\id 1KI 1 Kings in Busa, Ross Jones \ide UTF-8 \h 1 KINANƆ \toc1 KINANƆ TAKADA KAAKU \toc2 1 KINANƆ \mt1 KINANƆ TAKADA KAAKU \io1 Sulemanu kíblenaa 1:1-2:46 \io1 Kína Sulemanu yã 3:1-11:43 \io1 Yudanↄ kũ Isarailanↄ kↄ̃kpaatɛnaa 12:1-16:34 \io1 Iliasu yã 17:1-22:54 \c 1 \s1 Adonia a zĩda kana kína ũ \p \v 1 Kũ kína Dauda zĩ kũ̀ yúkuyuku, bee tó ò bizanↄ kùala, ĩa dì gí àgↄ̃ a dɛmɛ. \v 2 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: Ó dikiri kí, ǹ tó ò nↄkpare wɛtɛnnɛ, àgↄ̃ zĩ kɛnnɛ àgↄ̃ n gwa, àgↄ̃ wutɛ n sarɛ de ĩa sún n dɛ doro. \v 3 Akũ ò gɛ̀ɛ ò kpátɛ kɛ̀ nↄkpare manai Isarailanↄ bùsun pínki, akũ ò bò Sunɛmu nↄgbɛ̃ Abisagaa, ò a sɛ̀ ò sù kãao kínanɛ. \v 4 Nↄkpare pì bi nↄ manamɛ. Àdigↄ̃ kína gwa àgↄ̃ zĩ kɛnɛ, ama kína dí a dↄ̃ nↄgbɛ̃ ũro. \p \v 5 Dauda nanↄ Agi nɛ́ Adonia a zĩda dìtɛ kũ a ka, akũ à pì ákãa mɛ́ áni kí ble sà. Akũ à sↄ̃gonↄ sɛ̀ kũ sↄ̃denↄ kũ gↄ̃gbɛ̃ gbɛ̃nↄn bupla akuri kũ onigↄ̃ bàa lɛ́ ògↄ̃ tɛ́nɛ arɛnↄ. \v 6 A de dí kpãkɛ̃i ziki à pi, à kɛ̀ dera ntɛn kɛ lɛɛro. Àpi sↄ̃ bi kɛfɛnna manamɛ. Abusalomu mɛ́ à yↄ̃ mì à kpàa. \v 7 Akũ à lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ̀ kũ Zeruya nɛ́ Yoabuo kũ sa'ori Abiatao, akũ ò zɛ̀ kãao. \v 8 Ama sa'ori Zadↄki kũ Yoyada nɛ́ Bɛnayao kũ annabi Natão kũ Simɛio kũ Dauda gbɛ̃nnanↄ kũ a dogarinↄ dí zɛ kãaoro. \v 9 Adonia sa ò kũ sãnↄ kũ zùnↄ kũ zùnɛ mɛ̀kpananↄ Gbɛ̀mlɛ̃ kũ à kú Ɛnlogɛli sarɛa. À a dakũna kínanɛnↄ sìsi ń pínki kũ Yuda kũ ò de kína ìba ũnↄ ń pínki. \v 10 Adi annabi Natã sísiro ke Bɛnaya ke Dauda dogarinↄ ke a zĩda dakũna Sulemanu. \p \v 11 Akũ Natã gɛ̀ɛ à Sulemanu da Basɛba là à pì: Ńdi ma kũ Agi nɛ́ Adonia kí blè ó dikiri kína Dauda dↄ̃naa sariroo? \v 12 Tↄ̀, ǹ tó mà lɛ́ damma sà lákũ ĩni kɛ nà, ǹ n zĩda mì sí kũ n nɛ́ Sulemanu pↄ́o. \v 13 Ǹ futɛ ǹ gɛ́ kína Dauda le ǹ pinɛ, kũ à la dànnɛ yã à pì n nɛ́ Sulemanu mɛ́ ani kí ble a gɛ̃nɛ ũ à vutɛ a gbàn sↄ̃ bi? À kɛ̀ dera Adonia gↄ̃̀ kína ũu? \v 14 Gↄrↄ kũ ń kpɛ́ ntɛn yã onɛ, mani gɛ̃ mà yã'i kara se. \v 15 Akũ Basɛba gɛ̀ɛ à kína lè a kpɛ́nɛ gũn, gu kũ Sunɛmu nↄgbɛ̃ Abisaga tɛni a gwan. Kína sↄ̃ à zĩ kũ̀. \v 16 Basɛba kùtɛ à mìi pɛ̀tɛnɛ, akũ kína a là à pì: Bↄ́n ń yeii? \v 17 À wèa à pì: Baa, mↄkↄ̃n mɛ́ n la dà makũ n zↄ̀bleriinɛ kũ Dikiri n Luda tↄ́o, n pì ma nɛ́ Sulemanu mɛ́ ani kí ble n gɛ̃nɛ ũ à vutɛ n gbàn. \v 18 Tera sↄ̃ ma dikiri kí, Adonia mɛ́ à kɛ̀ kína ũ, akũsↄ̃ ń a yã dↄ̃ro. \v 19 À sa ò kũ zùnↄ kũ zùnɛ mɛ̀kpananↄ kũ sãnↄ dasidasi, à n nɛ́nↄ sìsi ń pínki kũ sa'ori Abiatao kũ zĩ̀kari don'arɛde Yoabuo, ama adi n zↄ̀bleri Sulemanu sísiro. \v 20 Ma dikiri kí, mↄkↄ̃mmɛ Isarailanↄ sã dↄnyĩ ń pínki ò ma tó dí mɛ́ ani kɛ kína ũ n gɛ̃nɛ ũ. \v 21 Ma dikiri kí, tó n ka n dizinↄla, makũ kũ ma nɛ́ Sulemanuo, onigↄ̃ ó gwa taaridenↄ ũmɛ. \p \v 22 Kũ à kpɛ́ àtɛn yã o kũ kínao, akũ annabi Natã sù. \v 23 Ò ò kínanɛ kũ annabi Natã kú la. Akũ Natã gɛ̃̀ à kùtɛ kínanɛ à wùtɛ a nɛ̀sɛlɛ kutɛna \v 24 à pì: Ma dikiri kí, mↄkↄ̃n mɛ́ n pì Adonia kɛ kína ũ à vutɛ kín n gɛ̃nɛ ũ yá? \v 25 Zaakũ à gɛ̀ɛ à sa ò gbãra kũ zùnↄ kũ zùnɛ mɛ̀kpananↄ kũ sãnↄ dasidasi. À n nɛ́nↄ sìsi ń pínki kũ n zĩ̀kari don'arɛdeo kũ sa'ori Abiatao. Òtɛn pↄ́ ble kãao, òtɛn í mi tera, òtɛn pi: Luda kína Adonia dↄ̃ kũ aafiaao! \v 26 Ama adi makũ n zↄ̀bleri sísiro ke sa'ori Zadↄki ke Yoyada nɛ́ Bɛnaya ke n zↄ̀bleri Sulemanu. \v 27 Ma dikiri kí, ase mↄkↄ̃n mɛ́ n kɛ̀ lɛ, akũ n gi gbɛ̃ kũ ani vutɛ kín n gɛ̃nɛ ũ oi ókↄ̃nↄ n zↄ̀blerinↄnɛ yá? \s1 Sulemanu kana kína ũ \p \v 28 Akũ kína Dauda pì: À Basɛba sísimɛnɛ. Kũ Basɛba sù à gɛ̃̀, à sù à zɛ̀ kína arɛ. \v 29 Akũ kína la dànɛ à pì: Kũ Dikiri kunnaao! Àkũ mɛ́ à ma bo wari sĩnda pínki gũn. \v 30 Ladana kũ ma kɛ̀nnɛ kũ Dikiri Isarailanↄ Luda tↄ́o, ma pì n nɛ́ Sulemanu mɛ́ ani kí ble ma gbɛ̀n à vutɛ kín ma gɛ̃nɛ ũ, mani papa gbãra sãnsãmmɛ. \v 31 Akũ Basɛba kùtɛ à mìi pɛ̀tɛ zĩtɛ kínanɛ à pì: Ma dikiri kína Dauda, Luda n dↄ̃ kũ aafiaao gↄrↄ sĩnda pínki! \p \v 32 Akũ kína Dauda pì: À sa'ori Zadↄki sísimɛnɛ kũ annabi Natão kũ Yoyada nɛ́ Bɛnayao. Kũ ò sù kína kĩnaa, \v 33 à pìńnɛ: À ma ìbanↄ kakara á ma nɛ́ Sulemanu sɛ́ à a di ma baragbãsↄ̃a, á gɛ́ kãao Giↄ̃. \v 34 Gwen sa'ori Zadↄki kũ annabi Natão ni nísi kúa ò a ká Isarailanↄ kína ũ, á kuru pɛ́ à wiki lɛ́ à pi: Luda kína Sulemanu dↄ̃ kũ aafiaao! \v 35 Abire gbɛra á su kãao, a vutɛ gbàn àgↄ̃ kí ble ma gɛ̃nɛ ũ. Àkũmɛ ma dìtɛ Isarailanↄ kũ Yudanↄ don'arɛde ũ. \v 36 Akũ Yoyada nɛ́ Bɛnaya pì kínanɛ: À kɛ lɛ! Dikiri n Luda n lɛ́gbɛ sí ma dikiri kí! \v 37 Lákũ Dikiri kú kũnwo nà ma dikiri kí, àgↄ̃ kú kũ Sulemanuo lɛ, à a kíkɛ sɛ́ lei de n pↄ́la se. \p \v 38 Akũ sa'ori Zadↄki kũ annabi Natão kũ Yoyada nɛ́ Bɛnayao kũ dogarinↄ gɛ̀ɛ ò Sulemanu dì kína Dauda baragbãsↄ̃a, ò gɛ̀ɛ zɛnɛ Giↄ̃. \v 39 Akũ sa'ori Zadↄki nísi tùruu sɛ̀ Dikiri kpɛ́n, à nísi pìi kù Sulemanua. Akũ ò kuru pɛ̀, gbɛ̃ sĩnda pínki wiki lɛ̀ ò pì: Luda kína Sulemanu dↄ̃ kũ aafiaao! \v 40 Akũ gbɛ̃ sĩnda pínki bò ò tɛ̀i, òtɛn su òtɛn úra pɛ́, òtɛn pↄnna kɛ manamana ari zĩtɛ yĩ̀gã kĩni kũ òtɛn kɛ pì yãi. \p \v 41 Kũ Adonia kũ gbɛ̃ kũ à ń sisinↄ pↄ́ blè ò làka, òtɛn su futɛ, akũ ò kĩnii pìi mà. Kũ Yoabu kuru ũ pìi mà, akũ à pì: Bↄ́ zuka mɛ́ à dↄ wɛ̃tɛ gũn lɛɛ? \v 42 Adi yã pì o à làkaro, akũ sa'ori Abiata nɛ́ Yonatã kà gↄ̃̀nↄ. Akũ Adonia pì: Ǹ gɛ̃. Bɛ̀ɛrɛdemɛ n ũ, matɛn sí baaru nnan n suo. \v 43 Akũ Yonatã pì Adonianɛ: Lɛnlo! Ó dikiri kína Dauda Sulemanu kà kín. \v 44 À sa'ori Zadↄki kũ annabi Natão kũ Yoyada nɛ́ Bɛnayao kũ a dogarinↄ gbàrɛ ò gɛ́ kãao, akũ ò gɛ̀ɛ ò a dì kína baragbãsↄ̃a. \v 45 Akũ sa'ori Zadↄki kũ annabi Natão nísi kùa ò a kà kína ũ zaa Giↄ̃. Kũ ò bò gwe, ò sù kũ pↄnnakɛnaao, akũ wɛ̃tɛ lòko. Kĩni kũ a màn gwe. \v 46 Bee deramɛ Sulemanu vùtɛ kín kↄ̀. \v 47 Akũ ó dikiri kína Dauda ìbanↄ sù ò fↄ kpàa se, ò pì Luda tó Sulemanu tↄ́ bo de a pↄ́la! Luda a kíkɛ gba gbãna de a pↄ́la! Akũ Dauda mìi nàtɛ à donyĩ kɛ̀ Dikirinɛ a gádoa \v 48 à pì: Ò Dikiri Isarailanↄ Luda sáabu kpá, kũ à tò ma wɛ́ sì ma gɛ̃nɛlɛ kana kína ũ gbãra. \p \v 49 Kũ gbɛ̃ kũ Adonia ń sisinↄn mà lɛ, akũ ń laakarii fùtɛ, baadi a zɛ́ kũ̀. \v 50 Kũ Adonia tɛn vĩna kɛ Sulemanunɛ yãi, akũ à fùtɛ à gɛ̀ɛ à nà Dikiri gbagbakii à a bɛ̃nɛ kũ̀. \v 51 Akũ ò pì Sulemanunɛ: Adonia tɛn vĩna kɛnnɛmɛ, à gɛ̀ɛ à nà Dikiri gbagbakii à a bɛ̃nɛ kũna, àtɛn pi ǹ la da akãa n zↄ̀bleriinɛ gbãra, kũ ĩni a dɛro. \v 52 Akũ Sulemanu pì: Tó à a zĩda kũna dↄ̃ gbɛ̃ mana ũ, bee a mìkã wɛ́n do ni lɛ́tɛ zĩtɛro. Tó ò sù ò yã vãni ke lèa sↄ̃, à gàmɛ. \v 53 Akũ kína Sulemanu gbɛ̃nↄ zĩ̀, ò Adonia gò Dikiri gbagbakia. Kũ Adonia pìi sù à kùtɛnɛ, akũ Sulemanu pìnɛ: Ǹ tá n bɛa. \c 2 \s1 Dauda lɛ́ditɛna Sulemanunɛ \p \v 1 Kũ Dauda gagↄrↄ kà kãni, à lɛ́ dìtɛ a nɛ́ Sulemanunɛ à pì: \v 2 Matɛn gɛ́ andunia gbɛ̃ sĩnda pínki gɛ́kia. Ǹ zɛ gbãna, ń n zĩda mↄ kũ nɛ́gↄ̃gbɛ̃mɛ n ũ! \v 3 Ǹgↄ̃ Dikiri n Luda yãnↄ kũna, ńgↄ̃ tɛ́ a zɛ́i, ńgↄ̃ a ↄdↄki gwa, ńgↄ̃ a yãditɛnanↄ kũna kũ a dokayãnↄ kũ a yã'onnɛnanↄ, lákũ à kú Musa doka takadan nà, yã kũ ntɛn kɛ sĩnda pínki nigↄ̃ bo mana, n tá pínki nigↄ̃ nna. \v 4 Lɛn Dikiri ni yã kũ à òmɛnɛ papa lɛ à pì, tó ma nɛ́nↄ ń zĩda kũna dↄ̃ akũsↄ̃ ò tɛ́ ma zɛ́i kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo kũ ń pↄyeinaao pínki, ma burinↄ nigↄ̃ vutɛna Isarailanↄ kín gↄrↄ sĩnda pínki. \p \v 5 Ń yã kũ Zeruya nɛ́ Yoabu kɛ̀mɛnɛ dↄ̃, lákũ à Isaraila zĩ̀kari don'arɛde gbɛ̃nↄn planↄ dɛ̀dɛ nà, Nɛrɛ nɛ́ Abana kũ Yɛta nɛ́ Amasao. À gbɛ̃ pìnↄ dɛ̀dɛ, adi kɛ sↄ̃ zĩ̀ gↄrↄnlo. Ń aru gↄ̃̀ a musu, à kù a asaaa kũ a kyatenↄ. \v 6 Ǹ yã kɛnɛ n ↄ̃ndↄ̃na lɛ́n. Ǹsun tó a mìkã pura kũ gbasa à ta miran yĩdaro. \v 7 Ǹ gbɛ̃kɛ kɛ Giliada gbɛ̃ Bazilai nɛ́gↄ̃gbɛ̃nↄnɛ. Ǹ ń ditɛ gbɛ̃ kũ ánigↄ̃ pↄ́ ble lɛɛlɛnↄ tɛ́, zaakũ mↄ́kↄ̃nↄ mɛ́ ò zɛ̀ kũmao gↄrↄ kũ matɛn bàa sí n vĩ̀ni Abusalomunɛ. \v 8 Biliaminu buri Gera nɛ́ Simɛi, Bahurimu gbɛ̃ kú kũnwo dↄ. À ma ka pãsĩpãsĩ gↄrↄ kũ matɛn gɛ́ Manaimu. Kũ à sù à ma le Yodai, ma la dànɛ ma pì kũ Dikirio mani a dɛro. \v 9 Bee kũ abireo ǹsun a tó gwe wɛ́tãmmanaa sariro. Ń ↄ̃ndↄ̃, ń dↄ̃ deran ĩni kɛnɛ nà à ga kpã̀m à gɛ̃ miran. \p \v 10 Akũ Dauda gà. Yurusalɛmu fárandi kũ ò a vĩ̀n òdi pi Dauda wɛ̃tɛ. \v 11 À kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ ari wɛ̃̀ bupla, Ɛblↄnu wɛ̃̀ suppla, Yurusalɛmu wɛ̃̀ baraakuri awɛɛ'aakↄ̃. \v 12 Sulemanu vùtɛ a de gbàn akũsↄ̃ à kpata zĩni pɛtɛna. \s1 Adonia ganaa \p \v 13 Agi nɛ́ Adonia gɛ̀ɛ à Sulemanu da Basɛba lè, akũ Basɛba a là à pì: Aafian n su yá? À wèa à pì: Aafiamɛ! \v 14 Adonia ɛ̀ra à pì: Má yã vĩ mà onnɛ. Basɛba pì: Ǹ o! \v 15 Akũ Adonia pì: Ń dↄ̃ kũ kpata de ma pↄ́ ũ yã. Isarailanↄ wɛ́ kúma ń pínki mà kɛ ń kína ũ, akũ yã lìtɛ, ma dakũna mɛ́ à kpataa blè, zaakũ Dikiri mɛ́ à a kà. \v 16 Tera sà yã mɛ̀n don matɛn wɛ́ kɛmma, ǹsun gí kɛmɛnɛiro. Basɛba pì: Ǹ o! \v 17 Akũ à pì: Ǹ wɛ́ kɛmɛnɛ kína Sulemanua à Sunɛmu nↄgbɛ̃ Abisaga kpáma nↄ ũ, zaakũ ani gínnɛ kãaoro. \v 18 Basɛba pìnɛ: Tↄ̀, mani onɛnnɛ. \p \v 19 Kũ Basɛba gɛ̀ɛ à kína Sulemanu lè Adonia yã pìi musu, akũ kína pìi fùtɛ à gɛ̀ɛ à dàalɛ à kùtɛnɛ, akũ à ɛ̀ra à sù à vùtɛ a kíblegban. Akũ ò sù Basɛbanɛ kũ kíblegba pãndeo, akũ à vùtɛ kína ↄplai. \v 20 Basɛba pì: Pↄ́ken má yei mà wɛ́ kɛmma, ǹsun ma tɛ̃ro. Akũ kína pì: Ǹ wɛ́ kɛ Naa, mani n tɛ̃ro. \v 21 Akũ Basɛba pì: Ǹ tó ò Sunɛmu nↄgbɛ̃ Abisaga kpá n vĩ̀ni Adoniaa à a sɛ́ nↄ ũ. \v 22 Akũ kína Sulemanu a da là à pì: Bↄ́yãin ntɛn Sunɛmu nↄgbɛ̃ Abisaga wɛ́ kɛ Adonianɛɛ? Ǹ kpata wɛ́ kɛnɛ gↄ̃̀nↄ sàee! Zaakũ ma vĩ̀nimɛ. Ntɛn kpata wɛ́ kɛnɛ kũ sa'ori Abiatao kũ Zeruya nɛ́ Yoabuomɛ. \v 23 Akũ kína Sulemanu la dà à pì: Ma sì kũ Dikirio, tó Adonia dí kura a wɛ̃̀ndiii yã kũ à wɛ́ kɛ̀ dí yãiro, Luda yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ. \v 24 Zaakũ Dikiri ma ka kín, à ma ditɛ ma de Dauda gɛ̃nɛ ũ, à ma buri gbà gbãna lákũ à a lɛ́ sɛ̀ nà, ma sì kũ Dikirio Adonia ni ga gbãramɛ. \v 25 Akũ kína Sulemanu Yoyada nɛ́ Bɛnaya dà, à gɛ̀ɛ à Adonia lɛ̀ à dɛ̀. \s1 Sulemanu pɛna Abiataa kũ Yoabu ganaao \p \v 26 Kína pì sa'ori Abiatanɛ: Ǹ ɛra ǹ tá n gun Anato. À kũ̀ ǹ gamɛ, ama mani n dɛ teraro, zaakũ mↄkↄ̃n mɛ́ n Dikiri Luda àkpatii sɛ̀ n doo ma de Daudanɛ arɛ, akũsↄ̃ n zɛ kãao a wari sĩnda pínki gũn. \v 27 Lɛn Sulemanu pɛ̀ Abiataa lɛ, à a bò Dikiri gbagbana zĩn, de yã kũ Dikiri ò Ɛli bedenↄ musu zaa Silo le à papa yãi. \p \v 28 Kũ Yoabu a baaruu mà, akũ à bàa sì à gɛ̀ɛ Dikiri bizakuta kĩnaa, à nà Dikiri gbagbakii à a bɛ̃nɛnↄ kũ̀. Yoabu zɛ̀ kũ Adoniaomɛ yã, ama adi zɛ kũ Abusalomuoro. \v 29 Ò ò kína Sulemanunɛ kũ Yoabu bàa lɛ̀ à gɛ̀ɛ Dikiri bizakuta kĩnaa, à kú sa'oki pìi sarɛ, akũ Sulemanu pì Yoyada nɛ́ Bɛnayanɛ à gɛ́ à láka kãao gwe. \v 30 Kũ Bɛnaya kà Dikiri bizakuta kĩnaa, à pìnɛ: Kína pì ǹ bo gwe! Akũ Yoabu pì: Oi! Gu dín mani gan. Akũ Bɛnaya gbɛ̃nↄ zĩ̀ kínaa à pì: Lákũ Yoabu yã wèma nàn dí. \v 31 Akũ kína pìnɛ: Ǹ kɛnɛ lákũ à ò nà. Ǹ a dɛ, ń a vĩ, de a gbɛ̃dɛna pã yã sún wí makũ kũ ma de bedenↄ musuro. \v 32 Dikiri ni tó a gbɛ̃dɛna yã wí a musu, zaakũ à lɛ̀tɛ taarisaride gbɛ̃nↄn pla kũ ń mana dealanↄa. À Nɛrɛ nɛ́ Abana, Isaraila zĩ̀karinↄ don'arɛde kũ Yɛta nɛ́ Amasa, Yuda zĩ̀karinↄ don'arɛdeoo dɛ̀dɛ ma de lɛ́ sari. \v 33 Ń dɛna yã nigↄ̃ wí Yoabu kũ a burinↄ musu gↄrↄ sĩnda pínki, ama Dikiri nigↄ̃ Dauda kũ a burinↄ kũ a ↄnnwo kũ a kpataao gba aafia gↄrↄ sĩnda pínki. \v 34 Akũ Yoyada nɛ́ Bɛnaya gɛ̀ɛ à Yoabu lɛ̀ à dɛ̀, akũ ò a vĩ̀ a bɛa zaa gbárannan. \v 35 Akũ kína Yoyada nɛ́ Bɛnaya dìtɛ zĩ̀karinↄ don'arɛde ũ Yoabu gɛ̃nɛ ũ, sa'ori Zadↄki sↄ̃, Abiata gɛ̃nɛ ũ. \s1 Simɛi ganaa \p \v 36 Kína gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò Simɛi sìsi, akũ à pìnɛ: Ǹ bɛ bo Yurusalɛmu la ǹgↄ̃ kún. Ǹsun bo bɛra la ǹ gɛ́ gukearo. \v 37 Ǹgↄ̃ dↄ̃ sãnsãn gↄrↄ kũ n bikũ̀ Kidironua, n gan gwe. Ama n n zĩda dɛ̀. \v 38 Akũ Simɛi pì kínanɛ: Yã manamɛ ma dikiri kí. Makũ n zↄ̀bleri mani kɛ lákũ n ò nà. Akũ à kú Yurusalɛmu lɛ ari à gìi kɛ̀. \p \v 39 Wɛ̃̀ aakↄ̃ gbɛra Simɛi zↄ̀ gbɛ̃nↄn planↄ bàa sì ò tà Maaka nɛ́ Akisi, Gata kína kĩnaa, akũ ò pì Simɛinɛ: N zↄ̀nↄn kú Gata. \v 40 Akũ Simɛi fùtɛ à gàarii yĩ̀ a zaakinɛ, à gɛ̀ɛ Akisi kĩnaa Gata a zↄ̀ↄ pìnↄ wɛtɛ. Kũ à ń lé, akũ à ń sɛ́tɛ Gata à sù kũńwo. \v 41 Akũ ò ò Sulemanunɛ, Simɛi bò Yurusalɛmu à gɛ̀ɛ Gata à ɛ̀ra à sù. \v 42 Akũ kína gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò Simɛi sìsiarɛ, akũ à pìnɛ: Ma tò n la dà n pì n sì kũ Dikirio, akũ ma lɛ́ dàmma ma pì, zĩ kũ n bo la n gɛ gukea, ǹgↄ̃ dↄ̃ kũ n gamɛ. Akũ n pìmɛnɛ, yã manamɛ, n mà. \v 43 Bↄ́yãin n bo ladana kũ n sì kũ Dikiri tↄ́o kpɛ kũ yã kũ ma dànnɛoo? \v 44 Akũ kína ɛ̀ra à pìnɛ dↄ: Yã vãni kũ n kɛ̀ ma de Daudanɛ dↄngu pínki. Dikiri mɛ́ ani tó a vãni pì wí n musu sà, \v 45 ama ani arubarika damagu à tó Dauda kpata zĩni gↄ̃ pɛtɛna ari gↄrↄ sĩnda pínki. \v 46 Kína Yoyada nɛ́ Bɛnaya dà, akũ à gɛ̀ɛ à Simɛi lɛ̀ à dɛ̀. Lɛn Sulemanu kpata zĩni pɛ̀tɛ lɛ. \c 3 \s1 Sulemanu ↄ̃ndↄ̃ wɛ́kɛnaa \p \v 1 Sulemanu lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ̀ kũ Misila kína Firi'aunao, à a nɛ́nↄgbɛ̃ sɛ̀ nↄ ũ à sù kãao Dauda wɛ̃tɛn ari àgↄ̃ a bɛ kũ Dikiri ↄnnwo kũ Yurusalɛmu bĩnio bo à láka. \v 2 Gↄrↄ birea odi kpɛ́ bo Dikirinɛ kↄ̀ro, akũ òdigↄ̃ sa o kpi musu tãnagbagbakinↄa. \v 3 Sulemanu ye Dikirii, à a de Dauda yãditɛnanↄ kũna, ama àdi sa o gbagbaki pìnↄa, akũ àdigↄ̃ turaretiti kpata gwe. \p \v 4 Akũ à gɛ̀ɛ sa o zaa Gibiↄ̃, zaakũ gbagbaki pì mɛ́ à de a kparanↄla. À sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò gwe mɛ̀n wàa sↄↄro. \v 5 Gwen Dikiri bò à sùa nana gũn gwãani à pì: Ǹ pↄ́ kũ ń yei wɛ́ kɛma. \v 6 Akũ Sulemanu pì: N gbɛ̃kɛ kɛ̀ n zↄ̀bleri ma de Daudanɛ manamana, kũ à dennɛ gbɛ̃ mana náanide nɛ̀sɛpurade ũ yãi. N gbɛ̃kɛ zↄ̃kↄ̃ↄ kɛ̀nɛ, n tò makũ a nɛ́ tɛn kí ble a gɛ̃nɛ ũ gbãra dí. \v 7 Tera sà Dikiri ma Luda, n makũ n zↄ̀blerii kà kína ũ ma de Dauda gɛ̃nɛ ũ. Nɛ́ fítin ma ũ, má yãke gbá dↄ̃ro. \v 8 Makũ n zↄ̀blerii, má kú n gbɛ̃ kũ n sɛ̀nↄ tɛ́. Ó dasi, oni fↄ̃ ò ń naro ò ń lɛ́ dↄ̃ro. \v 9 Ǹ makũ n zↄ̀bleri gba ↄ̃ndↄ̃, de màgↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ n gbɛ̃nↄnɛ a zɛ́a, màgↄ̃ a mana dↄ̃kↄ̃nɛ kũ a vãnio. Tó lɛnlo, deran mani kɛ nà mà yã gↄ̃gↄ̃ n gbɛ̃ dasi pìnↄnɛɛ? \v 10 Yã kũ Sulemanu wɛ́ kɛ̀ɛ pìi kɛ̀ Dikirinɛ, \v 11 akũ à pìnɛ: Zaakũ yã kũ n wɛ́ kɛ̀n gwe, ńdi wɛ̃̀ndi gbã̀na wɛ́ kɛro ke aruzɛkɛ ke n ibɛrɛnↄ ga, séde yãgↄ̃gↄ̃na a zɛ́a dↄ̃nan n wɛ́ kɛ̀, \v 12 mani kɛ lákũ n wɛ́ kɛ̀ nà, mani n gba ↄ̃ndↄ̃ kũ wɛ́zɛ̃o. Gbɛ̃ ke kun n ã ke n gbɛra kũ anigↄ̃ ↄ̃ndↄ̃ lán n bàro. \v 13 Mani pↄ́ kũ ńdi wɛ́ kɛro kpámma dↄ. Mani n gba aruzɛkɛ kũ gakurio pínki ari n wɛ̃̀ndi lɛ́n. Kína ke ni ká n ũro. \v 14 Tó ń tɛ́mai, akũsↄ̃ ń ma yã'onnɛnanↄ kũ ma yãditɛnanↄ kũna lákũ n de Dauda kũna nà, mani n wɛ̃̀ndi dↄnnɛ kũ mↄ̀kakↄ̃anaao. \v 15 Akũ Sulemanu vù, à è kũ nanan a ò. Akũ à tà Yurusalɛmu, à gɛ̀ɛ à zɛ̀ Dikiri bàka kunna kũ Isarailanↄ àkpati arɛ, à sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũnↄ kũ kɛnnakũkↄ̃o sa'opↄnↄ ò gwe, akũ à pↄnna pↄ́ble kɛ̀ a ìbanↄnɛ. \s1 Sulemanu yãgↄ̃gↄ̃na karuanↄnɛ \p \v 16 Zĩkea karua gbɛ̃nↄn pla kenↄ sù Sulemanu kĩnaa, ò zɛ̀ a arɛ. \v 17 Ń gbɛ̃ do pì: Ǹ gaafara kɛmɛnɛ kína. Makũ kũ nↄgbɛ̃ dío ó kú kpɛ́ dokↄ̃nↄmɛ. Akũ ma nɛ́ ì ókↄ̃nↄmɛ ó pla kpɛ́ pìi gũn. \v 18 A gↄrↄ aakↄ̃de zĩ nↄgbɛ̃ pì nɛ́ ì se. Ókↄ̃nↄmɛ ó pla kpɛ́ pìi gũn, gbɛ̃ke kú kũoo gwero. \v 19 Kũ nↄgbɛ̃ pìi wùtɛ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìia gwãani, akũ à gà. \v 20 Akũ à fùtɛ gwãani lizãndo, à ma nɛ́gↄ̃gbɛ̃ sɛ̀ ma sarɛ gↄrↄ kũ makũ n zↄ̀bleri matɛn i o, à wùtɛ a sarɛ, akũ à a nɛ́ gɛ̀ɛ pìi sɛ̀ à wùtɛmɛnɛ ma sarɛ. \v 21 Kũ ma vu kↄnkↄ mà yↄ̃ kpá ma nɛ́a, akũ ma è gɛ̀ ũ. Kũ ma gwà tíii, akũ ma è ma nɛ́nlo. \v 22 Akũ nↄgbɛ̃ pì gbɛ̃ do pì: Ɛ́kɛmɛ! Ma nɛ́ mɛ́ à bɛ̃nɛ, n pↄ́ mɛ́ à gà. Akũ nↄgbɛ̃ káaku pì: Ɛ́kɛmɛ! N nɛ́ mɛ́ à gà, ma pↄ́ mɛ́ à bɛ̃nɛ. Akũ òtɛn lɛ́kpakↄ̃ana kɛ kína arɛ. \p \v 23 Akũ kína pì: Gbɛ̃ díkĩna tɛn pi a nɛ́ mɛ́ à bɛ̃nɛ, n pↄ́ mɛ́ à gà, akũsↄ̃ gbɛ̃ dire tɛn pi, ɛ́kɛmɛ, n nɛ́ mɛ́ à gà, a pↄ́ mɛ́ à bɛ̃nɛ. \v 24 Akũ kína pì: À mↄmɛnɛ kũ fɛ̃nɛdao. Akũ ò sùonɛ. \v 25 Akũ kína pì: À nɛ́ kũ à bɛ̃nɛ zↄ̃kↄ̃rɛ pla, à kpado kpá gbɛ̃ doa, á kpado kpá gbɛ̃ doa. \v 26 Nↄgbɛ̃ kũ a nɛ́ bɛ̃nɛ sↄ̃, nɛ́ pìi kɛ̀nɛ wɛ̃nda, akũ à pì kínanɛ: Kí, ǹ nɛ́ kũ à bɛ̃nɛ pì kpáa, ǹsun a dɛro. Akũ a gbɛ̃ do pì: Ò a zↄ̃kↄ̃rɛ pla, ó pínki ò kurai. \v 27 Akũ kína yã mìi zↄ̃̀ à pì: À nɛ́ kũ à bɛ̃nɛ pì kpá nↄgbɛ̃ káakua. Àsun a dɛro. A dan gwe. \v 28 Kũ Isarailanↄ yãkpatɛ kũ kína kɛ̀ɛ pìi mà, ò vĩna kɛ̀nɛ, zaakũ ò è Luda a gbà ↄ̃ndↄ̃ à yã gↄ̃gↄ̃ a zɛ́a. \c 4 \s1 Sulemanu ìbanↄ \p \v 1 Kína Sulemanumɛ Isaraila buri sĩnda pínki kína ũ. \v 2 A bùsu don'arɛdenↄ tↄ́n dí: Zadↄki nɛ́ Azariamɛ sa'oriki ũ. \v 3 Sisa nɛ́nↄ Ɛliↄrɛfi kũ Ahiaoomɛ a takadakɛ̃rinↄ ũ. Ailudi nɛ́ Yosafatamɛ yãzĩbaarukɛ̃ri ũ. \v 4 Yoyada nɛ́ Bɛnayamɛ a zĩ̀kari don'arɛde ũ. Zadↄki kũ Abiataoomɛ sa'orinↄ ũ. \v 5 Natã nɛ́ Azariamɛ a gu don'arɛdenↄ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. Sa'ori Zabudu, Natã nɛ́mɛ a kpàasi ũ. \v 6 Aisamɛ a bɛ azia ũ. Abada nɛ́ Adoniramumɛ zↄ̀zĩ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. \p \v 7 Kína Sulemanu Isarailanↄ bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ dìtɛditɛ gunↄa gbɛ̃nↄn kuri awɛɛpla. Wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀o ń baadi dì su kína kũ a ↄndenↄnɛ kũ pↄ́bleo ń baadi kũ a mↄo. \v 8 Ń tↄ́n dí: Uru nɛ́ mɛ́ à Ɛflaimu burinↄ gu sĩ̀sĩde vĩ. \v 9 Dɛka nɛ́ mɛ́ à Makaza kũ Salabimuo kũ Bɛsɛmɛsio kũ Ɛlↄni Bɛtanao vĩ. \v 10 Ɛsɛdi nɛ́ mɛ́ à Arubo kũ Sokoo vĩ kũ Ɛfa guo pínki dↄ. \v 11 Abinadabu nɛ́ mɛ́ à Dↄru gusĩsĩde vĩ. Sulemanu nɛ́nↄgbɛ̃ Tafamɛ a nↄ ũ. \v 12 Ailudi nɛ́ Baana mɛ́ à Tanaki vĩ kũ Mɛgidoo kũ Bɛtɛsã gu kũ à kãni kũ Zarɛtão Yɛzɛrili gɛ̃i kpa pínki zaa Bɛtɛsã ari Abɛli Mɛↄla ari Yↄkɛmɛamu dire kpa. \v 13 Gɛba nɛ́ mɛ́ à Ramↄ Giliada vĩ kũ Manase nɛ́ Yairi lakutu kũ ò kú Giliada gũnnↄ kũ Agobu gu kũ à kú Basão kũ a wɛ́ra bĩnide mɛ̀n baaakↄ̃nↄ. Ò ń zɛ́ gùrukpananↄ kɛ̀ kũ mↄ̀gotɛ̃omɛ. \v 14 Ido nɛ́ Ainadabu mɛ́ à Manaimu gu vĩ. \v 15 Aimaza mɛ́ à Nafatali gu vĩ. Àkũ mɛ́ à Sulemanu nɛ́nↄgbɛ̃ Basɛma sɛ̀ nↄ ũ. \v 16 Usai nɛ́ Baana mɛ́ à Asa gu vĩ kũ Alotio. \v 17 Parua nɛ́ Yosafata mɛ́ à Isaka gu vĩ. \v 18 Ela nɛ́ Simɛi mɛ́ à Biliaminu gu vĩ. \v 19 Uri nɛ́ Gɛba mɛ́ à Giliada gu vĩ. Amↄrinↄ kína Siↄ̃ kũ Basã kína Oguo mɛ́ ò kú gwe yã. Gɛbamɛ gu pì don'arɛde ũ ado. \v 20 Yudanↄ kũ Isarailanↄn dasi lán ísiralɛ bùsu'atɛ̃ bà. Òdigↄ̃ pↄ́ ble ò í mi ò pↄnna kɛ. \s1 Sulemanu nnamana kũ a ↄ̃ndↄ̃o \p \v 21 Zaa Yuflati ari Filisitininↄ bùsun kũ Misila bùsu lɛ́o, Sulemanu mɛ́ à kí blè bùsuu pìnↄa pínki. Bùsuu pìnↄ gbɛ̃nↄ dìgↄ̃ táfe bonɛ ari a wɛ̃̀ndi lɛ́n. \v 22 Sulemanu ↄn gↄrↄ do pↄ́blen dí: Flawa asasa bupla akuri, wísiti asasa basↄↄro. \v 23 Zù mɛ̀kpana kũ ò gwà bɛ mɛ̀n kuri, kpàsa zù baro, sã basↄↄro kũ gãnↄ kũ zↄ̃nↄ kũ bùganↄ kũ ko mananↄ dↄ. \v 24 Zaakũ à kí blè bùsu kũ à kú Yuflati ifãlɛtɛ kpanↄa pínki sɛna zaa Tifisa ari Gaza, akũsↄ̃ yãkete kú gukearo. \v 25 Sulemanu gↄrↄa Yudanↄ kũ Isaraila kũ ò kú zaa Dã ari Bɛsɛbanↄ katɛna ń bùsun ń laakariiamɛ, baadi kũ a geepi línↄ kũ a kakapura línↄ. \p \v 26 Sulemanu sↄ̃ kũ òdi gó gátɛnↄ kↄ́sↄ dúbu siikↄ̃mɛ. A sↄ̃ kũ òdi diḿmanↄ sↄ̃, dúbu kuri awɛɛpla. \v 27 Gu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìnↄ sↄ̃, ń baadi dìgↄ̃ sunɛ kũ pↄ́bleo a mↄa kína Sulemanu kũ gbɛ̃ kũ òdi su pↄ́ ble kãaonↄ pↄ́ ũ. Pↄ́ke dì kĩaḿmaro. \v 28 Òdigↄ̃ su sↄ̃ pìnↄnɛ kũ éseo kũ sɛ̃̀ɛo dↄ gu kũ ò kún, lákũ ò dìtɛ ń baadinɛ nà. \p \v 29 Luda Sulemanu gbà ↄ̃ndↄ̃ kũ wɛ́zɛ̃o manamana. Oni fↄ̃ ò a dↄ̃na lɛ́ dↄ̃ro, lákũ oni fↄ̃ ò ísiralɛ bùsu'atɛ̃ lɛ́ dↄ̃ro nà. \v 30 Sulemanu ↄ̃ndↄ̃ de ifãbokikpadenↄ kũ Misilanↄ pↄ́la ń pínki. \v 31 À ↄ̃ndↄ̃ de gbɛ̃ sĩnda pínkila. À de Ɛzɛra buri Etani pↄ́la kũ Maↄli nɛ́nↄ Emani kũ Kalakolio kũ Daadao. À tↄ́ bò bùsu kũ ò lìkainↄ gũn pínki. \v 32 À yáasi zù dúbu aakↄ̃ akũsↄ̃ lɛ̀ kũ à dànↄ kà dúbu do kũ mɛ̀n sↄↄroo. \v 33 À línↄ kũ lánↄ yã bↄkↄtɛnaa kɛ̀, naana zaa sida lí kũ à kú Lɛbana bùsun ari à gɛ̀ɛ pɛ́ sɛ̃̀sↄ̃vlã kũ àdi butɛ bĩnianↄa. À nↄ̀bↄnↄ yã dàńnɛ dↄ kũ bãnↄ kũ pↄ́ kũ òdi táa o kũ kùaonↄ kũ kpↄ̀nↄ. \v 34 Kína kũ ò kú andunia gũnnↄ a ↄ̃ndↄ̃ baaruu mà ń pínki. Bùsu kũ bùsuuo pínki ń gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò gɛ́ a ↄ̃ndↄ̃yã ma. \c 5 \s1 Dikiri ↄn katɛna soru \p \v 1 Kũ Taya kína Hiramu mà kũ ò Sulemanu kà kína ũ a de gɛ̃nɛ ũ, à a ìba kenↄ zĩ̀a, zaakũ Dauda gbɛ̃nnamɛ yã. \v 2 Akũ Sulemanu lɛ́gbãzã kɛ̀ Hiramunɛ à pì: \v 3 Ń dↄ̃ kũ ma de Dauda dí le à ↄnn kàtɛ Dikiri a Ludanɛro, kũ buri kũ ò likainↄ tɛn zĩ̀ ká kãao yãi, ari Dikiri gɛ̀ɛ à ń kɛ́nɛ tìntin ũ. \v 4 Tera sà Dikiri ma Luda tò ma ĩampaki lè. Ibɛrɛ ke kú gukearo, ásaru ke kunlo. \v 5 Abire yãin má ye mà kpɛ́ bo Dikiri ma Ludanɛ, lákũ Dikiri ò ma de Daudanɛ nà, à pì a nɛ́ kũ áni ká kpatan a gɛ̃nɛ ũ mɛ́ ani kpɛ́ boarɛ. \v 6 Ǹ gbɛ̃nↄ da ò Lɛbana sida línↄ zↄ̃zↄ̃mɛnɛ. Ma zĩkɛrinↄ ni zĩ pì kɛ kũ n zĩkɛrinↄ lɛɛlɛ, mani n zĩkɛri pìnↄ fĩna bonnɛ lákũ n ò nà pínki. Ń dↄ̃ kũ ó gbɛ̃ke vĩ à lízↄ̃na dↄ̃ lán ákↄ̃nↄ Sidↄ̃denↄ bàro. \p \v 7 Kũ Hiramu Sulemanu yã pìi mà, a pↄ kɛ̀ nna manamana à pì: Ò Dikiri tↄ́ kpá gbãra, zaakũ à Dauda gbà nɛ́ ↄ̃ndↄ̃de, àtɛn do a gbɛ̃ dasinↄnɛ arɛ. \v 8 Akũ Hiramu gbɛ̃nↄ zĩ̀ Sulemanua à pì: Ma lɛ́gbãzã kũ n kɛ̀mɛnɛ mà. Mani kɛ lákũ ń yei nà sida línↄ kũ pini línↄ yã musu. \v 9 Ma zĩkɛrinↄ ni lí pìnↄ sɛ́ zaa Lɛbana kpinↄ musu, oni kipao ísira lɛ́a, mani yĩyĩ mà gbɛ̃nↄ zĩonnɛ ísira musu. Gu kũ n òmɛnɛn, gwen mani tó ò kátɛnnnɛ, gbasa ǹ táo. Mↄkↄ̃n sↄ̃, yã kũ má ye ǹ kɛmɛnɛn dí: Ǹ pↄ́ble kpá ma ↄndenↄa. \v 10 Lɛn Hiramu dìgↄ̃ sida línↄ kũ pini línↄ kpá Sulemanua lɛ lákũ à yei nà. \v 11 Sulemanu sↄ̃ àdigↄ̃ pↄ́blewɛ kpáa wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo tↄn wàa pla kũ nísio lita dúbu wàa pla. \v 12 Dikiri Sulemanu gbà ↄ̃ndↄ̃ lákũ à a lɛ́ sɛ̀nɛ nà. Hiramu kũ Sulemanuo nna kũ kↄ̃o, akũ ò lɛ́dokↄ̃nↄ vĩ. \p \v 13 Kína Sulemanu gbɛ̃nↄ sɛ̀sɛ Isaraila burinↄ tɛ́ pínki à ń dá zĩ pìi gũn gbɛ̃nↄn dúbu baraakuri. \v 14 Àdigↄ̃ ń zĩ Lɛbana bùsun mↄ kũ mↄo gbɛ̃nↄn dúbu kuri. Gbɛ̃ pìnↄ dì kɛ Lɛbana mↄ do, akũ òdi su ò kɛ bɛ mↄ plapla. Adoniramumɛ zↄ̀zĩ pì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. \v 15 Sulemanu gbɛ̀'arinↄ vĩ gukpiden gbɛ̃nↄn dúbu basiikↄ̃, a sɛ̀sɛrinↄ sↄ̃ gbɛ̃nↄn dúbu baaakↄ̃ akuri. \v 16 Gbɛ̃ pìnↄ baasi, Sulemanu gbɛ̃nↄ dìtɛditɛ gbɛ̃nↄn dúbu aakↄ̃ kũ wàa aakↄ̃o, ògↄ̃ wɛ́ pá zĩ pìia. \v 17 Kína yã dìtɛ, akũ ò gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ mananↄ yↄ̃̀yↄ̃ ò à, ò sɛ̀tɛ ò sùo kpɛ́ pì ɛ̃pɛtɛgbɛnↄ ũ. \v 18 Lɛn Sulemanu zĩkɛrinↄ kũ Hiramu zĩkɛrinↄ kũ Gebalidenↄ lí zↄ̃̀zↄ̃ lɛ ò kɛ̀kɛ, ò gbɛ̀ɛ kɛ̀kɛ kpɛ́ pìi bobↄ ũ. \c 6 \s1 Dikiri ↄn katɛnaa \p \v 1 Isarailanↄ bona Misila wɛ̃̀ wàa pla kũ basiikↄ̃oo gbɛra, Sulemanu kíblena wɛ̃̀ siikↄ̃den, a mↄ plade kũ òdi pi Zivi gũn, akũ à nà Dikiri ↄn katɛnaaa. \v 2 Kpɛ́ kũ à bò Dikirinɛɛ pìi gbã̀na kà gã̀sãkuru baaakↄ̃, a yàasa baro, a lei baraakuri. \v 3 Kpɛ́ pì èda vĩ a arɛ, a gbã̀na lɛɛlɛ kũ kpɛ́ pìio gã̀sãkuru baro, a yàasa sↄ̃ gã̀sãkuru kuri. \v 4 À a wondonↄ bòbo, a lɛ́nↄn de yàasa, a gũn kpa kpakoto. \v 5 À kpɛ́nɛnↄ bòbo à lìka kpɛ́ pìii kũ a Ludakukio kpa plapla kũ a kpɛo. \v 6 À didikↄ̃ana aakↄ̃kↄ̃, kpɛ́nɛ kũ ò kú zĩtɛnↄ yàasaa kà gã̀sãkuru sↄsↄↄro, a kũ ò kú guraguranↄ suddodo, a kũ ò kú musunↄ supplapla. Dikiri kpɛ́ gbɛ̀ kũ ò kú musunↄ yàasa kĩ̀a zĩtɛ pↄ́i, de ò e ò kpɛ́nɛ pìi líkↄ̃kũnↄ didia kpɛ́ pìi gbɛ̀fↄ̃naa sari yãi. \p \v 7 Kũ òtɛn kpɛ́ pì bo, ò bò kũ gbɛ̀ kũ ò à zaa a yↄ̃kiaomɛ. Odi ére ke gã ke zĩkɛbↄ ke kĩni ma kpɛ́ pì bokiaro. \v 8 Kpɛ́nɛ kũ ò kú zĩtɛnↄ pínki gɛ̃ki kú a gɛ̀nↄmidↄki kpamɛ. Didiki gɛ̀ɛ kpɛ́nɛ kũ ò kú guraguranↄ kũ kpɛ́nɛ kũ ò di a musunↄ kĩnaa. \v 9 Kũ à kpɛ́ pìi bò à làka, à dↄ̀ kũ zà línↄ kũ sida lí lɛ̀kɛtɛnↄ. \v 10 À kpɛ́nɛ pìnↄ bò kpɛ́ pìi gbã̀na lɛ́mmɛ. A pínki lei gã̀sãkuru sↄsↄↄromɛ, akũsↄ̃ ò ń pɛ́pɛ kpɛ́ pìia kũ sida lío. \p \v 11 Akũ Dikiri yã ò Sulemanunɛ à pì: \v 12 Kpɛ́ kũ ntɛn bo díkĩna yã musu, tó ntɛni ma ↄdↄki gwa, tó n ma yãdannɛnanↄ kɛ̀, tó ń yã kũ ma dìtɛńnɛnↄ kũna ntɛn zĩ kɛa, mani lɛ́ kũ ma sɛ̀ n de Daudanɛ papannɛ. \v 13 Manigↄ̃ kú ma gbɛ̃ Isarailanↄ tɛ́, mani ń tónlo. \p \v 14 Kũ Sulemanu kpɛ́ pìi bò à làka, \v 15 à sida lí lɛ̀kɛtɛnↄ nàna a gbĩ̀ia a gũn kpɛ́mkpɛm zaa zĩtɛ ari a sakaa, akũ à pini lí lɛ̀kɛtɛnↄ kpàtɛ a zĩtɛ pínki. \v 16 À kpɛ́nɛ kɛ̀ kpɛ́ pìi gũn Ludakuki ũ, a gbã̀na kà gã̀sãkuru baro, akũ à sida lí lɛ̀kɛtɛnↄ nàna a gbĩ̀ia kpɛ́mkpɛm zaa zĩtɛ ari a sakaa. \v 17 Kpɛ́ pì kpɛ́da gbã̀na kà gã̀sãkuru bupla. \v 18 Sida lí kũ ò nàna kpɛ́ pìi gũn, ò ↄzĩ kɛ̀a lán tùru kũ lávu pianaao bà. A pínki bi sida límɛ, a gbɛ̀ ke dí bo gukea ò èro. \v 19 À kpɛ́ pì nɛ́ kɛ̀kɛ Dikiri bàka kunna kũ Isarailanↄ àkpati ditɛki ũ. \v 20 Kpɛ́nɛ pìi gbã̀na kà gã̀sãkuru baro, a yàasa dↄ baro, a lei sↄ̃ baro. À wura atɛ̃nɛ nàna kpɛ́nɛ pìi gbĩ̀ia pínki. À turaretitikpataki kũ ò kɛ̀ kũ sida lío nàna kũ wuraao dↄ. \v 21 À wura atɛ̃nɛ nàna kpɛ́da gbĩ̀ia dↄ, akũ à mↄ̀kakↄ̃ana kũ ò pì kũ wuraaonↄ lòkoloko kpɛ́nɛ gbĩ̀ kũ à wuraa nànaaa pìia kpɛ́lɛlɛ kpa. \v 22 À wuraa nàna kpɛ́ pìi gũngũn kpɛ́mkpɛm kũ turaretitikpataki kũ à kú kpɛ́nɛ pìi sarɛo. \p \v 23 À kù lí à kɛrubunↄ ũ mɛ̀n pla, à dìtɛ kpɛ́nɛ gũn. Kɛrubuu pìnↄ lei kà gã̀sãkuru kuri. \v 24 Ń dɛ̀mbɛrɛnↄ gbã̀na kà gã̀sãkuru sↄsↄↄro. Zaa dɛ̀mbɛrɛ do lɛ́a la ari a do lɛ́a dire a gbã̀na kà gã̀sãkuru kuri. \v 25 Kɛrubu mɛ̀n pla pìnↄ bòkↄ̃a, ò lɛɛlɛmɛ. \v 26 Ń pla ń pínki lei kà gã̀sãkuru kurikuri. \v 27 Akũ à ń kátɛ kpɛ́ pì nɛ́ gũn. Ń dɛ̀mbɛrɛnↄn poroporona, a do dɛ̀mbɛrɛ gɛ̀ɛ à pɛ̀ gbĩ̀ia dire, a do pↄ́ pɛ̀ gbĩ̀ia la, akũ ń dɛ̀mbɛrɛ kũ ò gↄ̃̀nↄ pɛ̀kↄ̃a kpɛ́nɛ pì guragura. \v 28 À wuraa nàna kɛrubuu pìnↄa dↄ. \v 29 À ↄzĩ kɛ̀ kpɛ́ pìi gbĩ̀nↄa kpɛ́da kũ a nɛ́o pínki, à kɛrubunↄ wãnzãn kɛ̀ kũ domina línↄ kũ lávu piananↄ. \v 30 À wuraa kpàtɛ kpɛ́ pì zĩtɛ dↄ, kpɛ́da kũ a nɛ́o pínki. \v 31 À kpɛ́nɛ pì gbànↄ kũ a lípɛtɛnↄ kɛ̀ kũ kù lío. A musu kɛ̀ sↄ̃ntɛ. \v 32 À ↄzĩ kɛ̀ kù lí gbà mɛ̀n pla pìnↄa, à kɛrubunↄ wãnzãn kɛ̀ kũ domina línↄ kũ lávu piananↄ, akũ à wuraa nànaa. \v 33 À kpɛ́da gbà lí kɛ̀ kusuru siikↄ̃ kũ kù lío dↄ. \v 34 À a gbànↄ kɛ̀ kũ pini lío nɛ́ pla. Gbàa pìnↄ nɛ́ pínki dì nakↄ̃a guragura. \v 35 Akũ à ↄzĩ kɛ̀ gbàa pìnↄa, à kɛrubunↄ wãnzãn kɛ̀ kũ domina lío kũ lávu pianaao, akũ à wuraa nànaa. \p \v 36 À bĩni bò à lìka a ↄnnyĩ. Bĩni pìi gbɛ̀ kũ ò ànↄ vĩ didikↄ̃ana lɛu aakↄ̃kↄ̃, akũ sida lí kũ ò zↄ̃̀nↄ kpákpa a musu. \v 37 Ò Dikiri kpɛ́ pì ɛ̃ pɛ̀tɛ Sulemanu kíblena wɛ̃̀ siikↄ̃den, a mↄ kũ òdi pi Zivi gũmmɛ, \v 38 akũ ò a lakiti kɛ̀ a wɛ̃̀ kuri awɛɛdoden, a mↄ sↄraakↄ̃de kũ òdi pi Bulu gũn lákũ à kpɛ́ zĩ dìtɛ nà. A bona kũ a kɛkɛnaao kà wɛ̃̀ suppla. \c 7 \s1 Sulemanu bɛ bonaa \p \v 1 Sulemanu a bɛ bona zĩ kɛ̀ pínki wɛ̃̀ kuri awɛɛ'aakↄ̃mɛ. \v 2 À kpɛ́ kũ òdi pi Lɛbana líkpɛ bò, a gbã̀na kà gã̀sãkuru basↄↄro, a yàasa kà gã̀sãkuru bupla akuri, a lei sↄ̃ baraakuri. A sida línↄ pɛ̀tɛpɛtɛ dↄ̀rↄ siikↄ̃, akũ à sida lí kũ ò ànↄ dàdańla \v 3 mɛ̀n bupla awɛɛsↄↄro, dↄ̀rↄ kũ dↄ̀rↄↄo gɛ̃rogɛ̃ro lɛu aakↄ̃, akũ à sida línↄ kpàkpa lí kũ ò kpàa pìnↄla. \v 4 À a wondonↄ bòbo didikↄ̃ana dↄ̀rↄ aakↄ̃kↄ̃, ń arɛ dↄdↄkↄ̃ana. \v 5 Kpɛ́ pì lɛ́nↄ lei kũ a yàasaao pínki lɛɛlɛmɛ. A lɛ́nↄ mɛ̀n aakↄ̃kↄ̃ dire kpa kũ la kpao, ń arɛ dↄdↄkↄ̃ana. \v 6 À lígbanↄ pɛ̀tɛpɛtɛ kpɛ́ pì kpɛ́lɛlɛa. Kpɛ́lɛlɛ pìi gbã̀na kà gã̀sãkuru bupla akuri, a yàasa sↄ̃ baraakuri. À gãnu bò lígba pìnↄ arɛ, akũ à lígbanↄ pɛ̀tɛpɛtɛ à èda dↄ̀ gãnu pì lɛ́a. \p \v 7 À a kíblegbaa dìtɛ gãnu pìn. Gwen àdi yã gↄ̃gↄ̃n, akũ òdi pi Yãkpatɛkɛkpɛ. À sida lí lɛ̀kɛtɛnↄ nàna a gbĩ̀ia zaa zĩtɛ ari a sakaa. \v 8 A kpɛ́ kũ àdi in kú arɛ. À bòkↄ̃a kũ gãnu pìio. Lɛn kpɛ́ kũ à dↄ̀ Firi'auna nɛ́nↄgbɛ̃ kũ à sɛ̀ nↄ ũnɛ de lɛ dↄ. \v 9 Kpɛ́ pìnↄ bona, gbɛ̀ mananↄn ò pɛ̀tɛo ari à gɛ̀ɛ pɛ́ a sakaa. Ò gbɛ̀ɛ pìnↄ yↄ̃̀ gbasa ò zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ kũ sàkasakaao kpa plapla pínki. Lɛmɛ ↄn kpa de lɛ kũ bàai kpao. \v 10 Ò kpɛ́ pìnↄ ɛ̃ pɛ̀tɛ kũ gbɛ̀ gbɛ̃̀ntɛ̃ mananↄ, a kenↄ gbã̀na kà gã̀sãkuru kuri, a kenↄ sↄ̃ sↄraakↄ̃, \v 11 gbasa ò bò kũ gbɛ̀ mana kũ ò yↄ̃̀ ò ànↄ kũ sida lío. \v 12 À bĩni bò à lìka ↄn zↄ̃kↄ̃ↄ pìii, à gbɛ̀ kũ ò ànↄ vĩ didikↄ̃ana dↄ̀rↄ aakↄ̃, akũ sida lí kũ ò ànↄ kpákpa a musu, lákũ Dikiri kpɛ́ kũ a èdaao ↄn bĩni de nà. \s1 Dikiri ↄn pↄ́nↄ \p \v 13 Kína Sulemanu gbɛ̃nↄ zĩ̀ ò Huramu sísi zaa Taya, akũ ò sù kãao. \v 14 Huramu pì da bi Nafatali burimɛ, akũsↄ̃ gyaanↄmɛ. A de bi Taya gbɛ̃mɛ, akũsↄ̃ mↄ̀gotɛ̃ ↄzĩkɛriimɛ. Huramu pì ↄ̃ndↄ̃ kũ asãnsĩnio kũ dↄ̃naao vĩ mↄ̀gotɛ̃ zĩ sĩnda pínki gũn. Kũ à sù kína Sulemanu kĩnaa, akũ à zĩ kũ à dàarɛ kɛ̀ pínki. \v 15 À mↄ̀gba pì mɛ̀n pla kũ mↄ̀gotɛ̃o. A pínki lei kà gã̀sãkuru baro plansari, a lɛ́ yàasa kà kuri awɛɛpla. \v 16 À a fùraa pì kũ mↄ̀gotɛ̃o mɛ̀n pla à kùtɛ mↄ̀gba pìnↄ musu. Fùraa pìnↄ lei kà gã̀sãkuru sↄsↄↄro. \v 17 À mↄ̀kakↄ̃ananↄ pì, akũ à fĩ̀fĩ a fùraa pìnↄa lán mↄ̀wakarɛ bà, ò lokolokona mɛ̀n suppla. \v 18 À pↄ́nↄ pì lán bísi nɛ́nↄ bà à dↄ̀dↄ mↄ̀gba fùraa pìnↄa à lìkai dↄ̀rↄ pla, mↄ̀kakↄ̃anaa pìnↄ gɛ̃i kũ a musuo. A fùraa pìnↄn lɛɛlɛmɛ pínki. \v 19 À Dikiri kpɛ́ èdaa mↄ̀gba fùraa pìnↄ pì kũ dↄ̃naao lán tafetira vú bà. Tafetira vú pìnↄ lei kà gã̀sãkuru siisiikↄ̃. \v 20 Bísi nɛ́ pìnↄn dↄdↄ mↄ̀gba fùraa pìnↄ kũ̀dↄki musu mɛ̀n wàa dodo likana mↄ̀kakↄ̃anaa pìnↄi dↄ̀rↄdↄrↄ. \v 21 Akũ à mↄ̀gba pìnↄ pɛ̀tɛpɛtɛ kũ ò Dikiri kpɛ́ èda kũna. À tↄ́ kpà ↄpla pↄ́nɛ Ani Kátɛ, ↄzɛ pↄ́ sↄ̃ Gbãna Kúa. \v 22 Mↄ̀gba pìnↄ fùranↄ bò lán tafetira vú bà. Lɛn à mↄ̀gba pìnↄ pì lɛ pínki. \p \v 23 À mↄ̀ↄ kàsa íkaki ũ bùkutu. A lɛ́ la kpa ari a lɛ́ dire kpa kà gã̀sãkuru kuri, a lei kà gã̀sãkuru sↄↄro, a lɛ́ yàasa sↄ̃ baraakuri. \v 24 À ↄzĩ kɛ̀ íkaki pìia lán tùrunↄ bà, à lìka a lɛ́i gɛ̃i dↄ̀rↄ pla, gã̀sãkuru do pínki tùru mɛ̀n kuri. À íkaki pìi kàsa lɛɛlɛ kũ tùru wãnzãnde pìnↄ. \v 25 Íkaki pì di zùsa mɛ̀n kuri awɛɛplanↄa. Zù mɛ̀n aakↄ̃nↄ mì dↄ gugbãnduru kpa, mɛ̀n aakↄ̃nↄ ifãlɛtɛ kpa, mɛ̀n aakↄ̃nↄ gɛ̀nↄmidↄki kpa, mɛ̀n aakↄ̃nↄ sↄ̃ ifãboki kpa. Íkaki pì di ń musu, akũsↄ̃ ń pↄ̀rↄnↄ dↄdↄ guragura. \v 26 Íkaki pìi gègetee kà ↄla yàasa ũ. A sã de lán oro sã bà, lán tafetira sã bà. Dirↄm lɛ́ wàa do ín àdi sí. \p \v 27 À tadibↄnↄ pì kũ mↄ̀gotɛ̃o mɛ̀n kuri. Ń pínki gbã̀na kà gã̀sãkuru siikↄ̃, a yàasa dↄ siikↄ̃, a lei sↄ̃ aakↄ̃. \v 28 Kũ ò tadibↄↄ pìnↄ pì, ò mↄ̀ lɛ̀kɛtɛnↄ kpà à gbánↄ dagura. \v 29 Akũ ò músu wãnzãnnↄ kɛ̀ mↄ̀ lɛ̀kɛtɛɛ pìnↄa pínki kũ zùsa wãnzãnnↄ kũ kɛrubu wãnzãnnↄo. Ò lávutãna wãnzãn kɛ̀ músuu pìnↄ kũ zùsa pìnↄ musu kũ a gɛ̃io. \v 30 Tadibↄↄ pìnↄ mↄ̀gotɛ̃ gére kũ gòoo vĩ mɛ̀n siisiikↄ̃. Ò gbá vĩ mɛ̀n siisiikↄ̃ dↄ. Gbá pìnↄ musun òdi ta din. Ò gbá pìnↄ kàsa, ò lávutãna wãnzãn kɛ̀ a kpa siikↄ̃a. \v 31 Tadibↄↄ pìnↄ lɛ́ wɛ̃na bùkutu, a lɛ́ kpa bona gã̀sãkuru do, akũsↄ̃ à lòkotoo kà ↄtã do. Ò wãnzãn kɛ̀ a lɛ́ kũ à bò musua dↄ. Tadibↄↄ pìnↄ mↄ̀ lɛ̀kɛtɛ kusurudenↄ vĩ, ò de bùkuturo. \v 32 Gére pìnↄn kú mↄ̀ lɛ̀kɛtɛɛ pìnↄ gɛ̃i. A gònↄ pɛ́pɛna tadibↄↄ pìnↄ gbánↄa. Gére pìnↄ lei kà gã̀sãkuru do kũ a kusuo. \v 33 Ò gére pìnↄ pì lán sↄ̃go pↄ́ bàmɛ. Ò a gònↄ kũ a gérenↄ kũ a mↄ̀tererenↄ kũ a oronↄ kàsa kũ mↄ̀gotɛ̃o pínki. \v 34 Tadibↄↄ pìnↄ kũki vĩ mɛ̀n siisiikↄ̃ a kusurunↄa. \v 35 Tadibↄↄ pìnↄ musu de bùkutu, a lei kà ↄtã do. A gbánↄ kũ a mↄ̀ lɛ̀kɛtɛnↄn na tadibↄↄ pìnↄ musu. \v 36 À kɛrubu wãnzãn kɛ̀ a gbánↄ kũ a mↄ̀ lɛ̀kɛtɛnↄa kũ músu wãnzãnnↄ kũ domina línↄ wãnzãnnↄo, gu kũ à lè pínki. À lávutãna wãnzãn kɛ̀ à lìkai dↄ. \v 37 Lɛn à tadibↄↄ pìnↄ pì lɛ. À kàsa pↄ́ dokↄ̃nↄ gũmmɛ, ń zↄ̃kↄ̃kɛ kũ ń bonaao lɛɛlɛmɛ. \p \v 38 Akũ à dàgaa pì kũ mↄ̀gotɛ̃o mɛ̀n kuri. A pínki dì í sí dirↄm lɛ́ siisiikↄ̃. Dàgaa pìnↄ yàasa kà gã̀sãkuru siisiikↄ̃. Kũ à dàgaa pìnↄ dìdi tadibↄ mɛ̀n kurii pìnↄa, \v 39 akũ à kàtɛ Dikiri kpɛ́ arɛ, mɛ̀n sↄↄro ↄplai, mɛ̀n sↄↄro ↄzɛi. À íkaki pìi dìtɛ ↄzɛ kpa Dikiri kpɛ́ kusuru kũ à kú ifãboki gɛ̀nↄmidↄki kpa sarɛ. \v 40 Akũ Huramu oro túbukabↄnↄ kũ a sɛ́tɛbↄnↄ kũ ta arusibↄnↄ pì dↄ. Lɛn à Dikiri ↄn zĩ kũ kína Sulemanu dàarɛ kɛ̀ lɛ, à a lakiti kɛ̀ pínki. \v 41 Zĩ kũ à kɛ̀ɛ pìnↄn dí: Mↄ̀gba mɛ̀n pla, a fùra kũ à bò lán lo bà kũ à kú mↄ̀gba pìnↄ musu mɛ̀n pla, mↄ̀kakↄ̃ana kũ à zã blèo a fùraa pìnↄa mɛ̀n pla, \v 42 bísi nɛ́ kũ à dↄ̀dↄ mↄ̀kakↄ̃anaa pìnↄa musu mɛ̀n wàa pla. À kɛ̀ ari dↄ̀rↄ pla zãblebↄ ũ mↄ̀gba fùraa pìnↄa. \v 43 Tadibↄↄ pìnↄ mɛ̀n kuri kũ a dàganↄ mɛ̀n kuri. \v 44 Íkaki mɛ̀n do kũ zùsa kũ à kú a zĩtɛnↄ mɛ̀n kuri awɛɛpla. \v 45 Túbukabↄↄ pìnↄ kũ a sɛ́tɛbↄnↄ kũ ta arusibↄnↄ. Pↄ́ kũ Huramu pì kína Sulemanunɛ Dikiri ↄn pↄ́ ũnↄ pínki, à ń pí kũ mↄ̀gotɛ̃ kũ ò lↄ̀lↄↄomɛ. \v 46 Kína tò ò pↄ́ pìnↄ kàsa kũ Yoda gbĩ̀io zaa Suko kũ Zarɛtão dagura. \v 47 Sulemanu dí tó ò pↄ́ kũ ò pì kũ mↄ̀gotɛ̃oo pìnↄ yↄ̃ kilooa à a tìkisi dↄ̃̀ro, kũ à kɛ̀ dasi yãi. \p \v 48 Sulemanu pↄ́ kũ à kú Dikiri kpɛ́ gũnnↄ pì dↄ, turaretitikpataki kũ ò kɛ̀ kũ wuraao kũ wura teburu kũ òdi Dikiri burodi kátɛaao \v 49 kũ fitiladibↄ kũ ò kàtɛ kpɛ́da gũn kpɛ́nɛ arɛ ↄplai kũ ↄzɛo mɛ̀n sↄsↄↄro. Ò pì kũ wuraao atɛ̃nɛ kũ a fitilanↄ kũ a kpàkonↄ pínki, ò lávu wãnzãn kɛ̀ḿma. \v 50 À wura tokonↄ pì dↄ kũ fitiladɛbↄnↄ kũ tanↄ kũ gↄ̃mbↄnↄ kũ tɛ́sibↄnↄ kũ kpɛ́nɛ kũ òdi pi Ludakuki gbà asigbenↄ kũ kpɛ́da pↄ́nↄ. \v 51 Kũ kína Sulemanu Dikiri ↄn zĩ pìi kɛ̀ à làka pínki, akũ à sù kũ wuraao kũ andurufuuo kũ pↄ́ kũ a de Dauda dìtɛ Dikiri pↄ́ ũnↄ, akũ à kà Dikiri ↄn aruzɛkɛkatɛkin. \c 8 \s1 Tana kũ Dikiri àkpatiio a kpɛ́n \p \v 1 Akũ kína Sulemanu Isaraila gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ sìsi Yurusalɛmu, ń buri don'arɛdenↄ kũ ń ↄmbedenↄ ń pínki, de ò su ò Dikiri bàka kunna kũńwo àkpati sɛ́ Dauda wɛ̃tɛ kũ òdi pi Zaiↄ̃ ò suo. \v 2 Akũ Isarailanↄ kàkara a arɛ ń pínki mↄ supplade Ɛtanimu dikpɛgↄrↄ zĩ. \v 3 Kũ Isaraila gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kàkara ń pínki, akũ sa'orinↄ Dikiri àkpatii pìi sɛ̀ \v 4 kũ dakarɛki kutao kũ Dikiri pↄ́ kũ ò kú a gũnnↄ. Sa'orinↄ kũ Levi burinↄ mɛ́ ò pↄ́ pìnↄ sɛ̀ ò sùo, \v 5 akũ kína Sulemanu kũ Isaraila kũ ò kàkaraainↄ sa ò kũ sãnↄ kũ zùnↄ àkpatii pì arɛ. Pↄ́ kũ ò sa òoo pìnↄ dasi kɛ̀ zↄ̃kↄ̃, adi sí naroro. \v 6 Akũ sa'orinↄ gɛ̃̀ kũ Dikiri bàka kunna kũńwo àkpatiio a kpɛ́n ari kpɛ́nɛ kũ òdi pi Ludakukin. Ò dìtɛ a ditɛkia gwe kɛrubunↄ gɛ̃i. \v 7 Kɛrubuu pìnↄ dɛ̀mbɛrɛnↄn poroporona àkpatii pì kũ a sɛ́linↄla. \v 8 A sɛ́li pìnↄ gbã̀na ari òdi ń lɛ́ e Dikiri kpɛ́ kpɛ́da gũn, ama òdi e ↄnnlo. Lí pìnↄn kú gwe ari kũ a gbãrao. \v 9 Pↄ́ke kú àkpatii pìi gũnlo, tó adi kɛ gbɛ̀ anlo mɛ̀n pla kũ Musa dàn zaa Orɛbu, gu kũ Dikiri pì a bàka nigↄ̃ kú kũ Isarailanↄ ń bona Misila gbɛra baasiro. \p \v 10 Kũ sa'orinↄ bↄ̀tɛ Dikiri kpɛ́n, túsukpɛ kpɛ́ pìi pà, \v 11 odi fↄ̃ ò gɛ̃̀ ò ń zĩ kɛ gwero túsukpɛ pì yãi, zaakũ Dikiri gakuri a kpɛ́ pà. \v 12 Akũ Sulemanu pì: Dikiri pì ánigↄ̃ kú túsukpɛ sira gũmmɛ. \v 13 Akũ à pì Dikirinɛ: Ma kpɛ́ naasi díkĩna bònnɛ, ǹgↄ̃ kú a gũn gↄrↄ sĩnda pínki. \v 14 Akũ à lìtɛ à arɛ dↄ̀ paria à sa mana òńnɛ. \v 15 Akũ à pì: Ò Dikiri Isarailanↄ Luda sáabu kpá! À lɛ́ sɛ̀ ma de Daudanɛ, akũ à pàpa. Zaakũ à pì, \v 16 zaa gↄrↄ kũ a a gbɛ̃ Isarailanↄ bↄ̀tɛ Misila, ádi Isaraila wɛ̃tɛ ke ditɛ ò kpɛ́ bon arɛro. Daudan a sɛ̀ a gbɛ̃ Isarailanↄ don'arɛde ũ. \v 17 Kũ ma de Dauda ye à kpɛ́ bo Dikiri Isarailanↄ Ludanɛ, \v 18 akũ Dikiri pìnɛ kpɛ́bonaarɛ de a tↄ́ gↄ̃ kúa laasun kũ à kɛ̀ɛ pì mana, \v 19 ama adi kɛ àkũ mɛ́ ani boarɛro, a zĩda nɛ́ ke mɛ́ ani boarɛ. \v 20 Akũ Dikiri kɛ̀ lákũ à a lɛ́ sɛ̀nɛ nà. Ma gↄ̃ ma de Dauda gɛ̃nɛ ũ, ma vutɛ Isaraila kpatan lákũ Dikiri Isarailanↄ Luda a lɛ́ sɛ̀ nà, akũ ma kpɛ́ dí bònɛ de a tↄ́ gↄ̃ kúa yãi. \v 21 Gwen ma Dikiri àkpati ditɛki kɛ̀kɛn. Dikiri bàka kunna kũ ó dizinↄ ń bona Misila gbɛra yã kú a gũn. \s1 Sulemanu aduakɛna a gbɛ̃nↄnɛ \p \v 22 Sulemanu arɛ dↄ̀ Dikiri gbagbakia Isaraila kũ ò kakarana gwenↄ wára ń pínki, akũ à a ↄnↄ sɛ̀ musu \v 23 à pì: Dikiri Isarailanↄ Luda, gbɛ̃ke dì sí lɛkↄ̃a kũnwo musu ke zĩtɛro. N gbɛ̃kɛ gũn n bàka kú kũ n zↄ̀bleri kũ ò tɛ́ n zɛ́n kũ nɛ̀sɛdoonↄ. \v 24 N yã kũ n a lɛ́ sɛ̀ n zↄ̀bleri ma de Daudanɛɛ pàpa. N ò kũ lɛ́omɛ yã, gbãra sà n pàpa. \v 25 Tera sà Dikiri Isarailanↄ Luda, n lɛ́ sɛ̀ n zↄ̀bleri ma de Daudanɛ n pì, tó a burinↄ ń zĩda kũna dↄ̃ akũsↄ̃ ò tɛ́ n zɛ́n lákũ à tɛ́i nà, onigↄ̃ kú Isaraila kpatan gↄrↄ sĩnda pínki. \v 26 Isarailanↄ Luda, ǹ tó yã kũ n ò n zↄ̀bleri ma de Daudanɛ kɛ yãpura ũ sà. \v 27 Ama Luda, ĩnigↄ̃ kú zĩtɛ la yãpuran yá? Musu kũ a leikɛo ni fↄ̃ à n síro, bele kpɛ́ kũ ma bònnɛ díkĩna sàa? \v 28 Dikiri ma Luda, ǹ laakari dↄ makũ n zↄ̀bleriia, ǹ ma aduakɛna kũ ma kutɛkɛnao sí. Ǹ sã kpá ↄ́ kũ makũ n zↄ̀bleri matɛn dↄnyĩi kũ adua kũ matɛn kɛmmao gbãra. \v 29 Ǹ tó n wɛ́ gↄ̃ pɛna kpɛ́ díkĩnaa gwãani kũ fãnantɛ̃o, gu kũ n pì n tↄ́ nigↄ̃ kúa díkĩna pìi. Ǹ adua kũ makũ n zↄ̀bleri madì kɛ arɛdↄna gu día ma. \v 30 Tó makũ n zↄ̀bleri ke n gbɛ̃ Isarailanↄ arɛ dↄ̀ gu día, tó ó wɛ́ kɛ̀mma, ǹgↄ̃ ó wɛ́kɛna sí zaa n kúkia musu ǹ sùru kɛ kũoo. \p \v 31 Tó gbɛ̃ taari kɛ̀ a gbɛ̃dakenɛ, akũ ò pìnɛ à yã sí kũ n tↄ́o, tó à sù à yã sì kũ n tↄ́o n gbagbaki dí arɛ, \v 32 ǹgↄ̃ zɛ kũńwo zaa n kúkia musu ǹ mↄńnɛ. Ǹgↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ n zↄ̀blerinↄnɛ ǹ yã da taaridela, de a yãkɛna wí a musu ǹ yã nna kpá taarisaridea, de ò le ò dↄ̃ kũ à yãke vĩro. \v 33 Tó n gbɛ̃ Isarailanↄ ibɛrɛnↄ zĩ̀i blèḿma durunna kũ ò kɛ̀nnɛ yãi, ò tà kũńwo, tó ò ɛ̀ra ò arɛ dↄ̀mma ò n sisi, tó ò wɛ́ kɛ̀mma ò kútɛ kɛ̀nnɛ kpɛ́ díkĩnaa, \v 34 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kũńwo ǹ sùru kɛ kũńwo kũ ń durunnanↄ, ǹ su kũńwo bùsu kũ n kpà ń dizinↄa díkĩna pìi gũn. \p \v 35 Tó ludambɛ gↄ̃̀ da wárawara, legũ dì maro kũ ò durunna kɛ̀nnɛ yãi, tó ò arɛ dↄ̀ gu díkĩnaa ò wɛ́ kɛ̀mma ò n sisi, akũsↄ̃ ò kpɛ lì ń durunnanɛ kũ n wɛ́ tã̀ḿma yãi, \v 36 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kũńwo ǹ sùru kɛ kũńwo kũ ń durunnanↄ. Ǹgↄ̃ ń da zɛ́ manan, ǹ tó legũ ma n bùsu kũ n kpà n gbɛ̃nↄa ń pↄ́ ũ dí gũn. \v 37 Tó nà ke gagagyã kà bùsu dín, ke pↄ́wɛsirakũ ke pↄ́pukpana ke kwanↄ ke kwa'eseblerinↄ ke tó ibɛrɛnↄ lìka ń wɛ̃tɛ kei ke tó kisira ke gyã gɛ̃̀ ń tɛ́, \v 38 tó ń gbɛ̃ke yã kũ à a le dↄ̃̀, tó à a ↄ dↄ̀ kpɛ́ díkĩna kpa, tó à wɛ́ kɛ̀mma à kútɛ kɛ̀nnɛ, \v 39 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kãao ǹ sùru kɛ kãao, ǹ kpái. Ǹgↄ̃ fĩna bonɛ a yãkɛnaaa, zaakũ ń a nɛ̀sɛ dↄ̃. Mↄkↄ̃n mɛ́ ń gbɛ̃ sĩnda pínki nɛ̀sɛ dↄ̃. \v 40 Lɛn onigↄ̃ vĩna kɛnnɛ lɛ ari ń wɛ̃̀ndi lɛ́n bùsu kũ n kpà ń dizinↄa díkĩna gũn. \p \v 41-42 Zaakũ oni n tↄ́ zↄ̃kↄ̃ kũ n gã̀sã gbãnao kũ n ↄ kũ à poronaao baaru ma, tó gbɛ̃ zĩ̀tↄ kũ à de n gbɛ̃ Isaraila buri ũro bò bùsu zã̀zãn à sù n tↄ́ yãi, tó à arɛ dↄ̀ kpɛ́ día à wɛ́ kɛ̀mma, \v 43 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kãao ǹ yã kũ à wɛ́ kɛ̀mma kɛnɛ, de andunia buri sĩnda pínki le à n tↄ́ dↄ̃, ò vĩna kɛnnɛ lákũ n gbɛ̃ Isarailanↄ dì kɛnnɛ nà, onigↄ̃ dↄ̃ kũ n tↄ́ kú kpɛ́ kũ ma bò día. \p \v 44 Tó n gbɛ̃nↄ bↄ̀tɛ ò gɛ̀ɛ zĩ̀ ká kũ ń ibɛrɛnↄ, bee gu kũ n ń zĩn pínki, tó ò arɛ dↄ̀ wɛ̃tɛ kũ n sɛ̀ día kũ kpɛ́ kũ ma bònnɛ dío, tó ò wɛ́ kɛ̀mma, \v 45 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kũńwo kútɛ kũ ò kɛ̀nnɛ yãi, ǹ yã nna kpáḿma. \v 46 Zaakũ gbɛ̃ke dì gí durunna kɛiro, tó ò durunna kɛ̀nnɛ, tó n pↄ fɛ̃̀ńyĩ n ń ná ń ibɛrɛnↄnɛ ń ↄĩ, tó ò tà kũńwo ń bùsun zĩ̀zↄnↄ ũ bùsu zã̀zã ke a kãnin yá, \v 47 tó ò nɛ̀sɛɛ lìtɛ bùsu kũ òtɛn zↄ̀ blen pìi gũn, tó ò ɛ̀ra ò kútɛ kɛ̀nnɛ gwe ò pì: O durunna kɛ̀, o taari kɛ̀, o yã vãni kɛ̀, \v 48 tó ò arɛ dↄ̀mma kũ nɛ̀sɛ mɛ̀n doo kũ ń pↄyeinaao pínki zaa bùsu kũ òtɛn zↄ̀ blen ń ibɛrɛnↄnɛ pìi gũn, tó ò arɛ dↄ̀ bùsu kũ n kpà ń dizinↄa kũ wɛ̃tɛ kũ n sɛ̀ɛo kũ kpɛ́ kũ ma bònnɛ díooa, tó ò wɛ́ kɛ̀mma, \v 49 zaa n kúkia musu ǹgↄ̃ zɛ kũńwo kútɛ kũ ò kɛ̀nnɛ yãi, ǹ yã nna kpáḿma. \v 50 Ǹgↄ̃ sùru kɛ kũ n gbɛ̃ kũ ò durunna kɛ̀nnɛnↄ kũ taari kũ ò kɛ̀ɛo, ǹ tó gbɛ̃ kũ òtɛn zↄ̀ bleńnɛnↄ ń wɛ̃nda gwa, \v 51 zaakũ n pↄ́vĩnanↄmɛ, n gbɛ̃ kũ n ń bↄ́tɛ Misilanↄ wɛ́tãmma pãsĩ gũnnↄmɛ. \p \v 52 Ǹ tó n wɛ́ gↄ̃ kú makũ n zↄ̀bleriia, ǹ sã kpá kútɛ kũ ma kɛ̀nnɛi kũ kútɛ kũ n gbɛ̃ Isarailanↄ kɛ̀nnɛo. Ǹ sã kpáńyĩ gↄrↄ kũ ò wiki lɛ̀mma pínki. \v 53 Dikiri Luda, zaakũ andunia buri sĩnda pínki gũn mↄ́kↄ̃nↄn n ń sɛ́ n gbɛ̃nↄ ũ, lákũ n ò n zↄ̀bleri Musa gãi nà gↄrↄ kũ n ó dizinↄ bↄ̀tɛ Misila. \p \v 54 Gↄrↄ kũ Sulemanu tɛn wɛ́ kɛ Dikiria, à kutɛna a kosoamɛ kũ a ↄnↄo porona musu. Kũ à adua kɛ̀ à làka, akũ à fùtɛ à zɛ̀ Dikiri gbagbakia gwe, \v 55 akũ à sa mana ò Isaraila kũ ò kú gwenↄnɛ ń pínki, à ò gbãnagbãna à pì: \v 56 Ò Dikiri sáabu kpá, zaakũ à ókↄ̃nↄ a gbɛ̃ Isarailanↄ gbà ĩampaki lákũ à ò nà. Yã mana kũ à a lɛ́ sɛ̀ a zↄ̀bleri Musa gãinↄ pàpa pínki, a ke dí lɛ́tɛ pãro. \v 57 Dikiri ó Luda gↄ̃ kú kũoo, lákũ à kú kũ ó dizinↄo nà. Àsun ó tónlo, àsun pã kpáwáiro. \v 58 À tó ò swɛ̃̀ kpáawa ògↄ̃ tɛ́ a zɛ́n, ògↄ̃ a yãditɛnanↄ kũna kũ yã kũ à dà ó dizinↄnɛnↄ, ògↄ̃ a ↄdↄki gwa. \v 59 Adua kũ ma kɛ̀ Dikiri ó Ludaa gↄ̃ dↄn fãnantɛ̃ kũ gwãanio. Àgↄ̃ yã nna kpá makũ a zↄ̀bleriia kũ a gbɛ̃ Isarailanↄ lákũ gu dìgↄ̃ dↄ nà, \v 60 de andunia buri sĩnda pínki le à dↄ̃ kũ Dikiri bi Ludamɛ, a pãnde kunlo. \v 61 À kũ̀ à á swɛ̃̀ kpá Dikiri ó Ludaa mámmam, àgↄ̃ a ↄdↄki gwa, àgↄ̃ a yãditɛnanↄ kũna lákũ á kũna gbãra nà. \s1 Dikiri ↄn sakɛnaa \p \v 62 Akũ kína kũ Isarailanↄ ń pínki sa ò Dikiria. \v 63 Sulemanu kɛnnakũkↄ̃o sa ò Dikiria kũ zùnↄ dúbu baro awɛɛpla kũ sãnↄ dúbu basuddo. Lɛn kína kũ Isarailanↄ ń pínki Dikiri ↄn sa kɛ̀ lɛ. \v 64 Zĩ pìia kína gbã̀ bò ↄn kũ à kú Dikiri kpɛ́ kpɛ́lɛlɛaanɛ, akũ à sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ ò gwe kũ pↄ́blewɛ gbao kũ kɛnnakũkↄ̃o sa nísio, zaakũ sa'oki kũ à kɛ̀ kũ mↄ̀gotɛ̃o kũ à kú Dikiri kpɛ́ kpɛ́lɛlɛa zↄ̃kↄ̃ro, adi fↄ̃ à sì pínkiro. \v 65 Zĩ birea Sulemanu kũ Isarailanↄ ń pínki dikpɛ kɛ̀ Dikiri ń Ludanɛ ari gↄrↄ suppla, akũ ò Kutadↄna dikpɛ kɛ̀ gↄrↄ suppla dↄ. A pínki kɛ̀ gↄrↄ gɛ̃ro donsari. Ò dasi manamana, ò bò zaa Lebo Amata ari à gɛ̀ɛ pɛ́ Misila bùsu lɛ́zɛki swaa. \v 66 A gↄrↄ sↄraakↄ̃de zĩ à ń gbárɛ, akũ ò lɛ́ zàa ò tà ń bɛa kũ pↄnnao. Ń pↄ kɛ̀ nna yã mana kũ Dikiri kɛ̀ a zↄ̀bleri Dauda kũ a gbɛ̃ Isarailanↄnɛ pínki yãi. \c 9 \s1 Dikiri bo à suna Sulemanua \p \v 1 Kũ Sulemanu Dikiri ↄnn kàtɛ à làka kũ a ↄnnwo kũ zĩ kũ a pↄ kúanↄ pínki, \v 2 akũ Dikiri ɛ̀ra à bò à sùa a gɛ̃̀n pladeo lákũ à bò à sùa Gibiↄ̃ nà \v 3 à pìnɛ: Ma adua kũ n kɛ̀ kũ kútɛ kũ n kɛ̀mɛnɛoo mà. Ma kpɛ́ kũ n bòo pìi dìtɛ ma pↄ́ ũ, ma tↄ́ nigↄ̃ kúa lakanaa sari. Ma wɛ́ nigↄ̃ kúa, ma pↄ nigↄ̃ kúa. \v 4 Mↄkↄ̃n sↄ̃, tó ń tɛ́ ma zɛ́n súsu kũ nɛ̀sɛ purao lákũ n de Dauda bà, tó ń yã kũ ma dìtɛnnɛnↄ kũna kũ ma yã'onnɛnanↄ, tó ntɛni ma ↄdↄki gwa, \v 5 mani n kpata zĩni pɛ́tɛ Isarailanↄ tɛ́, anigↄ̃ lakana vĩro, lákũ ma a lɛ́ sɛ̀ n de Daudanɛ nà, ma pì a burinↄ nigↄ̃ kú Isaraila kpatan gↄrↄ sĩnda pínki. \v 6 Tó mↄkↄ̃n ke n nɛ́nↄ kpɛ lìmɛnɛ sↄ̃, tó á ma dokayãnↄ kũ yã kũ ma dìtɛárɛnↄ kũnaro, tó a gɛ do tãnanↄi ari átɛni ń gbagba, \v 7 mani Isarailanↄ bↄtɛ bùsu kũ ma kpàḿman, mani gí kpɛ́ kũ ma dìtɛ ma pↄ́ ũ pìii, oni gↄ̃ lalandi pↄ́ ũ, pina pↄ́ ũ buri sĩnda pínkinɛ. \v 8 Bee kũ kpɛ́ pì naasikɛo, a yã ni bo gbɛ̃ kũ òtɛn gɛ̃tɛ a sarɛnↄ sarɛ. Oni suru gá ò pi: À kɛ̀ dera Dikiri kɛ̀ bùsu dí kũ kpɛ́ díoonɛ lɛɛ? \v 9 Oni pińnɛ: Kũ ò pã kpà Dikiri ń Luda kũ à ń dizinↄ bↄ̀tɛ Misilai yãimɛ. Ò zɛ̀ kũ tãnanↄ, òtɛni ń gbagba òtɛn kútɛńnɛ. Abire yãin Dikiri kisira dí zĩ̀ḿma pínki. \s1 Sulemanu yãkɛna kparanↄ \p \v 10 Sulemanu ↄn mɛ̀n pla pìnↄ kàɛ wɛ̃̀ baromɛ, Dikiri ↄn kũ a zĩda bɛo. Abire gbɛran \v 11 à Galili bùsu wɛ̃tɛ kpà Taya kína Hiramua mɛ̀n baro, zaakũ Hiramu sida lí kũ pini lío kũ wuraao kpàa lákũ à yei nà. \v 12 Kũ Hiramu bò Taya à gɛ̀ɛ à wɛ̃tɛ kũ Sulemanu kpàawanↄ gwà, adi kɛnɛro, \v 13 akũ à pì: Ma gbɛ̃, wɛ̃tɛ kpate takanↄn n kpàma gwee? Akũ ò tↄ́ kpà gu pìinɛ Kabulu ari kũ a gbãrao. \v 14 Hiramu gĩnakɛ à wuraa kpã̀zã Sulemanunɛ yã tↄn siikↄ̃. \p \v 15 Gbɛ̃ kũ Sulemanu ń dá zↄ̀zĩnnↄ yãn dí. Gbɛ̃ pìnↄ mɛ́ ò Dikiri ↄn kũ Sulemanu ↄnnwo zĩ kɛ̀. Ò Milo wɛ̀ɛɛ tàta kũ bùsuuo, ò Yurusalɛmu bĩni bò, ò ɛ̀ra ò Azo kũ Mɛgidoo kũ Gɛzao kɛ̀kɛ ò kàtɛ. \v 16 Misila kína Firi'auna lɛ̀tɛ Gɛza pìia yã, akũ à sì à tɛ́ sↄ̃̀a à Kanaa kũ ò kú a gũnnↄ dɛ̀dɛ, akũ à kpà a nɛ́nↄgbɛ̃a zãkɛna gba ũ gↄrↄ kũ à a kpã̀zã Sulemanua. \v 17 Akũ Sulemanu ɛ̀ra à Gɛza pìi kɛ̀kɛ à kàtɛ kũ Bɛtoroni gɛ̃i pↄ́o \v 18 kũ Baalao kũ Tadamↄ kũ à kú a bùsu gbárannanwo \v 19 kũ wɛ̃tɛ kũ à kusuna kàtɛnnↄ kũ wɛ̃tɛ kũ a sↄ̃gonↄ kũ a sↄ̃nↄn kunnↄ kũ kpɛ́ kũ à ye à dↄ Yurusalɛmunↄ kũ Lɛbanao kũ bùsu kũ àtɛn kí bleanↄ pínki. \v 20 Buri kũ ò de Isaraila ũronↄ: Amↄrinↄ, Itinↄ, Pɛrizinↄ, Ivinↄ kũ Yebusi kũ ò gↄ̃̀nↄ ń pínki, \v 21 gbɛ̃ kũ Isarailanↄ dí fↄ̃ ò ń dɛdɛronↄ, ń buri kũ ò gↄ̃̀ ń bùsuu pìnnↄn Sulemanu ń dá zↄ̀zĩn, akũ òdigↄ̃ zĩ pì kɛ lɛ ari kũ a gbãrao. \v 22 Adi Isarailanↄ da zↄ̀zĩnlo. Mↄ́kↄ̃nↄn à ń dítɛ a zĩ̀karinↄ ũ, a ìbanↄ, a kína dakenↄ, a gbɛ̃nↄ don'arɛdenↄ, a sↄ̃godenↄ, a sↄ̃denↄ. \v 23 Mↄ́kↄ̃nↄmɛ zĩ kũ òtɛn kɛ pì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ ũ dↄ, ò gbɛ̃nↄn wàa pla kũ basuppla akurio. \p \v 24 Kũ Firi'auna nɛ́nↄgbɛ̃ bò Dauda wɛ̃tɛn à tà a kpɛ́ kũ Sulemanu bòarɛn, a gbɛran Sulemanu Milo wɛ̀ɛɛ tàta. \v 25 Wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo Sulemanu dìgↄ̃ sa o gɛ̃̀n aakↄ̃kↄ̃. Àdi sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ kũ kɛnnakũkↄ̃o sa'opↄo o sa'oki kũ à bò Dikirinɛɛa, àdi turaretiti kpata Dikiri arɛ gwe dↄ. Lɛn à Dikiri ↄn zĩnↄ kɛ̀ lɛ mámmam. \p \v 26 Kína Sulemanu gó'itɛnↄ kɛ̀ Ɛziↄ̃ Gɛba Elata sarɛ Ɛdↄmu bùsun Isira Tɛ̃ra lɛ́a. \v 27 Hiramu a góde kũ ò ísira dↄ̃nↄ zĩ̀, akũ ò dì ísira musu lɛɛlɛ kũ Sulemanu gbɛ̃nↄ. \v 28 Ò gɛ̀ɛ Ofi, ò wuraa sɛ̀tɛ gwe tↄn gɛ̃ro ò sùo kína Sulemanunɛ. \c 10 \s1 Seba bùsu saraunia suna Sulemanu kĩnaa \p \v 1 Kũ Seba bùsu saraunia mà lákũ Sulemanu tↄ́ bò nà Dikiri yã musu, akũ à sù a yↄ̃ à gwa kũ yã zĩ'ũ gbɛkanaao. \v 2 À kà Yurusalɛmu kũ a ìbanↄ dasidasi kũ pↄ́ gbĩ nnanↄo kũ wura sà zↄ̃kↄ̃ↄo kũ gbɛ̀ bɛ̀ɛrɛde kũ lakuminↄ sɛnanↄ, akũ à gɛ̀ɛ Sulemanu kĩnaa à yã kũ à kú a nɛ̀sɛɛ gũn fàaii bò kãao pínki. \v 3 Akũ Sulemanu yã kũ à làlaawanↄ bↄ̀kↄtɛnɛ pínki. A ke bↄkↄtɛna dí a furo. \v 4 Kũ saraunia pì Sulemanu ↄ̃ndↄ̃yãnↄ mà pínki, akũsↄ̃ à a bɛ kũ à bòo è \v 5 kũ pↄ́ble kũ àdi blenↄ kũ a ìbanↄ gwenaao kũ a bɛ zĩkɛrinↄ kunnaao kũ ń pↄ́kasanↄ kũ a wɛ̃kpaatɛrinↄ kũ sa'opↄ kũ òdi ká tɛ́n à tɛ́ kũ kũ à ò Dikiri ↄnnnↄ, yã pìi a kũ̀ gbãna, akũ a lɛ́ wɛ̃̀. \v 6 Akũ à pì kínanɛ: N yãkɛnanↄ kũ n ↄ̃ndↄ̃ baaru kũ ma mà zaa ma bùsunwo bi yãpuramɛ. \v 7 Mádi yã pìnↄ síro ari ma gɛ ma kao la, akũ ma wɛ́ sìalɛ sà. Odi omɛnɛ pínki sero fá! N ↄ̃ndↄ̃ kũ n aruzɛkɛnↄn de lákũ ma a baaruu mà nàla zã̀. \v 8 Mìnnadenↄmɛ n gbɛ̃nↄ ũ kũ n ìba kũ òdigↄ̃ kú kũnwo gↄrↄ sĩnda pínki, ògↄ̃ n ↄ̃ndↄ̃yã manↄ! \v 9 Ò Dikiri n Luda sáabu kpá, zaakũ n yã kàagu, akũ à n ka Isarailanↄ kpatan. Yenyĩ kũ Dikiri vĩ kũ Isarailanↄ gↄrↄ sĩnda pínki mɛ́ à tò à n ka kína ũ, de ǹgↄ̃ yã gↄ̃gↄ̃ńnɛ a zɛ́a. \v 10 Akũ saraunia pì kína gbà wura tↄn siikↄ̃ kũ pↄ́ gbĩ nnanↄo dasidasi manamana kũ gbɛ̀ bɛ̀ɛrɛdenↄ. Pↄ́ gbĩ nna kũ à kína Sulemanu gbàa pìnↄ zↄ̃kↄ̃, gbɛ̃ke dí suonɛ à kà lɛ ziki doro. \p \v 11 Hiramu gó'itɛ kũ ò sù kũ Ofio kũ wuraaonↄ sù kũ lí bɛ̀ɛrɛdenↄ manamana kũ gbɛ̀ bɛ̀ɛrɛdenↄ dↄ. \v 12 Akũ kína Dikiri ↄn pↄ́nↄ kɛ̀o kũ a zĩda bɛ pↄ́nↄ, à mↄrↄnↄ kũ gidigbonↄ kɛ̀o lɛ̀sirinↄnɛ dↄ. Odi su kũ lí pì burio à kà lɛ ziki doro, odi wɛ́ si a takalɛ doro ari kũ a gbãrao. \p \v 13 Pↄ́ kũ Seba bùsu saraunia pì yei pínki à gbɛ̀ka kína Sulemanua, akũ à a gbà, gba kũ à kɛ̀nɛ yↄ̃nkↄyↄ̃nkↄnↄ baasi. Akũ à ɛ̀ra à tà a bùsun kũ a ìbanↄ. \s1 Sulemanu gakurikɛ \p \v 14 Wura kũ àdi su Sulemanua wɛ̃̀ kũ wɛ̃̀ɛo dì ká tↄn baro awɛɛ'aakↄ̃, \v 15 táfe kũ táa'orinↄ kũ lagatarinↄ kũ Larubu kínanↄ kũ a bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ dì suonɛ baasi. \v 16 À sɛ̃gbako zↄ̃kↄ̃nↄ kɛ̀ kũ wura kũ ò gbɛ̃̀gbɛ̃ɛo mɛ̀n wàa do, ń baadi tìkisii kà kiloo aakↄ̃kↄ̃ kũ a kusuo. \v 17 À sɛ̃gbako fítinnanↄ kɛ̀o dↄ, ń baadi tìkisii ye à ká kiloo plapla. À sɛ̃gbako pìnↄ kàtɛ kpɛ́ kũ òdi pi Lɛbana Líkpɛn. \v 18 Kína kíblegba zↄ̃kↄ̃ↄ kɛ̀ kũ wisa sakaao, akũ à wura atɛ̃nɛ kùtɛa. \v 19 Gbàa pì didiki vĩ, a gbápɛki mɛ̀n suddo. A kpɛnaki musu de mↄrↄ kusuru sari. À gã̀sãdikinↄ vĩ, músu taka kũ ò kɛ̀nↄn zɛzɛna gã̀sãdiki pìnↄ sarɛ. \v 20 Músuu pìnↄn zɛzɛna gbápɛki pìnↄa kpa pla, a pínki kà kuri awɛɛpla. Odi gbàa pìi taka kɛ bùsu ken zikiro. \v 21 Kína Sulemanu tokonↄ bi wuraamɛ pínki. Kpɛ́ kũ òdi pi Lɛbana Líkpɛ pↄ́nↄ pínki bi wuraamɛ atɛ̃nɛ. Andurufu pↄ́ke kú gwero, zaakũ òdi andurufu ditɛ pↄ́ke ũ Sulemanu gↄrↄaro. \p \v 22 Kína gó'itɛnↄ dìgↄ̃ dina ísirala kũ Hiramu gónↄ. Wɛ̃̀ aakↄ̃ pínki òdigↄ̃ su kũ wuraao kũ andurufuuo kũ wisa sakaao kũ gbakũnↄ kũ zã̀nↄ. \v 23 Kína Sulemanu aruzɛkɛ kũ a ↄ̃ndↄ̃o zↄ̃kↄ̃ de andunia kínanↄ pↄ́la ń pínki. \v 24 Baadi pínki tɛn zɛ́ wɛtɛ à wɛ́ si Sulemanulɛ à a ↄ̃ndↄ̃yã kũ Luda dànɛ a swɛ̃̀n ma. \v 25 Wɛ̃̀ sĩnda pínki baadi dìgↄ̃ sunɛ kũ a gbao: Andurufu pↄ́nↄ, wura pↄ́nↄ, utanↄ, zĩ̀kabↄnↄ, pↄ́ gbĩ nnanↄ, sↄ̃nↄ kũ baragbãsↄ̃nↄ. \v 26 Sulemanu sↄ̃gonↄ kũ sↄ̃nↄ kàkara. A sↄ̃go pìnↄ kà wàa suppla, a sↄ̃nↄ sↄ̃ dúbu kuri awɛɛpla. Òdi a sↄ̃ pìnↄ gwa a sↄ̃go wɛ̃tɛnↄ gũn kũ a bɛ Yurusalɛmuo. \v 27 Kína tò andurufu gↄ̃ di Yurusalɛmu lán gbɛ̀ɛ bà, akũsↄ̃ sida lí kũ òdi kpɛ́ boo dasi lán bɛ̀tɛ lí bà sɛ̃̀n. \v 28 Òdi bo kũ Sulemanu sↄ̃ pìnↄ zaa Misila kũ Silisia bùsuuomɛ. Kína lagatarinↄ mɛ́ òdi gɛ́ lúlu gwe. \v 29 Òdi sↄ̃gonↄ lúlu Misila andurufu ↄgↄ mɛ̀n wàa aakↄ̃mɛ, sↄ̃nↄ sↄ̃ mɛ̀n basuppla akuri, akũ àdi ɛra à sↄ̃ pìnↄ yía Iti kínanↄa kũ Siria kínanↄ. \c 11 \s1 Sulemanu nↄnↄ \p \v 1 Kína Sulemanu yè buri pãnde nↄgbɛ̃nↄi dasi. Firi'auna nɛ́nↄgbɛ̃ baasi, akũ à Mↄabunↄ kũ Amↄninↄ kũ Ɛdↄmunↄ kũ Sidↄ̃denↄ kũ Itinↄ sɛ̀sɛ nↄnↄ ũ. \v 2 Dikiri pì Isarailanↄnɛ òsun buri pìnↄ sɛ́ro, zaakũ oni ń sãtɛmɛ, de ò tɛ́ ń tãnanↄi. Bee kũ abireo ń yenyĩ Sulemanu kũ̀ gbãna. \v 3 À kínanɛnↄ sɛ̀sɛ nↄnↄ ũ gbɛ̃nↄn wàa aakↄ̃ kũ basↄↄroo, akũsↄ̃ à nↄ yìgisaridenↄ vĩ dↄ wàa do kũ basↄↄroo. Akũ a nↄ pìnↄ a sã̀tɛ. \v 4 Kũ zĩkũ tɛn gɛ̃n, a nↄnↄ tò à tɛ̀ tãnanↄi, adi a swɛ̃̀ kpá Dikiri a Ludaa mámmam lán a de Dauda bàro. \v 5 À tɛ̀ Sidↄ̃denↄ tãna Asatorɛi kũ Amↄninↄ tãna Mↄlɛki kũ Luda zã̀aguo. \v 6 À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀, adi tɛ́i kũ nɛ̀sɛdoo lán a de Dauda bàro. \v 7 Akũ à gɛ̀ɛ à tãnagbagbaki bò sĩ̀sĩ kũ à kú Yurusalɛmu ifãboki kpa musu Mↄabunↄ tãna gina Kɛmↄsinɛ kũ Amↄninↄ tãna gina Mↄlɛkio. \v 8 Lɛn à kɛ̀ lɛ a buri pãnde nↄnↄnɛ ń pínki, akũ ò turaretiti kpàta ń tãnanↄnɛ ò sa òḿma. \p \v 9 Akũ Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀ Sulemanui kũ à kpɛ lìnɛ a swɛ̃̀ kúa doro yãi, zaakũ Dikiri bò à sùa yã gɛ̃̀n pla. \v 10 Bee kũ Dikiri pìnɛ àsun tɛ́ tãnanↄiro, adi yã kũ Dikiri dìtɛ pì maro. \v 11 Akũ Dikiri pìnɛ: Zaakũ n kɛ̀ lɛ, ńdi zɛ kũ ma bàka kunna kũnwo yã kũ ma dìtɛnnɛoro, mani kpata símma mà n zↄ̀blerinↄ doke ká n gɛ̃nɛ ũ. \v 12 Ama n de Dauda yãi mani kɛ lɛ n gↄrↄaro, n nɛ́n mani kɛnɛ. \v 13 Bee kũ abireo mani kpata sía pínkiro. Buri lɛu don mani tó n nɛ́ pìinɛ ma zↄ̀bleri Dauda kũ Yurusalɛmu kũ ma sɛ̀ ma pↄ́ ũo yãi. \s1 Sulemanu ibɛrɛnↄ \p \v 14 Akũ Dikiri tò Ɛdↄmu gbɛ̃ Adada kũ à de kínɛ ũ ibɛrɛɛ sɛ̀ kũ Sulemanuo. \v 15 Gↄrↄ kũ Dauda tɛn zĩ̀ ká kũ Ɛdↄmunↄ yã, a zĩ̀karinↄ don'arɛde Yoabu gɛ̀ɛ à Isarailanↄ gɛ̀nↄ vĩ̀, akũ à Ɛdↄmu bùsu gↄ̃gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ gwe ń pínki. \v 16 Àkũ kũ a gbɛ̃nↄn kú gwe ari mↄ suddo ari ò gɛ̀ɛ ò Ɛdↄmu bùsu gↄ̃gbɛ̃ pìnↄ dɛ̀dɛo ń pínki. \v 17 Kũ Adada bàa sì, àtɛn tá Misila kũ a de ìba kenↄ. Gↄrↄ birea sↄ̃ Adada bi kɛfɛnnamɛ. \v 18 Ò bò Midiã ò gɛ̀ɛ Parani, akũ ò Paranide kenↄ sɛ̀ ò gɛ̀ɛ kũńwo Misila kína Firi'auna kĩnaa. Firi'auna kpɛ́ kpàa kũ pↄ́bleo kũ zĩtɛo. \v 19 Adada yã kà Firi'aunanɛ manamana, akũ à a nanↄ Tapɛnɛsi dakũna kpàa nↄ ũ. \v 20 Akũ Tapɛnɛsi dakũna pì nɛ́ ì gↄ̃gbɛ̃ ũ, òdi pinɛ Genuba, akũ Tapɛnɛsi nɛ́ pìi gwà Firi'auna ↄnn kũ Firi'auna nɛ́nↄo lɛɛlɛ. \v 21 Gↄrↄ kũ Adada kú Misila, à mà kũ Dauda gà akũsↄ̃ a zĩ̀karinↄ don'arɛde Yoabu gà dↄ. Akũ à pì Firi'aunanɛ: Ǹ ma gba zɛ́ mà tá ma bùsun. \v 22 Akũ Firi'auna a là à pì: Bↄ́ mɛ́ àtɛn kĩamma ma kĩnaa, gbasa ń ye ǹ tá n bùsunn? À wèa à pì: Pↄ́ke tɛn kĩamaro, ǹ ma gba zɛ́ dé! \p \v 23 Akũ Luda tò dↄ Ɛliada nɛ́ Rɛzↄ̃ kũ à bàa sì a dikiri Zoba kína Adadɛzanɛ yã fùtɛ Sulemanui. \v 24 Kũ Dauda Adadɛza gbɛ̃nↄ dɛ̀dɛ, akũ Rɛzↄ̃ gbɛ̃nↄ kàkaraai ò kɛ̀ gbãnamↄnnɛrinↄ gã̀ ũ, akũ à gↄ̃̀ ń don'arɛde ũ. Ò gɛ̀ɛ ò vùtɛ Damasuku, akũ à gwe sì. \v 25 Rɛzↄ̃mɛ Isarailanↄ ibɛrɛ ũ ari Sulemanu wɛ̃̀ndi lɛ́n, yãkete kũ Adada fùtɛo baasi. À kpata blè Siria bùsun, à gì Isarailanↄ kãi. \s1 Yeroboamu bona Sulemanu kpɛ \p \v 26 Nɛbati nɛ́ Yeroboamu bi Sulemanu ìba kemɛ. Ɛflaimu burimɛ, kũ à bò Zɛrɛda, akũ à bò Sulemanu kpɛ. A da bi gyaanↄmɛ, a tↄ́n Zɛrua. \v 27 Lákũ à kɛ̀ nà à bò kína kpɛn dí. Sulemanu wɛ̀ɛ kũ òdi pi Milo tàta kũ bùsuuo, akũ à a de Dauda wɛ̃tɛ bĩni bò à pɛ̀kɛrɛ. \v 28 Yeroboamu bi nɛ́gↄ̃gbɛ̃ laakaridemɛ. Kũ Sulemanu è kɛfɛnna pì kokari vĩ, akũ à a dìtɛ zĩ gbãna kũ Yusufu burinↄ tɛn kɛ pì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ. \v 29 Gↄrↄ birean Yeroboamu bò Yurusalɛmu, akũ à dàkarɛ kũ annabi Ahia, Silo gbɛ̃o zɛ́n, à uta dufu dana. Ò kú sɛ̃̀n gwe ń pla. \v 30 Akũ Ahia a uta dufu pìi gà à kɛ̃̀ à pàrapara lɛu kuri awɛɛpla. \v 31 Akũ à pì Yeroboamunɛ à a paranaa pì sɛ́tɛ mɛ̀n kuri, zaakũ Dikiri Isarailanↄ Luda pì: Mani Sulemanu bo kpatammɛ mà Isaraila buri lɛu kuri kpámma. \v 32 Mani buri lɛu do tónɛ ma zↄ̀bleri Dauda kũ Yurusalɛmu kũ ma sɛ̀ Isaraila buri sĩnda pínki wɛ̃tɛnↄ tɛ́o yãi. \v 33 Mani kɛnɛ lɛ, kũ à ma zukũna à gɛ̀ɛ àtɛn Sidↄ̃denↄ tãna Asatorɛ kũ Mↄabunↄ tãna Kɛmↄsio kũ Amↄninↄ tãna Mↄlɛkio gbagba yãi. Adi tɛ́mairo, adi yã kũ à manamɛnɛ kɛro, adi ma ↄdↄki gwaro, à ma dokayãnↄ kũna lán a de Dauda bàro. \v 34 Bee kũ abireo mani kpata bo a ↄĩ sãnsãnlo, zaakũ ma gĩnakɛ ma a kɛ̀ kína ũ ari a wɛ̃̀ndi lɛ́mmɛ ma zↄ̀bleri Dauda kũ ma sɛ̀ yãi, kũ à ma yãditɛnanↄ kũna akũsↄ̃ à ma ↄdↄki gwà. \v 35 A nɛ́n mani kpata sí a ↄĩ mà Isaraila buri lɛu kurinↄ kpámma. \v 36 Isaraila buri lɛu don mani tó a nɛ́ pìinɛ, de ma zↄ̀bleri Dauda buri gↄ̃ kí blemɛnɛ Yurusalɛmu gↄrↄ sĩnda pínki, wɛ̃tɛ kũ ma sɛ̀ ma tↄ́ gↄ̃ kúaa pìi. \v 37 Mↄkↄ̃n sↄ̃, ma n sɛ Isarailanↄ kína ũ, de ǹgↄ̃ kí ble pↄ́ kũ n pↄ yeiia pínki. \v 38 Tó ntɛn yã kũ ma dìtɛnnɛ kɛ pínki, tó ń tɛ́mai, ntɛn yã kũ à manamɛnɛ kɛ, tó ntɛni ma ↄdↄki gwa akũsↄ̃ ń ma yãditɛnanↄ kũna lán ma zↄ̀bleri Dauda bà, manigↄ̃ kú kũnwo, manigↄ̃ n burinↄ ká Isaraila kpatan gↄrↄ sĩnda pínki, lákũ ma Dauda burinↄ kàn nà. \v 39 Mani Dauda burinↄ ɛra kpɛ yã kũ ò kɛ̀ɛ pì yãi, ama adi kɛ gↄrↄ sĩnda pínkinlo. \p \v 40 Sulemanu zɛ́ wɛ̀tɛ à Yeroboamu dɛ, akũ à fùtɛ à bàa sì à tà Misila kína Sisaki kĩnaa, à gↄ̃̀ gwe ari Sulemanu gɛ̀ɛ à gào. \v 41 Sulemanu yã kparanↄ kũ ↄ̃ndↄ̃yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kú Sulemanu yãnↄ takadan. \v 42 Sulemanu kɛ̀ Isaraila buri sĩnda pínki kína ũ Yurusalɛmu wɛ̃̀ buplamɛ. \v 43 Kũ à gà, ò a vĩ̀ a de Dauda wɛ̃tɛn, akũ a nɛ́ Reoboamu vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \c 12 \s1 Isarailanↄ bona Reoboamu kpɛ \p \v 1 Reoboamu gɛ̀ɛ Sɛkɛmu, zaakũ gwen Isaraila buri sĩnda pínki gɛ̀ɛn de ò a ká kína ũ. \v 2 Kũ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu a baaruu mà, akũ à bò Misila à sù, zaakũ gwen à kun zaa gↄrↄ kũ à bàa sì Sulemanunɛ. \v 3 Akũ Isaraila kũ ò kↄ̃ kàkara pìnↄ a sìsi, akũ ò gɛ̀ɛ ò yã ò lɛɛlɛ kũ Reoboamuo ò pì: \v 4 N de zĩ gbãna dàwɛrɛ pãsĩpãsĩ. Mↄkↄ̃n sↄ̃, ǹ zĩ gbãna pì kũ aso tìkisi kũ à dìwɛrɛo lago, óni mì natɛnnɛ. \v 5 Akũ à wèḿma à pì: À tá gĩa ari gↄrↄ aakↄ̃, gbasa à ɛra à su. Akũ ò tà. \p \v 6 Kína Reoboamu yã pìi gbã̀ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ kũ ò de a de Sulemanu ìba ũnↄnɛ à pì: Yã kpaten a è à mana mà we gbɛ̃ pìnↄaa? \v 7 Akũ ò wèa ò pì: Tó n mìi nàtɛńnɛ gbãra, akũ n yã mana wèḿma, onigↄ̃ de n zↄ̀blerinↄ ũ gↄrↄ sĩnda pínki. \v 8 Akũ Reoboamu gì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìnↄ lɛ́dammai, à gɛ̀ɛ à yã pìi gbã̀ a ìba kɛfɛnna kũ ò nɛ́ blè lɛɛlɛnↄnɛ. \v 9 À ń lá à pì: Gbɛ̃ kũ ò pìmɛnɛ mà zĩ gbãna kũ ma de dàńnɛ lagońnɛ pìnↄ, yã kpaten a è à mana ò síńlaa? \v 10 Akũ kɛfɛnna pìnↄ wèa ò pì: Gbɛ̃ kũ ò pìnnɛ n de aso tìkisii dìńnɛ ǹ lagońnɛ pìnↄ, ǹ ońnɛ n ↄnɛkparɛ gbìgiri de n de pila. \v 11 N de aso tìkisii dìńnɛ, mↄkↄ̃n sↄ̃, ĩni aso pì karańnɛ. N de wɛ́ tã̀ḿma kũ flã̀aomɛ, ama flã̀ lɛ̀den ĩni wɛ́ tãoḿma. \p \v 12 A gↄrↄ aakↄ̃de zĩ Yeroboamu kũ Isarailanↄ ɛ̀ra ò sù ò Reoboamu lè ń pínki, lákũ à òńnɛ nà à pì, ò ɛra ò su gↄrↄ aakↄ̃ gbɛra. \v 13 Akũ kína gì gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ lɛ́dammai à yã wèḿma pãsĩpãsĩ. \v 14 À tɛ̀ kɛfɛnnanↄ lɛ́dammai à pì: Aso tìkisin ma de dìárɛ, makũ sↄ̃ mani aso pì karaárɛmɛ. Flã̀an ma de wɛ́ tã̀oáwa, makũ sↄ̃, flã̀ lɛ̀den mani wɛ́ tãoáwa. \v 15 Akũ kína gì Isarailanↄ yã mai, zaakũ yã pìi bò Dikiri kĩnaamɛ, de yã kũ à ò Nɛbati nɛ́ Yeroboamunɛ annabi Ahia, Silo gbɛ̃ gãi le à kɛ yãi. \p \v 16 Kũ Isarailanↄ è kína gì ń yã mai, ò pìnɛ: \q1 Ó bàka kú kũ Daudaoro, \q1 ó lɛ́ kú Yɛsɛ nɛ́ yãnlo. \q1 Isarailanↄ, á baadi tá a bɛa! \q1 Dauda buri, ǹ n zĩda bɛ kũ! \m Akũ Isarailanↄ tà ń bɛa. \v 17 Isaraila kũ ò kú Yuda burinↄ wɛ̃tɛ gũnnↄn Reoboamu gↄ̃̀ ń kína ũ ado. \v 18 Kína Reoboamu a zↄ̀zĩ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ Adoniramu zĩ̀ Isarailanↄa, akũ ò a pàpa kũ gbɛ̀ɛo ò a dɛ̀. Akũ kína Reoboamu fùtɛ kũ wãnao à sì a sↄ̃go gũn à bàa sì à tà Yurusalɛmu. \v 19 Lɛn Isarailanↄ gì Dauda burinↄi lɛ ari kũ a gbãrao. \v 20 Kũ Isarailanↄ mà ń pínki kũ Yeroboamu sù, akũ ò a sìsi kↄ̃kakaranaa gũn, akũ ò a kà Isaraila burinↄ kína ũ. Isaraila buri ke dí zɛ kũ Dauda burinↄo doro, tó adi kɛ Yuda burinↄ baasiro. \p \v 21 Kũ Reoboamu kà Yurusalɛmu, à Yudanↄ kàkara ń pínki kũ Biliaminu burinↄ. Zĩ̀karii pìnↄ gbɛ̃nↄn dúbu bakɛ̃ndomɛ. Akũ òtɛn gɛ́ zĩ̀ ká kũ Isarailanↄ, de ò le ò Sulemanu nɛ́ Reoboamu kpata sínɛ ò kpáa dↄ. \v 22 Akũ Luda yã sù Luda gbɛ̃ kũ òdi pi Semayaa à pì: \v 23 Ǹ o Yudanↄ kína Sulemanu nɛ́ Reoboamunɛ kũ Yudanↄ ń pínki kũ Biliaminu burinↄ kũ gbɛ̃ kparanↄ, \v 24 makũ Dikiri ma pì, àsun gɛ́ zĩ̀ ká kũ á Isaraila dakenↄoro. Á baadi tá a bɛa, zaakũ yã kũ à kɛ̀ɛ pìi bò ma kĩnaamɛ. Akũ ò yã kũ Dikiri òńnɛ mà ò tà. \p \v 25 Yeroboamu Sɛkɛmu kũ à kú Ɛflaimu gu kpiden bĩni bò, akũ à vùtɛn. Zaa gwen à gɛ̀ɛ à Pɛniɛli kɛ̀kɛ à kàtɛ. \v 26 Akũ à laasun lɛ̀ à pì: Oni Dauda buri ɛra kpatammɛ fá! \v 27 Tó Isarailanↄ tɛn gɛ́ sa o Dikiri ↄnn Yurusalɛmu, oni ɛra ò zɛ kũ ń dikiri Yudanↄ kína Reoboamuomɛ, oni ma dɛ ò zɛ kãao. \v 28 Kũ kína yã pìi gwà, akũ à wura zùsanɛ pì mɛ̀n pla, akũ à pì gbɛ̃nↄnɛ: Isarailanↄ, á gɛna Yurusalɛmu mↄ̀ lɛ. Á dikiri kũ ò á bↄ́tɛ Misilanↄn dí! \v 29 Akũ à a do dìtɛ Bɛtɛli, a do sↄ̃ ari Dã. \v 30 Akũ yã pì gↄ̃̀ńnɛ durunna ũ, òdi gɛ́ donyĩ kɛ a donɛ Bɛtɛli, a do sↄ̃ ari Dã. \v 31 Yeroboamu kpɛ́ bò zùu pìnↄnɛ tãnagbagbakinↄa, akũ à gbɛ̃ dìtɛ sa'orinↄ ũ, bee kũ gbɛ̃ kũ ò de Levi buri ũronↄ. \v 32 Akũ à mↄ sↄraakↄ̃de gↄrↄ gɛ̃rode dìtɛ dikpɛ ũ lán Yudanↄ pↄ́ bà se, akũ à sa ò tãnagbagbaki kũ à kú Bɛtɛli pìia. À sa ò zùsanɛ kũ à pìi pìnↄa, akũ à sa'orinↄ dìtɛ gwe. \v 33 Akũ à sa ò sa'oki kũ à kɛ̀ Bɛtɛli pìia mↄ sↄraakↄ̃de gↄrↄ gɛ̃rode zĩ. Gↄrↄ pìin à dìtɛ a zĩda pↄyeinaaa dikpɛ ũ Isarailanↄnɛ. \c 13 \s1 Luda gbɛ̃ lɛ́kɛna Bɛtɛli sa'okinɛ \p \v 1 Luda gbɛ̃ke bò Yudanↄ bùsun à sù Bɛtɛli lákũ Dikiri dànɛ nà gↄrↄ kũ Yeroboamu zɛna sa'oki pìi sarɛ de a sa o. \v 2 Akũ à lɛ́ kɛ̀ sa'oki pìinɛ à pì: Sa'oki, sa'oki, Dikiri pì oni nɛ́ i Dauda bɛa, oni tↄ́ kpánɛ Yosia. Àkũ mɛ́ ani sa omma kũ tãnagbagbaki sa'ori kũ òtɛn zĩ kɛ lanↄ, ani bisãsiri wánↄ kpátamma. \v 3 Gwe gↄ̃̀nↄ Luda gbɛ̃ pì yã pì kɛna sèedaa òńnɛ à pì: Sèeda kũ Dikiri òn dí. Sa'oki pì ni parakↄ̃rɛ a túbu ni kↄ́tɛ. \p \v 4 Kũ kína Yeroboamu lɛ́ kũ Luda gbɛ̃ pìi kɛ̀ Bɛtɛli sa'oki pìinɛɛ mà, akũ à ↄ dↄ̀a zaa sa'okia gwe à pì: À a kũ! Akũ ↄ kũ à dↄ̀aa pìi gbã̀gbã, ani fↄ̃ à kòko doro. \v 5 Akũ sa'oki pìi pàrakↄ̃rɛ a túbu kↄ̀tɛ lákũ Dikiri dà Luda gbɛ̃ pìinɛ à ò nà. \v 6 Akũ kína pì Luda gbɛ̃ pìinɛ: Ǹ kútɛ kɛmɛnɛ Dikiri n Ludanɛ. Ǹ wɛ́ kɛamɛnɛ de ma ↄ le à su a gbɛ̀n. Akũ Luda gbɛ̃ pì kútɛ kɛ̀ Dikirinɛ, akũ a ↄ sù a gbɛ̀n lán yã bà. \v 7 Akũ kína pì Luda gbɛ̃ pìinɛ: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ ma bɛa ò pↄ́ ble mà gba kɛnnɛ. \v 8 Akũ à pì kína pìinɛ: Bee tó n n aruzɛkɛ kpado kpàma, mani gɛ́ kũnworo. Mani pↄ́ ble ke mà í mi gu dínlo, \v 9 zaakũ Dikiri pìmɛnɛ màsun pↄ́ ble laro, màsun í mi laro, akũsↄ̃ màsun ɛra kũ zɛ́ kũ ma suoooro. \v 10 Akũ à zɛ́ pãnde sɛ̀, adi zɛ́ kũ à sùo Bɛtɛli sɛ́ doro. \p \v 11 Annabi zĩ ke kú Bɛtɛli gwe. Kũ a nɛ́nↄ sù, ò yã kũ Luda gbɛ̃ pìi kɛ̀ gwe zĩ birea bàba ń denɛ kũ yã kũ à ò kínanɛɛo pínki. \v 12 Akũ ń de ń lá à pì: Zɛ́ kpaten à sɛ̀ɛ? Akũ a nɛ́nↄ zɛ́ kũ Luda gbɛ̃ kũ à bò Yudanↄ bùsun pìi sɛ̀ɛ ònɛ. \v 13 Akũ à pìńnɛ: À gàari yĩmɛnɛ zaakinɛ. Akũ ò yĩ̀nɛ ò a dì a kpɛ. \v 14 Kũ à pɛ̀tɛ Luda gbɛ̃ pìii, akũ à a lè vutɛna gbiri lí gbáru. Akũ à a là à pì: Luda gbɛ̃ kũ à bò Yudanↄ bùsummɛ n ũ yá? À wèa à pì: Makũmɛ! \v 15 Akũ annabi zĩ pìi pìnɛ: Ǹ mↄ́ ò gɛ́ ma bɛa, ǹ pↄ́ ble. \v 16 À wèa à pì: Mani fↄ̃ mà ɛra mà tá kũnworo. Mani fↄ̃ mà pↄ́ ble ke mà í mi kũnwo gu dínlo, \v 17 zaakũ Dikiri pìmɛnɛ màsun pↄ́ ble ke mà í mi laro, akũsↄ̃ màsun tá kũ zɛ́ kũ ma suoooro. \v 18 Akũ annabi zĩ pìi pìnɛ: Annabiin ma ũ lán n bà. Malaika ke mɛ́ à Dikiri yã òmɛnɛ à pì mà pɛ́tɛnyĩ mà su kũnwo ma bɛa, de ǹ pↄ́ ble ǹ í mi. Ama ɛ́kɛn annabii pì tɛn to. \v 19 Akũ Luda gbɛ̃ pìi ɛ̀ra kãao, à pↄ́ blè a bɛa à í mì. \v 20 Gↄrↄ kũ ò vutɛna pↄ́blei, Dikiri yã sù annabi zĩ kũ à sù kãaoo pìia, \v 21 akũ à wiki lɛ̀ Luda gbɛ̃ kũ à bò Yudanↄ bùsun pìia à pì: Dikiri n Luda pì, lákũ n gi a yã mai nà, ńdi yã kũ à ònnɛ maro, \v 22 n ɛra n su n pↄ́ blè n í mì gu kũ à ònnɛ ǹsun pↄ́ blenlo ǹsun í minlo pìi, oni n vĩ kũ n dizinↄoro. \v 23 A pↄ́blena kũ a íminaaoo gbɛra, annabi kũ à sù kãao pìi gàarii yĩ̀nɛ zaakia. \v 24 Kũ à dà zɛ́n, akũ à kpàkũ kũ músuuo, akũ músuu pì a dɛ̀. A gɛ̀ɛ gↄ̃̀ ditɛna zɛ́n, akũ zaaki kũ músuuo gↄ̃̀ zɛna a gɛ̀ɛ pìii. \v 25 Kũ gbɛ̃ kũ òtɛn gɛ̃tɛnↄ a gɛ̀ɛ è wutɛna zɛ́n gwe kũ músu kũ à zɛna a sarɛo, akũ ò gɛ̀ɛ ò a baaruu kpà wɛ̃tɛ kũ annabi zĩ pì kún. \v 26 Kũ annabi kũ à sù kãaoo pì a baaruu mà, à pì: Luda gbɛ̃ kũ à gì Dikiri yã main gwe. Akũ Dikiri a kpà músuua, à a ɛ̀'ɛ à dɛ̀ lákũ Dikiri ònɛ nà. \v 27 Akũ à pì a nɛ́nↄnɛ: À gàari yĩmɛnɛ zaakinɛ. Akũ ò yĩ̀nɛ. \v 28 À dà zɛ́n, akũ à gɛ̀ɛ à a gɛ̀ɛ lè wutɛna, zaaki kũ músuuo zɛi. Músuu pì dí gɛ̀ɛ pì sóro akũsↄ̃ adi zaaki pì ɛ́'ɛro. \v 29 Akũ annabii pìi Luda gbɛ̃ pìi gɛ̀ɛ sɛ̀ à dì zaaki musu à sùo a bɛ wɛ̃tɛn, de à gɛ̀ ↄ́ↄ dↄ à a vĩ. \v 30 Akũ à a vĩ̀ a zĩda mirawɛɛn, à ↄ́ↄ dↄ̀ à pì: Waiyoo ma gbɛ̃! \v 31 Kũ à a vĩ̀ à làka, à pì a nɛ́nↄnɛ: Tó ma ga, à ma vĩ mirawɛɛ kũ ma Luda gbɛ̃ pìi vĩ̀n à ó gɛ̀ kpákũsũ. \v 32 Zaakũ yã kũ Dikiri dànɛ à ò Bɛtɛli sa'oki musu kũ tãnakpɛ kũ ò kú Samaria bùsu wɛ̃tɛ tãnagbagbakianↄ ni kɛ yãpura. \p \v 33 Bee kũ abireo Yeroboamu dí kpɛ li a yãvãnikɛnaanɛro, à ɛ̀ra à Isaraila buri sĩnda pínki dìtɛ tãnagbagbaki sa'orinↄ ũ dↄ. Gbɛ̃ kũ ò ye ò gↄ̃ tãnagbagbaki sa'orinↄ ũn à ń kɛ́ a ũ. \v 34 Durunna kũ à tò ò Yeroboamu burinↄ dúgu zↄ̃̀ ò làka andunia gũnn gwe. \c 14 \s1 Annabi Ahia yã kũ ani Yeroboamu le onaa \p \v 1 Gↄrↄ birea gyã Yeroboamu nɛ́gↄ̃gbɛ̃ Abia kũ̀. \v 2 Akũ Yeroboamu pì a nanↄnɛ: Ǹ futɛ ǹ n zĩda litɛ, de òsun n dↄ̃ ma nↄ ũro, ǹ gɛ́ Silo. Annabi Ahia kú gwe. Àkũ mɛ́ à pìmɛnɛ manigↄ̃ de Isarailanↄ kína ũ. \v 3 Ǹ burodi sɛ́ mɛ̀n kuri kũ kàranↄ kũ zↄ́ tùruuo, ǹ gɛ́onɛ. Ani yã kũ ani nɛ́ pì le onnɛ. \v 4 Akũ Yeroboamu nanↄ kɛ̀ lɛ, à fùtɛ à gɛ̀ɛ Silo à gɛ̃̀ Ahia bɛa. Ahia wɛ́ dí gu e doro, zaakũ à zĩ kũ̀ a wɛ́ gↄ̃̀ dãadãa. \v 5 Dikiri gĩnakɛ à ò Ahianɛ kũ Yeroboamu nanↄ nɛ́ tɛn gyã kɛ, akũ àtɛn su à yã gbɛkamma. Ǹ onɛ lán dí bà lán dí bà, zaakũ tó à sù, ani a zĩda litɛnnɛ gbɛ̃ pãnde ũmɛ. \p \v 6 Kũ Ahia a gɛ̀sɛ kĩnii mà, àtɛn gɛ̃ kpɛ́n, à pì: Ǹ gɛ̃ Yeroboamu nanↄ! Bↄ́yãin n n zĩda lìtɛ lɛɛ? Yã pãsĩn Luda pì mà onnɛ. \v 7 Ǹ gɛ́ ǹ o Yeroboamunɛ, Dikiri Isarailanↄ Luda pì, akãamɛ a n sɛ n gbɛ̃nↄ tɛ́, a n kɛ a gbɛ̃ Isarailanↄ don'arɛde ũ. \v 8 A kpataa bò Dauda burinↄ ↄĩ, akũ a n kan, ama ń de lán a zↄ̀bleri Dauda bàro, kũ à a yãditɛnanↄ kũna, à tɛ́i kũ nɛ̀sɛdoo à yã kũ á yeii kɛ̀. \v 9 N yã vãni kɛ̀ de gbɛ̃ kũ ò dònnɛ arɛnↄla, n gɛ n tãnanↄ kɛ̀ n zĩdanɛ, mↄ̀ kũ n kàsanↄ, akũ n kpɛ lìarɛ, n a pↄ fɛ̃̀. \v 10 Abire yãin áni ásaru zĩ n burinↄa, áni n gↄ̃gbɛ̃nↄ kakatɛ Isarailanↄ gũn zↄ̀nↄ kũ zĩdadenↄ ń pínki, áni tɛ́ na n bɛa, lákũ òdi tɛ́ na zùgbↄ̃ↄa nà ari à tɛ́ kũ à láka pínki. \v 11 Gbɛ̃danↄ ni n buri kũ oni gaga wɛ̃tɛnnↄ só, bãnↄ ni n gbɛ̃ kũ oni gaga sɛ̃̀nnↄ ble. Dikiri mɛ́ à ò lɛ. \v 12 Mↄkↄ̃n sↄ̃ nↄgbɛ̃, ǹ futɛ ǹ tá bɛ. Tó n gɛ̀sɛɛ pɛ̀tɛ wɛ̃tɛ gũn gↄ̃̀nↄ, nɛ́ pì ni ga. \v 13 Isarailanↄ ni a gɛ̀ ↄ́ↄ dↄ ò a vĩ. Yeroboamu burinↄ tɛ́ ń pínki, àpiin oni vĩ ado, zaakũ àkũmɛ ado Dikiri Isarailanↄ Luda yã mana lèa Yeroboamu ↄnn. \v 14 Dikiri ni kína pãnde ditɛ a gbɛ̃ Isarailanↄnɛ. Àkũ mɛ́ ani Yeroboamu burinↄ dɛdɛ. Gbãra día! Bↄ́ↄↄ? Lɛmɛ, tera dí! \v 15 Dikiri ni gò tↄ̃ Isarailanↄa, oni gↄ̃ lán leba kũ àtɛn yĩgã í gũn bà. Ani Isarailanↄ bↄtɛ bùsu mana kũ à kpà ń dizinↄa dín à ń fãkↄ̃a Yuflati bara dire, kũ ò Asatorɛ lí pɛ̀tɛpɛtɛ ò Dikiri pↄ fɛ̃̀onɛ yãi. \v 16 Ani Isarailanↄ kpáḿma durunna kũ Yeroboamu kɛ̀ à Isarailanↄ dà a kɛnan yãi. \p \v 17 Akũ Yeroboamu nanↄ fùtɛ àtɛn tá. Kũ à kà Tiza, kũ à gɛ̀sɛɛ zɛ̀ kpɛ́lɛlɛa gↄ̃̀nↄ, akũ nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìi gà. \v 18 Ò a vĩ̀, akũ Isarailanↄ ↄ́ↄ dↄ̀ ń pínki lákũ Dikiri ò a zↄ̀bleri annabi Ahia gãi nà. \v 19 Yeroboamu yã kparanↄn kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan, zĩ̀ kũ à kànↄ kũ a kíkɛyãnↄ pínki. \v 20 Yeroboamu kí blè wɛ̃̀ baro awɛɛplamɛ. Kũ à gà, akũ a nɛ́ Nadabu vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Yudanↄ kína Reoboamu \p \v 21 Sulemanu nɛ́ Reoboamumɛ Yudanↄ kína ũ. À kí blè a wɛ̃̀ bupla awɛɛdodemmɛ, akũ à kí blè Yurusalɛmu wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛpla, wɛ̃tɛ kũ Dikiri sɛ̀ Isaraila buri sĩnda pínki wɛ̃tɛnↄ tɛ́ de a tↄ́ gↄ̃ kúa. A da tↄ́n Naama, Amↄni burimɛ. \v 22 Yudanↄ yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀, ò a pↄ fɛ̃̀nɛ de ń dizinↄla ń pínki ń durunna kũ ò kɛ̀ yãi. \v 23 Ò tãnagbagbakinↄ bò ń zĩdanɛ sĩ̀sĩ lei sĩnda pínki musu kũ lí zↄ̃kↄ̃ sĩnda pínki gbáruo, ò gbɛ̀nↄ kũ línↄ pɛ̀tɛpɛtɛn. \v 24 Bee se tãnagbagbaki karuanↄn kú Isarailanↄ bùsun gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃nↄ. Lɛmɛ Isarailanↄ buri kũ Dikiri pɛ̀ḿmańnɛnↄ dà vãninↄ sɛ̀tɛ lɛ pínki. \p \v 25 Kína Reoboamu kíblena wɛ̃̀ sↄↄrode gũnn Misila kína Sisaki sù à lɛ̀tɛ Yurusalɛmua. \v 26 À Dikiri ↄn aruzɛkɛnↄ kũ kínabɛ pↄ́nↄ nàkↄ̃a à wura sɛ̃gbako kũ Sulemanu pìnↄ sɛ̀tɛ pínki. \v 27 Akũ kína Reoboamu sɛ̃gbako pìnↄ gɛ̃nɛ pì kũ mↄ̀gotɛ̃o à nà a bɛ dogari don'arɛdenↄnɛ ń ↄĩ a bɛ kpɛ́lɛlɛa. \v 28 Tó kína tɛn gɛ́ Dikiri ↄnn, dogarii pìnↄ dìgↄ̃ sɛ̃gbako pìnↄ kũna. Tó ò ɛ̀ra ò sù, òdi ɛra ò kátɛ ń kpɛ́n. \p \v 29 Reoboamu yã kparanↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan. \v 30 Reoboamu kũ Yeroboamuo dìgↄ̃ zĩ̀ ká kũ kↄ̃o gↄrↄ sĩnda pínki. \v 31 Kũ Reoboamu gà, ò a mira kpàkũsũ kũ a dizinↄo Dauda wɛ̃tɛn. A da tↄ́n Naama, Amↄni burimɛ. Akũ a nɛ́ Abia vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \c 15 \s1 Yudanↄ kína Abia \p \v 1 Nɛbati nɛ́ Yeroboamu kíblena wɛ̃̀ baro plansaride gũnn Abia gↄ̃̀ Yudanↄ kína ũ \v 2 à kí blè Yurusalɛmu wɛ̃̀ aakↄ̃mɛ. A da tↄ́n Maaka, Abusalomu burimɛ. \v 3 À durunna kũ a de kɛ̀nↄ kɛ̀ pínki, adi a zĩda kpá Dikiri a Ludaa lán a dizi Dauda bàro. \v 4 Ama Dauda yãin Dikiri a Luda tò a buri kí blè Yurusalɛmu, à a buri pìi dìtɛ a gɛ̃nɛ ũ à tò Yurusalɛmu gbãna lè. \v 5 Zaakũ Dauda yã kũ Dikiri yeii kɛ̀, adi gí yã kũ Dikiri dìtɛnɛ mairo ari a wɛ̃̀ndi lɛ́n, tó adi kɛ yã kũ à kɛ̀ Iti buri Urianɛ baasiro. \p \v 6 Abia kũ Yeroboamuo dìgↄ̃ zĩ̀ ká kũ kↄ̃o ari Abia wɛ̃̀ndi lɛ́n. \v 7 Abia yã kparanↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan. \v 8 Kũ à gà, ò a vĩ̀ Dauda wɛ̃tɛn, akũ a nɛ́ Asa vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Yudanↄ kína Asa \p \v 9 Isarailanↄ kína Yeroboamu kíblena wɛ̃̀ barode gũnn Asa gↄ̃̀ Yudanↄ kína ũ, \v 10 akũ à kí blè Yurusalɛmu wɛ̃̀ bupla awɛɛdo. A dai tↄ́n Maaka, Abusalomu burimɛ. \v 11 Kína Asa yã kũ Dikiri yeii kɛ̀ lán a dizi Dauda bà. \v 12 À pɛ̀ tãnagbagbaki karuanↄa a bùsun, akũ à tãna kũ a dizinↄ kɛ̀nↄ kↄ̀tɛ pínki. \v 13 Bee se à a dai Maaka bò kpatan, kũ à Asatorɛ lí ginaa pɛ̀tɛ yãi. Kína Asa lí pìi zↄ̃̀ à tɛ́ nàa Kidironu guvutɛn. \v 14 À a zĩda kpà Dikiria ari a wɛ̃̀ndi lɛ́n, ama adi tãnagbagbaki kũ ò bònↄ gbororo. \v 15 À wura kũ andurufuuo kũ pↄ́ pãnde kũ akãa kũ a deo dìtɛ Dikiri pↄ́ ũnↄ sɛ̀tɛ à kàtɛ Dikiri ↄnn. \p \v 16 Asa kũ Isarailanↄ kína Baasao dìgↄ̃ zĩ̀ ká kũ kↄ̃o ari ń kíblena lɛ́n. \v 17 Baasa mɛ́ à gɛ̀ɛ à lɛ̀tɛ Yudanↄ bùsuua, akũ àtɛn bĩni bo à lika Ramai, de gbɛ̃ke sún bo ke à gɛ̃ Yudanↄ kína Asa bùsunlo yãi. \v 18 Akũ Asa andurufu kũ wura kũ à gↄ̃̀ Dikiri ↄn laasinnↄ sɛ̀tɛ kũ pↄ́ kũ ò kú a bɛ laasinnↄ, à nà a ìbanↄnɛ ń ↄĩ, akũ à ń zĩ Damasuku, Siria bùsu kína Bɛnadada, Tabirimↄ nɛ́, Ɛziↄ̃ daikore kĩnaa à pì: \v 19 Ò lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ lákũ ma de kũ n deo kɛ̀ nà yã. A andurufu kũ wuraaon dí. Ǹ lɛ́dokↄ̃nↄ kũ ń vĩ kũ Isarailanↄ kína Baasao gboro, de à gomala kũ a zĩ̀karinↄ. \v 20 Akũ Bɛnadada lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ̀ kũ Asao à a zĩ̀karinↄ gbàrɛ ò gɛ̀ɛ ò lɛ̀tɛ Isaraila wɛ̃tɛnↄa. Ò Iyon sì kũ Dão kũ Abɛli Bɛtɛmakao kũ Gɛnɛsarɛti guo kũ Nafatali burinↄ guo dↄ pínki. \v 21 Kũ Baasa a baaruu mà, akũ à bĩnibona Ramaii tò à tà Tiza. \v 22 Akũ kína Asa kpàkpaa kɛ̀ Yudanↄnɛ ń pínki, adi gbɛ̃ke tɛ̃̀ boro à pì, ò Rama gbɛ̀nↄ kũ lí kũ Baasa tɛn bĩni boonↄ sɛ́tɛ. Akũ à bĩni bòo à lìka Gɛba kũ à kú Biliaminu burinↄ gui kũ Mizipao. \v 23 Kína Asa yã kparanↄn kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan, a nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kũ wɛ̃tɛ bĩni kũ à bònↄ. Kũ à zĩ kũ̀, gyã a kũ̀ a gbálanↄa. \v 24 Kũ à gà, ò a mira kpàkũsũ kũ a dizinↄ a dizi Dauda wɛ̃tɛn, akũ a nɛ́ Yosafata vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Isarailanↄ kína Nadabu \p \v 25 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ plade gũnn Yeroboamu nɛ́ Nadabu kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ à kí blè wɛ̃̀ plamɛ. \v 26 À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ à zɛ̀ kũ yã kũ a de kɛ̀ à Isarailanↄ dà durunna gũnwo. \v 27 Ahia nɛ́ Baasa, Isaka buri lɛ́ kpàkũsũi gↄrↄ kũ àkũ kũ Isarailanↄ tɛn lika Filisitini wɛ̃tɛ Gibetↄ̃i, akũ à a dɛ̀ gwe. \v 28 À a dɛ̀ Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ aakↄ̃de gũmmɛ, akũ à vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \v 29 Kũ à nà kíblenaaa, akũ à Yeroboamu burinↄ dɛ̀dɛ ń pínki, adi ń gbɛ̃ke tóro, à ń kákatɛ lán Dikiri ò a zↄ̀bleri Ahia, Silo gbɛ̃ gãi nà. \v 30 Yã pìi kɛ̀ lɛ durunna kũ Yeroboamu kɛ̀ yãi, kũ à Isarailanↄ dà a kɛnan à Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀onɛ. \v 31 Nadabu yã kparanↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 32 Kína Asa kũ Isarailanↄ kína Baasao zĩ̀i kà kũ kↄ̃o ari ń kíblena lɛ́mmɛ. \s1 Isarailanↄ kína Baasa \p \v 33 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ aakↄ̃de gũnn Ahia nɛ́ Baasa kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ. À kí blè Tiza wɛ̃̀ baro awɛɛsiikↄ̃. \v 34 À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ à zɛ̀ kũ Yeroboamu yãkɛnaao kũ durunna kũ à Isarailanↄ dà a kɛnanwo. \c 16 \p \v 1 Dikiri yã sù Anani nɛ́ Yehua, akũ à yã ò Baasanɛ à pì: \v 2 Ma n bo bùsutitin, ma n kɛ ma gbɛ̃ Isarailanↄ don'arɛde ũ, akũ n zɛ kũ Yeroboamu yãkɛnaao n ma gbɛ̃ Isarailanↄ dà durunnakɛnan, akũ ń durunna pìnↄ ma pↄ fɛ̃̀. \v 3 Mↄkↄ̃n kũ n burinↄ, mani á dúgu zↄ̃mɛ sà. Mani kɛ n ↄnnnɛ lákũ ma kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu ↄnnnɛ nà. \v 4 Gbɛ̃danↄ ni n gbɛ̃ kũ oni gaga wɛ̃tɛ gũnnↄ só, bãnↄ ni n gbɛ̃ kũ oni gaga sɛ̃̀nnↄ ble. \v 5 Baasa yã kparanↄ, yã kũ à kɛ̀nↄ kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄn kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛnanↄ takadan. \v 6 Kũ Baasa gà, ò a vĩ̀ Tiza, akũ a nɛ́ Ela vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \p \v 7 Dikiri yã pìi ò Baasanɛ kũ a burinↄ annabi Yehu, Anani nɛ́ gãi, yã vãni kũ à kɛ̀ à Dikiri pↄ fɛ̃̀onɛ lákũ Yeroboamu burinↄ kɛ̀ nà yãi kũ Yeroboamu buri kũ à ń kakatɛnↄ yão dↄ. \s1 Isarailanↄ kína Ela \p \v 8 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ baraasↄↄro awɛɛdode gũnn Baasa nɛ́ Ela kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ à vùtɛ Tiza wɛ̃̀ pla. \v 9 A ìbanↄ do Zimirimɛ a sↄ̃gonↄ kpado gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ ũ, akũ à lɛ́ kpàkũsũi kũńwo. Gↄrↄ kũ í Ela kũ̀ a bɛgwari Aza kpɛ́n zaa Tiza, \v 10 akũ Zimiri gɛ̃̀ à a dɛ̀ Asa kíblena wɛ̃̀ baraasↄↄro awɛɛplade gũn, akũ à vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \v 11 Kũ à kí blè gↄ̃̀nↄ, akũ à Baasa burinↄ dɛ̀dɛ ń pínki, adi gↄ̃gbɛ̃ ke tó a danɛnↄ ke a gbɛ̃nnanↄ tɛ́ro. \v 12 À Baasa buri pìnↄ kàkatɛ ń pínki, lákũ Dikiri ò annabi Yehu gãi nà. \v 13 Baasa kũ a nɛ́ Elao Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀nɛ durunna kũ ò kɛ̀ tãna pãpãnↄ yã musu, akũ dↄ ò Isarailanↄ dà a kɛnan yãi. \v 14 Ela yã kparanↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan. \s1 Isarailanↄ kína Zimiri \p \v 15 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ baraasↄↄro awɛɛplade gũnn Zimiri kí blè Tiza gↄrↄ suppla. Gↄrↄ birea Isaraila zĩ̀karinↄ bùra kú Filisitini wɛ̃tɛ Gibetↄ̃ sarɛ. \v 16 Kũ zĩ̀karii pìnↄ mà Zimiri lɛ́ kpàkũsũ kũ gbɛ̃nↄ kínai à a dɛ̀, akũ ò ń don'arɛde Ɔmiri kà Isarailanↄ kína ũ ń bùran gwe gↄ̃̀nↄ. \v 17 Akũ Ɔmiri kũ Isaraila zĩ̀karinↄ fùtɛ Gibetↄ̃ ò gɛ̀ɛ ò lìka Tizai. \v 18 Kũ Zimiri è ò a wɛ̃tɛ sìawa, akũ à dìdi à gɛ̃̀ a bɛ kpɛ́didikↄ̃ana musu gũn à tɛ́ nàa, akũ à tɛ́ kũ̀ à gà \v 19 durunna kũ à kɛ̀ yãi. À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ à zɛ̀ kũ Yeroboamu yãkɛnaao. À durunna kɛ̀, akũ dↄ à Isarailanↄ dà a kɛnan. \v 20 Zimiri yã kparanↄ kũ lɛ́ kũ à kpàkũsũ kũńwo Elaiio kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan. \s1 Isarailanↄ kína Ɔmiri \p \v 21 Isarailanↄ kpàatɛ lɛu pla. Ń kpadonↄ ye ò Ginati nɛ́ Tibini ká kína ũ, ń kpadonↄ sↄ̃, Ɔmiri. \v 22 Kũ gbɛ̃ kũ ò zɛ̀ kũ Ɔmirionↄ gbãna de gbɛ̃ kũ ò zɛ̀ kũ Ginati nɛ́ Tibinionↄla, akũ ò Tibini dɛ̀, Ɔmiri kí blè. \v 23 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ baraakuri awɛɛdode gũnn Ɔmiri kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ, à kí blè wɛ̃̀ kuri awɛɛpla. À kɛ̀ Tiza wɛ̃̀ suddo, \v 24 akũ à Samaria sĩ̀sĩi lù Sɛmaa kũ andurufuuo kiloo baaakↄ̃ akuri, akũ à wɛ̃tɛ kàtɛa à tↄ́ kpànɛ Samaria kũ Sɛma mɛ́ à sĩ̀sĩi pì vĩ yã yãi. \v 25 Ɔmiri yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ à durunna kɛ̀ de gbɛ̃ kũ ò dònɛ arɛnↄ pↄ́la ń pínki. \v 26 À zɛ̀ kũ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu yãkɛnaao pínki. À Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀nɛ kũ durunna kũ à kɛ̀ tãna pãpãnↄ yã musuo à Isarailanↄ dà a kɛnan dↄ. \v 27 Ɔmiri yã kparanↄ kũ yã kũ à kɛ̀nↄ kũ a nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄn kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan. \v 28 Kũ à gà, ò a vĩ̀ Samaria, akũ a nɛ́ Ahabu vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Isarailanↄ kína Ahabu \p \v 29 Yudanↄ kína Asa kíblena wɛ̃̀ bupla plansaride gũnn Ɔmiri nɛ́ Ahabu kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ à kí blè Samaria wɛ̃̀ baro awɛɛplamɛ. \v 30 À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ de gbɛ̃ kũ ò dònɛ arɛnↄ pↄ́la ń pínki. \v 31 A zɛna kũ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu durunnakɛnaao dí kɛnɛ yãke ũro, akũ à Sidↄ̃denↄ kína Ɛtabaali nɛ́nↄgbɛ̃ Yɛzɛbɛli sɛ̀ nↄ ũ, akũ à nà Baali tãnagbagbanaaa, àdigↄ̃ kútɛnɛ. \v 32 À kpɛ́ bò Baalinɛ Samaria, akũ à a gbagbaki pɛ̀tɛ kpɛ́ pìi gũn. \v 33 À Asɛra lí pɛ̀tɛn dↄ à ɛ̀ra à Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀nɛ de Isarailanↄ kína kũ ò dònɛ arɛnↄ pↄ́la ń pínki. \p \v 34 Ahabu gↄrↄan Bɛtɛli gbɛ̃ Iyɛli Yɛriko kɛ̀kɛ à kàtɛ. Kũ à a bĩni ɛ̃ pɛ̀tɛ, akũ a daudu Abiramu gà. Kũ à a zɛ́ gbànↄ pɛ̀tɛ, akũ a nɛ́ kpɛde Segubu gà lákũ Dikiri ò Nuni nɛ́ Yↄsua gãi nà. \c 17 \s1 Kãakãannanↄ annabi Iliasu gwanaa \p \v 1 Tisibɛ gbɛ̃ Iliasu bò a bɛa Giliada bùsun à gɛ̀ɛ à Ahabu lè à pì: Kũ Dikiri Isarailanↄ Luda kũ matɛn doi kunnaao, zaa wɛ̃̀nla plí ni kpáro, legũ ni maro, séde gↄrↄ kũ ma ò baasiro. \p \v 2 Akũ Dikiri yã sù Iliasua à pì: \v 3 Ǹ futɛ ǹ gɛ́ ifãboki kpa, ǹ utɛ Kɛriti swawɛɛn Yoda bara dire kpa. \v 4 Ĩnigↄ̃ swa pì í mi. Ma dìtɛ kãakãannanↄnɛ ògↄ̃ n gwa gwe. \v 5 Akũ à gɛ̀ɛ à kɛ̀ lákũ Dikiri òarɛ nà, à vùtɛ Kɛriti swawɛɛn Yoda bara dire kpa. \v 6 Kãakãannanↄ dìgↄ̃ sunɛ kũ burodiio kũ nↄ̀bↄↄo kↄnkↄ kũ ↄkↄsio, akũ àdigↄ̃ swa pì í mi. \s1 Zarɛfa gyaanↄ Iliasu gwanaa \p \v 7 Gↄrↄ pla gbɛra swa pì í bàba kũ legũ dí ma bùsuu pìnlo yãi. \v 8 Akũ Dikiri yã sùa à pì: \v 9 Ǹ futɛ ǹ gɛ́ Zarɛfa Sidↄ̃ bùsun, ǹgↄ̃ kú gwe. Ma gyaanↄ ke dìtɛ àgↄ̃ n gwa gwe. \v 10 Akũ à fùtɛ àtɛn gɛ́ Zarɛfa. Kũ à kà wɛ̃tɛ pìi sarɛ, à gyaanↄ ke lè, àtɛn yàka wɛ gwe. Akũ Iliasu lɛ́ zù gyaanↄ pìii à pì: Ǹ gɛ́ ǹ sumɛnɛ kũ ío, bee fíti, mà mi. \v 11 Kũ àtɛn gɛ́ tↄ́, Iliasu ɛ̀ra à lɛ́ zùi à pì: Ǹ sumɛnɛ kũ burodi kusuo dↄ. \v 12 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pìnɛ: Kũ Dikiri n Luda kunnaao, bee burodi má vĩro, séde wísiti okũ do kũ à gↄ̃̀ gbaka gũn kũ nísio fíti tùruu gũn baasiro. A yàkaan matɛn wɛ la, de mà tá bɛ mà pↄ́ble kɛo, ò ble kũ ma nɛ́o ògↄ̃ ga dã. \v 13 Akũ Iliasu pìnɛ: Ǹsun tó vĩna n kũro. Ǹ gɛ́ ǹ kɛ lákũ n ò nà, ama ǹ burodi kɛo fíti ǹ suomɛnɛ gĩa, gbasa ǹ n pↄ́ kɛ kũ n nɛ́o. \v 14 Zaakũ Dikiri Isarailanↄ Luda pì, wísiti ni láka gbaka pìi gũnlo, akũsↄ̃ nísi ni láka tùruu pìi gũnlo ari gↄrↄ kũ ani tó legũ ma bùsuu pìn. \v 15 Gyaanↄ pìi gɛ̀ɛ à kɛ̀ lákũ Iliasu òarɛ nà, akũ pↄ́ble mↄ̀ḿma ari gↄrↄ ũgbangba, àpii kũ a bedenↄ kũ Iliasuo. \v 16 Wísiti dí láka gbaka pìnlo, akũsↄ̃ nísi dí láka tùruu pìnlo, lákũ Dikiri ò Iliasu gãi nà. \p \v 17 Abire gbɛra nↄgbɛ̃ bede pì nɛ́ tɛn gyã kɛ. Kũ gyã gbãna kpà manamana, akũ a wɛ̃̀ndii bò. \v 18 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pì Iliasunɛ: Luda gbɛ̃, bↄ́ mɛ́ à ó ká kũ n su ma kĩnaaa? N su ma durunna dↄ Ludagu de à ma nɛ́ dɛ yãin yá? \v 19 Akũ Iliasu pìnɛ: Ǹ n nɛ́ pì kpáma. Akũ à nɛ́ pìi sì nↄgbɛ̃ pì ↄĩ à dìdi kãao kpɛ́ musu gu kũ à kìpan. À a wùtɛ a gádoa gwe, \v 20 akũ à ↄ́ↄ dↄ̀ Dikirinɛ à pì: Dikiri ma Luda, mↄkↄ̃n mɛ́ n tò gyaanↄ kũ ma kipa a bɛa nɛ́ gà n pↄsira kpài yá? \v 21 Akũ à wùtɛ à a zĩda pòro nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìla gɛ̃̀n aakↄ̃ à ↄ́ↄ dↄ̀ Dikirinɛ à pì: Dikiri ma Luda, ǹ tó a wɛ̃̀ndi ɛra à su a mɛ̀ɛ gũn. \v 22 Dikiri Iliasu ↄ́ↄ dↄ mà, akũ wɛ̃̀ndii ɛ̀ra à sù nɛ́ pìia à fùtɛ. \v 23 Kũ Iliasu nɛ́gↄ̃gbɛ̃ pìi sɛ̀ à kìpa kãao, à gɛ̃̀ kãao kpɛ́n, akũ à a kpà a daa à pì: Ǹ gwa, n nɛ́ pìi wɛ̃̀ndii sù! \v 24 Akũ nↄgbɛ̃ pìi pì Iliasunɛ: Má dↄ̃ sà kũ Luda gbɛ̃mɛ n ũ. Dikiri yã kũ à bò n lɛ́n bi yãpuramɛ. \c 18 \s1 Iliasu kũ Obadiao \p \v 1 À gↄrↄ pla kɛ̀, akũ Dikiri yã sù Iliasua legũmanasari wɛ̃̀ aakↄ̃de gũn à pì: Ǹ gɛ́ ǹ n zĩda mↄ Ahabunɛ, mani tó legũ ma a bùsun. \v 2 Akũ Iliasu fùtɛ àtɛn gɛ́ a zĩda mↄ Ahabunɛ. \p Kũ nàa kɛ̀ gbãna Samaria, \v 3 akũ Ahabu a bɛgwari Obadia sìsi. Obadia pì sↄ̃ à Dikiri vĩna vĩ manamana. \v 4 Gↄrↄ kũ Yɛzɛbɛli tɛn Dikiri annabinↄ dɛdɛ yã, akũ Obadia ń gbɛ̃ kenↄ sɛ̀tɛ gbɛ̃nↄn basↄↄro à ń útɛ gbɛ̀wɛɛnↄ gũn gbɛ̃nↄn bupla akurikuri, akũ à ń gwá kũ pↄ́bleo kũ ío. \v 5 Akũ Ahabu pì Obadianɛ: Ò dodo gunↄi ò gɛ́ ísɛ̃bokinↄ kũ swawɛɛnↄn pínki. Òdigↄ̃ dↄ̃ro ke óni sɛ̃̀ le ò kpá ó sↄ̃nↄa kũ ó baragbãsↄ̃nↄ. \v 6 Akũ ò gu kpàatɛ, ń baadi a zɛ́ sɛ̀. \v 7 Kũ Obadia tɛna, akũ ò kpàkũ kũ Iliasuo. À a dↄ̃̀, akũ à wùtɛ a nɛ̀sɛlɛ kutɛna à pì: Ma dikiri Iliasu, mↄkↄ̃mmɛn gwe yá? \v 8 Iliasu wèa à pì: Makũmɛ! Ǹ gɛ́ o n dikiriinɛ má kú la. \v 9 Akũ Obadia pì: Bↄ́ taarin ma kɛ̀, kũ ntɛn makũ n zↄ̀bleri na Ahabunɛ a ↄĩ à ma dɛɛ? \v 10 Ma sì kũ Dikiri n Ludao buri ke bùsu ke kun kũ ma dikiri gì gbɛ̃nↄ zĩḿma ò n wɛtɛnyĩro. Tó ò pì ń kú gwero, àdi tó ò la damɛ. \v 11 Akũ ntɛn omɛnɛ dↄ mà gɛ́ mà o ma dikiri Ahabunɛ kũ ń kú la yá? \v 12 Tó ma da zɛ́n, manigↄ̃ dↄ̃ gu kũ Dikiri Nini ni n sɛ́ à tá kũnworo. Tó ma gɛ ma ò Ahabunɛ, tó à sù adi n ero, ani ma dɛmɛ. Makũ n zↄ̀bleri sↄ̃ má Dikiri vĩna vĩ zaa ma kɛfɛnnakɛgↄrↄa. \v 13 Ma dikiri Iliasu, kũ Yɛzɛbɛli tɛn Dikiri annabinↄ dɛdɛ, ńdi yã kũ ma kɛ̀ maroo? Makũ mɛ́ ma ń gbɛ̃kenↄ sɛ̀tɛ gbɛ̃nↄn basↄↄro, ma ń útɛ gbɛ̀wɛɛnↄ gũn gbɛ̃nↄn bupla akurikuri, ma ń gwá kũ pↄ́bleo kũ ío. \v 14 Akũ n pìmɛnɛ dↄ mà gɛ́ mà o ma dikiri Ahabunɛ ń kú la yá? Ani ma dɛmɛ. \v 15 Akũ Iliasu pì: Ma sì kũ Dikiri Zĩ̀karide kũ matɛn doiio, mani ma zĩda mↄnɛ gbãra sà. \s1 Iliasu kũ Baali tãnagbagbarinↄ Kaamɛli kpi musu \p \v 16 Akũ Obadia gɛ̀ɛ à dà Ahabulɛ à yã pìi ònɛ, akũ Ahabu gɛ̀ɛ da Iliasulɛ. \v 17 Kũ Ahabu Iliasu è, à pìnɛ: Isarailanↄ bùsudɛri, mↄkↄ̃mmɛn gwe yá? \v 18 Akũ Iliasu pì: Adi kɛ makũ mɛ́ ma Isarailanↄ bùsuu dɛ̀ro, mↄkↄ̃n kũ n de bedenↄ ákↄ̃nↄ mɛ́ a dɛ̀, zaakũ a pã kpà Dikiri yãditɛnanↄi a tɛ Baalii. \v 19 Ǹ Isarailanↄ sísi ń pínki, ò dakarɛ Kaamɛli kpi musu lɛɛlɛ kũ Baali tãnagbagbari gbɛ̃nↄn wàa pla kũ bupla akurio kũ Asɛra tãnade gbɛ̃nↄn wàa pla kũ òdi pↄ́ ble kũ Yɛzɛbɛlionↄ. \p \v 20 Ahabu Isarailanↄ sìsi ń pínki, akũ à tãnade pìnↄ kàkara Kaamɛli kpi musu. \v 21 Akũ Iliasu nà gbɛ̃nↄi à ń lá à pì: Á laasun nigↄ̃ kpaatɛna ari bↄrɛmɛɛ? Tó Dikiri bi Ludamɛ, à tɛ́i. Tó Baalimɛ sↄ̃, à tɛ́i. Odi yãke wearo, \v 22 akũ Iliasu pìńnɛ: Dikiri annabinↄ tɛ́ makũ mɛ́ ma gↄ̃ mado. Baali tãnagbagbarinↄ sↄ̃, gbɛ̃nↄn wàa pla kũ bupla akuriomɛ. \v 23 À zùsanↄ kpáwá mɛ̀n pla, tãnade pìnↄ à mɛ̀n do sɛ́ ò zↄ̃zↄ̃kↄ̃rɛ ò ká yàkala, òsun tɛ́ naaro. Makũ se mani a do kɛkɛ mà ká yàkala, mani tɛ́ naa sero. \v 24 Mↄ́kↄ̃nↄ sↄ̃ ò Baali sísi, makũ sↄ̃ mani Dikiri sísi. Ń gbɛ̃ kũ à mà, akũ à sù kũ tɛ́o, àkũmɛ Luda ũ. Akũ gbɛ̃ sĩnda pínki pì: Yã manamɛ! \v 25 Akũ Iliasu pì tãnade pìnↄnɛ: À zùsa mɛ̀n do sɛ́ à kɛkɛ káaku, zaakũ ákↄ̃nↄ mɛ́ á dasi. À á tãna sísi, ama àsun tɛ́ naaro. \v 26 Akũ ò zùsa kũ ò kpàḿma sì ò kɛ̀kɛ, akũ òtɛn Baali sísi zaa kↄnkↄ ari ifãntɛ̃ gɛ̀ɛ káo mìdangura. Òtɛn ũ wã, òtɛn lika sa'oki kũ ò bòoi, òtɛn pi: Baali, ǹ yã mawá! Bee kũ abireo odi yãke maro, adi yã maḿmaro. \v 27 Kũ ifãntɛ̃ kà mìdangura, akũ Iliasu tɛni ń lalandi kɛ à pì: À wiki lɛ́ gbãna à kara, àkũmɛ dikiri ũroo? Ke a laasun tà kpadomɛ. Ke à gɛ̀ɛ bĩnikpɛ kɛmɛ. Ke à gɛ̀ɛ wɛ̃tɛamɛ. Ke àtɛn i omɛ, akũ ádi a vuroo? \v 28 Akũ òtɛn wiki lɛ́ kũ kòto gbãnao, òtɛni ń zĩda líli kũ fɛ̃nɛdao kũ sário lákũ òdi kɛ nà, ari aru tɛn pla ń mɛ̀ɛa. \v 29 Kũ ifãntɛ̃ gò mìia, akũ òtɛn yã ya ari sa ↄkↄsi ogↄrↄ gɛ̀ɛ à kào. Bee kũ abireo adi yãke weḿmaro, adi yã maḿmaro, adi sã kpáńyĩro. \p \v 30 Akũ Iliasu pì parinɛ: À namai la! Kũ ò nài ń pínki, akũ à Dikiri gbagbaki kũ à gbòroo kɛ̀kɛ àtɛn bo. \v 31 À gbɛ̀ɛ sɛ̀sɛ mɛ̀n kuri awɛɛpla Yakubu burinↄ dasi lɛ́n. Yakubun Dikiri yã ònɛ yã à pì ògↄ̃ pinɛ sà Isaraila. \v 32 Kũ à Dikiri gbagbaki pìi bò, akũ à wɛ̀ɛɛ yↄ̃̀ à lìkai. Wɛ̀ɛɛ pìi kà à í sí lita gɛ̃ro. \v 33 À yàkaa kà sa'oki pìla, à zùu pìi zↄ̃̀zↄ̃kↄ̃rɛ à kà yàkaa pìia à pì: À í tↄ́ lo siikↄ̃, à ká sa'opↄ pìia kũ yàkaa pìio. \v 34 Kũ ò tↄ̀, akũ à pì: À ɛra à tↄ́ dↄ. Kũ ò tↄ̀, akũ à pì: À ɛra à tↄ́ à kɛ gɛ̃̀n aakↄ̃. Akũ ò tↄ̀ ari gɛ̃̀n aakↄ̃. \v 35 Í pìi bàa lɛ̀ à lìka sa'oki pìii ari wɛ̀ɛɛ pìi pà. \v 36 Sa ↄkↄsi ogↄrↄ akũ annabi Iliasu nài à pì: Dikiri, Ibrahĩ kũ Isaakuo kũ Isarailao Luda, ǹ tó ò dↄ̃ gbãra kũ mↄkↄ̃mmɛ Isarailanↄ Luda ũ akũsↄ̃ n zↄ̀bleriimɛ ma ũ, matɛn yã dí kɛ kũ mↄkↄ̃n mɛ́ n ma dan yãi. \v 37 Ǹ yã mama Dikiri! Ǹ yã mama, de gbɛ̃ dínↄ le ò dↄ̃ kũ Dikiri, mↄkↄ̃mmɛ ń Luda ũ akũsↄ̃ ntɛni ń nɛ̀sɛ litɛńnɛ de ò ɛra ò summa. \v 38 Akũ Dikiri tɛ́ sù sa'obↄↄ pìia kũ yàkaao kũ gbɛ̀nↄ kũ bùsuuo, ò tɛ́ kũ̀, akũ í kũ à kú wɛ̀ɛɛ pìn bàba. \v 39 Kũ gbɛ̃nↄ è, akũ ò wùtɛ ń nɛ̀sɛlɛ kutɛna ò pì: Dikirimɛ Luda ũ! Dikirimɛ Luda ũ! \v 40 Akũ Iliasu dàńnɛ à pì: À Baali tãnagbagbarii pìnↄ kũkũ, ń gbɛ̃ke sún pitiáwaro. Kũ ò ń kũkũ, akũ Iliasu gɛ̀ɛ kũńwo Kisↄ̃ guvutɛn à ń dɛdɛ gwe. \p \v 41 Iliasu pì Ahabunɛ: Ǹ gɛ́ pↄ́ ble ǹ í mi, zaakũ ma legũ kĩnii mà dↄ. \v 42 Akũ Ahabu gɛ̀ɛ pↄ́ ble à í mi. Akũ Iliasu dìdi à gɛ̀ɛ Kaamɛli mìsↄ̃ntɛa à vùtɛ à mìi kà tún. \v 43 À pì a zĩkɛriinɛ: Ǹ gɛ́ gu gwa ísira kpa. Akũ à gɛ̀ɛ à gwà. Kũ à sù à pì: Pↄ́ke kú gwero. Akũ Iliasu pìnɛ à ɛra à gɛ́ gwa dↄ, akũ à gɛ̀ɛ lɛ ari gɛ̃̀n suppla. \v 44 A gɛ̃̀n suppladeo zĩkɛrii pìi pì: Ma legũ è lokona sɛrɛrɛ lán ↄla bà, àtɛn futɛ ísira musu. Akũ Iliasu pìnɛ: Ǹ gɛ́ ǹ o Ahabunɛ à sↄ̃go dↄ sↄ̃nↄa à gɛ̃n à kipa kpia ari legũ gↄ̃ gɛ́ a dãdã. \v 45 Legũ tɛn sísi busɛbusɛ, zàga'ĩa fùtɛ, akũ legũ mà manamana. Ahabu kú sↄ̃gon, àtɛn tá Yɛzɛrili. \v 46 Dikiri gbãna sù Iliasua, akũ à a uta zↄ̃kↄ̃ↄ kàkara à kũ̀, à bàa lɛ̀ à Ahabu kɛ̃̀ ari à gɛ̀ɛ káo Yɛzɛrili. \c 19 \s1 Dikiri yã'ona kũ Iliasuo Orɛbu \p \v 1 Akũ Ahabu yã kũ Iliasu kɛ̀ɛ bàba Yɛzɛbɛlinɛ pínki, lákũ à tãnade pìnↄ dɛ̀dɛ nà kũ fɛ̃nɛdao ń pínki. \v 2 Akũ Yɛzɛbɛli lɛ́gbãzã kɛ̀ Iliasunɛ à pì: Ari zia mandara'i, tó mádi kɛnnɛ lákũ n kɛ̀ tãnadenↄnɛ nàro, tãnanↄ yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ! \v 3 Akũ vĩna Iliasu kũ̀, akũ à fùtɛ à bàa sì à a zĩda mìboki wɛ̀tɛ. Kũ à kà Bɛsɛba, Yudanↄ bùsun, gwen à a zĩkɛrii tòn, \v 4 akũ à táa ò gbárannan gↄrↄ do. À gɛ̀ɛ à vùtɛ sɛ̃ lí gbáru, akũ à adua kɛ̀ à le à ga à pì: Dikiri, yã díkĩna mↄ̀ma lɛ. Ǹ ma wɛ̃̀ndi sɛ́ gↄ̃̀nↄ, zaakũ má de ma dizinↄlaro. \v 5 Akũ à wùtɛ àtɛn i o sɛ̃ lí pì gbáru. \p Kãnto malaikaa sù à ↄ kɛ̀a à pì: Ǹ futɛ ǹ pↄ́ ble. \v 6 Kũ Iliasu gu gwà, akũ à kàra asãna è kũ í tùruuo katɛna a mìii. Akũ à pↄ́ blè à í mì à ɛ̀ra à wùtɛ. \v 7 Dikiri Malaikaa ɛ̀ra à sù a gɛ̃̀n pladeo, à ↄ kɛ̀a à pì: Ǹ futɛ ǹ pↄ́ ble, zaakũ tá gbã̀nan ntɛn su o. \v 8 Akũ à fùtɛ à pↄ́ blè à í mì. Pↄ́ble pìi tò à gbãna lè, akũ à táa ò gↄrↄ bupla fãnantɛ̃ kũ gwãanio ari à gɛ̀ɛ à kà Luda kpi kũ òdi pi Orɛbua. \v 9 Akũ à gɛ̃̀ gbɛ̀wɛɛn à ì gwe, akũ Dikiri yã sùa à pì: Iliasu, bↄ́n ntɛn kɛ laa? \v 10 À wèa à pì: Dikiri Luda Zĩ̀karide, ma laakarii fùtɛ manamana, zaakũ Isarailanↄ pã kpà n bàka kunna kũńwo yãi, akũ ò n gbagbakinↄ gbòro ò n annabinↄ dɛ̀dɛ kũ fɛ̃nɛdao. Makũ mɛ́ ma gↄ̃ mado, akũ òtɛni ma wɛ se. \v 11 Akũ Dikiri pì: Ǹ bo ǹ gɛ́ zɛ ma arɛ kpi musu, mani gɛ̃tɛ n arɛ. \p Zàga'ĩa gbãna fùtɛ, àtɛn kpi pìnↄ para àtɛn gbɛ̀nↄ wíwi Dikiri arɛ, ama Dikiri kú ĩa pìi gũnlo. Ĩa pìi gbɛra zĩtɛ yĩ̀gãyĩgã, ama Dikiri kú zĩtɛ yĩgãyĩgãnaa pìi gũnlo. \v 12 Zĩtɛ yĩgãnaa pìi gbɛra akũ tɛ́ bò, ama Dikiri kú tɛ́ pìi gũnlo. Tɛ́ pìi gbɛra akũ kòto busɛɛ bò tɛɛnɛ. \v 13 Kũ Iliasu kòtoo pìi mà, à a uta zↄ̃kↄ̃ↄ kù a wɛ́a. Akũ à bò à gɛ̀ɛ à zɛ̀ gbɛ̀wɛɛɛ pì lɛ́a, à mà ò pìarɛ: Iliasu, bↄ́n ntɛn kɛ laa? \v 14 À wèa à pì: Dikiri Luda Zĩ̀karide, ma laakarii fùtɛ manamana, zaakũ Isarailanↄ pã kpà n bàka kunna kũńwo yãi, akũ ò n gbagbakinↄ gbòro ò n annabinↄ dɛ̀dɛ kũ fɛ̃nɛdao. Makũ mɛ́ ma gↄ̃ mado, akũ òtɛni ma wɛ se. \v 15 Akũ Dikiri pìnɛ: Ǹ ɛra ǹ tá Damasuku gbárannan. Tó n ka gwe, ǹ Azaili ká Siria kína ũ, \v 16 ǹ Nimisi daikore Yehu ká Isarailanↄ kína ũ, ǹ Abɛli Mɛↄla gbɛ̃ Safata nɛ́ Ɛlisa kɛ n gɛ̃nɛ ũ annabi ũ. \v 17 Gbɛ̃ kũ bò Azaili fɛ̃nɛda lɛ́i, Yehu mɛ́ ani a dɛ. Tó à bò Yehu fɛ̃nɛda lɛ́i sↄ̃, Ɛlisa mɛ́ ani a dɛ. \v 18 Bee kũ abireo má Isarailanↄ kũna gbɛ̃nↄn dúbu suppla, kũ ń gbɛ̃ke dí kútɛ Baalinɛ à lɛ́ pɛ̀aro. \s1 Ɛlisa sisinaa \p \v 19 Akũ Iliasu fùtɛ à bò gwe à gɛ̀ɛ à Safata nɛ́ Ɛlisa lè, àtɛn bú wí kũ zùnↄ swa kuri awɛɛpla. Àkũ mɛ́ à tɛ́ zù swa kpɛdei. Akũ Iliasu nài à a gyabaa gò à dàala. \v 20 Akũ Ɛlisa a zùnↄ tò gwe à bàa lɛ̀ à bò à tɛ́ Iliasu kpɛ, akũ à pìnɛ: Ǹ tó mà gɛ́ lɛ́ za ma de kũ ma daooa gĩa, gbasa mà su mà tɛ́nyĩ sà. Akũ Iliasu pìnɛ: Ǹ gɛ́ ǹ ɛra ǹ su. Ń dↄ̃ yã kũ ma kɛ̀nnɛ. \v 21 Akũ Ɛlisa ɛ̀ra à gɛ̀ɛ à a zùnↄ kùtu kpà à tɛ́ kà kũ a zù swa gbãngoo, akũ à zùu pìnↄ nↄ̀bↄↄ fùfuu kɛ̀ à kpà gbɛ̃nↄa ò sò. Akũ à bò à tɛ̀ Iliasui, à gↄ̃̀ a plade ũ. \c 20 \s1 Bɛnadada kũ a zĩ̀karinↄ likana Samariai \p \v 1 Siria kína Bɛnadada a zĩ̀karinↄ kàkara ń pínki. Kína gbɛ̃nↄn baraakuri awɛɛplanↄn kú kãao kũ ń sↄ̃nↄ kũ ń sↄ̃gonↄ. Akũ ò gɛ̀ɛ ò lìka Samariai ò lɛ̀tɛa. \v 2 Akũ à gbɛ̃nↄ zĩ̀ Ahabua wɛ̃tɛ gũn à pì: Makũ Bɛnadada ma pì, \v 3 n andurufu kũ n wuraao gↄ̃̀ ma pↄ́ ũ. N nↄ mananↄ kũ n nɛ́ mananↄ gↄ̃̀ ma pↄ́ ũ dↄ. \v 4 Akũ Isarailanↄ kína pì: Ma dikiri kína, makũ kũ pↄ́ kũ má vĩnↄ gↄ̃̀ n pↄ́ ũ pínki lákũ n ò nà. \v 5 Akũ Bɛnadada ɛ̀ra à gbɛ̃nↄ zĩ̀a dↄ à pì: Makũ Bɛnadada ma gbɛ̃nↄ zĩ̀ ma n andurufu kũ n wuraao kũ n nↄnↄ kũ n nɛ́nↄ làmma. \v 6 Zia mandara'i mani ma gbɛ̃nↄ zĩmma ò n bɛ kpukɛ kũ n gbɛ̃nↄ bɛnↄ, oni á pↄ́ bɛ̀ɛrɛdenↄ sɛ́tɛ ò suomɛnɛ pínki. \v 7 Akũ Isarailanↄ kína a bùsu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ sìsi ń pínki à pìńnɛ: A è lákũ àtɛni ó lɛ́ wɛtɛ nà yá? Kũ à gbɛ̃nↄ zĩ̀ma, à ma nↄnↄ kũ ma nɛ́nↄ kũ ma andurufuuo kũ ma wuraao làma, mádi gíonɛro. \v 8 Akũ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ↄ pìnↄ kũ gbɛ̃ kparanↄ pìnɛ: Ǹsun a yã maro, ǹsun wenɛro. \v 9 Akũ à pì Bɛnadada zĩ̀rinↄnɛ: À gɛ́ à o ma dikiri kínanɛ, pↄ́ kũ à là makũ a zↄ̀bleriia káakun mani kɛ. Pↄ́ kũ à làma kpɛkpɛ dín mani kɛro. Akũ zĩ̀rii pìnↄ ɛ̀ra Bɛnadadanɛ kũ lɛ́gbãzã pìio. \v 10 Akũ à ɛ̀ra à gbɛ̃nↄ zĩ̀ Ahabua dↄ à pì: Tó Samaria bùsutiti gↄ̃̀ à kà kũ ma gbɛ̃nↄ le à dãdã okũ dodo, tãnanↄ yã kɛmɛnɛ pãsĩpãsĩ! \v 11 Akũ Isarailanↄ kína pì: À gɛ́ à onɛ, gbɛ̃ kũ àtɛn zĩ̀ka'uta da sún ĩa dã lákũ gbɛ̃ kũ à uta pìi bò à kàtɛ bàro. \v 12 Kũ Bɛnadada yã pìi mà gↄrↄ kũ àtɛn í mi kũ a kína dakenↄ ń bizakutanↄ gũn, akũ à pì a gbɛ̃nↄnɛ ò soru kɛ. Akũ ò gɛ̀ɛ soru kɛ. \s1 Ahabu zĩ̀blena Bɛnadadaa \p \v 13 Annabi ke sù à Isarailanↄ kína Ahabu lè à pìnɛ: Dikiri pì, n zĩ̀kari dasinↄ è gwe yá? Áni ń nannɛ n ↄĩ gbãra, ĩnigↄ̃ dↄ̃ kũ akãamɛ Dikiri ũ. \v 14 Akũ Ahabu a là à pì: Dí mɛ́ ani abire kɛɛ? À wèa à pì: Dikiri pì, n bùsu gu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kɛfɛnna zĩ̀karinↄ mɛ́ oni kɛ. Akũ Ahabu a là dↄ: Dí mɛ́ ani na zĩ̀ia káakuu? À wèa à pì: Mↄkↄ̃mmɛ! \v 15 Akũ Ahabu gu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kɛfɛnna zĩ̀karii pìnↄ kàkara gbɛ̃nↄn wàa do kũ baraakuri awɛɛplao. Akũ à a zĩ̀karinↄ kàkara ń pínki, ò kɛ̀ gbɛ̃nↄn dúbu suppla. \v 16 Ò fùtɛ wɛ̃tɛn ifãntɛ̃ kà mìdangura, gↄrↄ kũ í tɛn Bɛnadada kũ a kína dake pìnↄ dɛ ń bizakutanↄ gũn. \v 17 Akũ gu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kɛfɛnna zĩ̀karii pìnↄ bↄ̀tɛ káaku. Akũ Bɛnadada zĩ̀rinↄ gɛ̀ɛ ò ònɛ, gbɛ̃nↄ tɛn bo Samaria. \v 18 Akũ Bɛnadada pì: Tó aafian òtɛn sun yoo ke kũ zĩ̀io, à ń kũkũ bɛ̃nɛ. \v 19 Kũ gu gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kɛfɛnna pìnↄ bò wɛ̃tɛn, zĩ̀karinↄn tɛ́ ń kpɛ́, \v 20 akũ ń baadi a ibɛrɛɛ dɛ̀. Kũ Sirianↄ lɛ̀kↄ̃a, akũ Isarailanↄ pɛ̀ḿma, akũ Siria kína Bɛnadada kũ a sↄ̃de kenↄ bàa sì ò ń kɛ̃ sↄ̃ musu. \v 21 Akũ Isarailanↄ kína bò à gɛ̀ɛ à sↄ̃denↄ kũ sↄ̃godenↄ dɛ̀dɛ à Sirianↄ ásaru kɛ̀ manamana. \v 22 Annabi pìi ɛ̀ra à sù à Isarailanↄ kína lè à pì: Ǹ n zĩ̀karinↄ kara ǹgↄ̃ kú soru gũn, zaakũ tó Sɛ̃̀tãgↄrↄ kà, Siria kína ni ɛra à su lɛ́tɛmma dↄ. \p \v 23 Akũ Siria kína ìbanↄ pìnɛ: Isaraila tãnanↄ bi sĩ̀sĩ tãnanↄmɛ. Abire yãin ń gbãna deóla. Tó ótɛn zĩ̀ ká kũńwo gusaran, ó gbãna nigↄ̃ deńla. \v 24 Ǹ n kína dakenↄ lilin kɛ, ń don'arɛde pãndenↄ ditɛditɛ ń gbɛ̀n. \v 25 Séde n zĩ̀karinↄ kũ n sↄ̃nↄ kũ n sↄ̃gonↄ gↄ̃ dasi lán káakupↄ kũ n kurainↄ bà, ó zĩ̀ ká kũńwo gusaran, ó gbãna ni deńla. Kína ń yã mà, akũ à kɛ̀ lɛ. \p \v 26 Kũ Sɛ̃̀tãgↄrↄ kà, Bɛnadada Sirianↄ kàkara, akũ à gɛ̀ɛ zĩ̀ ká kũ Isarailanↄ zaa Afɛki. \v 27 Ò Isarailanↄ kàkara ò kusuna kɛ̀ńnɛ, akũ ò gɛ̀ɛńyĩ. Sirianↄ dàgula gu sĩnda pínki, akũ Isarailanↄ bùraa kàtɛ lán blè kpàsa fítinna lɛu planↄ bà, ò arɛ dↄ̀kↄ̃a. \v 28 Akũ Luda gbɛ̃ pìi sù à pì Isarailanↄ kínanɛ: Dikiri pì, zaakũ Sirianↄ tɛn da sĩ̀sĩnↄ dikirin a ũ, guvutɛ dikirin a ũro, áni a zĩ̀kari dasi díkĩnanↄ nannɛ n ↄĩ, ĩnigↄ̃ dↄ̃ kũ akãamɛ Dikiri ũ. \v 29 Ń bùranↄ arɛ dↄdↄkↄ̃ana lɛ ari gↄrↄ suppla, a gↄrↄ supplade pìn ò nà zĩ̀ia. Akũ Isarailanↄ Siria gɛ̀sɛdenↄ dɛ̀dɛ gbɛ̃nↄn dúbu basↄↄro zĩ pìia. \v 30 Kũ gbɛ̃ kparanↄ lɛ̀kↄ̃a ò sì Afɛki wɛ̃tɛn, akũ a bĩni lɛ̀tɛ à sìḿma. Gbɛ̃ pìnↄ kà gbɛ̃nↄn dúbu baraasↄↄro awɛɛsuppla. Bɛnadada sↄ̃ à bàa sì à sì wɛ̃tɛ pìn se, à gɛ̀ɛ à ùtɛ kpɛ́nɛ gũn. \v 31 Akũ a ìbanↄ pìnɛ: O mà Isarailanↄ kínanↄn gbɛ̃kɛ vĩ. Ò uta kasanↄ dↄ ó pi, ò bà dↄ ó wakalɛ, ò bo ò gɛ́ ò a le. Òdigↄ̃ dↄ̃ro ke ani n tó kũ wɛ̃̀ndiio. \v 32 Akũ ò uta kasanↄ dↄ̀ ń pi, ò bàa dↄ̀ ń wakalɛ, ò gɛ̀ɛ ò Isarailanↄ kína lè ò pì: N zↄ̀bleri Bɛnadada pì ǹ a tó kũ wɛ̃̀ndiio. Akũ Isarailanↄ kína pì: Ase à kpɛ́ kun yá? Ma gbɛ̃mɛ. \v 33 Yã pìi kɛ̀ gbɛ̃ pìnↄnɛ àlesi mana ũ, akũ ò yã pìi dã̀ ò kũ̀ ò pì: Ee, Bɛnadada bi n gbɛ̃mɛ. Akũ kína pì: À gɛ́ à a sɛ́ à su kãao. Kũ Bɛnadada sù, akũ Ahabu pìnɛ à gɛ̃ kãao a sↄ̃gon. \v 34 Akũ Bɛnadada pìnɛ: Wɛ̃tɛ kũ ma de sì n deanↄ mani ɛra mà kpámma, ĩnigↄ̃ laga yía Damasuku lákũ ma de kɛ̀ nà Samaria. Akũ Ahabu pì: Ò lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ abire musu, má n gbarɛ. Akũ à lɛ́dokↄ̃nↄ kɛ̀ kãao à a gbàrɛ. \s1 Annabi yãdana kína Ahabula \p \v 35 Dikiri pì annabi gã̀ gbɛ̃kenɛ à o a gbɛ̃dakenɛ à a lɛ́. Kũ annabii pìi ònɛ, akũ à gì. \v 36 Akũ à pìnɛ: Zaakũ ńdi Dikiri yã maro, tó o kɛ̃kↄ̃a gↄ̃̀nↄ, músu ni n dɛmɛ. Kũ ò kɛ̃̀kↄ̃a, akũ músu a è à dɛ̀. \v 37 Annabii pì gbɛ̃ke lè dↄ, akũ à pìnɛ à a lɛ́. Akũ à a lɛ̀ à kĩ̀nna. \v 38 Akũ annabii pì biza kù a wɛ́a à a zĩda lìtɛ, akũ à gɛ̀ɛ àtɛn kína dã zɛ́ lɛ́a. \v 39 Kũ kína tɛn gɛ̃tɛ, akũ annabii pì lɛ́ zùi à pì: Makũ n zↄ̀bleri, kũ ma gɛ zĩ̀lan, akũ gbɛ̃ke sù ma kĩnaa kũ gↄ̃gbɛ̃ keo, à pì màgↄ̃ a dãkpã. Tó ma tò à pìtima, ma wɛ̃̀ndi lɛ́n gwe, kesↄ̃ mani fĩna bo kũ andurufuuo kiloo bupla sↄↄrosari. \v 40 Kũ ma laakarii tà gu pãndea, akũ gↄ̃gbɛ̃ pìi gɛ̃̀tɛ. Akũ Isarailanↄ kína pìnɛ: Lákũ oni wɛ́ tãmma nàn n ò gwe. \v 41 À biza pìi gò a wɛ́a likalika, akũ Isarailanↄ kína a dↄ̃̀ annabi ũ. \v 42 Akũ annabii pìi pìnɛ: Dikiri pì, zaakũ n gↄ̃gbɛ̃ kũ a dìtɛ à ga gbàrɛ, ĩni ga a gɛ̃nɛ ũ, n gbɛ̃nↄ ni gaga a gbɛ̃nↄ gɛ̃nɛ ũ. \v 43 Akũ Isarailanↄ kína dà zɛ́n à tà a bɛa zaa Samaria. A nɛ̀sɛɛ yàka à ãnn sìsi. \c 21 \s1 Nabↄti geepi líkpɛ \p \v 1 Abire gbɛra Yɛzɛrili gbɛ̃ke kun, a tↄ́n Nabↄti. À geepi líkpɛ vĩ gwe Samaria kína Ahabu bɛ sarɛ. \v 2 Akũ Ahabu pìnɛ: Ǹ n geepi líkpɛ kpáma mà kɛ dò kara ũ, zaakũ à kú ma bɛ sarɛ. Mani geepi líkpɛ kũ à mana de abirela kpámma a gɛ̃nɛ ũ. Tó ń yei, mani fĩna bonnɛ kũ andurufuuo láku à kũ̀ nà. \v 3 Akũ Nabↄti pì Ahabunɛ: Kai, ani sí kɛro! Mani fↄ̃ mà túbi kũ ma dizinↄ tòmɛnɛ kpámmaro. \v 4 Akũ Ahabu nɛ̀sɛɛ yàka, à tà bɛ kũ pↄsirao kũ Yɛzɛrili gbɛ̃ Nabↄti pìnɛ áni túbi kũ a dizinↄ tòarɛ kpáaro yãi. Akũ à wùtɛ a gádoa à arɛ dↄ̀ gbĩ̀ia à gì pↄ́ blei. \v 5 A nanↄ Yɛzɛbɛli sù à a là à pì: Bↄ́ mɛ́ à n le n ãnn sìsi, ńdi pↄ́ bleroo? \v 6 Akũ à wèa à pì: Ma pì Yɛzɛrili gbɛ̃ Nabↄtinɛ à a geepi líkpɛ kpáma, mani fĩna bonɛ kũ andurufuuo. Tó geepi líkpɛ pãnden à yei sↄ̃, mani kpáa a gɛ̃nɛ ũ. Akũ à pì áni kpámaro. \v 7 Akũ a nanↄ Yɛzɛbɛli pìnɛ: Mↄkↄ̃n Isarailanↄ kí'ina yãkɛnan dí yá? Ǹ futɛ ǹ pↄ́ ble kũ pↄnnao, mani Yɛzɛrili gbɛ̃ Nabↄti geepi líkpɛ sínnɛ. \p \v 8 Akũ à takadanↄ kɛ̃̀kɛ̃ kũ Ahabu tↄ́o à a tambari lɛ̀a, à kpã̀zãkpãzã gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kũ kínɛ kũ ò kú Nabↄti wɛ̃tɛ gũnnↄnɛ. \v 9 Takada pìnↄ gũn à pì: À lɛ́yĩgↄrↄ ditɛ à a kpàkpa kɛ. À vutɛki mana kpá Nabↄtia gbɛ̃nↄ tɛ́ \v 10 à gbɛ̃ ginanↄ wɛtɛ gbɛ̃nↄn pla à ń kátɛ a arɛ, de ò yã dia ò pi à Luda kũ kínao tↄ́ vãni sì. À a kũ à bo kãao wɛ̃tɛ kpɛ, á a pápa kũ gbɛ̀ɛo à dɛ. \v 11 Akũ Nabↄti wɛ̃tɛ gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃nↄ kũ kínɛnↄ kɛ̀ lákũ Yɛzɛbɛli ò takada kũ à kpã̀zãńnɛnↄ gũn nà. \v 12 Ò lɛ́yĩgↄrↄ dìtɛ, akũ ò vutɛki mana kpà Nabↄtia gbɛ̃nↄ tɛ́. \v 13 Akũ gbɛ̃ gina gbɛ̃nↄn pla pìnↄ sù ò vùtɛ a arɛ, ò yã dìa gbɛ̃nↄ wára ò pì à Luda kũ kínao tↄ́ vãni sì. Akũ ò a kũ̀ ò bò kãao wɛ̃tɛ kpɛ ò a pàpa kũ gbɛ̀ɛo ò dɛ̀. \v 14 Akũ ò lɛ́gbãzã kɛ̀ Yɛzɛbɛlinɛ ò pì, ò Nabↄti pàpa kũ gbɛ̀ɛo ò dɛ̀. \p \v 15 Kũ Yɛzɛbɛli mà ò Nabↄti pàpa kũ gbɛ̀ɛo ò dɛ̀, akũ à gɛ̀ɛ à pì Ahabunɛ: Ǹ futɛ ǹ gɛ́ Nabↄti geepi líkpɛ kũ à gìonnɛ pì sí n pↄ́ ũ, zaakũ à kun doro à gà. \v 16 Kũ Ahabu mà Nabↄti gà, akũ à fùtɛ àtɛn gɛ́ de à a geepi líkpɛ sí a pↄ́ ũ. \p \v 17 Akũ Dikiri yã sù Tisibɛ gbɛ̃ Iliasua à pì: \v 18 Ǹ futɛ ǹ gɛ́ Samaria kína Ahabu le. À gɛ̀ɛ Nabↄti geepi líkpɛ sí, à kú gwe. \v 19 Ǹ onɛ makũ Dikiri ma pì, à gbɛ̃ dɛ̀ à sù a túbi sín gweroo? Ń onɛ dↄ, gu kũ gbɛ̃danↄ Nabↄti aru sã̀sãn, gwen oni àpii pↄ́ sãsãn se. \p \v 20 Kũ Ahabu Iliasu è à pì: Ma ibɛrɛ, ari tera ńdi ma tóroo? Akũ Iliasu pìnɛ: Ee, mádi n tóro, zaakũ n n zĩda dà yã kũ à vãni Dikirinɛ kɛnan. \v 21 Akũ Dikiri pì áni sunyĩ zĩmma áni n burinↄ kakatɛ, n gↄ̃gbɛ̃ ke ni gↄ̃ Isarailanↄ bùsunlo, bee zĩdade kesↄ̃ zↄ̀. \v 22 Áni kɛ n ↄnnnɛ lákũ à kɛ̀ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu ↄnnnɛ nà, lákũ à kɛ̀ Ahia nɛ́ Baasa ↄnnnɛ nà, zaakũ n Isarailanↄ dà durunnakɛnan n a pↄ fɛ̃̀nɛ. \v 23 Yɛzɛbɛli sↄ̃, Dikiri pì gbɛ̃danↄ ni a só Yɛzɛrili bĩni sarɛ. \v 24 Gbɛ̃danↄ ni n gbɛ̃ kũ oni gaga wɛ̃tɛ gũnnↄ só, bãnↄ ni n gbɛ̃ kũ oni gaga sɛ̃̀nnↄ ble. \p \v 25 Gbɛ̃ke kun ziki kũ à a zĩda dà yã kũ Dikiri yeiro kɛnan lán Ahabu bàro, akũsↄ̃ a nanↄ Yɛzɛbɛli dì tɛ́ káagu. \v 26 À yã kũ ò a tɛ̃̀nↄ kɛ̀ manamana, à tɛ̀ tãnanↄi lán Amↄrinↄ kɛ̀ nà, kũ Dikiri pɛ̀ḿma Isarailanↄnɛ. \p \v 27 Kũ Ahabu mà lɛ, akũ à a uta gà à kɛ̃̀ à uta kasanↄ dà ari à ìo, akũ à lɛ́ yĩ̀ à gↄ̃̀ tɛ́ kũ pↄsirao. \v 28 Akũ Dikiri yã sù Iliasua: \v 29 N è deran Ahabu a zĩda nàtɛmɛnɛ nà yá? Zaakũ à a zĩda nàtɛmɛnɛ, mani yã vãni pì kɛ a ↄnnnɛ a gↄrↄaro. A nɛ́gↄ̃gbɛ̃n mani yã vãni pì kɛ a ↄnnnɛ. \c 22 \s1 Mikaya annabikɛyã vãni ona Ahabunɛ \p \v 1 À kà wɛ̃̀ aakↄ̃ kũ Sirianↄ kũ Isarailanↄ dí zĩ̀ ká kũ kↄ̃oro. \v 2 A wɛ̃̀ aakↄ̃de pìi gũnn Yudanↄ kína Yosafata gɛ̀ɛ à Isarailanↄ kína lè. \v 3 Isarailanↄ kína pì a gbɛ̃nↄnɛ: Á dↄ̃ kũ Ramↄ Giliada bi ó pↄ́mɛ yãroo? Ama ódi a sina Siria kínaa yã kɛkɛro. \v 4 Akũ à Yosafata là à pì: Ĩni gɛ́ kũmao zĩ̀ ká kũ Ramↄ Giliadadenↄroo? Akũ Yosafata wèa à pì: Pↄ́ dokↄ̃nↄmɛ ó ũ, ma gbɛ̃nↄ bi n gbɛ̃nↄmɛ. Ma sↄ̃nↄ bi n sↄ̃nↄmɛ. \v 5 Akũ à ɛ̀ra à pìnɛ: Ǹ Dikiri gbɛka ǹ ma gĩa. \v 6 Akũ Isarailanↄ kína annabinↄ kàkara lán gbɛ̃nↄn wàa pla bà, akũ à ń lá à pì: Mà gɛ́ zĩ̀ ká kũ Ramↄ Giliadadenↄon yá, ke màsun gɛ́ro? Akũ ò wèa ò pì: Ǹ gɛ́! Dikiri ni ń nannɛ n ↄĩ. \v 7 Akũ Yosafata pì: Dikiri annabi ke kú la ò a laroo? \v 8 Akũ Isarailanↄ kína wèa à pì: Gↄ̃gbɛ̃ ke kun dↄ, a tↄ́n Mikaya, Imlã nɛ́mɛ. Ani fↄ̃ à yã gbɛkawɛrɛ Dikiria, ama má yeiro, zaakũ àdi yã mana omɛnɛ zikiro, séde a vãni. Akũ Yosafata pì: Ǹsun o lɛro kína! \v 9 Akũ Isarailanↄ kína a ìbanↄ doke sìsi à pìnɛ: Ǹ gɛ́ ǹ Imlã nɛ́ Mikaya sísi à su likalika. \p \v 10 Isarailanↄ kína kũ Yudanↄ kína Yosafatao baadi a kíble'uta dana, ò vutɛna ń kíblegbaaa pↄ́wɛgbɛ̃ki kũ à kú Samaria bĩnilɛa, akũ annabii pìnↄn tɛn annabikɛyã o ń arɛ ń pínki. \v 11 Kenana nɛ́ Zedekia mↄ̀si pì lán bɛ̃nɛ bà à pì: Dikiri pì bɛ̃nɛ dínↄn ĩni Sirianↄ zↄ̃zↄ̃o ǹ ń dɛdɛ ń pínki. \v 12 Akũ annabii pìnↄn tɛn yã dokↄ̃nↄ o ń pínki òtɛn pi: Ǹ gɛ́ lɛ́tɛ Ramↄ Giliadaa, ĩni fuaro. Dikiri ni ń nánnɛ n ↄĩ. \p \v 13 Gbɛ̃ kũ à gɛ̀ɛ Mikaya sísi pìnɛ: N annabi dakenↄ lɛ́ kɛ̀ dokↄ̃nↄn yee! Yã nnan òtɛn o kínanɛ. Ǹ yã dokↄ̃nↄ pì o se ǹ yã nna onɛ. \v 14 Akũ Mikaya pì: Ma sì kũ Dikiri kunnaao, yã kũ Dikiri òmɛnɛn mani o kínanɛ. \p \v 15 Kũ à kà, akũ kína a là à pì: Mikaya, ò gɛ́ zĩ̀ ká kũ Ramↄ Giliadadenↄon yá, ke òsun gɛ́ro? Akũ à wèa à pì: Ǹ gɛ́ lɛ́tɛḿma! Ĩni fuaro. Dikiri ni ń nánnɛ n ↄĩ. \v 16 Akũ kína pìnɛ: Gɛ̃̀n ũgban mani n da ǹ sí kũ Dikirio kũ yãpuran ĩni omɛnɛɛ? \v 17 Akũ Mikaya pì: Ma Isarailanↄ è fãkↄ̃ana sĩ̀sĩnↄ kpadoa lán sã kũ ò dã̀ri vĩronↄ bà. Akũ Dikiri pìmɛnɛ, gbɛ̃ pìnↄn don'arɛde vĩro. Ń baadi tá a bɛa aafia. \v 18 Akũ Isarailanↄ kína pì Yosafatanɛ: Ńdi ma gweroo? Mádi onnɛ kũ àdi yã nna omɛnɛ zikiro, séde a vãni? \v 19 Akũ Mikaya ɛ̀ra à pì: Ǹ Dikiri yã ma! Ma Dikiri è vutɛna a kpatan, ludambɛ zĩ̀karinↄ zɛzɛ a sarɛ ń pínki ↄplai kũ ↄzɛo. \v 20 Akũ Dikiri pì: Dí mɛ́ ani ↄ̃ndↄ̃ kɛmɛnɛ Ahabunɛ à gɛ́ lɛ́tɛ Ramↄ Giliadaa de à ga gwee? Akũ gbɛ̃ke pì la, gbɛ̃ke pì la dↄ. \v 21 Akũ nini ke bò à sù à zɛ̀ Dikiri arɛ à pì: Makũ mɛ́ mani gɛ́ ↄ̃ndↄ̃ kɛnɛ. Akũ Dikiri a là à pì: Ĩni kɛ deramɛɛ? \v 22 Akũ à wèa à pì: Mani gɛ́ mà kɛ nini ɛ́kɛde ũ mà yã sóso mà ká a annabinↄnɛ ń lɛ́n. Akũ Dikiri pì: Ĩni ↄ̃ndↄ̃ kɛnɛ, ĩni fuaro. Ǹ gɛ́ kɛ lɛ. \v 23 Lɛn Dikiri tò nini ɛ́kɛde pì yã sòso à kà n annabi dínↄnɛ ń lɛ́n lɛ ń pínki. Sunyĩn Dikiri kpànyĩ. \v 24 Akũ Kenana nɛ́ Zedekia gɛ̀ɛ à Mikaya sãn kɛ̀ à pì: Bↄrɛn Dikiri Nini bòma à gɛ̀ɛ à yã ònnɛɛ? \v 25 Akũ Mikaya wèa à pì: Ĩni dↄ̃ zĩ kũ n bàa lɛ̀ n gɛ utɛ kpɛ́nɛn. \v 26 Akũ Isarailanↄ kína pì: À Mikaya kũ à tá kãao wɛ̃tɛ kína Amↄ kũ ma nɛ́ Yoasio kĩnaa, \v 27 á ońnɛ ma pì ò a da kpɛ́siran, ògↄ̃ burodi kpáa kũ ío fítifiti ari mà gɛ́ suo aafia. \v 28 Akũ Mikaya pì: Tó n gɛ n su aafia, séde adi kɛ Dikiri mɛ́ à yã ò ma gãiro. Akũ Mikaya ɛ̀ra à pì: Asa á baadi pínki ma yã pìi màa? \s1 Ahabu gana zaa Ramↄ Giliada \p \v 29 Isarailanↄ kína kũ Yudanↄ kína Yosafatao gɛ̀ɛ Ramↄ Giliada. \v 30 Akũ Isarailanↄ kína pì Yosafatanɛ: Mani ma zĩda litɛ mà si zĩ̀n. Mↄkↄ̃n sↄ̃, ǹgↄ̃ kú la kũ n kíble'utao dana. Akũ Isarailanↄ kína a zĩda lìtɛ à sì zĩ̀n. \v 31 Siria kína gĩnakɛ sↄ̃ à ò a sↄ̃go don'arɛde gbɛ̃nↄn baraakuri awɛɛplanↄnɛ à pì: Àsun arɛ dↄ gbɛ̃kea zĩ̀nlo, bee dímɛ, séde Isarailanↄ kína ado. \v 32 Kũ sↄ̃go don'arɛde pìnↄ Yosafata è, òtɛn da Isarailanↄ kínamɛ. Kũ ò sↄ̃ dàa, akũ Yosafata wiki lɛ̀. \v 33 Kũ ò è Isarailanↄ kínanlo, akũ ò a tò gwe. \p \v 34 Kũ gbɛ̃ke kàa gbàrɛ, akũ à gɛ̀ɛ à Isarailanↄ kína pà, à gɛ̃̀ a mↄ̀'uta pɛkɛrɛki dagura. Akũ à pì a sↄ̃godenɛ: Ǹ sↄ̃ lɛ́ litɛ ò bo zĩ̀n, ò ma kĩnnamɛ gwe. \v 35 Zĩ̀i pì gbãna kpà zĩ birea, akũ ò kína pì kũkũna a sↄ̃go gũn, ò arɛ dↄ̀ Sirianↄa. Gu kũ ò a kĩ̀nnan pì tɛn aru bo àtɛn kↄ́tɛ sↄ̃go gũn. Zĩ pìia ↄkↄsin à gà. \v 36 Kũ ifãntɛ̃ tɛn gɛ̃ kpɛ́n, zĩ̀karinↄ wiki kàkara ò pì, baadi tá a bùsun ari a bɛ wɛ̃tɛn. \v 37 Lɛn kína pìi gà lɛ, akũ ò a gɛ̀ɛ sɛ̀ ò sùo Samaria ò a vĩ̀. \v 38 Ò a sↄ̃go pìpi Samaria íkakia, gu kũ karuanↄ dì zú on, akũ gbɛ̃danↄ sù ò a aru sã̀sã lákũ Dikiri ò nà. \p \v 39 Ahabu yã kparanↄn kú Isarailanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan, yã kũ à kɛ̀nↄ pínki kũ kpɛ́ kũ à bò kũ wisa sakaao kũ wɛ̃tɛ kũ à kɛ̀kɛ à kàtɛnↄ. \v 40 Kũ Ahabu gà, akũ a nɛ́ Azia vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Yudanↄ kína Yosafata \p \v 41 Isarailanↄ kína Ahabu kíblena wɛ̃̀ siikↄ̃de gũnn Asa nɛ́ Yosafata kɛ̀ Yudanↄ kína ũ. \v 42 A wɛ̃̀ baraakuri awɛɛsↄↄrode gũnn à kɛ̀ kína ũ, akũ à kí blè Yurusalɛmu wɛ̃̀ baraasↄↄro. A da tↄ́n Azuba, Sili nɛ́mɛ. \v 43 À zɛ̀ kũ a de Asa yãkɛnanↄ zɛ́ sĩnda pínki gũn, adi pãnɛro, à yã kũ Dikiri yeii kɛ̀. Bee kũ abireo adi tãnagbagbaki kũ ò bònↄ gbororo. Ò kpɛ́ òtɛn sa oa òtɛn turaretiti kpáta gwe. \p \v 44 Yosafata kũ Isarailanↄ kínao kú kũ kↄ̃o aafia. \v 45 A yã kparanↄn kú Yudanↄ kínanↄ gĩayãkɛna takadan, a nɛ́gↄ̃gbɛ̃kɛyãnↄ kũ zĩ̀ kũ à kànↄ pínki. \v 46 Tãnagbagbaki karua kpara kũ ò gↄ̃̀ a bùsun zaa a de Asa gↄrↄanↄ, à pɛ̀ḿma gↄ̃gbɛ̃nↄ kũ nↄgbɛ̃nↄo ń pínki. \v 47 Ɛdↄmu bùsu kína vĩ gↄrↄ birearo, séde gbɛ̃ zↄ̃kↄ̃ kũ Yudanↄ kína dìtɛ. \p \v 48 À gó'itɛ lagatabↄnↄ kɛ̀ de ò gɛ́ wura sɛ́ Ofi, ama odi le ò bo kũ táo ísiralaro, zaakũ gó pìnↄ wìwi zaa Ɛziↄ̃ Gɛba. \v 49 Gↄrↄ birean Ahabu nɛ́ Azia pì Yosafatanɛ à tó a gbɛ̃nↄ da ísira musu kũ a gbɛ̃nↄ lɛɛlɛ, ama Yosafata dí wero. \v 50 Kũ Yosafata gà, ò a mira kpàkũsũ kũ a dizinↄ a dizi Dauda wɛ̃tɛn, akũ a nɛ́ Yoramu vùtɛ a gɛ̃nɛ ũ. \s1 Isarailanↄ kína Azia \p \v 51 Yudanↄ kína Yosafata kíblena wɛ̃̀ gɛ̃ro awɛɛplade gũnn Ahabu nɛ́ Azia kɛ̀ Isarailanↄ kína ũ Samaria, à kí blè wɛ̃̀ pla. \v 52 À yã kũ Dikiri yeiro kɛ̀ à zɛ̀ kũ a de kũ a dao yão kũ dↄ Nɛbati nɛ́ Yeroboamu kũ à Isarailanↄ dà durunnakɛnan yão. \v 53 À dò Baalii, à a gbàgba, akũ à Dikiri Isarailanↄ Luda pↄ fɛ̃̀nɛ lákũ a de kɛ̀ nà.