\id DAN Daniel in Boko, Ross Jones, 2/08 \ide UTF-8 \h Daniɛli \toc1 Daniɛli \toc2 Daniɛli \toc3 Dan \mt1 DANIƐLI \imt1 Yã́ pↄ́ kú láɛ bee guuↄ \ip Daniɛli lá yã́ dàalɛ Yuda ɛ̀waaso gbɛ̃ↄn síiↄ̃ↄ yã́waɛ. Aa ku gbɛ̃́ pↄ́ kí Nɛbukanɛza ń naaa à tàńnↄ a bùsuuↄ guuɛ. Kɛ́ aa gↄ̃̀ gbãadeↄ ũ we, aa gì wà Lua náai vĩɛ. Lɛɛ 1 e 6 lɛ́ Daniɛli ń a gbɛ̃eↄ zĩblea yã'o. Yã́ beeↄ guu ↄ̃ Daniɛli zua nↄ̀ↄkusiↄ tòou yã́ kuu. \ip Lɛɛ 7 e 12 dɛ wɛ́pungu pↄ́ Daniɛli è gɛ̃n síiↄ̃ↄ yã́ ũɛ. Wɛ́pungupi ea guu Dii ↄ̀lↄ Daniɛliɛ buipãleↄ gbãable Yudaↄwa e kpala láasai pↄ́ bↄ̀ Lua kĩ́i àↄ gɛ́ bↄi gupuau. \ip Lápi yã́ↄ dɛ lán Zia yã́ láwaɛ. Lápi lɛ́ tɛ́kpa luanaaikɛnaↄgu aa ãiakɛ wàↄ Lua náai vĩ e an wɛ̃ni lɛ́wa, baa ń taasi píio ń ĩadama píio. Zɛa gbãa yã́ↄ mɛ́ kú lápiↄ guu píi. \c 1 \s1 Daniɛli gↄ̃a Babɛli kía ìwa ũ \p \v 1 Yudaↄ kí Yoakiũ\f + \fr 1.1 \fr*\ft 2Kia 24.1\ft*\f* kpalablea wɛ̃̀ àaↄ̃de guu, Babɛli kí Nɛbukanɛza mↄ̀ koezↄ̃̀ Yelusalɛũzi. \v 2 Ɔ̃ Dii kí Yoakiũ nàɛ̀ aà ↄzĩ ń Lua kpɛ́ pↄeↄ, ↄ̃ à tàò Babiloni bùsuu, a kàlɛ a tã́akpɛ làasiu.\f + \fr 1.2 \fr*\ft 2Kia 20.17-18, Isa 39.6-7\ft*\f* \p \v 3 Ɔ̃ kíapi ò a bɛ ziia Asepenazaɛ aà mↄ́ ń Isaili ɛ̀waasona pↄ́ aa dɛ kía ge gbãade bui ũↄ, \v 4 gↄ̃ kɛfɛna sãasai pↄ́ an ↄ̃nↄ kà aa yã́pii dada aaↄ wɛzɛ̃ vĩↄ, gbɛ̃́ pↄ́ an dↄ̃a ì kã́fĩ àa, mɛ́ an gↄ̃i kà aa zĩkɛ kibɛↄ. Ziiapi mɛ́ a Babiloni yã́ dadanɛ́ ń a kyóo. \v 5 Kía dìlɛ wà blɛ pↄ́ i ble lá gu lɛ́ dↄ linɛ́ ń vɛ̃ɛ pↄ́ i mio, wi yãdadanɛ́ e wɛ̃̀ àaↄ̃, bee gbɛa aai zĩkɛɛ. \v 6 Yuda buieↄ kú ń guu, Daniɛli ń Ananiao ń Misaɛlio ń Azaliao. \v 7 Ziiapi ń tↄ́ lìlɛnɛ́. À tↄkpà Daniɛliɛ Bɛlasaa, Anania sↄ̃ Sadaki, Misaɛli sↄ̃ Mɛsaki, Azalia sↄ̃ Abɛdinɛgoo. \p \v 8 Daniɛli zɛ̀ò a sↄ̃u kɛ́ á kía blɛ ble\f + \fr 1.8 \fr*\ft Bↄa 34.15\ft*\f* ge á aà vɛ̃ɛ mi à gbãlɛo, ↄ̃ à zɛ́ gbɛ̀a ziiawa à blɛpi to we. \v 9 Lua tò ziiapi gbɛ̃kɛkɛ̀ Daniɛliɛ, à aà wɛ̃nagwà, \v 10 ↄ̃ a òɛ̀: Má a dii ma kía vĩa vĩ, asa aàpi mɛ́ á pↄblea ń á imiao dìlɛ. Tó à su è n oosisia dɛ ń sáadeeↄla sↄ̃ bɛ? Ńyↄ̃ tó yã́pi wi ma musu kía aɛɛ. \v 11 Ziiapi gwana dìlɛ aà laaidↄ Daniɛli ń Ananiao ń Misaɛlio ń Azaliaowa, ↄ̃ Daniɛli òɛ̀: \v 12 Yↄ̃ wápiↄ n zↄ̀blenaↄwa gↄↄ kwi ǹ gwa. Nìliↄ dò sau kpáwá ń íwatɛ̃o, \v 13 ní wá lɛɛũ ń ɛ̀waaso pↄ́ aalɛ blɛ doũ ble ń kíaoↄ, ní kɛwɛ̃ɛ lá ń èwa. \v 14 À wènɛ́ yã́ beei, ↄ̃ à ń tó we e gↄↄ kwi. \p \v 15 Kɛ́ gↄↄ kwipi pà, à ń gwá a è aa aafia, aa mɛkpà dɛ ɛ̀waaso kĩni pↄ́ lɛ́ blɛ doũ ble ń kíaoↄla. \v 16 Ɔ̃ an gwanapi i kía blɛ ń aà vɛ̃ɛo kpámá lↄo, sema dò sau. \v 17 Lua ɛ̀waaso gbɛ̃ↄn síiↄ̃piↄ gbà dↄ̃a ń wɛzɛ̃o. Aa kyó ń ↄ̃nↄo dↄ̃ píi. Daniɛli sↄ̃ a wɛ́pungu'ea ń nanapoloao dↄ̃. \p \v 18 Kɛ́ wɛ̃̀ àaↄ̃ pↄ́ kí Nɛbukanɛza dìlɛ wà yãdada ɛ̀waasopiↄnɛ lɛ́ kà, ↄ̃ ziiapi gɛ̀ńnↄ aà kĩ́i. \v 19 Kɛ́ kía faaibòńnↄ, ↄ̃ a è Daniɛli ń Ananiao ń Misaɛlio ń Azaliao sáa vĩ ń guuo, ↄ̃ aa gↄ̃̀ aà ìwaↄ ũ. \v 20 Kía yãlàlamá ↄ̃nↄ ń dↄ̃ao píi musu, ↄ̃ a è aa dɛ̀ màsokɛnaↄ ń wɛzɛ̃na pↄ́ kú a bùsu guuↄla píi lɛɛ kwi. \v 21 Daniɛli ku we e Kilusi kpalablea wɛ̃̀ sɛ̃́ia guu. \c 2 \s1 Nɛbukanɛza nana'oa dṹnia kpalaↄ yã́ musu \p \v 1 Nɛbukanɛza kpalablea wɛ̃̀ plaade guu, à nana'ò'o. Nanapi yã́ aà kũ̀ gbãa, i fↄ̃ i'ò lↄo. \v 2 Ɔ̃ à mɛ̀ wà màsokɛnaↄ ń àsi'onaↄ ń ɛsɛdeↄ ń saanyãdↄ̃naↄ sísi\f + \fr 2.2 \fr*\ft Daa 41.8\ft*\f* aa nanapi poloɛ. Kɛ́ aa mↄ̀ aà aɛ, \v 3 a ònɛ́: Ma nana'ò, nanapi ma kũ gbãa. Má ye nanapi àsi dↄ̃. \v 4 Ɔ̃ aa òɛ̀ ń Sili yã́o aa mɛ̀: Adeↄ n dↄ̃ ń aafiao, Záai! Nanapi yã'o wápiↄ n zↄ̀blenaↄnɛ, wí a bↄↄlɛkɛnɛ. \v 5 Kía ònɛ́: Yã́ pↄ́ ma zɛò mà kɛɛ́n kɛ: Tó i nanapi ń a bↄↄlɛo omɛɛo, wa á zↄ̃ɛzↄ̃ɛɛ, wi á uaↄ kɛ tufua ũ. \v 6 Tó a nanapi ń a bↄↄlɛo sìumɛɛ sↄ̃, má á kpɛla maamaaɛ, á gbaↄ e á asea ũ. À nanapi omɛɛ sa ń a bↄↄlɛo. \p \v 7 Aa ɛ̀a òɛ̀ lↄ aa mɛ̀: Kí, nanapi o wápiↄ n zↄ̀blenaↄnɛ, wí a bↄↄlɛkɛnɛ. \v 8 Ɔ̃ kía ònɛ́: Má dↄ̃ sã́asã kɛ́ álɛ yã́ gagaɛ, kɛ́ á yã́ pↄ́ ma zɛò mà kɛɛ́ dↄ̃ yã́i. \v 9 Tó i nanapi omɛɛo, yã́ mɛ̀ndopi mɛ́ gↄ̃̀ɛ́. A lɛkpàaĩ à ɛɛtomɛɛ ń yãkpaanlaoɛ e yã́ àↄ lilɛ. À nanapi yã'omɛɛ, míↄ dↄ̃ kɛ́ á fↄ̃ à a bↄↄlɛkɛ. \v 10 Ɔ̃ aa òɛ̀: Kí, gbɛ̃e ku dṹnia guu a fↄ̃ yã́ pↄ́ ńlɛ gbɛaɛ bee bↄↄlɛkɛo. Kíae ku à yã́ bee taa gbɛa màsokɛnaↄ n àsi'onaↄ ń saanyãdↄ̃naↄwao, baa kía sà gbãngbooɛ. \v 11 Kí, yã́ pↄ́ ńlɛ gbɛapi zĩ'ũ. Gbɛ̃e a fↄ̃ onɛo, sé Lua, mɛ́ aà bɛ ku gudoũ ń wá gbɛ̃nazĩnaↄo. \p \v 12 Yã́ bee tò kía pↄ pà, aà za fɛ̃̀ maamaa, à mɛ̀ wà Babɛli ↄ̃nↄnaↄ dɛdɛ píi. \v 13 Kɛ́ wà ↄ̃nↄnaↄ dɛdɛa yã́pi kpàwakɛ̀, ↄ̃ wàlɛ Daniɛli ń a gbɛ̃́ↄ wɛɛlɛ wà ń dɛdɛ. \v 14 Kɛ́ kía dↄaiↄ gbɛ̃zↄ̃ↄ Alioki gɛ̀ Babɛli ↄ̃nↄnaↄ dɛdɛi, ↄ̃ Daniɛli yã́zɛde òɛ̀ ń làasoo maao, \v 15 ↄ̃ Daniɛli aà là à mɛ̀: Bↄ́yãi kía yãpãsĩpi dìlɛi? Ɔ̃ Alioki yã́pi dàu a sìu Daniɛliɛ. \v 16 Ɔ̃ Daniɛli gɛ̀ wabikɛ̀ kíawa aà sↄ̃ ń gↄↄo yↄↄ, í gbasa nanapi bↄↄlɛkɛɛ̀. \v 17 Ɔ̃ à tà bɛ, à yã́pi sɛ̀lɛ sìu a gbɛ̃́ↄnɛ Anania ń Misaɛlio ń Azaliao. \v 18 A ònɛ́ aa wabikɛ Lua Musudewa aà wɛ̃nadↄ̃nɛ́ nanapi asii yã́ musu, kɛ́ wasu ń dɛdɛ ń Babɛli ↄ̃nↄde kĩniↄo yã́i. \p \v 19 Gwãasĩna Daniɛli wɛ́pungu'è, Lua Musude nanapi asii òɛ̀, ↄ̃ Daniɛli aà sáaukpà à mɛ̀: \q1 \v 20 Wàↄ Lua sáaukpa gↄↄpii, \q1 ↄ̃mɛ ↄ̃nↄ ń gbãao vĩ. \q1 \v 21 Ì gↄↄ ń zaao lilɛ, \q1 ì kíaↄ kpa kpalau, ì ń bↄu, \q1 ì ↄ̃nↄ da ↄ̃nↄnaↄnɛ, \q1 ì dↄ̃a kpa wɛzɛ̃naↄwa. \q1 \v 22 Ì asiiyãↄ ń yã́ pↄ́ ulɛaↄ ↄlↄnɛ́, \q1 a gusia yã́ↄ dↄ̃, asa ↄ̃mɛ ì gupu. \q1 \v 23 Ma n sáaukɛ̀ ma deziↄ Lua, \q1 ma n tↄbↄ̀, \q1 asa n ↄ̃nↄ ń gbãao kã̀fĩmɛɛ. \q1 N yã́ pↄ́ wá gbɛ̀ama dàu ń sìumɛɛ, \q1 n nana pↄ́ kía ò ↄ̀lↄwɛ̃ɛ. \s1 Daniɛli kía nana bↄↄlɛkɛa \p \v 24 Ɔ̃ Daniɛli gɛ̀ Alioki pↄ́ kía aà dìlɛ aà Babɛli ↄ̃nↄnaↄ dɛdɛ kĩ́i, a òɛ̀: Ńsu Babɛli ↄ̃nↄnaↄ dɛdɛo. Gɛmanↄ kía kĩ́i, mí aà nana bↄↄlɛkɛɛ̀. \v 25 Wegↄ̃ↄ Alioki Daniɛli sɛ̀ gɛ̀aànↄ kía kĩ́i, a òɛ̀: Ma gbɛ̃́ pↄ́ a fↄ̃ n nana bↄↄlɛkɛnɛ è Yuda zĩ̀zↄↄ guu. \v 26 Kía Daniɛli pↄ́ wì mɛɛ̀ lↄ Bɛlasaa là à mɛ̀: Ńyↄ̃ fↄ̃ nana pↄ́ má ò bↄↄlɛkɛmɛɛ, ní a yáasi polomɛɛa? \v 27 Daniɛli wèwà à mɛ̀: Ɔ̃nↄnae ge àsi'onae ge màsokɛnae ge saanyãdↄ̃nae a fↄ̃ asiiyã pↄ́ ń gbɛ̀api onɛo. \v 28 Ãma Lua ku musu, ↄ̃mɛ ì asiiyã'ònɛ́. Kí Nɛbukanɛza, Lua yã́ pↄ́ a mↄ zia ↄ̀lↄnɛɛ. Nana pↄ́ ń ò n liiwa ń wɛ́pungu pↄ́ ń èon kɛ: \v 29 Kí, gↄↄ pↄ́ ń wúlɛa n liiwa, n làasoo tà yã́ pↄ́ a mↄwa, ↄ̃ Lua pↄ́ ì asiiyã ↄlↄnɛ́ tò n yã́ pↄ́ a mↄ dↄ̃̀. \v 30 Mapi sↄ̃, i kɛ ma ↄ̃nↄ mɛ́ dɛ dãↄla ↄ̃ Lua asiiyãpi òmɛɛo. A òmɛɛ kɛ́ ǹ e ǹ a bↄↄlɛ maɛ, níↄ làasoo pↄ́ kú n nↄ̀sɛ guu dↄ̃. \p \v 31 Kí, n gugwà ↄ̃ n pↄe è n aɛ lán gbɛ̃nazĩnawa. A zↄ̃ↄ, àlɛ tɛkɛ mɛ́ ì to vĩa gbɛ̃́ kṹ. \v 32 Pↄ́pi miá vua tɛ̃ɛtɛ̃ɛɛ, aà kua ń aà gã̀sĩↄá ã́nusuɛ, aà gbɛɛ ń aà geleↄá mↄgotɛ̃ɛ, \v 33 aà gbáↄá mↄsiɛ, mɛ́ aà gbálaↄá mↄsi ń gĩoɛ. \v 34 Gↄↄ pↄ́ ńlɛ gwa, gbɛsie gbòo, i kɛ gbɛ̃e mɛ́ kã̀wào, ↄ̃ à mↄ̀ pↄ́pi gbála pↄ́ dɛ mↄsi ń gĩo ũↄ ulↄ̀ à ń wiwi. \v 35 Zĩbeezĩ mↄsi ń gĩo ń mↄgotɛ̃o ń ã́nusuo ń vuao wìwi gↄ̃̀ↄ, ↄ̃ à gↄ̃̀ lán ése mìsina pↄ́ kú pↄ́wɛngbɛ̃zɛuwa. À gɛ̃̀ ń ĩ́anao, wi a ia e lↄo, ↄ̃ gbɛsi pↄ́ gbɛ̃nazĩna taapi ulↄ̀ gↄ̃̀ gbɛ̀sĩsĩ zↄ̃ↄ ũ, à dṹnia pà píi. \p \v 36 Nanapin we. Kí, wá a bↄↄlɛkɛnɛ sa. \v 37 Kí, ḿmɛ ń kíaↄ kía ũ. Lua Musude n kpa kpalau ń ikoo ń gbãao ń gawio. \v 38 À gbɛ̃nazĩnaↄ ń sɛ̃̀anↄbↄↄ ń bãↄ nànɛ ń ↄzĩɛ. Gu pↄ́ aa kuu píi ńyↄ̃ↄ dɛ ń kía ũɛ. Ḿmɛ ń dɛ mi pↄ́ dɛ vua ũpi ũ. \v 39 Kpala pãle a bↄ n kpɛ, a ka n pↄ́wao. Bee gbɛa a àaↄ̃de a bↄ, i li dṹniaa píi. Bee mɛ́ mↄgotɛ̃ ũ. \v 40 Kpala síiↄ̃de a mↄ́, aↄ gbãa lán mↄsiwa, asa mↄsi ì pↄ́pii wíwi à a tiboɛ. Lá mↄsi ì pↄ́ wíwi, màa a kpala káauↄ bãdɛ à ń kɛ dɛ̃́ↄdɛ̃ↄ. \v 41 Lá n gbálaↄ ń gbánɛↄ è, a gueↄ dɛ gĩ̀ oobobↄ ũ, a gueↄ dɛ mↄsi ũ, màa kpalapi aↄ kpaalɛa, ãma mↄsi gbãa aↄ ku a guuɛ, asa ń è mↄsi yãalɛa ń gĩ̀ kúsaaoɛ. \v 42 Lá gbánɛ gueↄ dɛ mↄsi ũ, a gueↄ dɛ gĩ ũ, màa kpalapi kĩni aↄ gbãa vĩ mɛ́ a kĩni aↄ kasokasoa. \v 43 Lá n mↄsi è yãalɛa ń gĩ̀ kúsaao, màa gbɛ̃nazĩn buiↄ ku we yãalɛa, ãma aa kↄ̃sio, lá ń è mↄsi lí kↄ̃si ń gĩoowa. \p \v 44 Kíapiↄ gↄↄ Lua Musude a kpala láasai kpá. A midɛo mɛ́ a gↄ̃ buipãleↄ pↄ́ ũ bauo. A kpala káaupiↄ kɛ dɛ̃́ↄdɛ̃ↄɛ, i ń bãdɛ, aàpi iↄ ku gↄↄpii. \v 45 Beewa ń è gbɛsie\f + \fr 2.45 \fr*\ft Soũ 118.22, Isa 28.16, Lom 9.33\ft*\f* gbòo gbɛ̀sĩsĩwa, i kɛ gbɛ̃e mɛ́ kã̀wào, ↄ̃ à gɛ̀ mↄsi ń mↄgotɛ̃o ń gĩo ń ã́nusuo ń vuao wìwi. Kí, Lua Zↄ̃ↄde yã́ pↄ́ a mↄ zia ↄ̀lↄnɛɛ. Nanapiá sĩanaɛ, mɛ́ a bↄↄlɛ náai vĩ. \p \v 46 Ɔ̃ kí Nɛbukanɛza wùlɛ a gbɛɛu Daniɛli aɛ à misìilɛɛ̀, ↄ̃ à mɛ̀ wà aà gba pↄ́, wà tulaletikaɛ̀ tɛ́a. \v 47 A ò Daniɛliɛ: Á Luaá diiↄ Luaɛ, kíaↄ Diiɛ sĩana. Ɔ̃mɛ ì asiiyã bↄnɛ́ gupuau, asa n fↄ̃ n bↄwɛ̃ɛ ń asiipio. \v 48 Ɔ̃ kía Daniɛli gbà gbãa, à aà gbà pↄ́ↄ dasi, à aà kpà kpalau aàↄ wɛ́tɛɛ Babɛli bùsui, à aà dìlɛ Babɛli ↄ̃nↄnaↄ píi gbɛ̃zↄ̃ↄ ũ. \v 49 Daniɛli gbɛ̀a kíawa, ↄ̃ à Sadaki ń Mɛsakio ń Abɛdinɛgooo dìlɛ Babɛli bùsu gbãadeↄ ũ. Daniɛli sↄ̃ a ku kibɛ. \c 3 \s1 Gbɛ̃ↄn àaↄ̃ↄ zua mua tɛ́u \p \v 1 Kí Nɛbukanɛza tã́a pì ń vuao lán gbɛ̃nazĩnawa. A lɛsĩ gã̀sĩsuu bàaↄ̃, a yàasa gã̀sĩsuu soolo. Ɔ̃ a pɛ̀lɛ Dula guzulɛu Babɛli bùsuu. \v 2 Ɔ̃ à lɛ́kpãsãkɛ̀ a bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄↄnɛ aa kↄ̃kãaakɛ, kíaↄ, lɛdamadeↄ, zĩgↄ̃ dↄaanaↄ, gbãadeↄ, ↄ'ulɛnaↄ, yã́kpalɛkɛnaↄ, yãgↄ̃gↄ̃naↄ ń a bùsu kpalablenaↄ píi, aa mↄ pↄ́ pↄ́ a pì a pɛ̀lɛpi sakɛ̃i. \v 3 Ɔ̃ bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄpiↄ kↄ̃ kã̀aa tã́api sakɛ̃a yã́ musu, aa sĩa a aɛ. \v 4 Ɔ̃ kpàwakɛna ò bílaɛ gbã́ugbãu à mɛ̀: Bùsu píi gbɛ̃́ↄ ń bui píio, à yã́ pↄ́ wa dìlɛɛ́ ma. \v 5 Tó a kuu'ↄ mà ń kulɛo ń goeo ń kúuo ń mↄↄnao ń kↄ̃̀ↄ pↄ́ↄ píi, à kúlɛ misiilɛ tã́a pↄ́ kí Nɛbukanɛza pì ń vuao a pɛ̀lɛpiɛ. \v 6 Gbɛ̃́ pↄ́ gì kúlɛi à misiilɛɛ̀, wa ade zu mua tɛ́ pãsĩ guu gↄ̃̀ↄɛ.\f + \fr 3.6 \fr*\ft Zia 13.15\ft*\f* \v 7 Ayãmɛto tó gbɛ̃́ pↄ́piↄ ↄ́ mà, bùsu píi gbɛ̃́ↄ ge bui píin nò, aaì kúlɛ aa misiilɛ vua tã́apiɛ. \p \v 8 Gↄↄ bee ↄ̃ saanyãdↄ̃naeↄ mↄ̀ Yuda buieↄ kↄmalɛkɛ̀, \v 9 aa ò kí Nɛbukanɛzaɛ: Adeↄ n dↄ̃ ń aafiao Záai! \v 10 Kí, n yãdìlɛ n mɛ̀, tó gbɛ̃́ pↄ́ↄ ↄ́ mà, aa kúlɛ misiilɛ tã́a pↄ́ ń pì ń vuaoɛ. \v 11 N mɛ̀ gbɛ̃́ pↄ́ i kulɛ misiilɛɛ̀o, wa ade zu mua tɛ́ pãsĩ guuɛ. \v 12 Tↄ̀ↄ, Yuda buieↄ ku, n ń dílɛ Babɛli bùsu gbãadeↄ ũ. An tↄ́n Sadaki, Mɛsaki ń Abɛdinɛgooo. Kí, gbɛ̃́piↄ lí n yãmao, aali zↄble n diiↄnɛo, mɛ́ aali kúlɛ a vua pↄ́ pↄ́ ń pɛ̀lɛɛo. \p \v 13 Ɔ̃ Nɛbukanɛza pↄ pà maamaa, à mɛ̀ wà mↄɛ ń Sadakio n Mɛsakio ń Abɛdinɛgooo. Ɔ̃ wà mↄ̀ gbɛ̃́piↄ kpàwà. \v 14 Nɛbukanɛza ń lá à mɛ̀: Sadaki, Mɛsaki ń Abɛdinɛgooo, álɛ gí zↄblei ma diiↄnɛ sĩana yã̀? Álɛ gí kúlɛi vua pↄ́ pↄ́ má pɛ̀lɛɛ yã̀? \v 15 Tó á sↄu mà à kúlɛ misiilɛ pↄ́ pↄ́ má pìpiɛ gↄↄ pↄ́ a pↄ́ↄ ↄ́ mà, a maaɛ, ãma tó i kúlɛɛ̀o, wa á zu mua tɛ́ pãsĩ guu gↄ̃̀ↄɛ. Tã́a kpele mɛ́ a fↄ̃ à á bↄ ma ↄzĩi? \v 16 Aa wèwà aa mɛ̀: Wá yã́pi zã́simao. \v 17 Kí, tó wà wá zú mua tɛ́u, wá Lua pↄ́ wi zↄbleɛ̀ a fↄ̃ wá bↄu, i wá bↄ n ↄzĩ. \v 18 Baa tó i kɛ sↄ̃o, ǹyↄ̃ dↄ̃ kɛ́ wá zↄble n diiↄnɛo. Wá kúlɛ vua pↄ́ pↄ́ ń pɛ̀lɛɛo. \p \v 19 Ɔ̃ Nɛbukanɛza pↄ pà maamaa, à a oa fɛ̃́nkpàńzi. À mɛ̀ wà mua tɛ́ kã́fĩ dɛ lá wì kɛa lɛɛ sopla. \v 20 Ɔ̃ a ò a zĩgↄ̃ gↄ̃sa gbãaeↄnɛ aa Sadaki ń Mɛsakio ń Abɛdinɛgooo yeye aa ń zu mua tɛ́ pãsĩpi guu. \v 21 Ɔ̃ gↄ̃sapiↄ ń yeye ń ń pↄkasa pↄ́ aa daaↄ, ulaↄ ń sooloↄ ń tuluↄ píi, ↄ̃ aa ń sɛ́ ń zú mua tɛ́ pãsĩpi guu. \v 22 Lá kía yãdìlɛ pãsĩpãsĩ, mɛ́ muapi wã̀ maamaa, ↄ̃ tɛ́ pusu gↄ̃sa pↄ́ aa ń zúpiↄ lɛ̀ à ń dɛdɛ. \v 23 Gbɛ̃ↄn àaↄ̃piↄ sↄ̃ aa gɛ̀ kwɛ̀ mua tɛ́ gbãapi guu yeyea. \p \v 24 Ɔ̃ kí Nɛbukanɛza gbãlɛ à fɛ̀lɛ zɛ̀, gili gɛ̃̀aàgu. À a ìwaↄ là à mɛ̀: Gbɛ̃ↄn àaↄ̃ ↄ̃ wà ń zú tɛ́u yeyeao lò? Aa wèwà aa mɛ̀: Màaɛ kí! \v 25 Ɔ̃ à mɛ̀: À gwae! Gbɛ̃ↄn síiↄ̃ má è. Aa poloa, aalɛ bɛbɛ tɛ́pi guu, aai ĩamao. An gbɛ̃ↄn síiↄ̃de bↄ̀ lán Lua Nɛ́wa. \v 26 Ɔ̃ à sↄ̃̀ mua bↄlɛi à mɛ̀: Sadaki, Mɛsaki ń Abɛdinɛgooo, Lua Musude zↄ̀blenaↄ, à bↄlɛ. Ɔ̃ aa bↄ̀lɛ tɛ́u. \v 27 Bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄↄ ń lɛdamadeↄ ń zĩgↄ̃ dↄaanaↄ ń gbãadeↄ ń kíaↄ kã̀aańzi, aa è tɛ́pi i fↄ̃ pↄe wòmáo, an mikã i tɛ́kũo, an ulaↄ i ↄ̃̀ↄkpao. Baa tɛ́ gĩ kumá seo. \v 28 Ɔ̃ Nɛbukanɛza mɛ̀: Wà Sadaki ń Mɛsakio ń Abɛdinɛgooo Lua sáaukpa! À a Malaika zĩ̀ à a zↄ̀blena pↄ́ aa a náai vĩↄ suabà. Asa aa gì yã́ pↄ́ má dìlɛ kɛiɛ, aa sì wà ga, kɛ́ wasu kúlɛ misiilɛ dii pãleↄnɛo yã́i, sema ń Lua. \v 29 Yã́ pↄ́ má dìlɛn kɛ: Tó gbɛ̃e Sadaki ń Mɛsakio n Abɛdinɛgooo Lua tↄbɛ̃ɛsì, bùsu píi gbɛ̃́ ge bui kpelen nò, wa aà zↄ̃ɛzↄ̃ɛ, wi aà ua kɛ tufua ũ. Asa dii pãle a fↄ̃ gbɛ̃́ suaba màao. \v 30 Ɔ̃ kía Sadaki ń Mɛsakio ń Abɛdinɛgooo gbà gbãa Babɛli bùsuu. \c 4 \s1 Nɛbukanɛza nana'oa lí yã́ musu \p \v 1 Kí Nɛbukanɛza mɛ́ lɛ́ yã́ɛ bee o gbɛ̃́piiɛ, bùsu gbɛ̃́pii ge bui pↄ́ kú dṹnia guu píin nò, à mɛ̀: Àↄ kú ń aafiao maamaa! \v 2 À kàmagu kɛ́ mà dabudabuↄ ń yãbↄnsaɛ pↄ́ Lua Musude kɛ̀mɛɛↄ oɛ́. \v 3 Aà dabudabuↄ zↄ̃ↄ fá! Aà yãbↄnsaɛↄ pãsĩ. Aà kpala láaa vĩo, aà kiblea aↄ ku gↄↄpiiɛ. \p \v 4 Ma Nɛbukanɛza kɛ́ má kú ma bɛ kílikili yãkelesai, \v 5 ↄ̃ ma nana'ò, a tò vĩa ma kũ. Kua ma liiwa yã́ pↄ́ má è ń làasoo pↄ́ má kɛ̀o tò sↄ̃ kɛ̃̀magu. \v 6 Má dìlɛ wà mↄmɛɛ ń Babɛli ↄ̃nↄnaↄ píi aa nanapi bↄↄlɛkɛmɛɛ. \v 7 Kɛ́ àsi'onaↄ ń dabudabukɛnaↄ ń saanyãdↄ̃naↄ ń màsokɛnaↄ mↄ̀, ma nanapi yã'ònɛ́, aai fↄ̃ aa a bↄↄlɛkɛ̀mɛɛo. \v 8 Gbɛzã ↄ̃ Daniɛli pↄ́ wà ma tã́a tↄ́ kpàɛ̀, wì mɛɛ̀ Bɛlasaa, mↄ̀ ma kĩ́i, ↄ̃ ma nanapi òɛ̀. A Lua pↄ́ a kua adoa Nisĩna vĩ. \v 9 Ma mɛ̀: Bɛlasaa, ↄ̃nↄnaↄ gbɛ̃zↄ̃ↄ, má dↄ̃ kɛ́ ń Lua pↄ́ a kua adoa Nisĩna vĩ, asiiyã líↄ zĩ'ũ nɛo. Yã́ pↄ́ má è nana guun kɛ. Ǹ a bↄↄlɛkɛmɛɛ. \v 10 Yã́ pↄ́ má è ma làasoo guu gↄↄ pↄ́ má wúlɛa ma liiwan kɛ: Málɛ gugwa ↄ̃ ma lí è zɛ tↄↄlɛ guoguo, a lɛsĩ kɛ̀ zài. \v 11 Lípi zↄ̃ↄkũ̀ à gbã̀akũ̀ e a misona gɛ̀ zↄ̃̀ luawa. Wì lípi e za dṹnia lɛ́ lɛ́u píi. \v 12 A láↄ kɛfɛũ, mɛ́ a nɛ'i kɛ̀ zài, a pↄblea mↄ̀ gbɛ̃́piiwa. Sɛ̃̀a nↄ̀bↄↄ ue è a gbáu, mɛ́ bãↄ ì mↄ́ pɛ́pɛ a gↄ̃naↄwa.\f + \fr 4.9 \fr*\ft Mat 13.32\ft*\f* Pↄ́ wɛ̃nide píi ì blɛ ewà. \p \v 13 Málɛ yã́pi e ma làasoo guu gↄↄ pↄ́ má wúlɛa ma liiwa, ↄ̃ ma malaika è à bↄ̀ luabɛ. \v 14 À lɛzù gbã́ugbãu à mɛ̀: À lípi zↄ̃ à nɛ́, í a gↄ̃naↄ boɛboɛ. À a láↄ wolo, í a bɛↄ fãaa. À to nↄ̀bↄↄ bàalɛ kɛ̃wà, à to bãↄ bↄlɛ a láu. \v 15 Ãma à lípi miↄna ń a zĩ́naↄ to tↄↄlɛu, í mↄsi gala kpaɛ̀ ń mↄgotɛ̃ pↄ́o sɛ̃u we. Fíi a kpawà, iↄ ku sɛ̃u we ń nↄ̀bↄↄ. \v 16 Aà mi a liaa, aà làasoo i gↄ̃ lán nↄ̀bↄↄ pↄ́wa e wɛ̃̀ sopla. \v 17 Malaikaↄ mɛ́ yã́ pↄ́ Lua dìlɛpi ò, aà gbɛ̃́piↄ mɛ́ yã́ pↄ́ Lua zɛ̀o kpàwakɛ̀, kɛ́ gbɛ̃́ pↄ́ kúↄ e dↄ̃ Musude mɛ́ iko vĩ gbɛ̃nazĩna kpalaↄwa. Ì gbɛ̃́ kpá kpalau lá a yeiwa, baa gbɛ̃́ kpɛɛna se. \v 18 Ma kí Nɛbukanɛza, nana pↄ́ má òn we. Bɛlasaa, ǹ a bↄↄlɛkɛmɛɛ sa, asa ma kpala ↄ̃nↄnae i fↄ̃ a bↄↄlɛkɛ̀mɛɛo. Ńyↄ̃ fↄ̃́, asa ń Lua pↄ́ a kua adoa Nisĩna vĩɛ.\f + \fr 4.15 \fr*\ft Daa 41.38\ft*\f* \s1 Daniɛli Nɛbukanɛza nana bↄↄlɛkɛa \p \v 19 Ɔ̃ yã́pi dì Daniɛli pↄ́ wì mɛɛ̀ lↄ Bɛlasaawa. Làasoo pↄ́ àlɛ kɛ tò sↄ̃ kɛ̃̀aàgu. Ɔ̃ kía mɛ̀: Bɛlasaa, ńsu to nanapi yã́ ń a bↄↄlɛo n vĩakũo. Ɔ̃ Bɛlasaa òɛ̀: Ma dii, Lua to nanapi àↄ dɛ n zangudeↄ yã́ ũ. Lua to a bↄↄlɛ àↄ dɛ n ibɛɛↄ yã́ ũ. \v 20 Lí pↄ́ ń è, a zↄ̃ↄ mɛ́ a gbã̀a, a misona zↄ̃̀ luawa, wì e za dṹnia lɛ́ lɛ́u. \v 21 A láↄ kɛfɛũ, a nɛ'i kɛ̀ zài, a pↄblea mↄ̀ gbɛ̃́piiwa. Sɛ̃̀a nↄ̀bↄↄ ku a gbáu, mɛ́ bãↄ ì mↄ́ pɛ́pɛ a gↄ̃naↄwa. \v 22 Kí, ḿmɛ ń lípi ũ. N iko zↄ̃ↄ mɛ́ ń gbãa vĩ. N zↄ̃ↄkɛ gbã̀ zↄ̃̀ luawa, n kpala ↄtà e dṹnia lɛ́wa. \v 23 Kí, n malaikae è à bↄ̀ luabɛ à mɛ̀: À lípi zↄ̃, i lípi kɛ kɛ́lɛkɛlɛ, ãma à a miↄna ń a zĩ́naↄ to tↄↄlɛu. À mↄsi gala kpaɛ̀ ń mↄgotɛ̃ pↄ́o sɛ̃u we, fíi i kpawà, iↄ kú ń sɛ̃̀anↄbↄↄ e wɛ̃̀ sopla. \p \v 24 Kí, a bↄↄlɛn kɛ. Yã́ pↄ́ Musude dìlɛ ma dii kía yã́ musun kɛ: \v 25 Wa n ya wà n bↄ gbɛ̃nazĩnaↄ guuɛ, níↄ kú ń sɛ̃̀anↄbↄↄ, níↄ sɛ̃ ble lán zuwa, fíi i n gbɛ̃. Ńyↄ̃ↄ ku màa wɛ̃̀ sopla e ǹ gɛ ǹ dↄ̃ kɛ́ Musude mɛ́ iko vĩ gbɛ̃nazĩna kpalaↄwa, mɛ́ ì gbɛ̃́ kpá kpalau lá a yeiwa. \v 26 Lá à mɛ̀ wà limiↄna ń a zĩ́naↄ tó, bee mɛ̀ tó n Lua dↄ̃̀ ikode ũ, a ɛa n kpa kpalau. \v 27 Ayãmɛto kí, ma lɛdamaɛ bee ma. Kɛ̃ n duunawa, níↄ yãkɛ a zɛ́wa. Ǹ n yãvãikɛa tó, níↄ gbɛ̃kɛkɛ taasideↄnɛ, n namablea i gↄↄ ga yↄↄ. \p \v 28 Yã́piↄ kí Nɛbukanɛza lè píi. \v 29 Mↄ kuɛpla gbɛa àlɛ bɛbɛ a bɛ kpɛ́ zↄ̃ↄ musu Babɛli. \v 30 Ɔ̃ à mɛ̀: Babɛli zↄ̃ↄ pↄ́ má kàlɛ ma kiblekĩi ũn kɛo lò? Má kàlɛ ń ma iko gbãao ma kíakɛ gawi yã́iɛ. \v 31 E yã́pi àↄ gɛ́ bↄi kía lɛ́u, lↄↄe bↄ̀ luabɛ à mɛ̀: Kí Nɛbukanɛza, yã́ pↄ́ wa ò n musun kɛ: Wà n bↄ kpalauɛ. \v 32 Wa n ya wà n bↄ gbɛ̃nazĩnaↄ guuɛ, níↄ kú ń sɛ̃̀anↄbↄↄ, níↄ sɛ̃ ble lán zuwa. Ńyↄ̃ↄ ku màa wɛ̃̀ sopla e ǹ gɛ ǹ dↄ̃ kɛ́ Musude mɛ́ iko vĩ gbɛ̃nazĩna kpalaↄwa, mɛ́ ì gbɛ̃́ kpá kpalau lá á yeiwa. \v 33 Wegↄ̃ↄ yã́ pↄ́ wa ò Nɛbukanɛza musu kɛ̀. Wà aà yà wa bↄ̀ gbɛ̃nazĩnaↄ guu, à sɛ̃ blè lán zuwa, mɛ́ fíi aà gbɛ̃̀. Aà mikã gɛ̀ gbã̀ lán kúu kã́wa, aà ↄkↄↄ gbã̀ lán bã ↄkↄↄwa. \p \v 34 Kɛ́ wɛ̃̀ soplapi pà, ma Nɛbukanɛza ma wɛsɛ̀ ma musu gwà, ↄ̃ ma su ma laaiwa. Ɔ̃ ma Musude sáaukpà, ma Gↄↄpiide tↄbↄ̀, ma bɛɛɛ dↄ̃̀ɛ̀. Asa aà kíakɛ láaa vĩo mɛ́ aà kpala ìↄ ku gↄↄpiiɛ. \v 35 Gbɛ̃́ pↄ́ kú dṹnia guuↄ píi dɛɛ̀ pↄe ũo.\f + \fr 4.32 \fr*\ft Isa 40.17\ft*\f* Ì kɛ lá á yeiwa ń gbãade pↄ́ kú musuↄ ń gbɛ̃nazĩna pↄ́ kú tↄↄlɛↄ. Gbɛ̃e lí fↄ̃ kpàɛ̀o, gbɛ̃e lí fↄ̃ òɛ̀: Bↄ́ ńlɛ kɛ weio. \p \v 36 Gↄↄ pↄ́ ma su ma laaiwa, ↄ̃ ma ɛa su ma kíakɛgawiu ń bɛɛɛo ń zↄ̃ↄkɛo. Ma ìwaↄ ń ma bùsu gbãadeↄ ma gbɛa, aa ma kpa kpalau, ↄ̃ ma iko dɛ̀ a káaua. \v 37 Ma Nɛbukanɛza málɛ musu Kía sáaukpasa, málɛ aà kpɛla, málɛ aà tↄbↄ, asa aà yãkɛaↄ maa píiɛ, ìↄ yãkɛ a zɛ́wa. A fↄ̃ gbɛ̃́ pↄ́ ì azĩa sɛ lɛsĩ busa. \c 5 \s1 Yã́ pↄ́ wa kɛ̃̀ gĩwa \p \v 1 Kí Balazaa a bùsu gbãadeↄ sìsi dikpɛ blɛwa gbɛ̃ↄn ↄ̀aa sↄo, ↄ̃ àlɛ vɛ̃ɛmińnↄ. \v 2 Kɛ́ aà pↄ kɛ̀ ípiwa na, à mɛ̀ wà mↄ́ ń vua imibↄↄ ń ã́nusu imibↄ pↄ́ a dezi Nɛbukanɛza sɛ̀lɛ Lua kpɛ́u Yelusalɛũↄ, à imiò, aàpi ń a bùsu gbãadeↄ ń a naↄ ń a nↄ pↄ́ i mɛ́sɛdilɛnɛ́oↄ. \v 3 Ɔ̃ wà mↄ̀ ń imibↄpiↄ, aalɛ imiò. \v 4 Aalɛ vɛ̃ɛmi, aalɛ tã́a pↄ́ wà ń kɛ́ ń vuao ń ã́nusuo n mↄgotɛ̃o ń mↄsio ń lío ń gbɛo sáaukpa. \v 5 Wegↄ̃ↄ gbɛ̃nazĩna ↄbↄ̀ filia íi, àlɛ lákɛ̃ kibɛ gĩ pↄ́ wà bↄlↄkɛ̀wàwa. Kía ↄpi è, àlɛ lákɛ̃, \v 6 ↄ̃ aà làasoo tò sↄ̃ kɛ̃̀aàgu. Aà oa ↄ̃̀ↄkpà, aà wopɛɛkĩiↄ bùsa, ↄ̃ aà gbázĩna lùa. \v 7 À wii gbãa lɛ̀ à mɛ̀ wà mↄ́ ń àsi'onaↄ ń saanyãdↄ̃naↄ ń màsokɛnaↄ. Ɔ̃ a ò Babɛli ↄ̃nↄnapiↄnɛ à mɛ̀: Gbɛ̃́ pↄ́ wɛ̃̀sãɛ bee kyokɛ̀ à a bↄↄlɛkɛ̀mɛɛ, má gomusu tɛ̃a ń vua yàbaao daɛ̀, i gↄ̃ ma bùsu gbãadeↄ àaↄ̃de ũ. \v 8 Kɛ́ kía ↄ̃nↄnapiↄ gɛ̃̀ ḿpii, ↄ̃ an gbɛ̃e i fↄ̃ wɛ̃̀sãpi kyokɛ̀ à a bↄↄlɛkɛ̀ kíɛo. \v 9 Sↄ̃ ɛ̀a kɛ̃̀ kí Balazaagu maamaa, aà oa ɛ̀a ↄ̃̀ↄkpà, mɛ́ aà bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄↄ gↄ̃̀ bíli guu. \p \v 10 Kɛ́ kía na kía ń bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄↄ zↄa mà, à gɛ̃̀ńzi blɛblekpɛu à mɛ̀: Adeↄ n dↄ̃ ń aafiao Záai! Ńsu to n làasoo n pↄ yao, ńsu ǹ n oa ↄ̃̀ↄkpao. \v 11 Gbɛ̃e ku n bùsuu la, a Lua pↄ́ a kua adoa Nisĩna vĩ. N dezi Nɛbukanɛza gↄↄ wa è a laai vĩ ń wɛzɛ̃o ń ↄ̃nↄo lán Luawa. N dezi aà dìlɛ wɛzɛ̃naↄ ń àsi'onaↄ ń saanyãdↄ̃naↄ ń màsokɛnaↄ gbɛ̃zↄ̃ↄ ũ. \v 12 Aà ↄ̃nↄ ń aà dↄ̃ao pãsĩ, ì yã́pii maɛ. Ì nanaↄ bↄↄlɛkɛ, ì yã́ zĩ'ũↄ yáasi polo ń yã'ĩaↄ. Aà tↄ́n Daniɛli. Kía tↄkpàɛ̀ lↄ Bɛlasaa. Ǹ aà sísi sↄ̃, i yã́pi bↄↄlɛkɛnɛ. \p \v 13 Kɛ́ wà mↄ̀ ń Daniɛlio kíapi kĩ́i, ↄ̃ a òɛ̀: Ḿmɛ ń zĩ̀zↄ pↄ́ wì mɛ Daniɛli, ma dezi bↄ̀ò Yuda bùsuu ũa? \v 14 Má mà wà mɛ̀ ń Lua Nisĩna vĩ, ń laai vĩ ń wɛzɛ̃o ń ↄ̃nↄ gbãao. \v 15 Wà mↄ̀mɛɛ tia ń ↄ̃nↄnaↄ ń àsi'onaↄ aa wɛ̃̀sãɛ bee kyokɛ, aai a bↄↄlɛkɛmɛɛ, ãma aai fↄ̃o. \v 16 Má mà ni fↄ̃ ǹ yã́ↄ bↄↄlɛkɛ, ni fↄ̃ ǹ yã'ĩaↄ polo. Tó n fↄ̃ n wɛ̃̀sãɛ bee kyokɛ̀ ń a bↄↄlɛkɛ̀mɛɛ, má gomusu tɛ̃a ń vua yàbaao danɛ, ní gↄ̃ ma bùsu gbãadeↄ àaↄ̃de ũ. \p \v 17 Ɔ̃ Daniɛli òɛ̀: Ǹyↄ̃ n gbaↄ kũa, ní asea kɛ gbɛ̃pãleɛ. Ń beeo má wɛ̃̀sãpi kyokɛnɛ kí, mí a bↄↄlɛkɛnɛ. \v 18 Kí, Lua Musude mɛ́ kíakɛ ń zↄ̃ↄkɛo ń gawio ń bɛɛɛo kpà n dezi Nɛbukanɛzawa. \v 19 Lá à aà sɛ̀ lɛsĩ màa, gbɛ̃́pii aà vĩa vĩ, aaì misiilɛɛ̀, bui píi ge yã'oa bui píin nò. Gbɛ̃́ pↄ́ a ye dɛ, ì aà dɛɛ. Gbɛ̃́ pↄ́ a ye bↄ, ì aà bↄɛ. Gbɛ̃́ pↄ́ a ye gba gbãa, ì aà gba gbãa. Gbɛ̃́ pↄ́ a ye kɛ̃́sã, ì aà kɛ̃́sãɛ. \v 20 Ãma kɛ́ à azĩa sɛ̀ lɛsĩ mɛ́ aà swã́ yìaa mɛ́ à zazakũ̀, ↄ̃ Lua aà bↄ̀ kpalau, à aà gawi kↄ'ɛ̀. \v 21 Wà aà ya bↄ̀ gbɛ̃nazĩnaↄ guu, aà làasoo gↄ̃̀ lán nↄ̀bↄↄwa. A kú ń saeↄ, à sɛ̃ blè lán zuwa. Fíi aà gbɛ̃̀, ↄ̃ a dↄ̃̀ sa kɛ́ Lua Musude mɛ́ iko vĩ gbɛ̃nazĩna kpalaↄwa, mɛ́ ì gbɛ̃́ pↄ́ a yei kpa kpalau. \v 22 Mpi sↄ̃ Balazaa, aà tↄũnan n ũ. Baa kɛ́ ń yã́piↄ dↄ̃ píi, ni nzĩa busao. \v 23 N lɛ'ɛ̀ Dii Musudewa. Ń tò wà mↄ̀ ń aà kpɛ́ imibↄↄ, ↄ̃ mpi ń n bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄↄ ń n naↄ ń n nↄ pↄ́ ni mɛ́sɛdilɛnɛ́oↄ a vɛ̃ɛmìò, ↄ̃ n tã́a pↄ́ wa kɛ̀ ń vuao ń ã́nusuo ń mↄgotɛ̃o ń mↄsio ń lío ń gbɛo sáaukpà, pↄ́ pↄ́ aali gu'eo, aali yãmao, mɛ́ aa dↄ̃a vĩoↄ. N wɛ̃ni ń n ziao ku Lua ↄzĩɛ, ↄ̃ ni aà kpɛlao. \v 24 A yã́i a tò ↄpi mↄ̀ wɛ̃̀sãpi kɛ̃̀. \p \v 25 Yã́ pↄ́ ↄpi kɛ̃̀n kɛ: Mɛnɛ, mɛnɛ, tɛkɛli, pɛɛsi.\f + \fr 5.25 \fr*\ft Bee mɛ̀ nao, nao, gbia lɛgwà, kpaalɛ.\ft*\f* \v 26 Yã́piↄ bↄↄlɛn kɛ: Mɛnɛ mɛ̀ Lua n kpalablegↄↄ nào, à a lɛzɛ̀. \v 27 Tɛkɛli mɛ̀ wà n gbia lɛgwà kiloowa, wa è ni kiloo sɛo. \v 28 Pɛɛsi mɛ̀ wà n kpala kpaalɛ Mɛdɛↄ ń Pɛɛsiↄnɛ. \p \v 29 Balazaa yã'ò, ↄ̃ wà gomusu tɛ̃a ń vua yàbaao dà Daniɛliɛ,\f + \fr 5.29 \fr*\ft Daa 41.42\ft*\f* wà kpàwakɛ̀ wà mɛ̀, aà bùsu gbãadeↄ àaↄ̃den aà ũ. \v 30 Gwãasĩn doũpi guu ↄ̃ wà Babiloni kí Balazaa dɛ̀. \s1 Daniɛli zua nↄ̀ↄmusuↄ tòou \p \v 31 Mɛdɛ bui pↄ́ wì oɛ̀ Daliusi mɛ́ zↄ̃̀lɛ aà gbɛu a wɛ̃̀ bàaↄ̃ ń plaode guu. \c 6 \p \v 1 À kà Daliusigu à bùsu gbãadeↄ dilɛ gbɛ̃ↄn basoolo, ↄ̃ à ń dílɛdilɛ a bùsuu píi. \v 2 À lɛdamadeↄ dìlɛ gbɛ̃ↄn àaↄ̃ an dↄaanaↄ ũ. Daniɛliá gbɛ̃ↄn àaↄ̃piↄ doɛ. Bùsu gbãadeↄ ì ń yã́ↄ sɛ́lɛ siu lɛdamadepiↄnɛ, kɛ́ aasu ásookɛ kíaɛo yã́i. \v 3 Daniɛli ↄ̃nↄ gbãa dɛ lɛdamade kĩniↄ ń bùsu gbãadeↄla píi, ↄ̃ kía zɛ̀ò à aà dilɛ a bùsu gbɛ̃zↄ̃ↄ ũ. \v 4 Ɔ̃ lɛdamade kĩniↄ ń bùsu gbãadeↄ lɛ́ zɛwɛɛlɛ wà yãe ewà kpala pↄ́ a blèpi yã́ musu, ãma a tàae vĩo, aai yãe ewào, asa a náai vĩ a yãkɛa guu píiɛ. Ìli pãkpa yãeio, ìli zã yãewao. \v 5 Ɔ̃ aa mɛ̀: Wá yãe e Daniɛliwa bauo, mɛ́ i kɛ aà Lua sísia yã́ musu bàasio. \v 6 Ɔ̃ lɛdamade kĩniↄ ń gbãadeↄ kↄ̃ nàaa aa gɛ̀ kía lè aa mɛ̀: Kí Daliusi, adeↄ n dↄ̃ ń aafiao! \v 7 Wá bùsu dↄaanaↄ ń kíaↄ ń zĩgↄ̃ dↄaanaↄ ń gbãadeↄ ń lɛdamadeↄ n ń ìwaↄ píi, wa lɛkpàaĩ wá è a maa ǹ yã́ɛ bee dilɛɛ, ní tó wà zĩkɛwà. E gↄↄ baakwi lɛ́u gbɛ̃́ pↄ́ sù wabikɛ̀ diiewa ge gbɛ̃nazĩnan nò, mɛ́ i kɛ ḿmɛ à wabikɛ̀mao, wa ade sɛ zu nↄ̀ↄmusuↄ tòou. \v 8 Kí, yã́pi dilɛ sa, ní n tↄ́ da láɛ beeu, kɛ́ gbɛ̃e su lilɛo yã́i. Iↄ dɛ Mɛdɛↄ ń Pɛɛsiↄ ikoyã pↄ́ wa fↄ̃ a bãdɛo ũ. \v 9 Ɔ̃ kí Daliusi yã́pi dìlɛ à a tↄ́ dàlau. \p \v 10 Kɛ́ Daniɛli mà wà yã́pi dìlɛ, à tà bɛ. Aà kpɛa pↄ́ kú kpɛ́ musu fɛnɛntiↄ bↄaa ń Yelusalɛũo wɛ̃wɛ̃a. Ɔ̃ à kùlɛ wabikɛ̀ Luawa à aà sáaukpà, lá ìↄ kɛ lá gu lɛ́ dↄ gɛ̃n àaↄ̃'aaↄ̃wa. \v 11 Ɔ̃ gbɛ̃́piↄ mↄ̀ sìaàzi, aa è àlɛ wabikɛ Luawa, àlɛ kulɛkɛɛ̀. \v 12 Ɔ̃ aa gɛ̀ kía lè yã́ pↄ́ a dìlɛpi musu aa mɛ̀: N yãdìlɛ n mɛ̀ e gↄↄ baakwi gbɛ̃́ pↄ́ wabikɛ̀ diiewa ge gbɛ̃nazĩnan nò, mɛ́ i kɛ n bàasio, wa ade sɛ zu nↄ̀ↄmusuↄ tòouɛ. Kía mɛ̀: Yã́pi sea vĩo, à gↄ̃̀ Mɛdɛↄ ń Pɛɛsiↄ ikoyã pↄ́ wa fↄ̃ wà a bãdɛo ũɛ. \v 13 Ɔ̃ aa òɛ̀: Yuda bùsu zĩ̀zↄ Daniɛli lí n yãdao ge yã́ pↄ́ ń dìlɛpi. Ìↄ wabikɛ Luawa lá gu lɛ́ dↄ gɛ̃n àaↄ̃'aaↄ̃ɛ. \v 14 Kɛ́ kía yã́pi mà, à kɛ̀ɛ̀ ĩ́i maamaa. À zɛ̀ò à Daniɛli suaba, ↄ̃ àlɛ aà bↄa zɛ́ wɛɛlɛ e ĩatɛ̃ gɛ̀ gɛ̃̀ò kpɛ́u. \v 15 Ɔ̃ gbɛ̃́piↄ kↄ̃ nàaa aa mↄ̀ kía lè aa mɛ̀: Kí, ń Mɛdɛↄ ń Pɛɛsiↄ ikoyã dↄ̃, wà mɛ̀ yã́ pↄ́ kía dìlɛ ń yã́ pↄ́ à giio lilɛa vĩo. \v 16 Ɔ̃ kía mɛ̀ wà mↄ́ ń Daniɛlio wà aà zu nↄ̀ↄmusuↄ tòou. Kía ò Daniɛliɛ: N Lua pↄ́ niↄ kúlɛɛ̀ gↄↄpii n bↄ! \p \v 17 Kɛ́ wà aà zù tòopiu, wà gbɛ sɛ tà tòopilɛ, ↄ̃ kía seelakɛ̀wà ń a tãanao ń a bùsu gbãadeↄ tãanaↄ, kɛ́ gbɛ̃e su yãe lilɛ Daniɛli musuo yã́i. \v 18 Ɔ̃ kía tà bɛ, à gì pↄblei gwãasĩna bee, mɛ́ i a nↄɛe gbɛao. I fↄ̃ i'òo. \v 19 Kɛ́ gu dↄ̀, guwɛ lɛ́ kɛ̃́, ↄ̃ kíapi fɛ̀lɛ gɛ̀ nↄ̀ↄmusuↄ tòopi kĩ́i kpakpa. \v 20 Kɛ́ à sↄ̃̀ tòopii, à lɛzù Daniɛlizi ń pↄsiao à mɛ̀: Daniɛli, Daniɛli, Lua bɛ̃́ɛ zↄ̀blena! N Lua pↄ́ niↄ kúlɛɛ̀ gↄↄ píi fↄ̃̀ n bↄ nↄ̀ↄmusuↄ lɛ́zĩa? \v 21 Daniɛli wèwà à mɛ̀: Lua n dↄ̃ ń aafiao Záai! \v 22 Ma Lua a Malaika zĩ̀, à mↄ̀ nↄ̀ↄmusuↄ lɛ́ kũ̀aa, aai ma kɛ'ĩao, asa ma kɛɛ̀ yãesaide ũɛ. Kí, mi tàaee kɛnɛ ziio. \v 23 Kía pↄ kɛ̀na maamaa, ↄ̃ à mɛ̀ wà Daniɛli bↄ tòopiu. Kɛ́ wà aà bↄ̀, wi aà gue e à kɛ̀'ĩao, kɛ́ a Lua náai vĩ yã́i. \v 24 Ɔ̃ kía mɛ̀ wà mↄ́ ń gbɛ̃́ pↄ́ yãdↄ̀ Daniɛliwaↄ, ↄ̃ wà ń zuzu tòopiu sↄ̃ ń ń nɛ́ↄ ń ń naↄ. E aaↄ gɛ́ zĩ́lɛ lei, nↄ̀ↄmusuↄ ń gbã́ aa ń kũkũ, aa ń wáↄ wìwi píi. \p \v 25 Kí Daliusi lakɛ̃ gbɛ̃́ pↄ́ kú a bùsu guuↄnɛ píi, bui píin nò, à mɛ̀: Àↄ kú ń aafiao maamaa! \v 26 Ma yã́ɛ bee dìlɛ ma bùsu gbɛ̃́piiɛɛ. Aaↄ Daniɛli Lua vĩa vĩ, aai misiilɛɛ̀. Asa Lua bɛ̃́ɛ pↄ́ kú gↄↄpiin aà ũ. Aà kpalaá kpala láasaiɛ, mɛ́ aↄ kible gↄↄpiiɛ. \v 27 Ì gbɛ̃́ suaba, ì ń bↄ. Ì dabudabuↄ ń yãbↄnsaɛↄ kɛ musu ń zĩ́lɛo. Ɔ̃mɛ Daniɛli bↄ̀ nↄ̀ↄmusuↄ lɛ́zĩ. \v 28 Daniɛli gbãa'è Daliusi kiblegↄↄ ń Pɛɛsi bui Kilusi kiblegↄↄo. \c 7 \s1 Daniɛli wɛ́pungu'ea wài mɛ̀n síiↄ̃ yã́ musu \p \v 1 Babɛli kí Balazaa kpalablea wɛ̃̀ sɛ̃́ia guu ↄ̃ Daniɛli wɛ́pungu'è, à yãe è a làasoo guu gↄↄ pↄ́ á wúlɛa a liiwa, ↄ̃ à wɛ́pungupi yã́ kɛ̃̀ láu, à a yã́ mideↄ ò. \v 2 Daniɛli mɛ̀: Málɛ gugwa wɛ́pungu'ea guu gwãasĩna, ↄ̃ ma luabɛ ĩ́ana è mɛ̀n síiↄ̃, aalɛ fɛlɛ ísia zↄ̃ↄa. \v 3 Ɔ̃ wài zↄ̃ↄ mɛ̀n síiↄ̃ↄ bↄ̀lɛ ísiau, an bui dodoa kↄ̃ɛ.\f + \fr 7.3 \fr*\ft Zia 13.1, 17.8\ft*\f* \v 4 A sɛ̃́ia bↄ̀ nↄ̀ↄmusuwa, a kúu gã̀sĩaↄ vĩ. Kɛ́ málɛ gwa, wà aà gã̀sĩa wòlowà, ↄ̃ wà aà sɛ zɛ̀ gbá pla lán gbɛ̃nazĩnawa, ↄ̃ wà gbɛ̃nazĩna sↄ̃ dↄ̀ɛ̀. \v 5 Ɔ̃ ma wài plaade è, à bↄ̀ maiwa, a gɛngɛsɛkɛa, gbã̀tɛ̃ɛwa mɛ̀n àaↄ̃ↄ kpaa aà lɛ́zĩ. Ɔ̃ wa òɛ̀ aà fɛlɛ nↄ̀ↄ so maamaa. \v 6 Bee gbɛa ma gugwà, ↄ̃ ma wài pãle è, à bↄ̀ gbɛaanawa.\f + \fr 7.6 \fr*\ft Zia 13.2\ft*\f* A gã̀sĩa vĩ a kpɛsɛa mɛ̀n síiↄ̃, mɛ́ a mi síiↄ̃. Wà aà kpà kpalau. \v 7 Bee gbɛa kɛ́ málɛ gugwa wɛ́pungupi guu gwãasĩna màa, ma wài síiↄ̃de è, ì to vĩa gbɛ̃́ kṹ e sↄ̃ kɛ̃ adegu. Aà gbãa sáa vĩo. Aà swaaá mↄsiɛ mɛ́ a zↄ̃ↄ, ì pↄ́ sóò à wíwi, ì ↄ̃zↄ̃ a kĩni pↄ́ gↄ̃̀wa. A adoa ń wài pↄ́ dↄ̀aaɛ̀ↄɛ. A kↄ́ba kwi.\f + \fr 7.7 \fr*\ft Zia 12.3, 13.1\ft*\f* \v 8 Kɛ́ málɛ làasookɛ aà kↄ́bapiↄ yã́wa, ma kↄ́ba pãle è nɛ́nannↄ, àlɛ bↄ ń guu, ↄ̃ kↄ́ba káau mɛ̀n àaↄ̃ↄ wòlo, aa gubↄ̀ɛ̀. Má è kↄ́ba nɛ́napi wɛ́ vĩ lán gbɛ̃nazĩnawa. A lɛ́ vĩ lↄ, ìↄ wala yã'o.\f + \fr 7.8 \fr*\ft Zia 13.5-6\ft*\f* \p \v 9 Kɛ́ málɛ gwa màa, má è wà kiblekilaↄ kàlɛ,\f + \fr 7.9 \fr*\ft Zia 20.4\ft*\f* ↄ̃ Mae Zie mↄ̀ zↄ̃̀lɛ. Aà pↄkasaↄ dɛ púntaitai, mɛ́ aà mikã dɛ lán sã zu'oa kã́wa.\f + \fr 7.9 \fr*\ft Zia 1.14\ft*\f* Aà kiblekila lɛ tɛ́ bↄ mɛ́ a wuluuↄ lɛ́ pipi lán tɛ́vuawa. \v 10 Tɛ́ swa bↄ̀ aà zíɛ, àlɛ bàalɛ aà aɛ. Gbɛ̃ↄn ↄ̀aasↄsↄo lɛɛ ↄ̀aa sↄoↄ lɛ́ aà ìwa ble, mɛ́ gbɛ̃́ pↄ́ sĩ aà aɛↄ kà miliↄ̃ basↄo.\f + \fr 7.10 \fr*\ft Zia 5.11\ft*\f* Yã́kpalɛkɛnaↄ zↄ̃̀lɛ, ↄ̃ wà láↄ wɛ̃̀wɛ̃.\f + \fr 7.10 \fr*\ft Zia 20.12\ft*\f* \v 11 Ma gí lɛ́ gwa walayã pↄ́ kↄ́bapi lɛ́ o yã́i, ↄ̃ ma gí lɛ́ gwa e wà gɛ̀ wàipi dɛ̀, wà aà gɛ tↄ̀lↄzↄ̃̀ wa sɛ zù tɛ́u. \v 12 Wà wài pãleↄ bↄ̀ kpalau, ãma wi ń wɛ̃ni bↄo e gↄↄewa. \p \v 13 Kɛ́ málɛ gugwa gwã́ wɛ́pungupi guu màa, ma pↄ́ è lán gbɛ̃nazĩnawa, àlɛ mↄ́ luabɛpuanau.\f + \fr 7.13 \fr*\ft Mat 24.30, 26.64, Zia 1.7, 13, 14.14\ft*\f* Kɛ́ à kà, ↄ̃ wà aà kpán'aɛkɛ̀ wà gɛ̀ò Mae Zipi kĩ́i. \v 14 À aà kpà kpalau, à iko kpàwà ń gawio, ↄ̃ gbɛ̃́pii kùlɛɛ̀, bùsu píi gbɛ̃́ ge bui píin nò. Aà iko aↄ ku gↄↄpiiɛ, a láaa vĩo, mɛ́ aà kpala a midɛ bauo.\f + \fr 7.14 \fr*\ft Flp 2.9-11, Zia 11.15\ft*\f* \s1 Wɛ́pungupi bↄↄlɛ \p \v 15 Ma Daniɛli ma pↄ yà. Yã́ pↄ́ málɛ e ma làasoo guu tò sↄ̃ kɛ̃̀magu. \v 16 Ma sↄ̃ gbɛ̃́ pↄ́ zɛ weↄ doi, ma yã́piↄ sĩana gbɛ̀awà píi. Ɔ̃ à yã'òmɛɛ à yã́piↄ bↄↄlɛkɛ̀mɛɛ. \v 17 Wài zↄ̃ↄ mɛ̀n síiↄ̃piↄá kpala mɛ̀n síiↄ̃ pↄ́ aa bↄ dṹnia guuↄɛ. \v 18 Ãma Musude gbɛ̃́ↄ mɛ́ aa kpala si aa ble, aaiↄ vĩ gↄↄpii, aↄ láaa vĩo.\f + \fr 7.18 \fr*\ft Zia 22.5\ft*\f* \v 19 Bee gbɛa má ye sĩana dↄ̃ wài síiↄ̃de yã́ musu. A adoa ń wài kĩniↄɛ, ì to vĩa gbɛ̃́ kṹ dɛńla. Aà swaaá mↄsiɛ, aà ↄkↄↄá mↄgotɛ̃ɛ, ì pↄ́ só à wíwi, mɛ́ ì ↄ̃zↄ̃ a kĩni pↄ́ gↄ̃̀wa. \v 20 Má ye kↄ́ba mɛ̀n kwi pↄ́ kú aà miwaↄ yáasi dↄ̃ lↄ ń kↄ́ba pↄ́ bↄ̀ ↄ̃ kↄ́ba mɛ̀n àaↄ̃ↄ wòlo aa gubↄ̀ɛ̀o. Kↄ́bapi wɛ́ vĩ ń lɛ́o, ì wala yã'o mɛ́ aà zɛa gbãa dɛ a kĩniↄla. \v 21 Kɛ́ málɛ gwa, kↄ́bapi lɛ́ zĩka ń Lua gbɛ̃́ↄ, àlɛ ń fu.\f + \fr 7.21 \fr*\ft Zia 13.7\ft*\f* \v 22 Ɔ̃ Mae Zipi mↄ̀ yãnakpà Musude gbɛ̃́piↄwa, asa kpala gↄ̃a Lua gbɛ̃́ↄ pↄ́ ũ gↄↄ mɛ́ kà.\f + \fr 7.22 \fr*\ft Zia 20.4\ft*\f* \p \v 23 Wa òmɛɛ wà mɛ̀: Wài mɛ̀n síiↄ̃depiá kpala síiↄ̃de pↄ́ a bↄ dṹnia guuɛ. A adoa ń kpala kĩniↄɛ, a da dṹniaa píi, i ↄ̃zↄ̃wà, i wíwi. \v 24 Kↄ́ba mɛ̀n kwipiↄá kpalapi kía gbɛ̃ↄn kwi\f + \fr 7.24 \fr*\ft Zia 17.12\ft*\f* pↄ́ aa kibleↄɛ. Kía pↄ́ dodoa ń a káauↄ a fɛlɛ ń gbɛa, i kía gbɛ̃ↄn àaↄ̃piↄ bↄ kpalau. \v 25 A Musude tↄbɛ̃ɛsi,\f + \fr 7.25 \fr*\ft Zia 13.5-6\ft*\f* a gbãamↄ aà gbɛ̃́ↄnɛ, a wɛɛlɛ à gↄↄↄ ń yã́ pↄ́ Lua dìlɛↄ lilɛ. Wà Lua gbɛ̃́ↄ nàɛ̀ aà ↄzĩ wɛ̃̀ àaↄ̃ ń kĩnio.\f + \fr 7.25 \fr*\ft Zia 12.14, 13.7\ft*\f* \v 26 Ãma yã́kpalɛkɛnaↄ zↄ̃lɛ aa aà bↄ kpalau, aai kpalapi midɛ míↄmiↄ e gↄↄpii. \v 27 Wa dṹnia kpalaↄ píi kíakɛ ń ikoo ń zↄ̃ↄkɛo kpa Musude gbɛ̃́ↄwa.\f + \fr 7.27 \fr*\ft Zia 20.4\ft*\f* Aà kpalapiá kpala láasaiɛ,\f + \fr 7.27 \fr*\ft Zia 22.5\ft*\f* mɛ́ kpalablenaↄ kúlɛɛ̀ aa misiilɛɛ̀ ḿpii. \v 28 Yã́pi lɛ́n we. Ma Daniɛli, ma làasooↄ tò sↄ̃ kɛ̃̀magu maamaaɛ, ma oa ↄ̃̀ↄkpà, ↄ̃ má yã́pi kũa ma nↄ̀sɛu. \c 8 \s1 Sãsakao sòlekɛa ń Blesanao \p \v 1 Balazaa kpalablea wɛ̃̀ àaↄ̃de guu ma Daniɛli ma wɛ́pungu'è a pↄ́ má è káau bàasi. \v 2 Málɛ gugwa ma wɛ́pungu'eapi guu, ↄ̃ má è má kú kibɛ Susa wɛ̃́lɛu Elaũ bùsuu. Má kú swa pↄ́ wì mɛ Ulai saɛ. \v 3 Ma wɛsɛ̀ ma gugwà, ↄ̃ ma sãsakao è zɛa swapi lɛ. A kↄ́ba pla. Aa gbã̀a, ãma ado gbã̀a dɛ adoa, a pↄ́ pↄ́ gbã̀api bↄ̀ gbɛzãɛ. \v 4 Ma sãsakaopi gwà, àlɛ sↄ̃́ dada bɛ'aɛ oi ń gugbãntoo oio ń gɛↄmidↄkĩi oio, àlɛ kↄ́bamalɛ. Nↄ̀bↄe a fↄ̃ zɛ à aà dão, mɛ́ gbɛ̃e a fↄ̃ ń bↄ aà ↄzĩo. Ìↄ azĩa pↄeã kɛɛ, ↄ̃ à azĩa dì. \p \v 5 Málɛ làasookɛ yã́piwa, ↄ̃ ma blesana è, à bↄ̀ bɛ'aɛ oi à mà dṹniaa píi, aà gbá i kã tↄↄlɛwao. Kↄ́ba zↄ̃ↄ dↄ aà wɛ́ taau. \v 6 À gɛ̀ sãsakao pↄ́ zɛa swalɛpi kĩ́i, ↄ̃ à kúu'ò à sùwà n pↄkũma pãsĩo. \v 7 Má è, kɛ́ à sùwà ń pↄfɛ̃o màa, à aà gbɛ̃̀gbɛ̃ à aà kↄ́ba mɛ̀n plapiↄ ɛ̀'ɛ, ↄ̃ sãsakaopi i fↄ̃ kaakaanakɛ̀o. Blesana aà sɛ nɛ̀ à ↄ̃zↄ̃̀wà, gbɛ̃e i fↄ̃ aà bↄ̀ aà ↄzĩo. \v 8 Ɔ̃ blesana azĩa dì, ãma kɛ́ à pɛ̀lɛ maamaa, aà kↄ́ba zↄ̃ↄpi ɛ̀, ↄ̃ kↄ́ba pãleↄ bↄ̀ kpa mɛ̀n síiↄ̃ a gɛ̃ɛ ũ, an lɛ́ dↄdↄ dṹnia gola síiↄ̃ↄwa. \p \v 9 Kↄ́bapiↄ do gↄ̃nakɛ̃̀ nɛ́nannↄ, ↄ̃ à zↄ̃ↄkũ̀ maamaa. À gɛ̀ gɛↄmidↄkĩi oi ń gukpɛ oio ń bùsu kɛfɛna oio. \v 10 À zↄ̃ↄkũ̀ e à gɛ̀ pɛ̀ luabɛ zĩgↄ̃ↄwa, ↄ̃ à ń saanaeↄ kwɛ̀ zĩ́lɛ\f + \fr 8.10 \fr*\ft Zia 12.4\ft*\f* à ↄ̃zↄ̃̀má. \v 11 À azĩa dì à sáakpà ń zĩgↄ̃piↄ Kíao. À sa pↄ́ wìↄ owà lá gu lɛ́ dↄ mìdɛ, à aà kúkĩi kɛ̀ bɛzia ũ. \v 12 Wà zĩgↄ̃piↄ nàɛ̀ a ↄzĩ ń sa pↄ́ wìↄ o lá gu lɛ́ dↄo tàae pↄ́ wa kɛ̀ yã́i, ↄ̃ à sĩana pã̀lɛ zĩ́lɛ. Yã́ pↄ́ a kɛ̀ píi à saasɛ̀. \v 13 Ɔ̃ má mà malaika lɛ́ yã'o, ↄ̃ malaika pãle aà là à mɛ̀: Wɛ́pungu'ea yã́pi aↄ gɛ́ e bↄɛ ni? Sa pↄ́ wìↄ o lá gu lɛ́ dↄ yã́pi ń tàae pↄ́ a yã́ a dimáo ń Lua kpɛ́ kpaamáo ń ↄ̃zↄ̃a zĩgↄ̃piↄwao. \v 14 Ɔ̃ a òmɛɛ: Aↄ gɛ́ e gↄↄ ↄ̀aa kuɛdo ń basↄooɛ (2.300) sa'oa kↄↄ ń oosio gbɛa, Lua kpɛ́ i gbasa bↄ maa. \s1 Wɛ́pungu'eapi bↄↄlɛkɛa \p \v 15 Gↄↄ pↄ́ ma Daniɛli málɛ wɛ́pungupi e màa, málɛ zɛwɛɛlɛ mà a yáasi dↄ̃, ↄ̃ ma pↄe è zɛa ma aɛ, à bↄ̀ lán gↄ̃ɛwa. \v 16 Ɔ̃ ma gbɛ̃nazĩna lↄↄ mà bↄa Ulaii. À lɛzù à mɛ̀: Gabliɛli,\f + \fr 8.16 \fr*\ft Luk 1.19, 26\ft*\f* wɛ́pungu pↄ́ gbɛ̃́pi è bↄↄlɛkɛɛ̀. \v 17 À sↄ̃̀mazi ma zɛkĩi. Kɛ́ àlɛ mↄ́, iwãa kà ma pↄa, ↄ̃ ma wulɛ ma gbɛɛu. A òmɛɛ: Gbɛ̃nazĩn nɛ́, ǹyↄ̃ dↄ̃ kɛ́ wɛ́pungu pↄ́ ń è dɛ dṹnialaagↄↄ yã́ ũɛ. \v 18 Gↄↄ pↄ́ àlɛ yã'omɛɛ, i ma kũ gbãa, má wúlɛa ma gbɛɛu. Ɔ̃ à ↄnàa à ma fɛlɛ à ma zɛ. \v 19 À mɛ̀: Málɛ yã́ pↄ́ a mↄ luapↄkũmabↄbↄma gↄↄgbɛzãzĩ onɛɛ, asa dṹnialaagↄↄ yã́ɛ. \v 20 Sãsakao kↄ́ba mɛ̀n plaade pↄ́ ń èpi dɛ Mɛdɛↄ ń Pɛɛsi kíaↄ ũɛ. \v 21 Blesana sↄ̃ Gɛlɛsi kpalaɛ, kↄ́ba zↄ̃ↄ pↄ́ dↄ aà wɛ́ taau mɛ́ a kía sɛ̃́ia ũ. \v 22 Kↄ́ba mɛ̀n síiↄ̃ pↄ́ bↄ̀lɛ kↄ́ba pↄ́ ɛ̀ gɛ̃ɛ ũpiↄá kpala mɛ̀n síiↄ̃ pↄ́ aa bↄlɛ aà bui guuↄɛ, ãma an gbãa a kaaàwao. \p \v 23 An kpalablea gↄↄgbɛzãzĩ, tó an tàaekɛa lɛ́ kà, kía oapãsĩde kↄ̃niki a fɛlɛ. \v 24 Aà gbãa a kã́fĩ, i kɛ ń aàzĩa gbãao no. Aà pↄkaalɛa a dimá. Yã́ pↄ́ a kɛ píi a bↄlɛiɛ, a gↄ̃sa gbãaↄ ń Lua gbɛ̃́ↄ dɛ̃ↄnzↄ̃. \v 25 Aà kↄ̃ni guu aà mↄafili a bↄlɛiɛ, iↄ dilɛ a ka. Tó gbɛ̃́ↄ yãe daao, ↄ̃ a ń dɛ̃ↄnzↄ̃ dasidasi, i fɛlɛ ń kíaↄ Kíao. Wa aà kaalɛ, ãma gbɛ̃nazĩna ↄ no. \p \v 26 Sa kↄↄ ń sa oosio ogↄↄ wɛ́pungu pↄ́ ń èá sĩanaɛ. Yã́pi ká láu, asa a kɛgↄↄ zã̀ɛ. \v 27 Ma Daniɛli ma yɛ̃̀ɛɛ làa, ↄ̃ ma gyãkɛ̀ gↄↄpla. Kɛ́ ma fɛlɛ, ma ɛa zĩkɛ̀ kíɛ. Wɛ́pungu pↄ́ má èpi yã́ dia, mi a bↄↄlɛ dↄ̃o. \c 9 \s1 Daniɛli wabikɛa Luawa \p \v 1 Aasuelu nɛ́ Daliusi, Mɛdɛ bui, kpalablea Babiloni bùsuu wɛ̃̀ sɛ̃́ia guu, \v 2 ma Daniɛli ma yã́ pↄ́ Dii ò ãnabi Zelemiiɛ\f + \fr 9.2 \fr*\ft Zel 25.11, 29.10\ft*\f* è taalau à mɛ̀, Yelusalɛũ a gↄ̃ bɛzia ũ wɛ̃̀ bàaↄ̃kwiɛ. \v 3 Ɔ̃ ma aɛdↄ̀ Dii Lua kúkĩiwa ma kulɛkɛ̀ɛ̀, ma wabikɛ̀wà ń lɛyeo, má zↄ̃lɛa tufua ń zwã̀nkasaↄ daa. \v 4 Ma wabikɛ̀ Dii ma Luawa, ma a gbɛ̃́ↄ duunaↄ òɛ̀. Ma mɛ̀: N yã́ na Dii Lua. Ń zↄ̃ↄ, ni to vĩa ń kṹ. Niↄ n bàa kua ń gbɛ̃́ pↄ́ yenzi aaì misiilɛ yã́ pↄ́ ń dìlɛↄnɛↄ kũa gbɛ̃kɛ guu. \v 5 Wa duunakɛ̀ wa yãvãikɛ̀. Wa tàaekɛ̀nɛ, wa zãnɛ yã́wa. Wa bↄ yã́ pↄ́ ń dìlɛↄ ń n ikoyãↄ kpɛ. \v 6 N zↄ̀blena ãnabiↄ yã'ò wá kíaↄnɛ ń wá kpalablenaↄ ń wá deziↄ ń wá bùsu gbɛ̃́ↄ píi ń n tↄ́o, ↄ̃ wi n yãmao. \v 7 Dii, ń maa. Wápiↄ sↄ̃ wa gↄ̃ ń wío gbã, wá Yelusalɛũdeↄ ń Yudaↄ píi ń Isaili pↄ́ kú kãiↄ ń Isaili pↄ́ kú zã̀ bùsu pↄ́ n ń fãaau an bↄa n kpɛ yã́iↄ píi. \v 8 Dii, wí wá kṹ duuna pↄ́ wá kɛ̀nɛ yã́i, wápiↄ ń wá kíaↄ ń wá kpalablenaↄ ń wá deziↄ. \v 9 Dii wá Lua, baa kɛ́ wa zãnɛ yã́wa, ń sósobi vĩ ń sùuuo. \v 10 Dii wá Lua, wi misiilɛnɛo, wi tɛ́ ikoyã pↄ́ ń dà n zↄ̀blena ãnabiↄnɛ aa òwɛ̃ɛↄzio. \v 11 Isailiↄ píi pã̀ n ikoyãa, aa gì n yãmai. Ɔ̃ n láaikɛ̀wá kɛ́ wa duunakɛ̀nɛ yã́i, lá ń ò n zↄ̀blena Mↄizi ikoyã láuwa. \v 12 N yã́ pↄ́ n mɛ̀ a wá le kɛ̀wɛ̃ɛ ń wá dↄaanaↄ. N yãyìawá, wi yã́ pↄ́ Yelusalɛũ lè taa e dṹnia guu yãao. \v 13 Wá Lua, yã́pi wá lé lá a yã́ kú Mↄizi ikoyã láuwa,\f + \fr 9.13 \fr*\ft Iko 11.28, 28.15-68\ft*\f* kási wi n kĩ́i wɛɛlɛo, wi mikɛ̃ wá duunaↄwa wa laaidↄ̀ n sĩanawao. \v 14 Dii wá Lua, n wɛtɛ̀ wá yã́i, ↄ̃ n yã́pi yìawá, asa n yã́ ìↄ na n yãkɛa guu píiɛ, ↄ̃ wi n yãmao. \v 15 Dii wá Lua, n wá gbɛ̃́ pↄ́ dɛ n gbɛ̃́ ũↄ bↄ̀lɛ Egipi ń n gã̀sa gbãao, n tↄbↄ̀ lá a ku e ń a gbãowa. Wa duunakɛ̀, wa tàaekɛ̀nɛ. \p \v 16 Dii, lá n yãkɛaↄ maa píi, ǹ n pↄkũma ń n pↄfɛ̃o wee n wɛ̃́lɛ Yelusalɛũ ń n gbɛ̀sĩsĩowa sa, asa Yelusalɛũ ń wá gbɛ̃́ pↄ́ dɛ ń gbɛ̃́ ũↄ gↄ̃̀ láanipↄ ũ gbɛ̃́ pↄ́ liaawáziↄnɛ píiɛ wá duuna ń wá deziↄ yãvãikɛao yã́i. \v 17 Wá Lua, mapi n zↄ̀blena wabi pↄ́ málɛ kɛma si sa ń ma wɛ̃na wiio. N kúkĩi pↄ́ gbòo gwa n tↄ́ yã́i. \v 18 Ma Lua, swã́kpa ǹ ma yãma. Wɛ́sɛ ǹ wɛ̃́lɛ pↄ́ n tↄ́ kuwà bɛzia gwa. I kɛ wá maakɛa yã́i wálɛ wabikɛimao, n sósobi zↄ̃ↄ yã́iɛ. \v 19 Dii, ma yãma! Dii, suɛ! Dii, swã́sɛ ma yã́i, ní kɛ kpakpa! Ma Lua, ńsu gɛ̃gɛ̃o n tↄ́ yã́i, asa n tↄ́ dↄ wɛ̃́lɛpi ń n gbɛ̃́ↄwaɛ. \s1 Wɛ̃̀ sopla lɛɛ bàaↄ̃kwi yã́ \p \v 20 Gↄↄ pↄ́ málɛ yã'o màa, málɛ wabikɛ, málɛ ma duuna o ń ma gbɛ̃́ Isailiↄ pↄ́ↄ, málɛ sùuugbɛa Dii ma Luawa aà gbɛ̀sĩsĩ yã́ musu, \v 21 kɛ́ málɛ wabikɛ màa, Gabliɛli,\f + \fr 9.21 \fr*\ft Luk 1.19, 26\ft*\f* gbɛ̃́ pↄ́ má è wɛ́pungu'ea guu yãapi vùa mↄ̀ ma kĩ́i sa oosi ogↄↄ. \v 22 À yã'òmɛɛ à mɛ̀: Daniɛli, ma bↄ mↄma kɛ́ mà ń wɛ́ kɛ̃nɛɛ, n dↄ̃a i kã́fĩ. \v 23 Kɛ́ n na wabikɛawa, Lua sìnnↄ, ↄ̃ ma mↄ oinɛ, asa aà gbɛ̃́ yenziden n ũ. Laaidↄ yã́ɛ beewa, làasookɛ wɛ́pungu pↄ́ ńlɛ ewa. \v 24 Lua wɛ̃̀ sopla lɛɛ bàaↄ̃kwi dìlɛ n gbɛ̃́ↄnɛ ń n wɛ̃́lɛpio, kɛ́ à tàaeↄ midɛ à duuna vĩlɛ, à yãvãiↄ kɛ̃́wá, i bↄ ń maakɛ láasaio, wɛ́pungu'ea ń ãnabikɛkɛao lɛ́ i ká, wi luakukĩi sakɛ̃. \v 25 Làasookɛ yã́piwa, níↄ dↄ̃ kɛ́ sɛa gↄↄ pↄ́ wa dìlɛ Yelusalɛũ ɛa sua a pá ziuwa e à gɛ̀ pɛ̀ kía pↄ́ Lua kpà mↄgↄↄwa aↄ dɛ wɛ̃̀ soplapla lɛɛ sopla ń wɛ̃̀ soplapla lɛɛ bàaↄ̃ ń plaoo ũɛ. Wa ɛa kálɛ, wi a gãaɛↄ kɛkɛ ń zɛaↄ, ãma taasi aↄ ku gↄↄpi. \v 26 Wɛ̃̀ sopla lɛɛ bàaↄ̃ ń plaopi gbɛa wa kíapi bↄlia, gbɛ̃e a zɛaànↄo. Kía pↄ́ lɛ́ mↄ́ zĩgↄ̃ↄ wɛ̃́lɛpi kaalɛ ń Lua kpɛ́o. A lɛ́ a ká lán í daa pↄ́ↄlawa. E a lɛ́ àↄ gɛ́ kái zĩkaa ń gudɛo aↄ ku lá Lua dìlɛwa. \v 27 Kíapi a lɛdoũkɛ ń gbɛ̃́ↄ dasi e wɛ̃̀ sopla. Wɛ̃̀ soplapi guoguo a sa'oa ń gbadaao midɛ, i tɛ̃̀ gudɛna\f + \fr 9.27 \fr*\ft Dan 11.31, 12.11, Mat 24.15\ft*\f* pɛ́lɛ we e kaalɛ pↄ́ Lua dìlɛ gudɛnapiɛ gɛ aà leò. \c 10 \s1 Gawide bↄ mↄa Daniɛliwa \p \v 1 Pɛɛsiↄ kí Kilusi kpalablea wɛ̃̀ àaↄ̃de guu wà yã́ bìiwà Daniɛli pↄ́ wì mɛɛ̀ lↄ Bɛlasaaɛ. Yã́piá sĩanaɛ mɛ́ ĩadama zↄ̃ↄ yã́ɛ. À yã́pi mà wɛ́pungu'ea guuɛ, ↄ̃ wà a bↄↄlɛkɛ̀ɛ̀. \p \v 2 Gↄↄ bee ma Daniɛli, málɛ pↄsia kɛ e ãsↄ̃a àaↄ̃. \v 3 Mi blɛnana bleo, nↄ̀ↄ ge vɛ̃ɛ i gɛ̃ ma lɛ́uo. Mi nísidↄↄo e ãsↄ̃a àaↄ̃pi gɛ̀ làaò. \p \v 4 Mↄ sɛ̃́ia gↄↄ baasↄo mɛ̀ndosaide zĩ́ má zɛa swa zↄ̃ↄ pↄ́ wì mɛ Tigilisi saɛ. \v 5 Ma wɛsɛ̀ ma gugwà, ↄ̃ ma gbɛ̃e è pↄ́ pua daa mɛ́ vua maa asana dↄa aà pi. \v 6 Aà mɛ bↄ̀ lán gbɛ̀ bɛɛɛdewa, aà oa dɛ lán loupilɛawa. Aà wɛ́ dɛ lán tɛ́vuawa, aà ↄↄ ń aà gbáↄ lɛ́ tɛkɛ lán mↄgotɛ̃ yↄↄawa. Aà lↄↄ dɛ lán dasi kↄ̃fĩwa.\f + \fr 10.6 \fr*\ft Zia 1.13-15, 19.12\ft*\f* \v 7 Ma Daniɛli mámɛ ma wɛ́pungupi è mado. Gbɛ̃́ pↄ́ kumanↄↄ i eo. Sↄ̃ kɛ̃̀ńgu, ↄ̃ aa bàalɛ̀ gɛ̀ ùlɛ. \v 8 Mámɛ ma gↄ̃ mado, málɛ wɛ́pungu zↄ̃ↄpi e. Ma gbãa làa, ma oa ↄ̃̀ↄkpà, ma gↄ̃ yɛ̃̀ɛɛsai. \p \v 9 Ma aà lↄↄ mà, ↄ̃ gↄↄ pↄ́ málɛ ma, i ma kũ gbãa, má wúlɛa ma gbɛɛu. \v 10 Ɔ̃ wà ↄnàa wà ma sɛ ma kulɛ ma koso ń ma ↄowa, málɛ lualua. \v 11 Ɔ̃ wa òmɛɛ: Lua gbɛ̃́ yenzide Daniɛli, laaidↄ yã́ pↄ́ málɛ onɛwa. Fɛlɛ zɛ, asa wà ma zĩmaɛ. Kɛ́ a òmɛɛ màa, ma fɛlɛ zɛ, málɛ deedee. \v 12 Ɔ̃ à ɛ̀a òmɛɛ: Daniɛli, ńsu to vĩa n kũo, asa za gↄↄ sɛ̃́ia pↄ́ n n nↄ̀sɛ kpà yãwaaipaawa mɛ́ n nzĩa bùsa Luaɛ, a sìnnↄ. N yã́pi yã́i ma mↄi. \v 13 Pɛɛsi kpala malaika kía zɛzↄ̃̀mɛɛ gↄↄ bao ń mɛ̀ndoo, ↄ̃ malaika kíaↄ do Misɛli\f + \fr 10.13 \fr*\ft Yud 9, Zia 12.7\ft*\f* mↄ̀ dↄ̀malɛ, ↄ̃ ma gbãa dɛnla kɛ̀ Pɛɛsi kíaↄnɛ. \v 14 Ma mↄ yã́ pↄ́ a n gbɛ̃́ↄ le gↄↄgbɛzãzĩ bↄↄlɛkɛinɛɛ, asa wɛ́pungu pↄ́ ńyↄ̃ e lↄ dɛ zia yã́ ũɛ. \p \v 15 Gↄↄ pↄ́ àlɛ yã́pi omɛɛ, ma a mipɛ̀lɛ, má nílɛ kpɛ̃́. \v 16 Gbɛ̃́ pↄ́ bↄ̀ gbɛ̃nazĩnawapi ↄkã̀ ma lɛ́wa, ↄ̃ ma lɛbↄ̀ ma yã'ò. Má ò gbɛ̃́ pↄ́ zɛa ma aɛɛ: Dii, wãwã tↄ̃̀a pↄ́ pↄ́ málɛ e yã́i, ma gↄ̃ yɛ̃̀ɛɛsai. \v 17 Dii, kpelewa mapi n zↄ̀blena má fↄ̃ yã'onnↄi? Má gbãa vĩ lↄo, málɛ wekĩi e lↄo. \v 18 Gbɛ̃́ pↄ́ bↄ̀ gbɛ̃nazĩnawapi ɛ̀a ↄkã̀a à ma gba gbãa \v 19 à mɛ̀: Lua gbɛ̃́ yenzide, ńsu to vĩa n kũo. Ńyↄ̃ↄ kú ń aafiaoɛ! Ǹ n mɛ kpálɛ! Sↄ̃dilɛ! Kɛ́ à yã'òmɛɛ, ma gbãakũ̀, ↄ̃ ma mɛ̀: Dii, yã'omɛɛ sa, asa n ma gba gbãa. \v 20 Ɔ̃ à mɛ̀: Ń yã́ pↄ́ tò ma mↄ n kĩ́i dↄ̃a? Má ɛa gɛ́ zĩka ń Pɛɛsiↄ malaika kíapio tia. Tó ma ta, Gɛlɛsiↄ malaika kía a mↄ́. \v 21 Ãma má yã́ pↄ́ kú sĩana taalau onɛ gĩa. Gbɛ̃e zɛamanↄ kíapiↄ yã musuo, sema á Isailiↄ malaika kía Misɛli bàasio. \c 11 \p \v 1 Mɛdɛ bui Daliusi kpalablea wɛ̃̀ sɛ̃́ia guu, ma zɛ giaànↄ, ma kàedàaàzi. \s1 Gɛↄmidↄkĩi kía ń gugbãntoo kíao \p \v 2 Sĩana málɛ onɛ. Kía pãleↄ fɛlɛ gbɛ̃ↄn àaↄ̃ Pɛɛsi. An síiↄ̃de tɛ́ ń kpɛ, aↄ àizɛɛ vĩ maamaa dɛńla. A gbãakũ a àizɛɛpi yã́i, i to gbɛ̃́pii fɛlɛ ń Gɛlɛsi bùsuo. \v 3 Kía gbãade a fɛlɛ kpala zↄ̃ↄ ble, iↄ kɛ lá a yeiwa. \v 4 Aà fɛlɛa gbɛa aà kpala a gboo à kɛ lɛɛ síiↄ̃, dṹnia gola síiↄ̃ ń a pↄ́o. I kɛ aà buiↄ mɛ́ aa kpalapiↄ bleo, gbɛ̃pãleↄ mɛ́ aa ble mɛ́ aà kpalapiↄ gbãa a ka a káauwao. \p \v 5 Gɛↄmidↄkĩi kía a gbãakũ, aà zĩgↄ̃ↄ gbɛ̃zↄ̃ↄe i gbãakũ dɛaàla, i kible, aà kpala aↄ zↄ̃ↄ. \v 6 Gↄↄpla gbɛa aa lɛdoũkɛ. Gɛↄmidↄkĩi kía a a nɛnↄɛna kpã́sã gugbãntoo kíawa yãyea ń kↄ̃o seela ũ, ãma nↄɛpi aↄ iko vĩ weo, kíapi ń aà nɛ́pio aa gɛ̃gɛ̃o. Wa nↄɛpi ń gbɛ̃́ pↄ́ mↄ̀aànↄↄ ń aà nɛ́o ń aà dↄnlɛdeo kpámá gↄↄ bee. \v 7 Nↄɛpi daɛe mɛ́ a kible aà mae gbɛu. A lɛ́lɛ gugbãntoo kía zĩgↄ̃ↄwa, a gɛ̃ aà zɛgikĩi, a zĩkańnↄ, i gbãamↄnɛ́. \v 8 A ń tã́aↄ ń ń dii pↄ́ aa ń kásaↄ sɛ́lɛ taò Egipi ń ń pↄ́ bɛɛɛde pↄ́ wa kɛ̀ ń vuao ń ã́nusuoↄ. A gugbãntoo kía tó we gĩa gↄↄpla. \v 9 Gugbãntoo kíapi i mↄ lɛ́lɛi gɛↄmidↄkĩi kíapi bùsuwa sↄ̃, i ɛa ta a bùsuu. \v 10 Aà nɛ́ↄ zĩ̀ sↄukɛ, aa zĩgↄ̃ↄ kãaa dasidasi. Aa dazɛu aa dagua lán swa paawa, aai zĩka e aa gɛ pɛò aà zɛgikĩiwa. \v 11 Gɛↄmidↄkĩi kía pↄ a pa, i gɛ́ zĩkai ń gugbãntoo kíao ń zĩgↄ̃ pↄ́ á kã̀aa dasidasiↄ, i zĩblemá. \v 12 Tó à zĩgↄ̃piↄ sɛ̀lɛ tàńnↄ, a azĩa sɛ lɛsĩ, i ń dɛdɛ dɛ gbɛ̃ↄn ↄ̀aasↄsↄo lɛɛ kwia (10.000), ãma aↄ fuańla gↄↄpiio. \v 13 Gugbãntoo kía a ɛa zĩgↄ̃ↄ kãaa dasidasi dɛ a káaua. Tó a gↄↄ kà, a mↄ́ ń a zĩgↄ̃ bílapiↄ, baade ń a gↄ̃kɛbↄↄ. \p \v 14 Gↄↄbeezĩ gbɛ̃́ daside a fɛlɛ ń gɛↄmidↄkĩi kíao. N bui gↄ̃ pãsĩↄ fɛlɛwà wɛ́pungu pↄ́ ń è yã́ papaa yã́i, kási aa saasɛo. \v 15 Gugbãntoo kía a mↄ koezↄ̃ wɛ̃́lɛ bĩ́idezi, i sí. Gɛↄmidↄkĩi zĩgↄ̃ↄ gbãa a fↄ̃ kpánɛ́o, baa an zĩgↄ̃ badeↄ. An gbãa a kao. \v 16 Kía pↄ́ mↄ̀ lɛ̀lɛwà a kɛ lá a yeiwaɛ, gbɛ̃e a fↄ̃ kpaɛ̀o. A zɛ bùsu kɛfɛnau, aↄ a dúuzↄ̃a zɛ́ vĩ. \v 17 A zɛò à mↄ́ ń a bùsu ikoo píi, ãma a lɛdoũkɛ ń gɛↄmidↄkĩi kíaoɛ, i a nɛnↄɛ kpã́sãwà aà kpala ↄ̃̀ↄkpaa yã́i. Yã́pi a zɛkɛo, aↄ àie vĩɛ̀o. \v 18 I gbasa aɛdↄ ísia saɛ bùsuↄwa, i si dasi, ↄ̃ zĩgↄ̃ↄ dↄaana a aà kàamai midɛ, a to aà kàamai wí aà musu, \v 19 i ɛa aɛdↄ a bɛ bùsu zɛgikĩiↄwa sa, kási a gɛ̃mbↄlɛ à lɛ́lɛɛ, wa aà e lↄo. \p \v 20 Aà gɛ̃ɛ i gbãamↄnɛde gbaɛmá a kíakɛgawi kã́fĩa yã́i, ãma gↄↄpla gbɛa a gaɛ, i kɛ pↄkũma ge zĩ yã́i no. \v 21 Aà gɛ̃ɛ aↄ dɛ gbɛ̃́ gia pↄ́ wi aà kpa kpalauo ũ. Gↄↄ pↄ gbɛ̃́ↄ yãe yãdaao, a mↄ lɛnakasanɛ́, i kpala símá. \v 22 A zĩgↄ̃ↄ wíwi a aɛ kɛ́lɛkɛlɛ, a ń kaalɛ ń kía pↄ́ à lɛdoũkɛ̀aànↄo. \v 23 Lɛdoũkɛaaànↄ gbɛa a bↄ aà kpɛ, aà gbãa i kã́fĩ, baa tó aà gbɛ̃́ↄ dasio. \v 24 A si bùsu táaede gbɛ̃́ pↄ́ yãe yãdaaoↄzi, i yã́ pↄ́ a maeↄ ge a deziↄ i e kɛ̀o kɛ. A ń pↄ́ↄ sɛ́lɛ, a ń pↄtuoↄ naaa, i ń àizɛɛpiↄ biilɛ a ìwaↄnɛ. A vãikpaaĩ ń zɛgikĩiↄ, ãma a gↄↄplakɛo. \v 25 A sↄ̃dilɛ, i tɛ́kpa azĩau, i si gɛↄmidↄkĩi kíazi ń zĩgↄ̃ↄ dasidasi. Gɛↄmidↄkĩi kíapi a zĩkaaànↄ ń a zĩgↄ̃ dasi pↄ́ an gbãa kɛ̀ zàiↄ, ãma a fↄ̃o, asa wa lɛkpaaĩaàziɛ. \v 26 Gbɛ̃́ pↄ́ aaì pↄbleaànↄↄ zĩbↄnkpɛkɛɛ̀. Wa aà zĩgↄ̃ↄ yá, wi ń daside dɛdɛ. \v 27 Kía gbɛ̃ↄn plapiↄ zↄ̃lɛ táabũnu doũi ń nↄ̀sɛvãio, aai ɛɛtokↄ̃ɛ. A zɛkɛo, asa yã́ a midɛ a gↄↄwaɛ. \v 28 Gugbãntoo kía a da a bùsu zɛ́u ń àizɛɛ zↄ̃ↄo, ãma a vãikpaaĩ ń gbɛ̃́ pↄ́ Lua bàa kúńnↄↄɛ. A yã́yiamá, i gbasa ta a bùsuu. \p \v 29 Tó a gↄↄ kà, a ɛa si gɛↄmidↄkĩi bùsuzi, ãma gbɛzã yã́pi aↄ dɛ lá a káauwao. \v 30 Bɛ'aɛdeↄ giɛ̀ ń gó'ilɛnaↄ, i vlãnau, i ɛa gɛ́ kpɛ̃nɛbↄbↄ gbɛ̃́ pↄ́ Lua bàa kúńnↄↄwa. A zɛ ń gbɛ̃́ pↄ́ aa Lua bàakuańnↄ yã́ gbòoↄ, \v 31 aà zĩgↄ̃ↄ i Lua kpɛ́ gbãlɛ, aai sa pↄ́ wìↄ o lá gu lɛ́ dↄ midɛ, aai tɛ̃̀ gudɛna\f + \fr 11.31 \fr*\ft Dan 9.27, Mat 24.15\ft*\f* pɛ́lɛu. \v 32 A gbɛ̃́ pↄ́ aa Luabaakuańnↄ yã́ gbòoↄ ↄ̃̀ↄkpa ń mↄafilio, ãma gbɛ̃́ pↄ́ aa ń Lua dↄ̃ↄ zɛ gbãa, aai giɛ̀. \v 33 An gbɛ̃́ pↄ́ ↄ̃nↄ vĩↄ yãda gbɛ̃́ dasideↄnɛ, ãma gↄↄplanaɛa wa ń gbɛ̃eↄ kwɛ́ ń fɛ̃ndao, wa ń gbɛ̃eↄ kpasa, wa ń gbɛ̃eↄ ka kpɛ́u, wi ń pↄ́ↄ símá. \v 34 Tó aa kpàgua màa, wa dↄńlɛ yↄↄ, mↄafilideↄ i namá dasi. \v 35 Ɔ̃nↄnapi keeↄ kpagua, kɛ́ Lua e ń baasa à ń gbãsĩ wolomá, an nↄ̀sɛ i pu e gↄↄ lɛ́ ká, asa gↄↄpi a ka lá Lua dìlɛwaɛ. \s1 Kía pↄ́ a azĩa sɛ̀ lɛsĩ \p \v 36 Kíae mɛ́ a kɛ lá a yeiwa, i azĩa sɛ lɛsĩ, i zↄ̃ↄkɛ dↄ̃ azĩaɛ dɛ diiↄla píi,\f + \fr 11.36 \fr*\ft 2Tɛs 2.3-4\ft*\f* i dↄ́ɛnnↄyã'ò diiↄ Dii musu.\f + \fr 11.36 \fr*\ft Zia 13.5-6\ft*\f* Aà yã́ aↄ gɛɛ e luapↄkũmabↄbↄmagↄↄ gɛ láaò, asa Lua a yã́ pↄ́ a zɛò kɛɛ. \v 37 Kíapi a a deziↄ tã́aↄ yãdao ge tã́a pↄ́ nↄɛↄ ìↄ yei. A diie yãdao, a zↄ̃ↄkɛ dↄ̃ azĩaɛ dɛńla píiɛ. \v 38 A zɛgikĩiↄ tã́a kpɛla a dii ũ ń gbɛu. A dii pↄ́ a deziↄ dↄ̃opi kpɛla ń vuao ń ã́nusuo ń gbɛ̀ bɛɛɛdeo ń pↄ́ ↄdeↄ. \v 39 A yã́yia zɛgikĩi gbɛ̃̀nɛↄwa ń a diipi dↄnlɛo. A gbɛ̃́ pↄ́ aa a dↄ̃ↄ kpɛla maamaa, i to aa kible gbɛ̃́ dasideↄwa, i bùsu kpaalɛnɛ́ ń asea ũ. \p \v 40 Tó a gↄↄ lɛ́ kà, gɛↄmidↄkĩi kía a mↄwà ń zĩo, ↄ̃ gugbãntoo kía a fɛlɛwà lán zàa'ĩanawa ń sↄ̃́goↄ ń sↄ̃deↄ ń gó'ilɛnaↄ dasidasi. A si bùsuↄzi dasi, i dagua. \v 41 A si bùsu kɛfɛnazi lↄ. Zĩ a bùsuↄ ble dasi, ãma Ɛdↄũↄ n Mↄabuↄ ń Amↄniↄ dↄaanaↄ bↄɛ. \v 42 Aà iko a bùsu daside le, Egipi a bↄo. \v 43 A gbãable Egipi àizɛɛ pↄ́ ulɛaↄwa, vua ń ã́nusuo ń pↄ́ bɛɛɛdeↄ píi. Libiiↄ ń Etiopiↄ misiilɛɛ̀. \v 44 Bao pↄ́ a bↄ gukpɛ oi ń gugbãntoo oio a to gili gɛ̃aàgu, i dazɛu ń pↄfɛ̃ zↄ̃ↄo dasi kaalɛa ń ń bãdɛao yã́i. \v 45 A a kíakɛ zwã̀akpɛ dↄ ísia ń Lua kpɛ́ gbɛ̀sĩsĩ kɛfɛnao zãnguoɛ. We ↄ̃ a midɛu, gbɛ̃e a dↄaàlɛo. \c 12 \s1 Gↄↄgbɛzãzĩ \p \v 1 Gↄↄbeezĩ Misɛli,\f + \fr 12.1 \fr*\ft Zia 12.7\ft*\f* gbãade zↄ̃ↄ pↄ́ ì zɛ ń n gbɛ̃́ↄ a fɛlɛ. Gↄↄ bee taasi aↄ zↄ̃ↄ. Za buiↄ daalɛgↄↄ e gↄↄ bee, a taa i kɛ yãao.\f + \fr 12.1 \fr*\ft Mat 24.21\ft*\f* Gↄↄ bee n gbɛ̃́ pↄ́ an tↄ́ kú Lua taala\f + \fr 12.1 \fr*\ft Bↄa 32.32, Soũ 69.28, Luk 11.20, Zia 21.27\ft*\f* guuↄ bↄ. \v 2 Gbɛ̃́ bíla pↄ́ lɛ́ i'o tɛ̃́ɛnauↄ vu. An gbɛ̃eↄ aaↄ dɛ àizãna pↄ́ ũ, an gbɛ̃eↄ sↄ̃ láani ń wí láasaio pↄ́ ũ.\f + \fr 12.2 \fr*\ft Isa 26.19, Mat 25.46, Zãa 5.28-29\ft*\f* \v 3 Gbɛ̃́ pↄ́ ↄ̃nↄ vĩↄ aaↄ tɛkɛ lán musupↄↄwa. Gbɛ̃́ pↄ́ aaì to dasi bↄ maapiↄ aaↄ ikɛ lán saanaↄwa.\f + \fr 12.3 \fr*\ft Mat 13.43, 1Kln 15.40-44\ft*\f* \v 4 Mpi sↄ̃ Daniɛli, yã́piↄ ká láu, ní nana\f + \fr 12.4 \fr*\ft Zia 22.10\ft*\f* e gↄↄpi lɛ́ ká. Gbɛ̃́ dasiↄ gɛ́ le wà gɛ́ la dↄ̃a kã́fĩi. \p \v 5 Ma Daniɛli ma gugwà, ↄ̃ ma gbɛ̃ↄn plaↄ è, ado zɛa swa baala, ado baale. \v 6 An gbɛ̃do ò gbɛ̃́ pↄ́ bàabaa daa a zɛ swa'iaɛ à mɛ̀: Yãbↄnsaɛpiↄ midɛ bↄɛ ni? \v 7 Gbɛ̃́ pↄ́ bàabaa daa a zɛ swa'iapi a ↄplaa ń a ↄzɛɛo sɛ̀ musu, ↄ̃ má mà a ò ń Gↄↄpiide tↄ́o\f + \fr 12.7 \fr*\ft Zia 10.6\ft*\f* à mɛ̀: Wɛ̃̀ àaↄ̃ ń kĩnioɛ.\f + \fr 12.7 \fr*\ft Zia 12.14\ft*\f* Tó wà Lua gbɛ̃́ↄ gã lìnɛ́ ń kpɛ wa làa, ↄ̃ yã́piↄ midɛ píi. \v 8 Má mà, ãma mi a bↄↄlɛ dↄ̃o, ↄ̃ ma aà là: Dii, yã́pi a midɛ kpelewa ni? \v 9 A wèa à mɛ̀: Daniɛli, gɛ́! Yã́piↄ mi aↄ ulɛaɛ, wiↄ pↄ́ kúlɛwà e gↄↄ lɛ́wa. \v 10 Zĩbeezĩ gbɛ̃́ↄ gbãsĩ a wolo dasi, an nↄ̀sɛ a puakũ lá wà ń baasawa, ãma gbɛ̃vãiↄ wɛtã aaↄ vãi.\f + \fr 12.10 \fr*\ft Zia 22.11\ft*\f* Gbɛ̃vãie a yã́pi mao, gbɛ̃́ pↄ́ ↄ̃nↄ vĩↄ mɛ́ aa ma. \v 11 Tó wà sa pↄ́ wì o lá gu lɛ́ dↄ mìdɛ, wà tɛ̃̀ gudɛna\f + \fr 12.11 \fr*\ft Dan 9.27, Mat 24.15\ft*\f* pɛ̀lɛ, gↄↄ ↄ̀aa soolo n basiiↄ̃kwio (1.290) aↄ ku. \v 12 Báaade gbɛ̃́ pↄ́ a gↄↄ ↄ̀aa soolo ń basopla sↄosaio (1.335) dã à ká. \v 13 Mpi sↄ̃ gɛ́ e n gↄↄ lɛ́wa. Ńyↄ̃ ã́nuato, ní fɛlɛ ká n baaa gↄↄ lɛ́wa.