\id EPH 2011-04-02 SIL-BFB BUAMU-OUARKOYE \h Efɛɛzesa \toc1 Ho vũahṹ na ó o Poole túara nɔn ho Efɛɛze kèrètĩ́ɛwa kuure yi \toc2 Efɛɛzesa \toc3 EPH \mt2 Ho vũahṹ na ó o Poole túara nɔn ho \mt1 Efɛɛze \mt2 kèrètĩ́ɛwa kuure yi \is1 Vũahṹ túaró ɲúhṹ \ip O Poole lé yìa túara ho vũahṹ na kà. Ho Efɛɛze lé ho Azii kɔ̃hṹ ló-beenì lé bṹn te bìo ó o nɔnnáa ho vũahṹ mu ɓa kèrètĩ́ɛwa kuure na bĩ́n làa bìa ká ɓúenɓúen yi. O Poole kará ho Efɛɛze yi yú hã lúlúio bìo tĩn (Bè-wénia 19.1–20.1). Lé bṹn mɔ́n ó o túararáa ho vũahṹ mu ká a wi ho kàsó yi (3.1; 4.1). \ip Ho vũahṹ mu yi ó o Poole dó le Dónbeenì bárákà, ò o zéenía bìo le hueekaaráa mí nìpomu, á sɛ́raráa ɓa bè-kora día o Yeesu húmú ho *kùrùwá wán pànká (1–3). \ip Bṹn mɔ́n, ó o Poole wee fan à bìa ɓúenɓúen na dó mí sĩ̀a o Yeesu yi à wé dàń ɓua míten làa bìo le Dónbeenì le mu koráa (4–6). \ip Bìo le Dónbeenì nìpomu wóráa le dà-kéní ó o Poole zéenía làa bìowa bìo tĩn: \io1 1. O le mu ka lòn nùpue sãnía, ó o Yeesu lé hã ɲúhṹ (1.23). \io1 2. O le mu ka lòn zĩi mɔ́nkúio, ó o Yeesu lé le huee na ɓuan ho soró dĩ̀nía (2.20-22). \io1 3. O le mu ka lòn hã́a, ó o Yeesu lé o hã́a ɓàn báa (5.21-33). \c 1 \s1 Le tɛ̀ɛníi \p \v 1 Mu lé ĩnɛ́n Poole, yìa le Dónbeenì lè mí sĩi bìo á wó á ĩ lé o Yeesu *Krista tonkaro, lé mi wee túa ho vũahṹ na kà. Ĩ wee tɛ̀ɛní minɛ́n na bìo sã̀ le Dónbeenì yi [ho Efɛɛze lóhó yi], á páanía là a Yeesu Krista, á sĩadéró wo yi fárá tĩna. \v 2 Le wàn Maá Dónbeenì, là a Ɲúhṹso Yeesu Krista à wé mu sãamu làa mia, à na ho hɛ́ɛrà mia. \s1 Le Dónbeenì sãamu na le wó làa wɛn bìo \p \v 3 Mi wa khòoní le Dónbeenì, dìo lé wa Ɲúhṹso Yeesu *Krista ɓàn Dónbeenì lè ɓàn Maá. Le wó á le Hácírí bè-tentewà lè mí sìíwà na wee lé le cɔ̃́n á wi wɛn wa páaníló là a Krista bìo yi. \v 4 Mu bon. Le Dónbeenì fèra hueekaa wɛn à wa páaní là a Krista ká bìo ɓúi dĩǹ yí léra. Le wó bṹn à wa wé ɓa nùpua na wee ce le yahó, à wékhe bìo yí mì lɛɛ́ yi. Bìo le Dónbeenì wara wɛn, \v 5 á le fèra le mí ì dĩ̀n o Yeesu Krista wán á à wéráa wɛn lè mí zàwa binbirí. Bṹn lé bìo le sĩi vá yi le mí ì wé. \v 6 Á wa wã́a ko wa wé khòoní le Dónbeenì le sãamu beenì bìo yi. Bṹn sãamu beenì so le wó làa wɛn bìo le Za na le wa làa sòobɛ́ɛ wó bìo yi. \p \v 7 Bìo wa páanía là a Krista, wón na kúaará mí cãni húrunnáa wa bìo yi, á le Dónbeenì kã̀nía wɛn á sɛ́ra wa bè-kora día. Bṹn lé le sãamu na ɲii mía, \v 8 bìo le wó á wa yú yòó puunía. Le Dónbeenì lè mí bè-zũńminì na ɲii tun \v 9 á wó á wa dàńna zũna bìo le sĩi vá yi le mí ì wé na lá sà yi, bìo le fèra le mí ì dĩ̀n o Krista wán á à wé. \v 10 Bṹn lé à bìo ho wáayi làa bìo ho tá wán ɓúenɓúen à le vá kúee mín wán ho pã̀ahṹ na le le mu ko yi o ɲúhṹso nì-kéní tá, wón na lé o Krista. \p \v 11 Bìo wa páanía là a Krista á le Dónbeenì hueeka wɛn à wa bìo sĩ̀ le yi. Le wó mu lé bìo le fèra le mí ì wé mu. Á bìo le le mí ì wé ɓúenɓúen á le wee wé làa bìo le sĩi vá yi. \v 12 Á warɛ́n na nín-yání dó wa sĩa o Krista bìo yi wee lòoní á wã́a ko wa wé khòoní le le cùkú beenì bìo yi. \p \v 13 Minɛ́n mún páanía là a Krista. Mi ɲá le bín-tente na lé ho tũ̀iá poni na wee kã̀ní mia á dó mi sĩa o Krista yi. Bìo mi páanía làa wo, á le Dónbeenì nɔn mí Hácírí mia, dìo á le dó mí ɲii le mí ì na. Dén Hácírí so lé le Dónbeenì fĩ̀iminì na bò mi wán. \v 14 Bìo le Dónbeenì fèra nɔn dén Hácírí so wɛn, á wa wã́a dà à zũń le. Le mún ǹ na hã kĩ́a na le dó mí ɲii le mí ì na wɛn. Hɔ̃́n kĩ́a so á wa à yí pã̀ahṹ na á le khíi tií warɛ́n ɓúenɓúen na bìo sã̀ le yi kã̀níló ɲii. Á wa wã́a ko wa wé khòoní le Dónbeenì le cùkú beenì bìo yi. \s1 O Poole fìoró na ó o wó bìo \p \v 15 Lé bṹn nɔn á bìo á ĩnɛ́n ɲá bìo mi dóráa mi sĩa o Ɲúhṹso Yeesu yi bìo, làa bìo mi waráa bìa ɓúenɓúen na bìo sã̀ le Dónbeenì yi bìo, \v 16 á ĩ wee dé le Dónbeenì bárákà fɛ́ɛɛ mi bìo yi, á wee fìo mi bìo yi. \v 17 Ĩ wee fìo wa Ɲúhṹso Yeesu *Krista ɓàn Dónbeenì yi, dìo lé wàn Maá cùkúso, le le na mu bìo zũńló pànká mia, à wé zéení mu bìo làa mia mí Hácírí pànká yi, bèra a na à mi wíoka zũń le sese. \v 18 Le le hɛ́n mi hácírí à bìo mi dó mi sĩa wee lòoní na le von mia bìo yi à mi dàń zũń. À mi mún dàń zũń le Dónbeenì kĩ́a na semu ɓàn síi mía bìo, hĩ̀a á bìa bìo sã̀ le yi níní wi yi. \v 19 À mi mún dàń zũń le Dónbeenì pànká beenì na ɓàn síi mía bìo, hìa le wee séení lè warɛ́n na dó wa sĩa le yi. Hón pànká beenì so lé hìa \v 20 ó o vèenía là a Krista á yòó bàrá mí nín-tĩánì ho wáayi. \v 21 Le Dónbeenì yòonía a Krista kà síi hã pànkáwá lè mí sìíwà ɓúenɓúen ɲúhṹ wán, o yèni po hã pànkáwá ɓúenɓúen yènnáa, hĩ̀a hã laà na kà wán làa hĩ̀a wi lè ho mɔ́n. \v 22 Le Dónbeenì bàrá a Krista mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán, á wón na wi mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán á le wó lè ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure ɲúhṹso. \v 23 Dén kuure so lé o sãnía, ó o Krista mu mí kùure wi yi ɲii sú, ó o mún sú hã lùa ɓúenɓúen. \c 2 \s1 Le Dónbeenì sãamu na kã̀nía wɛn bìo \p \v 1 Minɛ́n wékhewa lè mi bè-kora na mi lá wee wé bìo yi, á mi lá lé ɓa nùpua na húrun mu húmú binbirì le Dónbeenì cɔ̃́n. \v 2 Mi lá wee ɓua miten lè ho dĩ́míɲása na yí zũ le Dónbeenì bìo síi, á wee wé ɓa cĩ́náwa ɲúhṹso sĩi bìo. Ɓa cĩ́náwa ɲúhṹso mu lé yìa wee wíoka vĩ́iní bìa pã́ le Dónbeenì sĩi bìo wéró. \v 3 Warɛ́n ɓúenɓúen mún lá ka lè ɓa bìo, á wee wé bìo wa sĩa wee vá yi na yí se. Wa lá wee wé bìo yí se na sĩ wa sãnía lè wa yilera yi. Lé bṹn nɔn á le Dónbeenì mún lá ko le síiní warɛ́n ɲúná làa bìa ká bìo. \p \v 4 Ɛ̀ɛ ká le Dónbeenì màkárí ɓɛ̀ntĩ́n ɲii mía. Bìo á le wa wɛn dàkhĩína, \v 5 lé bṹn te bìo le nɔnnáa le mukãnì binbirì wɛn wa páaníló là a *Krista bìo yi, hàrí ká wa lá lé ɓa nùpua na húrun mu húmú binbirì wa bè-kora bìo yi. Mu bon. Lé le Dónbeenì sãamu kã̀nía mia. \v 6 Á wa páaníló là a Yeesu Krista bìo yi á le mún páanía vèenía wɛn làa wo, á yòó bàrá ho wáayi. \v 7 Le Dónbeenì wó mu tentemu làa wɛn wa páaníló là a Yeesu Krista bìo yi, bèra à na à le sãamu na ɲii mía à le zéení lè ɓa nùpua ɓúenɓúen ho yìró na lua yi. \v 8 Mu bon, mu lé le Dónbeenì lè mí sãamu nɔn mi kã̀níanáa mi sĩadéró le yi bìo yi. Ho kã̀níló mu bìo yí ló mia, mu lé le Dónbeenì wó mu làa mia làa kã́amáa. \v 9 Ho kã̀níló mu bìo yàá pá yí ló mi wárá yi, ó o ɓúi wã́a yí ko ò o yòoní míten mu bìo yi. \v 10 Mu bon. Le Dónbeenì lé dìo má wɛn, á nɔn le mukãnì binbirì wɛn wa páaníló là a Yeesu Krista bìo yi, bèra a na à wa wé wé hã wén-tentewà, hĩ̀a le fèra bò le wa wé wé. \s1 Ɓa zúifùwa làa bìa yínɔń ɓa zúifùwa wó le dà-kéní \p \v 11 Minɛ́n na yínɔń ɓa *zúifùwa, mi bĩní leéka bìo mi lá karáa bìo. Ɓa zúifùwa le mí lé le Dónbeenì nìpomu bìo ɓa kúiora bìo yi. Á ɓa ɲina mia lé bìo mi yí kúiora lè ɓa bìo síi. \v 12 Ho pã̀ahṹ mu yi, ká mi yí zũ a Krista. Mi lá yí dà máa mì máa dé o *Isirayɛɛle nìpomu ɲii, bṹn na le Dónbeenì léra á mu bìo sã̀ le yi. Le Dónbeenì páaníi na le bò làa bìo le dó mí ɲii le mí ì wé á mi níi lá mía yi. Mi lá ɓuan miten ho dĩ́míɲá yi ká bìo mi dó mi sĩa wee lòoní lá mía, mi lá yí zũ le Dónbeenì. \v 13 Ɛ̀ɛ ká hã laà na kà wán, mi páaníló là a Yeesu *Krista bìo yi, á minɛ́n na lá khɛ̀ra le Dónbeenì yi á wã́a vá ɓueé ɓó le yi, o Krista na kúará mí cãni húrunnáa mi bìo yi pànká yi. \v 14 Mu bon. O Krista mu míten lé yìa dó ho hɛ́ɛrà wa pã̀ahṹ. Hã ɲinmia na lá wi ɓa zúifùwa làa bìa yínɔń ɓa zúifùwa pã̀ahṹ lòn soró, ó o ɓueé fù léra mí húmú pànká yi, á wó ɓa lè mu nìpomu dà-kéní. \v 15 Ɓa zúifùwa làndá làa bìo ɓa bò henía ɓúenɓúen ó o ɓueé ɓó ɲúhṹ, bèra a na à ɓa wé le kuure dà-fĩnle ɓa páaníló làa wo bìo yi. Lé bṹn ó o wó á dóráa ho hɛ́ɛrà ɓa pã̀ahṹ. \v 16 O Krista mu wó á hã ɲinmia na lá wi ɓarɛ́n mín yi pã̀ahṹ á wã́a vó. O wó á ɓa lé le kuure dà-kéní, á wó á ɓa bĩnía sĩ lè le Dónbeenì o húmú ho *kùrùwá wán pànká yi. \v 17 O Krista mu ɓueé buera ho hɛ́ɛrà bín-tente á nɔn minɛ́n na lá khɛ̀ra lè le Dónbeenì yi, lè warɛ́n na ɓó le yi. \v 18 Mu bon, lé o Krista mu bìo yi á wa ɓúenɓúen dà à dĩ̀nnáa wàn Maá Dónbeenì yahó, le Dónbeenì Hácírí dà-kéní na wa yú pànká yi. \p \v 19 Àwa, á minɛ́n na yínɔń ɓa zúifùwa, mi wã́a yínɔń nì-hãní na bìo yí sã̀ le Dónbeenì nìpomu yi, mi wã́a wee mì dé le Dónbeenì nìpomu ɲii, mi lé le Dónbeenì zĩi nùpua. \v 20 Mi ka lòn zĩi na ɓa wee so ɓàn mɔ́nkúio. Ɓa tonkarowà lè ɓa ɲi-cúa fɛɛrowà ka lòn zĩi ɲúhṹ. Ká a Yeesu Krista mí bɛɛre ka lòn huee na ɓuan ho soró dĩ̀nía. \v 21 Lé wa páaníló làa wo bìo yi á wa ɓuannáa mín yi sese lòn zĩi mɔ́nkúio, á soni wee yòo, à wé le zĩi na bìo sã̀ a Ɲúhṹso yi. \v 22 Lé mi páaníló là a Krista bìo yi á minɛ́n mún làa bìa ká ɓuannáa mín yi lòn zĩi mɔ́nkúio, à wé le zĩi na le Dónbeenì wi yi lè mí Hácírí. \c 3 \s1 Ho tonló na le Dónbeenì kàràfáa o Poole yi \p \v 1 Lé bṹn te bìo á ĩnɛ́n Poole wee fìo le Dónbeenì yi mi bìo yi. Ɓa dó mi ho kàsó yi lé bìo á ĩ lé o Yeesu *Krista ton-sá minɛ́n na yínɔń ɓa *zúifùwa bìo yi. \p \v 2 Ho tonló na le Dónbeenì kàràfáa miì lè mí sãamu mi bìo yi á mi ɲá bìo kɛ̃́nkɛ̃́n. \v 3 Le Dónbeenì zéenía mu bìo na lá sà yi làa mi, bìo á ĩ túara dã́ní yi cĩ́inú. \v 4 Mi kàránna ho, á mi ì mi bìo á ĩ zũnáa mu bìo na lá sà yi o Krista dã́ní yi bìo. \v 5 Mu bìo mu á le yí fèra yí zéenía lè ɓa nùpua na hàánì làa bìo á le zéeníanáa mu hã laà na kà wán lè warɛ́n na lé le tonkarowà, lè le ɲi-cúa fɛɛrowà, mí Hácírí pànká yi. \v 6 Mu bìo mu lé bìo kà: Bìa yínɔń ɓa zúifùwa páaníló là a Yeesu Krista bìo yi, á ɓa wã́a lɛɛ́ra hã kĩ́a yi làa bìa lé ɓa zúifùwa, ɓa lé le kuure dà-kéní làa ba, á mu bè-tentewà na le Dónbeenì dó mi ɲii le mí ì wé è na mí nìpomu yi á ɓa níní mún wi yi. Bṹn dà wee wé le bín-tente pànká yi. \p \v 7 Lé dén bín-tente so á ĩ wee bue lé bìo le Dónbeenì lè mí sãamu á nɔn ho tonló mu miì á ĩ wee sá lè lerɛ́n mí bɛɛre pànká. \v 8 Bìa bìo sã̀ le yi ɓúenɓúen tĩ́ahṹ ĩnɛ́n lé yìa bìo ɲúhṹ mía po ɓa. Ɛ̀ɛ ká le Dónbeenì lè mí sãamu màhã́ pá nɔn ho tonló mu miì le ĩ bue o Krista bè-tentewà na ɲii mía bìo à na bìa yínɔń ɓa zúifùwa yi. \v 9 Á le mún nɔn ho tonló miì à bìo le le mí ì wé na lá sà yi wéró à ĩ zéení bìo wéréwéré na ɓa nùpua yi. Le Dónbeenì, dìo léra mu bìo ɓúenɓúen, á lá sà mu yi hàánì. \v 10 Mu wó bèra a na à ho wáayi pànkáwá wã́a zũń le bè-zũńminì lè mí sìíwà bìo, ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure pànká yi. \v 11 Bṹn á le Dónbeenì fèra le mí ì wé ká bìo ɓúi dĩǹ yí léra, lé bṹn le wã́a tiíra ɲii wa Ɲúhṹso Yeesu Krista yi. \v 12 Wa páaníló làa wo lè wa sĩadéró wo yi bìo yi, lé bṹn nɔn á wa dà wee dĩ̀nnáa le Dónbeenì yahó ká zã́níi mía wɛn. \v 13 Lé bṹn te bìo á ĩ ì fìoráa mia à le lònbee lè mí sìíwà na á ĩ wee lá mi bìo yi à mi yí tèé mi bàra bìo yi. Le lònbee mu wee zéení le mi bìo ɲúhṹ wi binbirì. \s1 Le waminì binbirì na ó o Krista zéenía \p \v 14 Lé bṹn te bìo á ĩ wee fárá ĩ nɔnkóɲúná wán wàn Maá Dónbeenì yahó à fìo, \v 15 dén na lé hã zĩ-ɲúná na ho wáayi làa hĩ̀a ho tá wán ɓúenɓúen ɓàn Maá. \v 16 Ĩ wee fìo lerɛ́n na semu ɓàn síi mía yi, le le Hácírí dé ho pànká mia \v 17 à mi sĩadéró o *Krista yi bìo yi, ò o kɛń làa mia fɛ́ɛɛ. Ĩ wee fìo le mi wań le Dónbeenì, à minɛ́n mún wań mín. Ká mi wee wé bṹn, á mi ì kɛń lòn vĩ̀ndɛ̀ɛ na naní zon ho tá yi, tàá lòn zĩi na ɲúhṹ fárá se. \v 18 Bṹn lé bìo á à na á minɛ́n làa bìa bìo sã̀ le Dónbeenì yi ɓúenɓúen á à zũńnáa le o Krista ɓɛ̀ntĩ́n wa wɛn làa sòobɛ́ɛ. \v 19 Á bìo ó o Krista wa làa wɛn á mi ì zũń, hàrí ká nùpue yí dà máa zũń mu máa véení. Lé bṹn ǹ na ká mi ì kɛń làa bìo le Dónbeenì le mi kɛńnáa ɓúenɓúen. \p \v 20 Le Dónbeenì dà mu bìo ɓúenɓúen. Bìo wa dà à fìo le cɔ̃́n, hàrí bìo wa yàá wee leéka, bṹn ɓúenɓúen á le bè-wénia wee puuní yi lè le pànká na le wee séení làa wɛn. \v 21 Á mi wã́a wa khòoní le Dónbeenì bìo le wee dĩ̀n ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure là a Yeesu Krista wán à wé bìo yi. Mi wa khòoní le fɛ́ɛɛ hã lúlúio na ɲii mía yi. *Amiina! \c 4 \s1 Wa lé le dà-kéní \p \v 1 Á bìo á ĩnɛ́n Poole na wi ho kàsó yi o Ɲúhṹso tonló na á ĩ wee sá bìo yi wã́a wee cà mi cɔ̃́n làa sòobɛ́ɛ lé bìo kà: Minɛ́n na le Dónbeenì von, mi ɓua miten làa bìo mu koráa. \v 2 Mi wé liiní miten à wé wayi, à wé ɲì mi yiwa. Mi wé hĩ̀ mi sĩa mín bìowa yi bìo mi wa mín bìo yi. \v 3 Le Dónbeenì Hácírí wó mia lè le dà-kéní, á mi bánbá à ho hɛ́ɛrà kɛń mi pã̀ahṹ, à mi wé le dà-kéní fɛ́ɛɛ. \p \v 4 Wa lée dà-kéní làa bìo á hã sãnía lée dà-kénínáa, á le Dónbeenì Hácírí dà-kéní lé dìo á wa ɓúenɓúen yú, á bìo wa ɓúenɓúen mún dó wa sĩa wee lòoní lée dà-kéní, bìo le Dónbeenì dó mí ɲii le mí ì na wɛn pã̀ahṹ na le von wɛn yi. \v 5 Wa Ɲúhṹso lée nì-kéní, á mu bìo na wa tà yi lée dà-kéní, á ho *bátɛ́ɛ̀mù na wa yú mún lée dà-kéní. \v 6 Le Dónbeenì lée dà-kéní á lé wa ɓúenɓúen Maá. Le wi wa ɓúenɓúen ɲúhṹ wán, le wee dĩ̀n wa ɓúenɓúen wán à wéráa bìo le le mí ì wé, le wi wa ɓúenɓúen yi. \p \v 7 Ɛ̀ɛ ká le Dónbeenì màhã́ hɔ̃n wa nì-kéní kéní lè mu bìowa wéró pànká làa bìo ó o *Krista le mu koráa. \v 8 Bìo kà lé bìo túara le Dónbeenì bíonì vũahṹ yi: \q1 «O wìikaa mí zúkúsa na ó o dàńna \q2 á khɛ̀ra yòoraráa. \q1 O nɔn mí bè-hãnia ɓa nùpua yi.»\f + \fr 4:8 \ft Mi loń Lení vũahṹ (Psaumes) 68.19\f* \m \v 9 Bìo ɓa wee bío le «o yòora», bṹn kúará lée webio? Bṹn wee zéení le sã́ni ò o yòo, ó o lion ho tá wán vó. \v 10 Ó orɛ́n mu na lion làa bṹn bìo, lé orɛ́n nì-kéní mu lé yìa pá bĩnía yòora ho wáayi ɲún-tĩ́ahṹ á tiíraráa mu bìo ɓúenɓúen ɲii. \v 11 Lé orɛ́n hɔ̃n ɓa nùpua lè mu bìowa wéró pànká: Ɓa ɓúi ó o wó lè mí tonkarowà, ɓa ɓúi ó o wó á ɓa wee fɛɛ le Dónbeenì ɲi-cúa, ɓa ɓúi ó o wó á ɓa wee bue le Dónbeenì bín-tente. Ɓa ɓúi ó o wó á ɓa wee pa le Dónbeenì nìpomu bìo à kàrán ɓa. \v 12 O nɔn bṹn bìowa so wéró pànká à bán nùpua so wé dàń séení bìa bìo sã̀ le Dónbeenì yi à ɓa dàń sá nanáa le yi, bèra a na à ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure na lé o *Krista sãnía à pànká wé dé wán. \v 13 Lé bṹn ǹ na á wa sĩadéró le Dónbeenì Za yi là a zũńló á à wé wɛn lè le dà-kéní, à wé ɓa kèrètĩ́ɛwa na dɔ̃n vó, là a Krista na á bìo ɓúi yí fòora yi bìo síi. \v 14 Ká mu wó kà, á wa wã́a máa bĩní máa kɛń lòn háyónzàwa na khàró yí do, lòn woohṹ na ho pinpiró lè mu ɲumu yànbónló wee hɛ́ɛ yèrèmáka. Nì-khàwa máa bĩní máa vĩ́iní wɛn máa yí lè mí kàránló. \v 15 Ká wa wee mì ho tũ̀iá na mín yi bìo wa wa mín bìo yi, á wa kɛńló là a Krista bìo síi wé è dé wán ká mu wà, wón na lé ho ɲúhṹ. \v 16 Lé orɛ́n wee wé ò o nìpomu wé le dà-kéní, làa bìo ó o nùpue sãnía bìo cɛɛ́kaaráa mín yi wó a nùpue bìo síi. Ká a nùpue sãnía bìowa lè mí dà-kéní kéní wee sá mí tonló làa bìo mu koráa, à hã dã wé se. Lé kà síi ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure bìo karáa. Ká ɓa lè mí nì-kéní kéní wa mín, á wee sá mí tonni làa bìo mu koráa, à le kuure mu dã wé se. \s1 Le mukɔ̃n-fĩnle na ɓa kèrètĩ́ɛwa yú bìo \p \v 17 Àwa, á bìo kà lé bìo á ĩ ì hení ì na mia wa Ɲúhṹso yèni yi: Mi wã́a yí bĩní yí ɓua miten làa bìa yí zũ le Dónbeenì bìo síi. Ɓa wee bè mí yilera mu bè-kã́amáa wán. \v 18 Ɓa yí zũ dɛ̀ɛ le Dónbeenì bìo dã́ní yi. Le mukãnì binbirì na wee lé le Dónbeenì cɔ̃́n á ɓa níi mía yi. Lé bìo ɓa tun mí yiwa, á le Dónbeenì bìo dã́ní yi á ɓa mún yí zũ hàrí dɛ̀ɛ. \v 19 Ɓa yí zũ nìyio. Mu koomu lè mí sìíwà á ɓa wee wé ká ɓa wà, mu ɲii fĩ̀iníi mía. \v 20 Ká pã̀ahṹ na minɛ́n tà a *Krista bìo yi, á yínɔń làa bṹn síi á ɓa le mi ɓua lè miten. \v 21 Bìo bìo ciran wo ɓúenɓúen á minɛ́n ɲá kɛ̃́nkɛ̃́n, á mi páaníló làa wo bìo yi á ɓa mún kàránna mia là a Yeesu Krista mu tũ̀iá poni. \v 22 Bṹn wee zéení le mi ko mi día bìo mi fù wee ɓua lè miten ká mi yínɔń ɓa kèrètĩ́ɛwa. Bṹn pã̀ahṹ ká bìo ɓa nùpua sĩ̀a wee vá yi na wee vĩ́iní ɓa á wee yáa mia. \v 23 Mi día le le Dónbeenì yèrèmá mia à mi yilera wé hã bè-fĩa. \v 24 Mi yèrèmá wé ɓa nì-fĩa. Le Dónbeenì wó mia lè ɓa nì-fĩa à mi ɓonmín làa de. Á mi wã́a ɓua miten héha làa bṹn, à wé ɓa nùpua na térénna á wee ce le Dónbeenì yahó làa bìo le tũ̀iá poni bòráa mu. \p \v 25 Àwa, á mi wã́a khí hã sabíoní fũ̀aaló yi. Mi wé mì ho tũ̀iá na mín yi, lé bìo wa lé hã sãnía dà-kéní. \v 26 Ká mi sĩa wé cã̀ à mi yí wé bè-kora. Mi wé yí día le le wii tè ká mi sĩa pá wee cĩ̀. \v 27 Mi yí día le o *Satãni yí pànká mi wán. \v 28 Yìa lá lée kɔ̃̀nlo à ɓànso yí bĩní yí ɲuaa bìo. Ɓànso wé sá ó ò yí mu bìo á à ɲìánáa mí màkóo, á mún ǹ séenínáa ɓa nì-khenia. \v 29 Mi wé yí mì bín-kora na mín yi. Hã bín-tentewà na dà à hení ɓa nùpua sĩa ho pã̀ahṹ na mu ko yi lé hĩ̀a mi wé bío bèra a na à bìa wee ɲí hã à hã wé séení. \v 30 Á le Dónbeenì Hácírí na le nɔn mia á mi yí vɛ́ɛní yi. Dén Hácírí so lé le Dónbeenì fĩ̀iminì na bò mi wán, à zéení le mi bìo sã̀ le yi, á pan ho pã̀ahṹ na le khíi tií mi kã̀níló ɲii. \v 31 Bìo ɓa wó làa mia ká mu yí se, à mi yí ɓua mi yiwa yi. Mi wé yí cĩ̀í mi sĩa mín wán. Mi wé yí zá làa mín, mi wé yí là mín. Mi día mu sũnsũmámu lè mí sìíwà. \v 32 Mi wé wé mu tentemu làa mín, à zũń mín màkárí. Mi wé sɛ́n día na mín yi làa bìo le Dónbeenì dĩ̀n o *Krista wán á sɛ́ra día nɔnnáa mia. \c 5 \p \v 1 Á bìo mi lé le Dónbeenì zàwa na le wa làa sòobɛ́ɛ, á mi cén wé wé lè le bìo síi. \v 2 Mi le le waminì wé mi mi wárá ɓúenɓúen yi làa bìo ó o *Krista wararáa wɛn á húrun wa bìo yi. O wara wɛn á nɔn mí mukãnì wa bìo yi. Bìo ó o wó lé le muinì na bìo sĩ le Dónbeenì yi. \v 3 Bìo mi bìo sã̀ le Dónbeenì yi, á mi wã́a ko mi khí ho hã́-fénló lè ho bá-fénló lè mí sìíwà yi, à khí hã nìyi-wárá na sṹii mía yi. Mi yí wé nùpua na yìo yí máa sì làa bìo. Bṹn bìowa so ɓúenɓúen á yí ko à mu bìo wé mì lɛɛ́ mia hùúu. \v 4 Hã nìyi-bíoní lè hã bín-conconwà lè hã kàakó-bíoní á mi yí ko mi wé bío. Bìo mi ko mi wé wé lé le Dónbeenì bárákà déró. \v 5 Mi ko mi zũń mu sese le bìa wee wé ho hã́-fénló lè ho bá-fénló lè mí sìíwà, làa bìa wee wé hã nìyi-wárá na sṹii mía bán ɓúenɓúen máa dí le Dónbeenì là a Krista bɛ́ɛnì hùúu. Á bìa yìo yí máa sì lè mu bìo, bán mún máa dí le bɛ́ɛnì mu. Lé bìo á bìo ɓa wee cà ka lòn wɔ̃̀nna na ɓa dó mí sĩa yi. \v 6 Mi yí día le ɓa nì-khàwa à vĩ́iní mia lè mí bíoní, lé bìo á bìa yí máa bè le Dónbeenì bíonì yi à ɓa wee wé bṹn bìowa so á le khíi síiní ɲúná. \v 7 Àwa, á minɛ́n yí lɛɛ́ ɓa wárá yi làa ba. \p \v 8 Mu bon. Mi lá wi le tíbírí yi, ká mi páaníló là a Krista bìo yi á mi wã́a wi mu khoomu yi. Á mi cén wã́a ɓua miten làa bìa wi mu khoomu yi bìo. \v 9 Lé bìo á bìa bìo sã̀ mu khoomu yi á wee wé hã wárá na se, na térénna, á bìo lé ho tũ̀iá. \v 10 Á mi cén bánbá à mi zũń bìo sĩ a Ɲúhṹso yi, \v 11 à hã wárá na cũ̀nú mía, hĩ̀a á bìa bìo sã̀ le tíbírí yi wee wé à minɛ́n yí lɛɛ́ yi làa ba. Mi yàá bío mu wéréwéré le bìo ɓa wee wé á yí se. \v 12 Mu bon, bìo ɓa wee sànka míten wé á bíoró nìyio yàá wi. \v 13 Ɛ̀ɛ ká ɓa wárá mu ɓúenɓúen á bìo bía wéréwéré, à mu kɛń lòn khoomu á ló mu wán. \v 14 Mu bon, mu bìo ɓúenɓúen na mu khoomu ló wán bṹn bìo so bìo sã̀ mu yi. Lé bṹn nɔn á bìo kà bíaráa: \q1 «Ũnɛ́n na dũma, sĩ̀n. \q1 Hĩ́ní lé ɓa nì-hía tĩ́ahṹ, \q1 ó o Krista á à dé mí khoomu ũ wán.» \p \v 15 Àwa, á mi cén pa miten bìo bìo mi ì ɓua lè miten dã́ní yi sese. Mi wé mu bè-zũńminì ɓànsowà ká mi yí wé bɔ̃́nbúwá. \v 16 Pã̀ahṹ lée pã̀ahṹ na mi dà à wé mu bè-tentewà yi à mi wé mu lé bìo ho pã̀ahṹ na wa wi yi nùpua wee wé mu bè-kora dàkhĩína. \v 17 Lé bṹn nɔn á mi ko à mi bánbá à mi zũń bìo ó o Ɲúhṹso le mi wé wé ká mi yí wé ɓa nùpua na yí wi mi zũń bìo. \v 18 Mi wé yí ɲu ho dìvɛ̃́n dà khĩí, bṹn wee yáa o nùpue. Ká mi wé día le le Dónbeenì Hácírí pànká à kɛń mi wán. \v 19 Mi wé sío hã lení lè mi sìíwà na wee lé le Dónbeenì cɔ̃́n à henínáa mín sĩa. Mi wé sío à khòoní a Ɲúhṹso lè mi sĩa ɓúenɓúen. \v 20 Mi wé dé wàn Maá Dónbeenì bárákà fɛ́ɛɛ mu bìo ɓúenɓúen bìo yi, wa Ɲúhṹso Yeesu Krista yèni yi. \s1 Bìo ɓa kèrètĩ́ɛwa ko ɓa wé ɓua làa mín \p \v 21 Bìo mi wee kɔ̃̀nbi o Krista, á mi wé liiní míten na mín yi. \p \v 22 Hã́awa, mi wé liiní miten na mi bárání yi làa bìo mi wee liinínáa miten à na a *Krista yi bìo síi. \v 23 Mu bon, o hã́a ɲúhṹso lé ɓàn báa, làa bìo ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure ɲúhṹso lé o Krista bìo síi. Le kuure mu lé o sãnía na ó o kã̀nía. \v 24 Bìo á ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure wee liinínáa míten à na a Krista yi, lé bṹn ɓàn síi à ɓa hã́awa mún wé liinínáa míten à na mí bárání yi mu bìo ɓúenɓúen yi. \p \v 25 Báawa, mi wé wań mi hã́nání làa bìo ó o Krista waráa ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure bìo síi, á nɔn mi mukãnì le bìo yi. \v 26 O wó bṹn bèra a na à le bìo sĩ̀ le Dónbeenì yi. O ceéra le lè mu ɲumu lè le bíonì, \v 27 bèra a na à ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure mu wé dɛ̀ɛ na wee ce, á fĩ́anì mía yi, á cùkú wi, à le dàń dĩ̀n o yahó ká bè-kohó yèni yí máa ve lɛɛ́ le yi. \v 28 Bṹn ɓúenɓúen wee zéení bìo ó o báa ko ò o wańnáa mín hã́a. O ko ò o wań wo làa bìo ó o waráa mi kùrú sãnía. Báa na wa mín hã́a se o wa míten. \v 29 À nùpue na ɓɛ̀n dĩǹ ɲina mí sãnía wón mía. O yàá wee wé díiní hã à pa hã bìo, làa bìo ó o Krista wee wéráa mu lè ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure \v 30 na lé o sãnía bìo síi. Á warɛ́n so yínɔń o sãnía bìowa ɓúi le? \v 31 Le Dónbeenì bíonì vũahṹ yi á bìo kà lé bìo túara: «Lé bṹn nɔn ó o báa á à día mín maá lè mín nu ká à lɛɛ́ lè mín hã́a, á ɓa mí nùwã ɲun á à wé sãnía dà-kéní.»\f + \fr 5:31 \ft Mi loń Bìo ɲúhṹ ɓúɛɛníi vũahṹ (Genèse) 2.24\f* \v 32 Bìo bía kà lée bè-beenì na sà yi. Á ĩnɛ́n wee bío le mu lé o Krista lè ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen kuure bìo á mu wee zéení. \v 33 Ká mu màhã́ mún wee zéení minɛ́n bìo: Ɓa báawa lè mí nì-kéní kéní ko ɓa wań mí hã́nání làa bìo ɓa waráa míten bìo síi. Á ɓa hã́awa mún ko à ɓa wé kɔ̃̀nbi mí bárání. \c 6 \p \v 1 Zàwa, mi wé bè mi maáwà lè mi nuwà bíoní yi mi páaníló là a Ɲúhṹso bìo yi. Lé bìo á lé bṹn mi ko à mi wé wé. \v 2 Le Dónbeenì bìo na le bò henía tĩ́ahṹ, á bìo lé nín-yání dó mí ɲii bò wán lé bìo kà: «Wé kɔ̃̀nbi mìn maá lè mìn nu, \v 3 á ũ bìo á à wé se á à yí le mukɔ̃n-tóní ho tá wán.»\f + \fr 6:3 \ft Mi loń Léró vũahṹ (Exode) 20.12; Làndá zéeníló vũahṹ (Deutéronome) 5.16\f* \p \v 4 Maáwà, mi wé yí cĩ̀í mi zàwa sĩa. Mi wé bé ɓa sese à zéení ɓa làa bìo sĩ a Ɲúhṹso yi à ɓuaráa ɓa. \p \v 5 Wobáaní, mi wé bè mi ɲúnása na wi ho dĩ́míɲá yi bíoní yi. Mi wé kɔ̃̀nbi ɓa sese lè le yi poni. Mi wé bè ɓa bíoní yi làa bìo mi wee bèráa o *Krista bíoní yi bìo síi. \v 6 Mi wé yí wé mu ɓa yìo yi mí dòn à càráa le yèni ɓa cɔ̃́n. Ká mi wé wé bìo le Dónbeenì sĩi vá yi lè mi sĩa ɓúenɓúen lé bìo mi lé o Krista wobáaní. \v 7 Mi wé sá na mi ɲúnása yi lè mi sĩa ɓúenɓúen, à kɛń lè mu lé o Ɲúhṹso á mi wee sá na yi, ká mi yí máa sá na nùpua yi. \v 8 Mi zũń le bìo mi nì-kéní kéní wee wé ká mu se á mi khíi yí ɓàn cũ̀nú o Ɲúhṹso cɔ̃́n, à mi wé wobáaní tàá nùpua na wi míten. \p \v 9 Wobáaní ɲúnása, mi mún ɓua mi wobáaní sese. Mi wé yí là hɛɛrè làa ba. Mi zũń le minɛ́n làa ba á lɛɛ́ra a Ɲúhṹso nì-kéní yi, wón wi ho wáayi, o yí máa hueeka nùpua mín yi. \s1 Hã fio sĩ̀a na le Dónbeenì nɔn wɛn bìo \p \v 10 Bìo á ĩ bío ò na mia á à véenínáa lé bìo kà: Bìo mi páanía là a Ɲúhṹso, á mi cà ho pànká orɛ́n na pànká beenì ɓàn síi mía cɔ̃́n.\fig Oroomu dásí|src="hk00194b.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="Efɛɛzesa 6:10" \fig* \v 11 Mi khuii hã fio sĩ̀a na le Dónbeenì nɔn mia, à dàń fárá dĩ̀n sánsáráa o *Satãni nì-khɛ̀nló. \v 12 Mu yínɔń nùpua á wa wee firáa, ɓùeé. Lé hã pànká-sũmáa na yí máa mi, hĩ̀a wee dí le bɛ́ɛnì ho dĩ́míɲá na bìo sã̀ a Satãni yi yi, lè hã pànká-sũmáa na wi ho wáayi, lé hɔ̃́n wa wee firáa. \v 13 Lé bṹn nɔn á ĩ le mi khuiiráa hã fio sĩ̀a na le Dónbeenì nɔn mia ɓúenɓúen, bèra a na ká pã̀ahṹ na mu wé here yi à mi dàń dĩ̀n à sánsá mu, á mu véeníi ká mi pá à fárá à dĩ̀n. \v 14 Àwa, á mi wã́a wíoka miten. Mi dĩ̀n le Dónbeenì tũ̀iá poni wán à bṹn wé lòn ku-cɛɛ̀níi na mi can lè mi kuio. Mi wé ɓa nì-térénnia à bṹn wé lòn hĩa hèeníi sĩ̀a á mi pon mi kosĩa yi. \v 15 Mi ca mi kuio le Dónbeenì bín-tente na wee na ho hɛ́ɛrà buero yi, à bṹn wé lòn nakãa á mi zã́. \v 16 Pã̀ahṹ lée pã̀ahṹ, à mi wé wíoka dé mi sĩa le Dónbeenì yi, à bṹn wé lòn hĩa hèeníi sĩ̀a na mi ɓuan mi yahó à hèráa o Satãni hĩa dãnaso. \v 17 Mi wíoka zũń kɛ̃́nkɛ̃́n le le Dónbeenì kã̀nía mia, à bṹn wé lòn kónlè na mi ɓúra. Mi wíoka zũń le Dónbeenì bíonì sese à bṹn wé lòn khà-tóní, hìa le Dónbeenì Hácírí nɔn mia. \v 18 Mi wé fìo le Dónbeenì yi fɛ́ɛɛ mu bìo ɓúenɓúen bìo yi, à wé día le le Dónbeenì Hácírí dí mi yahó à mi fìoráa. Bṹn bìo yi à mi na miten ɓúenɓúen le yi à yí sa ho fìoró tá. Mi wé fìo na bìa bìo sã̀ le Dónbeenì yi ɓúenɓúen yi fɛ́ɛɛ. \v 19 Mi mún wé fìo na ĩnɛ́n yi, bèra a na à hã bíoní na á ĩ ko à ĩ bío à le Dónbeenì dé ĩ ɲii yi, à ĩ dàń zéení le bín-tente bìo na lá sà yi lè le sĩ-heɓúee. \v 20 O Yeesu *Krista dó mi le ĩ zéení le bín-tente mu lè ɓa nùpua. Lé bṹn nɔn ɓa dóráa mi ho kàsó yi. Àwa, á mi fìo na miì à ĩ dàń zéení le bín-tente mu bìo lè le sĩ-heɓúee làa bìo mu koráa. \s1 Mɔ́ndɛ́n tɛ̀ɛníi \p \v 21 Wàn za Tisiiki na wa wa làa sòobɛ́ɛ, wón na wee sá a Ɲúhṹso tonló sese, wón ɓueé zéení bío á ĩ bìo karáa ɓúenɓúen làa mia, à mi zũń mu. \v 22 Lé bṹn bìo yi á ĩ wee tonkaráa wo mi cɔ̃́n, ò o ɓuee zéení bìo wa bìo karáa làa mia, à hĩ̀í mi sĩa. \p \v 23 Le wàn Maá Dónbeenì là a Ɲúhṹso Yeesu *Krista à na ho hɛ́ɛrà minɛ́n na lé wàn zàwa lè wàn hĩ́nni kèrètĩ́ɛwa yi. Le ɓa wé à mi wań mín, à wíoka dé mi sĩa o Yeesu yi. \v 24 Le le Dónbeenì wé wé mu sãamu làa bìa ɓúenɓúen na wa wa Ɲúhṹso Yeesu Krista lè le waminì na ɲii mía.