀kapↄnↄsɛriio ń dɛdɛ gbɛ̃nↄn baro taka bà. Gu pì yàasaa kà bú dↄ̀rↄ basↄↄro taka bà. \v 15 Akũ swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ Filisitininↄgu ń bùran kũ zĩ̀lao pínki. Vĩna ń zĩ̀karinↄ kũ̀, gudãkpãrinↄ kũ gbɛ̃ kũ òdi gɛ́ lɛ́tɛ Isarailanↄanↄ ń pínki. Akũ zĩtɛ yĩ̀gãyĩgã. Luda mɛ́ à tò swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ńgu lɛ. \p \v 16 Kũ Solu gudãkpãri kũ ò kú kãao Gibɛanↄ è Filisitini zĩ̀karinↄ bàa lɛ̀ òtɛn fãkↄ̃a gu sĩnda pínkia, \v 17 akũ Solu pì gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄnɛ: À wɛ́ pá ó gbɛ̃nↄi à gwa, óni dↄ̃ gbɛ̃ kũ ò bò ó tɛ́. Kũ ò gwà, ò è Yonatã kũ a zĩ̀kapↄnↄsɛriio mɛ́ ò kú ń tɛ́ro. \v 18 Akũ Solu pì Ahianɛ: Ǹ mↄ́ kũ n sa'o'utao ò Dikiri gbɛka. Zaakũ zĩ birea à uta lokomma pì dana Isarailanↄ tɛ́ gwe. \v 19 Gↄrↄ kũ Solu tɛn yã o sa'orii pìinɛ, zuka kũ à dↄ Filisitininↄ bùran kɛ̀kɛ àtɛn kara, akũ Solu pìnɛ à tó gwe. \v 20 Solu a zĩ̀karinↄ kàkara ń pínki, ò gɛ̃̀ zĩ̀n, akũ ò è swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ Filisitininↄgu manamana, òtɛn fɛ̃nɛ kákↄ̃nɛ. \v 21 Eberu kũ ò vùtɛ Filisitininↄ tɛ́ yã ò sù kũńwo ń bùraa gũnnↄ ɛ̀ra ò nà ń gbɛ̃ kũ ò kú kũ Soluo kũ Yonatãooa. \v 22 Kũ Isaraila kũ ò utɛna Ɛflaimu bùsu gusĩsĩden gwenↄ mà Filisitininↄ tɛn bàa lɛ́, ò nà ń gbɛ̃nↄa dↄ ò pɛ̀tɛńyĩ zĩ̀i gũn. \v 23 Lɛn Dikiri Isarailanↄ bò lɛ zĩ birea, akũ ò zĩ̀i blè ari Bɛtavɛ̃. \s1 Yonatã zↄ́blenaa \p \v 24 Isarailanↄ wari kɛ̀ zĩ birea, zaakũ Solu yã sɛ̀ kũ Luda tↄ́o a zĩ̀karinↄnɛ à pì: Ari ↄkↄsi gɛ́ kɛo, gbɛ̃ kũ à pↄ́ blè ari màgↄ̃ gɛ́ fĩna bo ma ibɛrɛnↄa, ade gↄ̃̀ láaripↄ ũmɛ. Akũ ń gbɛ̃ke dí pↄ́ blero. \v 25 Zĩ̀karinↄ sì lákpɛn ń pínki, akũ ò zↄ́'i è di gu pìn. \v 26 Kũ ò sì lákpɛn lɛ, ò è zↄ́'i tɛn bàa lɛ́, ama ń gbɛ̃ke dí ↄ zↄ̃a à dà a lɛ́nlo, kũ òtɛn vĩna kɛ ladana kũ Solu dà yãi. \v 27 Yonatã sↄ̃, adi yã kũ a de dìtɛ a zĩ̀karinↄnɛ maro, akũ à a gò kũ à kũnaa zↄ̃̀ zↄ́saa pìia. À ↄ nàa à dà a lɛ́n, akũ a wɛ́ kɛ̃̀. \v 28 Akũ zĩ̀kari ke pìnɛ: N de yã sɛ̀ a zĩ̀karinↄnɛ kũ Luda tↄ́o à pì, gbɛ̃ kũ à pↄ́ blè gbãra, ade gↄ̃̀ láaripↄ ũmɛ. Abire yãin ń gbɛ̃ sĩnda pínki gbãna làka. \v 29 Akũ Yonatã pì: Ma de tɛn wari dↄḿmamɛ. Ǹ gwa lákũ ma wɛ́ kɛ̃̀ nà, kũ ma zↄ́ pìi mↄ̀sↄ fíti yãi. \v 30 Tó gbɛ̃nↄ pↄ́ kũ ò sì ń ibɛrɛnↄaa blè gbãra yã dé, de ò Filisitininↄ dɛ̀dɛ de abirela. \p \v 31 Zĩ birean Isarailanↄ Filisitininↄ dɛ̀dɛ sɛna zaa Mikimasa ari Ayalↄni. Ò kpàsa búgubugu, \v 32 akũ ò sì ń pↄ́kãdenↄ tɛ́, ò sãnↄ kũ zùnↄ kũ zùnɛnↄ kũ̀kũ ò dɛ̀dɛ gwe gↄ̃̀nↄ, òtɛn só kũ a aruo. \v 33 Akũ ò a baaruu kpà Solunɛ ò pì: Ǹ gwa! Òtɛn durunna kɛ Dikirinɛ, òtɛn nↄ̀bↄ só kũ a aruo. Akũ Solu pì: A bo Dikiri yã kpɛ. À gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ gbigiri kɛ à suo ma arɛ la likalika. \v 34 Akũ à pì: À fãkↄ̃a ń tɛ́, à pińnɛ ń baadi mↄ́ ma kĩnaa kũ a zùuo ke a sã, ò a kùtu kpá la ò só. Àsun durunna kɛ Dikirinɛ à nↄ̀bↄ só kũ a aruoro. Akũ baadi sù kũ a zùuo gwãani birea, à a kùtu kpàkpa gwe. \v 35 Solu Dikiri gbagbaki bò gwe. Sa'oki kũ à bò káakun gwe. \p \v 36 Akũ Solu pì: Ò pɛ́tɛ Filisitininↄi gwãaniala ògↄ̃ ń dɛdɛ ari gu gɛ́ dↄ. Òsun ń gbɛ̃ke tóro. Akũ ò pìnɛ: Ǹ kɛ lákũ à kɛ̀nnɛ mana nà. Akũ sa'orii pì: À tó ò gbɛka Ludaa la gĩa. \v 37 Akũ Solu gbɛ̀ka Ludaa: Ò pɛ́tɛ Filisitininↄi, ĩni ń nawɛrɛ ó ↄĩ yá? Akũ adi wea zĩ birearo. \v 38 Akũ Solu pì: Ákↄ̃nↄ zĩ̀kari gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ á pínki, à namai la, de ò le ò dↄ̃ durunna kũ ò kɛ̀ gbãra. \v 39 Kũ Dikiri Isarailanↄ Surabari tↄ́o, bee tó ma nɛ́ Yonatã mɛ́ à durunna kɛ̀, séde à ga. Akũ gbɛ̃ke dí lɛ́ síro. \v 40 Akũ à pìńnɛ: À zɛ kpado gwe, makũ kũ ma nɛ́o ónigↄ̃ kú kpado la. Akũ ò pìnɛ: Ǹ kɛ lákũ à kɛ̀nnɛ mana nà. \v 41 Solu pì Dikiri Isarailanↄ Ludanɛ: Ǹ tó ò yãpura dↄ̃. Akũ yã Yonatã kũ Soluoo blè, akũ baadi mìi bò bàn. \v 42 Solu pì: À gbɛ̀ la makũ kũ ma nɛ́o musu. Kũ yã Yonatã blè, \v 43 akũ Solu pìnɛ: Ǹ yã kũ n kɛ̀ omɛnɛ. Akũ Yonatã pìnɛ: Ma gò lɛ́ sↄ̃ntɛn ma zↄ̃̀ zↄ́a, fíti ma mↄ̀sↄ. Makũn dí! Mà ga. \v 44 Akũ Solu pì: Yonatã, tó ńdi garo, Luda yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ. \v 45 Akũ ò pì Solunɛ: Yonatã ga yá! Àkũ kũ à tò o zĩ̀i blè yá? Oi! Kũ Ludao ódi we kũ bee a mìkã mɛ̀n do à lɛ́tɛ zĩtɛro, zaakũ Luda kpányĩn à yã pìi kɛ̀o gbãra. Lɛn ò Yonatã mìi sì lɛ, adi garo. \v 46 Akũ Solu kámma bò kũ pɛtɛna Filisitininↄiio, akũ Filisitininↄ tà ń bùsun. \p \v 47 Kũ Solu vùtɛ Isarailanↄ kpatan à làka, à zĩ̀i kà kũ a ibɛrɛnↄ gu sĩnda pínkia: Mↄabunↄ kũ Amↄninↄ kũ Ɛdↄmunↄ kũ Zoba kínanↄ kũ Filisitininↄo. Kpa kũ à lìtɛn pínki, àdi zĩ̀ bleḿmamɛ. \v 48 A wↄ́rↄgↄkɛ tↄ́ bò à zĩ̀i blè Amalɛkinↄa, à Isarailanↄ sì ń wɛ́tãmmarinↄa. \v 49 Yonatã kũ Isibosɛo kũ Malakisuaoomɛ Solu nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ũ. À nɛ́nↄgbɛ̃nↄ vĩ gbɛ̃nↄn pla. A káaku tↄ́n Mɛraba, a plade Mikala. \v 50 A nanↄ tↄ́n Ainↄama, Aimaza nɛ́mɛ. A zĩ̀karinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ tↄ́n Abana. Solu pì dakũnamɛ, a disɛ̃ Nɛrɛ nɛ́mɛ. \v 51 Solu de Kisi kũ Abana de Nɛrɛoomɛ Abiɛli nɛ́nↄ ũ. \v 52 Solu gↄrↄ àdigↄ̃ pãsĩ kũ Filisitininↄo gↄrↄ sĩnda pínki. Tó Solu gↄ̃sa gbãna ke wↄ́rↄgↄde è, àdi a sí à na a zĩ̀karinↄa. \c 15 \s1 Dikiri gina Solui kína ũ \p \v 1 Samuɛli pì Solunɛ: Makũmɛ Dikiri ma zĩ, akũ ma nísi kùmma n kana kín a gbɛ̃ Isarailanↄa sèeda ũ. Tↄ̀! Ǹ sã kpá Dikiri yãi sà. \v 2 Dikiri Zĩ̀karide pì, áni fĩna bo Amalɛkinↄnɛ yã kũ ò kɛ̀ Isarailanↄnɛ, kũ ò zɛ́ zↄ̃̀ńnɛ ń bↄtɛna Misila gbɛra yãi. \v 3 Ǹ gɛ́ ǹ lɛ́tɛḿma sà, ǹ ń kakatɛ ń pínki. Ǹsun ń gbɛ̃ke tóro. Ǹ ń dɛdɛ ń pínki, gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃nↄ kũ nɛ́nↄ kũ nɛ́kpãntɛ̃nↄ kũ zùnↄ kũ sãnↄ kũ lakuminↄ kũ zaakinↄo. \p \v 4 Akũ Solu a gbɛ̃nↄ sìsi à ń kakara Telaimu. A zĩ̀kari gɛ̀sɛdenↄ gbɛ̃nↄn dúbu wàa domɛ. Yudanↄ kun dↄ gbɛ̃nↄn dúbu kuri. \v 5 Akũ Solu gɛ̀ɛ Amalɛkinↄ wɛ̃tɛn, àtɛni ń kpákpa swawɛɛn. \v 6 Solu lɛ́gbãzã kɛ̀ Keninↄnɛ à pìńnɛ: À bↄtɛ Amalɛkinↄ tɛ́ de màsun á dɛdɛ kũńworo yãi, zaakũ ákↄ̃nↄ mɛ́ a yã mana kɛ̀ Isarailanↄnɛ ń bↄtɛna Misila gbɛra. Kũ Keninↄ bↄ̀tɛ Amalɛkinↄ tɛ́, \v 7 akũ Solu gɛ̀ɛ à lɛ̀tɛ Amalɛki pìnↄa sɛna zaa Avila ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Suru kũ à kú Misila ifãboki kpaa. \v 8 À Amalɛki kína Agaga kũ̀ bɛ̃nɛ, akũ à a gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ kũ fɛ̃nɛdao ń pínki. \v 9 Solu kũ a zĩ̀karinↄ dí Agaga dɛro, akũsↄ̃ ò sã mananↄ sɛ̀tɛ kũ zùnↄ kũ zùnɛ mɛ̀kpananↄ kũ sãnɛ bↄ̀rↄnↄ kũ pↄ́ mananↄ pínki, odi we ò ń dɛdɛro. Pↄ́ ginanↄ kũ pↄ́ yãyãnanↄn ò dɛ̀dɛ pínki. \p \v 10 Akũ Dikiri yã sù Samuɛlia à pì: \v 11 Ma Solu kana kpatan tò ma pↄ yàka, zaakũ à kpɛ lìmɛnɛ. Lákũ ma dànɛ nà, àdi kɛ lɛro. Yã pì Samuɛli bídi kɛ̀, akũ à wiki lɛ̀ Dikiria ari gu gɛ̀ɛ à dↄ̀o. \v 12 Kũ Samuɛli fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ, à gɛ̀ɛ da Solulɛ, akũ ò pìnɛ: Solu gɛ̀ɛ Kamɛli. À sèedaa pɛ̀tɛ gwe a zĩda yãdↄngu yãi, akũ à ɛ̀ra à gɛ̀ɛ Giligala. \v 13 Kũ Samuɛli Solu lè, akũ Solu pìnɛ: Dikiri arubarika dangu! Ma kɛ̀ lákũ Dikiri òmɛnɛ nà. \v 14 Akũ Samuɛli a là à pì: Sã wiki kũ ma sã tɛn ma deramɛɛ? Zù ↄ́ↄ dↄ kũ matɛn ma bò mámɛɛ? \v 15 Akũ Solu wèa à pì: Amalɛkinↄ pↄ́nↄmɛ, zaakũ ò ń sãnↄ kũ ń zù mananↄ sɛ̀tɛ ò sùo ò sa oo Dikiri n Ludaamɛ. O ń kparanↄ dɛ̀dɛ. \v 16 Akũ Samuɛli pìnɛ: Ǹ yĩtɛ lɛ, mani yã kũ Dikiri òmɛnɛ gwãaniala onnɛ. Akũ Solu pì: Ǹ o. \v 17 Akũ Samuɛli pì: Kũ n n zĩda fíti bò yã, ńdi gↄ̃ Isaraila burinↄ don'arɛde ũroo? Dikiri n ka Isarailanↄ kína ũ, \v 18 akũ à n zĩ ǹ a bↄkↄtɛ kɛarɛ kũ à pì: Ǹ gɛ́ ǹ Amalɛkinↄ dɛdɛ, zaakũ durunnakɛrinↄmɛ. Ǹ gɛ́ ǹ zĩ̀ ká kũńwo ari ǹ ń kakatɛ. \v 19 À kɛ̀ dera n gi Dikiri yã mai, n lɛtɛ ń pↄ́nↄa, n yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ɛ? \v 20 Akũ Solu pìnɛ: Ma Dikiri yã mà, ma bↄkↄtɛ kũ à ma zĩ mà kɛ kɛ̀. Ma Amalɛkinↄ dɛ̀dɛ ń pínki, akũ ma su kũ ń kína Agagao. \v 21 Akũ zĩ̀karinↄ sã mananↄ kũ zù mananↄoo bò pↄ́ kũ ò sɛ̀tɛ pìnↄ tɛ́, de ò sa oo Dikiri n Ludaa Giligala la. \v 22 Akũ Samuɛli pì: \q1 Dikiri yã kũna mananɛ de \q1 sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũla. \q1 Mìnatɛnanɛ de sa'onala. \q1 A yãmana de \q1 sa'ona kũ sãkaro mɛ̀kpanaaola. \q1 \v 23 Gina a yã mai durunna lɛɛlɛ kũ màsokɛnaaomɛ. \q1 Dↄkɛna kãao vãni lɛɛlɛ kũ tãnagbagbanaaomɛ. \q1 Lákũ n gi Dikiri yã mai nà, \q1 àpii gì n kínakɛi se. \m \v 24 Akũ Solu pìnɛ: Ma durunna kɛ̀. Ma pã Dikiri yã kũ n òmɛnɛnɛ, zaakũ ma vĩna kɛ̀ gbɛ̃nↄnɛ, akũ ma ń yã mà. \v 25 Ǹ sùru kɛ kũmao kũ ma durunna pìio sà. Ǹ ɛra ǹ gɛ́ kũmao de mà le mà donyĩ kɛ Dikirinɛ. \v 26 Akũ Samuɛli pìnɛ: Mani gɛ́ kũnworo. N gi Dikiri yãi, akũ à gìnnɛ ǹgↄ̃ de Isarailanↄ kína ũ. \p \v 27 Kũ Samuɛli kpɛ lì, àtɛn ta, akũ Solu a kũ̀ a uta lɛ́a, à kɛ̃̀ a ↄĩ. \v 28 Akũ Samuɛli pìnɛ: Dikiri n bo Isarailanↄ kpatan gbãra, akũ à n gbɛ̃dake kũ à mana denla kàn. \v 29 Isarailanↄ Luda Gakuride dì ɛ́kɛ toro, àdi a laasun litɛro, zaakũ bisãsirinlo, gbasa à a laasun litɛ. \v 30 Akũ Solu pìnɛ: Ma durunna kɛ̀. Bee kũ abireo n yã nna, ǹ ma kpe ta Isaraila gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kũ gbɛ̃ sĩnda pínkio arɛ. Ǹ gɛ́ zɛmɛnɛ de mà le mà donyĩ kɛ Dikiri n Ludanɛ. \v 31 Akũ Samuɛli ɛ̀ra à gɛ̀ɛ à zɛ̀nɛ, akũ Solu donyĩ kɛ̀ Dikirinɛ. \p \v 32 Akũ Samuɛli pì: À mↄ́ kũ Amalɛki kína Agagao. Kũ kína pì tɛn su, àtɛn kpákpa kũ yãke kunlo, zaakũ àtɛn da a bo ga lɛ́imɛ. \v 33 Akũ Samuɛli pì: Lákũ n fɛ̃nɛda tò nↄgbɛ̃ dasinↄ kùra ń nɛ́i nà, lɛn n da ni kura a nɛ́i lɛ se. Akũ à Agaga zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ Dikiri arɛ Giligala gwe. \v 34 Akũ à tà Rama. Solu sↄ̃ à tà a bɛa Gibɛa. \v 35 Bee kũ Solu kɛ̀ Samuɛlinɛ wɛ̃nda, Samuɛli dí gɛ́ a gwa doro ari à gɛ̀ɛ gao, zaakũ Dikiri pↄ yàka kũ à Solu kà Isarailanↄ kína ũ yãi. \c 16 \s1 Samuɛli nísikuna Dauda mìia \p \v 1 Dikiri pì Samuɛlinɛ: Ĩnigↄ̃ ↄ́ↄ dↄ Solu yã musu ari bↄrɛmɛɛ? Ma ginɛ à kí ble Isarailanↄa. Ǹ nísi ká bɛ̃nɛn à pa ǹ da zɛ́n. Ma n zĩ Bɛtilihamu gbɛ̃ Yɛsɛ kĩnaa, zaakũ a nɛ́nↄ doken ma sɛ̀ à gↄ̃ kína ũ. \v 2 Akũ Samuɛli pì: Deran mani kɛ mà gɛ́ gwee? Tó Solu mà, ani ma dɛ. Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ zùnunu sɛ́ ǹ gɛ́o ǹ pi n su ma gbagbamɛ. \v 3 Ǹ Yɛsɛ sísi sa pì onaa gũn, mani yã kũ ĩni kɛ onnɛ, ĩni nísi kúmɛnɛ gbɛ̃ kũ mani mↄnnɛ mìia. \p \v 4 Samuɛli yã kũ Dikiri òarɛ kɛ̀. Kũ àtɛn ká Bɛtilihamu, lakutu pì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ gɛ̀ɛ ò dàalɛ. Vĩna ń kũ, akũ ò a là ò pì: Aafiaamɛ n su la yá? \v 5 À pì: Aafiaamɛ. Ma su Dikiri gbagbamɛ. À gbã̀ bo á zĩdanɛ à gɛ́ kũmao sa o. Akũ à gbã̀ bò Yɛsɛnɛ kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ à ń sísi sa'onaaa. \v 6 Kũ ò kà, Samuɛli Ɛliabu è, akũ à laasun lɛ̀ à pì: Gbɛ̃ kũ Dikiri sɛ̀ mɛ́ à zɛna a arɛ gwe. \v 7 Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹsun a zɛna ke a gbã̀nakɛ gwaro, ma giimɛ. Madì gbɛ̃ gwa lákũ bisãsiri dì gwa nàro. Bisãsiri dì gbɛ̃ gwa a mɛ̀ɛamɛ, makũ sↄ̃, swɛ̃̀ɛn madì gwa. \v 8 Akũ Yɛsɛ Abinadabu sìsi, à sù Samuɛli arɛ, akũ à pì: Dikiri dí gbɛ̃ díkĩna sɛ́ro. \v 9 Akũ Yɛsɛ Sama sìsi, à sù Samuɛli arɛ dↄ, akũ à pì: Dikiri dí gbɛ̃ díkĩna sɛ́ro. \v 10 Akũ Yɛsɛ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn supplanↄ sìsi, ò sù Samuɛli arɛ, akũ à pì: Dikiri dí ń gbɛ̃ke sɛ́ro. \v 11 Akũ à Yɛsɛ là à pì: N kɛfɛnnanↄ lɛ́n dí ń pínki yá? À wèa à pì: Ń gbɛ̃ kpɛde mɛ́ à kú laro, àtɛn sã dãmɛ. Akũ Samuɛli pìnɛ: Ǹ gbɛ̃ zĩ ò a sísi. Óni pↄ́ke kɛro séto à sù. \v 12 Akũ à gbɛ̃ zĩ̀a, à sù. Nɛ́ pì bi gbɛ̃ tɛ̃ramɛ, a pɛtɛna mana akũsↄ̃ a ãn kɛ̃kↄ̃ana. Akũ Dikiri pì: Ǹ futɛ ǹ nísi kú a mìia, zaakũ àpiin gwe. \v 13 Akũ Samuɛli bɛ̃nɛ pìi sɛ̀ à nísi kù a mìia a vĩ̀ninↄ wára. Zaa zĩ birean Dikiri Nini sù Daudaa. Abire gbɛra Samuɛli ɛ̀ra à tà Rama. \s1 Dauda zĩkɛna Solunɛ \p \v 14 Dikiri Nini gò Solua, akũ Dikiri tò tãna pãsĩ sùa. \v 15 A ìbanↄ pìnɛ: Luda tò tãna pãsĩ tɛn wɛ́ tãmma. \v 16 Kína, ǹ tó ókↄ̃nↄ n ìbanↄ ò gbɛ̃ kũ à mↄrↄlɛna dↄ̃ wɛtɛ. Tó Luda tò tãna pãsĩ pìi sùmma, anigↄ̃ mↄrↄ lɛ́nnɛ, ń le ǹ kɛ sã̀na. \v 17 Akũ à pì a ìbanↄnɛ. À gbɛ̃ kũ à mↄrↄlɛna dↄ̃ manamana wɛtɛ à su kãaomɛnɛ. \v 18 Akũ a ìbanↄ doke pìnɛ: Ma Bɛtilihamu gbɛ̃ Yɛsɛ nɛ́ ke è, à mↄrↄlɛna dↄ̃. Zĩ̀kari wↄ́rↄgↄdemɛ, akũsↄ̃ à yã'ona dↄ̃. Gↄ̃ manamɛ, akũsↄ̃ Dikiri kú kãao. \v 19 Akũ Solu gbɛ̃nↄ zĩ̀ Yɛsɛa, ò gɛ̀ɛ ò pìnɛ: Solu pì ǹ n nɛ́ Dauda kũ àdi sãnↄ dã gbarɛarɛ. \p \v 20 Akũ Yɛsɛ burodii dì zaakinɛ kũ sèwɛ̃o tùru do kũ blèkofĩninɛ bↄ̀rↄↄo, à a nɛ́ Dauda gbàrɛo Solua. \v 21 Kũ à kà Solu kĩnaa, à gↄ̃̀ a zĩkɛri ũ. Solu yei manamana, akũ à a dìtɛ a zĩ̀kapↄnↄsɛrinↄ doke ũ. \v 22 Akũ Solu gbɛ̃ zĩ̀ Yɛsɛa à pì: Ǹ tó Dauda gↄ̃ ma zĩkɛri ũ, zaakũ a yã dì kɛmɛnɛ nna. \v 23 Tó Luda tò tãna pìi sù Solua, akũ Dauda dì a mↄrↄ sɛ́ àgↄ̃ lɛ́nɛ. Tó tãna pìi gòa, akũ àdi kɛ sã̀na, à su a laakariia. \c 17 \s1 Dauda kũ Gↄlayao \p \v 1 Filisitininↄ ń zĩ̀karinↄ kàkara, òtɛn zĩ̀ soru kɛ Soko, Yudanↄ bùsun, akũ ò bùraa kàtɛ Ɛfɛsi Damimu, Soko kũ Azekao dagura. \v 2 Solu kũ Isarailanↄ sↄ̃ ò kↄ̃ kàkara ò bùraa kàtɛ Ela gusaran, òtɛn soru kɛ ò gɛ́ Filisitininↄi kũ zĩ̀io. \v 3 Filisitininↄn kú sĩ̀sĩia dire kpa, Isarailanↄn kú sĩ̀sĩia la, guvutɛ kú ń dagura. \v 4 Akũ Gata gↄ̃sa gbãna kũ òdi pinɛ Gↄlaya bò Filisitininↄ bùran. A gbã̀na kà gã̀sãkuru suddo. \v 5 À mↄ̀gotɛ̃ fùra kuna, à mↄ̀gotɛ̃ uta kũ à de lán kpↄ̀tɛkɛɛ bà dana kũ a tìkisii kà kiloo baaakↄ̃. \v 6 À mↄ̀gotɛ̃ sòkoto yĩna dↄ, akũsↄ̃ à mↄ̀gotɛ̃ sári lɛ̀kɛtɛ lokona a kpɛ kpa. \v 7 À sári sↄ̃ntɛ kũna, a pá de lán bizatãri gòdo lí bà. A wɛ́ tìkisii kà kiloo suppla. A sɛ̃gbakosɛri tɛ́ a arɛ. \p \v 8 Gↄlaya zɛ̀ à lɛ́ zù Isaraila zĩ̀karinↄi à pì: Bↄ́ yã mɛ́ à tò a bↄtɛ kũ zĩ̀ioo? Á dↄ̃ kũ Filisitinimɛ ma ũroo? Ákↄ̃nↄ sↄ̃, Solu zↄ̀nↄn á ũ. À gbɛ̃ke bo á tɛ́ à kipa à su ma kĩnaa. \v 9 Tó ani fↄ̃ à zĩ̀ ká kũmao à ma dɛ, ma gbɛ̃nↄ ni gↄ̃ á zↄ̀nↄ ũ. Tó makũ mɛ́ ma a dɛ̀ sↄ̃, áni gↄ̃ ó zↄ̀nↄ ũ, ánigↄ̃ zↄ̀ blewɛrɛ. \v 10 Akũ Filisitini pìi ɛ̀ra à pì: Matɛn kùsɛɛ biri Isaraila zĩ̀karinↄa gbãra. À gbɛ̃ wɛtɛmɛnɛ de ò zĩ̀ ká kũ kↄ̃o. \v 11 Kũ Solu kũ Isarailanↄ a yã pìi mà ń pínki, ò bídi kɛ̀, swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ńgu. \p \v 12 Dauda bi Ɛflata gbɛ̃ Yɛsɛ nɛ́mɛ. Yɛsɛ bi Bɛtilihamu kũ à kú Yudanↄ bùsun gbɛ̃mɛ. À nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ ì gbɛ̃nↄn sↄraakↄ̃. Solu gↄrↄa à zↄ̃kↄ̃ kũ̀ à zĩ kũ̀ manamana. \v 13 A nɛ́ gbãna gbɛ̃nↄn aakↄ̃nↄn kú zĩ̀lan kũ Soluo. A daudu tↄ́n Ɛliabu, a plade tↄ́n Abinadabu, a aakↄ̃de tↄ́n Sama. \v 14 Daudamɛ Yɛsɛ nɛ́ kpɛde ũ. A vĩ̀ni pìnↄ tɛ́ Solui, \v 15 ama Dauda dì gɛ́ Solu kĩnaa à ɛra à su Bɛtilihamu a de sãnↄ dã. \v 16 Filisitini pìi dì bo à a zĩda mↄńnɛ kↄnkↄ kũ ↄkↄsio ari gↄrↄ bupla. \p \v 17 Zĩkea Yɛsɛ pì a nɛ́ Daudanɛ: Ǹ ése kpatana kpɛ̃nɛ do dí kũ burodi mɛ̀n kuri dínↄ sɛ́ ǹ gɛ́o n vĩ̀ninↄnɛ likalika ń bùran. \v 18 Ǹ gàsi mɛ̀n kuri dínↄ sɛ́ ǹ kpá ń gã̀ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄa. Ǹ gɛ́ ǹ ń gwa, tó ò aafia, ǹ su kũ sèedaao kũ ò kun aafia. \v 19 Ò kú kũ Soluo kũ Isarailanↄ pínki Ela guvutɛn, òtɛn zĩ̀ ká kũ Filisitininↄ. \p \v 20 Dauda fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ, à a sãnↄ tò kũ sãdãri pãndeo. À a aso sɛ̀, akũ à dà zɛ́n lákũ Yɛsɛ òarɛ nà. Kũ à kà zĩ̀karinↄ bùran, à sù à lè òtɛn gɛ́ zĩ̀lan, òtɛn wiki gbãna lɛ́. \v 21 Isarailanↄ kũ Filisitininↄ tɛn soru kɛ ò arɛ dↄkↄ̃a. \v 22 Akũ Dauda a aso nà pↄ́dãkpãriinɛ a ↄĩ, akũ à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ zĩ̀lan. À a vĩ̀ninↄ lè gwe, akũ à fↄ kpàḿma. \v 23 Kũ àtɛn yã o kũńwo, Filisitininↄ gↄ̃sa gbãna Gↄlaya, Gata gbɛ̃ bò Filisitini zĩ̀karinↄ tɛ́, à ɛ̀ra à fùtɛ kũ a yã pìio. Dauda yã pìi mà. \v 24 Kũ Isarailanↄ a è, swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀ńgu, ò lɛ̀kↄ̃a ń pínki. \v 25 Òtɛn okↄ̃nɛ òtɛn pi: Ádi gↄ̃gbɛ̃ pì e à bòroo? Tó à bò, àdi kùsɛɛ biriwámɛ. Gbɛ̃ kũ à a dɛ̀, kína ni ade gba aruzɛkɛ zↄ̃kↄ̃, ani a gba a nɛ́nↄgbɛ̃ dↄ nↄ ũ, akũsↄ̃ a bedenↄ ni bɛ'ↄgↄ kpá doro. \p \v 26 Akũ Dauda gbɛ̃ kũ ò zɛna a sarɛnↄ là à pì: Bↄ́n oni kɛ gbɛ̃ kũ à Filisitini pìi dɛ̀ à Isarailanↄ bò wé'i gũnnɛɛ? Dín Filisitini gyↄfↄrↄde pì ũ, gbasa àtɛn kùsɛɛ biribiri Luda Wɛ̃̀ndide zĩ̀karinↄaa? \v 27 Akũ ò pìnɛ lákũ gbɛ̃nↄ tɛn o nà: Lɛn oni kɛ gbɛ̃ kũ à a dɛ̀nɛ lɛ. \v 28 Kũ a vĩ̀ni zↄ̃kↄ̃de Ɛliabu mà Dauda tɛn yã o kũ gbɛ̃nↄ, a pↄ fɛ̃̀i à pì: À kɛ̀ dera n su laa? Dín n sã fíti nↄ tònɛ gbárannan? Má n karambaani kũ n nɛ̀sɛ vãnio dↄ̃. N su zĩ̀ gwamɛ. \v 29 Dauda pì: Bↄ́n ma kɛ̀ɛ? Bee yã mani oroo? \v 30 Akũ à kpɛ dↄ̀nɛ, à gɛ̀ɛ à yã dokↄ̃nↄ pìi là gbɛ̃ pãndea. Lákũ gbɛ̃ káaku ònɛ nà, lɛn ò ònɛ lɛ dↄ. \v 31 Ò yã kũ Dauda ò pìi gbã̀ Solunɛ, akũ à a sìsi. \p \v 32 Kũ Dauda sù, à pì Solunɛ: Gbɛ̃ke sún tó swɛ̃̀ kɛ̃agu Filisitini pì yã musuro. Makũ n zↄ̀blerii, mani gɛ́ zĩ̀ ká kãao. \v 33 Akũ Solu pìnɛ: Ĩni fↄ̃ ǹ gɛ́ zĩ̀ ká kũ Filisitini pìioro. Nɛ́ fítimɛ n ũ. Gↄ̃gbɛ̃ pì sↄ̃ bi zĩ̀kariimɛ zaa a kɛfɛnnakɛgↄrↄa. \v 34 Akũ Dauda pìnɛ: Makũ n zↄ̀blerii, makũ mɛ́ madìgↄ̃ ma de sãnↄ dã. Tó músu ke mani sù à sã kũ̀ kpàsan, \v 35 madì a gbɛsɛ mà a gbɛ̃ mà sã pì bo a lɛ́i. Tó à ɛ̀ra kũmao, akũ madì a kũ a lɛ́kãsãa mà gbɛ̃ mà dɛ. \v 36 Makũ n zↄ̀blerii, ma músuu dɛ̀, ma mani dɛ̀. Filisitini gyↄfↄrↄde pì ni gↄ̃ lán pↄ́ pìnↄ bà, zaakũ àtɛn kùsɛɛ biribiri Luda Wɛ̃̀ndide zĩ̀karinↄamɛ. \v 37 Dauda ɛ̀ra à pì: Lákũ Dikiri ma bo músu kũ manio lɛ́i nà, lɛn ani ma bo Filisitini pì ↄĩ lɛ. Akũ Solu pìnɛ: Ǹ gɛ́! Dikiri gↄ̃ kú kũnwo. \p \v 38 Solu a zĩ̀ka'uta dànɛ à a mↄ̀gotɛ̃ fùraa kùnɛ, akũ à a mↄ̀ uta dànɛ. \v 39 Dauda Solu fɛ̃nɛda lòko zĩ̀ka'uta pìia. Kũ à nà táa, akũ à fùa, zaakũ adi dↄ́nɛ kɛoro. Akũ à pì Solunɛ: Mani fↄ̃ mà gɛ́ kũ pↄ́ pìnↄro, zaakũ mádi dↄ́nɛ kɛoro. Akũ à pↄ́ pìnↄ bↄ̀tɛ pínki à kàtɛ. \v 40 À a gòo sɛ̀, akũ à gɛ̀ɛ à gbɛ̀ pↄ́rↄpↄrↄ sɛ̀tɛ swawɛɛn mɛ̀n sↄↄro à kà a sãdãbↄkↄn. Akũ àtɛn na Filisitini pìii, à a gbɛ̀mba kũna. \p \v 41 Akũ Filisitini pì tɛn na Daudai, a sɛ̃gbakosɛri tɛn táa o a arɛ. \v 42 Kũ à Dauda gwà, à è nɛ́ fíti tɛ̃ra manamɛ, akũ à dↄkɛ̀ kãao \v 43 à pìnɛ: Gbɛ̃dan ma ũ, akũ n gbasa ntɛn sumai kũ gòoo yá? Akũ à a kà kũ a tãna tↄ́o. \v 44 Akũ à ɛ̀ra à pì: Ǹ namai ǹ gwa, bãnↄ ni n ble, nↄ̀bↄ pãsĩnↄ ni n só. \v 45 Dauda pìnɛ: Fɛ̃nɛda kũ sári lɛ̀kɛtɛɛo kũ sári sↄ̃ntɛon ntɛn suomai. Makũ sↄ̃, Dikiri Zĩ̀karide Isarailanↄ Luda kũ n kùsɛɛ bìribiria tↄ́n matɛn suomma. \v 46 Dikiri ni n namɛnɛ ma ↄĩ gbãra. Mani n dɛ mà n mì zↄ̃, mani Filisitini zĩ̀karinↄ gɛ̀nↄ kpá bãnↄa kũ nↄ̀bↄ pãsĩnↄo gbãra ò só, andunia ni dↄ̃ kũ Luda kú kũ Isarailanↄ. \v 47 Gbɛ̃ kũ ò kakarana lanↄ ni dↄ̃ kũ Dikiri dì zĩ̀ ble kũ fɛ̃nɛdao ke kũ sárioro. Dikiri mɛ́ a zĩ̀ gbãna vĩ, ani á nawɛrɛ ó ↄĩ. \p \v 48 Gↄrↄ kũ Filisitini pì tɛn na Daudai àtɛn su, akũ Dauda bàa lɛ̀ àtɛn su gu kũ oni zĩ̀ kán. \v 49 Akũ à ↄ dà a bↄ̀kↄn à gbɛ̀ɛ bò à dà a gbɛ̀mban. Kũ à Filisitini pìi gbã̀o, akũ à a pà a arɛa. Gbɛ̀ɛ pìi vlɛ̃̀ a arɛ pìi gũn, akũ à lɛ̀tɛ a gbɛrɛa. \v 50 Gbɛ̀mbaan Dauda zĩ̀i blèo Filisitini pìia. À a pào à nɛ̀, bee fɛ̃nɛda à kũnaro. \v 51 Akũ à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ à zɛ̀ala, à a fɛ̃nɛda wòto a kpɛ́n à a dɛ̀ à a mìi zↄ̃̀o. Kũ Filisitininↄ è ń gↄ̃sa gbãna pìi gà, akũ ò lɛ̀kↄ̃a. \v 52 Akũ Isarailanↄ kũ Yudanↄ pɛ̀tɛńyĩ kũ wikio, ò pɛ̀ḿma ari Gata bĩnilɛa kũ Ɛkɛrↄnu bĩnilɛo. Gbɛ̃ kũ ò ń dɛdɛnↄ gɛ̀nↄ gↄ̃̀ katɛna sɛna zaa Saraimu zɛ́n ari Gata kũ Ɛkɛrↄnuo. \v 53 Kũ ò sù kũ pɛna Filisitininↄaao, akũ ò ń bùra pↄ́nↄ nàkↄ̃a ò tào. \v 54 Dauda Filisitini pìi mìi sɛ̀ à gɛ̀ɛo Yurusalɛmu, à a gↄ̃kɛbↄnↄ kàtɛ a kpɛ́n. \p \v 55 Gↄrↄ kũ Dauda tɛn na Filisitini pìii, Solu tɛni a gwa, akũ à a zĩ̀karinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ Abana là à pì: Dí nɛ́mɛ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pì ũu? À wèa à pì: Kína, kũ n kunnaao, má dↄ̃ro. \v 56 Akũ kína pì: Ǹ gbɛka ǹ ma dí nɛ́n kɛfɛnna pì ũ. \v 57 Kũ Dauda sù kũ Filisitini pì dɛnaao, Abana a sɛ̀ à gɛ̀ɛo Solu kĩnaa, à Filisitini pìi mì kũna. \v 58 Akũ Solu a là à pì: Kɛfɛnna, dí nɛ́mɛ n ũu? À wèa à pì: N zↄ̀bleri Yɛsɛ, Bɛtilihamu gbɛ̃ nɛ́mɛ ma ũ. \c 18 \s1 Solu gↄ̃bakpana kũ Daudao \p \v 1 Kũ Dauda yã ò kũ Soluo à làka, akũ Yonatã gbɛ̃nna kpà kãao à yei lán a zĩda wɛ̃̀ndii bà. \v 2 Zaa zĩ birean Solu a dìtɛ a bɛa, adi we à tá a de bɛa doro. \v 3 Yonatã yã yĩ̀ kãao kũ à yei lán a zĩda wɛ̃̀ndii bà yãi. \v 4 Akũ à a arukĩmba kũ à dana bò à a gbà kũ a zĩ̀ka'utao kũ a fɛ̃nɛdao kũ a sáo kũ a asaao. \v 5 Gu kũ Solu Dauda gbàrɛn zĩ̀ ká pínki, àdi sa'a kɛmɛ, akũ à a dìtɛ zĩ̀karinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. A yã dì kɛ gbɛ̃ sĩnda pínkinɛ nnamɛ kũ Solu ìbanↄ ń pínki. \p \v 6 Kũ zĩ̀karinↄ tɛn su Dauda Filisitini pì dɛnaa gbɛra, nↄgbɛ̃nↄ bò Isaraila wɛ̃tɛnↄ gũn pínki, ò gɛ̀ɛ da ń kína Solulɛ, òtɛn lɛ̀ sí òtɛn ũ wã, òtɛn gã̀gã lɛ́ òtɛn pↄnna kɛ òtɛn sɛ̀kɛrɛ pá. \v 7 Òtɛn lɛ̀ sí òtɛn dↄkↄ̃nɛ, òtɛn ũ wã òtɛn pi: \q1 Solu gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ wàa sↄsↄↄro, \q1 Dauda sↄ̃ dúbu lɛu ũgbangba. \m \v 8 Yã pìi kɛ̀ Solunɛ ĩni manamana, akũ a pↄ fɛ̃̀ à pì: Ò dúbu lɛu ũgbangba kpà Daudaa, makũ sↄ̃ wàa sↄsↄↄro. Kpata mɛ́ à gↄ̃̀ à sí sà. \v 9 Zaa zĩ birean à nɛ̀sɛgↄ̃baa kpà kãao. \p \v 10 Kũ gu dↄ̀, akũ Luda tò Solu tãna pãsĩ pìi dìa, àtɛn yã ya a kpɛ́n, akũ Dauda a mↄrↄↄ sɛ̀, àtɛn lɛ́ lákũ àdi lɛ́ nà. Solu a sári kũna, \v 11 akũ à a gbã̀o, àtɛn da áni Dauda páo de à nakↄ̃a kũ gbĩ̀io. Akũ Dauda a zĩda gbã̀tɛnɛ gɛ̃̀n pla. \v 12 Solu tɛn vĩna kɛ Daudanɛ kũ Dikiri kú kãao akũsↄ̃ à pã kpàai yãi. \v 13 Akũ à pɛ̀ Daudaa a kia, à a dìtɛ zĩ̀kari gbɛ̃nↄn wàa sↄↄronↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. Àkũ mɛ́ àdigↄ̃ tɛ́ńnɛ arɛ zĩ̀lan. \v 14 Gu kũ à gɛ̀ɛn pínki àdi sa'a kɛmɛ, kũ Dikiri kú kãao yãi. \v 15 Kũ Solu è àdigↄ̃ sa'a le, akũ à vĩna kɛ̀nɛ de yãla. \v 16 Isarailanↄ kũ Yudanↄ sↄ̃ ò ye Daudai ń pínki, kũ àdigↄ̃ tɛ́ńnɛ arɛ zĩ̀lan yãi. \p \v 17 Akũ Solu pìnɛ: Mani ma nɛ́nↄgbɛ̃ káaku Mɛraba kpámma nↄ ũ. Ǹ wↄ́rↄgↄ kɛ ǹ Dikiri zĩ̀ kámɛnɛ. Zaakũ Solu laasun lɛ̀ à pì: Mani ↄ kɛaro, Filisitininↄ mɛ́ oni a dɛ. \v 18 Akũ Dauda pìnɛ: Dín ma ũu? Dín ma bedenↄ kũ ma de burinↄ ũ kũ mani gbasa mà gↄ̃ n anzure ũu? \v 19 Kũ Mɛraba kà ò a kpá Daudaa, akũ Solu a kpà Mɛↄla gbɛ̃ Adariɛlia. \p \v 20 Solu nɛ́nↄgbɛ̃ Mikala ye Daudai. Kũ ò yã pìi ò Solunɛ, à kɛ̀nɛ nna \v 21 à pì: Mani a kpáamɛ, ani gↄ̃nɛ tankutɛ ũ, Filisitininↄ ni a dɛ. Akũ à pì Daudanɛ: Ĩni ma nɛ́ pãnde e ǹ sɛ́ sà. \v 22 Akũ à pì a ìbanↄnɛ: À yã o Daudanɛ asiri gũn, à onɛ a yã kàmagu akũsↄ̃ ma ìbanↄn yei ń pínki. À ma nɛ́nↄgbɛ̃ sɛ́. \v 23 A ìbanↄ yã pìi dà Daudanɛ a sãn, akũ à pìńnɛ: Gↄ̃na kína nɛ́ zã ũ bi yã aragan yá? Takasidemɛ ma ũ, dí mɛ́ à ma dↄ̃ↄ? \v 24 Kũ Solu ìbanↄ sù, ò Dauda yã pìi bàbanɛ. \v 25 Akũ Solu pì: À onɛ má ye anzure pↄ́keiro, séto à fĩna bomɛnɛ ma ibɛrɛ Filisitininↄa, à sumɛnɛ kũ ń gyↄfↄrↄnↄ mɛ̀n basↄↄro. Àtɛn da Filisitininↄ ni a dɛmɛ. \p \v 26 Kũ ìbaa pìnↄ yã pìi bàba Daudanɛ, gↄ̃na kína nɛ́ zã ũ kɛ̀nɛ nna sà. Ari nↄ pì sɛ́gↄrↄ gↄ̃ gɛ́ ká, \v 27 Dauda kũ a zĩ̀karinↄ fùtɛ ò gɛ̀ɛ ò Filisitininↄ dɛ̀dɛ gbɛ̃nↄn wàa do, akũ à sù kũ ń gyↄfↄrↄnↄ à kpà kínaa pínki, de à le à gↄ̃ a nɛ́ zã ũ yãi. Akũ Solu a nɛ́ Mikala kpàa nↄ ũ. \v 28 Kũ Solu è lɛ, à dↄ̃̀ kũ Dikiri kú kũ Daudao akũsↄ̃ a nɛ́ Mikala yei, \v 29 akũ a vĩnakɛnanɛɛ kàra, à gↄ̃̀ a ibɛrɛ ũ ari à gɛ̀ɛ gào. \v 30 Gↄrↄ kũ Filisitini kínanↄ tɛn bↄtɛ ò gɛ́ zĩ̀ ká, Dauda dì sa'a le de Solu ìba kparanↄla, akũ à tↄ́ bò manamana. \c 19 \s1 Solu wɛtɛna à Dauda dɛ \p \v 1 Solu ò a nɛ́ Yonatãnɛ kũ a ìbanↄ ń pínki ò Dauda dɛ. Ama Yonatã yei manamana, \v 2 akũ à a gbà laakarii à pì: Ma de tɛn wɛtɛ à n dɛ. Ǹgↄ̃ n zĩda kũna dↄ̃ zia kↄnkↄ. Ǹ utɛki wɛ́tɛ ǹgↄ̃ kun. \v 3 Mani bo wɛ̃tɛ kpɛ kũ ma deo, óni zɛ gu kũ n utɛn. Mani n yã onɛ. Lákũ à òmɛnɛ nà, mani onnɛ. \p \v 4 Akũ Yonatã gɛ̀ɛ à Dauda mana bò a denɛ à pì: Baa, ǹsun yã vãni kɛ n zↄ̀bleri Daudanɛro, zaakũ adi vãni ke kɛnnɛro. A yãkɛnanↄ àre vĩnnɛ manamana. \v 5 Kũ à Filisitini pìi dɛ̀, à gì a wɛ̃̀ndiiimɛ, akũ Dikiri tò o zĩ̀ zↄ̃kↄ̃ↄ blè ó pínki. N è, akũ n pↄ kɛ̀ nna. Bↄ́ yã mɛ́ à tò ń ye ǹ yã vãni kɛ taarisaride pìinɛ ǹ a dɛ pãa? \v 6 Solu a yã mà, akũ à yã sɛ̀ à pì: Kũ Dikirio oni a dɛro. \v 7 A gbɛra Yonatã Dauda sìsi, à yã pìi bàbanɛ pínki, akũ à gɛ̀ɛ kũ Daudao Solu kĩnaa, akũ àtɛn zĩ kɛnɛ lán a zĩ bà. \p \v 8 Zĩ̀i ɛ̀ra à fùtɛ, akũ Dauda gɛ̀ɛ zĩ̀ ká kũ Filisitininↄ. À sìńgu à zĩ̀i blèḿma búgubugu, akũ ò bàa lɛ̀nɛ. \p \v 9 Dikiri tò Solu tãna pãsĩ pìi ɛ̀ra à dìa gↄrↄ kũ à vutɛna a kpɛ́n. À a sári kũna, akũ Dauda tɛni a mↄrↄ lɛ́nɛ. \v 10 Solu wɛ̀tɛ à Dauda páo de à a nakↄ̃a kũ gbĩ̀io. Kũ à gbã̀tɛnɛ, akũ sári pìi gɛ̀ɛ à gbĩ̀i pà. Gwãani birean Dauda bàa lɛ̀ à tà. \p \v 11 Akũ Solu gbɛ̃nↄ zĩ̀ Dauda bɛa, de ò a dãdã ò a dɛ kↄnkↄ, akũ a nanↄ Mikala a gbà laakarii à pì: Tó ńdi bàa sí gwãanialaro, oni n dɛ zia. \v 12 Akũ Dauda bò wondoo gũn, Mikala a gbàrɛ kũ bàao zĩtɛ, akũ à bàa lɛ̀ à gɛ̃̀ zɛ́la. \v 13 Akũ Mikala tãna sɛ̀ à wùtɛ gádoa, à blè bára sɛ̀ à kù tãna pìi mìla, akũ à biza kùala. \v 14 Kũ Solu gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò Dauda kũ, Mikala pì à gbãnaro. \v 15 Akũ Solu ɛ̀ra à gbɛ̃nↄ zĩ̀ Dauda gwa à pìńnɛ: À a sɛ́ kũ a gádoo lɛɛlɛ, à su kãaomɛnɛ de mà a dɛ. \v 16 Kũ ò gɛ̃̀ kpɛ́n, tãna pìin ò è gádoa, blè bára kú a mìla. \v 17 Akũ Solu Mikala là à pì: Bↄ́yãi n bo ma kpɛ n ma ibɛrɛ gbàrɛ à pìtima lɛɛ? Mikala wèa à pì: À pìmɛnɛ mà tó à gɛ̃ zɛ́la. Tó ma gi, áni ma dɛ. \p \v 18 Kũ Dauda bàa lɛ̀ à gɛ̃̀ zɛ́la, à gɛ̀ɛ Samuɛli gwa zaa Rama. À yã kũ Solu kɛ̀arɛ bàbanɛ pínki, akũ ò gɛ̀ɛ ò vùtɛ Nayo lɛɛlɛ. \v 19 Kũ ò ò Solunɛ Dauda kú Nayo zaa Rama, \v 20 akũ Solu gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò a kũ. Kũ ò kà gwe, ò lè annabi gã̀ tɛn dɛdɛ, Samuɛli kú ń tɛ́ ń don'arɛde ũ. Akũ Luda Nini sù zĩ̀rii pìnↄa, òtɛn dɛdɛ se. \v 21 Kũ ò ò Solunɛ, akũ à gbɛ̃ pãndenↄ zĩ̀, akũ ò dɛ̀dɛ lɛ se. Solu ɛ̀ra à gbɛ̃nↄ zĩ̀ a gɛ̃̀n aakↄ̃de, akũ ò dɛ̀dɛ lɛ se dↄ. \v 22 Akũ Solu pìi fùtɛ àtɛn gɛ́ Rama a zĩda sà. Kũ à kà lↄ̀gↄ zↄ̃kↄ̃ kũ à kú Sɛku sarɛ, à gbɛ̃nↄ là à pì: Samuɛli kũ Daudao kú mámɛɛ? Akũ ò pìnɛ: Ò kú Nayo zaa Rama. \v 23 Kũ àtɛn gɛ́ gwe, akũ Luda Nini sù bee àpiia se, àtɛn gɛ́ àtɛn dɛdɛ, ari à gɛ̀ɛ à kao Nayo zaa Rama. \v 24 À a pↄ́kasanↄ pìtiawa, à dɛ̀dɛ Samuɛli wára. Zĩ birea fãnantɛ̃ kũ gwãanio pínki àdigↄ̃ wutɛna punsimɛ. À yã mɛ́ à tò òdi pi: Solu kú annabinↄ tɛ́ dↄ see? \c 20 \s1 Dauda kũ Yonatão \p \v 1 Dauda bò Nayo zaa Rama, à bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ à Yonatã lè, akũ à a là à pì: Bↄ́n ma kɛ̀ɛ? Dà kpaten ma kɛ̀ɛ? Yã vãni kpaten ma kɛ̀ n denɛ kũ àtɛn wɛtɛ à ma dɛɛ? \v 2 À wèa à pì: Gyam! Ĩni garo. Ǹ gwa, ma de dìgↄ̃ yãke kɛ à gí damɛnɛ ma sãnyĩro, yã zↄ̃kↄ̃ ke a fítinnan yá. Ma de nigↄ̃ yã dí taka kɛ à gí omɛnɛi yá? Lɛnlo! \v 3 Akũ Dauda pì dↄ: N de dↄ̃ sãnsãn kũ ma n pↄnna è. Abire yãin adi tó n yã pìi màro, de n pↄ sún yakaro yãi. Kũ Dikiri kunnaao kũ n kunnaao má kú ga lɛ́imɛ. \v 4 Akũ Yonatã pìnɛ: Pↄ́ kũ n yei pínki mani kɛnnɛ. \v 5 Akũ Dauda pìnɛ: Ǹ gwa, mↄ dufu dikpɛmɛ zia. À kũ̀ mà vutɛ mà pↄ́ ble kũ kínaomɛ. Ǹ tó mà gɛ́ mà utɛ sɛ̃̀ntɛ ari ziando ↄkↄsi. \v 6 Tó n de ma gbɛka, ǹ pinɛ ma zɛ́ gbɛ̀kamma mà gɛ́ ma bɛ wɛ̃tɛa Bɛtilihamu likalika, kũ ma bedenↄ pínki tɛn sa kũ òdi o wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo o gwe yãi. \v 7 Tó à pì à mana, manigↄ̃ aafia, ama tó a pↄ fɛ̃̀ manamana, ǹgↄ̃ dↄ̃ kũ yã vãnin à zɛ̀o à kɛmɛnɛ gwe. \v 8 Ǹ gbɛ̃kɛ kɛ makũ n zↄ̀bleriinɛ, zaakũ n yã yĩ̀ kũmao kũ Dikiri dↄ̃naaomɛ. Tó má taari vĩ, ǹ ma dɛ n zĩda. Ǹsun ma kpá n dearo. \v 9 Akũ Yonatã pì: Gyam! Tó má dↄ̃ kũ ma de zɛ̀o à vãni kɛnnɛ, de mani onnɛroo? \v 10 Akũ Dauda a là à pì: Tó n de sù à yã pãsĩ ònnɛ, dí mɛ́ ani omɛnɛɛ? \v 11 Akũ Yonatã pìnɛ: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ sɛ̃̀ntɛ. Akũ ò bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ sɛ̃̀ntɛ ń pla. \p \v 12 Akũ Yonatã pì: Ma sì kũ Dikiri Isarailanↄ Ludao, ari ziando mandara'i mani ma de yↄ̃ mà gwa. Tó n yã kɛ̀nɛ, mani lɛ́gbãzã kɛnnɛ. \v 13 Tó ma de ye à vãni kɛnnɛmɛ sↄ̃, akũ mádi lɛ́gbãzã kɛnnɛ ma n gbarɛ n ta aafiaro, Dikiri yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ. Dikiri gↄ̃ kú kũnwo lákũ à kú kũ ma deo yã nà. \v 14 Lákũ má kú kũ wɛ̃̀ndiio nà ǹ gbɛ̃kɛ kɛmɛnɛ lákũ Dikiri dì kɛńnɛ nà, kũ òsun ma dɛro yãi. \v 15 N gbɛ̃kɛ sún laka kũ ma bedenↄ zikiro, bee tó Dikiri tò n ibɛrɛnↄ làka andunia gũn. \v 16 Lɛn Yonatã yã yĩ̀ kũ Daudao lɛ, akũ à pì: Dikiri fĩna bonnɛ n ibɛrɛnↄa. \v 17 Akũ Yonatã tò Dauda ɛ̀ra a la dàarɛ dↄ a yeina yãi, zaakũ à yei lán a zĩda wɛ̃̀ndii bàmɛ. \p \v 18 Akũ Yonatã pìnɛ: Mↄ dufu dikpɛ kun zia. Tó odi gbɛ̃ke e n vutɛkinlo, oni n gbɛkamɛ. \v 19 Ziando ǹ gɛ́ ǹ utɛ gu kũ n utɛn yã pì naana gↄrↄ, ĩnigↄ̃ kú gbɛ̀ kũ à de zĩtɛ lɛ́ sèeda ũ sarɛ gwe. \v 20 Mani kà zu gbɛ̀ɛ pìi sarɛ wɛ́n aakↄ̃ lándↄ̃ matɛn pↄ́ gbã bà, \v 21 mani nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke zĩ à gɛ́ kàa pìnↄ wɛtɛ. Tó ma pìnɛ, kànↄn kú a kpɛ, à sɛ́tɛ à mↄ́o, ǹ mↄ́, ma sì kũ Dikirio ĩnigↄ̃ aafiamɛ, kari yã kunlo. \v 22 Tó ma pìnɛ kànↄn kú a arɛ sↄ̃, ǹ gɛ́, zaakũ Dikiri mɛ́ à n gbarɛ. \v 23 Yã kũ o yĩ̀ kũ kↄ̃o sↄ̃, Dikiri mɛ́ anigↄ̃ de yã pìi sèedade ũ gↄrↄ sĩnda pínki. \p \v 24 Akũ Dauda gɛ̀ɛ à ùtɛ sɛ̃̀n. Kũ mↄ dufu bò, kína vùtɛ de à pↄ́ ble. \v 25 À vùtɛ a vutɛkia gbĩ̀i sarɛ. Yonatã vùtɛ a arɛ, Abana kú a sarɛ. Dauda vutɛki sↄ̃, gbɛ̃ke kú gwero. \v 26 Solu dí yãke o zĩ birearo, zaakũ àtɛn da yãke mɛ́ à a lè, gbãsĩ nàamɛ, abirekũ mɛ́ à gìnɛ. \v 27 Kũ gu dↄ̀ mↄ gↄrↄ plade zĩ, Dauda vutɛki da korimɛ, akũ Solu a nɛ́ là à pì: Bↄ́yãi Yɛsɛ nɛ́ dí su pↄ́ ble gĩa kũ gbãraoroo? \v 28 Akũ à pìnɛ: À zɛ́ gbɛ̀kama à pì áni gɛ́ Bɛtilihamu. \v 29 À pì mà tó à gɛ́, zaakũ a bedenↄ tɛn sa o wɛ̃tɛ pìi gũmmɛ, akũ a vĩ̀ni pìarɛ à mↄ́. À pì tó à kɛ̀mɛnɛ, mà a gbarɛ à gɛ́ a vĩ̀ninↄ gwa. À yã mɛ́ à tò adi su pↄ́ ble kũnworo. \v 30 Akũ Solu pↄ fɛ̃̀ Yonatãi à pì: Nɛ́ fayasari sãgbãnade! Má dↄ̃ kũ n zɛ kũ Yɛsɛ nɛ́omɛ. N wé'i dà n zĩdaa kũ n dao. \v 31 Tó Yɛsɛ nɛ́ pì gↄ̃ kú kũ wɛ̃̀ndiio, ĩni le ǹ kpata blero. Ǹ gbɛ̃nↄ zĩ ò a kũ ò su kãaomɛnɛ tera. À gàn gwe. \v 32 Akũ Yonatã a là à pì: Bↄ́ yã mɛ́ à tò ani gaa? Bↄ́n à kɛ̀ɛ? \v 33 Akũ Solu Yonatã gbã̀ kũ sário de à le à a dɛ, akũ Yonatã dↄ̃̀ sà kũ a de zɛ̀ kũ Dauda dɛnaaomɛ. \p \v 34 Yonatã fùtɛ à gò pↄ́blea kũ pↄfɛ̃o, adi pↄ́ ble mↄ gↄrↄ plade pì zĩro, zaakũ a nɛ̀sɛɛ yàka Dauda yã musu, kũ a de a dìtɛ gbɛ̃ futa ũ yãi. \p \v 35 Kũ gu dↄ̀, Yonatã bò à gɛ̀ɛ Dauda le gu pìn. Nɛ́gↄ̃gbɛ̃ ke tɛ́i. \v 36 Akũ à pì nɛ́ pìinɛ. Ǹ bàa lɛ́ ǹ gɛ́ zã̀ dire. Tó ma kà zù, ǹ wɛtɛ. Kũ nɛ́ pìi bàa lɛ̀ àtɛn gɛ́, akũ Yonatã kàa zù a mìla. \v 37 Kũ nɛ́ pìi kà gu kũ Yonatã kàa pɛ̀tɛn, akũ à lɛ́ zù nɛ́ pìii à pì: Kàa pìnↄn kú n arɛ dire. \v 38 Akũ Yonatã ɛ̀ra à lɛ́ zùi dↄ à pì: Ǹ gɛ́ likalika, ǹsun zɛro. Akũ nɛ́ pìi kàa pìnↄ sɛ̀tɛ à sùo a dikiriinɛ. \v 39 Nɛ́ pì dí yã pì dↄ̃ro, sé Yonatã kũ Daudao. \v 40 Akũ Yonatã a gↄ̃kɛbↄnↄ kpà nɛ́ pìia à pì: Ǹ sí ǹ táo bɛ. \p \v 41 Kũ nɛ́ pìi tà, Dauda fùtɛ gbɛ̀ kpɛ à sù à kùtɛ Yonatãnɛ gɛ̃̀n aakↄ̃ à wùtɛ a gbɛrɛa. Akũ ò lɛ́ pɛ̀kↄ̃a ò ↄ́ↄ dↄ̀ ń pla ń pínki, Dauda pↄ́ mɛ́ à kɛ̀ zↄ̃kↄ̃. \v 42 Akũ Yonatã pìnɛ: Ǹ tá aafia, zaakũ o yã sɛ̀ kũ Dikiri tↄ́o o pì, Dikirimɛ ó sèedade ũ ma burinↄ kũ n burinↄ dagura ari gↄrↄ sĩnda pínki. Dauda bò gwe, akũ Yonatã ɛ̀ra à tà bɛ. \c 21 \s1 Dauda kunna Nↄbu \p \v 1 Kũ Dauda tɛn gɛ́ sa'oriki Aimɛlɛki kĩnaa Nↄbu, Aimɛlɛki pìi bò à gɛ̀ɛ à daalɛ. Vĩna a kũ̀, akũ à a là à pì: Bↄ́ mɛ́ à tò ntɛn kure ndo, gbɛ̃ke kú kũnworoo? \v 2 Dauda wèa à pì: Kína mɛ́ à zĩ dàmɛnɛ, à pì màsun tó gbɛ̃ke yã kũ a dìtɛmɛnɛ à ma zĩ mà kɛ dↄ̃ro. Akũ o gu dàkↄ̃nɛ kũ ma ìbanↄ ò domɛnɛ arɛ. \v 3 Pↄ́ble kpaten ń vĩ la teraa? Ǹ ma gba burodi mɛ̀n sↄↄro kesↄ̃ pↄ́ kũ ń vĩ pínki. \v 4 Akũ sa'oriki pìi pì: Burodi pã kunlo, séde pↄ́ kũ ò kàtɛ Ludanɛ baasiro. Tó n gbɛ̃nↄ dí kakara kũ nↄgbɛ̃oro, mani kpámma. \v 5 Akũ Dauda pìnɛ: À de lɛ kↄ̀, ó ó zĩda kũna nↄgbɛ̃nↄ yã musu, lákũ odì kɛ nà gbasa ò da zĩ̀kazɛn. Ma gbɛ̃nↄ mɛ̀nↄn gbãsĩro. Bee gↄrↄ kũ ótɛn pↄyeina táa o, òdigↄ̃ gbãsĩro, atɛ̃nsa tá kũ ótɛn o gbãra. \v 6 Akũ sa'oriki pìi Luda burodii sɛ̀ à kpàa, zaakũ burodi ke kú gwero, sé pↄ́ kũ ò kàtɛ Ludanɛ. Òdi burodii pì sɛ́ Dikiri arɛmɛ, akũ òdi a lilin kɛ kũ burodi dufuo. \p \v 7 Solu ìbanↄ doke kú gwe gↄrↄ pìia, a tↄ́n Doɛgi. Ɛdↄmu burimɛ, àkũ mɛ́ à Solu sãdãrikina ũ. \v 8 Akũ Dauda Aimɛlɛki là à pì: Ń sári ke fɛ̃nɛda vĩ la yá? Mádi le ma a fɛ̃nɛda ke gↄ̃kɛbↄ ke sɛ̀ro, zaakũ kína zĩ pìi dàmɛnɛ likalikamɛ. \v 9 Sa'oriki pìi wèa à pì: Filisitini kũ n dɛ̀ Ela guvutɛn Gↄlaya fɛ̃nɛda kú la. À kú uta lokomma kpɛ, biza fĩfĩa. Tó ń yei, ǹ sɛ́, zaakũ a pãnde kú la doro, séde abirekũ. Akũ Dauda pì: Ǹ kpáma, a sára kunlo. \s1 Dauda ĩadeyãnↄ kɛkɛnaa \p \v 10 Dauda bàa lɛ̀ Solunɛ zĩ birea, à tà Gata kína Akisi kĩnaa. \v 11 Akũ Akisi ìbanↄ pìnɛ: Isarailanↄ bùsu kína Daudan díroo? Àkũmɛ òdi ũ wã ò lɛ̀ sí a yã musuroo? Òdi pi: \q1 Solu gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ wàa sↄsↄↄro, \q1 Dauda sↄ̃ dúbu lɛu ũgbangba. \m \v 12 Yã pì Dauda kũ̀ gbãna, àtɛn vĩna kɛ Akisinɛ manamana. \v 13 Akũ à a zĩda lìtɛ, àtɛn ĩadeyãnↄ kɛkɛ ń wára. À ↄgbɛ gàtɛgatɛ bĩni zɛ́ gbànↄa, à tò lɛ́'i dà a lɛ́kãsãa. \v 14 Akũ Akisi pì a ìbanↄnɛ: À gwa! Gbɛ̃ pì bi ĩademɛ. Bↄ́yãin a a sɛ̀ a su kãao ma kĩnaaa? \v 15 Ĩadenↄ kĩ̀amamɛɛ, akũ a gbɛ̃ pìi sɛ̀ a su kãao ma kĩnaa de a ĩadeyãnↄ kɛkɛmɛnɛ yá? Ani le à gɛ̃ ma ↄnnlo. \c 22 \s1 Solu Nↄbu sa'orinↄ dɛdɛnaa \p \v 1 Dauda bò gwe à bàa lɛ̀, à gɛ̀ɛ à gɛ̃̀ Adulamu gbɛ̀wɛɛn. Kũ a vĩ̀ninↄ kũ a de bedenↄ a baaruu mà, ò gɛ̀ɛ ò a lè gwe. \v 2 Yã'ũmmadenↄ kũ fĩnadenↄ kũ gbɛ̃ kũ yã dì kɛńnɛronↄ kàkarai ń pínki, akũ à gↄ̃̀ ń gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. Ò kà gbɛ̃nↄn wàa pla taka bà. \v 3 Bona zaa gwe Dauda gɛ̀ɛ Mizipa, Mↄabunↄ bùsun, à pì Mↄabu kínanɛ: Ǹ ma de kũ ma dao gba zɛ́ ògↄ̃ kú kũnwo ari mà dↄ̃ lákũ Luda ni kɛmɛnɛ nà. \v 4 Akũ à ń tó kũ Mↄabu kínao gwe. Ò kú kãao gↄrↄ kũ Dauda kú sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu. \v 5 Abire gbɛra annabi Gada sù à yã ò Daudanɛ à pì: Ǹsungↄ̃ kú sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu doro. Ǹ ɛra ǹ tá Yudanↄ bùsun. Akũ à fùtɛ à gɛ̀ɛ Ɛrɛti líkpɛn. \p \v 6 Zĩkea Solu vutɛna sãma lí gbáru Gibɛa sĩ̀sĩia. À a sári kũna, a ìbanↄ lìkai ń pínki. Akũ à mà ò Dauda kũ gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄ kúki dↄ̃̀. \v 7 Akũ à pì a ìbaa pìnↄnɛ: Ákↄ̃nↄ Biliaminu burinↄ, à ma yã ma á pínki. Yɛsɛ nɛ́ ni buranↄ kũ geepi búnↄ kpááwa yá? Ani á ditɛ zĩ̀kari gbɛ̃nↄn wàa sↄsↄↄro ke gbɛ̃nↄn basↄsↄↄronↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ ũ yá? \v 8 Á pínki a lɛ́ kpàkũsũmaimɛ. Kũ ma nɛ́ yã yĩ̀ kũ Yɛsɛ nɛ́o, á gbɛ̃ke dí omɛnɛro. Á gbɛ̃ke dí ma wɛ̃nda gwaro. Ádi damɛnɛ ma sãn kũ ma nɛ́ ma ìbaa pìi nɛ̀sɛɛ fùtɛ àgↄ̃ ma wɛtɛ à ma dɛ, lákũ àtɛn kɛ nà teraro. \v 9 Ɛdↄmu buri Doɛgi kú kũ Solu ìbanↄ gwe, akũ à pì: Ma Yɛsɛ nɛ́ è, à sù Aitubu nɛ́ Aimɛlɛki kĩnaa Nↄbu. \v 10 À yã gbɛ̀kanɛ Dikiria, akũ à zànaa kpàa kũ Filisitini buri Gↄlaya fɛ̃nɛdao. \p \v 11 Akũ kína gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò sa'oriki Aimɛlɛki sísi kũ a de bede kũ ò de sa'orinↄ ũ Nↄbunↄ ń pínki. Akũ ò sù kína kĩnaa ń pínki. \v 12 Akũ Solu pìnɛ: Ǹ sã kpá ǹ ma, Aitubu nɛ́. À wèa à pì: Ma sã wɛ̃̀, Baa. \v 13 Akũ Solu a là à pì: Bↄ́yãin mↄkↄ̃n kũ Yɛsɛ nɛ́o a lɛ́ kpàkũsũmaii? Bↄ́yãin n pↄ́ble kpàa kũ fɛ̃nɛdaoo? N yã gbɛ̀kanɛ Ludaa, de à futɛmai àgↄ̃ ma wɛtɛ à ma dɛ, lákũ àtɛn kɛ nà tera. \v 14 Aimɛlɛki wèa à pì: N ìbanↄ tɛ́ pínki, dí mɛ́ à náani vĩ à kà Dauda ũu? N nɛ́ zãmɛ, n zĩda dogarinↄ kínamɛ. À tↄ́ bò n bɛa. \v 15 Mádi gbɛkanɛ Ludaa yãroo? Kai! Baa, ǹsun yã dí makũ n zↄ̀bleriiaro ke ma de bedenↄ, zaakũ má yãke dↄ̃ yã pìi musuro, bee fíti. \v 16 Akũ kína pìnɛ: Ĩni gamɛ, mↄkↄ̃n kũ n de bedenↄ ń pínki. \v 17 Akũ à ò dogari kũ ò kú gwenↄnɛ à pì: À futɛ à Dikiri gbàgbarinↄ dɛdɛ, zaakũ ń ↄ kú Dauda yãmmɛ. Ò a bàasina yã dↄ̃, akũ odi omɛnɛro. Ama a ìbaa pìnↄ dí we ò ↄ sɛ̀ ò Dikiri gbàgbarii pìnↄ dɛ̀dɛro. \v 18 Akũ kína pì Doɛginɛ: Ǹ futɛ ǹ sa'ori pìnↄ dɛdɛ. Akũ à fùtɛ à ń dɛdɛ gↄ̃̀nↄ. À sa'o'utadarii pìnↄ dɛ̀dɛ gbɛ̃nↄn basiikↄ̃ awɛɛsↄↄro. \v 19 Akũ Solu ɛ̀ra à sa'orii pìnↄ wɛ̃tɛ Nↄbudenↄ dɛ̀dɛ dↄ, gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃nↄ kũ nɛ́ gbãnanↄ kũ nɛ́kpãntɛ̃nↄ kũ zùnↄ kũ zaakinↄ kũ sãnↄ. Ò ń dɛdɛ kũ fɛ̃nɛdao ń pínki. \p \v 20 Akũ Aimɛlɛki nɛ́ ke pìtiḿma, a tↄ́n Abiata. À bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ à nà Daudai. \v 21 À pì Daudanɛ, Solu Dikiri gbàgbarinↄ dɛ̀dɛ ń pínki. \v 22 Akũ Dauda pìnɛ: Kũ ma Ɛdↄmu buri Doɛgi è gwe zĩ birea, má dↄ̃ sãnsãn kũ ani o Solunɛ. Ma yãin ò n de bedenↄ dɛ̀dɛ ń pínki. \v 23 Ǹgↄ̃ kú kũmao. Ǹsun tó vĩna n kũro. Gbɛ̃ kũ àtɛni n wɛtɛ à n dɛ tɛni ma wɛtɛ à ma dɛ se. Yãke ni n le ma ↄĩro. \c 23 \s1 Dauda Kɛiladenↄ surabanaa \p \v 1 Ò ò Daudanɛ ò pì: Ǹ gwa, Filisitininↄ tɛn zĩ̀ ká kũ Kɛiladenↄ, òtɛni ń pↄ́wɛnↄ nakↄ̃a. \v 2 Akũ Dauda gbɛ̀ka Dikiria à pì: Mà gɛ́ mà lɛ́tɛ Filisitini pìnↄan yá? Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ gɛ́ ǹ lɛ́tɛḿma ǹ Kɛiladenↄ sura ba. \v 3 Akũ Dauda gbɛ̃nↄ pìnɛ: Lákũ vĩna tɛni ó kũ Yudanↄ bùsun la nà, óni fↄ̃ ò gɛ́ ò zĩ̀ ká kũ Filisitininↄ Kɛila yá? \v 4 Dauda ɛ̀ra à gbɛ̀ka Dikiria dↄ, akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ futɛ ǹ gɛ́ Kɛila, zaakũ mani Filisitininↄ nannɛ n ↄĩ. \v 5 Akũ Dauda gɛ̀ɛ Kɛila kũ a gbɛ̃nↄ, à zĩ̀i kà kũ Filisitininↄ, akũ à ń pↄ́kãdenↄ sìḿma. À Filisitininↄ dɛ̀dɛ dasidasi, akũ à Kɛiladenↄ sura bà. \v 6 Kũ Aimɛlɛki nɛ́ Abiata bàa lɛ̀ àtɛn gɛ́ Dauda kĩnaa yã, à a sa'o'uta kũna, akũ à gɛ̀ɛo Kɛila. \s1 Solu pɛtɛna Daudai \p \v 7 Kũ Solu mà Dauda gɛ̀ɛ Kɛila, à pì: Luda gìimɛ, akũ à a nàmɛnɛ ma ↄĩ, zaakũ à a zĩda tàta wɛ̃tɛ bĩnide gũmmɛ. \v 8 Solu a zĩ̀karinↄ kàkara ń pínki, de ò gɛ́ Dauda kagura kɛ kũ a gbɛ̃nↄ zaa Kɛila. \v 9 Kũ Dauda mà Solu tɛni a vãni kpákũsũ kãao, akũ à pì sa'ori Abiatanɛ à mↄ́ kũ sa'o'utao. \v 10 Akũ Dauda pì: Dikiri Isarailanↄ Luda, makũ n zↄ̀bleri ma mà Solu tɛn zɛ́ wɛ́tɛ à su Kɛila à wɛ̃tɛ díkĩna kakatɛ ma yãi. \v 11 Kɛiladenↄ ni ma kpáan yá? Solu ni su la lákũ ma mà nàn yá? Dikiri Isarailanↄ Luda, ǹ o makũ n zↄ̀bleriinɛ. Akũ Dikiri pìnɛ: Ani su. \v 12 Akũ Dauda a là dↄ: Kɛiladenↄ ni ma kpáa kũ ma gbɛ̃nↄn yá? Akũ Dikiri pì: Oni á kpáamɛ. \v 13 Akũ Dauda kũ a gbɛ̃nↄ fùtɛ, ò kà gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃ taka bà. Kũ ò bò Kɛila, akũ òtɛn gɛ́ gu kũ guo. Kũ Solu mà Dauda bò Kɛila, adi gɛ́ gwe doro. \p \v 14 Dauda kú zɛki gbãnan gbárannan Zifi bùsu sĩ̀sĩden. Lákũ gu dìgↄ̃ dↄ nà Solu dìgↄ̃ a wɛtɛ à dɛ, ama Luda dí Dauda nanɛ a ↄĩro. \v 15 Gↄrↄ kũ Dauda kú Zifi bùsu líkpɛn, à mà Solu kũ a gbɛ̃nↄ tɛn su a dɛ. \v 16 Akũ Solu nɛ́ Yonatã fùtɛ à gɛ̀ɛ à Dauda lè zaa líkpɛ pìn, à a gbà swɛ̃̀ɛ kũ Luda tↄ́o. \v 17 À pìnɛ: Ǹsun tó vĩna n kũro, zaakũ ma de ni le à ↄ nammaro. Mↄkↄ̃n mɛ́ ĩni kí ble Isarailanↄa, makũ sↄ̃ manigↄ̃ de n plade ũ. Ma de pì abirekũ dↄ̃ se. \v 18 Akũ ò yã yĩ̀ kũ kↄ̃o ń pla Dikiri arɛ. Dauda gↄ̃̀ líkpɛn gwe, akũ Yonatã tà bɛ. \p \v 19 Abire gbɛra Zifidenↄ gɛ̀ɛ ò Solu lè Gibɛa ò pì: Dauda utɛna ó bùsun sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu. À kú líkpɛn Akila sĩ̀sĩgɛrɛɛi Yɛsimↄ gɛ̀nↄmidↄki kpa. \v 20 Kína, gↄrↄ kũ ń yei pínki, ǹ su gwe, óni a kpámma. \v 21 Akũ Solu pì: Dikiri arubarika daágu kũ a ma wɛ̃nda gwà yãi. \v 22 À tá à ɛra à soru kɛ. À gu kũ àdi gɛ́n gbɛkagbɛka kũ gbɛ̃ kũ ò a ènↄ, zaakũ ma mà ò pì, a ↄ̃ndↄ̃ bi ↄ̃ndↄ̃nlo. \v 23 À gbɛkagbɛka de à le à a utɛkinↄ dↄ̃ pínki, à ɛra à su à ma le, de mà a yã ma sãnsãn, mani gɛ́ kãáo. Tó à kú á bùsun gwemɛ, mani pɛ́tɛi Yuda burinↄ tɛ́ pínki. \v 24 Akũ ò dà zɛ́n, ò dò Solunɛ arɛ gɛna Zifi. Dauda kũ a gbɛ̃nↄ sↄ̃ ò kú Maↄni gbárannan sɛ̃̀ntɛ Yɛsimↄ gɛ̀nↄmidↄki kpa. \p \v 25 Kũ Solu kũ a gbɛ̃nↄ tɛn su pɛ́tɛi, à a baaruu mà, akũ à kìpa kpi pìia à gɛ̀ɛ à kú Maↄni gbárannan. Kũ Solu mà, akũ à pɛ̀tɛi Maↄni gbárannan gwe. \v 26 Solunↄ tɛn táa o kpi kpɛ dire kpa, Daudanↄ tɛn táa o a kpɛ la kpa, òtɛn wã òtɛn bàa lɛ́ Solunɛ. Gↄrↄ kũ Solu kũ a gbɛ̃nↄ tɛn lika Daudanↄi ò ń kũ, \v 27 akũ gbɛ̃ke sù à baaruu kpà Solunɛ à pì: Ǹ kɛ likalika, Filisitininↄ sù ò lɛ̀tɛ ó bùsuua. \v 28 Akũ Solu pɛtɛna Daudaii tò, à gɛ̀ɛ Filisitininↄ le. Abire yãi òdi gu pì sísi Kↄ̃kpaatɛkpi. \v 29 Abire gbɛra Dauda bò gwe à gɛ̀ɛ à vùtɛ sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu, gu kũ òdi pi Ɛngɛdi. \c 24 \s1 Dauda gina Solu dɛnaai gbɛ̀wɛɛn \p \v 1 Kũ Solu sù kũ pɛtɛna Filisitininↄiio, ò pìnɛ Dauda kú Ɛngɛdi gbárannan. \v 2 Akũ à Isaraila zĩ̀karinↄ sɛ̀tɛ gbɛ̃nↄn wàa gɛ̃ro à dà kũńwo zɛ́n, de ò Daudanↄ wɛtɛ gu kũ òdi pi Zↄ̃nↄ Gbɛ̀ɛa. \v 3 Kũ à kà sãnↄ kara kũ à kú zɛ́ sarɛ kĩnaa, à gbɛ̀wɛɛɛ è gwe, akũ à gɛ̃̀n à bĩnisarɛ kɛ. Dauda kũ a gbɛ̃nↄ sↄ̃, ò kú gbɛ̀wɛɛɛ pìn zaa a lɛ́zɛkia. \v 4 Akũ Dauda gbɛ̃nↄ pìnɛ: Ǹ gwa, a gↄrↄn gbãra kũ Dikiri pì áni n ibɛrɛ nannɛ n ↄĩ ǹ yã kɛnɛ lán ń yei nà. Akũ Dauda fùtɛ tɛɛnɛ, à Solu arukĩmba lɛ́ zↄ̃̀ a sarɛ. \v 5 A gbɛra Dauda laasun tɛn wari dↄa Solu uta lɛ́ kũ à zↄ̃̀ↄ pì yãi, \v 6 à pì a gbɛ̃nↄnɛ: Kai! Dikiri sún tó mà yã dí taka kɛ ma dikiri kũ à a kàanɛro. Mani ↄ kɛaro, zaakũ Dikiri mɛ́ à a kà kín. \p \v 7 Dauda kpãkɛ̃ a gbɛ̃nↄi kũ yã pìio, adi tó ò Solu dɛ̀ro. Kũ Solu bò gbɛ̀wɛɛn, àtɛn gɛ̃ zɛ́la, \v 8 akũ Dauda bò gbɛ̀wɛɛɛ pìn, à lɛ́ zùi à pì: Ma dikiri kína! Kũ Solu lìtɛ à a kpɛ gwà, akũ Dauda kùtɛ à wùtɛ a gbɛrɛa. \v 9 Akũ à pì Solunɛ: Tó ò pì ma yã vãni kpàkpa n musu, bↄ́ yã mɛ́ à tò ndì síi? \v 10 Ǹ gwa! N wɛ́ è gbãra lákũ Dikiri n namɛnɛ ma ↄĩ nà gbɛ̀wɛɛn. Ò pìmɛnɛ mà n dɛ, akũ ma n wɛ̃nda gwà, ma pì mani ↄ kɛ ma dikiriaro, zaakũ Dikiri mɛ́ à a kà kín. \v 11 Ǹ gwa dí Baa! Ǹ gwa, má n uta lɛ́ kũna dí! Ma n uta lɛ́ zↄ̃̀, ama mádi n dɛro. N dↄ̃̀ sà kũ má n kũna kũ nɛ̀sɛ vãnioro. Mádi taari kɛnnɛro, akũ ntɛni ma wɛtɛ ǹ ma dɛ. \v 12 Dikiri yã gↄ̃gↄ̃wɛrɛ à fĩna bommamɛnɛ, ama makũ mani ↄ nammaro. \v 13 Lákũ ò yáasi zù zaa zĩ nà ò pì, yã vãni dì bo yãvãnikɛrinↄ kĩnaamɛ, mani ↄ nammaro. \v 14 Mↄkↄ̃n Isarailanↄ kína, dí yãin n boo? Dín ntɛn pɛ́tɛii? Gbɛ̃da gɛ̀ɛn yá? Ke kↄ̀kↄ fítinna? \v 15 Dikiri ma yã gwa à yã gↄ̃gↄ̃wɛrɛ. À yã nna kpáma à zɛ kũmao à ma bo n ↄĩ. \p \v 16 Kũ Dauda yã dí ò Solunɛ à làka, Solu pì: Ma nɛ́ Dauda, n kòtoon gwe yá? Akũ Solu pũ̀tã kũ wikio \v 17 à pì Daudanɛ: N yã nna demala, zaakũ yã vãnin ma kɛ̀nnɛ, akũ n fĩna bòmɛnɛ kũ a manao. \v 18 N yã mana kũ n kɛ̀mɛnɛ ò tera. Kũ Dikiri ma nannɛ n ↄĩ, ńdi ma dɛro. \v 19 Tó gbɛ̃ bò a ibɛrɛɛa, àdi tó à tá aafia yá? Dikiri yã mana kũ n kɛ̀mɛnɛ gbãra fĩna bonnɛ. \v 20 Má dↄ̃ sà kũ ĩni gↄ̃ kína ũ, ĩnigↄ̃ kí ble Isarailanↄa. \v 21 Ǹ símɛnɛ kũ Dikiri tↄ́o, kũ ĩni ma buri kakatɛro, ĩni ma tↄ́ dɛ ma de bedenↄ tɛ́ro. \v 22 Akũ Dauda la dà Solunɛ. Kũ Solu tà bɛ, akũ Dauda kũ a gbɛ̃nↄ ɛ̀ra ò tà sɛ̃̀ntɛpↄrↄtu. \c 25 \s1 Dauda kũ Nabalao kũ Abigailio \p \v 1 Samuɛli gà, akũ Isarailanↄ kàkara ń pínki, òtɛn ↄ́ↄ dↄ a ganaa musu, akũ ò a vĩ̀ a bɛa zaa Rama. Abire gbɛra Dauda gɛ̀ɛ Parani sɛ̃̀ntɛ. \v 2 Maↄni gbɛ̃ke kun, à bↄkↄtɛ vĩ Kamɛli gwe. Aruzɛkɛde zↄ̃kↄ̃ↄmɛ, à sãnↄ vĩ wàa gɛ̃ro kũ blènↄ wàa sↄↄro. Akũ à sù Kamɛli de à a sãnↄ kã zↄ̃zↄ̃. \v 3 A tↄ́n Nabala, a nanↄ tↄ́n Abigaili. Nↄgbɛ̃ pìi laakari vĩ akũsↄ̃ a kakana mana, ama a gↄ̃ pì gbɛ̃ke wé'i vĩro, a yãkɛnanↄn dↄ̀rↄ vĩro. Kalɛbu burimɛ. \p \v 4 Gↄrↄ kũ Dauda kú sɛ̃̀ntɛ, à mà Nabala sù a sãnↄ kã zↄ̃zↄ̃. \v 5 Akũ à a ìbanↄ zĩ̀ gbɛ̃nↄn kuri, à pìńnɛ: À futɛ à gɛ́ Nabala kĩnaa zaa Kamɛli, à fↄ kpáamɛnɛ \v 6 à onɛ à pi: Luda n dↄ̃ kũ aafiaao kũ n ↄnnwo kũ n gbɛ̃nↄ ń pínki. \v 7 Ma mà n su kũ sãkãkɛ̃rɛrinↄ. Kũ n sãdãrinↄn kú kũoo, odi wari daḿmaro, ń kunna Kamɛli gũn, pↄ́ke dí kĩaḿmaro. \v 8 Ǹ n zĩkɛrii pìnↄ la, oni onnɛ. Ǹ tó ma ìbanↄ n pↄnna e, zaakũ dikpɛ zĩmɛ. N zↄ̀blerii pìnↄ kũ makũ n nɛ́o ǹ ó gba pↄ́ kũ n è. \p \v 9 Kũ Dauda ìbaa pìnↄ kà, ò yã pìi bàba Nabalanɛ kũ Dauda tↄ́o, akũ ò zɛ̀i. \v 10 Akũ Nabala pìńnɛ: Dín Dauda ũu? Dín Yɛsɛ nɛ́ pì ũu? Zↄ̀ kũ ò kɛ̃̀ n dikirinↄa gbãranↄn dasi. \v 11 Á ye mà a burodi kũ ma ío kũ nↄ̀bↄ kũ ma dɛ̀ ma sãkãkɛ̃rɛrinↄnɛo sɛ́tɛ mà kpá gbɛ̃ kũ má ń boki dↄ̃ronↄan yá? \v 12 Akũ Dauda gbɛ̃nↄ ɛ̀ra ò dà zɛ́n ò tà. Kũ ò kà, ò yã pìnↄ gbã̀nɛ pínki. \v 13 Akũ Dauda pì a gbɛ̃ pìnↄnɛ: Á baadi a fɛ̃nɛda loko. Akũ ń baadi a fɛ̃nɛda lòko kũ Daudao se. Gbɛ̃ kũ ò gɛ̀ɛ kũ Daudaonↄ kà wàa pla taka, akũ gbɛ̃nↄn wàa do gↄ̃̀ kũ asonↄ. \p \v 14 À sù à lè zĩkɛrii pìnↄ doke gɛ̀ɛ à ò Nabala nanↄ Abigailinɛ à pì: Dauda gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò bò sɛ̃̀ntɛ, ò sù ò fↄ kpà ó dikiria, akũ à pàtaḿma. \v 15 Gbɛ̃ pìnↄ sↄ̃ ò yã mana kɛ̀wɛrɛ manamana, odi wari dawáro. Ó kunna kũńwo sɛ̃̀ntɛ, pↄ́ke dì sãtɛwáro. \v 16 Gↄrↄ kũ ótɛn sã dã ń sarɛ fãnantɛ̃ kũ gwãanio pínki, òdigↄ̃ likawái lán bĩni bà. \v 17 Ǹ laasun lɛ́ yã kũ ĩni kɛa, zaakũ ò zɛ̀o ò yã vãni kɛ ó dikiriinɛ kũ a ↄndenↄ ń pínki. Àpi manaro, àdi gbɛ̃ lɛ́damma maro. \p \v 18 Akũ Abigaili burodii kàkara likalika mɛ̀n wàa do kũ sèwɛ̃o tùru pla kũ sã kũ ò kɛ̀kɛnↄ mɛ̀n sↄↄro kũ pↄ́blewɛ kpatanaao kpɛ̃nɛ sↄↄro kũ geepi kàranↄ mɛ̀n basↄↄro kũ kaka nɛ́ kori kàranↄ mɛ̀n wàa do, ò yĩ̀ zaakinↄnɛ. \v 19 Akũ à pì a zĩkɛrinↄnɛ: Àgↄ̃ do arɛ, manigↄ̃ tɛ́ á kpɛ. Adi yãke o a zã Nabalanɛro. \v 20 Akũ à di a zaakia, àtɛn kipa sĩ̀sĩia. Kũ à bò sĩ̀sĩ kpɛ, ò dàkarɛ kũ Daudao, àtɛn kipa sĩ̀sĩia se kũ a gbɛ̃nↄ, òtɛn su. \v 21 Dauda tɛn o a gbɛ̃nↄnɛ: Ma gbɛ̃ pì pↄ́nↄ dã̀kpãnɛ sɛ̃̀ntɛ pãmɛ. Ódi a pↄ́ke sɛ́ro, akũ à yã mana kũ ma kɛ̀nɛ fĩna bòmɛnɛ kũ a vãnio. \v 22 Tó ma a gↄ̃gbɛ̃ ke tò bɛ̃nɛ ari gu gↄ̃ gɛ́ dↄ, Luda yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ. \p \v 23 Kũ Abigaili a è, akũ à kìpa a zaakia likalika, à kùtɛ Daudanɛ à arɛ pɛ̀tɛ. \v 24 Akũ à kùtɛ a gbá sarɛ à pì: Baa, taari pìi gↄ̃̀ ma mɛ̀n do musu. Ǹ makũ n zↄ̀bleri gba zɛ́ mà yã onnɛ. Ǹ sã dↄ makũ n zↄ̀bleri yãi. \v 25 Baa, Nabala manaro. Ǹsun a yã daro. À de lán a tↄ́ bàmɛ. A tↄ́n Yↄ̃nkↄ, akũsↄ̃ yↄ̃nkↄyãn àdigↄ̃ kɛ. Makũ n zↄ̀bleri sↄ̃, mádi gbɛ̃ kũ n ń zĩnↄ ero. \v 26 Baa, lákũ Dikiri kun akũsↄ̃ ń kun nà, Dikiri gìnnɛ ǹ gbɛ̃ dɛ ǹ mↄra káḿma n zĩda. Dikiri tó n ibɛrɛnↄ kũ gbɛ̃ kũ òtɛni n kpákpa kũ a vãnionↄ gↄ̃ lán Nabala bà. \v 27 Tera sà Baa, ǹ gba kũ makũ n zↄ̀bleri ma suonnɛ dí sí ǹ kpá n ìbanↄa. \v 28 Ǹ sùru kɛ kũ makũ n zↄ̀bleriio kũ ma taario dↄ. Dikiri ni tó n burinↄ gↄ̃ kí ble gↄrↄ sĩnda pínki, zaakũ ndì zĩ̀ ká Dikirinɛmɛ, oni a vãni ke emma zikiro. \v 29 Bee tó gbɛ̃ke fùtɛ àtɛn pɛ́tɛnyĩ à n dɛ, Dikiri n Luda ni n wɛ̃̀ndiba dↄ kũ mↄ̀kakↄ̃anaamɛ, ani n ibɛrɛnↄ wɛ̃̀ndi da gbɛ̀mban à zu. \v 30 Baa, tó Dikiri yã mana kɛ̀nnɛ lákũ à lɛ́ sɛ̀nnɛ nà pínki, tó à n ditɛ Isarailanↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ, \v 31 n laasun sún wari dↄmma à n da yãn gbɛ̃dɛna pã ke fĩnabona n zĩdanɛ yã musuro. Baa, tó Dikiri yã mana kɛ̀nnɛ, ǹ tó makũ n zↄ̀bleri ma yã gↄ̃ dↄngu. \p \v 32 Akũ Dauda pì Abigailinɛ: Ò Dikiri Isarailanↄ Luda sáabu kpá, zaakũ à n zĩ ǹ damalɛ gbãra. \v 33 Ma n sáabu kpà se kũ lɛ́damma kũ n ma gbao, zaakũ mↄkↄ̃mmɛ n kpamɛnɛ gbãra, akũ mádi gbɛ̃ dɛ ma mↄra káḿma ma zĩdanɛro. \v 34 Tó abirekũnlo, kũ Dikiri Isarailanↄ Luda kũ à gìmɛnɛ mà yã vãni kɛnnɛo, tó ńdi wã n su n damalɛ yãro, de gu ni dↄ Nabala nɛ́gↄ̃gbɛ̃ kearo. \v 35 Akũ Dauda pↄ́ kũ Abigaili sùoarɛ sì à pì: Ǹ ká bɛ aafia. Ma n yã mà, ma yodaado kɛ̀nnɛ. \p \v 36 Kũ Abigaili kà Nabala kĩnaa, à è àtɛn pↄ́ ble lán kína bà. A pↄ kɛ̀ nna, à wɛ̃ gbɛ̃̀ à kã̀. Akũ a nanↄ pì dí lɛ́ bo à yãke ònɛ, bee fítiro, ari gu gɛ̀ɛ à dↄ̀o. \v 37 Kũ gu dↄ̀, wɛ̃ wère Nabalaa, akũ a nanↄ yã kũ à kɛ̀ɛ pìi ònɛ. Akũ swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀agu, à gↄ̃̀ lán gbɛ̀ɛ bà. \v 38 Kũ à kɛ̀ lán gↄrↄ kuri taka bà, akũ Dikiri gòo tↄ̃̀a, à gà. \p \v 39 Kũ Dauda Nabala gana baaruu mà, à pì: Ò Dikiri kũ à zɛ̀ kũmao sáabu kpá, à wé'i kũ Nabala dàma bòmɛnɛ. À gìmɛnɛ mà yã vãni kɛ, akũ à tò Nabala vãnikɛnaa wì a zĩda musu. Abire gbɛra Dauda gbɛ̃nↄ zĩ̀ Abigailia ò onɛ á ye à a sɛ́ nↄ ũ. \v 40 Kũ Dauda ìbaa pìnↄ kà Abigaili kĩnaa Kamɛli, ò pìnɛ: Dauda mɛ́ à ó zĩmma, à ye à n sɛ́ nↄ ũ. \v 41 Akũ à fùtɛ à kùtɛ à a mìi pɛ̀tɛ à pì: A zↄ̀bleriin ma ũ, ma soru kɛ̀ mà a dikiri ìbanↄ gbá pípińnɛ. \v 42 Akũ à fùtɛ à dì zaakia gↄ̃̀nↄ. A nↄgbɛ̃ zĩkɛrinↄ gɛ̀ɛ kãao gbɛ̃nↄn sↄↄro. Ò dà zɛ́n kũ Dauda zĩ̀rinↄ, akũ à gↄ̃̀ a nↄ ũ. \v 43 Dauda Yɛzɛrili gbɛ̃ Ainↄama kũna nↄ ũ dↄ. Ń pla ń pínki a nↄnↄmɛ. \v 44 Solu a nɛ́ Mikala kũ à de Dauda nↄ ũ yã kpà Laisi nɛ́ Palatiɛli, Galimu gbɛ̃a. \c 26 \s1 Dauda gina Solu dɛnaai gɛ̃̀n plade \p \v 1 Zifidenↄ gɛ̀ɛ ò Solu lè Gibɛa ò pìnɛ: Dauda utɛna Akila sĩ̀sĩgɛrɛɛi kũ arɛdↄna Yɛsimↄa. \v 2 Akũ Solu gɛ̀ɛ Zifi sɛ̃̀ntɛ kũ Isaraila zĩ̀karinↄ gbɛ̃nↄn wàa gɛ̃ro, òtɛn Dauda wɛtɛ ò a dɛ sɛ̃̀ɛ pìn. \v 3 Solu bùraa kàtɛ zɛ́ sarɛ Akila sĩ̀sĩgɛrɛ kũ à arɛdↄna Yɛsimↄa, akũ Dauda kú sɛ̃̀n. Kũ à mà Solu tɛn pɛ́tɛai, \v 4 akũ à gu'asirigwarinↄ zĩ̀, akũ à dↄ̃̀ sà kũ Solu kà. \v 5 Akũ Dauda fùtɛ à gɛ̀ɛ gu kũ Solu bùraa kàtɛn. À Solu kũ a zĩ̀karinↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ Nɛrɛ nɛ́ Abanao wutɛki è. Solu wutɛna bùraan, a gbɛ̃nↄ kàtɛ ò likai. \v 6 Akũ Dauda Iti buri Aimɛlɛki kũ Zeruya nɛ́ Abisaio là à pì: Dí mɛ́ ani gɛ́ kũmao bùraa pìn Solu kĩnaa? Akũ Abisai pìnɛ: Makũ mɛ́ mani gɛ́ kũnwo. \v 7 Kũ Dauda kũ Abisaio lↄↄtɛ̀ gbɛ̃ pìnↄi gwãani, akũ ò Solu è wutɛna, àtɛn i o bùran, a sári pɛtɛna a mìii. Abana kũ a gbɛ̃nↄn wutɛna ò likai ń pínki. \p \v 8 Akũ Abisai pì Daudanɛ: Luda n ibɛrɛ nànnɛ n ↄĩ gbãra. Ǹ tó mà a zↄ̃ kũ sário mà a nakↄ̃a kũ zĩtɛo. Mani a zↄ̃ gɛ̃̀n domɛ, adi kɛ gɛ̃̀n planlo. \v 9 Akũ Dauda pìnɛ: Ǹsun a dɛro. Dí mɛ́ ani fↄ̃ à ↄ na kína kũ Dikiri kàa à bo pãa? \v 10 Akũ Dauda ɛ̀ra à pì: Dikiri kun! Dikiri mɛ́ ani gò tↄ̃a à ga, tó a gↄrↄ pàpa kesↄ̃ à gà zĩ̀lan. \v 11 Kai! Dikiri sún tó mà ↄ na kína kũ à kàaro. Ò gɛ́ ò sári kũ à kú a mìii sɛ́ kũ a í loo ò táo. \v 12 Dauda sári kũ í lo kũ à kú Solu mìiioo sɛ̀, akũ ò tào. Ń gbɛ̃ke dí ń ero, ò ń yã dↄ̃ro, òtɛn i o ń pínki. Ń gbɛ̃ke dí vuro, zaakũ Dikiri mɛ́ à tò i zↄ̃kↄ̃ↄ dàńla. \p \v 13 Kũ Dauda bikũ̀ guvutɛ bara dire kpa, akũ à zɛ̀ sĩ̀sĩi musu zã̀zã, gu yàasa dana ń dagura. \v 14 Akũ à lɛ́ zù Abanai kũ a gbɛ̃nↄ à pì: Abana yooo! Ń yĩtɛnan yá? Abana wèa à pì: Dí mɛ́ àtɛn lɛ́ zu kínaii? \v 15 Dauda pìnɛ: Gↄ̃sa gbãnamɛ n ũroo? Gbɛ̃ke kà lán n bà Isarailanↄ bùsunn yá? Gbɛ̃ke sù n dikiri kína dɛ. Bↄ́ yã mɛ́ à tò ńdi a dãkpãroo? \v 16 Ńdi yã kɛ a zɛ́aro. Ma sì kũ Dikirio a ka ganamɛ, zaakũ ádi á dikiri kína kũ Dikiri kà dãkpãro. Ǹ gwa! Kína sári kũ a í lo kũ à kú a mìiio kú mámɛɛ? \v 17 Solu Dauda kòtoo dↄ̃̀, akũ à pì: Dauda ma nɛ́, n kòtoon gwe yá? À wèa à pì: Ma dikiri kína, ma kòtoomɛ. \v 18 Dauda ɛ̀ra à pì: Bↄ́ yã mɛ́ à tò ma dikiri tɛn pɛ́tɛ makũ a zↄ̀bleriiii? Bↄ́n ma kɛ̀ɛ? Bↄ́ taarin ma kɛ̀ɛ? \v 19 Ma dikiri kína, ǹ sã kpá makũ n zↄ̀bleri yãi sà. Tó Dikiri mɛ́ à n suu kɛ̀ma, à ma sa'ona gbĩ ma. Tó bisãsirinↄmɛ sↄ̃, Dikiri láari kɛḿma, zaakũ ò pɛ̀ma ò ma bo Dikiri gbɛ̃nↄ tɛ́, ò pì mà gɛ́ do tãnanↄimɛ. \v 20 Ǹsun tó ò ma dɛ zã̀ kũ Dikirioro. Isarailanↄ kína bò, àtɛn kↄ̀kↄ fítinna wɛtɛ à dɛ, lákũ òdigↄ̃ pɛ́ dↄ̃a sĩ̀sĩnↄ musu nà. \v 21 Akũ Solu pì: Ma durunna kɛ̀. Ma nɛ́ Dauda, ǹ ɛra ǹ su. Mani wari dↄmma doro, zaakũ n ma wɛ̃̀ndii bɛ̀ɛrɛ dↄ̃ gbãra. Yãpuramɛ, ma yↄ̃nkↄyã kɛ̀, ma zã yãa manamana. \v 22 Akũ Dauda pìnɛ: N sárin dí. Ǹ tó n ìbanↄ doke bikũ à mↄ́ à sí. \v 23 Dikiri dì fĩna bo baadinɛ a manakɛna kũ a náanio musu. Dikiri n namɛnɛ ma ↄĩ gbãra, ama mádi we mà ↄ nàmmaro kũ Dikiri mɛ́ à n ka kín yãi. \v 24 Lákũ ma n wɛ̃̀ndii bɛ̀ɛrɛɛ dↄ̃̀ gbãra nà, Dikiri ma wɛ̃̀ndii bɛ̀ɛrɛ dↄ̃ lɛ, à ma sí yã vãni sĩnda pínkia. \v 25 Akũ Solu pìnɛ: Luda arubarika dangu ma nɛ́ Dauda. Ĩni yã zↄ̃kↄ̃ kɛ, n mì nigↄ̃ dana íla. Kũ Dauda tà, akũ Solu tà bɛ. \c 27 \s1 Dauda kunna Filisitininↄ bùsun \p \v 1 Dauda laasun lɛ̀ à pì: Solu ni ma dɛ zĩkea. Tó mádi bàa lɛ́ ma ta Filisitininↄ bùsunlo, ani bo kũmao nnaro. Tó ma bàa lɛ̀, Solu ni ma wɛtɛna tó, mani bo a ↄĩ. \v 2 Akũ Dauda fùtɛ à gɛ̀ɛ Gata kína Akisi, Maↄku nɛ́ kĩnaa. Gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃nↄ gɛ̀ɛ kãao. \v 3 Akũ Dauda kũ a gbɛ̃nↄ vùtɛ Gata kũ Akisio, baadi kũ a bedenↄ. Dauda kú gwe kũ a nↄnↄ gbɛ̃nↄn pla, Yɛzɛrili gbɛ̃ Ainↄama kũ Kamɛli gbɛ̃ Abigaili kũ à de Nabala nↄ ũ yão. \v 4 Kũ ò ò Solunɛ Dauda bàa lɛ̀ à tà Gata, adi pɛ́tɛi doro. \p \v 5 Dauda pì Akisinɛ: Tó ma n pↄnna è, ǹ ma gba zɛ́ mà vutɛ gukea n lakutunↄ doke gũn. Makũ n zↄ̀bleri má ye màgↄ̃ kú kũnwo n wɛ́ranlo. \v 6 Zĩ birean Akisi Zikilaga kpàa, akũ à gↄ̃̀ Yudanↄ kínanↄ pↄ́ ũ ari kũ a gbãrao. \v 7 Dauda kunna Filisitininↄ bùsun kà wɛ̃̀ do kũ mↄ siikↄ̃o. \p \v 8 Akũ Dauda kũ a gbɛ̃nↄ gɛ̀ɛ ò lɛ̀tɛ Gesurunↄa kũ Gizinↄ kũ Amalɛkinↄ. Gbɛ̃ pìnↄn kú bùsuu pìn zaa zĩmɛ bona zaa Suru ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Misilaa. \v 9 Tó Dauda zĩ̀i blè bùsuu pì lakutunↄa, àdi gↄ̃gbɛ̃ ke nↄgbɛ̃ ke tó bɛ̃nɛro, sãnↄ kũ zùnↄ kũ zaakinↄ kũ lakuminↄ kũ pↄ́kasanↄ àdi nakↄ̃a. Tó à tà, àdi gɛ́ Akisi kĩnaa. \v 10 Tó Akisi a là gu kũ à lɛ̀tɛn gbɛ̃nↄa gbãra, Dauda dì pinɛ a gɛ Nɛgɛvi bùsun, Yudanↄ ke Yeramɛɛli burinↄ ke Keninↄ kĩnaamɛ. \v 11 Dauda dì gↄ̃gbɛ̃ ke nↄgbɛ̃ ke tó bɛ̃nɛ ò su kãao Gataro, zaakũ àtɛn pi: Gbɛ̃ke ni ó kↄrↄmↄtↄↄ kɛ à pi dera ma kɛ̀ nàn dí. Lɛn àdigↄ̃ kɛ lɛ gↄrↄ kũ à kú Filisitininↄ bùsun. \v 12 Akisi Dauda náani kɛ̀ à pì a zĩdanɛ: Isarailanↄn ye a kãiro. Anigↄ̃ de ma zↄ̀bleri ũmɛ gↄrↄ sĩnda pínki. \c 28 \s1 Solu kũ nↄgbɛ̃ wedekũnnade gɛ̀sisiriio \p \v 1 Gↄrↄ birenↄa Filisitininↄ ń zĩ̀karinↄ kàkara, ò ye ò gɛ́ ò zĩ̀ ká kũ Isarailanↄ. Akũ Akisi pì Daudanɛ: Asa ń dↄ̃ kũ mↄkↄ̃n kũ n gbɛ̃nↄ áni gɛ́ kũmao zĩ̀ ká kó? \v 2 Akũ Dauda pìnɛ: Tↄ̀, ĩni e sà lákũ makũ n zↄ̀bleri mani kɛ nà. Akũ Akisi pìnɛ: Tó lɛmɛ, mani n kɛ ma dãkpãri ũ ari gↄrↄ sĩnda pínki. \p \v 3 À sù à lè Samuɛli gà, Isarailanↄ kàkara ń pínki, ò ↄ́ↄ dↄ̀ a ga yã musu, akũ ò a vĩ̀ a bɛ wɛ̃tɛn Rama. Solu pɛ̀ wedekũnnadenↄa kũ gɛ̀sisirinↄ Isarailanↄ bùsun. \v 4 Kũ Filisitininↄ kↄ̃ kàkara, ò sù ò bùraa kàtɛ Sunɛmu. Akũ Solu Isarailanↄ kàkara ń pínki, ò bùraa kàtɛ Giliboa. \v 5 Kũ Solu Filisitini zĩ̀karinↄ è, vĩna a kũ̀, swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀agu manamana. \v 6 À gbɛ̀ka Dikiria, akũ Dikiri dí wea nana gũn ke kũ Urimuo ke annabinↄ gãiro. \v 7 Akũ Solu pì a ìbanↄnɛ: À nↄgbɛ̃ wedekũnnade gɛ̀sisiri ke wɛtɛmɛnɛ, de mà gɛ́ mà yã gbɛkaa. Akũ ò pìnɛ: Nↄgbɛ̃ wedekũnnade gɛ̀sisiri ke kú Ɛndↄ. \p \v 8 Akũ Solu a zĩda lìtɛ à pↄ́kasa pãndenↄ dà, akũ à gɛ̀ɛ à nↄgbɛ̃ pìi lè gwãani, a gbɛ̃nↄn planↄ tɛ̀i. À pìnɛ: Ǹ tó n tãna su ǹ gɛ̀ kũ mani a tↄ́ onnɛ sísimɛnɛ. \v 9 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Ń dↄ̃ sãnsãn yã kũ Solu kɛ̀. À a bùsu zɛ́ zↄ̃̀ wedekũnnadenↄnɛ kũ gɛ̀sisirinↄo. Bↄ́ yã mɛ́ à tò ntɛn tankutɛ kpákpamɛnɛ de ò ma dɛɛ? \v 10 Akũ Solu la dànɛ kũ Dikirio à pì: Ma sì kũ Dikirio oni wari dↄmma yã dí musuro. \v 11 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pì: Gɛ̀ kpaten mà sísinnɛɛ? À pì: Samuɛli gɛ̀ɛmɛ. \v 12 Kũ nↄgbɛ̃ pì Samuɛli è, à wiki pũ̀tã à pì Solunɛ: Mↄkↄ̃mmɛ Solu ũu? Bↄ́yãin n ↄ̃ndↄ̃ kɛ̀mɛnɛɛ? \v 13 Akũ kína pìnɛ: Ǹsun tó vĩna n kũro. Bↄ́n n èe? À pìnɛ: Gyãwãnden ma è, àtɛn bo zĩtɛn. \v 14 Solu a là à pì: À kɛ̀ deramɛɛ? À pìnɛ: Mare zĩ ke mɛ́ àtɛn su, à arukĩmba dana. Akũ Solu dↄ̃̀ kũ Samuɛlimɛ, akũ à kùtɛ à wùtɛ a gbɛrɛa. \v 15 Akũ Samuɛli a là à pì: Bↄ́yãin n wari dↄ̀ma, kũ n ma sisii? À wèa à pì: Ma warikɛna zↄ̃kↄ̃ↄ èmɛ. Filisitininↄ mɛ́ ò sù zĩ̀ ká kũmao, akũ Luda kpɛ lìmɛnɛ. Àdi wema annabi gãi ke nana gũn doro. Abire yãin ma n sisi. Ǹ omɛnɛ lákũ mani kɛ nà. \v 16 Samuɛli pìnɛ: Dikiri kpɛ lìnnɛ à gↄ̃̀ n ibɛrɛ ũ, akũ n su ntɛn yã gbɛkama sↄ̃ bi? \v 17 Dikiri kɛ̀nnɛ lákũ à dàmɛnɛ ma ònnɛ nà. À n bo kpatan à n gbɛ̃dake Dauda kàn. \v 18 Dikiri abirekũ kɛ̀nnɛ gbãra, kũ ńdi a yã maro yãimɛ. Ńdi pↄfɛ̃ pãsĩ kipanɛ Amalɛkinↄaro. \v 19 Dikiri ni Isarailanↄ kũ mↄkↄ̃nwo kpá Filisitininↄamɛ. Mↄkↄ̃n kũ n nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ nigↄ̃ kú kũmao la zia. Dikiri ni Isaraila zĩ̀karinↄ kpá Filisitininↄa. \v 20 Samuɛli yã pìi tò vĩna Solu kũ̀ manamana, akũ à lɛ̀tɛ a gbɛrɛa sↄ̀rↄrↄ gↄ̃̀nↄ. A gbãna làka, zaakũ adi pↄ́ke ble gↄrↄ birea ke gwãani kũ̀aro. \p \v 21 Kũ nↄgbɛ̃ pìi sù Solu kĩnaa, à è swɛ̃̀ɛ kɛ̃̀agu manamana, akũ à pìnɛ: Makũ n zↄ̀bleri ma n yã mà, ma a zĩda kari kɛ̀, ma yã kũ n òmɛnɛ kɛ̀. \v 22 Ǹ n zↄ̀bleri yã ma sà. Ǹ tó mà pↄ́ble ditɛnnɛ ǹ ble, de ǹ gbãna kũ ǹ da zɛ́n. \v 23 Akũ Solu gì à pì: Mani pↄ́ blero. Kũ a ìbanↄ nàkaraa lɛɛlɛ kũ nↄgbɛ̃ pìio, akũ à ń yã mà. Akũ à fùtɛ zĩtɛ à vùtɛ gádoa. \v 24 Nↄgbɛ̃ pìi zù bↄ̀rↄ mɛ̀kpana vĩ bàdↄna a bɛa. À gɛ̀ɛ à dɛ̀ gↄ̃̀nↄ, akũ à flawa sɛ̀ à dɛ̀, à burodi futɛnasari kɛ̀o. \v 25 À dìtɛ Solunɛ kũ a ìbanↄ. Ò blè, akũ ò fùtɛ ò tà gwãani birea gↄ̃̀nↄ. \c 29 \s1 Filisitini kínanↄ Dauda gbarɛna Zikilaga \p \v 1 Filisitininↄ ń zĩ̀karinↄ kàkara Afɛki, akũsↄ̃ Isarailanↄ bùra kú Yɛzɛrili ísɛ̃bokia. \v 2 Filisitini kínanↄ tɛn gɛ̃tɛ kũ ń zĩ̀kari gã̀nↄ, ń kenↄ gbɛ̃nↄn basↄsↄↄro, ń gã̀ kenↄ wàa sↄsↄↄro. Dauda kũ a gbɛ̃nↄ tɛ́ ń kpɛ kũ Akisio. \v 3 Akũ Filisitini kína pìnↄ Akisi là ò pì: Eberu dínↄ sↄ̃ bi? À wèḿma à pì: Daudan dí. Isarailanↄ kína Solu ìba kemɛ yã. À gↄrↄ pla kɛ̀ kũmao. À kú kũmao de wɛ̃̀ dola. Naana zaa gↄrↄ kũ à sù ma kĩnaa ari gbãra, mádi yãke earo. \v 4 Akũ kína pìnↄ pↄ fɛ̃̀ kãao ò pì: Ǹ gↄ̃gbɛ̃ pì gbarɛ à tá gu kũ n kpàawan. Ani le à gɛ́ kũoo zĩ̀lanlo, de àsun bo ó kpɛ gwero yãi. Deran ani le à kɛ nna kũ a dikiriio nà, tó adi kɛ à tà kũ ó gbɛ̃kenↄ mìio baasiroo? \v 5 Dauda kũ ò lɛ̀ɛ sì ò ũ wã̀ a yã musun gweroo? Kũ ò pì: \q1 Solu gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ wàa sↄsↄↄro, \q1 Dauda sↄ̃ mɛ̀n dúbu lɛu ũgbangba. \m \v 6 Akũ Akisi Dauda sìsi à pìnɛ: Ma sì kũ Dikirio n kɛmɛnɛ gbɛ̃ mana ũmɛ, n gɛna kũmao zĩ̀lan kɛ̀mɛnɛ nna, zaakũ naana zaa gↄrↄ kũ n su ma kĩnaa ari gbãra, mádi yãke emmaro. Ama ń yã dí kɛ ó kínanↄnɛro. \v 7 Ǹ ɛra ǹ tá kũ aafiaao de ǹsun yãke kɛ à kɛńnɛ ĩniro. \v 8 Akũ Dauda Akisi là à pì: Bↄ́n ma kɛ̀ɛ? Naana zaa gↄrↄ kũ ma su n kĩnaa ari gbãra, bↄ́n n èmaa? Bↄ́yãin mani gí gɛ́ mà zĩ̀ ká kũ ma dikiri kína ibɛrɛnↄoroo? \v 9 Akũ Akisi pìnɛ: Má dↄ̃ kũ ń manamɛnɛ lán Luda malaika bà, ama ó kínanↄ pì ǹsun gɛ́ kũoo zĩ̀lanlo. \v 10 Tó gu dↄ̀, ǹ futɛ kↄnkↄkↄnkↄ kũ n dikiri Solu zↄ̀bleri kũ ò sù kũnwonↄ, à tá. \v 11 Akũ Dauda fùtɛ kↄnkↄkↄnkↄ kũ a gbɛ̃nↄ, òtɛn tá Filisitininↄ bùsun. Filisitininↄ sↄ̃ ò gɛ̀ɛ Yɛzɛrili. \c 30 \s1 Dauda Amalɛkinↄ kakatɛnaa \p \v 1 Dauda kũ a gbɛ̃nↄ kà Zikilaga a gↄrↄ aakↄ̃de zĩ. À sù à lè Amalɛkinↄ sù ò lɛ̀tɛ Nɛgɛvi bùsuua kũ Zikilagao ń kpɛ. Ò lɛ̀tɛ Zikilagaa ò tɛ́ sↄ̃̀a. \v 2 Ò nↄgbɛ̃ kũ ò kú gwenↄ kũ̀kũ, nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ ń pínki. Odi ń gbɛ̃ke dɛro, ò ń sɛ́tɛ ò tà kũńwo. \v 3 Kũ Dauda kũ a gbɛ̃nↄ kà ń bɛ wɛ̃tɛn, ò è ò tɛ́ sↄ̃̀a ò ń nↄgbɛ̃nↄ kũ ń nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ ń nɛ́nↄgbɛ̃nↄ kũ̀kũ ò tà kũńwo. \v 4 Akũ Dauda kũ gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄ wiki lɛ̀ ò ↄ́ↄ dↄ̀ ari ń gbãna làka, ari odi fↄ̃ ò ↄ́ↄ dↄ̀ doro. \v 5 Ò Dauda nↄnↄ kũ̀kũ ò tà kũńwo ń pla Ainↄama kũ Abigailio. \v 6 Dauda wɛ́tãmma è manamana, zaakũ òtɛn pi ò a pápa kũ gbɛ̀ɛo ò dɛ. Ń gbɛ̃ sĩnda pínki nɛ̀sɛɛ yàka ń nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ ń nɛ́nↄgbɛ̃nↄ yã musu. Ama Dauda gbãna è Dikiri a Ludaa, \v 7 akũ à pì sa'ori Abiatanɛ: Ǹ mↄ́ kũ n uta lokommao. Kũ à gɛ̀ɛonɛ, \v 8 akũ Dauda yã gbɛ̀kao Dikiria, à a là à pì: Mà pɛ́tɛ gbãnamↄnnɛrii pìnↄi mani ń le yá? À pìnɛ: Ǹ pɛ́tɛńyĩ, ĩni ń le ǹ n gbɛ̃nↄ mì sí. \v 9 Akũ Dauda dà zɛ́n kũ gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃nↄ. Kũ ò kà Beso swai, gbɛ̃kenↄ gↄ̃̀ gwe. \v 10 Gbɛ̃nↄn wàa donↄ gbãna làka, odi fↄ̃ ò bikũ̀ swa pìiaro, akũ Dauda bikũ̀, à tɛ́ ń gbɛ̀ɛi kũ gbɛ̃nↄn wàa planↄ. \p \v 11 Ò Misila gbɛ̃ke è sɛ̃̀ntɛ, akũ ò gɛ̀ɛ kãao Dauda kĩnaa. Ò pↄ́ble kpàa à blè, ò í kpàa à mì. \v 12 Akũ ò kaka nɛ́ kori kpàa kũ geepi kàraao mɛ̀n pla à sò. Akũ a mɛ̀ɛ sù, zaakũ à kɛ̀ fãnantɛ̃ aakↄ̃ gwãani aakↄ̃ pↄ́blesari ímisari. \v 13 Akũ Dauda a là à pì: Dí gbɛ̃mɛ n ũu? N bo mámɛɛ? Akũ Misila gbɛ̃ pìi pì: Amalɛki zↄ̀ↄn ma ũ. A gↄrↄ aakↄ̃den dí, ma dikiri pã kpàmai kũ matɛn gyã kɛ yãi. \v 14 O lɛtɛ Nɛgɛvi bùsuuamɛ, gu kũ Kɛrɛtinↄn kun kũ Yudanↄ kũ Kalɛbu burinↄ, akũ ò tɛ́ sↄ̃̀ Zikilagaa. \v 15 Akũ Dauda a là à pì: Ĩni fↄ̃ ǹ gɛ́ kũmao gbɛ̃ pìnↄ kĩnaa yá? À wèa à pì: Tó n sìmɛnɛ kũ Ludao kũ ĩni ma dɛro, tó ĩni ma kpá ma dikiriiaro, mani gɛ́ kũnwo ń kĩnaa. \p \v 16 Akũ à gɛ̀ɛ kãao. Kũ ò kà, ò ń lé, ò fãkↄ̃ana gu sĩnda pínkia, òtɛn pↄ́ ble òtɛn í mi, òtɛn pↄnna kɛ pↄ́ zↄ̃kↄ̃ kũ ò sɛ̀tɛ Filisitini bùsunnↄ kũ Yudanↄ bùsuuo yãi. \v 17 Akũ Dauda sì ń tɛ́ à ń dɛdɛ naana zaa ↄkↄsi ari gu gɛ̀ɛ à dↄ̀o ↄkↄsi. Ń gbɛ̃ke dí boki lero, séde kɛfɛnna gbɛ̃nↄn wàa pla kũ ò dì lakumia ò bàa lɛ̀nↄ baasiro. \v 18 Dauda gbɛ̃ kũ Amalɛkinↄ ń kũkũnↄ mìi sì ń pínki kũ a nↄnↄ ń pla. \v 19 Ń gbɛ̃ke dí sãsãro, nɛ́ fíti gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃, nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nɛ́nↄgbɛ̃nↄ ń pínki. Bee pↄ́ kũ ò sɛ̀tɛnↄ, Dauda ɛ̀ra à pↄ́ pìnↄ sì pínki. \v 20 À sãnↄ kũ zùnↄ nàkↄ̃a, akũ a gbɛ̃nↄ pↄ́kãde pìnↄ kpán'arɛ kɛ̀ ò pì: Dauda pↄ́nↄn dí. \p \v 21 Akũ Dauda kà gbɛ̃nↄn wàa do kũ ń gbãna làka odi fↄ̃ ò gɛ̀ɛ kãaoro ò gↄ̃̀ Beso swainↄ kĩnaa. Ò bↄ̀tɛ ò dàalɛ kũ gbɛ̃ kũ ò kú kãaonↄ. Kũ Dauda nàńyĩ, à fↄ kpàḿma, \v 22 akũ gbɛ̃ pãsĩ gaavude kũ ò tɛ́ Daudainↄ pì: Lákũ odi gɛ́ kũooro nà, óni pↄ́ kũ o sìnↄ ke kpáḿmaro, tó adi kɛ ń baadi nanↄ kũ a nɛ́nↄ baasiro. Ò ń sɛ́ ò tá kũńwo. \v 23 Akũ Dauda pì: Oi! Ma gbɛ̃nↄ, àsun kɛ lɛ kũ pↄ́ kũ Dikiri kpàwánↄro, zaakũ à ó dãkpã à gbãnamↄnnɛri kũ ò lɛ̀tɛwánↄ nàwɛrɛ ó ↄĩ. \v 24 Gbɛ̃ke ni yã kũ a ò díkĩna síro fá. Gbɛ̃ kũ ò gↄ̃̀ òtɛn pↄ́nↄ dãkpãnↄ baka nigↄ̃ dokↄ̃nↄ kũ gbɛ̃ kũ ò gɛ̀ɛ zĩ̀lannↄmɛ. Óni kpaatɛtɛkↄ̃nɛ lɛɛlɛlɛɛlɛ. \v 25 Kũ Dauda yã pìi dìtɛ, akũ à gↄ̃̀ doka ũ Isarailanↄnɛ zaa zĩ birea ari kũ a gbãrao. \p \v 26 Kũ Dauda kà Zikilaga, à pↄ́ kũ à sì kenↄ kpã̀zã Yudanↄ bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ kũ ò de a gbɛ̃nna ũnↄnɛ à pì: Gba kũ a è pↄ́ kũ o sì Dikiri ibɛrɛnↄaa gũnnↄn gwe. \v 27 À kpã̀zãńnɛ Bɛtɛli kũ Ramↄ Nɛgɛvio kũ Yatio \v 28 kũ Aroao kũ Sifimↄo kũ Ɛsɛtɛmↄao \v 29 kũ Rakalao kũ Yeramɛɛli buri wɛ̃tɛnↄ kũ Keni wɛ̃tɛnↄ \v 30 kũ Ɔↄmao kũ Borasão kũ Atakao \v 31 kũ Ɛblↄnuo kũ gu kũ Dauda kurèn kũ a gbɛ̃nↄ pínki. \c 31 \s1 Solu gana kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄ \p \v 1 Filisitininↄ zĩ̀i kà kũ Isarailanↄ, akũ Isarailanↄ bàa lɛ̀ńnɛ ari ń daside gàga Giliboa sĩ̀sĩgɛrɛɛi. \v 2 Filisitininↄ pɛ̀tɛ Solu kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄi, akũ ò a nɛ́ pìnↄ Yonatã kũ Abinadabuo kũ Malakisuaoo dɛ̀dɛ. \v 3 Zĩ̀ kũ òtɛn ká Solu sarɛ pãsĩ kũ̀, akũ kàzurinↄ a pà, à kĩ̀nna manamana. \v 4 Akũ à pì a zĩ̀kapↄnↄsɛriinɛ: Ǹ n fɛ̃nɛda woto ǹ ma zↄ̃ ǹ ma dɛo. Tó lɛnlo, gyↄfↄrↄde dínↄ ni ma zↄ̃ ò fàai bo kũmao. Akũ vĩna a zĩ̀kapↄnↄsɛrii kũ̀, adi weiro, akũ Solu a fɛ̃nɛda sɛ̀, à a zĩda ò'oala. \v 5 Kũ a zĩ̀kapↄnↄsɛrii è à gà, akũ à a zĩda ò'o a fɛ̃nɛdaa se à gà. \v 6 Lɛn Solu kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn aakↄ̃ kũ a zĩ̀kapↄnↄsɛriio kũ a gbɛ̃nↄ gàga lɛɛlɛ lɛ zĩ dokↄ̃nↄ pìa ń pínki. \p \v 7 Kũ Isaraila kũ ò kú guvutɛn gwenↄ kũ ń gbɛ̃ kũ ò kú Yoda bara direnↄ è ń zĩ̀karinↄ bàa lɛ̀, akũsↄ̃ Solu kũ a nɛ́nↄ gàga, ò bàa lɛ̀ ò ń wɛ̃tɛnↄ tò gwe, akũ Filisitininↄ sù ò vùtɛn. \v 8 Kũ gu dↄ̀, akũ Filisitininↄ sù òtɛn pↄ́nↄ bↄtɛ gbɛ̃ kũ ò gàganↄa, akũ ò Solu kũ a nɛ́ mɛ̀n aakↄ̃ pìnↄ gɛ̀nↄ è katɛna Giliboa sĩ̀sĩgɛrɛɛi. \v 9 Akũ ò Solu mìi zↄ̃̀ ò a gↄ̃kɛbↄnↄ bↄ̀tɛa, akũ ò gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò a baaruu kpàkpa Filisitininↄ bùsu gu sĩnda pínkia kũ ń tãnakpɛnↄ. \v 10 Ò a gↄ̃kɛbↄnↄ kàtɛ tãna kũ òdi pi Asatorɛ kpɛ́n, akũ ò a gɛ̀ɛ lòko Bɛtɛsã bĩnia. \p \v 11 Kũ Yabɛsi Giliadadenↄ yã kũ Filisitininↄ kɛ̀ Solunɛ pìi mà, \v 12 akũ ń gↄ̃sa gbãnanↄ fùtɛ ń pínki ò tá gwãani ò zĩ birea, ò Solu kũ a nɛ́nↄ gɛ̀nↄ kìpa Bɛtɛsã bĩnia, akũ ò tào Yabɛsi ò tɛ́ sↄ̃̀ḿma gwe. \v 13 Ò ń wánↄ sɛ̀tɛ ò vĩ̀ sãma lí gbáru Yabɛsi gwe, akũ ò lɛ́ yĩ̀ gↄrↄ suppla.